Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
― 133 ―
人と自然 Humans and Nature 25: 133−160 (2014)
日本におけるニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
橋 本 佳 延 1)・藤 木 大 介 2)
List of food plants and unpalatable plants of sika deer (Cervus nippon) in Japan
Yoshinobu HASHIMOTO 1) and Daisuke FUJIKI 2)
要 旨
日本におけるニホンジカの採食植物および不嗜好性植物について既存文献を元に一覧表を作成した.67
文献を調査した結果,143 科 900 種がリストアップされ,そのうち採食植物と判断されている種は 114 科
646 種,不嗜好性植物と判断されている種は 68 科 135 種,採食植物・不嗜好性植物のどちらにも判断さ
れている種は 119 科 62 種であった.リストアップされた採食植物で種数が多かった科の上位 3 科はキク
科(60 種),バラ科(41 種),イネ科(31 種)であった.また不嗜好性植物で種数が多かった科の上位 3
科はキク科(8 種),サトイモ科(7 種),シソ科(6 種)であった.
キーワード:ニホンジカ,植物嗜好性,文献調査
1) 兵庫県立人と自然の博物館 自然・環境再生研究部 〒 669-1546 兵庫県三田市弥生が丘6丁目 Division of Ecological
Restoration, Museum of Nature and Human Activities, Hyogo; Yayoigaoka 6, Sanda, Hyogo, 669-1546 Japan
E-mail: [email protected] 2) 兵庫県森林動物研究センター 〒 669-3842 兵庫県丹波市青垣町沢野 940 Wildlife Management Research Center, Hyogo; 940
Sawano, Aogaki-cho, Tanba, Hyogo, 669-3842 Japan
はじめに
近年,ニホンジカ (Cervus nippon) の生息密度の上昇
に伴う植生の衰退が全国各地で発生している(植生学会
企画委員会 2011).特にニホンジカの採食圧が高い地
域で生じているような極度の植生衰退は,土壌流亡など
の自然災害を招く恐れがあることから,植生衰退を抑制
し早期に植生回復を行うことが喫緊の課題となってい
る.植生衰退を防ぐ方法としてニホンジカの個体数管理
や防鹿柵の設置があるが,近年,植生回復の方法の一つ
として不嗜好性植物を用いた緑化が検討されている ( 石
田ほか 2008).またニホンジカの生息密度の低い地域
においては,現状では植生衰退の程度は低くても,今後
のニホンジカの生息密度の上昇に伴いその危険性が高ま
る可能性があることから,ニホンジカの採食圧の上昇に
よってどのような植物が消失していくのかを事前に予見
し,土壌流亡を予防するための植生の保護や希少な植物
の保全を早期に行うなどの対策を検討する事が求められ
る.
このようなニホンジカの高密度化に伴う植生衰退の予
防や被害地の植生回復を進めるにあたっては,ニホンジ
カの植物嗜好性,つまり採食植物と不嗜好性植物の全容
を把握することが必要不可欠である.しかし,このこと
については国内各地で調査が行われているものの,その
多くは調査地における知見に留まっており,各地での事
例を比較検討し採食・不嗜好性植物を一覧できる資料に
整理した研究は九州地方の調査結果を中心として取りま
とめた数例(九州森林管理局 2012,安藤 2012) がみ
られるだけであり,全国規模で検討した資料はみられな
い.
そこで本研究では,ニホンジカの採食植物や不嗜好性
植物について,既存文献を元に整理し,それらの全国規
模での状況を可能な限り把握するとともに,ニホンジカ
の採食による植生衰退対策のための基礎資料を取りまと
報 告
― 134 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
めることとした.
方 法文献調査
ニホンジカ (Cervus nippon) の食性やニホンジカの生
息密度の上昇に伴う植生への影響について記述した文
献を収集し,各文献内で採食植物および不嗜好性植物
と判断された種を抽出,一覧表を作成した.ニホンジ
カはエゾシカ (C. n. yesoensis),ホンシュウジカ (C. n.
centrails),キュウシュウジカ (C. n. Nippon),マゲジカ
(C. n. mageshimae),ヤクシカ (C. n. yakushimae),ケ
ラマジカ (C. n. keramae) の 6 亜種に分類される(阿
部 1994)が,文献調査にあたってはこれらを区別し
なかった.調査文献における採食植物の判断根拠は,ニ
ホンジカに対象植物を与えた採食実験の結果によるも
の,野外における食痕調査によるものなどが混在してい
たが,一覧表作成にあたってはこれらの区別を行わなか
った.また葉,茎,実,花,樹皮など採食部位について
言及した文献も複数みられたが一覧表作成にあたっては
これらを区別しなかった.調査文献における不嗜好性植
物の判断根拠は,ニホンジカに対象植物を与えた採食実
験の結果によるもの,ニホンジカの高密度生息地域にお
ける野外観察によるものなど文献により様々であった
が,本調査ではこれらを区別しなかった.
なお植物和名については文献によって異なる場合があ
ったため,一覧表においては米倉・梶田 (2003) が示す
標準和名に統一した.また,未同定種を採食植物または
不嗜好性植物として判断し掲載した文献がみられたが,
それらについては本調査の対象から除外した.
一覧表では,抽出された種ごとに科名,和名,学名,
採食植物の判断根拠となった文献の数および文献番号,
不嗜好性植物の判断根拠となった文献の数および文献番
号を示した.一覧表では新エングラー体系にしたがって
科名を配列し,科名内での種の配列はアルファベット順
とした.
集計
作成した一覧表を元に,採食植物のみに判断された植
物群(以下,採食植物群)の科数および種数,不嗜好性
植物のみに判断された植物群(以下,不嗜好性植物群)
の科数および種数,採食植物・不嗜好性植物の双方に判
断された植物群(以下,両判定植物群)の科数および種
数を集計した.また植物群ごとにリストアップされた種
の多い上位 3 科について抽出した.さらに採食植物と
判断した文献数が多かった上位 10 種,不嗜好性植物と
して判断した文献数が多かった上位 10 種を集計した.
結 果
文献調査の結果,作成された一覧表を表1に示す.
調査した文献数は 67 で,対象となった植物は 143 科
900 種であった.内訳をみると採食植物群に区分され
た種は 114 科 646 種,不嗜好性植物群に区分された種
は 68 科 135 種,両判定植物群に区分された種は 119
科 62 種であった.
各植物群における科ごとの種数を表2に示す.種数が
多かった科の上位 3 科は,採食植物群ではキク科(60
種),バラ科(41 種),イネ科(31 種),不嗜好性植物
群ではキク科(8 種),サトイモ科(7 種),シソ科(6 種),
両判定植物群ではキク科(6 種),バラ科(6 種),ツツ
ジ科 (5 種 ),クスノキ (5 種 ),ツバキ (5 種 ) であった.
採食植物として判定した文献が多かった種はリョウ
ブ,ナナカマド,ヒノキ,ミズナラ,タラノキ,ノリウ
ツギ,アオダモ,スズタケ,ガマズミ,スギ,ヒサカキ,
タンナサワフタギであった(表3).ナナカマド,ヒノキ,
タラノキ,ヒサカキ,スギについては不嗜好性植物とし
て判定する文献が見られた(表1).
不嗜好性植物として判定した文献が多かった種はアセ
ビ,イヌガシ,イワヒメワラビ,シキミ,ホウロクイチ
ゴ,ナンキンハゼ,マツカゼソウ,サンショウ,ウラジ
ロ,イズセンリョウ,コシダ,ジャケツイバラ,ダンド
ボロギクであった(表4)が,これらのうちマツカゼソウ,
コシダ,ジャケツイバラ,ダンドボロギクを除く 9 種
については採食植物として判定する文献がみられた(表
1).
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 135 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
ヒカゲノカズラトウゲシバ
Hup
erzi
a se
rrat
a (T
hunb
.) Tr
evis.
261
,63
11
ホソバトウゲシバ
Hup
erzi
a se
rrat
a (T
hunb
.) Tr
evis.
var
. ser
rata
148
ヒカゲノカズラ
Lyco
podi
um c
lava
tum
L.
161
41,
66マンネンスギ
Lyco
podi
um d
endr
oide
um M
ichx
.2
1,66
トクサ
スギナ
Equi
setu
m a
rven
se L
.1
4トクサ
Equi
setu
m h
yem
ale
L.1
65リュウビンタイリュウビンタイ
Angi
opte
ris l
ygod
iifol
ia R
osen
st.2
17,6
7ゼンマイ
ゼンマイ
Osm
unda
japo
nica
Thu
nb.
51,
4,8,
27,6
1キジノオシダ
キジノオシダ
Plag
iogy
ria
japo
nica
Nak
ai2
18,4
9ヤマソテツ
Plag
iogy
ria
mat
sum
urea
na M
akin
o2
4,36
ウラジロ
コシダ
Dic
rano
pter
is li
near
is (
Burm
.f.) U
nder
w.
51,
21,4
6,47
,49
ウラジロ
Gle
iche
nia
japo
nica
Spr
eng.
261
,63
51,
17,4
6,47
,49
フサシダ
カニクサ
Lygo
dium
japo
nicu
m (
Thun
b.) S
w.
149
コケシノブ
ツルホラゴケ
Cre
pido
man
es a
uric
ulat
um (
Blum
e) K
.Iwat
s.1
18コウヤコケシノブ
Hym
enop
hyllu
m b
arba
tum
(Bo
sch)
Bak
er1
18ホソバコケシノブ
Hym
enop
hyllu
m p
olya
ntho
s (S
w.)
Sw.
118
コバノイシカグマイヌシダ
Den
nsta
edtia
hir
suta
(Sw
.) M
ett.
245
,49
コバノイシカグマ
Den
nsta
edtia
scab
ra (
Wal
l. ex
Hoo
k.) T
.Moo
re3
1,49
,67
イワヒメワラビ
Hyp
olep
is p
unct
ata
(Thu
nb.)
Met
t. ex
Kuh
n2
36,6
78
1,44
,46,
49,6
6フモトシダ
Mic
role
pia
mar
gina
ta (
Panz
er ex
Hou
tt.) C
.Chr
.1
18イシカグマ
Mic
role
pia
stri
gosa
(Th
unb.
) C.P
resl
345
,46,
49ウスバイシカグマ
Mic
role
pia
subs
trig
osa
Taga
wa
167
ワラビ
Pter
idiu
m a
quili
num
(L.)
Kuh
n v
ar. l
atiu
scul
um (
Des
v.) U
ndre
w. e
x H
ell.
41,
27,6
1,63
444
,45,
47,4
9ホングウシダ
エダウチホングウシダ
Lind
saea
chi
enii
Chin
g1
18ホラシノブ
Sphe
nom
eris
chi
nens
is (
L.) M
axon
118
ツルシダ
タマシダ
Nep
hrol
epis
cor
difo
lia (
L.) C
.Pre
sl4
21,4
6,47
,49
ホウライシダ
イワガネゼンマイ
Con
iogr
amm
e in
term
edia
Hie
ron.
261
,63
イワガネソウ
Con
iogr
amm
e ja
poni
ca (
Thun
b.) D
iels
11
イノモトソウ
オオバノイノモトソウ
Pter
is c
retic
a L.
211
,49
オオバノハチジョウシダ
Pter
is e
xcel
sa G
audi
ch.
261
,63
11
ハチジョウシダ
Pter
is fa
urie
i H
iero
n.1
61ナチシダ
Pter
is w
allic
hian
a J.A
gard
h2
1,67
チャセンシダ
オオタニワタリ
Aspl
eniu
m a
ntiq
uum
Mak
ino
118
ウスバクジャク
Hym
enas
plen
ium
che
iloso
rum
(K
unze
ex
Met
t.) T
agaw
a1
17シシガシラ
シシガシラ
Blec
hnum
nip
onic
um (
Kun
ze) M
akin
o5
4,33
,36,
61,6
3ミヤマシシガシラ
Stru
thio
pter
is c
asta
nea
(Mak
ino)
Nak
ai2
4,5
オオカグマ
Woo
dwar
dia
japo
nica
(L.
f.) J.
Sm.
147
ツルキジノオ
ヘツカシダ
Bolb
itis
subc
orda
ta (
Cope
l.) C
hing
217
,67
オシダ
ホソバカナワラビ
Arac
hnio
des a
rist
ata
(G.F
orst.
) Tin
dale
121
346
,47,
49シノブカグマ
Arac
hnio
des m
utic
a (F
ranc
h. e
t Sav
.) O
hwi
136
コバノカナワラビ
Arac
hnio
des s
pora
doso
ra (K
unze
) Nak
aike
217
,67
147
リョウメンシダ
Arac
hnio
des s
tand
ishi
i (T
.Moo
re) O
hwi
61,
4,33
,36,
61,6
3
ヤクカナワラビ
Arac
hnio
des y
akus
imen
sis
(H.It
ô) N
akai
ke2
17,6
7カツモウイノデ
Cte
nitis
subg
land
ulos
a (H
ance
) Chi
ng1
673
17,4
7,49
オニヤブソテツ
Cyr
tom
ium
falc
atum
(L.f.
) C.P
resl
149
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 136 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
オシダ
ヤブソテツ
Cyr
tom
ium
fout
unei
J.S
m.
var.
fout
unei
261
,63
オシダ
Dry
opte
ris c
rass
irhi
zom
a N
akai
44,
36,5
5,65
ベニシダ
Dry
opte
ris e
ryth
roso
ra (
D.C
.Eat
on) K
untz
e1
49シラネワラビ
Dry
opte
ris e
xpan
sa (
C.Pr
esl)
Fras
er-J
enk.
et J
erm
y su
bsp.
ass
imili
s (S
.Wal
ker)
Tzve
lev
44,
5,10
,56
11
タカサゴシダ
Dry
opte
ris f
orm
osan
a (H
.Chr
ist) C
.Chr
.1
67ミヤマベニシダ
Dry
opte
ris g
oldi
ana
(Hoo
k. e
x G
oldi
e) A
.Gra
y su
bsp.
mon
ticol
a (M
akin
o) F
rase
r-Jen
k.1
4キリシマイワヘゴ
Dry
opte
ris h
angc
how
ensi
s Ch
ing
167
キヨズミオオクジャク
Dry
opte
ris n
ameg
atae
(Sa
.Kur
ata)
Sa.
Kur
ata
24,
5ミヤマクマワラビ
Dry
opte
ris p
olyl
epis
(Fr
anch
. et S
av.)
C.Ch
r.1
55ミヤマイタチシダ
Dry
opte
ris s
abae
(Fr
anch
. et S
av.)
C.Ch
r.1
36ミイケイワヘゴ
Dry
opte
ris x
miy
azak
ieni
s M
iyam
.1
55キリシマワカナシダ
Dry
opte
ris x
pse
udoh
angc
how
ensi
s M
iyam
.1
55タカチホイワヘゴ
Dry
opte
ris x
taka
chih
oens
is M
iyam
.1
55コスギイタチシダ
Dry
opte
ris y
akus
ilvic
ola
Sa.K
urat
a1
55ホソバナライシダ
Lept
orum
ohra
miq
uelia
na (
Max
im.)
H.It
ô1
49ヤシャイノデ
Poly
stic
hum
neo
loba
tum
Nak
ai1
55イノデ
Poly
stic
hum
pol
yble
phar
on (
Roem
. ex
Kun
ze) C
.Pre
sl2
1,4
サイゴクイノデ
Poly
stic
hum
pse
udom
akin
oi T
agaw
a1
1サカゲイノデ
Poly
stic
hum
retr
osop
alea
ceum
(Kod
ama)
Tag
awa
24,
27ジュウモンジシダ
Poly
stic
hum
trip
tero
n (K
unze
) C.P
resl
34,
36,5
5ヒメシダ
ミゾシダ
Steg
nogr
amm
a po
zoi
(Lag
.) K
.Iwat
s. su
bsp.
mol
lissi
ma
(Fisc
h. ex
Kun
ze) K
.Iwat
s.1
41
49ハシゴシダ
Thel
ypte
ris g
land
ulig
era
(Kun
ze) C
hing
118
シマヤワラシダ
Thel
ypte
ris g
raci
lesc
ens
(Blu
me)
Chi
ng1
67ヤワラシダ
Thel
ypte
ris l
axa
(Fra
nch.
et S
av.)
Chin
g2
4,36
ヒメシダ
Thel
ypte
ris p
alus
tris
(Sa
lisb.
) Sch
ott
227
,28
ケホシダ
Thel
ypte
ris p
aras
itica
(L.)
Tard
ieu
146
オオバショリマ
Thel
ypte
ris q
uelp
aert
ensi
s (H
.Chr
ist) C
hing
24,
5イワデンダ
ウスヒメワラビ
Acys
topt
eris
japo
nica
(Lue
rss.)
Nak
ai1
36ホソバイヌワラビ
Athy
rium
isea
num
Ros
enst.
136
ヤクイヌワラビ
Athy
rium
mas
amun
ei S
eriz
.1
67コモチイヌワラビ
Athy
rium
stri
gillo
sum
(Lo
we)
T.M
oore
ex
Salo
mon
167
ヤマイヌワラビ
Athy
rium
vid
alii
(Fra
nch.
et S
av.)
