Embed Size (px)
Citation preview
ÜNİTE 1 MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
içerirola
bilirolabilir
gösterilir
içerebilir
arasındaoluşur
arasındaoluşur
olabilir
düz
eniç
inde
sıra
lanı
r
içerir
olabilir
olabilir
aynı cinsatom
lariçerir
göst
eri
lir
fark
lıci
nsat
omlariç
erir
iyonoluşturur
içerir
içerir
alışverişiyleoluşur
1. grup
2. grup
7. grup
8. grupSoy Gazlar
2
Giriş Etkinlikleri
Yandaki resimler
dizisini inceledikten sonra
a t o m u n b ü y ü k l ü ğ ü
hakkındaki düşüncelerinizi
ö ğ r e t m e n i n i z l e v e
arkadaşlarınızla tartışınız.
Tartışmanın sonuçlarını
defterinize not ediniz.
Ünite sonunda sonuçları
kısa bir tartışma ile gözden
geçiriniz.
Mum yanarken A ve B noktalarında değişimler
meydana geliyor.Söz konusu değişimler sizce ne tür
değişimlerdir. Arkadaşlarınızla tartışınız ve
düşüncelerinizi not alınız. Ünite sonunda notlarınızı
tekrar gözden geçiriniz.
Bir demir çiviyi demirin özeliğini gösteren en
küçük parçalara bölseydiniz ne elde ederdiniz?
Su gibi diğer maddeleri de özeliklerini gösteren
en küçük parçalara bölmeniz mümkün olsaydı aynı
sonucu elde eder miydiniz? Arkadaşlarınızla
tartışınız, not alınız ve notlarınızı ünite sonunda
yeniden gözden geçiriniz.
Atomun boyutu
Orta büyüklüktebir köpek
Toplu iğne başı
Kılcal damarlar
Kırmızı kan hücresi(Alvuyar)
Bakteri
Virüs
Sabun molekülü(50 atomdan çok)
Bütün atomların çapı1 nanometreden küçüktür.
1
Tırnak
A
B
3
MADDENİN YAPISI VE ÖZELİKLERİ
Atomlar çok çok küçük olduklarından kimse onları çok güçlü bir mikroskopla bile göremez.
Elektron mikrografikleri milyonlarca atomun birleşerek meydana getirdiği büyük molekülleri gösterir.
Elektron mikrografikleri Büyük Çin Setti'nin uzaydan çekilmiş fotoğrafına benzetilebilir. Fotoğrafta
Çin Setti duvarını görebilirsiniz; fakat duvarı meydana getiren taşları göremezsiniz.
Grafitin elektron mikrografiğinden düzgün örgülü
yapıya sahip karbon atomlarının varlığı anlaşılır.Büyük Çin Setti
Yaklaşık 2400 yıl önce eski Yunanlı filozof Democritus bir madde
sonsuza dek küçük parçalara bölünürse en sonunda o maddenin en küçük
parçacığının elde edilebileceğini ileri sürdü. Atom adı Yunanca
bölünemeyen anlamına gelen ”atomos”tan gelir.
Democritus'un görüşü metaller gibi basit maddelerin yapılarının
açıklanmasında günümüzdeki modern atom teorisi ile uyuşur.
Diğer eski Yunanlı filozoflardan Plato ve Aristo o dönemde
Demecritus'un fikrini kabul etmemişlerdi Gerçekten de eski
yunanlı bilim insanlarının o dönemde atom hakkında herhangi bir
deney yapmadan fikir ileri sürmeleri günümüz bilim insanlarına çok
etkileyici gelmektedir. Daha sonraları ise bilim, atom konusunda
2000 yıl gibi uzun bir süre bilim insanlarının gündemi dışında kaldı
ta ki İngiliz bilim insanı John Dalton (1766-1844) ileri sürdüğü
atom teorisini açıklayıncaya kadar.
Ünitede geçmişten günümüze kadar ortaya çıkan atom
teorilerini ve atomun yapısı hakkındaki bilgileri öğrenerek
atomların elektron alarak, vererek veya ortaklayarak
meydanagetirdiği yapılar hakkında bilgi sahibi olacağız.
.
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Demir çivi demir
atomlarından oluşur.
Demecritus
4
1 SON ÜÇ ASIRDA ATOM FİKRİ
Dalton, eski Yunanlı filozof Democritus'un
fikrinden yola çıkarak yaptığı deneyler
sonucunda atomu içi boş bir küreye benzetmişti.
Günümüzde kimya derslerinde kullandığımız katlı
oranlar kanununu ve sabit oranlar kanununu
kullanarak 1807'de ileri sürdü.
Teori, elementler ve bileşikler hakkında
aşağıdaki bilgileri içermekteydi.
Tüm maddeler atomlardan oluşur.
Aynı cins elementlerin atomları
birbiriyle tamamen aynıdır.
Farklı cins elementlerin , atomları da
farklıdır.
Kimyasal tepkimelerde atomlar bir
b ü t ü n o l a r a k d a v r a n ı r . A t o m l a r
parçalanamaz ve yeniden oluşturulamaz.
Atomlar belirli oranlarda birleşerek
bileşikleri oluştururlar.
