Ερωτόκριτος - Η γ(κ)ιόστρα

Καλυψώ Ν. Λάζου-Μπαλτά

Πρόκειται για μια καλήπρακτική που αξιοποιεί ειδικάδιαμορφωμένο τμήμα από τοδεύτερο μέρος της γνωστήςέμμετρης μυθιστορίας, ώστενα καταστεί δυνατόν ναπαρασταθεί και να σχολιαστείτο κονταροχτύπημα και οκατάλογος των ιπποτών πουσυμμετέχουν σ’ αυτό, σε δύοδιδακτικές ώρες το πολύ.Βασικός σκοπός τηςδιδακτικής αυτής παρέμβασηςαποτελεί η βιωματική καιγνωστική εξοικείωση τωνμαθητών της Α’ Λυκείου με τοπεριεχόμενο του Ερωτόκριτου,τα ιδεολογήματα τουΑναγεννησιακού Ανθρώπουκαι την Εραλδική του Έρωτα,όπως αυτή εντοπίζεται σταεμβλήματα τηςπολυπρόσωπηςεικονογραφικής σύνθεσης.

Επισημαίνεται ακόμη ηευρεία χρήση της(ομιλούμενης;) δημοτικήςγλώσσας, με τοπικούςιδιωματισμούς, στιςβενετοκρατούμενεςπεριοχές (Ρόδο, Κύπρο,Κρήτη, Επτάνησα αργότερα),δύο αιώνες ήδη πριν τηνεπικράτηση της δημοτικήςστην ποίηση της ΝέαςΑθηναϊκής Σχολής.

Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια ναπροσδιοριστούν οι έμφυλεςταυτότητες, όπως αυτές διαγράφονταιμέσα από το θέμα του έρωτα, πουκυριαρχεί στο έργο και ναεπισημανθούν στοιχεία που ενισχύουντη θεατρικότητα (ρόλοι) αλλά καιαποκλίνουν από αυτήν (τριτοπρόσωπηαφήγηση).

Κατάλογος ιπποτών

Πώς διατηρείταιη αναλογία ανάμεσα στους

«αξιέραστους» γαμπρούς της γκιόστρας και στους λιγότερο γοητευτικούς; Σε ποιο σημείο αυτή διαταράσσεται και γιατί;

Ποιος εισέρχεται; Πώς φαίνεται ότι ο νέος αυτός έχει την

προτίμηση του βασιλιά; Πότε μπαίνει ο Ερωτόκριτος; Πόσο χρήσιμες είναι οι αντιδράσεις

από τα βωβά γυναικεία πρόσωπα της βασιλικής εξέδρας;

Τα κονταροχτυπήματα είναι μεσαιωνικά θεάματα. Ιπποτισμός τα όπλα και τα αγωνίσματά του.

Ο ποιητής αντλεί από τη Φραγκοκρατία των νησιών και του

Μοριά, που στο έργο νοούνται όλα ως ελληνικά. Δε γίνεται λόγος για Τούρκους, Ρωμιούς, Βενετούς. Αδυναμία ή σκοπιμότητα, ώστε να

σχεδιαστεί ένας ιδανικός ποιητικός κόσμος, συστηματικά υπερχρονικός, τοποθετημένος

στην ελληνική Ανατολή; Αρχαία Ελλάδα – Αθήνα – θρόνος της

αρετής και ποταμός της σοφίας, Γορτύνη (αρχαία Γόρτυς-κατά μία

άποψη η έδρα του Μίνωα)- ο κρητικός κατάγεται «από ρηγάδων αίμα». - βασίλειο της Μακεδονίας

Πώς ερμηνεύεται η ανεπάρκεια του Πιστόφορου; Βυζάντιο :

κατάφαση του Αναγεννησιακού λογίου στη σχέση και στη

συνέχεια του αρχαίου και του μεσαιωνικού Ελληνισμού –

Βλάχοι- Καραμανίτες. Αντί για τους Τούρκους αναφέρει τον

Καραμανίτη. -

Τα φιλικά συναισθήματα του ποιητή προς τη Βενετία διακρίνονται έμμεσα

από την τοποθέτηση του κονταροχτυπήματος στις 25 Μαρτίου, ημέρα γιορτής του Αγίου Μάρκου. Η

μεγάλη διάρκεια της μονομαχίας (τόση ώρα) ίσως αναφέρεται στη χρόνια

προσπάθεια των Τούρκων να καταλάβουν την Κρήτη. Η πολύωρη

μονομαχία αποτελεί τυπικό θέμα της ιταλικής επικής ποίησης.