Nak
ai2
4,36
ヒロハイヌワラビ
Athy
rium
war
dii
(Hoo
k.) M
akin
o2
4,36
ヤクシマタニイヌワラビ
Athy
rium
yak
usim
ense
Tag
awa
255
,67
ヘラシダ
Dep
aria
lanc
ea (
Thun
b.) F
rase
r-Jen
k.1
18ミヤマシケシダ
Dep
aria
pyc
noso
ra (
H.C
hrist
) M.K
ato
var
. pyc
noso
ra1
36アオイガワラビ
Dip
lazi
um k
awak
amii
Hay
ata
167
キヨタキシダ
Dip
lazi
um sq
uam
iger
um (
Met
t.) M
atsu
m.
127
クサソテツ
Mat
teuc
cia
stru
thio
pter
is (
L.) T
od.
165
イヌガンソク
Ono
clea
ori
enta
lis (H
ook.
) Hoo
k.2
4,27
ウラボシ
オオイワヒトデ
Col
ysis
dec
urre
ns (
Wal
l. ex
Hoo
k. e
t Gre
v.) N
akai
ke1
21マメヅタ
Lem
map
hyllu
m m
icro
phyl
lum
C.P
resl
118
ヒトツバ
Pyrr
osia
ling
ua (
Thun
b.) F
arw
.1
18イチョウ
イチョウ
Gin
kgo
bilo
ba L
.1
24イヌガヤ
イヌガヤ
Cep
halo
taxu
s har
ring
toni
a (K
nigh
t ex
Forb
es) K
.Koc
h6
1,8,
43,6
1,62
,63
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 137 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
イヌガヤ
ハイイヌガヤ
Cep
halo
taxu
s har
ring
toni
a (K
nigh
t ex
Forb
es) K
.Koc
h v
ar. n
ana
(Nak
ai) R
ehde
r3
7,66
,67
ヒノキ
ヒノキ
Cha
mae
cypa
ris o
btus
a (S
iebo
ld et
Zuc
c.) E
ndl.
128,
12,1
6,24
,25,
26,3
3,38
,41,
59,
63,6
6
245
,49
ハイネズ
Juni
peru
s con
fert
a Pa
rl.1
49アスナロ
Thuj
opsi
s dol
abra
ta (L
.f.) S
iebo
ld et
Zuc
c.2
48,6
3マツ
モミ
Abie
s fir
ma
Sieb
old
et Z
ucc.
61,
8,24
,26,
55,6
61
49
ウラジロモミ
Abie
s hom
olep
is S
iebo
ld et
Zuc
c.8
16,2
5,30
,38,
41,
55,6
6,67
オオシラビソ
Abie
s mar
iesi
i M
ast.
120
110
トドマツ
Abie
s sac
halin
ensi
s (F
.Sch
mid
t) M
ast.
135
シラビソ
Abie
s vei
tchi
i Li
ndl.
225
,55
シコクシラベ
Abie
s vei
tchi
i Li
ndl.
var
. ref
lexa
Koi
dz.
166
カラマツ
Lari
x ka
empf
eri
(Lam
b.) C
arrié
re1
25エゾマツ
Pic
ea je
zoen
sis
(Sie
bold
et Z
ucc.
) Car
riére
135
トウヒ
Pic
ea je
zoen
sis
(Sie
bold
et Z
ucc.
) Car
riére
var
. hon
doen
sis
(May
r) R
ehde
r6
16,3
8,41
,55,
66,
67ハリモミ
Pice
a to
rano
(Si
ebol
d ex
K.K
och)
Koe
hne
125
アカマツ
Pinu
s den
siflo
ra S
iebo
ld et
Zuc
c.3
25,6
1,63
149
ゴヨウマツ
Pinu
s par
viflo
ra S
iebo
ld et
Zuc
c.1
41カイガンショウ
Pinu
s pin
aste
r A
iton
145
クロマツ
Pinu
s thu
nber
gii
Parl.
324
,61,
63コメツガ
Tsug
a di
vers
ifolia
(M
axim
.) M
ast.
316
,25,
41ツガ
Tsug
a si
ebol
dii
Carri
ére
31,
26,6
61
18マキ
ナギ
Nag
eia
nagi
(Th
unb.
) Kun
tze
124
323
,49,
67イヌマキ
Podo
carp
us m
acro
phyl
lus
(Thu
nb.)
Swee
t1
243
46,4
7,49
コウヤマキ
コウヤマキ
Scia
dopi
tys v
ertic
illat
a (T
hunb
.) Si
ebol
d et
Zuc
c.1
11
49イチイ
イチイ
Taxu
s cus
pida
ta S
iebo
ld et
Zuc
c.7
1,14
,16,
35,4
1,55
,65
カヤ
Torr
eya
nuci
fera
Sie
bold
et Z
ucc.
28,
26スギ
スギ
Cry
ptom
eria
japo
nica
(L.f.
) D.D
on9
8,18
,24,
32,3
3,61
,63
149
アシウスギ
Cry
ptom
eria
japo
nica
(L.
f.) D
.Don
var
. rad
ican
s N
akai
136
ヤマモモ
ヤマモモ
Myr
ica
rubr
a Si
ebol
d et
Zuc
c.2
1,63
246
,49
クルミ
サワグルミ
Pter
ocar
ya rh
oifo
lia S
iebo
ld et
Zuc
c.5
28,3
6,41
,65,
66ヤナギ
ヤマナラシ
Popu
lus t
rem
ula
L. v
ar. s
iebo
ldii
(Miq
.) H
.Oha
shi
333
,61,
63バッコヤナギ
Salix
cap
rea
L.3
4,25
,65
ネコヤナギ
Salix
gra
cilis
tyla
Miq
.1
65ミヤマヤナギ
Salix
rein
ii Fr
anch
. et S
av. e
x Se
emen
110
ヤマヤナギ
Salix
sieb
oldi
ana
Blum
e2
4,66
オノエヤナギ
Salix
ude
nsis
Tra
utv.
et C
.A.M
ey.
24,
65カバノキ
ミヤマハンノキ
Alnu
s cri
spa
(Aito
n) P
ursh
sub
sp. m
axim
owic
zii
(Cal
lier)
Hul
tén
110
ヤシャブシ
Alnu
s fir
ma
Sieb
old
et Z
ucc.
125
ケヤマハンノキ
Alnu
s hir
suta
(Sp
ach)
Tur
cz. e
x Ru
pr.
var.
hirs
uta
235
,65
オオバヤシャブシ
Alnu
s sie
bold
iana
Mat
sum
.1
63
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 138 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
カバノキ
ダケカンバ
Betu
la e
rman
ii Ch
am.
510
,20,
25,4
8,66
ミズメ
Betu
la g
ross
a Si
ebol
d et
Zuc
c.4
4,25
,26,
66シラカンバ
Betu
la p
laty
phyl
la S
ukac
zev
var
. jap
onic
a (M
iq.)
H.H
ara
225
,65
サワシバ
Car
pinu
s cor
data
Blu
me
28,
65クマシデ
Car
pinu
s jap
onic
a Bl
ume
58,
33,3
8,41
,66
アカシデ
Car
pinu
s lax
iflor
a (S
iebo
ld e
t Zuc
c.) B
lum
e2
26,3
6イヌシデ
Car
pinu
s tsc
hono
skii
Max
im.
41,
4,24
,66
ツノハシバミ
Cor
ylus
sieb
oldi
ana
Blum
e1
4アサダ
Ost
rya
japo
nica
Sar
g.1
43ブナ
クリ
Cas
tane
a cr
enat
a Si
ebol
d et
Zuc
c.7
4,25
,27,
33,6
1,62
,63
ツブラジイ
Cas
tano
psis
cus
pida
ta (
Thun
b.) S
chot
tky
324
,45,
67スダジイ
Cas
tano
psis
sieb
oldi
i (M
akin
o) H
atus
. ex
T.Y
amaz
. et M
ashi
ba5
13,2
1,34
,61,
63ブナ
Fagu
s cre
nata
Blu
me
71,
4,36
,38,
41,5
5,66
366
,67
マテバシイ
Lith
ocar
pus e
dulis
(M
akin
o) N
akai
121
アカガシ
Que
rcus
acu
ta T
hunb
.6
8,13
,34,
61,6
3,67
クヌギ
Que
rcus
acu
tissi
ma
Carru
th.
41,
46,6
1,63
ナラガシワ
Que
rcus
alie
na B
lum
e2
61,6
3ミズナラ
Que
rcus
cri
spul
a Bl
ume
124,
16,2
5,33
,36,
38,4
8,61
,63,
66,
67ミヤマナラ
Que
rcus
cri
spul
a Bl
ume
var.
hori
kaw
ae H
.Ohb
a2
43,6
5カシワ
Que
rcus
den
tata
Thu
nb.
261
,63
イチイガシ
Que
rcus
gilv
a Bl
ume
124
アラカシ
Que
rcus
gla
uca
Thun
b.5
13,2
4,61
,62,
631
18シラカシ
Que
rcus
myr
sini
folia
Blu
me
424
,61,
62,6
3ウバメガシ
Que
rcus
phi
llyra
eoid
es A
.Gra
y1
46ウラジロガシ
Que
rcus
salic
ina
Blum
e6
8,13
,21,
61,6
3,67
コナラ
Que
rcus
serr
ata
Mur
ray
64,
8,33
,61,
62,6
3
ツクバネガシ
Que
rcus
sess
ilifo
lia B
lum
e1
67アベマキ
Que
rcus
var
iabi
lis B
lum
e3
61,6
2,63
ニレ
ムクノキ
Apha
nant
he a
sper
a (T
hunb
.) Pl
anch
.1
46エゾエノキ
Cel
tis je
ssoe
nsis
Koi
dz.
146
エノキ
Cel
tis si
nens
is P
ers.
var
. jap
onic
a (P
lanc
h.) N
akai
145
ハルニレ
Ulm
us d
avid
iana
Pla
nch.
var
. jap
onic
a (R
ehde
r) N
akai
435
,55,
65,6
6オヒョウ
Ulm
us la
cini
ata
(Tra
utv.
) May
r3
35,5
5,67
ケヤキ
Zelk
ova
serr
ata
(Thu
nb.)
Mak
ino
48,
24,2
7,66
166
クワ
コウゾ
Brou
sson
etia
kaz
inok
i Si
ebol
d x
B. p
apyr
ifera
(L.)
LʼH
ér. e
x V
ent.
163
イヌビワ
Ficu
s ere
cta
Thun
b.1
1イタビカズラ
Ficu
s nip
poni
ca F
ranc
h. e
t Sav
.1
45オオイタビ
Ficu
s pum
ila L
.2
45,4
6アコウ
Ficu
s sup
erba
(M
iq.)
Miq
. va
r. ja
poni
ca M
iq.
145
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 139 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
クワ
ヒメイタビ
Ficu
s thu
nber
gii
Max
im.
118
ヤマグワ
Mor
us a
ustr
alis
Poi
r.6
8,27
,35,
55,6
3,66
ケグワ
Mor
us c
atha
yana
Hem
sl.1
43イラクサ
クサコアカソ
Boeh
mer
ia g
raci
lis C
.H.W
right
14
ニオウヤブマオ
Boeh
mer
ia h
olos
eric
ea B
lum
e1
49カラムシ
Boeh
mer
ia n
ivea
(L.
) Gau
dich
. va
r. ni
pono
nive
a (K
oidz
.) W
.T.W
ang
11
118
ナガバヤブマオ
Boeh
mer
ia si
ebol
dian
a Bl
ume
18
21,
49アカソ
Boeh
mer
ia si
lves
trii
(Pam
p.) W
.T.W
ang
24,
27コアカソ
Boeh
mer
ia sp
icat
a (T
hunb
.) Th
unb.
32,
8,25
11
ウワバミソウ
Elat
oste
ma
japo
nicu
m W
edd.
var
. maj
us (
Max
im.)
H.N
akai
et H
.Oha
shi
84,
25,2
7,28
,36,
55,6
1,63
ヤマトキホコリ
Elat
oste
ma
laet
evir
ens
Mak
ino
24,
36ムカゴイラクサ
Lapo
rtea
bul
bife
ra (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Wed
d.2
4,55
ハドノキ
Ore
ocni
de p
edun
cula
ta (
Shira
i) M
asam
.1
21サンショウソウ
Pelli
onia
min
ima
Mak
ino
167
キミズ
Pelli
onia
scab
ra B
enth
.1
67アオミズ
Pile
a pu
mila
(L.
) A.G
ray
34,
8,36
ミズ
Pile
a pu
mila
(L.
) A.G
ray
var
. ham
aoi
(Mak
ino)
C.J.
Che
n3
8,53
,55
エゾイラクサ
Urt
ica
plat
yphy
lla W
edd.
165
イラクサ
Urt
ica
thun
berg
iana
Sie
bold
et Z
ucc.
14
31,
46,4
9ヤマモガシ
ヤマモガシ
Hel
icia
coc
hinc
hine
nsis
Lou
r.1
21タデ
ムカゴトラノオ
Bist
orta
viv
ipar
a (L
.) G
ray
110
イタドリ
Fallo
pia
japo
nica
(H
outt.
) Ron
se D
ecr.
71,
4,8,
10,2
5,27
,66
オオイタドリ
Fallo
pia
sach
alin
ensi
s (F
.Sch
mid
t) Ro
nse
Dec
r.2
65ミヤマタニソバ
Pers
icar
ia d
ebili
s (M
eisn
.) H
.Gro
ss ex
W.T
.Lee
24,
55ミズヒキ
Pers
icar
ia fi
lifor
mis
(Thu
nb.)
Nak
ai e
x W
.T.L
ee3
4,8,
27ナガバノウナギツカミ
Pers
icar
ia h
asta
tosa
gitta
ta (
Mak
ino)
Nak
ai1
58イヌタデ
Pers
icar
ia lo
ngis
eta
(Bru
ijn) K
itag.
38,
55,6
5ヤノネグサ
Pers
icar
ia m
uric
ata
(Mei
sn.)
Nem
oto
19
ハナタデ
Pers
icar
ia p
osum
bu (
Buch
.-Ham
. ex
D.D
on) H
.Gro
ss1
4ミゾソバ
Pers
icar
ia th
unbe
rgii
(Sie
bold
et Z
ucc.
) H.G
ross
24,
27スイバ
Rum
ex a
ceto
sa L
.1
4ギシギシ
Rum
ex ja
poni
cus
Hou
tt.3
4,61
,63
エゾノギシギシ
Rum
ex o
btus
ifoliu
s L.
127
ヤマゴボウ
ヨウシュヤマゴボウ
Phyt
olac
ca a
mer
ican
a L.
247
,49
マルミノヤマゴボウ
Phyt
olac
ca ja
poni
ca M
akin
o2
46,4
9ナデシコ
サワハコベ
Stel
lari
a di
vers
iflor
a M
axim
.2
36,5
5アカザ
マルバアカザ
Che
nopo
dium
acu
min
atum
Will
d.1
65アカザ
Che
nopo
dium
alb
um L
. va
r. ce
ntro
rubr
um M
akin
o1
65ヒユ
イノコヅチ
Achy
rant
hes b
iden
tata
Blu
me
var.
japo
nica
Miq
.2
4,27
モクレン
ホオノキ
Mag
nolia
hyp
oleu
ca S
iebo
ld et
Zuc
c.4
26,3
5,61
,63
11
タムシバ
Mag
nolia
salic
ifolia
(Si
ebld
et Z
ucc.
) Max
im.
34,
26,3
6オオヤマレンゲ
Mag
nolia
sieb
oldi
i K
.Koc
h su
bsp.
japo
nica
K.U
eda
167
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 140 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
マツブサ
サネカズラ
Kad
sura
japo
nica
(L.
) Dun
al2
18,4
9チョウセンゴミシ
Schi
sand
ra c
hine
nsis
(Tur
cz.)
Baill
.1
65シキミ
シキミ
Illic
ium
ani
satu
m L
.4
8,13
,61,
677
1,13
,23,
44,4
9,6
6,67
クスノキ
クスノキ
Cin
nam
omum
cam
phor
a (L
.) J.P
resl
224
,45
21,
49ヤブニッケイ
Cin
nam
omum
tenu
ifoliu
m (M
akin
o) S
ugim
. ex
H.H
ara
321
,34,
612
46,4
9カナクギノキ
Lind
era
eryt
hroc
arpa
Mak
ino
326
,33,
66ダンコウバイ
Lind
era
obtu
silo
ba B
lum
e1
8クスノキ
アブラチャン
Lind
era
prae
cox
(Sie
bold
et Z
ucc.
) Blu
me
31,
8,66
シロモジ
Lind
era
trilo
ba (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Blu
me
21,
66クロモジ
Lind
era
umbe
llata
Thu
nb.
74,
8,25
,33,
36,6
1,6
3バリバリノキ
Lits
ea a
cum
inat
a (B
lum
e) S
a.K
urat
a1
451
11カゴノキ
Lits
ea c
orea
na H
.Lév
.4
1,18
,45,
49ハマビワ
Lits
ea ja
poni
ca (
Thun
b.) J
uss.
146
アオガシ
Mac
hilu
s jap
onic
a Si
ebol
d et
Zuc
c.1
21タブノキ
Mac
hilu
s thu
nber
gii
Sieb
old
et Z
ucc.
51,
13,2
1,34
,46
イヌガシ
Neo
litse
a ac
icul
ata
(Blu
me)
Koi
dz.
421
,24,
65,6
79
1,11
,23,
39,4
5,4
6,47
,49,
67シロダモ
Neo
litse
a se
rice
a (B
lum
e) K
oidz
.3
13,3
4,61
41,
21,4
5,49
ヤマグルマ
ヤマグルマ
Troc
hode
ndro
n ar
alio
ides
Sie
bold
et Z
ucc.
