Πηγή NordNordWestWikimedia Commons

Μεσόγειος 9ος αιώνας μΧΒυζαντινή Αυτοκρατορία Χριστιανική Δύση

Περιοχές υπό Αραβική κατοχή Επιδρομές Σαρακηνών

Κοινή Κανόνα Βυζαντινών-Αράβων Επιθέσεις Σαρακηνών

Πάλμα

Μασσαλία

Βονηφάκιος

ΚάλιαριΒαλένθια

ΑλγέριΤύνιδα

Μεσσήνη

Συρακούσες

Μάλτα

Τρίπολη

Σαραγόσα

Γένοβα

Βενετία

Ραβένα

Πίζα

Ρώμη

Αμάλφι

Μπάρι

Παλέρμο

Βαρκελώνη

Χιρόνα

ΑντιόχειαΑλάνια

ΈφεσοςΑθήνα

Κυδωνία

Αλεξάνδρεια

Χάνδακας

Κωνσταντινούπολη

Τάραντας

Οτράντο

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣΘΑΛΑΣΣΑ

ΕΥΞΕΙΝΟΣΠΟΝΤΟΣ

7

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Αντί προλόγου

Όταν μου κατέβηκε η παλαβή καταπώς φαινόταν τότε ιδέα να

γράψω κάτι για τον ένατο και τον δέκατο αιώνα τότε που οι

Σαρακηνοί κατέλαβαν και κράτησαν για παραπάνω από έναν

αιώνα την Κρήτη στην αρχική μου έρευνα για στοιχεία απο-

γοητεύτηκα Δεν υπάρχει κανένα κτίριο της μακρινής εκείνης

εποχής ή έστω μια σχετική αναφορά Δεν υπάρχει δείγμα της

παρουσίας των κατακτητών για τα εκατόν τριάντα χρόνια που

έζησαν στο νησί κι έδρασαν σε ολόκληρο το Αιγαίο οπότε και

αναδείχτηκαν σε φόβο και τρόμο του πελάγους Ξέρουμε όμως

ότι θεμελίωσαν μια νέα οχυρή πόλη και την ονόμασαν Χάνδακα

το σημερινό Ηράκλειο

Μονάχα τρία νομίσματα σώζονται από εκείνη την εποχή

που μάλιστα κόπηκαν από τους εμίρηδες ndashαπό τα πιο σπάνια

και ακριβάndash καθώς και κάποια τοπωνύμια τα οποία παραπέ-

μπουν στην ύπαρξη εκείνων των θρυλικών χρόνων Η εξαφάνι-

ση κάθε ίχνους από τις ορδές του Νικηφόρου Φωκά ήταν συ-

στηματική και ανηλεής

Όμως οι πολλές αν και όχι τόσο λεπτομερείς αναφορές που

επιχειρούν διάφοροι ιστορικοί της εποχής με προεξάρχοντες

τον Σκυλιτζή και τον Δαμασκηνό ανοίγουν παράθυρα απrsquo όπου

μπορεί κανείς να αντικρίσει την εποχή και να αναπλάσει τα ι-

στορικά κενά και τις ελλείψεις

Το πρώτο στοιχείο που είναι όντως συνταρακτικό είναι η

ίδια η Γόρτυνα η οποία κείτεται με τα μέγαρα του έπαρχου

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τους ναούς του Αγίου Τίτου του Απόλλωνα και της Ίσιδας τα

δημόσια κτίρια το υδραγωγείο τους δρόμους τον τοίχο με τους

πρώτους γραπτούς νόμους του ανθρώπου και άλλα ρημαγμένη

βέβαια λες και οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν μετά από κάποια

θανατηφόρα μόλυνση Η έκταση στην οποία απλώνεται είναι

γεμάτη πέτρες που κάποτε ήταν δομημένες σε σπίτια κεραμικά

που ήταν πιθάρια και σκεύη αγάλματα θεοτήτων που λατρεύο-

νταν σε διάφορες εποχές και πανέμορφους κίονες οι οποίοι

στόλιζαν και στήριζαν αρχοντικά και ναούς Μια πόλη με ιστο-

ρία τουλάχιστον δύο χιλιάδων χρόνων η οποία αν και επί μία

ολόκληρη χιλιετία διετέλεσε πρωτεύουσα της Κυρηναϊκής είχε

απότομο οριστικό και άδικο τέλος

Οι θρύλοι και η πραγματικότητα μπλέκονται σrsquo ένα αξεδιά-

λυτο κουβάρι γιrsquo αυτό και όποιος επιχειρεί να αναζητήσει την

αλήθεια καταλήγει μοιραία στη διαπίστωση ότι έχει να κάνει με

μια παρένθεση στην Ιστορία με δύο αιώνες αλλαγών ανακαλύ-

ψεων εφευρέσεων καθώς και με την εμφάνιση εξαίρετων ηγε-

τών φιλοσόφων και τεχνιτών Μια μικρή αναγέννηση η οποία

παρότι χείμαζε για μερικούς αιώνες ήταν η καρβουνίδα που α-

ναζωπύρωσε τη φλόγα αργότερα στην Ευρώπη

Μάλιστα μια φίλη παρατήρησε ότι αυτή η εποχή που

πραγματεύομαι είναι σκοτεινή Της απάντησα ότι αντιθέτως

πρόκειται για μια πολύ φωτεινή εποχή η οποία όμως είναι

σκεπασμένη με μια βαριά κουρτίνα ότι η αλήθεια είναι κρυμ-

μένη laquoΑπό ποιουςraquo με ρώτησε έκπληκτη laquoΠοιοι κρύβουν την

αλήθειαraquo laquoΜα αυτοί που κάθε φορά τυχαίνει να είναι οι νικη-

τές μιας διένεξης Πάρε παράδειγμα το ότι για τη συγκεκριμένη

εποχή έχουμε καταγραφή της Ιστορίας από τους εικονολάτρες

αποκλειστικάraquo

Η διαμάχη μεταξύ εικονολατρών και εικονομάχων ταλανίζει

και αποδυναμώνει την αυτοκρατορία με συρράξεις και εμφυλί-

ους δίνοντας την ευκαιρία σε εξωτερικούς εχθρούς να ανα-

πτύσσονται εις βάρος της Μεταξύ αυτών είναι οι Άραβες που

9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ωφελήθηκαν τα μέγιστα και βέβαια οι Σαρακηνοί οι οποίοι

φτάνουν στην Κρήτη laquoγνωρίζονταςraquo την αδυναμία της Κωνστα-

ντινούπολης να την υπερασπιστεί

Τα στοιχεία της καθημερινής ζωής τα προϊόντα τα σπίτια

οι εργασίες οι ανθρώπινες σχέσεις και οι πόλεμοι αναπλάθουν

επακριβώς την αλήθεια στο μέτρο του δυνατού

Τα Σφακιά πάντα ήταν περιοχή ανεξάρτητη ή ημιανεξάρτη-

τη και πολύ συχνά τόπος ξύλευσης και ναυπήγησης πλοίων μέ-

χρι τον δέκατο όγδοο αιώνα Οι άνθρωποι ανέκαθεν υπήρξαν ι-

διότυποι με έναν παράξενο συνδυασμό ανδρείας αγριάδας και

επίγνωσης της διαφορετικότητάς τους ο οποίος συχνά γίνεται

υπερβολικός

Το laquoΜίστικοraquo που έδωσε και τον τίτλο του παρόντος βιβλί-

ου δεν μπορώ να το αποκαλύψω ακόμα Θα πρέπει να παρακο-

λουθήσετε την πλοκή για να σας φανερωθεί Πάντως είναι υ-

παρκτό και βρίσκει τη θέση του στην Ιστορία Όσοι έχουν σχέση

με τη ναυτοσύνη ίσως το αναγνωρίσουν Συγγραφική αδεία το

όνομα και την εμφάνισή του τα χρωστά στους ήρωές μας

Τα ιστορικά γεγονότα τα πρόσωπα και οι μάχες είναι στην

ουσία τους ακριβή ενώ στις λεπτομέρειες χρωματίστηκαν κατά

το βολικότερο Στην Ιστορία παρεισέφρησαν μυθιστορηματικοί

χαρακτήρες απλοί άνθρωποι Μα είναι δυνατόν να πιστεύει κα-

νείς ότι την Ιστορία τη γράφουν μόνο οι βασιλιάδες και οι στρα-

τηγοί

Για τους Σαρακηνούς γνωρίζουμε ότι εξόριστοι από το Χα-

λιφάτο της Κόρδοβας και απάτριδες πλέον περιπλανιούνται στη

Φεζ στην Αλεξάνδρεια και καταλήγουν στην Κρήτη όπου εκεί

έχουν μια τελευταία ελπίδα να ριζώσουν Στις τάξεις τους υπάρ-

χουν κάθε λογής άνθρωποι πολλοί με τις οικογένειές τους και

σίγουρα δεν πρόκειται για μια ορδή άγριων πολεμιστών και πει-

ρατών μόνο

Για την περίοδο των Σαρακηνών στο νησί υπάρχει διχο-

γνωμία σχετικά με την κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ντόπιοι και τη στάση που κράτησαν απέναντι στους εισβολείς

Πιστεύω όμως ότι όπως συνέβη και αλλού οι Kρητικοί ευνοή-

θηκαν και απαλλάχτηκαν από τα επαχθή βάρη (φόροι αγγαρεί-

ες και στράτευση) των Βυζαντινών αυτοκρατόρων προυχόντων

και εκκλησιαστικών παραγόντων Αποδεδειγμένα αυτός είναι

και ο λόγος της εντυπωσιακά γρήγορης εξάπλωσης του Ισλάμ σε

Ανατολή και Δύση

Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ο Ιουστινιανός περίπου

διακόσια χρόνια πριν από την εν λόγω εποχή άλλαξε τον τρόπο

φορολόγησης για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των μεγάλων έρ-

γων του και ενώ έως τότε ως βασικό μέτρο υπήρχε η δεκάτη σε

είδος απαίτησε πλέον χρυσό και μετρητά Μπορούμε να φαντα-

στούμε την απόγνωση και τα δεινά που επέφερε αυτό το μέτρο

στους υπηκόους της αυτοκρατορίας ιδίως στον απλό λαό Αν

προσθέσουμε μάλιστα τις διάφορες επιβαρύνσεις που αυθαίρε-

τα επέβαλλαν οι μεγαλογαιοκτήμονες οι φοροεισπράκτορες και

οι άνθρωποι της Εκκλησίας αντιλαμβανόμαστε την αβάσταχτη

και εντέλει εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε

Οι Κρήτες επί αιώνες ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί και τοξότες