Dalton'dan sonra J.J.Thomson atomla ilgili
teorisinde (1897) elektronu keşfetti ve atomun
pozitif bir küreden oluştuğunu ve elektronların
bu küre içerisinde gelişigüzel dağıldığını ileri
sürdü. Teorisini açıklarken de atomu üzümlü bir
keke, elektronları ise bu kek içerisinde
gelişigüzel dağılmış üzümlere benzetti. Oxford üniversitesinde J.J. Thomson'ın
asistanı olan Ernest Rutherford, Thomson'ın teorisini desteklemek için yaptığı
deneyde atomun bir çekirdeğinin olduğunu keşfetti. Çekirdeğin ve atomun çapını
kıyaslamak için de ünlü benzetmesini yaptı. Bir bezelye tanesi bir atomun
çekirdeği olarak kabul edilirse ve bir stadyum ortasına yerleştirilirse, tribünlerde
dolaşan sinekler de atomun hacmini belirleyen elektronlar olarak kabul edilebilir.
Rutherford modeli merkezinde çekirdek bulunan elektronların gezegenler gibi
dolandığı bir daire gibi de düşünülebilir.
1913 yılında Danimarkalı fizikci Niels Bohr atom modelinde elektronların
çekirdeğin etrafında belirli enerji seviyelerinde haraket ettiğini ileri sürdü. Bohr
Modeli, aynı yörüngede birden çok gezegen bulunan güneş sistemine benzetilebilir.1932yılında ise
James Chadwick nötronların varlığını ispatladı.
Günümüzde kabul edilen Modern Atom Teorisi ise atomu elektron bulutuna benzetmektedir. Bu
durum lambanın etrafında gelişigüzel dönen sineklerin oluşturduğu bir küreye benzetilebilir. Eski atom
modelleri günümüzde geçerli olan birçok ilkeyi içerdiğinden halen kullanılır. Örneğin kitabımızda atom
modeli, Bohr Atom Modeline göre çizilmiştir ve ünitede göreceğimiz iyon oluşumunu da kolayca
açıklayan modeldir.
Atom Teorisini
�
�
�
�
�
J.J. Thomson
atom modeli
Bohr atom
modeli
Günümüzde kullanılan
atom modeli
John Dalton
atom modeli
Demecritus tüm maddelerinatomlardan yapıldığını ileri sürdü.
John Dalton atom teorisi aynı cinselementlerin atomları aynıdır. Farklıcins elementler birleşince bileşiklerioluşturur.
J.J. Thomson elektronu buldu.
Ernest Rutherford protonu keşfetti.
Ernest Rutherford çekirdeği keşfetti.
Niels Bohr elektronların çekirdeğinetrafında belirli enerji seviyelerindehareket ettiğini ileri sürdü.
James Chadwick nötronlarınvarlığını ispatladı.
400 BC
1807
1897
1909
1911
1913
1932
Çekirdeğinetrafındaki elektronlar
Çekirdeği proton venötronlar oluşturur.
5
1.1 A - Atomun İçi ve Dışı
Bir elementin diğerine göre farklı özelikler göstermesinin nedeni nedir?
proton nötron elektronlar
Yüzyıllardır biliminsanları atomun en küçük parçacık olduğunu düşünüyordu. Daha sonraları ise
atomun temel tanecikleri olan , ve keşfedildi. Her elementin kendine özgü
proton, nötron ve elektron sayıları vardır. Böylece her element bir diğerine göre farklı özelikler
gösterir.
Elektronun kütlesi çekirdekte bulunan proton ve nötronların kütlesine oranla yok denecek
kadar azdır . Çekirdekteki parçacıklar arasında
başka yerde göremediğimiz özel çekim kuvvetleri vardır. Çekirdek ve elektronların bulunduğu enerji
seviyeleri(katmanlar) arasında çok büyük bir boşluk vardır.
Aşağıdaki tablo, atomu meydana getiren parçacıkların yük ve kütlesini gösterir.
. Bir atomun kütlesini hemen hemen çekirdek oluşturur
Proton ve nötronların kütlesi hemen hemen aynıdır.
Elektronlar o kadar hafiftir ki kütlesini sıfır kabul
edebiliriz. Yaklaşık 1840 tane elektronun kütlesi bir nötron
veya protonun kütlesine denk gelir.
1-Atomun temel tanecikleri hangileridir?
2-Atomun çekirdeğinde hangi parçacıklar bulunur?
3-Elektronlar atomun neresinde bulunur?
Araştır: Proton, nötron ve elektronların gerçek kütlesini
araştırınız.
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
elektron bulutu
çekirdek
Atom
elektronlar belirli enerjiseviyelerinde bulunur.
proton ve nötronlar çekirdektebulunur.
Atomlar yalnızca proton nötron
ve elektronlardan meydana
gelmez. Bilim insanları bu
parçacıkları oluşturan en az 37
parçacığın varlığından söz
ediyor. Bunlardan bazıları
lepton-lar, kuarklar, fotonlar,
bozonlar, gravitonlardır.
Bi i ydunuz?l yor mu
Bir önyargıyı kırmak atomu parçalamaktan güçtür.
Helyum atomu
Sodyum atomu
Potasyum atomu
Proton Sayısı
2
11
19
2
12
20
Nötron Sayısı
2
11
19
Elektron Sayısı
Tanecik
Proton
Nötron
Elektron
+1
0
-1
Yük
1
1
0(1/1840)
Kütle (Atom kütle birimi)
KL
M
6
1 1.1 B - Elektronların Dizilişi
Protonların ve nötronların atomun merkezi olan çekirdekte, elektronların ise çekirdek
etrafında belli enerji seviyelerinde (katmanlarda) dönerek hareket ettiklerini biliyoruz.
Atom çekirdeğine en yakın olan elektronların enerjisi en düşük, çekirdekten en uzak olan
elektronların enerjileri ise en yüksektir. Elektronlar, çekirdeğe en yakın katmandan başlayarak , en
uzak katmana doğru yerleşir. Başka bir ifade ile elektronlar en düşük enerji seviyesinden en yüksek
enerji seviyesine doğru yerleşir.