322
,26,
32フサザクラ
フサザクラ
Eupt
elea
pol
yand
ra S
iebo
ld et
Zuc
c.3
4,8,
66カツラ
カツラ
Cer
cidi
phyl
lum
japo
nicu
m S
iebo
ld et
Zuc
c. e
x H
offm
. et S
chul
t.2
43,6
31
1キンポウゲ
オオレイジンソウ
Acon
itum
gig
as H
.Lév
. et V
anio
t va
r. ho
ndoe
nse
(Nak
ai) T
amur
a1
10シコクブシ
Acon
itum
gro
ssed
enta
tum
(N
akai
) Nak
ai v
ar. s
ikok
ianu
m (N
akai
) Nak
ai1
662
66ヤマトリカブト
Acon
itum
japo
nicu
m T
hunb
. su
bsp.
japo
nicu
m2
28,5
51
49タンナトリカブト
Acon
itum
japo
nicu
m T
hunb
. su
bsp.
nap
iform
e (H
.Lév
. et V
anio
t) K
adot
a1
1レイジンソウ
Acon
itum
locz
yanu
m R
apai
cs1
1シレトコブシ
Acon
itum
mis
aoan
um T
amur
a et
Nam
ba1
55サンヨウブシ
Acon
itum
sany
oens
e N
akai
13
ニリンソウ
Anem
one
flacc
ida
F.Sc
hmid
t1
31
49サンリンソウ
Anem
one
stol
onife
ra M
axim
.1
10エゾノリュウキンカ
Cal
tha
fistu
losa
Sch
ipcz
.1
65エンコウソウ
Cal
tha
palu
stri
s L.
var
. enk
oso
H.H
ara
15
サラシナショウマ
Cim
icifu
ga si
mpl
ex (
DC.
) Wor
msk
. ex
Turc
z.3
25,2
7,67
ボタンヅル
Cle
mat
is a
piifo
lia D
C.1
4コボタンヅル
Cle
mat
is a
piifo
lia D
C. v
ar. b
itern
ata
Mak
ino
18
ハンショウヅル
Cle
mat
is ja
poni
ca T
hunb
.2
4,8
センニンソウ
Cle
mat
is te
rnifl
ora
DC.
112
ツルシロカネソウ
Dic
hoca
rpum
stol
onife
rum
(M
axim
.) W
.T.W
ang
et P
.K.H
siao
155
シラネアオイ
Gla
ucid
ium
pal
mat
um S
iebo
ld et
Zuc
c.3
10,5
5,67
ミヤマキンポウゲ
Ranu
ncul
us a
cris
L.
subs
p. n
ippo
nicu
s (H
.Har
a) H
ulté
n1
55キツネノボタン
Ranu
ncul
us si
leri
foliu
s H
.Lév
. va
r. gl
aber
(H.B
oiss
ieu)
Tam
ura
127
149
ヤマキツネノボタン
Ranu
ncul
us si
leri
foliu
s H
.Lév
. va
r. si
leri
foliu
s1
4カラマツソウ
Thal
ictr
um a
quile
gifo
lium
L.
var.
inte
rmed
ium
Nak
ai2
27,6
5
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 141 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
キンポウゲ
キンバイソウ
Trol
lius h
ondo
ensi
s N
akai
14
シナノキンバイ
Trol
lius j
apon
icus
Miq
.2
10,5
5メギ
メギ
Berb
eris
thun
berg
ii D
C.3
8,25
,27
244
,49
サンカヨウ
Dip
hylle
ia g
rayi
F.S
chm
idt
24,
10ナンテン
Nan
dina
dom
estic
a Th
unb.
261
,63
アケビ
アケビ
Akeb
ia q
uina
ta (
Hou
tt.) D
ecne
.1
27ミツバアケビ
Akeb
ia tr
ifolia
ta (
Thun
b.) K
oidz
.3
8,27
ツヅラフジ
アオツヅラフジ
Coc
culu
s orb
icul
atus
(L.)
DC.
149
ハスノハカズラ
Step
hani
a ja
poni
ca (
Thun
b.) M
iers
346
,47,
49ドクダミ
ドクダミ
Hou
ttuyn
ia c
orda
ta T
hunb
.1
42
46,4
9ハンゲショウ
Saur
urus
chi
nens
is (
Lour
.) Ba
ill.
345
,47,
49コショウ
フウトウカズラ
Pipe
r kad
sura
(Cho
isy) O
hwi
221
,45
センリョウ
ヒトリシズカ
Chl
oran
thus
japo
nicu
s Si
ebol
d4
44,4
7,49
,51
フタリシズカ
Chl
oran
thus
serr
atus
(Th
unb.
) Roe
m. e
t Sch
ult.
127
249
,51
ウマノスズクサカンアオイ
Asar
um k
ooya
num
Mak
ino
var
. nip
poni
cum
(F.
Mae
k.) K
itam
.1
662
3ボタン
ヤマシャクヤク
Paeo
nia
japo
nica
(M
akin
o) M
iyab
e et T
aked
a1
1ベニバナヤマシャクヤク
Paeo
nia
obov
ata
Max
im.
244
,49
マタタビ
サルナシ
Actin
idia
arg
uta
(Sie
bold
et Z
ucc.
) Pla
nch.
ex
Miq
.3
4,38
,41
ミヤママタタビ
Actin
idia
kol
omik
ta (
Max
im. e
t Rup
r.) M
axim
.2
20,6
5マタタビ
Actin
idia
pol
ygam
a (S
iebo
ld e
t Zuc
c.) P
lanc
h. e
x M
axim
.4
4,25
,27,
36ツバキ
ヤブツバキ
Cam
ellia
japo
nica
L.
71,
8,13
,34,
61,6
2,63
321
,46,
49
サザンカ
Cam
ellia
sasa
nqua
Thu
nb.
121
チャノキ
Cam
ellia
sine
nsis
(L.)
Kun
tze
261
,63
サカキ
Cle
yera
japo
nica
Thu
nb.
513
,21,
34,6
1,63
246
,49
ハマヒサカキ
Eury
a em
argi
nata
(Th
unb.
) Mak
ino
145
246
,49
ヒサカキ
Eury
a ja
poni
ca T
hunb
.9
12,1
3,36
,40,
46,
60,6
1,62
,63
321
,49
ヒメシャラ
Stew
artia
mon
adel
pha
Sieb
old
et Z
ucc.
51,
16,2
6,38
,66
118
ナツツバキ
Stew
artia
pse
udoc
amel
lia M
axim
.4
1,41
,55,
66ヒコサンヒメシャラ
Stew
artia
serr
ata
Max
im.
241
,66
モッコク
Tern
stro
emia
gym
nant
hera
(W
ight
et A
rn.)
Bedd
.1
46オトギリソウ
トモエソウ
Hyp
eric
um a
scyr
on L
. su
bsp.
asc
yron
va
r. as
cyro
n1
31オトギリソウ
Hyp
eric
um e
rect
um T
hunb
.1
4サワオトギリ
Hyp
eric
um p
seud
opet
iola
tum
R.K
elle
r1
9タカネオトギリ
Hyp
eric
um si
koku
mon
tanu
m M
akin
o1
66ケシ
ヤマエンゴサク
Cor
ydal
is li
near
iloba
Sie
bold
et Z
ucc.
13
エゾキケマン
Cor
ydal
is sp
ecio
sa M
axim
.1
65タケニグサ
Mac
leay
a co
rdat
a (W
illd.
) R.B
r.2
4,33
11
アブラナ
ヤマハタザオ
Arab
is h
irsu
ta (
L.) S
cop.
18
カブ
Bras
sica
rapa
L.
163
ミツバコンロンソウ
Car
dam
ine
anem
onoi
des
O.E
.Sch
ulz
155
コンロンソウ
Car
dam
ine
leuc
anth
a (T
ausc
h) O
.E.S
chul
z1
4タネツケバナ
Car
dam
ine
scut
ata
Thun
b.1
36マンサク
イスノキ
Dis
tyliu
m ra
cem
osum
Sie
bold
et Z
ucc.
121
111
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 142 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
マンサク
マンサク
Ham
amel
is ja
poni
ca S
iebo
ld et
Zuc
c.6
16,2
5,38
,41,
61,
63マルバマンサク
Ham
amel
is ja
poni
ca S
iebo
ld et
Zuc
c. v
ar. d
isco
lor
(Nak
ai) S
ugim
. f.
obtu
sata
(M
akin
o) H
.Ohb
a2
36,6
2ユキノシタ
チダケサシ
Astil
be m
icro
phyl
la K
noll
225
,27
トリアシショウマ
Astil
be o
dont
ophy
lla M
iq.
125
アカショウマ
Astil
be th
unbe
rgii
(Sie
bold
et Z
ucc.
) Miq
. va
r. th
unbe
rgii
24,
27クサアジサイ
Car
dian
dra
alte
rnifo
lia S
iebo
ld et
Zuc
c.2
4,27
ホクリクネコノメ
Chr
ysos
plen
ium
faur
iei
Fran
ch.
136
イワボタン
Chr
ysos
plen
ium
mac
rost
emon
Max
im.
155
ギンバイソウ
Dei
nant
he b
ifida
Max
im.
11
ユキノシタ
ウツギ
Deu
tzia
cre
nata
Sie
bold
et Z
ucc.
74,
8,27
,33,
61,6
3,66
マルバウツギ
Deu
tzia
scab
ra T
hunb
.2
8,46
コアジサイ
Hyd
rang
ea h
irta
(Th
unb.
) Sie
bold
et Z
ucc.
325
,27,
36タマアジサイ
Hyd
rang
ea in
volu
crat
a Si
ebol
d1
8ヤクシマアジサイ
Hyd
rang
ea k
awag
oean
a K
oidz
. va
r. gr
osse
serr
ata
(Eng
l.) H
atus
.3
17,2
1,67
コガクウツギ
Hyd
rang
ea lu
teov
enos
a K
oidz
.2
1,33
ノリウツギ
Hyd
rang
ea p
anic
ulat
a Si
ebol
d11
1,4,
25,3
3,35
,41,
48,5
5,58
,65,
66
コノリウツギ
Hyd
rang
ea p
anic
ulat
a Si
ebol
d va
r. m
inor
Max
im1
66ツルアジサイ
Hyd
rang
ea p
etio
lari
s Si
ebol
d et
Zuc
c.3
20,3
6,41
11
ヤマアジサイ
Hyd
rang
ea se
rrat
a (T
hunb
.) Se
r. v
ar. s
erra
ta3
8,27
,36
エゾアジサイ
Hyd
rang
ea se
rrat
a (T
hunb
.) Se
r. v
ar. y
esoe
nsis
(K
oidz
.) H
.Ohb
a1
4ヤハズアジサイ
Hyd
rang
ea si
koki
ana
Max
im.
11
キレンゲショウマ
Kir
enge
shom
a pa
lmat
a Y
atab
e3
1,55
,66
モミジチャルメルソウ
Mite
lla a
ceri
na M
akin
o3
3,6,
36チャルメルソウ
Mite
lla fu
ruse
i O
hwi
var.
subr
amos
a W
akab
.2
3,36
コマガタケスグリ
Ribe
s jap
onic
um M
axim
.1
10ヤグルマソウ
Rodg
ersi
a po
doph
ylla
A.G
ray
34,
25,5
5ダイモンジソウ
Saxi
frag
a fo
rtun
ei H
ook.
f. v
ar. a
lpin
a (M
atsu
m. e
t Nak
ai) N
akai
125
イワガラミ
Schi
zoph
ragm
a hy
dran
geoi
des
Sieb
old
et Z
ucc.
44,
36,4
1,55
11
バラ
ヒメキンミズヒキ
Agri
mon
ia n
ippo
nica
Koi
dz.
165
キンミズヒキ
Agri
mon
ia p
ilosa
Led
eb.
var.
japo
nica
(Miq
.) N
akai
24,
27アズキナシ
Aria
aln
ifolia
(Sie
bold
et Z
ucc.)
Dec
ne.
125
ウメ
Arm
enia
ca m
ume
(Sie
bold
et Z
ucc.
) de
Vrie
se1
24ヤマブキショウマ
Arun
cus d
ioic
us (
Wal
ter)
Fern
ald
var
. kam
tsch
atic
us (M
axim
.) H
.Har
a1
4マメザクラ
Cer
asus
inci
sa (
Thun
b.) L
oise
l.1
55ヤマザクラ
Cer
asus
jam
asak
ura
(Sie
bold
ex K
oidz
.) H
.Ohb
a5
46,6
0,61
,62,
63タカネザクラ
Cer
asus
nip
poni
ca (
Mat
sum
.) O
hle e
x H
.Ohb
a1
10オオヤマザクラ
Cer
asus
sarg
entii
(Re
hder
) H.O
hba
225
,43
ソメイヨシノ
Cer
asus
x y
edoe
nsis
(M
atsu
m.)
A.V
.Vas
sil.
124
ヘビイチゴ
Duc
hesn
ea c
hrys
anth
a (Z
oll.
et M
oritz
i) M
iq.
133
オニシモツケ
Filip
endu
la c
amts
chat
ica
(Pal
l.) M
axim
.2
4,5
シモツケソウ
Filip
endu
la m
ultij
uga
Max
im.
228
,55
ダイコンソウ
Geu
m ja
poni
cum
Thu
nb.
24,
27
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 143 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
バラ
ヤマブキ
Ker
ria
japo
nica
(L.)
DC.
28,
27セイヨウリンゴ
Mal
us p
umila
Mill
.1
63ズミ
Mal
us to
ring
o (S
iebo
ld) S
iebo
ld ex
de V
riese
225
,27
ウワミズザクラ
Padu
s gra
yana
(M
axim
.) C.
K.S
chne
id.
34,
27,3
3シウリザクラ
Padu
s ssi
ori
(F.S
chm
idt)
C.K
.Sch
neid
.4
35,4
3,65
,67
ヒメヘビイチゴ
Pote
ntill
a ce
ntig
rana
Max
im.
13
カマツカ
Pour
thia
ea v
illos
a (T
hunb
.) D
ecne
. va
r. vi
llosa
48,
16,2
4,41
146
ウスゲオオシマ
Prun
us x
yed
oens
is M
atsu
m.
var.
cand
ida
Kaw
as.
145
テリハノイバラ
Rosa
luci
ae R
oche
br. e
t Fra
nch.
ex C
rép.
149
ノイバラ
Rosa
mul
tiflo
ra T
hunb
.6
8,25
,27,
30,6
1,63
149
フユイチゴ
Rubu
s bue
rger
i M
iq.
261
,63
クマイチゴ
Rubu
s cra
taeg
ifoliu
s Bu
nge
74,
8,25
,27,
28,3
3,65
オオバライチゴ
Rubu
s cro
ceac
anth
us H
.Lév
.2
47,4
9リュウキュウイチゴ
Rubu
s gra
yanu
s M
axim
.1
21ヨーロッパキイチゴ
Rubu
s ida
eus
L. s
ubsp
. ida
eus
165
エゾイチゴ
Rubu
s ida
eus
L. s
ubsp
. mel
anol
asiu
s Fo
cke
165
ミヤマウラジロイチゴ
Rubu
s ida
eus
L. s
ubsp
. nip
poni
cus
Fock
e1
25バライチゴ
Rubu
s ille
cebr
osus
Foc
ke2
55,6
6ニガイチゴ
Rubu
s mic
roph
yllu
s L.
f.3
8,25
,27
149
モミジイチゴ
Rubu
s pal
mat
us T
hunb
. va
r. co
ptop
hyllu
s (A
.Gra
y) K
untz
e ex
Koi
dz.
78,
25,2
7,30
,55,
61,6
3ナガバモミジイチゴ
Rubu
s pal
mat
us T
hunb
. va
r. pa
lmat
us3
4,33
,36
149
ナワシロイチゴ
Rubu
s par
vifo
lius
L.2
4,27
コバノフユイチゴ
Rubu
s pec
tinel
lus
Max
im.
14
ハスノハイチゴ
Rubu
s pel
tatu
s M
axim
.1
4エビガライチゴ
Rubu
s pho
enic
olas
ius
Max
im.
24,
8ミヤマモミジイチゴ
Rubu
s pse
udoa
cer
Mak
ino
167
ホウロクイチゴ
Rubu
s sie
bold
ii Bl
ume
118
611
,21,
45,4
6,47
,49
ミヤマニガイチゴ
Rubu
s sub
crat
aegi
foliu
s (H
.Lév
. et V
anio
t) H
.Lèv
.1
4コジキイチゴ
Rubu
s sum
atra
nus
Miq
.2
61,6
3ナナカマド
Sorb
us c
omm
ixta
Hed
l.14
1,4,
15,1
6,20
,25,
35,3
8,41
,61,
63,
65,6
6
11
マルバシモツケ
Spir
aea
betu
lifol
ia P
all.
var
. bet
ulifo
lia1
10シモツケ
Spir
aea
japo
nica
L.f.
127
イワシモツケ
Spir
aea
nipp
onic
a M
axim
. va
r. ni
ppon
ica
125
ホザキシモツケ
Spir
aea
salic
ifolia
L.
165
ユキヤナギ
Spir
aea
thun
berg
ii Si
ebol
d ex
Blu
me
14
コゴメウツギ
Step
hana
ndra
inci
sa (
Thun
b.) Z
abel
38,
25,2
7マメ
ソウシジュ
Acac
ia c
onfu
sa M
err.