(χρησιμοποιούσαν φαρμακωμένα βέλη) τώρα πλέον δεν είναι

τίποτε από αυτά τα δύο Η φιλοξενία ωστόσο βασική ιδιότητα

του Ξένιου Δία ο οποίος γεννήθηκε και θάφτηκε στο νησί έχει

περάσει στο DNA τους και τους χαρακτηρίζει ndashαν και με μια δό-

ση υπερβολής είνrsquo η αλήθεια

Συχνά οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου υποστηρίζονται αφε-

λώς και με υπερβολή προκαλώντας μάλλον θυμηδία παρά απο-

δοχή Μπορώ να σας διαβεβαιώσω όμως ότι ο κρητικός κυπά-

ρισσος υποείδος των καψόσπερμων είναι το μοναδικό γνωστό

παγκοσμίως δέντρο στο είδος που πρεμνοβλασταίνει δηλαδή

ξαναβγάζει βλαστούς αν το κόψεις από τον κορμό σε αντίθεση

με τους υπόλοιπους συγγενείς του που ξεραίνονται

Όσο για τον Ιερό Πλάτανο του Δία η Αρχαιολογική Υπηρε-

σία τον έχει επισημάνει πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο και βε-

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

ΑντιόχειαΑλάνια

ΈφεσοςΑθήνα

Κυδωνία

Αλεξάνδρεια

Χάνδακας

Κωνσταντινούπολη

Τάραντας

Οτράντο

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣΘΑΛΑΣΣΑ

ΕΥΞΕΙΝΟΣΠΟΝΤΟΣ

7

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Αντί προλόγου

Όταν μου κατέβηκε η παλαβή καταπώς φαινόταν τότε ιδέα να

γράψω κάτι για τον ένατο και τον δέκατο αιώνα τότε που οι

Σαρακηνοί κατέλαβαν και κράτησαν για παραπάνω από έναν

αιώνα την Κρήτη στην αρχική μου έρευνα για στοιχεία απο-

γοητεύτηκα Δεν υπάρχει κανένα κτίριο της μακρινής εκείνης

εποχής ή έστω μια σχετική αναφορά Δεν υπάρχει δείγμα της

παρουσίας των κατακτητών για τα εκατόν τριάντα χρόνια που

έζησαν στο νησί κι έδρασαν σε ολόκληρο το Αιγαίο οπότε και

αναδείχτηκαν σε φόβο και τρόμο του πελάγους Ξέρουμε όμως

ότι θεμελίωσαν μια νέα οχυρή πόλη και την ονόμασαν Χάνδακα

το σημερινό Ηράκλειο

Μονάχα τρία νομίσματα σώζονται από εκείνη την εποχή

που μάλιστα κόπηκαν από τους εμίρηδες ndashαπό τα πιο σπάνια

και ακριβάndash καθώς και κάποια τοπωνύμια τα οποία παραπέ-

μπουν στην ύπαρξη εκείνων των θρυλικών χρόνων Η εξαφάνι-

ση κάθε ίχνους από τις ορδές του Νικηφόρου Φωκά ήταν συ-

στηματική και ανηλεής

Όμως οι πολλές αν και όχι τόσο λεπτομερείς αναφορές που

επιχειρούν διάφοροι ιστορικοί της εποχής με προεξάρχοντες

τον Σκυλιτζή και τον Δαμασκηνό ανοίγουν παράθυρα απrsquo όπου

μπορεί κανείς να αντικρίσει την εποχή και να αναπλάσει τα ι-

στορικά κενά και τις ελλείψεις

Το πρώτο στοιχείο που είναι όντως συνταρακτικό είναι η

ίδια η Γόρτυνα η οποία κείτεται με τα μέγαρα του έπαρχου

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τους ναούς του Αγίου Τίτου του Απόλλωνα και της Ίσιδας τα

δημόσια κτίρια το υδραγωγείο τους δρόμους τον τοίχο με τους

πρώτους γραπτούς νόμους του ανθρώπου και άλλα ρημαγμένη

βέβαια λες και οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν μετά από κάποια

θανατηφόρα μόλυνση Η έκταση στην οποία απλώνεται είναι

γεμάτη πέτρες που κάποτε ήταν δομημένες σε σπίτια κεραμικά

που ήταν πιθάρια και σκεύη αγάλματα θεοτήτων που λατρεύο-

νταν σε διάφορες εποχές και πανέμορφους κίονες οι οποίοι

στόλιζαν και στήριζαν αρχοντικά και ναούς Μια πόλη με ιστο-

ρία τουλάχιστον δύο χιλιάδων χρόνων η οποία αν και επί μία

ολόκληρη χιλιετία διετέλεσε πρωτεύουσα της Κυρηναϊκής είχε

απότομο οριστικό και άδικο τέλος

Οι θρύλοι και η πραγματικότητα μπλέκονται σrsquo ένα αξεδιά-

λυτο κουβάρι γιrsquo αυτό και όποιος επιχειρεί να αναζητήσει την

αλήθεια καταλήγει μοιραία στη διαπίστωση ότι έχει να κάνει με

μια παρένθεση στην Ιστορία με δύο αιώνες αλλαγών ανακαλύ-

ψεων εφευρέσεων καθώς και με την εμφάνιση εξαίρετων ηγε-

τών φιλοσόφων και τεχνιτών Μια μικρή αναγέννηση η οποία

παρότι χείμαζε για μερικούς αιώνες ήταν η καρβουνίδα που α-

ναζωπύρωσε τη φλόγα αργότερα στην Ευρώπη

Μάλιστα μια φίλη παρατήρησε ότι αυτή η εποχή που

πραγματεύομαι είναι σκοτεινή Της απάντησα ότι αντιθέτως

πρόκειται για μια πολύ φωτεινή εποχή η οποία όμως είναι

σκεπασμένη με μια βαριά κουρτίνα ότι η αλήθεια είναι κρυμ-

μένη laquoΑπό ποιουςraquo με ρώτησε έκπληκτη laquoΠοιοι κρύβουν την

αλήθειαraquo laquoΜα αυτοί που κάθε φορά τυχαίνει να είναι οι νικη-

τές μιας διένεξης Πάρε παράδειγμα το ότι για τη συγκεκριμένη

εποχή έχουμε καταγραφή της Ιστορίας από τους εικονολάτρες

αποκλειστικάraquo

Η διαμάχη μεταξύ εικονολατρών και εικονομάχων ταλανίζει

και αποδυναμώνει την αυτοκρατορία με συρράξεις και εμφυλί-

ους δίνοντας την ευκαιρία σε εξωτερικούς εχθρούς να ανα-

πτύσσονται εις βάρος της Μεταξύ αυτών είναι οι Άραβες που

9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ωφελήθηκαν τα μέγιστα και βέβαια οι Σαρακηνοί οι οποίοι

φτάνουν στην Κρήτη laquoγνωρίζονταςraquo την αδυναμία της Κωνστα-

ντινούπολης να την υπερασπιστεί

Τα στοιχεία της καθημερινής ζωής τα προϊόντα τα σπίτια

οι εργασίες οι ανθρώπινες σχέσεις και οι πόλεμοι αναπλάθουν

επακριβώς την αλήθεια στο μέτρο του δυνατού

Τα Σφακιά πάντα ήταν περιοχή ανεξάρτητη ή ημιανεξάρτη-

τη και πολύ συχνά τόπος ξύλευσης και ναυπήγησης πλοίων μέ-

χρι τον δέκατο όγδοο αιώνα Οι άνθρωποι ανέκαθεν υπήρξαν ι-

διότυποι με έναν παράξενο συνδυασμό ανδρείας αγριάδας και

επίγνωσης της διαφορετικότητάς τους ο οποίος συχνά γίνεται

υπερβολικός

Το laquoΜίστικοraquo που έδωσε και τον τίτλο του παρόντος βιβλί-

ου δεν μπορώ να το αποκαλύψω ακόμα Θα πρέπει να παρακο-

λουθήσετε την πλοκή για να σας φανερωθεί Πάντως είναι υ-

παρκτό και βρίσκει τη θέση του στην Ιστορία Όσοι έχουν σχέση

με τη ναυτοσύνη ίσως το αναγνωρίσουν Συγγραφική αδεία το

όνομα και την εμφάνισή του τα χρωστά στους ήρωές μας

Τα ιστορικά γεγονότα τα πρόσωπα και οι μάχες είναι στην

ουσία τους ακριβή ενώ στις λεπτομέρειες χρωματίστηκαν κατά

το βολικότερο Στην Ιστορία παρεισέφρησαν μυθιστορηματικοί

χαρακτήρες απλοί άνθρωποι Μα είναι δυνατόν να πιστεύει κα-

νείς ότι την Ιστορία τη γράφουν μόνο οι βασιλιάδες και οι στρα-

τηγοί

Για τους Σαρακηνούς γνωρίζουμε ότι εξόριστοι από το Χα-

λιφάτο της Κόρδοβας και απάτριδες πλέον περιπλανιούνται στη

Φεζ στην Αλεξάνδρεια και καταλήγουν στην Κρήτη όπου εκεί

έχουν μια τελευταία ελπίδα να ριζώσουν Στις τάξεις τους υπάρ-

χουν κάθε λογής άνθρωποι πολλοί με τις οικογένειές τους και

σίγουρα δεν πρόκειται για μια ορδή άγριων πολεμιστών και πει-

ρατών μόνο

Για την περίοδο των Σαρακηνών στο νησί υπάρχει διχο-

γνωμία σχετικά με την κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ντόπιοι και τη στάση που κράτησαν απέναντι στους εισβολείς

Πιστεύω όμως ότι όπως συνέβη και αλλού οι Kρητικοί ευνοή-

θηκαν και απαλλάχτηκαν από τα επαχθή βάρη (φόροι αγγαρεί-

ες και στράτευση) των Βυζαντινών αυτοκρατόρων προυχόντων

και εκκλησιαστικών παραγόντων Αποδεδειγμένα αυτός είναι

και ο λόγος της εντυπωσιακά γρήγορης εξάπλωσης του Ισλάμ σε

Ανατολή και Δύση

Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ο Ιουστινιανός περίπου

διακόσια χρόνια πριν από την εν λόγω εποχή άλλαξε τον τρόπο

φορολόγησης για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των μεγάλων έρ-