Birinci enerji seviyesi K katmanı
İkinci enerji seviyesi L katmanı .
Üçüncü enerji seviyesi ise M katmanı
olarak adlandırılır.
1. enerji seviyesinde en fazla 2 elektron,
2. enerji seviyesinde en fazla 8 elektron,
3. enerji seviyesinde en fazla 18 elektron bulunabilir.
Atomlardaki elektronların yerleşiminin gösterilmesine elektron dizilişi denir.
Örneğin potasyum atomunun 19 elektronu olduğuna göre, elektron dizilişi
2,8,9 yanlıştır
Oktet kuralına göre birinci katman hariç atomların en dış enerji seviyelerinde en fazla sekiz
elektron bulunur. Bu nedenle ilk yirmi atomun elektron dizilişi birinci enerji seviyesinde 2, ikinci enerji
seviyesinde 8, üçüncü enerji seviysinde 8 elektron olacak biçimdedir.
Aşağıdaki tablo ilk 20 elementin elektron dizilişi ile birlikte bu atomlardaki yerleşimini
göstermektedir. Oktet kuralına göre 19 ve 20 atom numaralı elementlerin elektronları üçüncü enerji
seviyesine 8 elektron yerleşince geriye kalan elektronlar 4. katmana yerleşirler.
Modern atom teorisine göre
bir elektronun yeri ve hızı
aynı anda belirlenemez.
E l e k t r o n l a r ı n b u l u n m a
ihtimalinin fazla olduğu
bölgeye orbital denir.
Bi i ydunuz?l yor mu
2,8,8,1 'dir
Potasyum K19
2,8,8,1
Kalsiyum Ca20
2,8,8,2
Sodyum Na11
2,8,1
Magnezyum Mg12
2,8,2
Alüminyum Al13
2,8,3
Silisyum Si14
2,8,4
Fosfor P15
2,8,5
Kükürt S16
2,8,6
Klor Cl17
2,8,7
Argon Ar18
2,8,8
Lityum Li3
2,1
Berilyum Be4
2,2
Bor B5
2,3
Karbon C6
2,4
Azot N7
2,5
Oksijen O8
2,6
Flor F9
2,7
Neon Ne10
2,8
Helyum He2
2
Hidrojen H1
1
+++
+ ++
elementadıatomnumarası
sembol
atom modeli
elektronlarındizilişi
elektronlarınatomda dizilişi
İlk 20 elementin elektronlarınınatomda dizilişi
K
L
M
N
7
1.1 C - Atomların Kimliği
Atom numarası ve kütle numarası
Atom numarası = proton sayısı
Proton sayısı = Elektron sayısı
Kütle numarası
Kütle numarası
Nükleon sayısı
Kütle numarası =Atomdaki proton sayısı + atomdaki nötron sayısı
Kütle numarası - Atom numarası = Nötron sayısı
Atom ve kütle numaralarının kısaltılması
Sodyum atomuna bakınca 11 protonu olduğunu göreceksiniz. Sadece sodyum atomlarının 11
protonu vardır. Diğer atomların tümünün de kendine özgü proton sayısı vardır. Bir atomun kimliğini
belirten en temel öğesi protondur. Atomların kimliklerini proton sayılarına bakarak tespit edebiliriz.
Bir atomdaki proton sayısına atom numarası denir.Böylece sodyumun
atom numarası 11'dir deriz.
Nötr atomların proton sayıları elektron sayılarına eşit
olduklarından dolayı yük bakımından nötrdür.
: Atomdaki elektronların kütlesi yok denecek
kadar küçüktür. Atomun kütlesini, çekirdeğinde bulunan
protonlar ve nötronlar belirler.Bir atomdaki
proton ve nötronların toplam kütlesine veya
denir.
Bir sodyum atomunun 11 protonu ve 12 nötronu vardır, kütle numarası 23'tür.
Atom numarası yalnızca proton sayısı olduğuna göre;
Sodyum atomunun nötron sayısı = (23-11) =12 dir.Sodyum atomunun yükü:
protonların herbirinin yükü +1olduğundan dolayı toplam yük +11'dir
Her elektronun yükü -1 olduğundandolayı toplam yük -11'dirYükleri toplayınca: +11
Net yük : 0Atomun toplam yükü sıfırdır.
-11
Kütle numarası
Atom numarasıElementin sembolü
Z
A
XSodyum atomu için
:
.
Sembolü =Na
Proton sayısı =11
Kütle Numarası =23
Bu bilgiler kısaca
olarak sembolize edilir
1-Lityum'un atom numarası 3 , kütle numarası ise 7'dir.
a) Lityum atomunda kaç proton , nötrön ve elektron vardır?
b) Lityum atomunun sembolik gösterimini yazınız?
2-Aşağıdaki atomların isimlerini yazınız ve her atomun kaç Proton, nötron
ve elektrona sahip olduğunu belirtiniz.
C O Al Fe Zn U
3-Proton sayıları verilen atomların 9. sayfadaki periyodik tabloya bakarak isimlerini yazınız. X=2 ,
Y=16 , Z= 20
12 16 27 56 65 238
6 8 13 26 30 92
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Adı
Proton sayısı
Atom numarası
Sembolü
Adres
Sodyum
11
11
Na
Dünya (şimdilik)
Kimlik kartı
11Na23
8
1 1.1 D - Aynı Elementin Atomlarındaki Farklılık
Bir elementin tüm atomları her zaman aynı olmayabilir. Aynı olmamaları çekirdekte bulunan
nötron sayılarının farklı olmasındandır. Proton sayıları aynı nötron sayıları farklı,bunun sonucunda
kütle numaraları farklı olan atomlara izotop atomlar denir.