145
ネムノキ
Albi
zia
julib
riss
in D
uraz
z.5
12,3
3,60
,61,
63ジャケツイバラ
Cae
salp
inia
dec
apet
ala
(Rot
h) A
lston
var
. jap
onic
a (S
iebo
ld e
t Zuc
c.) H
.Oha
shi
51,
45,4
6,47
,49
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 144 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
マメ
ヌスビトハギ
Des
mod
ium
pod
ocar
pum
DC.
sub
sp. o
xyph
yllu
m (
DC.
) H.O
hash
i2
4,27
ミヤマトベラ
Euch
rest
a ja
poni
ca H
ook.
f. ex
Max
im.
11
ダイズ
Gly
cine
max
(L.)
Mer
r. su
bsp.
max
261
,63
ヤマハギ
Lesp
edez
a bi
colo
r Tu
rcz.
560
,61,
62,6
3,65
メドハギ
Lesp
edez
a cu
neat
a (D
um.C
ours
.) G
.Don
11
マルバハギ
Lesp
edez
a cy
rtob
otry
a M
iq.
148
イヌエンジュ
Maa
ckia
am
uren
sis
Rupr
. et M
axim
.1
43シマエンジュ
Maa
ckia
tash
iroi
(Yat
abe)
Mak
ino
147
クズ
Puer
aria
loba
ta (W
illd.
) Ohw
i2
1,4
ハリエンジュ
Robi
nia
pseu
doac
acia
L.
28,
63クララ
Soph
ora
flave
scen
s A
iton
149
タチオランダゲンゲ
Trifo
lium
hyb
ridu
m L
.1
65シロツメクサ
Trifo
lium
repe
ns L
.3
61,6
3,65
ヤハズエンドウ
Vici
a sa
tiva
L. s
ubsp
. nig
ra (
L.) E
hrh.
261
,63
ヤマフジ
Wis
teri
a br
achy
botr
ys S
iebo
ld et
Zuc
c.3
34,6
1,63
フジ
Wis
teri
a flo
ribu
nda
(Will
d.) D
C.2
27,4
5カタバミ
ミヤマカタバミ
Oxa
lis g
riffi
thii
Edge
w. e
t Hoo
k.f.
33,
4,36
フウロソウ
ゲンノショウコ
Ger
aniu
m th
unbe
rgii
Sieb
old
ex L
indl
. et P
axto
n1
4ハクサンフウロ
Ger
aniu
m y
esoe
nse
Fran
ch. e
t Sav
. va
r. ni
ppon
icum
Nak
ai1
10トウダイグサ
ヤマヒハツ
Antid
esm
a ja
poni
cum
Sie
bold
et Z
ucc.
121
イワタイゲキ
Euph
orbi
a jo
lkin
ii Bo
iss.
445
,46,
47,4
9ナツトウダイ
Euph
orbi
a si
ebol
dian
a C.
Mor
ren
et D
ecne
.1
49カンコノキ
Glo
chid
ion
obov
atum
Sie
bold
et Z
ucc.
245
,46
247
,49
アカメガシワ
Mal
lotu
s jap
onic
us (
L.f.)
Mül
l.Arg
.6
39,4
5,46
,60,
62,
632
18,2
9
トウゴマ
Rici
nus c
omm
unis
L.
245
,49
シラキ
Sapi
um ja
poni
cum
(Si
ebol
d et
Zuc
c.) P
ax et
K.H
offm
.1
34ナンキンハゼ
Tria
dica
sebi
fera
(L.
) Sm
all
124
623
,39,
45,4
9,67
アブラギリ
Vern
icia
cor
data
(Th
unb.
) Airy
Sha
w2
18,3
2ユズリハ
ユズリハ
Dap
hnip
hyllu
m m
acro
podu
m M
iq.
163
11
エゾユズリハ
Dap
hnip
hyllu
m m
acro
podu
m M
iq.
subs
p. h
umile
(Max
im. e
x Fr
anch
. et S
av.)
Hur
us.
136
ヒメユズリハ
Dap
hnip
hyllu
m te
ijsm
anni
i Zo
ll. e
x K
urz
234
,46
118
ミカン
マツカゼソウ
Boen
ning
haus
enia
alb
iflor
a (H
ook.
) Rch
b. e
x M
eisn
. va
r. ja
poni
ca (N
akai
) Suz
uki
61,
42,4
9,51
,56,
66コクサギ
Ori
xa ja
poni
ca T
hunb
.1
8キハダ
Phel
lode
ndro
n am
uren
se R
upr.
71,
20,2
5,35
,55,
65,6
6ミヤマシキミ
Skim
mia
japo
nica
Thu
nb.
28,
331
1ツルシキミ
Skim
mia
japo
nica
Thu
nb.
var.
inte
rmed
ia K
omat
su f
. rep
ens
(Nak
ai) O
hwi
24,
361
1カラスザンショウ
Zant
hoxy
lum
aila
ntho
ides
Sie
bold
et Z
ucc.
71,
39,4
0,60
,61,
62,6
34
45,4
7,49
サンショウ
Zant
hoxy
lum
pip
eritu
m (
L.) D
C.6
4,8,
27,3
0,39
,62
544
,45,
46,4
7,49
センダン
センダン
Mel
ia a
zeda
rach
L.
145
221
,22
ウルシ
ツタウルシ
Toxi
code
ndro
n or
ient
ale
Gre
ene
34,
38,4
1ヌルデ
Rhus
java
nica
L.
var.
chin
ensi
s (M
ill.)
T.Y
amaz
.3
4,61
,63
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 145 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
ウルシ
ハゼノキ
Rhus
succ
edan
ea L
.1
18ヤマハゼ
Rhus
sylv
estr
is S
iebo
ld et
Zuc
c.2
61,6
3ヤマウルシ
Rhus
tric
hoca
rpa
Miq
.5
4,27
,60,
62,6
51
49カエデ
オオモミジ
Acer
am
oenu
m C
arrié
re2
27,6
6ヤマモミジ
Acer
am
oenu
m C
arrié
re v
ar. m
atsu
mur
ae (
Koi
dz.)
K.O
gata
334
,43,
65アサノハカエデ
Acer
arg
utum
Max
im.
116
チドリノキ
Acer
car
pini
foliu
m S
iebo
ld et
Zuc
c.3
1,8,
66ミツデカエデ
Acer
cis
sifo
lium
(Si
ebol
d et
Zuc
c.) K
.Koc
h1
27カジカエデ
Acer
dia
bolic
um B
lum
e ex
K.K
och
18
ハウチワカエデ
Acer
japo
nicu
m T
hunb
.3
35,4
3,48
コミネカエデ
Acer
mic
rant
hum
Sie
bold
et Z
ucc.
61,
4,36
,38,
48,5
5テツカエデ
Acer
nip
poni
cum
H.H
ara
subs
p. n
ippo
nicu
m
var.
nipp
onic
um1
36イロハモミジ
Acer
pal
mat
um T
hunb
.1
24イタヤカエデ
Acer
pic
tum
Thu
nb.
61,
8,35
,43,
65,6
6ウリハダカエデ
Acer
rufin
erve
Sie
bold
et Z
ucc.
54,
25,2
7,33
,36
21,
49オオイタヤメイゲツ
Acer
shir
asaw
anum
Koi
dz.
64,
5,16
,38,
41,6
7コハウチワカエデ
Acer
sieb
oldi
anum
Miq
.6
1,16
,25,
36,4
1,66
ミネカエデ
Acer
tsch
onos
kii
Max
im.
220
,25
オガラバナ
Acer
uku
rund
uens
e Tr
autv
. et C
.A.M
ey.
165
トチノキ
トチノキ
Aesc
ulus
turb
inat
a Bl
ume
44,
26,3
6,66
166
アワブキ
アワブキ
Mel
iosm
a m
yria
ntha
Sie
bold
et Z
ucc.
34,
25,2
6ミヤマハハソ
Mel
iosm
a te
nuis
Max
im.
34,
8,27
ツリフネソウ
ハガクレツリフネ
Impa
tiens
hyp
ophy
lla M
akin
o1
1キツリフネ
Impa
tiens
nol
i-tan
gere
L.
24,
65ツリフネソウ
Impa
tiens
text
orii
Miq
.4
1,4,
27,6
5モチノキ
イヌツゲ
Ilex
cren
ata
Thun
b.8
1,4,
8,12
,33,
58,
61,6
3ハイイヌツゲ
Ilex
cren
ata
Thun
b. v
ar. r
adic
ans
(Nak
ai e
x H
.Har
a) M
urai
136
フウリンウメモドキ
Ilex
geni
cula
ta M
axim
.4
16,3
8,41
,55
モチノキ
Ilex
inte
gra
Thun
b.2
13,4
5ヒメモチ
Ilex
leuc
ocla
da (
Max
im.)
Mak
ino
14
アオハダ
Ilex
mac
ropo
da M
iq.
326
,36,
41ソヨゴ
Ilex
pedu
ncul
osa
Miq
.3
33,3
6,61
149
クロガネモチ
Ilex
rotu
nda
Thun
b.2
13,4
5ウメモドキ
Ilex
serr
ata
Thun
b.1
27ニシキギ
ツルウメモドキ
Cel
astr
us o
rbic
ulat
us T
hunb
.2
4,8
ニシキギ
Euon
ymus
ala
tus
(Thu
nb.)
Sieb
old
227
,65
コマユミ
Euon
ymus
ala
tus
(Thu
nb.)
Sieb
old
f. st
riat
us (T
hunb
.) M
akin
o1
4マサキ
Euon
ymus
japo
nicu
s Th
unb.
38,
45,4
6ヒロハノツリバナ
Euon
ymus
mac
ropt
erus
Rup
r.1
55ツリバナ
Euon
ymus
oxy
phyl
lus
Miq
.3
8,27
,66
マユミ
Euon
ymus
sieb
oldi
anus
Blu
me
51,
8,41
,65,
66コバノクロヅル
Trip
tery
gium
doi
anum
Ohw
i1
1クロヅル
Trip
tery
gium
rege
lii S
prag
ue e
t Tak
eda
24,
5
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 146 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
ミツバウツギ
ゴンズイ
Eusc
aphi
s jap
onic
a (T
hunb
.) K
anitz
18
149
ミツバウツギ
Stap
hyle
a bu
mal
da D
C.1
27ツゲ
ツゲ
Buxu
s mic
roph
ylla
Sie
bold
et Z
ucc.
var
. jap
onic
a (M
üll.A
rg. e
x M
iq.)
Rehd
er e
t E.H
.Wils
on1
8クロウメモドキクマヤナギ
Berc
hem
ia ra
cem
osa
Sieb
old
et Z
ucc.
127
クロウメモドキ
Rham
nus
japo
nica
Max
im.
var.
deci
pien
s M
axim
.1
27ブドウ
ノブドウ
Ampe
lops
is g
land
ulos
a (W
all.)
Mom
iy.
var.
hete
roph
ylla
(Th
unb.
) Mom
iy.
127
ツタ
Part
heno
ciss
us tr
icus
pida
ta (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Pla
nch.
327
,45,
46ヤマブドウ
Vitis
coi
gnet
iae
Pulli
at e
x Pl
anch
.5
4,25
,27,
43,6
5ホルトノキ
コバンモチ
Elae
ocar
pus j
apon
icus
Sie
bold
et Z
ucc.
318
,22,
321
49ホルトノキ
Elae
ocar
pus s
ylve
stri
s (L
our.)
Poi
r. v
ar. e
llipt
icus
(Th
unb.
) H.H
ara
146
149
シナノキ
シナノキ
Tilia
japo
nica
(M
iq.)
Sim
onk.
74,
16,3
0,41
,43,
65,6
6オオバボダイジュ
Tilia
max
imow
iczi
ana
Shira
s.2
35,5
5アオイ
イチビ
Abut
ilon
theo
phra
sti
Med
ik.
147
アオギリ
アオギリ
Firm
iana
sim
plex
(L.
) W.F
.Wig
ht1
46ジンチョウゲ
コショウノキ
Dap
hne
kius
iana
Miq
.2
1,49
カラスシキミ
Dap
hne
miy
abea
na M
akin
o1
361
3ジンチョウゲ
Dap
hne
odor
a Th
unb.
149
オニシバリ
Dap
hne
pseu
dom
ezer
eum
A.G
ray
11
コガンピ
Dip
lom
orph
a ga
npi
(Sie
bold
et Z
ucc.
) Nak
ai1
49ミツマタ
Edge
wor
thia
chr
ysan
tha
Lind
l.1
1グミ
ツルグミ
Elae
agnu
s gla
bra
Thun
b.1
18オオバグミ
Elae
agnu
s mac
roph
ylla
Thu
nb.
145
ナワシログミ
Elae
agnu
s pun
gens
Thu
nb.
146
アキグミ
Elae
agnu
s um
bella
ta T
hunb
.3
8,61
,63
イイギリ
クスドイゲ
Xylo
sma
japo
nicu
m (
Thun
b.) A
.Gra
y2
47,4
9スミレ
タチツボスミレ
Viol
a gr
ypoc
eras
A.G
ray
24,
27タツナミソウsp.
Viol
a gr
ypoc
eras
A.G
ray
14
マルバスミレ
Viol
a ke
iske
i M
iq.
153
オオタチツボスミレ
Viol
a ku
sano
ana
Mak
ino
14
アカネスミレ
Viol
a ph
alac
roca
rpa
Max
im.
14
シコクスミレ
Viol
a sh
ikok
iana
Mak
ino
155
スミレサイシン
Viol
a va
gina
ta M
axim
.2
3,4
ツボスミレ
Viol
a ve
recu
nda
A.G
ray
19
キブシ
キブシ
Stac
hyur
us p
raec
ox S
iebo
ld et
Zuc
c.4
4,8,
61,6
3ウリ
カラスウリ
Tric
hosa
nthe
s cuc
umer
oide
s (S
er.)
Max
im. e
x Fr
anch
. et S
av.
14
ミソハギ
サルスベリ
Lage
rstr
oem
ia in
dica
L.
124
ヤクシマサルスベリ
Lage
rstr
oem
ia su
bcos
tata
Koe
hne
var.
faur
iei
(Koe
hne)
Hat
us. e
x Y
ahar
a1
18フトモモ
アデク
Syzy
gium
bux
ifoliu
m H
ook.
et A
rn.
121
アカバナ
ミヤマタニタデ
Cir
caea
alp
ina
L.1
5タニタデ
Cir
caea
eru
besc
ens
Fran
ch. e
t Sav
.3
4,36
,55
メマツヨイグサ
Oen
othe
ra b
ienn
is L
.1
65オオマツヨイグサ
Oen
othe
ra g
lazi
ovia
na M
iche
li1
65マツヨイグサ
Oen
othe
ra st
rict
a L
edeb
. ex
Link
125
ウリノキ
ウリノキ
Alan
gium
pla
tani
foliu
m (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Har
ms
var.
trilo
bum
(M
iq.)
Ohw
i1
4
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 147 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
ミズキ
アオキ
Aucu
ba ja
poni
ca T
hunb
.7
1,13
,61,
62,6
3,67
ヤマボウシ
Bent
ham
idia
japo
nica
(Si
ebol
d et
Zuc
c.) H
.Har
a3
4,8,
36ハナイカダ
Hel
win
gia
japo
nica
(Th
unb.
) F.D
ietr.
51,
22,2
5,27
,28
ミズキ
Swid
a co
ntro
vers
a (H
emsl.
ex
Prai
n) S
oják
81,
4,8,
25,2
7,55
,65
,66
イシヅチミズキ
Swid
a co
ntro
vers
a (H
emsl.
ex
Prai
n) S
oják
var
. shi
koku
mon
tana
(H
iyam
a) H
.Har
a ex
Nos
hiro
166
クマノミズキ
Swid
a m
acro
phyl
la (
Wal
l.) S
oják
241
,46
ウコギ
ウド
Aral
ia c
orda
ta T
hunb
.3
4,25
,65
タラノキ
Aral
ia e
lata
(M
iq.)
Seem
.12
4,8,
20,2
5,27
,36,
39,4
6,60
,61,
63,
65
245
,49
カクレミノ
Den
drop
anax
trifi
dus
(Thu
nb.)
Mak
ino
ex H
.Har
a2
13,3
42
18,4
9コシアブラ
Eleu
ther
ococ
cus s
ciad
ophy
lloid
es (F
ranc
h. e
t Sav
.) H
.Oha
shi
54,
16,3
6,41
,67
エゾウコギ
Eleu
ther
ococ
cus s
entic
osus
(Rup
r. et
Max
im.)
Max
im.
165
ヤマウコギ
Eleu
ther
ococ
cus s
pino
sus
(L.f.
) S.Y
.Hu
28,
27ハリギリ
Kal
opan
ax se
ptem
lobu
s (T
hunb
.) K
oidz
.3
43,6
5,66
ハリブキ
Opl
opan
ax ja
poni
cus
(Nak
ai) N
akai
210
,25
トチバニンジン
Pana
x ja
poni
cus
C.A
.Mey
.3
3,4,
27フカノキ
Sche
ffler
a he
ptap
hylla
(L.)
Frod
in1
18セリ
ノダケ
Ange
lica
decu
rsiv
a (M
iq.)