γων του και ενώ έως τότε ως βασικό μέτρο υπήρχε η δεκάτη σε

είδος απαίτησε πλέον χρυσό και μετρητά Μπορούμε να φαντα-

στούμε την απόγνωση και τα δεινά που επέφερε αυτό το μέτρο

στους υπηκόους της αυτοκρατορίας ιδίως στον απλό λαό Αν

προσθέσουμε μάλιστα τις διάφορες επιβαρύνσεις που αυθαίρε-

τα επέβαλλαν οι μεγαλογαιοκτήμονες οι φοροεισπράκτορες και

οι άνθρωποι της Εκκλησίας αντιλαμβανόμαστε την αβάσταχτη

και εντέλει εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε

Οι Κρήτες επί αιώνες ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί και τοξότες

(χρησιμοποιούσαν φαρμακωμένα βέλη) τώρα πλέον δεν είναι

τίποτε από αυτά τα δύο Η φιλοξενία ωστόσο βασική ιδιότητα

του Ξένιου Δία ο οποίος γεννήθηκε και θάφτηκε στο νησί έχει

περάσει στο DNA τους και τους χαρακτηρίζει ndashαν και με μια δό-

ση υπερβολής είνrsquo η αλήθεια

Συχνά οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου υποστηρίζονται αφε-

λώς και με υπερβολή προκαλώντας μάλλον θυμηδία παρά απο-

δοχή Μπορώ να σας διαβεβαιώσω όμως ότι ο κρητικός κυπά-

ρισσος υποείδος των καψόσπερμων είναι το μοναδικό γνωστό

παγκοσμίως δέντρο στο είδος που πρεμνοβλασταίνει δηλαδή

ξαναβγάζει βλαστούς αν το κόψεις από τον κορμό σε αντίθεση

με τους υπόλοιπους συγγενείς του που ξεραίνονται

Όσο για τον Ιερό Πλάτανο του Δία η Αρχαιολογική Υπηρε-

σία τον έχει επισημάνει πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο και βε-

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

7

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Αντί προλόγου

Όταν μου κατέβηκε η παλαβή καταπώς φαινόταν τότε ιδέα να

γράψω κάτι για τον ένατο και τον δέκατο αιώνα τότε που οι

Σαρακηνοί κατέλαβαν και κράτησαν για παραπάνω από έναν

αιώνα την Κρήτη στην αρχική μου έρευνα για στοιχεία απο-

γοητεύτηκα Δεν υπάρχει κανένα κτίριο της μακρινής εκείνης

εποχής ή έστω μια σχετική αναφορά Δεν υπάρχει δείγμα της

παρουσίας των κατακτητών για τα εκατόν τριάντα χρόνια που

έζησαν στο νησί κι έδρασαν σε ολόκληρο το Αιγαίο οπότε και

αναδείχτηκαν σε φόβο και τρόμο του πελάγους Ξέρουμε όμως

ότι θεμελίωσαν μια νέα οχυρή πόλη και την ονόμασαν Χάνδακα

το σημερινό Ηράκλειο

Μονάχα τρία νομίσματα σώζονται από εκείνη την εποχή

που μάλιστα κόπηκαν από τους εμίρηδες ndashαπό τα πιο σπάνια

και ακριβάndash καθώς και κάποια τοπωνύμια τα οποία παραπέ-

μπουν στην ύπαρξη εκείνων των θρυλικών χρόνων Η εξαφάνι-

ση κάθε ίχνους από τις ορδές του Νικηφόρου Φωκά ήταν συ-

στηματική και ανηλεής

Όμως οι πολλές αν και όχι τόσο λεπτομερείς αναφορές που

επιχειρούν διάφοροι ιστορικοί της εποχής με προεξάρχοντες

τον Σκυλιτζή και τον Δαμασκηνό ανοίγουν παράθυρα απrsquo όπου

μπορεί κανείς να αντικρίσει την εποχή και να αναπλάσει τα ι-

στορικά κενά και τις ελλείψεις

Το πρώτο στοιχείο που είναι όντως συνταρακτικό είναι η

ίδια η Γόρτυνα η οποία κείτεται με τα μέγαρα του έπαρχου

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τους ναούς του Αγίου Τίτου του Απόλλωνα και της Ίσιδας τα

δημόσια κτίρια το υδραγωγείο τους δρόμους τον τοίχο με τους

πρώτους γραπτούς νόμους του ανθρώπου και άλλα ρημαγμένη

βέβαια λες και οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν μετά από κάποια

θανατηφόρα μόλυνση Η έκταση στην οποία απλώνεται είναι

γεμάτη πέτρες που κάποτε ήταν δομημένες σε σπίτια κεραμικά

που ήταν πιθάρια και σκεύη αγάλματα θεοτήτων που λατρεύο-

νταν σε διάφορες εποχές και πανέμορφους κίονες οι οποίοι

στόλιζαν και στήριζαν αρχοντικά και ναούς Μια πόλη με ιστο-

ρία τουλάχιστον δύο χιλιάδων χρόνων η οποία αν και επί μία

ολόκληρη χιλιετία διετέλεσε πρωτεύουσα της Κυρηναϊκής είχε

απότομο οριστικό και άδικο τέλος

Οι θρύλοι και η πραγματικότητα μπλέκονται σrsquo ένα αξεδιά-

λυτο κουβάρι γιrsquo αυτό και όποιος επιχειρεί να αναζητήσει την

αλήθεια καταλήγει μοιραία στη διαπίστωση ότι έχει να κάνει με

μια παρένθεση στην Ιστορία με δύο αιώνες αλλαγών ανακαλύ-

ψεων εφευρέσεων καθώς και με την εμφάνιση εξαίρετων ηγε-

τών φιλοσόφων και τεχνιτών Μια μικρή αναγέννηση η οποία

παρότι χείμαζε για μερικούς αιώνες ήταν η καρβουνίδα που α-

ναζωπύρωσε τη φλόγα αργότερα στην Ευρώπη

Μάλιστα μια φίλη παρατήρησε ότι αυτή η εποχή που

πραγματεύομαι είναι σκοτεινή Της απάντησα ότι αντιθέτως

πρόκειται για μια πολύ φωτεινή εποχή η οποία όμως είναι

σκεπασμένη με μια βαριά κουρτίνα ότι η αλήθεια είναι κρυμ-

μένη laquoΑπό ποιουςraquo με ρώτησε έκπληκτη laquoΠοιοι κρύβουν την

αλήθειαraquo laquoΜα αυτοί που κάθε φορά τυχαίνει να είναι οι νικη-

τές μιας διένεξης Πάρε παράδειγμα το ότι για τη συγκεκριμένη

εποχή έχουμε καταγραφή της Ιστορίας από τους εικονολάτρες

αποκλειστικάraquo

Η διαμάχη μεταξύ εικονολατρών και εικονομάχων ταλανίζει

και αποδυναμώνει την αυτοκρατορία με συρράξεις και εμφυλί-

ους δίνοντας την ευκαιρία σε εξωτερικούς εχθρούς να ανα-

πτύσσονται εις βάρος της Μεταξύ αυτών είναι οι Άραβες που

9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ωφελήθηκαν τα μέγιστα και βέβαια οι Σαρακηνοί οι οποίοι

φτάνουν στην Κρήτη laquoγνωρίζονταςraquo την αδυναμία της Κωνστα-

ντινούπολης να την υπερασπιστεί

Τα στοιχεία της καθημερινής ζωής τα προϊόντα τα σπίτια

οι εργασίες οι ανθρώπινες σχέσεις και οι πόλεμοι αναπλάθουν

επακριβώς την αλήθεια στο μέτρο του δυνατού

Τα Σφακιά πάντα ήταν περιοχή ανεξάρτητη ή ημιανεξάρτη-

τη και πολύ συχνά τόπος ξύλευσης και ναυπήγησης πλοίων μέ-

χρι τον δέκατο όγδοο αιώνα Οι άνθρωποι ανέκαθεν υπήρξαν ι-

διότυποι με έναν παράξενο συνδυασμό ανδρείας αγριάδας και

επίγνωσης της διαφορετικότητάς τους ο οποίος συχνά γίνεται

υπερβολικός

Το laquoΜίστικοraquo που έδωσε και τον τίτλο του παρόντος βιβλί-

ου δεν μπορώ να το αποκαλύψω ακόμα Θα πρέπει να παρακο-

λουθήσετε την πλοκή για να σας φανερωθεί Πάντως είναι υ-

παρκτό και βρίσκει τη θέση του στην Ιστορία Όσοι έχουν σχέση

με τη ναυτοσύνη ίσως το αναγνωρίσουν Συγγραφική αδεία το

όνομα και την εμφάνισή του τα χρωστά στους ήρωές μας

Τα ιστορικά γεγονότα τα πρόσωπα και οι μάχες είναι στην

ουσία τους ακριβή ενώ στις λεπτομέρειες χρωματίστηκαν κατά

το βολικότερο Στην Ιστορία παρεισέφρησαν μυθιστορηματικοί

χαρακτήρες απλοί άνθρωποι Μα είναι δυνατόν να πιστεύει κα-

νείς ότι την Ιστορία τη γράφουν μόνο οι βασιλιάδες και οι στρα-

τηγοί

Για τους Σαρακηνούς γνωρίζουμε ότι εξόριστοι από το Χα-

λιφάτο της Κόρδοβας και απάτριδες πλέον περιπλανιούνται στη

Φεζ στην Αλεξάνδρεια και καταλήγουν στην Κρήτη όπου εκεί

έχουν μια τελευταία ελπίδα να ριζώσουν Στις τάξεις τους υπάρ-

χουν κάθε λογής άνθρωποι πολλοί με τις οικογένειές τους και

σίγουρα δεν πρόκειται για μια ορδή άγριων πολεμιστών και πει-

ρατών μόνο

Για την περίοδο των Σαρακηνών στο νησί υπάρχει διχο-

γνωμία σχετικά με την κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ντόπιοι και τη στάση που κράτησαν απέναντι στους εισβολείς

Πιστεύω όμως ότι όπως συνέβη και αλλού οι Kρητικοί ευνοή-

θηκαν και απαλλάχτηκαν από τα επαχθή βάρη (φόροι αγγαρεί-

ες και στράτευση) των Βυζαντινών αυτοκρατόρων προυχόντων

και εκκλησιαστικών παραγόντων Αποδεδειγμένα αυτός είναι

και ο λόγος της εντυπωσιακά γρήγορης εξάπλωσης του Ισλάμ σε

Ανατολή και Δύση

Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ο Ιουστινιανός περίπου

διακόσια χρόνια πριν από την εν λόγω εποχή άλλαξε τον τρόπο

φορολόγησης για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των μεγάλων έρ-