Soluk aldığımız havadaki tüm oksijen atomlarının çekirdeğinde 8 proton vardır. Atomlar nötr
olduklarından 8 tane de elektronları vardır.
Soluduğumuz oksijenin büyük bir bölümünde 8 nötron vardır. Oksijenin böylece kütle numarası
(8+8 =16) 16 olarak bulunur.
Soluduğumuz oksijenin az bir miktarı ise 9 nötrona sahiptir. Bu oksijen
atomlarının kütle numarası ise (8+9=17) 17'dir.
O ve O oksijenin izotoplarıdır deriz. Oksijenin üçüncü izotopu ise çok az
miktarda bulunan O'dir. Bu izotoplara, oksijen-16, oksijen-17 ve oksijen-18 de
denilebilir.
Yanda Mısır'da bulunan bir mumyanın fotoğrafı
görülmektedir. Mumyanın 3100 yaşında olduğu, vücudunda bulunan
kütle numarası 14 olan karbon ( C) atomlarının miktarı ölçülerek
saptanmıştır.
Hemen hemen bütün elementlerin izotopu vardır. Oksijen, karbon gibi çoğu elementin izotopları
doğada bulunur. Bazı izotoplar ise özel olarak laboratuvarlarda oluşturulur. İzotopların çoğunluğu
ışınlar yayarak başka izotoplara dönüşür. Söz konusu ışınlar canlılar için zararlıdır. Ancak ışınların
etkinliği azaltılarak tıp alanında kullanılır. Örneğin; kripton-81 izotopu akciğerleri kontrol etmede
kullanılır. Bu amaçla kripton-81 izotopunun bir bölümü akciğerlere solunarak alınır. Akciğerlerin iyi
çalışmayan bölgelerine bu izotop ulaşmaz. O bölgeler ekranda siyah olarak görülür. Kobalt-60
izotopuysa kanser tedavisinde kullanılır.
16 17
8 8
8
18
14 Karbon-14 izotopu sayesinde
Mısır'da bulunan mumyanın
yaşı 3100 olarak tesbit edildi.
Kobalt-60 izotopu kanser tedavisinde kullanılır.
izotop Element adı Atom no3517 Cl3717 Cl25 Mg2612 Mg
Kütle no P e N
12
Bi i ydunuz?l yor mu
Biliyor muydunuz? Bütün bitki , insan ve
diğer hayvanlar küçük bir miktar karbon-14
izotopu içerirler. Bir canlıda bu miktar hep
aynıdır, çünkü sürekli olarak kullanılır ve
yerine hep yenisi konur ( besin ve karbon
dioksit olarak ). Ancak canlı öldüğünde
karbon-14 miktarı azalmaya başlar, çünkü
karbon-14 izotopu radyoaktif bir izotop
olduğundan yarılanma süresi vardır (5715
yıl). Antropolojik kazılar sonunda bazı
hayvan kemikleri bulunduğunda yaşı
hesaplanabilir.
Klor elementi doğada %75 Cl ve %25 Cl
olarak bulunur. Bu yüzden klorun ortalama
atom kütlesi 35.5 olarak hesaplanır.
17 17
35 37
Bi i ydunuz?l yor mu
Metalik elementler yeni kesildiğinde
parlak yüzeyli katılardır.Isı ve elektriği
iletirler.
Ametallerin çoğu oda sıcaklığında
gazdır. Sadece brom elementi sıvı, geri
kalanı ise katıdır. Ametaller ısı ve
elektriği iletmezler.
Mendeleev'in periyodik tablosunun bir
benzerini de alman bilim adamı L.Mayer
aynı dönemde yapmıştı.
9
1.2 A - Periyodik Tablo
1869 yılında Rus bilim insanı Dimitri Mendeleev o dönemde
bilinen 63 elementi sınıflandırmıştır. Mendeleev bazı elementlerin
neden aynı davrandığına dair bir sıra bulmaya çalışmıştı.
Elementleri atom kütlesine göre listelemişti. Benzer özeliklere
sahip olan elementlerin periyodik özelikler gösterdiğini bulmuş,
elementler listesinde düzgün bir sıra oluşturmuştu.
Mendeleev elementleri düzenli bir şekilde listelemek için bir
tablo hazırladı ve tablosuna Periyodik Tablo adını verdi. Tablosunda
o dönemde keşfedilmemiş elementler için boşluklar bıraktı,
isimlerini eka-aleminyum, eka-boron ve eka-silikon olarak koydu ve
bu elementlerin bazı özeliklerini önceden tahmin etti. Kısa bir süre sonra galyum, skandiyum ve
germanyumun keşfedilmesi ve tahmin ettiği özelliklerin doğrulanması Mendeleev'in Periyodik
Tablo'sunun bilim dünyası tarafından 19. yüzyılın sonlarına doğru kabul görmesini sağladı.
Günümüzde kullandığımız modern Periyodik Tablo, Mendeleev'in Periyodik Tablo’sundan oldukça
farklıdır. Modern Periyodik Tablo'da elementler atom numaralarına göre sıralanmıştır. Tabloda
görülen yatay sıralara , atomların elektron dizinimine göre düzenlenmiş dikey sütünlara
denir.
periyod grup
Etkinlik
Araştır
Periyodik tablodaki elementlerin grup numaraları ve en dış katmanlarındaki elektron sayıları
arasındaki ilişkiyi tabloya bakarak açıklayınız. Elementlerin katman sayısı ve periyod numarası
arasındaki ilişkiyi tabloya bakarak açıklayınız.