Fran
ch. e
t Sav
.1
1アマニュウ
Ange
lica
edul
is M
iyab
e ex
Y.Y
abe
165
シラネセンキュウ
Ange
lica
poly
mor
pha
Max
im.
127
シシウド
Ange
lica
pube
scen
s M
axim
.3
1,4,
27ミヤマシシウド
Ange
lica
pube
scen
s M
axim
. va
r. m
atsu
mur
ae (
Y.Y
abe)
Ohw
i3
10,5
5エゾノヨロイグサ
Ange
lica
sach
alin
ensi
s M
axim
. va
r. sa
chal
inen
sis
165
シャク
Anth
risc
us sy
lves
tris
(L.
) Hof
fm.
14
ツボクサ
Cen
tella
asi
atic
a (L
.) U
rb.
118
セントウソウ
Cha
mae
le d
ecum
bens
(Th
unb.
) Mak
ino
165
244
,49
ミヤマセンキュウ
Con
iose
linum
filic
inum
(H
.Wol
ff) H
.Har
a1
10ミツバ
Cry
ptot
aeni
a ca
nade
nsis
DC.
sub
sp. j
apon
ica
(Has
sk.)
Han
d.-M
azz.
34,
27,6
5ハナウド
Her
acle
um sp
hond
yliu
m L
. va
r. ni
ppon
icum
(Kita
g.) H
.Ohb
a1
1ツルギハナウド
Her
acle
um sp
hond
yliu
m L
. va
r. tu
rugi
sane
nse
(Hon
da) H
.Ohb
a1
66ノチドメ
Hyd
roco
tyle
mar
itim
a H
onda
136
チドメグサ
Hyd
roco
tyle
sibt
horp
ioid
es L
am.
18
ミヤマチドメ
Hyd
roco
tyle
yab
ei M
akin
o v
ar. j
apon
ica
(Mak
ino)
M.H
iroe
153
ウマノミツバ
Sani
cula
chi
nens
is B
unge
227
,55
ムカゴニンジン
Sium
sisa
rum
L.
127
カノツメソウ
Spur
iopi
mpi
nella
cal
ycin
a (M
axim
.) K
itag.
165
ヒカゲミツバ
Spur
iopi
mpi
nella
kor
eana
(Y
.Yab
e) K
itag.
24,
36イワウメ
オオイワカガミ
Schi
zoco
don
sold
anel
loid
es S
iebo
ld et
Zuc
c. v
ar. m
agnu
s (M
akin
o) H
.Har
a2
3イワウチワ
Shor
tia u
niflo
ra (
Max
im.)
Max
im.
336
,61,
633
3,49
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 148 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
リョウブ
リョウブ
Cle
thra
bar
bine
rvis
Sie
bold
et Z
ucc.
191,
4,8,
16,2
5,26
,33
,34,
36,3
8,41
,55
,60,
61,6
2,63
,66
,67
ツツジ
ミヤマホツツジ
Cla
doth
amnu
s bra
ctea
tus
(Max
im.)
T.Y
amaz
.1
10ホツツジ
Ellio
ttia
pani
cula
ta (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Hoo
k.f.
225
,36
サラサドウダン
Enki
anth
us c
ampa
nula
tus
(Miq
.) G
.Nic
holso
n1
25ドウダンツツジ
Enki
anth
us p
erul
atus
(Miq
.) C.
K.S
chne
id.
21,
66エゾウラジロハナヒリノキ
Leuc
otho
e gr
ayan
a M
axim
. va
r. gl
abra
Kom
atsu
ex
Nak
ai3
44,4
9,52
ウラジロハナヒリノキ
Leuc
otho
e gr
ayan
a M
axim
. va
r. hy
pole
uca
Nak
ai1
10ネジキ
Lyon
ia o
valif
olia
(Wal
l.) D
rude
sub
sp. n
ezik
i (N
akai
et H
.Har
a) H
.Har
a6
4,27
,33,
36,6
1,63
149
ツリガネツツジ
Men
zies
ia c
iliic
alyx
(Miq
.) M
axim
.1
36アセビ
Pier
is ja
poni
ca (
Thun
b.) D
.Don
ex G
.Don
224
,61
111,
5,18
,23,
42,4
9,66
,67
ハクサンシャクナゲ
Rhod
oden
dron
bra
chyc
arpu
m D
.Don
ex G
.Don
110
トサノミツバツツジ
Rhod
oden
dron
dila
tatu
m M
iq.
var.
deca
ndru
m M
akin
o1
66ツクシシャクナゲ
Rhod
oden
dron
japo
nohe
ptam
erum
Kita
m.
var.
japo
nohe
ptam
erum
11
ヤマツツジ
Rhod
oden
dron
kae
mpf
eri
Plan
ch.
var.
kaem
pfer
i8
25,2
7,33
,48,
61,
62,6
3レンゲツツジ
Rhod
oden
dron
mol
le (
Blum
e) G
.Don
sub
sp. j
apon
icum
(A.G
ray)
K.K
ron
148
23,
49サイゴクミツバツツジ
Rhod
oden
dron
nud
ipes
Nak
ai2
61,6
3アカヤシオ
Rhod
oden
dron
pen
taph
yllu
m M
axim
. va
r. ni
koen
se K
omat
su1
25シロヤシオ
Rhod
oden
dron
qui
nque
foliu
m B
isset
et S
.Moo
re3
16,3
8,41
141
サクラツツジ
Rhod
oden
dron
tash
iroi
Max
im.
221
,67
コメツツジ
Rhod
oden
dron
tsch
onos
kii
Max
im.
166
ツルギミツバツツジ
Rhod
oden
dron
tsur
ugis
anen
se (
T.Y
amaz
.) T.
Yam
az.
166
トウゴクミツバツツジ
Rhod
oden
dron
wad
anum
Mak
ino
225
,28
オンツツジ
Rhod
oden
dron
wey
rich
ii M
axim
.1
66シャシャンボ
Vacc
iniu
m b
ract
eatu
m T
hunb
.1
131
49ウスノキ
Vacc
iniu
m h
irtu
m T
hunb
. va
r. pu
besc
ens
(Koi
dz.)
T.Y
amaz
.2
4,48
アクシバ
Vacc
iniu
m ja
poni
cum
Miq
.1
33スノキ
Vacc
iniu
m sm
allii
A.G
ray
var
. gla
brum
Koi
dz.
120
オオバスノキ
Vacc
iniu
m sm
allii
A.G
ray
var
. sm
allii
210
,20
ヤブコウジ
マンリョウ
Ardi
sia
cren
ata
Sim
s2
11,4
9ヤブコウジ
Ardi
sia
japo
nica
(Th
unb.
) Blu
me
512
,13,
46,6
1,63
ツルコウジ
Ardi
sia
pusi
lla A
.DC.
118
モクタチバナ
Ardi
sia
sieb
oldi
i M
iq.
345
,46,
673
17,1
8,21
イズセンリョウ
Mae
sa ja
poni
ca (T
hunb
.) M
oritz
i ex
Zoll.
167
51,
21,2
3,46
,49
タイミンタチバナ
Myr
sine
segu
inii
H.L
év.
121
346
,47,
49サクラソウ
オカトラノオ
Lysi
mac
hia
clet
hroi
des
Dub
y2
4,65
モロコシソウ
Lysi
mac
hia
siko
kian
a M
iq.
411
,46,
47,4
9クリンソウ
Prim
ula
japo
nica
A.G
ray
149
カキノキ
ヤマガキ
Dio
spyr
os k
aki
Thun
b. v
ar. s
ylve
stri
s M
akin
o2
61,6
3マメガキ
Dio
spyr
os lo
tus
L.1
27
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 149 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
カキノキ
トキワガキ
Dio
spyr
os m
orri
sian
a H
ance
121
エゴノキ
アサガラ
Pter
osty
rax
cory
mbo
sa S
iebo
ld et
Zuc
c.1
66オオバアサガラ
Pter
osty
rax
hisp
ida
Sieb
old
et Z
ucc.
154
33,
30,4
2エゴノキ
Styr
ax ja
poni
ca S
iebo
ld et
Zuc
c.7
1,8,
26,3
6,61
,63,
66ハクウンボク
Styr
ax o
bass
ia S
iebo
ld et
Zuc
c.4
4,8,
55,6
3ハイノキ
タンナサワフタギ
Sym
ploc
os c
orea
na (
H.L
év.)
Ohw
i9
1,4,
16,2
6,33
,36,
38,4
1,66
ミミズバイ
Sym
ploc
os g
lauc
a (T
hunb
.) K
oidz
.1
49クロキ
Sym
ploc
os k
urok
i N
agam
.1
451
1ハイノキ
Sym
ploc
os m
yrta
cea
Sieb
old
et Z
ucc.
21,
672
49,6
6クロバイ
Sym
ploc
os p
runi
folia
Sie
bold
et Z
ucc.
318
,21,
49サワフタギ
Sym
ploc
os sa
waf
utag
i N
agam
.2
27,3
6カンザブロウノキ
Sym
ploc
os th
eoph
rast
ifolia
Sie
bold
et Z
ucc.
111
モクセイ
レンギョウ
Fors
ythi
a su
spen
sa (T
hunb
.) V
ahl
14
ケアオダモ
Frax
inus
lanu
gino
sa K
oidz
.2
48,5
5アオダモ
Frax
inus
lanu
gino
sa K
oidz
. f.
serr
ata
(Nak
ai) M
urat
a11
16,2
5,26
,35,
38,
41,5
5,61
,62,
63,
66ヤチダモ
Frax
inus
man
dshu
rica
Rup
r.1
65シオジ
Frax
inus
pla
typo
da O
liv.
155
マルバアオダモ
Frax
inus
sieb
oldi
ana
Blum
e2
4,33
ネズミモチ
Ligu
stru
m ja
poni
cum
Thu
nb.
245
,46
149
モクセイ
イボタノキ
Ligu
stru
m o
btus
ifoliu
m S
iebo
ld e
t Zuc
c.5
4,12
,25,
27,3
6ミヤマイボタ
Ligu
stru
m ts
chon
oski
i D
ecne
.3
28,3
0,55
ヒイラギ
Osm
anth
us h
eter
ophy
llus
(G.D
on) P
.S.G
reen
18
ハシドイ
Syri
nga
retic
ulat
a (B
lum
e) H
.Har
a2
35,6
5リンドウ
トウヤクリンドウ
Gen
tiana
alg
ida
Pall.
110
ハナイカリ
Hal
enia
cor
nicu
lata
(L.
) Cor
naz
110
アケボノソウ
Swer
tia b
imac
ulat
a (S
iebo
ld e
t Zuc
c.) H
ook.
f. et
Tho
mso
n ex
C.B
.Cla
rke
14
センブリ
Swer
tia ja
poni
ca (
Schu
lt.) M
akin
o2
44,4
9ミツガシワ
ミツガシワ
Men
yant
hes t
rifo
liata
L.
158
キョウチクトウサカキカズラ
Anod
endr
on a
ffine
(Hoo
k. e
t Arn
.) D
ruce
411
,46,
47,4
9キョウチクトウ
Ner
ium
indi
cum
Mill
.2
45,4
9テイカカズラ
Trac
helo
sper
mum
asi
atic
um (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Nak
ai4
8,12
,13,
451
18ガガイモ
イケマ
Cyn
anch
um c
auda
tum
(M
iq.)
Max
im.
143
41,
31,5
1,67
シタキソウ
Jasm
inan
thes
muc
rona
ta (
Blan
co) W
.D.S
teve
ns et
P.T
.Li
149
キジョラン
Mar
sden
ia to
men
tosa
C.M
orre
n et
Dec
ne.
31,
11,1
8アカネ
アリドオシ
Dam
naca
nthu
s ind
icus
Gae
rtn.f.
417
,21,
47,4
9クルマムグラ
Gal
ium
japo
nicu
m M
akin
o1
4キヌタソウ
Gal
ium
kin
uta
Nak
ai e
t H.H
ara
127
ミヤマムグラ
Gal
ium
par
adox
um M
axim
. su
bsp.
fran
chet
ianu
m E
hren
d. e
t Sch
önb.
-Tem
.1
55ヤマムグラ
Gal
ium
pog
onan
thum
Fra
nch.
et S
av.
14
オオバノヤエムグラ
Gal
ium
pse
udoa
spre
llum
Mak
ino
155
ヤエムグラ
Gal
ium
spur
ium
L.
var.
echi
nosp
erm
on (
Wal
lr.) H
ayek
14
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 150 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
アカネ
ヨツバムグラ
Gal
ium
trac
hysp
erm
um A
.Gra
y1
4クチナシ
Gar
deni
a ja
smin
oide
s El
lis1
461
49リュウキュウルリミノキ
Lasi
anth
us fo
rdii
Han
ce3
17,2
1,67
ルリミノキ
Lasi
anth
us ja
poni
cus
Miq
.2
17,6
7ツルアリドオシ
Mitc
hella
und
ulat
a Si
ebol
d et
Zuc
c.1
4サツマイナモリ
Oph
iorr
hiza
japo
nica
Blu
me
121
ヘクソカズラ
Paed
eria
sca
nden
s (L
our.)
Mer
r.1
81
18ボチョウジ
Psyc
hotr
ia ru
bra
(Lou
r.) P
oir.
121
シラタマカズラ
Psyc
hotr
ia se
rpen
s L.
118
アカネ
Rubi
a ar
gyi
(H.L
év. e
t Van
iot)
H.H
ara
ex L
auen
er3
4,8,
27オオキヌタソウ
Rubi
a ch
inen
sis
Rege
l et M
aack
f. m
itis
(Miq
.) K
itag.
156
ヒルガオ
サツマイモ
Ipom
oea
bata
tas
(L.)
Poir.
163
ムラサキ
オニルリソウ
Cyn
oglo
ssum
asp
erri
mum
Nak
ai1
49ヤマルリソウ
Om
phal
odes
japo
nica
(Th
unb.
) Max
im.
14
クマツヅラ
コムラサキ
Cal
licar
pa d
icho
tom
a (L
our.)
K.K
och
261
,63
ムラサキシキブ
Cal
licar
pa ja
poni
ca T
hunb
.7
4,8,
13,2
7,30
,36,
63ヤブムラサキ
Cal
licar
pa m
ollis
Sie
bold
et Z
ucc.
58,
13,3
9,61
,63
トサムラサキ
Cal
licar
pa sh
ikok
iana
Mak
ino
146
カリガネソウ
Car
yopt
eris
div
aric
ata
Max
im.
244
,49
クサギ
Cle
rode
ndru
m tr
icho
tom
um T
hunb
.4
4,8,
27,3
63
1,42
,49
ハマクサギ
Prem
na m
icro
phyl
la T
urcz
.1
14
45,4
6,47
,49
ハマゴウ
Vite
x ro
tund
ifolia
L.f.
445
,46,
47,4
9シソ
イヌトウバナ
Clin
opod
ium
mic
rant
hum
(Re
gel)
H.H
ara
44,
27,5
3,55
ナギナタコウジュ
Elsh
oltz
ia c
iliat
a (T
hunb
.) H
yl.
244
,49
チシマオドリコソウ
Gal
eops
is b
ifida
Boe
nn.
165
カキドオシ
Gle
chom
a he
dera
cea
L. s
ubsp
. gra
ndis
(A
.Gra
y) H
.Har
a1
4ヤマハッカ
Isod
on in
flexu
s (T
hunb
.) K
udô
24,
8アキチョウジ
Isod
on lo
ngitu
bus
(Miq
.) K
udô
14
サンインヒキオコシ
Isod
on sh
ikok
ianu
s (M
akin
o) H
.Har
a v
ar. o
ccid
enta
lis M
urat
a1
4クロバナヒキオコシ
Isod
on tr
icho
carp
us (
Max
im.)
Kud
ô1
4イヌヤマハッカ
Isod
on u
mbr
osus
(M
axim
.) H
.Har
a1
28シモバシラ
Kei
skea
japo
nica
Miq
.1
1オドリコソウ
Lam
ium
alb
um L
. var
. bar
batu
m (S
iebo
ld et
Zuc
c.) F
ranc
h. e
t Sav
.1
4テンニンソウ
Leuc
osce
ptru
m ja
poni
cum
(M
iq.)
Kita
m. e
t Mur
ata
54,
8,25
,28,
554
66オオマルバノテンニンソウ
Leuc
osce
ptru
m st
ellip
ilum
(Miq
.) K
itam
. et M
urat
a v
ar. r
adic
ans
(Hon
da) T
.Yam
az. e
t Mur
ata
21,
66マネキグサ
Loxo
caly
x am
bigu
us (
Mak
ino)
Mak
ino
166
ヒメシロネ
Lyco
pus m
aack
ianu
s (M
axim
. ex
Her
der)
Mak
ino
148
ヒメジソ
Mos
la d
iant
hera
(Bu
ch.-H
am. e
x Ro
xb.)
Max
im.
14
イヌコウジュ
Mos
la sc
abra
(Th
unb.
) C.Y
.Wu
et H
.W.L
i1
49レモンエゴマ
Peri
lla c
itrio
dora
(M
akin
o) N
akai
244
,49
アオジソ
Peri
lla fr
utes
cens
(L.
) Brit
ton
var
. cri
spa
(Thu
nb.)