γων του και ενώ έως τότε ως βασικό μέτρο υπήρχε η δεκάτη σε

είδος απαίτησε πλέον χρυσό και μετρητά Μπορούμε να φαντα-

στούμε την απόγνωση και τα δεινά που επέφερε αυτό το μέτρο

στους υπηκόους της αυτοκρατορίας ιδίως στον απλό λαό Αν

προσθέσουμε μάλιστα τις διάφορες επιβαρύνσεις που αυθαίρε-

τα επέβαλλαν οι μεγαλογαιοκτήμονες οι φοροεισπράκτορες και

οι άνθρωποι της Εκκλησίας αντιλαμβανόμαστε την αβάσταχτη

και εντέλει εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε

Οι Κρήτες επί αιώνες ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί και τοξότες

(χρησιμοποιούσαν φαρμακωμένα βέλη) τώρα πλέον δεν είναι

τίποτε από αυτά τα δύο Η φιλοξενία ωστόσο βασική ιδιότητα

του Ξένιου Δία ο οποίος γεννήθηκε και θάφτηκε στο νησί έχει

περάσει στο DNA τους και τους χαρακτηρίζει ndashαν και με μια δό-

ση υπερβολής είνrsquo η αλήθεια

Συχνά οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου υποστηρίζονται αφε-

λώς και με υπερβολή προκαλώντας μάλλον θυμηδία παρά απο-

δοχή Μπορώ να σας διαβεβαιώσω όμως ότι ο κρητικός κυπά-

ρισσος υποείδος των καψόσπερμων είναι το μοναδικό γνωστό

παγκοσμίως δέντρο στο είδος που πρεμνοβλασταίνει δηλαδή

ξαναβγάζει βλαστούς αν το κόψεις από τον κορμό σε αντίθεση

με τους υπόλοιπους συγγενείς του που ξεραίνονται

Όσο για τον Ιερό Πλάτανο του Δία η Αρχαιολογική Υπηρε-

σία τον έχει επισημάνει πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο και βε-

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τους ναούς του Αγίου Τίτου του Απόλλωνα και της Ίσιδας τα

δημόσια κτίρια το υδραγωγείο τους δρόμους τον τοίχο με τους

πρώτους γραπτούς νόμους του ανθρώπου και άλλα ρημαγμένη

βέβαια λες και οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν μετά από κάποια

θανατηφόρα μόλυνση Η έκταση στην οποία απλώνεται είναι

γεμάτη πέτρες που κάποτε ήταν δομημένες σε σπίτια κεραμικά

που ήταν πιθάρια και σκεύη αγάλματα θεοτήτων που λατρεύο-

νταν σε διάφορες εποχές και πανέμορφους κίονες οι οποίοι

στόλιζαν και στήριζαν αρχοντικά και ναούς Μια πόλη με ιστο-

ρία τουλάχιστον δύο χιλιάδων χρόνων η οποία αν και επί μία

ολόκληρη χιλιετία διετέλεσε πρωτεύουσα της Κυρηναϊκής είχε

απότομο οριστικό και άδικο τέλος

Οι θρύλοι και η πραγματικότητα μπλέκονται σrsquo ένα αξεδιά-

λυτο κουβάρι γιrsquo αυτό και όποιος επιχειρεί να αναζητήσει την

αλήθεια καταλήγει μοιραία στη διαπίστωση ότι έχει να κάνει με

μια παρένθεση στην Ιστορία με δύο αιώνες αλλαγών ανακαλύ-

ψεων εφευρέσεων καθώς και με την εμφάνιση εξαίρετων ηγε-

τών φιλοσόφων και τεχνιτών Μια μικρή αναγέννηση η οποία

παρότι χείμαζε για μερικούς αιώνες ήταν η καρβουνίδα που α-

ναζωπύρωσε τη φλόγα αργότερα στην Ευρώπη

Μάλιστα μια φίλη παρατήρησε ότι αυτή η εποχή που

πραγματεύομαι είναι σκοτεινή Της απάντησα ότι αντιθέτως

πρόκειται για μια πολύ φωτεινή εποχή η οποία όμως είναι

σκεπασμένη με μια βαριά κουρτίνα ότι η αλήθεια είναι κρυμ-

μένη laquoΑπό ποιουςraquo με ρώτησε έκπληκτη laquoΠοιοι κρύβουν την

αλήθειαraquo laquoΜα αυτοί που κάθε φορά τυχαίνει να είναι οι νικη-

τές μιας διένεξης Πάρε παράδειγμα το ότι για τη συγκεκριμένη

εποχή έχουμε καταγραφή της Ιστορίας από τους εικονολάτρες

αποκλειστικάraquo

Η διαμάχη μεταξύ εικονολατρών και εικονομάχων ταλανίζει

και αποδυναμώνει την αυτοκρατορία με συρράξεις και εμφυλί-

ους δίνοντας την ευκαιρία σε εξωτερικούς εχθρούς να ανα-

πτύσσονται εις βάρος της Μεταξύ αυτών είναι οι Άραβες που

9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ωφελήθηκαν τα μέγιστα και βέβαια οι Σαρακηνοί οι οποίοι

φτάνουν στην Κρήτη laquoγνωρίζονταςraquo την αδυναμία της Κωνστα-

ντινούπολης να την υπερασπιστεί

Τα στοιχεία της καθημερινής ζωής τα προϊόντα τα σπίτια

οι εργασίες οι ανθρώπινες σχέσεις και οι πόλεμοι αναπλάθουν

επακριβώς την αλήθεια στο μέτρο του δυνατού

Τα Σφακιά πάντα ήταν περιοχή ανεξάρτητη ή ημιανεξάρτη-

τη και πολύ συχνά τόπος ξύλευσης και ναυπήγησης πλοίων μέ-

χρι τον δέκατο όγδοο αιώνα Οι άνθρωποι ανέκαθεν υπήρξαν ι-

διότυποι με έναν παράξενο συνδυασμό ανδρείας αγριάδας και

επίγνωσης της διαφορετικότητάς τους ο οποίος συχνά γίνεται

υπερβολικός

Το laquoΜίστικοraquo που έδωσε και τον τίτλο του παρόντος βιβλί-

ου δεν μπορώ να το αποκαλύψω ακόμα Θα πρέπει να παρακο-

λουθήσετε την πλοκή για να σας φανερωθεί Πάντως είναι υ-

παρκτό και βρίσκει τη θέση του στην Ιστορία Όσοι έχουν σχέση

με τη ναυτοσύνη ίσως το αναγνωρίσουν Συγγραφική αδεία το

όνομα και την εμφάνισή του τα χρωστά στους ήρωές μας

Τα ιστορικά γεγονότα τα πρόσωπα και οι μάχες είναι στην

ουσία τους ακριβή ενώ στις λεπτομέρειες χρωματίστηκαν κατά

το βολικότερο Στην Ιστορία παρεισέφρησαν μυθιστορηματικοί

χαρακτήρες απλοί άνθρωποι Μα είναι δυνατόν να πιστεύει κα-

νείς ότι την Ιστορία τη γράφουν μόνο οι βασιλιάδες και οι στρα-

τηγοί

Για τους Σαρακηνούς γνωρίζουμε ότι εξόριστοι από το Χα-

λιφάτο της Κόρδοβας και απάτριδες πλέον περιπλανιούνται στη

Φεζ στην Αλεξάνδρεια και καταλήγουν στην Κρήτη όπου εκεί

έχουν μια τελευταία ελπίδα να ριζώσουν Στις τάξεις τους υπάρ-

χουν κάθε λογής άνθρωποι πολλοί με τις οικογένειές τους και

σίγουρα δεν πρόκειται για μια ορδή άγριων πολεμιστών και πει-

ρατών μόνο

Για την περίοδο των Σαρακηνών στο νησί υπάρχει διχο-

γνωμία σχετικά με την κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ντόπιοι και τη στάση που κράτησαν απέναντι στους εισβολείς

Πιστεύω όμως ότι όπως συνέβη και αλλού οι Kρητικοί ευνοή-

θηκαν και απαλλάχτηκαν από τα επαχθή βάρη (φόροι αγγαρεί-

ες και στράτευση) των Βυζαντινών αυτοκρατόρων προυχόντων

και εκκλησιαστικών παραγόντων Αποδεδειγμένα αυτός είναι

και ο λόγος της εντυπωσιακά γρήγορης εξάπλωσης του Ισλάμ σε

Ανατολή και Δύση

Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ο Ιουστινιανός περίπου

διακόσια χρόνια πριν από την εν λόγω εποχή άλλαξε τον τρόπο

φορολόγησης για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των μεγάλων έρ-

γων του και ενώ έως τότε ως βασικό μέτρο υπήρχε η δεκάτη σε

είδος απαίτησε πλέον χρυσό και μετρητά Μπορούμε να φαντα-

στούμε την απόγνωση και τα δεινά που επέφερε αυτό το μέτρο

στους υπηκόους της αυτοκρατορίας ιδίως στον απλό λαό Αν

προσθέσουμε μάλιστα τις διάφορες επιβαρύνσεις που αυθαίρε-

τα επέβαλλαν οι μεγαλογαιοκτήμονες οι φοροεισπράκτορες και

οι άνθρωποι της Εκκλησίας αντιλαμβανόμαστε την αβάσταχτη

και εντέλει εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε

Οι Κρήτες επί αιώνες ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί και τοξότες

(χρησιμοποιούσαν φαρμακωμένα βέλη) τώρα πλέον δεν είναι

τίποτε από αυτά τα δύο Η φιλοξενία ωστόσο βασική ιδιότητα

του Ξένιου Δία ο οποίος γεννήθηκε και θάφτηκε στο νησί έχει

περάσει στο DNA τους και τους χαρακτηρίζει ndashαν και με μια δό-

ση υπερβολής είνrsquo η αλήθεια

Συχνά οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου υποστηρίζονται αφε-

λώς και με υπερβολή προκαλώντας μάλλον θυμηδία παρά απο-

δοχή Μπορώ να σας διαβεβαιώσω όμως ότι ο κρητικός κυπά-

ρισσος υποείδος των καψόσπερμων είναι το μοναδικό γνωστό

παγκοσμίως δέντρο στο είδος που πρεμνοβλασταίνει δηλαδή

ξαναβγάζει βλαστούς αν το κόψεις από τον κορμό σε αντίθεση

με τους υπόλοιπους συγγενείς του που ξεραίνονται

Όσο για τον Ιερό Πλάτανο του Δία η Αρχαιολογική Υπηρε-

σία τον έχει επισημάνει πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο και βε-

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ωφελήθηκαν τα μέγιστα και βέβαια οι Σαρακηνοί οι οποίοι