1- a)Atom numarası 11 olan elementin periyodik tablodaki grubu ve periyodunu bulunuz.
b)Atom numarası 17 olan elementin grubu ve periyodunu
bulunuz
2- Periyodik tabloda 2. grup 3. periyoddaki elementin
elektron ve proton sayısını bulunuz.
1-Termometrede kullanılan ve oda sıcaklığında sıvı olan
metalik element nedir?
2-Pilin içeriğinde kullanılan grafit hangi elementtir?
3-Manyetik olan üç elementin adını yazınız.
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
alkali
metaller
Modern Periyodik Tablo
1 2
Lilityum
3Be
berilyum4
Nasodyum
11Mg
magnezyum12
Kpotasyum19
Cakalsiyum
20
Rbrubidyum
37Sr
stronsiyum38
Cssezyum
55Ba
baryum56
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Znskandiyum titanyum vanadyum krom manganez demir kobalt nikel bakır çinko21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Y Z Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cdİtriyum zirkonyum niyobyum molibden teknetyum rutenyum rodyum paladyum gümüş kadmiyum
39 40 41 42 43 44 45 46 47 48
La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hglantan hafniyum tantal Tungsten renyum osniyum iridyum platin altın civa
57 72 73 74 75 76 77 78 79 80
Ga Ge As Se Br Krgalyum germanyum arsenik selenyum brom kripton
31 32 33 34 35 36
In Sn Sb Te I Xeindiyum kalay antimon tellür iyot ksenon
49 50 51 52 53 54
Tl Pb Bi Po At Rntalyum kurşun bizmut polonyum astatin radon
81 82 83 84 85 86
Al Si P S Cl Aralüminyum silisyum fosfor kükürt klor argon13 14 15 16 17 18
B C N O F Ne
He
bor karbon azot oksijen flor neon
helyum
5 6 7 8 9 10
2H
hidrojen1
3 4 5 6 7
8
toprak alkali metaller geçiş metalleri halojenler
soygazlar
10
1 1.2 B - Elementlerin Birleşmesi
İki veya daha fazla farklı elementin birleşmesinden bileşiklerin meydana geldiğini
biliyoruz.Bileşiğin formülü, kendisini meydana getiren elementlerin sembolleri kullanılarak yazılır.
Elementlerin birleşme oranları ise sembollerin sağ alt köşesine yazılan sayılarla gösterilir.
Su molekülü bir oksijen atomunun iki hidrojen atomuyla birleşmesinden oluşur. Suyun kimyasal
formülü 'dur. Sofra tuzu eşit miktarda sodyum atomu klor atomu içerir , kimyasal formülü
'dir.
H O
NaCl
2
Yağın içinde korunan
sodyum metali.
Gaz kavanozunda
bulunan klor gazı.
Sodyum metali ısıtılıp klor dolu gaz
kavanozuna konunca parlak bir alevle yanar.
Sonuç olarak gaz kavanozunun çeperlerinden
sıyırarak topladığımız beyaz katı sofra tuzudur.
Sodyum + Klor Sodyum Klorür
+
bileşik
Bileşikler nasıl oluşur?
Soy gaz
En dış elektron katmanı tamamen dolu olan atomlar
kararlıdırlar ve kimyasal tepkime vermezler.
Denklemdeki işareti tepkimeye girme, işareti ise oluşma anlamındadır. Sodyum ve
klor gibi birçok element tepkimeye girerek oluşturur. Yukarıdaki, kimyasal denklemi düzgün
bir cümle ile defterinize yazınız.
Atomların birleşmesinde veya kimyasal bağ oluşturmasında etkin olan parçacıklar atomun
en dış katmanındaki elektronlardır.
VIII. Grup elementleri tepkimeye girmedikleri için bileşik oluşturmazlar. Bu nedenle asal
gazlar olarak adlandırılırlar. tepkime vermeyen gaz anlamını taşır. Helyum hariç en dış
katmanlarında sekiz elektronları vardır.
Helyum atomu :
Dış katmanı tamamen
dolu ve kararlı
Neon atomu:
Dış Katmanı
tamamen dolu
ve kararlı
Argon atomu :
Dış katmanı
tamamen dolu
ve kararlı
1-Asal gazlar niçin tepkime vermezler?
2-Kalsiyum + Flor Kalsiyum florür denklemini
bir cümle ile ifade ediniz.
3- 'Demir, oksijenle tepkimeye girince demir oksit
oluşur' cümlesini bir denklemle ile ifade ediniz.
Bi i ydunuz?l yor mu
Kripton, Ksenon ve Argonun
özel şartlar altında florlu
bileşikleri elde edilmiştir.
KL
M
K KL
11
1.2 C - İyon Oluşumu
Diğer atomlar kendisine en yakın soy gazın elektron dizilimine benzeyip kararlı bir yapıya sahip
olmak için ya elektron alıp verirler ya da elektronlarını ortaklarlar.
Bazı elementlerin atomları başka elementlerin atomlarıyla tepkimeye girerek,
tamamen dolu bir elektron katmanına sahip olmak için, ya elektron alırlar ya da elektron verirler.
:Sodyum metalinin en dış katmanında bir elektron vardır. Sodyum elektronunu
başka bir atoma vererek en dıştaki M-katmanını tamamen boşaltır. Böylece bir iç katmanı olan L-
katmanı tamamen dolu olmuş olur. Sonuç olarak +1 yüklü sodyum iyonu oluşur. Bu durumda sodyum
iyonunun 11 protonuna karşılık 10 elektronu kalmış olduğundan net yükü +1 olur.