H.D
eane
f. v
irid
is (M
akin
o) M
akin
o1
46トラノオジソ
Peri
lla h
irte
lla N
akai
247
,49
アキギリ
Salv
ia g
labr
esce
ns (
Fran
ch. e
t Sav
.) M
akin
o1
3アキノタムラソウ
Salv
ia ja
poni
ca T
hunb
.1
27
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 151 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
シソ
キバナアキギリ
Salv
ia n
ippo
nica
Miq
.2
4,27
ナス
ヨウシュチョウセンアサガオ
Dat
ura
stra
mon
ium
L.
149
アオホオズキ
Phys
alia
stru
m ja
poni
cum
(Fr
anch
. et S
av.)
Hon
da1
66ホオズキ
Phys
alis
alk
eken
gi L
. va
r. fr
anch
etii
(Mas
t.) M
akin
o1
49ハシリドコロ
Scop
olia
japo
nica
Max
im.
151
ヒヨドリジョウゴ
Sola
num
lyra
tum
Thu
nb.
14
ハダカホオズキ
Tubo
caps
icum
ano
mal
um (
Fran
ch. e
t Sav
.) M
akin
o2
4,8
344
,45,
49フジウツギ
フジウツギ
Budd
leja
japo
nica
Hem
sl.1
8ゴマノハグサ
ミヤマママコナ
Mel
ampy
rum
laxu
m M
iq.
var.
nikk
oens
e Be
auve
rd1
49ミゾホオズキ
Mim
ulus
nep
alen
sis
Bent
h.1
3エゾシオガマ
Pedi
cula
ris y
ezoe
nsis
Max
im.
110
クワガタソウ
Vero
nica
miq
uelia
na N
akai
155
サンインクワガタ
Vero
nica
mur
atae
T.Y
amaz
.1
36クガイソウ
Vero
nica
stru
m ja
poni
cum
(N
akai
) T.Y
amaz
.3
55,5
6,66
ナンゴククガイソウ
Vero
nica
stru
m ja
poni
cum
(N
akai
) T.Y
amaz
. va
r. au
stra
le (T
.Yam
az.)
T.Y
amaz
.1
1ハマジンチョウハマジンチョウ
Myo
poru
m b
ontio
ides
(Si
ebol
d et
Zuc
c.) A
.Gra
y1
47ハエドクソウ
ハエドクソウ
Phry
ma
lept
osta
chya
L.
subs
p. a
siat
ica
(H.H
ara)
Kita
m.
127
244
,49
オオバコ
オオバコ
Plan
tago
asi
atic
a L.
44,
25,2
8,65
スイカズラ
コツクバネウツギ
Abel
ia se
rrat
a Si
ebol
d et
Zuc
c.1
1ツクバネウツギ
Abel
ia sp
athu
lata
Sie
bold
et Z
ucc.
428
,48,
61,6
3ハマニンドウ
Loni
cera
affi
nis
Hoo
k. e
t Arn
.3
45,4
6,49
ウグイスカグラ
Loni
cera
gra
cilip
es M
iq.
var.
glab
ra M
iq.
18
ミヤマウグイスカグラ
Loni
cera
gra
cilip
es M
iq.
var.
glan
dulo
sa M
axim
.2
8,27
スイカズラ
Loni
cera
japo
nica
Thu
nb.
18
ソクズ
Sam
bucu
s chi
nens
is L
indl
.1
4エゾニワトコ
Sam
bucu
s rac
emos
a L.
sub
sp. k
amts
chat
ica
(E.L
.Wol
f) H
ulté
n1
65ニワトコ
Sam
bucu
s rac
emos
a L.
sub
sp. s
iebo
ldia
na (
Miq
.) H
.Har
a2
25,2
72
1,49
ガマズミ
Vibu
rnum
dila
tatu
m T
hunb
.10
1,8,
13,2
5,27
,41,
48,6
1,62
,63
コバノガマズミ
Vibu
rnum
ero
sum
Thu
nb.
54,
8,13
,61,
63オオカメノキ
Vibu
rnum
furc
atum
Blu
me
ex M
axim
.6
1,4,
20,4
1,48
,55
サンゴジュ
Vibu
rnum
odo
ratis
sim
um K
er G
awl.
var
. aw
abuk
i (K
.Koc
h) Z
abel
224
,45
411
,46,
47,4
9オトコヨウゾメ
Vibu
rnum
phl
ebot
rich
um S
iebo
ld et
Zuc
c.1
27ヤブデマリ
Vibu
rnum
plic
atum
Thu
nb.
var.t
omen
tosu
m M
iq.
34,
27,3
6ミヤマガマズミ
Vibu
rnum
wri
ghtii
Miq
.1
4ニシキウツギ
Wei
gela
dec
ora
(Nak
ai) N
akai
325
,27,
66ヤブウツギ
Wei
gela
flor
ibun
da (
Sieb
old
et Z
ucc.
) K.K
och
166
タニウツギ
Wei
gela
hor
tens
is (
Sieb
old
et Z
ucc.
) K.K
och
54,
8,33
,36,
63オミナエシ
オトコエシ
Patr
inia
vill
osa
(Thu
nb.)
Juss
.2
4,8
キキョウ
ヒメシャジン
Aden
opho
ra n
ikoe
nsis
Fra
nch.
et S
av.
110
ソバナ
Aden
opho
ra re
mot
iflor
a (S
iebo
ld et
Zuc
c.) M
iq.
14
ツリガネニンジン
Aden
opho
ra tr
iphy
lla (
Thun
b.) A
.DC.
var
. jap
onic
a (R
egel
) H.H
ara
127
ホタルブクロ
Cam
panu
la p
unct
ata
Lam
.1
4タニギキョウ
Pera
carp
a ca
rnos
a (W
all.)
Hoo
k.f.
et T
hom
son
236
,55
キク
ノブキ
Aden
ocau
lon
him
alai
cum
Edg
ew.
127
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 152 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
キク
オクモミジハグマ
Ains
liaea
ace
rifo
lia S
ch.B
ip.
var.
suba
poda
Nak
ai1
48カミツレモドキ
Anth
emis
cot
ula
L.1
49チョウジギク
Arni
ca m
alla
topu
s M
akin
o2
4,5
ウサギギク
Arni
ca u
nala
schc
ensi
s Le
ss.
var.
tsch
onos
kyi
(Iljin
) Kita
m. e
t H.H
ara
110
ヨモギ
Arte
mis
ia in
dica
Will
d. v
ar. m
axim
owic
zii
(Nak
ai) H
.Har
a4
4,27
,61,
63ヒトツバヨモギ
Arte
mis
ia m
onop
hylla
Kita
m.
110
オオヨモギ
Arte
mis
ia m
onta
na (N
akai
) Pam
p.3
10,2
5,65
シロヨメナ
Aste
r age
rato
ides
Tur
cz.
var.
ager
atoi
des
28,
271
31タテヤマギク
Aste
r dim
orph
ophy
llus
Fran
ch. e
t Sav
.2
28,5
5ゴマナ
Aste
r gle
hnii
F.Sc
hmid
t va
r. ho
ndoe
nsis
Kita
m.
24,
10ユウガギク
Aste
r iin
umae
Kita
m.
127
ノコンギク
Aste
r mic
roce
phal
us (
Miq
.) Fr
anch
. et S
av.
var.
ovat
us (
Fran
ch. e
t Sav
.) So
ejim
a et
Mot
.Ito
24,
8エゾノコンギク
Aste
r mic
roce
phal
us (
Miq
.) Fr
anch
. et S
av.
var.
yezo
ensi
s (K
itam
. et H
.Har
a) S
oejim
a et M
ot.It
o1
65シラヤマギク
Aste
r sca
ber
Thun
b.2
4,27
ヤマシロギク
Aste
r sem
iam
plex
icau
lis (M
akin
o) M
akin
o ex
Koi
dz.
44,
8,28
,55
ヨメナ
Aste
r yom
ena
(Kita
m.)
Hon
da1
4シコクシロギク
Aste
r yos
hina
ganu
s (K
itam
.) M
ot.It
o et
Soe
jima
166
センダングサ
Bide
ns b
itern
ata
(Lou
r.) M
err.
et S
herff
14
アメリカセンダングサ
Bide
ns fr
ondo
sa L
.1
4ヤブタバコ
Car
pesi
um a
brot
anoi
des
L.1
8キンカアザミ
Cir
sium
am
plex
ifoliu
m (
Nak
ai) K
itam
. va
r. m
urai
i (K
itam
.) K
itam
.2
44,4
9イシヅチウスバアザミ
Cir
sium
ishi
zuch
iens
e (K
itam
.) K
adot
a1
66ノアザミ
Cir
sium
japo
nicu
m F
isch.
ex
DC.
160
247
,49
トゲアザミ
Cir
sium
japo
nicu
m F
isch.
ex
DC.
var
. hor
ridu
m N
akai
266
カガノアザミ
Cir
sium
kag
amon
tanu
m N
akai
14
チシマアザミ
Cir
sium
kam
tsch
atic
um L
edeb
. ex
DC.
165
カツラカワアザミ
Cir
sium
luce
ns K
itam
. va
r. op
acum
Kita
m.
12
オハラメアザミ
Cir
sium
mic
rosp
icat
um N
akai
var
. kio
toen
se K
itam
.1
4トネアザミ
Cir
sium
nip
poni
cum
(Max
im.)
Mak
ino
var
. inc
ompt
um (
Max
im.)
Kita
m.
210
,27
ヨシノアザミ
Cir
sium
nip
poni
cum
(M
axim
.) M
akin
o v
ar. y
oshi
noi (
Nak
ai) K
itam
.1
4ノハラアザミ
Cir
sium
olig
ophy
llum
(Fr
anch
. et S
av.)
Mat
sum
.1
27オイランアザミ
Cir
sium
spin
osum
Kita
m.
245
,49
ホソエノアザミ
Cir
sium
tenu
iped
uncu
latu
m K
adot
a1
55ヒメムカシヨモギ
Con
yza
cana
dens
is (
L.) C
ronq
uist
18
ベニバナボロギク
Cra
ssoc
epha
lum
cre
pidi
oide
s (B
enth
.) S.
Moo
re2
47,4
9ダンドボロギク
Erec
htite
s hie
raci
ifoliu
s (L
.) Ra
f. ex
DC.
51,
3,44
,45,
49ヒメジョオン
Erig
eron
ann
uus
(L.)
Pers
.5
4,8,
10,2
7,65
ハルジオン
Erig
eron
phi
lade
lphi
cus
L.1
4ヨツバヒヨドリ
Eupa
tori
um g
lehn
ii F.
Schm
idt e
x Tr
autv
.2
4,25
ヒヨドリバナ
Eupa
tori
um m
akin
oi T
.Kaw
ahar
a et
Yah
ara
34,
8,27
ツワブキ
Farf
ugiu
m ja
poni
cum
(L.
) Kita
m.
247
,49
ニガナ
Ixer
idiu
m d
enta
tum
(Th
unb.
) Tzv
elev
14
イワニガナ
Ixer
is st
olon
ifera
A.G
ray
24,
8コオニタビラコ
Laps
anas
trum
apo
gono
ides
(M
axim
.) J.H
.Pak
et K
.Bre
mer
14
マルバダケブキ
Ligu
lari
a de
ntat
a (A
.Gra
y) H
.Har
a1
254
10,5
1,55
,56
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 153 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
キク
オタカラコウ
Ligu
lari
a fis
cher
i (Le
deb.
) Tur
cz.
21,
4メタカラコウ
Ligu
lari
a st
enoc
epha
la (
Max
im.)
Mat
sum
. et K
oidz
.2
1,27
オオモミジガサ
Mir
icac
alia
mak
inoa
na (Y
atab
e) K
itam
.5
4,5,
55,5
6サワギク
Nem
osen
ecio
nik
oens
is (
Miq
.) B.
Nor
d.1
41
31カニコウモリ
Para
sene
cio
aden
osty
loid
es (
Fran
ch. e
t Sav
. ex
Max
im.)
H.K
oyam
a2
25,4
82
10,6
6モミジガサ
Para
sene
cio
delp
hini
ifoliu
s (S
iebo
ld et
Zuc
c.) H
.Koy
ama
24,
27タマブキ
Para
sene
cio
farf
arifo
lius
(Sie
bold
et Z
ucc.
) H.K
oyam
a v
ar. b
ulbi
fer
(Max
im.)
H.K
oyam
a1
27ウスゲタマブキ
Para
sene
cio
farf
arifo
lius
(Sie
bold
et Z
ucc.
) H.K
oyam
a v
ar. f
arfa
rifo
lius
133
ヨブスマソウ
Para
sene
cio
hast
atus
(L.
) H.K
oyam
a su
bsp.
ori
enta
lis (
Kita
m.)
H.K
oyam
a1
65コウモリソウ
Para
sene
cio
max
imow
iczi
anus
(N
akai
et F
.Mae
k. e
x H
.Har
a) H
.Koy
ama
128
オオカニコウモリ
Para
sene
cio
niko
mon
tanu
s (M
atsu
m.)
H.K
oyam
a1
3テバコモミジガサ
Para
sene
cio
teba
koen
sis
(Mak
ino)
H.K
oyam
a3
1,28
,55
ヤマタイミンガサ
Para
sene
cio
yata
bei
(Mat
sum
. et K
oidz
.) H
.Koy
ama
325
,28,
55ニシノヤマタイミンガサ
Para
sene
cio
yata
bei (
Mat
sum
. et K
oidz
.) H
.Koy
ama
var
. occ
iden
talis
(F. M
aek.
ex
Kita
m.)
H.K
oyam
a1
4クルマバハグマ
Pert
ya ri
gidu
la (
Miq
.) M
akin
o1
3フキ
Peta
site
s jap
onic
us (
Sieb
old
et Z
ucc.
) Max
im.
14
アキタブキ
Peta
site
s jap
onic
us (S
iebo
ld et
Zuc
c.) M
axim
. su
bsp.
gig
ante
us (G
.Nic
holso
n) K
itam
.1
65コウゾリナ
Picr
is h
iera
cioi
des
L. s
ubsp
. jap
onic
a (T
hunb
.) K
rylo
v3
4,27
,65
ハンゴンソウ
Sene
cio
cann
abifo
lius
Less
.2
25,4
34
10,4
4,49
,67
キオン
Sene
cio
nem
oren
sis
L.2
31,6
6メナモミ
Sieg
esbe
ckia
pub
esce
ns (
Mak
ino)
Mak
ino
24,
8アキノキリンソウ
Solid
ago
virg
aure
a L.
sub
sp. a
siat
ica
(Nak
ai e
x H
.Har
a) K
itam
. ex
H.H
ara
24,
48ミヤマアキノキリンソウ
Solid
ago
virg
aure
a L.
sub
sp. l
eioc
arpa
(Be
nth.
) Hul
tén
165
ノゲシ
Sonc
hus o
lera
ceus
L.
14
ヤブレガサ
Syne
ilesi
s pal
mat
a (T
hunb
.) M
axim
.1
25キクバヤマボクチ
Synu
rus p
alm
atop
inna
tifid
us (M
akin
o) K
itam
. va
r. pa
lmat
opin
natif
idus
14
オヤマボクチ
Synu
rus p
unge
ns (F
ranc
h. e
t Sav
.) K
itam
.1
66オニタビラコ
Youn
gia
japo
nica
(L.
) DC.
34,
8,27
ユリ
ギョウジャニンニク
Alliu
m v
icto
rial
is L
. su
bsp.
pla
typh
yllu
m H
ulté
n1
10ウバユリ
Car
dioc
rinu
m c
orda
tum
(Th
unb.
) Mak
ino
51,
3,4,
8,27
149
チゴユリ
Dis
poru
m sm
ilaci
num
A.G
ray
44,
8,48
,65
カタクリ
Eryt
hron
ium
japo
nicu
m D
ecne
.1
642
44,4
9ゼンテイカ
Hem
eroc
allis
dum
ortie
ri C
.Mor
ren
var
. esc
ulen
ta (
Koi
dz.)
Kita
m. e
x M
.Mat
suok
a et
M.H
otta
219
,65
コバギボウシ
Hos
ta si
ebol
dii
(Pax
ton)
J.W
.Ingr
am f
. lan
cifo
lia (
Miq
.) H
.Har
a1
1ヤマユリ
Liliu
m a
urat
um L
indl
.1
27クルマユリ
Liliu
m m
edeo
loid
es A
.Gra
y4
10,5
5,56
,66
クルマバツクバネソウ
Pari
s ver
ticill
ata
M.B
ieb.
156
ナルコユリ
Poly
gona
tum
falc
atum
A.G
ray
14
オオアマドコロ
Poly
gona
tum
odo
ratu
m (
Mill
.) D
ruce
var
. max
imow
iczi
i (F
.Sch
mid
t) K
oidz
.1
65オモト
Rohd
ea ja
poni
ca (
Thun
b.) R
oth
149
ユキザサ
Smila
cina
japo
nica
A.G
ray
44,
25,2
8,65
ハルナユキザサ
Smila
cina
robu
sta
Mak
ino
et H
onda
255
,56
ヒロハユキザサ
Smila
cina
yes
oens
is F
ranc
h. e
t Sav
.1
10サルトリイバラ
Smila
x ch
ina
L.8
4,8,
27,3
3,45
,46,
61,6
32
47,4
9
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 154 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
ユリ
タチシオデ
Smila
x ni
ppon
ica
Miq
.1
27シオデ
Smila
x ri
pari
a A
.DC.
14
オオバタケシマラン
Stre
ptop
us a
mpl
exifo
lius
(L.)