φτάνουν στην Κρήτη laquoγνωρίζονταςraquo την αδυναμία της Κωνστα-

ντινούπολης να την υπερασπιστεί

Τα στοιχεία της καθημερινής ζωής τα προϊόντα τα σπίτια

οι εργασίες οι ανθρώπινες σχέσεις και οι πόλεμοι αναπλάθουν

επακριβώς την αλήθεια στο μέτρο του δυνατού

Τα Σφακιά πάντα ήταν περιοχή ανεξάρτητη ή ημιανεξάρτη-

τη και πολύ συχνά τόπος ξύλευσης και ναυπήγησης πλοίων μέ-

χρι τον δέκατο όγδοο αιώνα Οι άνθρωποι ανέκαθεν υπήρξαν ι-

διότυποι με έναν παράξενο συνδυασμό ανδρείας αγριάδας και

επίγνωσης της διαφορετικότητάς τους ο οποίος συχνά γίνεται

υπερβολικός

Το laquoΜίστικοraquo που έδωσε και τον τίτλο του παρόντος βιβλί-

ου δεν μπορώ να το αποκαλύψω ακόμα Θα πρέπει να παρακο-

λουθήσετε την πλοκή για να σας φανερωθεί Πάντως είναι υ-

παρκτό και βρίσκει τη θέση του στην Ιστορία Όσοι έχουν σχέση

με τη ναυτοσύνη ίσως το αναγνωρίσουν Συγγραφική αδεία το

όνομα και την εμφάνισή του τα χρωστά στους ήρωές μας

Τα ιστορικά γεγονότα τα πρόσωπα και οι μάχες είναι στην

ουσία τους ακριβή ενώ στις λεπτομέρειες χρωματίστηκαν κατά

το βολικότερο Στην Ιστορία παρεισέφρησαν μυθιστορηματικοί

χαρακτήρες απλοί άνθρωποι Μα είναι δυνατόν να πιστεύει κα-

νείς ότι την Ιστορία τη γράφουν μόνο οι βασιλιάδες και οι στρα-

τηγοί

Για τους Σαρακηνούς γνωρίζουμε ότι εξόριστοι από το Χα-

λιφάτο της Κόρδοβας και απάτριδες πλέον περιπλανιούνται στη

Φεζ στην Αλεξάνδρεια και καταλήγουν στην Κρήτη όπου εκεί

έχουν μια τελευταία ελπίδα να ριζώσουν Στις τάξεις τους υπάρ-

χουν κάθε λογής άνθρωποι πολλοί με τις οικογένειές τους και

σίγουρα δεν πρόκειται για μια ορδή άγριων πολεμιστών και πει-

ρατών μόνο

Για την περίοδο των Σαρακηνών στο νησί υπάρχει διχο-

γνωμία σχετικά με την κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ντόπιοι και τη στάση που κράτησαν απέναντι στους εισβολείς

Πιστεύω όμως ότι όπως συνέβη και αλλού οι Kρητικοί ευνοή-

θηκαν και απαλλάχτηκαν από τα επαχθή βάρη (φόροι αγγαρεί-

ες και στράτευση) των Βυζαντινών αυτοκρατόρων προυχόντων

και εκκλησιαστικών παραγόντων Αποδεδειγμένα αυτός είναι

και ο λόγος της εντυπωσιακά γρήγορης εξάπλωσης του Ισλάμ σε

Ανατολή και Δύση

Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ο Ιουστινιανός περίπου

διακόσια χρόνια πριν από την εν λόγω εποχή άλλαξε τον τρόπο

φορολόγησης για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των μεγάλων έρ-

γων του και ενώ έως τότε ως βασικό μέτρο υπήρχε η δεκάτη σε

είδος απαίτησε πλέον χρυσό και μετρητά Μπορούμε να φαντα-

στούμε την απόγνωση και τα δεινά που επέφερε αυτό το μέτρο

στους υπηκόους της αυτοκρατορίας ιδίως στον απλό λαό Αν

προσθέσουμε μάλιστα τις διάφορες επιβαρύνσεις που αυθαίρε-

τα επέβαλλαν οι μεγαλογαιοκτήμονες οι φοροεισπράκτορες και

οι άνθρωποι της Εκκλησίας αντιλαμβανόμαστε την αβάσταχτη

και εντέλει εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε

Οι Κρήτες επί αιώνες ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί και τοξότες

(χρησιμοποιούσαν φαρμακωμένα βέλη) τώρα πλέον δεν είναι

τίποτε από αυτά τα δύο Η φιλοξενία ωστόσο βασική ιδιότητα

του Ξένιου Δία ο οποίος γεννήθηκε και θάφτηκε στο νησί έχει

περάσει στο DNA τους και τους χαρακτηρίζει ndashαν και με μια δό-

ση υπερβολής είνrsquo η αλήθεια

Συχνά οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου υποστηρίζονται αφε-

λώς και με υπερβολή προκαλώντας μάλλον θυμηδία παρά απο-

δοχή Μπορώ να σας διαβεβαιώσω όμως ότι ο κρητικός κυπά-

ρισσος υποείδος των καψόσπερμων είναι το μοναδικό γνωστό

παγκοσμίως δέντρο στο είδος που πρεμνοβλασταίνει δηλαδή

ξαναβγάζει βλαστούς αν το κόψεις από τον κορμό σε αντίθεση

με τους υπόλοιπους συγγενείς του που ξεραίνονται

Όσο για τον Ιερό Πλάτανο του Δία η Αρχαιολογική Υπηρε-

σία τον έχει επισημάνει πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο και βε-

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ντόπιοι και τη στάση που κράτησαν απέναντι στους εισβολείς

Πιστεύω όμως ότι όπως συνέβη και αλλού οι Kρητικοί ευνοή-

θηκαν και απαλλάχτηκαν από τα επαχθή βάρη (φόροι αγγαρεί-

ες και στράτευση) των Βυζαντινών αυτοκρατόρων προυχόντων

και εκκλησιαστικών παραγόντων Αποδεδειγμένα αυτός είναι

και ο λόγος της εντυπωσιακά γρήγορης εξάπλωσης του Ισλάμ σε

Ανατολή και Δύση

Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ο Ιουστινιανός περίπου

διακόσια χρόνια πριν από την εν λόγω εποχή άλλαξε τον τρόπο

φορολόγησης για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των μεγάλων έρ-

γων του και ενώ έως τότε ως βασικό μέτρο υπήρχε η δεκάτη σε

είδος απαίτησε πλέον χρυσό και μετρητά Μπορούμε να φαντα-

στούμε την απόγνωση και τα δεινά που επέφερε αυτό το μέτρο

στους υπηκόους της αυτοκρατορίας ιδίως στον απλό λαό Αν

προσθέσουμε μάλιστα τις διάφορες επιβαρύνσεις που αυθαίρε-

τα επέβαλλαν οι μεγαλογαιοκτήμονες οι φοροεισπράκτορες και

οι άνθρωποι της Εκκλησίας αντιλαμβανόμαστε την αβάσταχτη

και εντέλει εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε

Οι Κρήτες επί αιώνες ήταν εξαιρετικοί ναυτικοί και τοξότες

(χρησιμοποιούσαν φαρμακωμένα βέλη) τώρα πλέον δεν είναι

τίποτε από αυτά τα δύο Η φιλοξενία ωστόσο βασική ιδιότητα

του Ξένιου Δία ο οποίος γεννήθηκε και θάφτηκε στο νησί έχει

περάσει στο DNA τους και τους χαρακτηρίζει ndashαν και με μια δό-

ση υπερβολής είνrsquo η αλήθεια

Συχνά οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου υποστηρίζονται αφε-

λώς και με υπερβολή προκαλώντας μάλλον θυμηδία παρά απο-

δοχή Μπορώ να σας διαβεβαιώσω όμως ότι ο κρητικός κυπά-

ρισσος υποείδος των καψόσπερμων είναι το μοναδικό γνωστό

παγκοσμίως δέντρο στο είδος που πρεμνοβλασταίνει δηλαδή

ξαναβγάζει βλαστούς αν το κόψεις από τον κορμό σε αντίθεση

με τους υπόλοιπους συγγενείς του που ξεραίνονται

Όσο για τον Ιερό Πλάτανο του Δία η Αρχαιολογική Υπηρε-

σία τον έχει επισημάνει πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο και βε-

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

βαιώνει ότι είναι ο ίδιος του θρύλου Εγώ μπορώ να σας διαβε-

βαιώσω απλώς ότι δεν χάνει τα φύλλα του τον χειμώνα όπως

συμβαίνει στα αδέρφια του

Η ελιά στα ορεινά της Κρήτης μαζευόταν ακόμα και σήμερα

μαζεύεται μέχρι και το καλοκαίρι (Ιούλιο)

Όσον αφορά τους Νυχτοπολεμιστές αξίζει να σημειωθεί ότι

έμειναν θρύλος μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και κανένας

δεν μπορεί να βεβαιώσει αν ήταν ένα ταχυκίνητο καταδρομικό

σώμα ή ένας μύθος από αυτούς που οι κάθε λογής κατατρεγμέ-

νοι πλάθουν για να ενισχύσουν το ηθικό και τις ελπίδες τους

Εγώ προτίμησα την πρώτη εκδοχή

Ο νοτιάς συχνά με κάποια απόκλιση είναι υγρός και καυ-

τός φουριόζος και παιχνιδιάρης ή άγριος Ξεριζώνει δέντρα και

μαραίνει τη βλάστηση ή και πυρπολεί σε κάποιες περιπτώσεις

Καβαλάει τα ψηλά βουνά σηκώνεται προς τα πάνω κι ύστερα

ανάλογα με τα κέφια του ξανακατηφορίζει ξυρίζοντας τα ριζά ή

άλλοτε προτιμά να εκτονωθεί πιο μακριά στον κάμπο ή και

στον γιαλό Όμως σχεδόν πάντα προμηνύει τον ερχομό του με

ένα μοναδικό στρογγυλό σύννεφο ή λιγότερο συχνά με έναν

σχηματισμό νεφών σαν οργωμένο βαμβάκι Οι αιφνίδιες ριπές

του η κάψα και ο ιονισμός της ατμόσφαιρας που τον συνοδεύει

αλαφιάζουν και ταλαιπωρούν ζωντανά και ανθρώπους

Εξωτικά και νέα προϊόντα εμφανίζονται καταρχάς για τους

ευκατάστατους αλλά στη συνέχεια για όλο και μεγαλύτερες κοι-

νωνικές ομάδες

Ο καφές έχει ήδη τους θεριακλήδες του τους χριστιανούς

μοναχούς της Αιθιοπίας που τους κρατά ξύπνιους στις αλλο-

πρόσαλλες ώρες των προσευχών τους αλλά και τους μουσουλ-

μάνους οι οποίοι αφού δεν πίνουν αλκοόλ αναζητούν την ευ-

χαρίστηση του ουρανίσκου και των εγκεφαλικών κυττάρων

τους αλλού

Το χαρτί αρχίζει να χρησιμοποιείται πια στην Εγγύς Ανατο-

λή πολιτισμικό κέρδος από τις πολεμικές επιχειρήσεις που διε-

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ξήγαγαν οι χαλίφηδες εναντίον των Κινέζων οπότε αντικαθιστά