İyon oluşumu:
Elektron verme
Bir elektron
kaybeder
Sodyum iyonunun yükü11protonun yükü : +1110 elektronun yükü :
Net yük : +1Pozitif yüklü iyonlara katyondenir.Katyon elektron vereniyondur.
-10
Elektron alma: Klor atomunun en dış katmanında 7 elektron vardır, sodyum gibi başka bir atomdan
elektron alarak M- katmanını tamamen doldurur ve kararlı bir yapıya ulaşarak -1 yüklü klorür
iyonunu oluşturur. Klor atomu
Bir
elektron
alırM- katmanı 1 elektron
eksik olduğundan kararsızdır
Klorür iyonunun yükü:17 protonun yükü : +1718 elektronun yükü:
Net yük: -1Negatif yüklü iyonlara anyondenir.
yon.ektronzanan iyondur
-18
Anelka
III. periyot elementleri ve oluşturacağı iyonlar
Na
2,8,1
Mg
2,8,2
Al
2,8,3
Si
2,8,4
P
2,8,5
S
2,8,6
Cl
2,8,7
Ar
2,8,8
Na+
2,8
Mg+2
2,8
Al+3
2,8
* P-3
2,8,8
S-2
2,8,8
Cl-1
2,8,8
Ar
2,8,8
*silikon genelde iyon oluşturmaz.
İyonlar tüm canlılar için çok önemlidir. Her gün suyla birlikte iyonlar içiyoruz. Tüm bitkiler kendileri için gerekliiyonları suda çözünmüş maddelerden alır ve besin oluşturmak içinkullanır.
1-Magnezyum iyonunun yükünün neden +2 olduğunu açıklayınız?
2-Alüminyum atomunun modelini çizerek iyon oluşumunugösteriniz.
3-Yukarıdaki tablonun benzerini II. Periyot elementleri içindüzenleyiniz.
4- İyonlar kaç çeşittir? İsimlerini yazınız ve anlamlarınıaçıklayınız.
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Bi i ydunuz?l yor mu
Karbonat(CO ), Hidroksit (OH ),
Nitrat (NO ), Sülfat (SO ) gibi
b i r d e n f a z l a e l e m e n t i n
birleşmesinden oluşan çok atomlu
iyonlar vardır.
3
3 4
-2 -
- -2
Sodyum atomu
M- Katmanı boşalır
Sodyum iyonu
L- Katmanı en dış katman olur
KL
M
KL
M- katmanı doludur
ve kararlıdır
Klorür iyonu
KL
M
KL
M
yakala
teşekkürler
metal atomlar elektronlarınıa metal atomlarına verirler
Na
Cl
Na+
Cl-
O
LK
12
1 1.3 A - Kovalent Yapılı Moleküller
A-metallerin atomları elektron alıp en dış elektron katmanını tamamlayarak soy gaz elektron
dizilimine benzemek ister. Aynı veya farklı elementlerden oluşan iki a-metal atomu tepkimeye
girince ikisi de elektron almak istediğinden en dış katmanlarındaki elektronlarını paylaşırlar
(ortaklarlar). Böylece atomlar ortaklanan elektronları kendilerinin gibi kabul ederek en dış
katmanlarındaki elektronlarını tamamlamış olurlar.
: Hidrojen atomunun bir elektronu vardır. Kendisine en yakın soy gaz olan
helyumun yapısına benzemek için bir elektron daha alabilir. İki hidrojen atomu birbirine yeterince
yakınlaşınca elektron katmanları birbirinin içine girer ve elektronlarını ortaklarlar.
Hidrojen molekülü
A-metal - A-metal atomları arasında elektron ortaklanması sonucu oluşan çok güçlü çekim kuvvetine
kovalent bağ denir. Bir grup atomun kovalent bağlarla birleşmesine denir.Moleküller
veya olabilir. Hidrojen gazı hidrojen moleküllerinden meydana gelir bu yüzden
moleküler yapıya sahiptir.
Oksijen atomu (2,6) soy gaz olan neonun yapısına benzemek için iki elektron almak
ister. İki oksijen atomu birbirine yaklaşınca çift bağlı bir molekül oluşur.
molekül element
molekül bileşik molekül
Oksijen molekülü:
Hidrojen Klorür molekülü:Hidrojen ve klor atomları birer elektron eksildiğinden atomlar kovalent
yapılı bir bileşik oluştururlar.
1-Aşağıdaki maddeleri iyonik bileşik, Element
molekül ve Bileşik molekül olarak sınıflandırınız.
NH ,MgBr , N , CaCl , H O, NO , CuSO ,
2- Flor ve brom gibi yedinci grup elementleri
moleküllerinde kaç bağ yapar?
3 2 2 2 2 2 4
H H H H
K K K K
iki hidrojen atomu hidrojen molekülü
kovalent bağ Bir elementin oluşturduğukovalent bağ sayısı en dışelektron katmanınıtamamlamak için almasıgereken veya ortakladığıelektron sayısına eşittir.Ör:Cl=2,8,7 Bir elektron almasıgerektiğinden oluşturacağıbir molekülde tek bağ yapar.
O O
iki oksijen atomu
L
O O
oksijen molekülü
iki kovalent bağ
oksijen modelimolekül
Bi i ydunuz?l yor mu
Suda çözünebilen katıların veya
sıvıların iyonik ya da kovalent yapılı
oldukları elektriksel iletkenlikleri
ölçülerek anlaşılabilir.