DC.
var
. pap
illat
us O
hwi
110
タケシマラン
Stre
ptop
us st
rept
opoi
des
(Led
eb.)
Frye
et R
igg
subs
p. ja
poni
cus
(Max
im.)
Ute
ch et
Kaw
ano
110
ヤマジノホトトギス
Tric
yrtis
affi
nis
Mak
ino
34,
27,3
3タマガワホトトギス
Tric
yrtis
latif
olia
Max
im.
24,
5エンレイソウ
Trill
ium
ape
talo
n M
akin
o2
3,10
オオバナノエンレイソウ
Trill
ium
cam
scha
tcen
se K
er G
awl.
165
バイケイソウ
Vera
trum
alb
um L
. su
bsp.
oxy
sepa
lum
(Tu
rcz.
) Hul
tén
110
21,
66コバイケイソウ
Vera
trum
stam
ineu
m M
axim
.1
49ヒガンバナ
ナツズイセン
Lyco
ris x
squa
mig
era
Max
im.
149
スイセン
Nar
ciss
us ta
zetta
L.
149
ヤマノイモ
ニガカシュウ
Dio
scor
ea b
ulbi
fera
L.
118
ヤマノイモ
Dio
scor
ea ja
poni
ca T
hunb
.1
27ウチワドコロ
Dio
scor
ea n
ippo
nica
Mak
ino
127
カエデドコロ
Dio
scor
ea q
uinq
uelo
bata
Thu
nb.
14
118
オニドコロ
Dio
scor
ea to
koro
Mak
ino
24,
8アヤメ
シャガ
Iris
japo
nica
Thu
nb.
261
,63
カキツバタ
Iris
laev
igat
a Fi
sch.
158
キショウブ
Iris
pse
udac
orus
L.
158
イグサ
イグサ
Junc
us d
ecip
iens
(Bu
chen
au) N
akai
24,
361
3ヤマスズメノヒエ
Luzu
la m
ultif
lora
(Eh
rh.)
Leje
une
166
ツユクサ
ツユクサ
Com
mel
ina
com
mun
is L
.2
4,27
ホシクサ
シロイヌノヒゲ
Erio
caul
on si
koki
anum
Max
im.
158
ニッポンイヌノヒゲ
Erio
caul
on ta
quet
ii Le
com
te1
58イネ
ヤマヌカボ
Agro
stis
cla
vata
Trin
. su
bsp.
cla
vata
166
メリケンカルカヤ
Andr
opog
on v
irgi
nicu
s L.
158
ヤマカモジグサ
Brac
hypo
dium
sylv
atic
um (
Hud
s.) P
.Bea
uv.
155
ノガリヤス
Cal
amag
rost
is b
rach
ytri
cha
Steu
d.1
4ヒメノガリヤス
Cal
amag
rost
is h
akon
ensi
s Fr
anch
. et S
av.
128
ヒロハノコメススキ
Des
cham
psia
ces
pito
sa (
L.) P
.Bea
uv.
var.
fest
ucifo
lia H
onda
110
アキメヒシバ
Dig
itari
a vi
olas
cens
Lin
k1
4ウラハグサ
Hak
onec
hloa
mac
ra (
Mun
ro e
x S.
Moo
re) M
akin
o ex
Hon
da1
28チゴザサ
Isac
hne
glob
osa
(Thu
nb.)
Kun
tze
158
アシボソ
Mic
rost
egiu
m v
imin
eum
(Tr
in.)
A.C
amus
34,
53,5
5ススキ
Mis
cant
hus s
inen
sis
And
erss
on8
4,8,
33,4
8,61
,63,
65,6
62
1,66
コチヂミザサ
Opl
ism
enus
und
ulat
ifoliu
s (A
rd.)
Roem
. et S
chul
t. v
ar. j
apon
icus
(Ste
ud.)
Koi
dz.
118
ケチヂミザサ
Opl
ism
enus
und
ulat
ifoliu
s (A
rd.)
Roem
. et S
chul
t. v
ar. u
ndul
atifo
lius
14
チカラシバ
Penn
iset
um a
lope
curo
ides
(L.
) Spr
eng.
14
クサヨシ
Phal
aris
aru
ndin
acea
L.
14
オオアワガエリ
Phle
um p
rate
nse
L.1
4ヨシ
Phra
gmite
s aus
tral
is (
Cav.
) Trin
. ex
Steu
d.1
58セイタカヨシ
Phra
gmite
s val
lato
ria
(L.)
Vel
dkam
p1
58マダケ
Phyl
lost
achy
s bam
buso
ides
Sie
bold
et Z
ucc.
261
,63
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 155 ―
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
イネ
モウソウチク
Phyl
lost
achy
s het
eroc
ycla
(Car
rière
) Mat
sum
.2
61,6
3アズマネザサ
Plei
obla
stus
chi
no (
Fran
ch. e
t Sav
.) M
akin
o1
12スズメノカタビラ
Poa
annu
a L.
14
ナガハグサ
Poa
prat
ensi
s L.
14
ヤクシマダケ
Pseu
dosa
sa o
wat
arii
(Mak
ino)
Mak
ino
ex N
akai
150
スズタケ
Sasa
bor
ealis
(H
ack.
) Mak
ino
et S
hiba
ta11
1,8,
28,3
0,37
,48,
54,5
5,56
,66,
67
ミヤマクマザサ
Sasa
hay
atae
Mak
ino
228
,66
チシマザサ
Sasa
kur
ilens
is (
Rupr
.) M
akin
o et
Shi
bata
24,
36ミヤコザサ
Sasa
nip
poni
ca (
Mak
ino)
Mak
ino
et S
hiba
ta8
25,2
7,41
,48,
55,
65,6
6,67
チマキザサ
Sasa
pal
mat
a (L
at.-M
arl.
ex B
urb.
) E.G
.Cam
us2
33,5
7クマイザサ
Sasa
sena
nens
is (
Fran
ch. e
t Sav
.) Re
hder
155
クマザサ
Sasa
vei
tchi
i (C
arriè
re) R
ehde
r2
61,6
3オカメザサ
Shib
atae
a ku
mas
asa
(Zol
l. ex
Ste
ud.)
Nak
ai2
61,6
3マコモ
Ziza
nia
latif
olia
(Gris
eb.)
Turc
z. e
x St
apf
158
シバ
Zoys
ia ja
poni
ca S
teud
.1
41ヤシ
シュロ
Trac
hyca
rpus
fort
unei
(Hoo
k.) H
.Wen
dl.
145
サトイモ
セキショウ
Acor
us g
ram
ineu
s So
l. ex
Aito
n2
61,6
3クワズイモ
Aloc
asia
odo
ra (
Lodd
.) Sp
ach
317
,45,
49ミミガタテンナンショウ
Aris
aem
a lim
batu
m N
akai
et F
.Mae
k.1
49アシウテンナンショウ
Aris
aem
a ov
ale
Nak
ai v
ar. o
vale
13
ムサシアブミ
Aris
aem
a ri
ngen
s (T
hunb
.) Sc
hott
41,
45,4
6,49
カントウマムシグサ
Aris
aem
a se
rrat
um (
Thun
b.) S
chot
t1
363
3,44
,49
マムシグサ
Aris
aem
a se
rrat
um (
Thun
b.) S
chot
t2
1,4
111
ナンゴクウラシマソウ
Aris
aem
a th
unbe
rgii
Blum
e su
bsp.
thun
berg
ii1
49ウラシマソウ
Aris
aem
a th
unbe
rgii
Blum
e su
bsp.
ura
shim
a (H
.Har
a) H
.Oha
shi e
t J.M
urat
a3
44,4
6,49
アオテンナンショウ
Aris
aem
a to
saen
se M
akin
o1
49ガマ
ガマ
Typh
a la
tifol
ia L
.1
58カヤツリグサ
ダイセンスゲ
Car
ex d
aise
nens
is N
akai
14
カサスゲ
Car
ex d
ispa
lata
Boo
tt1
65ヒロハノオオタマツリスゲ
Car
ex fi
lipes
Fra
nch.
et S
av.
var.
arak
iana
(O
hwi)
Ohw
i2
4,5
ホソバヒカゲスゲ
Car
ex h
umili
s Le
yss.
var
. nan
a (H
.Lév
. et V
anio
t) O
hwi
148
カワラスゲ
Car
ex in
cisa
Boo
tt1
4ヒゴクサ
Car
ex ja
poni
ca T
hunb
.1
4ヒカゲスゲ
Car
ex la
nceo
lata
Boo
tt1
48アズマスゲ
Car
ex la
siol
epis
Fra
nch.
148
ナキリスゲ
Car
ex le
nta
D.D
on1
49アオスゲ
Car
ex le
ucoc
hlor
a Bu
nge
148
メアオスゲ
Car
ex le
ucoc
hlor
a Bu
nge
var.
apha
nand
ra (
Fran
ch. e
t Sav
.) T.
Koy
ama
166
カンスゲ
Car
ex m
orro
wii
Boo
tt4
4,33
,61,
63ミヤマカンスゲ
Car
ex m
ultif
olia
Ohw
i3
33,3
6,48
ミヤマシラスゲ
Car
ex o
livac
ea B
oott
subs
p. c
onfe
rtifl
ora
(Boo
tt) T
.Koy
ama
24,
36コカンスゲ
Car
ex re
inii
Fra
nch.
et S
av.
261
,63
キイトスゲ
Car
ex sa
chal
inen
sis
F.Sc
hmid
t va
r. fu
lva
(Ohw
i) O
hwi
110
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
― 156 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
科名
種名
学名
文献数
文献番号
文献数
文献番号
カヤツリグサ
アズマナルコ
Car
ex sh
imid
zens
is F
ranc
h.1
4タガネソウ
Car
ex si
dero
stic
ta H
ance
225
,48
ニシノホンモンジスゲ
Car
ex st
enos
tach
ys F
ranc
h. e
t Sav
.1
4ミチノクホンモンジスゲ
Car
ex st
enos
tach
ys F
ranc
h. e
t Sav
. va
r. cu
neat
a (O
hwi)
Ohw
i et T
.Koy
ama
148
アゼスゲ
Car
ex th
unbe
rgii
Steu
d.1
58オオイヌノハナヒゲ
Rhyn
chos
pora
faur
iei
Fran
ch.
158
ショウガ
アオノクマタケラン
Alpi
nia
inte
rmed
ia G
agne
p.1
67ラン
ナツエビネ
Cal
anth
e re
flexa
Max
im.
136
サルメンエビネ
Cal
anth
e tr
icar
inat
a L
indl
.1
6ツチアケビ
Cyr
tosi
a se
pten
trio
nalis
(Rch
b.f.)
Gar
ay1
49エゾスズラン
Epip
actis
pap
illos
a Fr
anch
. et S
av.
166
ミヤマウズラ
Goo
dyer
a sc
hlec
hten
dalia
na R
chb.
f.1
18ノビネチドリ
Gym
nade
nia
cam
tsch
atic
a (C
ham
.) M
iyab
e et
Kud
ô1
56テガタチドリ
Gym
nade
nia
cono
psea
(L.
) R.B
r.1
10文献番号
1: 安藤(2012), 2: 藤井(2007), 3: 藤井(2010), 4: 藤木(2012), 5: 藤木ほか(2011), 6: 藤木・高柳(2008), 7: 福田・高柳(2008), 8: 古林・丸山(1977), 9: 合田・高柳
(2008), 10: 長谷川(2000), 11: 服部ほか(2010), 12: Jayasekara AND Takatsuki(2000), 13: 蒲谷(1988), 14: 門脇・遠藤(2006), 15: 門脇ほか(2007), 16: 釜田ほか
(2008), 17: 環境省自然環境局(2006), 18: 環境省自然環境局生物多様性センター(2009), 19: 木村・吉田(2010), 20: 木村・東条(2010), 21: Koda and Fujita(2011),
22: 九州森林管理局(2012), 23: 前迫(2002), 24: 前迫ほか(2006), 25: 丸山ほか(1975), 26: 松井ほか(2011), 27: 御厨(1975), 28: 三浦(1974), 29: 中井(2000), 30:
二ノ宮・古林(2003), 31: Nomiya et al(2002), 32: 大澤(2006), 33: 尾崎(2006), 34: 尾崎ほか(2013), 35: 坂部ほか(1998), 36: 阪口ほか(2012), 37: 猿木ほか(2004),
38: 関根・佐藤(1992), 39: Shimoda et al(1994), 40: 下園ほか(2009), 41: 柴田・日野(2009), 42: 菅原・河原(2012), 43: Takahashi and Kaji(2001), 44:
Takatsuki(1977), 45: Takatsuki(1980), 46: Takatsuki(1982), 47: Takatsuki(1983), 48: Takatsuki(1986), 49: 高槻(1989), 50: Takatsuki(1990), 51: 高槻(2005),
52: Takatsuki and Gorai(1994), 53: 田村(2007), 54: 田村(2008), 55: 田村(2009), 56: 田村ほか(2005), 57: 田中ほか(2008), 58: 辻野ほか(2007), 59: Ueda et
al(2002), 60: 上山a(1985), 61: 上山b(1985), 62: 上山(1986), 63: 上山(1988), 64: 山瀬ほか(2005), 65: Yokoyama et al(2000), 66: 依光(2011), 67: 湯本・松田
(2006)
採食植物
不嗜好性植物
表1
既
存文
献で
ニホ
ンジ
カの
採食
植物
,不
嗜好
性植
物と
判断
され
てい
る植
物種
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 157 ―
表2 既物種群ごとの科の内訳
科名 採食 不嗜好 両判定 総計 科名 採食 不嗜好 両判定 総計
ヒカゲノカズラ 1 1 2 4 ニシキギ 9 9トクサ 2 2 ミツバウツギ 1 1 2リュウビンタイ 1 1 ツゲ 1 1ゼンマイ 1 1 クロウメモドキ 2 2キジノオシダ 1 1 2 ブドウ 3 3ウラジロ 1 1 2 ホルトノキ 2 2フサシダ 1 1 シナノキ 2 2コケシノブ 3 3 アオイ 1 1コバノイシカグマ 1 4 2 7 アオギリ 1 1ホングウシダ 2 2 ジンチョウゲ 5 1 6ツルシダ 1 1 グミ 3 1 4ホウライシダ 1 1 2 イイギリ 1 1イノモトソウ 1 2 1 4 スミレ 8 8チャセンシダ 2 2 キブシ 1 1シシガシラ 2 1 3 ウリ 1 1ツルキジノオ 1 1 ミソハギ 1 1 2オシダ 19 4 4 27 フトモモ 1 1ヒメシダ 4 2 1 7 アカバナ 5 5イワデンダ 12 1 13 ウリノキ 1 1ウラボシ 1 2 3 ミズキ 6 6イチョウ 1 1 ウコギ 7 1 2 10イヌガヤ 2 2 セリ 18 1 1 20ヒノキ 1 1 1 3 イワウメ 1 1 2マツ 11 1 4 16 リョウブ 1 1マキ 2 2 ツツジ 17 5 5 27コウヤマキ 1 1 ヤブコウジ 1 2 3 6イチイ 2 2 サクラソウ 1 2 3スギ 1 1 2 カキノキ 3 3ヤマモモ 1 1 エゴノキ 3 1 4クルミ 1 1 ハイノキ 2 3 2 7ヤナギ 6 6 モクセイ 10 1 11カバノキ 13 13 リンドウ 3 1 4ブナ 16 1 2 19 ミツガシワ 1 1ニレ 5 1 6 キョウチクトウ 2 1 3クワ 7 1 8 ガガイモ 2 1 3イラクサ 11 1 4 16 アカネ 14 2 2 18ヤマモガシ 1 1 ヒルガオ 1 1タデ 13 13 ムラサキ 1 1 2ヤマゴボウ 2 2 クマツヅラ 4 2 2 8ナデシコ 1 1 シソ 16 6 1 23アカザ 2 2 ナス 2 3 1 6ヒユ 1 1 フジウツギ 1 1モクレン 2 1 3 ゴマノハグサ 6 1 7マツブサ 1 1 2 ハマジンチョウ 1 1シキミ 1 1 ハエドクソウ 1 1クスノキ 8 1 5 14 オオバコ 1 1ヤマグルマ 1 1 スイカズラ 16 1 2 19フサザクラ 1 1 オミナエシ 1 1カツラ 1 1 キキョウ 5 5キンポウゲ 17 3 4 24 キク 60 8 6 74メギ 2 1 3 ユリ 20 2 4 26アケビ 2 2 ヒガンバナ 2 2ツヅラフジ 2 2 ヤマノイモ 3 1 1 5ドクダミ 1 1 2 アヤメ 3 3コショウ 1 1 イグサ 1 1 2センリョウ 1 1 2 ツユクサ 1 1ウマノスズクサ 1 1 ホシクサ 2 2ボタン 2 2 イネ 31 2 1 34マタタビ 3 3 ヤシ 1 1ツバキ 4 1 5 10 サトイモ 1 7 2 10オトギリソウ 3 1 4 ガマ 1 1ケシ 2 1 3 カヤツリグサ 20 2 22アブラナ 5 5 ショウガ 1 1マンサク 2 1 3 ラン 5 2 7
ユキノシタ 23 1 2 26 総計(種数) 646 135 119 900バラ 41 3 6 50 総計(科数) 114 68 62 143マメ 14 5 19カタバミ 1 1フウロソウ 2 2トウダイグサ 2 4 3 9ユズリハ 1 2 3ミカン 2 1 4 7センダン 1 1ウルシ 3 1 1 5
植物群名植物群名
カエデ 15 1 16トチノキ 1 1アワブキ 2 2ツリフネソウ 3 3モチノキ 8 1 9
― 158 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
表3 採食植物と判定した文献が多かった上位 10 種
科名 和名 学名 文献数
リョウブ リョウブ Clethra barbinervis Siebold et Zucc. 19
バラ ナナカマド* Sorbus commixta Hedl. 14
ヒノキ ヒノキ* Chamaecyparis obtusa (Siebold et Zucc.) Endl. 12
ブナ ミズナラ Quercus crispula Blume 12
ウコギ タラノキ* Aralia elata (Miq.) Seem. 12
ユキノシタ ノリウツギ Hydrangea paniculata Siebold 11
モクセイ アオダモ Fraxinus lanuginosa Koidz. f. serrata (Nakai) Murata 11
イネ スズタケ Sasa borealis (Hack.) Makino et Shibata 11
スイカズラ ガマズミ Viburnum dilatatum Thunb. 10
ツバキ ヒサカキ* Eurya japonica Thunb. 9
ハイノキ タンナサワフタギ Symplocos coreana (H.Lév.) Ohwi 9
スギ スギ* Cryptomeria japonica (L.f.) D.Don 9
*は不嗜好性植物と判断する文献が存在する
表4 不嗜好性植物と判定した文献が多かった上位 10 種
科名 和名 学名 文献数
ツツジ アセビ* Pieris japonica (Thunb.) D.Don ex G.Don 11
クスノキ イヌガシ* Neolitsea aciculata (Blume) Koidz. 9
コバノイシカグマ イワヒメワラビ* Hypolepis punctata (Thunb.) Mett. ex Kuhn 8
シキミ シキミ* Illicium anisatum L. 7
バラ ホウロクイチゴ* Rubus sieboldii Blume 6
トウダイグサ ナンキンハゼ* Triadica sebifera (L.) Small 6
ミカン マツカゼソウ Boenninghausenia albiflora (Hook.) Rchb. ex Meisn. var. japonica (Nakai) Suzuki 6
ミカン サンショウ* Zanthoxylum piperitum (L.) DC. 5
ウラジロ ウラジロ* Gleichenia japonica Spreng. 5
ヤブコウジ イズセンリョウ* Maesa japonica (Thunb.) Moritzi ex Zoll. 5
ウラジロ コシダ Dicranopteris linearis (Burm.f.) Underw. 5
マメ ジャケツイバラ Caesalpinia decapetala (Roth) Alston var. japonica (Siebold et Zucc.) H.Ohashi 5
キク ダンドボロギク Erechtites hieraciifolius (L.) Raf. ex DC. 5
*は採食植物と判断する文献が存在する
謝 辞
本研究を実施するにあたり,小林節子氏には資料整理・
入力作業で多大なるご協力を賜った.また兵庫県立農林
水産技術総合センターの山瀬敬太郎氏に文献情報の提供
と助言をいただいた.ここに厚く御礼申し上げる.