ταχύτατα τα άλλα μέσα καταγραφής που διετίθεντο μονοπω-

λιακά

Το βαμβάκι κερδίζει την πρώτη θέση στην κατασκευή υφα-

σμάτων και η καλλιέργειά του εξαπλώνεται στις μεσογειακές

περιοχές ndashοι Άραβες φέρνουν το φυτό και στην Κρήτηndash ενώ και

το μετάξι καλλιεργείται με ζήλο από τους Ρωμαίους ή Βυζαντι-

νούς όπως τους αποκαλούμε σήμερα Μάλλον όχι συμπτωματι-

κά την ίδια εποχή παρατηρείται δραστική μείωση των συγκα-

μάτων και των δερματικών ερεθισμών που είχαν ως βασική αι-

τία τα τραχιά και βρόμικα ρούχα

Οι εμπορικοί δρόμοι προς τη βόρεια Ευρώπη και τα βρετα-

νικά νησιά ξανανοίγουν χάρη στην ενοποίηση των φραγκικών

φύλων που πραγματοποίησε ο Καρλομάγνος Στην εν λόγω επο-

χή παρατηρείται η εμφάνιση των φραγκικών και των γερμανι-

κών λαών στον ιστορικό ορίζοντα με σαφές πλέον το εθνικό και

το γεωγραφικό στίγμα τους

Αντιθέτως οι δρόμοι προς την Ανατολή κλείνουν οπότε χά-

νεται η πρόσβαση σε πολύτιμους λίθους και εξωτικά αγαθά Τό-

σο το Χανάτο των Χαζάρων στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας

όσο και το βασίλειο του Αξούμ στην Αιθιοπία σύμμαχοι κι εμπο-

ρικοί εταίροι του Βυζαντίου αποκόπτονται και αποδυναμώνο-

νται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά

Οι Μυστικοί παραθρησκευτικές ομάδες με πολλές διαφορές

μεταξύ τους είχαν την πεποίθηση ότι κατέχουν την απόλυτη

αλήθεια Ανακάτεψαν στοιχεία από διάφορες θρησκείες με φι-

λοσοφικές ιδέες ndashμεταξύ άλλων και τη χριστιανικήndash και αυτή

την εποχή διώκονται οριστικά από το Βυζάντιο για να εμφανι-

στούν στα Βαλκάνια ως Βογόμιλοι και στη Δύση ως Καθαροί

Ο John Snow είναι ο πρώτος από όσο γνωρίζουμε που αξιο-

ποίησε στατιστικά στοιχεία επί χάρτου για να απαλλάξει το

Λονδίνο του δεκάτου ογδόου αιώνα από τη χολέρα με μια μέθο-

δο παρόμοια με αυτήν που περιγράφω στο κεφάλαιο laquoΠυρετόςraquo

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

13

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Θα ήμασταν αφελείς όμως αν πιστεύαμε ότι πολλοί σε διάφο-