H O
hidrojen atomu klor atomu klor molekülü
kovalent bağ
L L L
KM M
H
KLK
K K K K
13
1.3 B - Fiziksel ve Kimyasal Değişim
Maddeler ısıtılınca , üzerine su ilave edilince, başka maddelerle karıştırılınca ve buna benzer
işlemlere tabii tutulunca değişime uğrayabilirler. Değişim iki şekilde olabilir ;
1- Kimyasal Değişim
2- Fiziksel değişim
1- Biraz demir tozu ,sarı
kükürt tozu ile karıştırılır
2-Bir mıknatıs yardımı ile
karışımı kolayca ayırabiliriz… 3-…veya kükürdü metil benzende
çözerek yine ayırabiliriz.
Bunzen beki
uzaklaştırılınca
kızıllık
devam eder.
4-Karışım ısıtıldığında kızılca bir
parlama görülür, sarı kükürt lekeleri
kaybolur ve siyah bir katı madde oluşur
5-Siyah madde artık karışım
değildir , mıknatıstan etkilenmez…
6-…ve metil benzende
çözünmez.
Isı etkisiyle oluşan siyah katı yeni bir kimyasal maddedir.
Değişim sonucunda yeni bir madde meydana geliyorsa yapılan değişime kimyasal değişim denir.
Yukarıdaki karışımda demir ve kükürt tanecikleri birbiriyle kimyasal bağ yapmadan gelişigüzel
karıştığından elementler kendi özelliklerini korumuştur ( 2 ve 3, resimler). Karışımı meydana getiren
maddeler kendi özelliklerini korurlar.
Demir ve kükürt tanecikleri tepkimeye girdiklerinde birbirleriyle belli bir oranda bağlanırlar.
Oluşan yeni bileşikte çözücünün ve mıknatısın etkisi yoktur ( 5 ve 6. resimler).
Karışımın ve bileşiğin birleşme oranları hakkında sınıf
tartışması yapınız.
Karışım ve bileşik arasındaki fark:
Bileşiğin özelikleri
kendisini meydana getiren elementlerden farklıdır.
Karışım
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Bi i ydunuz?l yor mu
Demir sülfür yer kabuğunda
pirit olarak bulunur.
Hidrojen yanıcı, oksijen yakıcı,
bu elementlerden meydana
gelen su ise yangını söndürmek
için kullanılır.
Kimyasal Değişim: Demir tozu ve
kükürt karışımı
Demir tozları mıknatıs
tarafından çekilirKükürdün metil
benzendeki
(toluen) çözeltisi
mıknatısDemir çözünmeden
kalır
Siyah katı
MıknatısSiyah katı
çözünmez
metil benzen
Bileşik
14
1 1.3 C - Değişimin Belirtileri
Kimyasal değişime genellikle denir. Kimyasal
tepkimenin meydana geldiğini nasıl anlarız?
Yeni madde veya maddeler başlangıçtaki maddelerden
oldukça farklıdır.
Demir + Kükürt Demir Sülfür
(Metalik toz) (Sarı Toz) ( Siyah Katı)
Önceki konuda gördüğümüz tepkimeyi başlatmak için çok az ısı enerjisi
bunzen bekinden verilir. Tepkime başlayınca çok daha fazla ısı açığa çıkar.
Demir ve kükürt arasında
meydana gelen tepkime ekzotermik, yumurtayı kızartırken
meydana gelen tepkime ise endotermiktir. Bazı kimyasal
tepkimelerde ısının yanında ışık ve ses enerjisi de açığa
çıkabilir. Magnezyum havada yanarken parlak bir ışık görülür
tıslama sesi de duyulur.
Demir sülfürden demiri ve kükürtü yeniden elde etmek çok
zordur ve birçok başka kimyasal tepkime gerektirir.
kimyasal tepkime veya kimyasal reaksiyon
1. Tepkime sonucunda bir veya daha fazla yeni madde oluşur.
2. Kimyasal tepkimede enerji verilir veya alınır
Bir tepkimede ısı enerjisi açığa çıkıyorsa tepkime
Ekzotermiktir (ısı veren). Bir tepkimede ısı gerekiyorsa
tepkime Endotermiktir (ısı alan).
3. Kimyasal değişim genellikle tersinir değildir.
Fiziksel Değişim
Yumurtayı kavururken
meydana gelen tepkime
endotermiktir.
Magnezyum yandığında ısı ışık
ve ses enerjisi açığa çıkar.
Bu nedenle havai fişek yapımında
magnezyum kullanılır.
Buz 0 C 'ta suya dönüşür.
Oluşan suyu tekrar buza
dönüştürmek kolaydır.
oŞeker alkolde çözünür . İkisini
tekrar ayrımsal damıtarak
kolayca ayırabiliriz.
Fiziksel değişimlerde yeni maddeler meydana gelmez. Örneğin buz ve su farklı görünseler bile her
ikisini de su molekülleri meydana getirir.
1. Demir tozu ve kükürt tozu karışımı ile demir sülfür bileşiği arasındaki farkları tablo şeklinde
yazınız.
2. Aşağıdaki değişimlerin kimyasal veya fiziksel olduğuna
karar verin?
a) Suyun donması b) Demirin paslanması c) Petrolun yanması
d) Mumun erimesi e) Mumun yanması f) Sütün ekşimesi,
g) Kolonyanın buharlaşması h) Taşın parçalanması
Değişim sonucunda yeni kimyasal maddeler meydana gelmiyorsa yapılan değişim Fiziksel
değişimdir.
şeker
alkol
buz eriyor
Bi i ydunuz?l yor mu
Fotoğraf çekerken güneş ışığı
filme çarpar ve filmdeki gümüş
bromür gibi foto kimyasallar
değişikliğe uğrar.