なお,本研究には(財)国際科学技術財団 2010 年度
助成研究および平成 23 年度科学研究費補助金若手研究
B(課題番号:23701026)の一部を使用した.
文 献
阿部 永・石井信夫・金子之史・前田喜四雄・三浦慎悟・米田政
明 (1994) 日本の哺乳類.東海大学出版会,195pp.
安藤行雄 (2012) シカの被害が分かる図鑑.( 財 ) 日本森林林業振
興会熊本支部,161pp.
藤井伸二 (2007) 滋賀県西部におけるカツラカワアザミ(キク科)
へのニホンジカの食害状況.保全生態学研究,12, 66–71.
藤井伸二 (2010) 芦生研究林枕谷におけるシカ摂食にともなう林
床開花植物相の変化.保全生態学研究,15, 3–15.
藤木大介 (2012) ニホンジカの動向と森林下層植生の衰退,希少
植物の食害状況.兵庫ワイルドライフモノグラフ,4, 48–
68.
藤木大介・岸本康誉・坂田宏志 (2011) 兵庫県氷ノ山山系におけ
るニホンジカCervus nippon の動向と植生の状況.保全生
態学研究,16, 55–67.
藤木大介・高柳 敦 (2008) 京都大学芦生研究林においてニホン
ジカ(Cervus nippon) が森林生態系に及ぼしている影響の
研究—その成果と課題について.特集 ニホンジカの森林生
態系へのインパクト—芦生研究林京都大学フィールド科学教
育研究センター 森林研究,77, 95–108.
福田淳子・高柳 敦 (2008) 京都府の多雪地におけるニホン
ジ カ Cervus nippon Temminck に よ る ハ イ イ ヌ ガ ヤ
Cephalotaxus harringtonia var. nana の採食にみられる積
雪の影響.特集 ニホンジカの森林生態系へのインパクト—
芦生研究林京都大学フィールド科学教育研究センター 森林
研究,77, 5–11.
古林賢恒・丸山直樹 (1977) 丹沢山塊札掛におけるシカの植生.
哺乳動物学雑誌,7(2), 55–62.
合田 禄・高柳 敦 (2008) シカの利用頻度が草本群落に及ぼす
影響.特集 ニホンジカの森林生態系へのインパクト—芦生
研究林京都大学フィールド科学教育研究センター 森林研究,
橋本 他:ニホンジカの採食植物・不嗜好性植物リスト
― 159 ―
77, 35–41.
長谷川順一 (2000) ニホンジカの食害による日光白根山の植生の
変化.J. Phytogeogr. Taxon., 48, 47–57.
服部 保・栃本大介・南山典子・橋本佳延・藤木大介・石田弘明
(2010) 宮崎県東諸県郡綾町川中の照葉原生林におけるニホン
ジカの採食の影響.植生学会誌,27, 35–42.
石田 弘明・服部 保・小舘 誓治・黒田有寿茂・澤田佳宏・松村俊和・
藤木大介 (2008) ニホンジカの強度採食下に発達するイワヒ
メワラビ群落の生態的特性とその緑化への応用.保全生態学
研究,13(2), 137–150.
Jayasekara, P. and Takatsuki, S. (2000) Seasonal food
habits of a sika deer population in the warm temperate
forest of the westernmost part of Honshu, Japan.
Ecological Research, 15, 153–157.
蒲谷 肇 (1988) 東京大学千葉演習林荒樫沢における常緑広葉樹
林の下層の変化とニホンジカの食害による影響.東大農学部
演習林報告,78, 67–82.
門脇正史・遠藤好和 (2006) 南アルプス静岡地域におけるイチイ
Taxus cuspidata 人工林のニホンジカCervus nippon によ
る被害.森林立地学会誌 森林立地,48(2), 99–103.
門脇正史・遠藤好和・井波明宏・滝浪 明 (2007) 南アルプス静
岡地域における天然生林のニホンジカCervus nippon によ
る被害の事例報告.森林立地学会誌 森林立地,49(1), 73–
78.
釜田淳志・安藤正規・柴田叡弌 (2008) 樹種選択性,選好性樹木
の分布および土地利用頻度からみた大台ケ原におけるニホン
ジカによる樹木剥皮の発生.日林誌,90(3), 174–181.
環境省自然環境局 (2006) 平成 17 年度屋久島における生物多様性
の維持機構の保全に関する研究.環境省自然環境局,236pp.
環境省自然環境局生物多様性センター (2009) 平成 20 年度自然環
境保全基礎調査種の多様性調査(鹿児島県)報告書.環境省
自然環境局生物多様性センター,44pp.
木村勝彦・吉田和樹 (2010) 尾瀬大江湿原のニッコウキスゲへの
シカ食害の影響.尾瀬の保護と復元,29, 69–79.
木村勝彦・東条聡子 (2010) シカ食害が尾瀬の森林更新に与える
影響.尾瀬の保護と復元,29, 81–91.
Koda, R. and Fujita, N. (2011) Is deer herbivory directly
proportional to deer popuulation density? Comparision
of deer feeding frequencies six forests with different
deer density. Forest Ecology and Management, 262,
432–439.
九州森林管理局 (2012) ヤクシカ好き嫌い植物図鑑(HP).
http://www.rinya.maff.go.jp/kyusyu/yakusima/yakusik
asukikiraisyokubutu.html, 2014.7.20. 参照.
前迫ゆり (2002) 春日山原始林と草食保護獣ニホンジカの共存を
探る.植生学会誌,19, 61–67.
前迫ゆり・和田恵次・松村みちる (2006) 奈良公園におけるニホ
ンジカの樹皮剝ぎ.植生学会誌,23, 69–78.
丸山直樹・遠竹行俊・片井信之 (1975) 表日光に生息するシカの
食性の季節性.哺乳動物学雑誌,6, 163–173.
松井 淳・堀井麻美・柳 哲平・森野里美・今村彰生・幸田良介・
辻野 亮・湯本貴和・高田研一 (2011) 大峯山脈前鬼地域に
おける森林植生の現状とニホンジカによる影響.保全生態学
研究,16, 111–119.
御厨正治 (1975) 放飼下におけるホンシュウジカの食性.哺乳動
物学雑誌,6, 174–178.
三浦慎悟 (1974) 丹沢山塊桧洞丸におけるシカ個体群の生息域の
季節的変化.哺乳類動物学雑誌,6, 51–66.
中井将善 (2000) 身近にある毒草 100 種の見分け方.金園社,
179pp.
二ノ宮史絵・古林賢恒 (2003) ニホンジカの過食圧下にある太平
洋型ブナ林の空間的構造とオオバアサガラのギャップ更新
.Wildlife Conservation Japan, 8(2), 63–77.
Nomiya, H., Suzuki, W., Kanazashi, T., Shibata, M.,
Tanaka, H. and Nakashizuka, T. (2002) The response
of forest floor vegetation and tree regeneration to deer
exclusion and disturbance in a riparian deciduous
forest, central Japan. Plant Ecology, 164, 263–276.
大澤雅彦 (2006) 世界遺産屋久島.朝倉書店,288pp.
尾崎真也 (2006) 兵庫県大河内町砥峰の天然林におけるニホンジ
カが及ぼす植生被害の実態.森林応用研究,15, 41–46.
尾崎真也・永井英司・宮田和男 (2013) 兵庫県豊岡市絹巻神社ス
ダジイ林で発生したニホンジカによる植生被害.森林防疫,
62(1), 25–35.
坂部智子・矢部恒晶・矢島 崇・渋谷正人・高橋邦秀 (1998) 知
床半島岩尾別地区におけるエゾシカ越冬地の樹木被害.北海
道大学農学部演習林研究報告,55(1), 113–122.
阪口翔太・藤木大介・井上みずき・山崎理正・福島慶太郎・高柳
敦 (2012) 日本海側冷温帯性針広混交林におけるニホンジ
カの植物嗜好性.森林研究,78, 71–80.
猿木重文・井上晋・椎葉康喜・長澤久視・大崎繁・久保田勝義
(2004) 九州大学宮崎演習林においてキュウシュウジカの摂食
被害を受けたスズタケ群落の分布と生育状況:2003 年調査
結果.九州大学農学部演習林報告,85, 47–54.
関根達郎・佐藤治雄 (1992) 大台ケ原山におけるニホンジカによ
る樹木の剝皮.日本生態会誌,42, 241–248.
Shimoda, K., Kimura, K., Kanzaki, M. and Yoda, K.
(1994) The regeneration of pioneer tree species under
browsing pressure of Sika deer in an evergreen oak
forest. Ecological Research, 9, 85–92.
植生学会企画委員会 (2011) ニホンジカによる日本の植生への影
響—シカ影響アンケート調査 (2009 ~ 2010) 結果—.植生
情報, 15, 9–96
下園寿秋・長野十郎・内野英一郎 (2009) シカが生息する地域
での森林土壌を吹付けた林道切土法面の緑化.日緑工誌,
35(1), 138–141.
柴田叡弌・日野輝明 (2009) 大台ケ原の自然史—森の中のシカを
めぐる生物間相互作用—.東海大学出版社,300pp
菅原泉・河原輝彦 (2012) 人工林内の下層におけるオオバアサガ
ラの生長と立地環境.東京農大農学集報,56, 269–274.
Takahashi, H. and Kaji, K. (2001) Fallen leaves and
unpalatable plants as alternative foods for sika deer
under food limitation. Ecological Research, 16, 257–
262.
Takatsuki S. (1977) Ecological studies about effect of sika
deer (Cervus nippon) on vegetation I. Evaluation of
grazing intensity of sika deer on the vegetation in
Kinkazan Island, Japan. Ecological review, 18, 233–
250.
Takatsuki, S. (1980) Ecological studies about effect of sika
― 160 ―
人と自然 Humans and Nature no.25 (2014)
deer (Cervus nippon) on vegetation II. The vegetation
of akune Island, Kagoshima Prefecture, with special
reference to grazing and browsing effect of sika deer.
Ecological review, 19, 123–144.
Takatsuki, S. (1982) Ecological studies about effect of sika
deer (Cervus nippon) on vegetation III. The vegetation
of Iyo-kashima Island, southwestern shikoku, with
reference to grazing effect of sika deer. Ecological
review, 20, 15–29.
Takatsuki, S. (1983) Ecological studies about effect of sika
deer (Cervus nippon) on vegetation IV. Shimayama
Island, the goto Islands, northwestern kyushu.
Ecological review, 20, 143–157.
Takatsuki, S. (1986) Food Habits of Sika Deer on Mt.
Goyo, Northern Honshu. Ecological Research, 1, 119–
128.
高槻成紀 (1989) 植物および群落に及ぼすシカの影響.日本生態
学会誌,39, 67–80.
Takatsuki, S. (1990) Summer Dietary Compositions of Sika
Deer on Yakushima Island, Southern Japan. Ecological
Research, 5, 253–260.
高槻成紀 (2005) 多摩中上流域におけるシカによる植生の破壊と
土壌浸食についての調査.( 財 ) とうきゅう環境浄化財団,
7pp.
Takatsuki, S. and Gorai, T. (1994) Effects of Sika deer on
the regeneration of a Fagus crenata forest on Kinkazan
Island,northern Japan. Ecological Research, 9, 115–
120.
田村 淳 (2007) ニホンジカの採食圧を受けてきた冷温帯自然林
における採食圧排除後 10 年間の下層植生の変化.森林立地
学会誌 森林立地,49(2), 103–110.
田村 淳 (2008) ニホンジカによるスズタケ退行地において植生
保護柵が高木性樹木の更新に及ぼす効果—植生保護柵設置後
7 年目の結果から—.日林誌,90(3), 158–165.
田村 淳 (2009) シカの採食により退行した冷温帯自然林におけ
る植生保護柵による林床植生の回復.神奈川県自然環境保全
センター報告,7, 1–108.
田村 淳・入野彰夫・山根正伸・勝山輝男 (2005) 丹沢山地にお
ける植生保護柵による希少植物のシカ採食からの保護効果.
保全生態学研究,10, 11–17.
田中由紀・高槻成紀・高柳 敦 (2008) 芦生研究林におけるニホ
ンジカ(Cervus nippon) の採食によるチマキザサ (Sasa
palmata) 群落の衰退について.特集 ニホンジカの森林生
態系へのインパクト—芦生研究林京都大学フィールド科学教
育研究センター 森林研究,77, 13–23.
辻野 亮・松井 淳・丑丸敦史・瀬尾明弘・川瀬大樹・内橋尚妙・
鈴木健司・高橋淳子・湯本貴和・竹門康弘 (2007) 深泥地湿
原へのニホンジカの侵入と植生に対する採食圧.保全生態学
研究,12, 20–27.
Ueda, H., Takatsuki, S. and Takahashi, Y.(2002)Bark
stripping of hinoki cypress by sika deer in relation to
snow cover and food availability on Mt. Takahara,
central Japan. Ecological Research, 17, 545–551.
上山泰代 (1985) シカの被害防除に関する試験 ( Ⅱ )—ヒノキ造林
地における被害防除—.兵庫県立林業試験場研究報告,29,
21–36.
上山泰代 (1985) シカの被害防除に関する試験 ( Ⅳ )—シカの食餌
植物とそのし好性—.日林関西支講,36, 275–278.
上山泰代 (1986) シカの被害防除に関する試験 ( Ⅲ )—伐倒樹林に
よる防護さくとシカ被害の防除効果—.兵庫県立林業試験場
研究報告,31, 26–34.
上山泰代 (1988) シカの被害防除に関する試験 ( Ⅳ )—シカの食餌
植物とそのし好性—.兵庫県立林業試験場研究報告,34, 29
–44.
山瀬敬太郎・吉野 豊・上山泰代・前田雅量 (2005) カタクリ群
落の保全管理における鹿防護柵の設置と落葉除去の影響.保
全生態学研究,10, 195–199.
Yokoyama, M.・Kaji, K. and Suzuki, M. (2000) Food
habits of sika deer diets in eastern Hokkaido, Japan.
Ecological Research, 15, 345–355.
米倉浩司・梶田忠 (2003-)「BG Plants 和名—学名インデックス」
(YList),http://bean.bio.chiba-u.jp/bgplants/ylist_main.
html(2014 年 8 月 10 日参照).
依光良三 (2011) シカと日本の森林.築地書館,226pp.
湯本孝和・松田裕之 (2006) 世界遺産をシカが喰うシカと森の生
態学.文一総合出版,212pp.
(2014 年 7 月 31 日受付)
(2014年10月21日受理)