ρους χρόνους και τόπους δεν εμπνεύστηκαν και εφάρμοσαν α-

νάλογες λαμπρές ιδέες πρωτύτερα Εξακριβωμένα συνέβη και το

αντίθετο όταν η δεισιδαιμονία και η αμάθεια υπερτερούσαν της

λογικής

H σπηλιά που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 15 βρίσκεται

στον Τσούτσουρα στα Αστερούσια Όρη Οι λαξευμένοι χώροι

της ίσως είναι η αίτια των μύθων που την έχουν ως επίκεντρο

μα αδιαμφισβήτητα υπήρξε και λατρευτικός τόπος Παρότι έ-

χουν ειπωθεί διάφορα ndashοι πρόσφατες φήμες μιλούν για ΑΤΙΑ

(UFO) και πύλη χωροχρόνουndash κάνεις δεν έχει σοβαρά στοιχεία

Μεταξύ των ερευνητών που ενδιαφέρθηκαν είναι ο γνωστός

Έριχ φον Ντένικεν που επίσης δεν μπόρεσε να βρει κάτι ουσια-

στικό

Η ντοπιολαλιά η εκτεταμένη χρήση της ίσως εμφανίζεται

ακόμα και σήμερα σε ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν όταν

βρίσκονται στα μέρη τους ανάμεσα σε ανθρώπους που τη μι-

λούν ενώ σε άλλες περιστάσεις επικοινωνούν με την κοινή

γλώσσα ή και μια ξένη Αυτό είναι εμφανές σε στιγμές συναι-

σθηματικής φόρτισης και σε γλέντια Οι ήρωές μου δεν ξεφεύ-

γουν από αυτή την τάση να μεταπηδούν στα γλωσσικά ιδιώμα-

τα ανάλογα με το περιβάλλον τους

Ιδέες θεολογικές και φιλοσοφικές ή και στάσεις ζωής που

εκφράζουν οι ήρωες της ιστορίας μου δεν ανταποκρίνονται ο-

πωσδήποτε στις δικές μου πεποιθήσεις ούτε διατυμπανίζουν

κατrsquo ανάγκην κάποιες αλήθειες

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

1

Ο ερχομός

laquoΜανθάνουσι δε τοις αγαρηνοίς την εμφύλιον

στάσιν χαίρειν επήει και σκιρτάν Καιρού γαρ

λαμβανόμενοι πάσαν νήσον κατέτρεχον αδεώςraquo

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ

Χρονογραφία

Γόρτυνα Κρήτη άνοιξη του 824

Από νωρίς τους είδε να έρχονται προς το μέρος του σπι-

τιού της που ήταν στην άκρη της πόλης Δυο τρία ακόμα ήταν

παραέξω Κοιτάζοντας ανήσυχη αρκετές φορές από τη χαρα-

μάδα στο κλειστό παντζούρι του παραθυριού που έβλεπε κατά

την πόλη είδε να μιλούν στη γυναίκα που έμενε εκατό βήματα

πιο μπροστά Εκείνη τους έδειξε το σπίτι της Άρτεμης κι αυτοί

κίνησαν γοργά να έρθουν

Μπελάδεςhellip Δεν μπορούσε να φύγει τουλάχιστον όχι με τις

συγκεκριμένες συνθήκες Η πόλη ήταν ζωσμένη από στρατιώ-

τες πειρατές ότι ήταν τούτοι οι άνθρωποι τέλος πάντων

Το χτύπημα ήταν επιτακτικό στο χοντρό ξύλο της θύρας

Παρότι καμωμένη από ανθεκτικό δρυ με σανίδες χωρίς φινί-

ρισμα και δεμένες σε πλαίσιο με περίτεχνο κούμπωμα ήταν

σίγουρο ότι δεν ωφελούσε να μην ανοίξει Δεν ανησυχούσε

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

16

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

για λεηλασία το σπίτι δεν είχε τίποτα πολύτιμο Ήξερε γιατί

έρχονταν και ήλπιζε να μη γινόταν κάτι πολύ άσχημο Οι επι-

δρομείς είχαν ηρεμήσει μετά το μακελειό των πρώτων ημε-

ρών

Βοήθεια δεν είχε να περιμένει από κανέναν όσοι από τον

οικισμό γλίτωσαν απrsquo τη μάχη κυρίως γυναικόπαιδα είχαν

φύγει να κρυφτούν ή έμειναν στα αμπαρωμένα σπίτια τους

κατατρομαγμένοι Στο πετρόχτιστο σπίτι της ο αδερφός της

ψηνόταν στον πυρετό μrsquo ένα βαθύ τραύμα από κοντάρι στον

μηρό κι ένα πιο επιφανειακό στα πλευρά Θα τον θεράπευε βέ-

βαια με όσα της είχε διδάξει η θεά αρκεί να είχε τον χρόνο

φυσικά Όμως ο χρόνος φαίνεται πως τέλειωσε μόλις τώρα

Ήξερε ότι οι άνθρωποι που χτυπούσαν συνήθως δεν πεί-

ραζαν τις γυναίκες εκτός από τις περιπτώσεις που μάζευαν

όλο τον πληθυσμό και τον φόρτωναν στα πλοία τους Η συνέ-

χεια διαδραματιζόταν σε κάποιο σκλαβοπάζαρο στη Φεζ στην

Αλεξάνδρεια στην Κύπρο ή αλλού όπου το ανθρώπινο πλιά-

τσικο ξεπουλιόταν σε αφεντάδες απrsquo όλο τον γνωστό κόσμο

Κάποιες φορές γίνονταν ανταλλαγές μεταξύ χριστιανών και

μουσουλμάνων σκλάβων και σπανιότερα ο σκλάβος απελευ-

θερωνόταν από κάποιον γνωστό ή συγγενή του Όμως τούτη

τη φορά δεν φαινόταν να έχουν τέτοια σχέδια

Οι ντόπιοι είχαν μετρήσει συνολικά πενήντα τρία πλοία

διαφόρων ειδών όπως άκουσε και όλα τους ήταν φορτωμένα

επιδρομείς και λάφυρα μέχρι τα μπούνια Δεν υπήρχε χώρος

καν για τους ίδιους τους Σαρακήνους αν ήθελαν να φύγουν

Φαίνεται πως οι εισβολείς είχαν μάθει ότι ο ρωμαϊκός στόλος

είχε φύγει ndashγια να πολεμήσει άλλο στόλο με την ίδια σημαίαndash

και δεν ξαναγύρισε όπως άλλωστε και ο περισσότερος στρα-

τός που στάθμευε στο νησί Κι ο εξυπνάκιας ο αδερφός της είχε

πάει μαζί τους για κάμποσο καιρό λες και ήταν δουλειά του το

ποιος θα φορούσε το στέμμα του αυτοκράτορα Δεν ήταν

στρατιώτης δεν ήταν καν χριστιανός γιατί λεγόταν πως η α-

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

νταρσία του Θωμά του Σλάβου είχε και θρησκευτικό κίνητρο

Ο αυτοκράτορας ο Μιχαήλ πολεμούσε τις εικόνες που λά-

τρευαν οι χριστιανοί ο Θωμάς ήθελε να τις προστατεύσει Πα-

ραμύθιαhellip

Δεν είχε τρόπο να αποτρέψει τους Σαρακηνούς από το να

μπουν στο σπίτι Πώς να πολεμήσει τα θεριά μια γυναίκα μόνη

Αλλά το γεγονός ότι χτύπησαν την εξώθυρα ήταν καλό σημάδι

θα μπορούσαν να τη σπάσουν αν και θα τους έπαιρνε ώρα

Ίσως τελικά η θεά της να μην την είχε εγκαταλείψει Είχε ελπί-

δες να μην έχουν τη χειρότερη έκβαση τα πράγματα

Πλησίασε αποφασιστικά το θυρόφυλλο και έσπρωξε το

επάνω μέρος Όχι πολύ απότομα δεν ήθελε να χτυπήσει ό-

ποιον ήταν απrsquo έξω ίσως μόνο να τον ξαφνιάσει λίγο Η θύρα

όπως και στα περισσότερα σπίτια είχε άνω και κάτω μέρος

που άνοιγε χωριστά για πρακτικούς λόγους Όμως αυτή εδώ

άνοιγε προς τα έξω Εξυπηρετούσε δύο σκοπούς ο ένας αφο-

ρούσε το ότι μια θύρα που ανοίγει έξω ανθίσταται περισσότε-

ρο σε παραβίαση ο δεύτερος το ότι διευκόλυνε μια πιθανόν

γρήγορη εγκατάλειψη από τους ενοίκους Οι νησιώτες είχαν

μάθει να ζουν με τα συχνά ξυπνήματα του τέρατος που ζούσε

στα σπλάχνα της γης που όταν αναδευόταν έκανε το χώμα να

τρέμει τα δέντρα να χοροπηδούν και τα σπίτια να γίνονται

σωρός από λιθάρια Οι άνθρωποι είχαν μάθει με το πρώτο

κούνημα του Εγκέλαδου να σπεύδουν έξω

Ο πρωινός μαγιάτικος ήλιος την έλουσε αλλά ερχόταν από

πλάγια και δεν τη θάμπωσε Ήταν πέντε από δαύτους αγριω-

ποί με γένια και μαλλιά που επί πολύ καιρό δεν τα είχε αγγίξει

ψαλίδι Τα ρούχα τους φθαρμένα και με σημάδια από τις μάχες

που είχαν γίνει τις έντεκα προηγούμενες μέρες Φυσικά το πιο

χαρακτηριστικό σημάδι ήταν οι λεκέδες αίματος πιότερο των

αντιπάλων τους παρά δικό τους θα υπέθετε κανείς εύλογα

Οι τέσσερις είχαν δόρατα που πριν από λίγο ήταν προτε-

ταμένα μα τώρα με το άνοιγμα της θύρας έχασαν τον σχημα-

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

18

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

τισμό τους Ο πέμπτος στεκόταν λίγο πιο πίσω και δεν κρα-

τούσε όπλο στα χέρια του Βέβαια είχε ζωσμένο ένα από εκεί-

να τα πασίγνωστα κυρτά σπαθιά που χρησιμοποιούσε αυτή η

γενιά των ανθρώπων Τα ρούχα του δεν ήταν απλά το αντίθε-

το μάλιστα παρότι σε κακά χάλια κι αυτά Ήταν κάποιος α-

ξιωματούχος τους

Η ματιά της τον διέτρεξε από πάνω έως κάτω και τελικά

κάρφωσε τα μάτια της στα δικά του με μια δόση αναίδειας

και όλο αυτό ήταν τόσο φευγαλέο όσο και η σκιά ενός σύννε-

φου στο έδαφος που το κυνηγούν οι αέρηδες Ήταν ψηλός με

αγέρωχη κορμοστασιά Επιπλέον φαινόταν να απολαμβάνει

την καθαριότητα και τη φροντίδα του εαυτού του πράγμα

που οι υπόλοιποι ολοφάνερα στερούνταν Οι στρατιώτες μετά

τη στιγμιαία αμηχανία τους έκαμαν να κινηθούν απειλητικά

μα εκείνος τους σταμάτησε με μια κοφτή διαταγή σε μια ά-

γνωστη γλώσσα με σχεδόν αστείους ήχους

Εκείνοι παραμέρισαν δεξιά και αριστερά κι αυτός στάθηκε

να την κοιτάζει εξεταστικά Δηλαδή το επάνω μέρος του σώ-

ματός της που μπορούσε να δει Η επιτίμηση κρύφτηκε στο

βαθύ μαύρο των ματιών του Δεν υπήρχε αμφιβολία ήταν ό-

μορφη γυναίκα το ανάστημά της λίγο πάνω από τον μέσο όρο

μα με αναλογίες που την έδειχναν ψηλότερη Τα άκρα της λε-

πτά αλλά νευρώδη και γυμνασμένα απrsquo τις δουλειές που ούτε

αυτή μπορούσε νrsquo αποφύγει Τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω χα-

μηλά και τόσο σφιχτά πιασμένα που δεν ήξερε κανείς αν ήταν

ίσια ή είχαν μπούκλες Όμως αυτό που ξεχώριζε ήταν το πρό-

σωπό της Λες και ήταν ίδιο με της θεάς που υπηρετούσε όπως

το είχαν σκαλίσει ξακουστοί τεχνίτες πριν από χίλια τόσα χρό-

νια Γραμμές που ενώνονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν

διαφορετική εντύπωση ανάλογα με τη γωνία που το κοίταζες

Βλέποντάς την από εμπρός διέκρινες αρχοντιά αποφασιστι-

κότητα και μια ιδέα υπεροψίας είχε μάτια σε απόσταση μετα-

ξύ τους με τη μύτη άψογη και ίσια χαρακτηριστική της φυλής

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

19

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

της κι εκείνα τα καστανά μάτια όπου μέσα τους θα βυθιζό-

σουν ευχαρίστως αν δεν ένιωθες να σε κοιτάζουν κάπως αυ-

στηρά Από το πλάι αναδεικνύονταν οι γραμμές του σαγονιού

και των αυτιών μέχρι τον μακρύ ολόλευκο λαιμό της ταιρια-

σμένες σrsquo έναν συνδυασμό σαγηνευτικά θηλυκό Τέλος τα ζυ-

γωματικά και τα χείλη της αποκάλυπταν μια γυναίκα με πολύ

συναίσθημα κάποια που θα μπορούσε να είναι πολύ γλυκιά ή

και επικίνδυνη ίσως

Ο αξιωματούχος πλησίασε και στάθηκε εμπρός της το

μπόι του έφτανε μέχρι το ανώφλι και αν σκεφτείς ότι το λιθό-

στρωτο που πάτησε ήταν χαμηλότερο από το δάπεδο του σπι-

τιού τότε θα χρειαζόταν να σκύψει μπαίνοντας Μύριζε ωραία

είχε την πολυτέλεια να έχει εξωτικά αρώματα που η ίδια δεν

αναγνώριζε ούτε ήξερε πώς αυτά ανακατεύονται με τις αντρι-

κές μυρωδιές δίνοντας το αποτέλεσμα που τώρα ρούφαγε

Τον κοίταζε με μια παιδιάστικη αφέλεια είνrsquo η αλήθεια μα και

με περιέργεια συνάμα για καθετί καινούριο και με μια δόση ζή-

λιας Αδικαιολόγητης ζήλιας ίσως αφού και η ίδια χρησιμο-

ποιούσε αρώματα που οι κοινοί θνητοί μόνο ακουστά είχαν ή

το πολύ πολύ είχαν βοηθήσει στη συλλογή των συστατικών

και στην παρασκευή τους Ναι τα δικά της δεν υπολείπονταν

καθόλου αφού αυτός ο ευλογημένος τόπος ήταν ξακουστός

για τα λάδια του ndashελιάς και κέδρου καρυδιού ή αμύγδαλου

καθένα με τις δικές του ιδιότητες τον δικό του χαρακτήρα Και

ακόμα για τα βοτάνια ndashκάποια απrsquo αυτά δεν υπήρχαν πουθενά

αλλού στον κόσμοndash που ήταν τόσο αρωματικά και γευστικά

όσο μόνο τα ξηρά καλοκαιριά του νησιού μπορούσαν να κά-

μουν Και τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση ώστε υπήρχε ο θρύλος

ότι τα ζώα που έβοσκαν μrsquo αυτά στην Ίδη είχαν χρυσά δόντια

Θα ήθελε να έχει κάποτε την ευμάρεια να θυσιάσει ένα τέτοιο

στη θεά Δίκτυννα Κανένας όμως δεν είχε καταφέρει να πιάσει

κάποιο ούτε τα αδέρφια της ούτε κάποιος από τους λίγους

οπαδούς της θρησκείας της που έτεινε να εξαφανιστεί κυνη-

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

20

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

γημένη από μια άλλη πιο δυνατή πιο βολική για τους πολλούς

αφού έταζε ότι όσα στερήθηκαν σrsquo αυτή τη ζωή θα τους δο-

θούν σε μια άλλη αρκεί να ήταν καλά παιδιά στον επίγειο βίο

τους Και προπαντός έπρεπε να υπακούν τον αυτοκράτορα

τον επί Γης αντιπρόσωπο του Θεού Ακόμα είχε στη διάθεσή

της ρετσίνι από πεύκο τανίνες από ρίζες και καπέλα του καρ-

πού του δρυ σκόνες ή εκχυλίσματα καρπών και όσα έφερναν

τα πλοία από κάθε γωνιά του κόσμου Τα πλοία ndashάλλα ρωμαίι-

κα άλλα δυτικά ή πειρατικά και βαρβαρικάndash φόρτωναν και

ξεφόρτωναν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς αρκεί να υ-

πήρχαν τα ανταλλάγματα χρήμα ή είδος

Η φωνή του άντρα την έβγαλε από τις σκέψεις της αυτές

ήταν βαθιά και καθαρή σε μια γλώσσα που μπορούσε να κα-

ταλάβει Ήταν η δική της γλώσσα με τη χροιά που της έδινε

ένας βάρβαρος ενώ οι λέξεις και η σύνταξη θύμιζαν την ομιλία

των ανθρώπων πριν από πολλά χρόνια Ωστόσο μπόρεσε να

καταλάβει ότι της ζητούσε να φύγει από τη θύρα

laquoΠοιος είσαι εσύ που μες στο ίδιο μου το σπίτι έρχεσαι και

με διατάζεις Έχεις κάποια εξουσία ή μόνο όση σου δίνουν τα

κοντάρια και τα σπαθιάraquo Πήρε κουράγιο από τα ίδια της τα

λόγια και σκέφτηκε πως τουλάχιστον αυτόν τον αλαζόνα μπο-

ρούσε εύκολα να τον σφάξει σέρνοντας το λεπίδι της στον λαι-

μό του αν χρειαζόταν Η κάμα αυτή που χρησιμοποιούσε στα

κριάρια των θυσιών ήταν καλά κρυμμένη σε μια πτυχή του χι-

τώνα της σε μια θήκη ραμμένη στο ίδιο το ύφασμα Ήταν τόσο

εύκολο να την αδράξει και να τη σύρει στον λαιμό του πριν καν

προλάβει να ανοιγοκλείσει τα μάτια του

laquoΑζίζ Ιμπν Άφεζ δευτερότοκος γιος του εμίρη Άμπου Άφεζ

γυναίκα Ξέρω ότι είναι εδώ ένας άντρας που πολέμησε ενά-

ντια στη Θέληση του Αλ Χάρι του Προστάτη Θέλω να τον δω

Απομακρύνσου λοιπόν από τη θύρα και πες μου πού είναιraquo

Το σπιτικό τους είχε πολλούς εχθρούς και κάποιοι έτρεξαν

να καλοπιάσουν ήδη τις ορδές της Ημισελήνου Ναι είχαν έρθει

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ρωτώντας για κάτι συγκεκριμένο όχι αόριστα ούτε τυχαία