35
TEST 1
1-Proton ve nötronların benzerlik ve farklılıklarından iki tanesini yazınız.
2-Aşağıdakilerin atom modellerini çizerek gösteriniz.
3- Aşağıdaki tabloyu periyodik tablodan yararlanarak tamamlayınız ve defterinize yazınız..
a) C, b) Ar , c) P, d) Mg12 40 31 24
6 18 15 12
a) Hangi elementin atomlarında 22 nötron vardır?
b) Hangi element bir asal gazdır?
c) Hangi iki element neonun elektron dizilimine benzeyerek iyon oluşturur.
d) Hangi iki element periyodik tablonun aynı grubundadır?
6- Baryum elementinin atom numarası 56'dır ve periyodik tabonun 2. grubunda yer almaktadır.
a- Baryum atomunun en dış enerji seviyesinde kaç elektron bulunur?
b- Baryum atomunun oluşturacağı iyonun yükü nedir? Sebebini açıklayınız.
8-Aşağıdaki listeye bakarak soruları yanıtlayınız
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Elementin
adı
Sembol Atom No. Kütle No. Nötron
sayısıX
A
Z
5
14
26
13
11
40
28
20
22
10
30
27
4-X atomunun atom numarası 19, kütle numarası ise 39'dur.
a) X atomunun proton, nötron ve elektron sayısını bulunuz.
b) X atomunun en dış enerji seviyesinde kaç elektron bulunur?
c) X elementinin oluşturacağı iyonun sembolünü yazınız.
d) X elementinin periyodik tablodaki grup ve periyodu nedir?
5-Element
QRSTX
Atomnumarası
3201889
Kütlenumarası
740401819
Elektrondizilimi
2,12,8,8,22,8,8,2,6
2,8,8,1
a- Tek atomlu maddeyi yazınız. b-Moleküler yapılı iki bileşiği yazınız.
c- İyonik yapılı iki maddeyi yazınız. d- Kovalent yapılı maddeleri yazınız
Argon, Alüminyum, Karbondioksit, Magnezyum oksit, Sodyum klorür, Su, Hidrojen
15
Çoklu Zeka Etkinlikleri1Vücudumuzda olan bir karbon atomu belki de
milyonlarca yıl önce yaşayan bir dinazorun veya bir
zeytin ağacının atomlarından biriydi; siz de kendi
hayal gücünüzü kullanarak karbon atomunun
başından geçen yolculuk hakkında bir hikaye
yazınız.
Aşağıda ilk yirmi elementin bağlanma gücünü
gösteren kartlar vardır. Bu kartları kullanarak
oluşabilecek iyonik ve kovalent yapılı bileşiklerin
formüllerini ortaya çıkarabilirsiniz.
Kovalent yapılı olan azot molekülünü oyun hamuru
(veya hamurla) ve kürdan kullanarak yapılan top-
çubuk modeli, azot atomunun elektron diziliminden
faydalanılarak da yapılabilir.
Azot molekülü.
izilişi = 2,5
Azot atomu en dış katmanını tamamlamak için 3
elektron istediğinden dolayı 3 bağ yapar. Böylece 3
kürdan gerekir.
Sizler tasarlayacağınız bazı molekül modellerini
ametallerin elektron diziliminden faydalanarak
yapabilirsiniz.
elektron d
Seçeceğiniz bir arkadaşınızla rap şarkısı
besteleyiniz. Bestenizi hazırlarken aşağıdaki gibi
örnek cümleler kullanabilirsiniz
Dalton atomu içi boş küreye benzetti.
Thomson ise onu üzümlü topkek zannetti......vs.
H Li Na K Cl F
He Ne Ar
B Al N P
Be Mg S Ca O
C Si
16
Çoklu Zeka Etkinlikleri
Atom modellerinin basit çizimlerle gösterildiği bir
poster hazırlayınız.
Aşağıdaki etkinliği yapınız.
CAN sözcüğü kalsiyum ( Ca ) ve Azot ( N )
elementlerinin sembollerinden oluşturulmuştur.
Aşağıdaki kelimelerin hangi elementlerin
sembollerinden oluştuğunu bulunuz.
POLİS, BANANE, TELİF, ASKI.
Bu kelimelerle birlikte sizlerin de oluşturduğu
kelimelerden bir poster hazırlayınız.
Dinamitin ana maddesi olan TNT'yi bulan bilim
adamı Alfred Nobel yaptığı bileşiğin dağları
parçalayıp yol yapımında kullanımından dolayı
insanlığa faydalı bir buluş sunmuştu daha sonra ise
savaşlarda kullanılmasından dolayı büyük vicdan
azabı çekmişti. Atomun parçalanmasından, atom
bombası ve nükleer santral yapımı gibi veya
laboratuvarda sentezlenen bazı ilaçlar gibi,
bulacağınız örneklerle bir tablo oluşturunuz.
Aşağıda verilen elementlerden yararlanarak mini
bir periyodik tablo tasarlayınız.
Si, H, P, He, Be, Al, B, C, Na, N, Ca, O, K, F, S, Cl,
Ne, Ar, Li, Mg
Örneğin silikonu sizin için biz yerleştirelim.
Si = 2 8 4
3 enerji seviyesi olduğundan dolayı 3. periyot. En
dış enerji seviyesinde 4 elektron olduğundan dolayı
ise 4. grupta yer alır.
14
Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Si
Atom modelleriAtom modelleri
Polis = Polonyum + Lityum + Kükürt
Buluş
Atomunparçalanması
Fayda
Enerjisantralleri,
kansertedavisi
Zarar
Atombombası
17
NOTLAR
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