Καθόλου παράξενο καθώς είχαν υπάρξει σύντομες επιδρομές

τα προηγούμενα χρόνια από τους πιστούς του Ισλάμ Μερικοί

ήξεραν ότι έπρεπε να δίνουν τυχόν πληροφορίες που ζητού-

νταν για να γλιτώσουν το κεφάλι τους ή να χαϊδέψουν τους ι-

σχυρότερους Κάποιοι άλλοι είχαν εμπορικές σχέσεις μιας και

πλοία κάθε λογής ανεξάρτητα ή πειρατικά όργωναν τη Μεσό-

γειο κουβαλώντας ανθρώπους και πραμάτειες συχνά κουρ-

σεύοντας ότι τύχαινε στο διάβα τους που δεν είχε την ίδια ση-

μαία Σrsquo αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι ndashαιχμάλωτοι πιαndash

συγκαταλέγονταν στον όρο laquoπραμάτειαraquo Η Κρήτη εκτός από

επαρχιακό κέντρο ήταν και σταθμός για τις απαραίτητες προ-

μήθειες για αποφυγή κακοκαιρίας ακόμα και διαχείμασης κα-

μιά φορά

Το laquoθέλω να τον δωraquo δεν ακουγόταν και τόσο απειλητικόhellip

laquoΑν ο σκοπός σου είναι ειρηνικός τότε η θύρα του σπιτιού

μας είναι ανοιχτή Πιστεύω όμως ότι δεν έχουμε κάτι που νrsquo α-

ξίζει για σέναraquo

laquoΑυτό άσε να το κρίνω εγώ Έχεις τον λόγο μου πάντως

ότι δεν κινδυνεύετε από μένα Τουλάχιστον όχι όσο είσαστε

συνεργάσιμοιraquo

Το δέχτηκε και παραμέρισε ανοίγοντας το κάτω θυρό-

φυλλο Ο άντρας έκανε δύο βήματα μέσα Η ματιά του κάλυψε

ερευνητικά τον χώρο γύρω Τα δύο παράθυρα ήταν κλειστά

ndashστοιχειώδης προφύλαξηndash και το φως λιγοστό από μέσα οι

τοίχοι λασπωμένοι για να ισιώσουν και από πάνω καλά ασβε-

στωμένοι Το ισόγειο χωριζόταν στα δύο από μια μεγάλη κα-

μάρα που υποστύλωνε το δώμα με το πίσω μέρος να χρησι-

μοποιείται σαν αποθήκη Μπορούσε μάλιστα να δει δύο πιθά-

ρια Ο μπροστινός χώρος εξυπηρετούσε σαν κουζίνα τραπεζα-

ρία καθιστικό και συνάμα για οικιακές εργασίες Στη μια άκρη

μια πολύ όρθια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στον οντά Τα σκαλο-

πάτια της ήταν στενά και η κουπαστή που είχε σίγουρα ήταν

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

απαραίτητη Δεν ανέβαινες εύκολα από εκεί Μα και στο κατέ-

βασμα καθώς η φτέρνα δεν μπορεί να χωθεί κάτω από το

προηγούμενο σκαλοπάτι και δεν πατάει παρά ελάχιστα η

πτώση ήταν σίγουρη αν δεν κρατιόσουν από κάπου

Το δάπεδο ήταν πατημένο χώμα στεγνό και αδιάβροχο

πια Δεν είχε ίχνος από τροφή ή κοπριά ζωών πράγμα ασυ-

νήθιστο ακόμα και για σπίτια πόλεων αν και ήταν υπερβολι-

κός ο όρος laquoπόληraquo Οι άνθρωποι σπάνια έχουν την πολυτέ-

λεια του στάβλου μα έτσι κι αλλιώς προτιμούσαν να βάζουν

τα ζώα στο σπίτι Αυτό για την ασφάλεια των ζώων αλλά και

τη δική τους γιατί τα ζωντανά είναι ο καλύτερος συναγερμός

για κλέφτες Επίσης τις κρύες νύχτες η θερμότητα από τα

σώματά τους σε ακραίες περιπτώσεις και από την κοπριά

ήταν καλοδεχούμενη

Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα βαρύ τραπέζι και πάνω

ένα πήλινο ψηλό δοχείο κλεισμένο μrsquo ένα κομμάτι λειασμένο

ξύλο προφανώς με κρασί που δεν λείπει από κανένα ρωμαϊκό

σπίτι Ακόμα μια γαβάθα με μαύρες ελιές και μια πετσέτα με

κεντημένα άκρα πάνω από ένα μεγάλο καρβέλι ψωμί Γύρω

καθίσματα με ίσιες πλάτες στον πλαϊνό τοίχο ένας καναπές

καλυμμένος με πολύχρωμη βελέντζα και μαξιλάρες Πιο κει έ-

νας νεροχύτης με γούρνα από λαξευμένη πέτρα και ξύλινο πά-

γκο για την προετοιμασία του φαγητού Δίπλα αναπαυόταν

ένα λαγήνι με νερό σε μια μικρή εσοχή τη λαϊνοθέστρα που

διευκόλυνε στο να γυρίζει το σκεύος για να χυθεί το νερό σε

κύπελλο ή σε άλλο δοχείο Στην άλλη γωνία μια ψηλή καμινάδα

έπαιζε τον ρόλο εστίας για μαγείρεμα ή ζέσταμα αλλά χρησί-

μευε και για τη συντήρηση κάποιων τροφίμων που τοποθε-

τούνταν στο επάνω μέρος της Πιο πέρα το κλειστό στόμιο ε-

νός ξυλόφουρνου που η θολωτή κατασκευή του ήταν έξω

απrsquo το σπίτι Σε μια μικρή εσοχή έκαιγε μόνιμα ένα λυχναράκι

και δίπλα του ήταν κρεμασμένοι τέσσερις πέντε σβηστοί λύ-

χνοι μα έτοιμοι για χρήση με το λάδι και το φιτίλι τους

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή

23

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Τέλος κοντά στη σκάλα και δίπλα σrsquo ένα παράθυρο δέσπο-

ζε ένας αργαλειός Ο Αζίζ πλησίασε κατά κει τράβηξε στο πλάι

την κουρτίνα και άνοιξε το παράθυρο Φως έλουσε το δωμάτιο

αντανακλώντας στους κάτασπρους τοίχους Σίμωσε και έπια-

σε το μισοτελειωμένο υφαντό στα δάχτυλά του Είχε αδρή υφή

αλλά όμορφα σχέδια περιμετρικά γεωμετρικά και στο εσωτε-

ρικό πουλιά λουλούδια φύλλα και καρπούς αμπελιού Όλα

κόκκινα και μαύρα σε άσπρο φόντο

Έκανε ένα νεύμα στους ανθρώπους του που μπήκαν

σβέλτα και προχώρησαν για έλεγχο στην αποθήκη Έψαξαν

κάθε σημείο που θα μπορούσε να κρύβει άνθρωπο ακόμα και

τα πιθάρια Ένας απrsquo αυτούς έμεινε στη θύρα ενώ οι άλλοι

ακολουθούμενοι απrsquo τον Αζίζ σκαρφάλωσαν τη σκάλα

Η κοπέλα ανέβηκε πίσω τους χωρίς να την εμποδίσει κα-

νείς Ένας μικρός προθάλαμος οδηγούσε σε δυο υπνοδωμάτια

Στο πρώτο όταν άνοιξαν τη θύρα ένα στραβό θυρόφυλλο που

κρεμόταν από δυο κομμάτια χοντρό πετσί κι έπρεπε να το α-

νασηκώσεις για να μην τρίβεται στο πάτωμα κείτονταν ένας

νέος άντρας Στον τοίχο δίπλα του ήταν ακουμπισμένο ένα τό-

ξο μια φαρέτρα με κάμποσα βέλη ένα ξίφος μέσου μήκους κι

ένα πολεμικό τσεκούρι Ένα τρομερό όπλο στη μάχη για την

ικανότητά του σrsquo αυτό οι σύντροφοί του του είχαν κολλήσει το

παρατσούκλι Τρικούρης Τζικούριοι ή Τρικούριοι ήταν οι οπλι-

σμένοι μrsquo αυτό το όπλο στρατιώτες Το παλικάρι με τον θόρυ-

βο της εισβολής έκαμε να πιάσει το ξίφος δεν είχε τη δύναμη

για το τσεκούρι όμως οι άνθρωποι του Αζίζ ήταν πιο σβέλτοι

Το άρπαξαν και το απομάκρυναν Ο ίδιος ο Αζίζ έλεγξε το δεύ-

τερο δωμάτιο που ήταν άδειο και ανήκε στην κοπέλα όπως

ήταν φανερό από τα υφάσματα σε μια προσπάθεια να διακο-

σμηθεί μα και από την τάξη που επικρατούσε

Ο Αζίζ είχε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα για τούτο τον χώ-

ρο και αφού το ένιωσε αναρωτήθηκε πώς γεννήθηκε μέσα

του Είχε φτάσει στα αυτιά του ότι η κοπέλα ήταν μάγισσα ή