O Μανιερισμός ως αισθητική πρόταση περιέχει την επαναφορά στοπροσκήνιο θεμάτων, μοτίβων τόπων και οπτικών ανάγνωσης καιερμηνείας του κόσμου και επανεγγραφής του στις συνθήκες μιαςδιχασμένης Ευρώπης που παλλόταν από το άγχος ύπαρξης καιδημιουργίας.

Ο Ρήγας προκειμένου ναδιασκεδάσει την κόρη τουδιοργανώνει ένα κονταροχτύπημα.Συμμετέχουν αφέντες κιαρχοντόπουλα από διάφορουςελληνικούς τόπους που είχανφημισμένα κάστρα. Μετέχουν καιξένοι: ο Σπιθόλιοντας και οΣκλαβούνος (Δαλματός Σλάβος).Τελευταίος έρχεται ο Κρητικός οΧαρίδημος, ο αφέντης της Γορτύνης.Ιντερμέδιο η τραγική ιστορία τουΧαρίδημου. – Σκότωσε χωρίς να τοθέλει την αγαπημένη του γυναίκα,στην Ίδα, όπου ζουν. Ο Καραμανίτηςτον καλεί σε μονομαχία, γιατίαναγνωρίζει στην αρματωσιά του τοσπαθί του πατέρα του, που είχεκλέψει ο πατέρας του Κρητικού απότον πατέρα του Καραμανίτη μεδόλο. Ο Χαρίδημος τον σκοτώνει.

Δημοφάνης (20)

Αντρόμαχος (22)

Φιλάρετος (17)

Ηράκλης της Έγριπος (14)

Νικοστράτης (14)

Δρακόκαρδος (30)

Τριπόλεμος (24)

Γλυκάρετος (36)

Καραμανίτης –Σπιθόλιοντας (46)

Πιστόφορος (88)

Δρακόκαρδος (Πάτρα) (42)

Κυπρίδημος (22)

Ερωτόκριτος (18)

Χαρίδημος - alter ego (188)

Τα θέματα που απεικονίζονται στις περικεφαλαίες τους είναι αντιστοίχως:

1.Ένα ελάφι στην κορυφή ψηλού βουνού, πληγωμένο από βέλος.2. Ένας ήλιος θαμπωμένος από την ομορφιά μιας κόρης που κάθεται απέναντί του. 3. Ο Έρωτας ως σιδεράς σφυρηλατεί μια καρδιά στο αμόνι του.4. Ένα δέντρο ξεραμένο απέναντι σε μια βρύση με κρυσταλλένιο νερό. 5. Ένα γεράκι πιασμένο στο δίχτυ και γύρω του πολλά νεκρά πουλιά. 6. Το πουλί-φοίνικας που γεννιέται και πάλι μέσα από τις φλόγες του. 7. Ένα νησί καταμεσής στο πέλαγος δαρμένο από τη θάλασσα και τους ανέμους.8. Κάτω από το φεγγαρόφωτο δύο δέντρα, το ένα ξεραμένο το άλλο θαλερό με τον Έρωτα να κοιμάται στις φυλλωσιές. 9. Ο Χάρος με το δρεπάνι του. 10. Ένα κλήμα με άγουρα ακόμη σταφύλια.11. Ένας ψαράς από τη στεριά αδυνατεί να ρίξει το δίχτυ του στην ταραγμένη θάλασσα. 12.Ένα άρμα / αμάξι σέρνει πίσω του τον Έρωτα.13.Μια πεταλούδα / ψυχάρι καίγεται στη φλόγα ενός κεριού.14. Ένα κερί σβησμένο από το φύσημα του ανέμου.

H ΕΡΑΛΔΙΚΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Το θαλερό και ξεραμένο δέντρο, το νερό και το χώμα, τα άγουρα σταφύλια,

συμβολίζουν τη διαρκή πάλη της ψυχής να απεμπλακεί από τις κατώτερες σφαίρες και

να κινηθεί προς τις ανώτερες , την αναζήτηση του πνευματικού μέσα στο

υλικό, την απελευθέρωση του αγνού Έρωτα από τα δεσμά του θανάτου. Το πιασμένο

στο δίχτυ γεράκι τις άγνωστες δυνάμεις που δεσπόζουν στον μικρόκοσμο και στον

μακρόκοσμο του ανθρώπου. Το νησί που δέρνεται από το κύμα και τους ανέμους την

ψυχή που έχοντας την αρετή βαθιά ριζωμένη μέσα της δε φοβάται να

αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες της ζωής και τα καμώματα της Τύχης.

Εμβληματογραφία (εικονογραφική και εικονοληπτική δύναμη των

εμβλημάτων). Συχνά σε δημόσιες εκδηλώσεις -περιγράφουν την

ιδεολογία της τοπικής αριστοκρατίας. Το ίδιο και στη Δύση

στα τέλη του 16ου αιώνα.

Φιλοσοφικός στοχασμός με νεοπλατωνικές καταβολές (αγνός έρωτας, αρμονία, ευρυθμία και πνευματική

κληρονομιά).Το θεαματικό

κονταροχτύπημα της Αθήνας αναβαθμίζεται σε μια

αντιπαράθεση απόψεων για τον έρωτα, μια τηρουμένων των αναλογιών φιλοσοφική

διαμάχη.

Λιτό περίγραμμα αρχιτεκτονικού αστικού

τοπίου – παλάτι , φόρος. Απουσία θρησκευτικού

συναισθήματος. Αναπαράσταση όχι του

κόσμου αλλά των ιδεών που τον διέπουν.

Ο Ερωτόκριτος είναι ρομαντικό μυθιστόρημα, όχι πολιτική αλληγορία,

έχει όμως νύξεις κοινωνικές και πολιτικές.

Ηράκλης : ιστορική, βυζαντινή (Ηράκλειος) και βενετική χροιά (ο

πρώτος δόγης της Βενετίας ήταν

Ηρακλειανός, καταγόταν από την Ηράκλεια

πρωτεύουσα τον 7ο

αιώνα της VeneziaMaritima.

• Κάθε εμφάνιση αξιολογείται: Χαρακτηριστικά εξωτερικά, στοιχεία του χαρακτήρα, καταγωγή, αγαπημένες ασχολίες. Απορρίπτεται ή γίνεται αποδεκτός από τη γυναικεία πλευρά; Η Αρετούσα είναι σιωπηλή. Στην τάξη όμως αναλαμβάνει ενεργά τον ρόλο του κριτή. Συμφωνεί η κρίση του Ηράκλη με την αντίστοιχη της κόρης του για κάθε υποψήφιο; Πώς εμφανίζονται όσοι ξεχωρίζουν; Έχουν κοινά στοιχεία;

• Πώς λαμβάνει χώρα η μονομαχία στην τάξη; Οι δύο αντίπαλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα πανί ελαστικό, δεμένο γύρω τους-μέσα σε αυτό μονομαχούν. Ο νικητής τυλίγει σ’ αυτό τον ηττημένο και τον οδηγεί έξω από το κέντρο της αίθουσας. Πώς αισθάνεται ο βασιλιάς που ο Ερωτόκριτος κερδίζει τη γκιόστρα;

Τρεις νικητές αναδεικνύονται από το κονταροχτύπημα. Με κλήρωση οι τρεις.

Ο Κρητικός δεν κληρώνεται και

φεύγει θυμωμένος. Ο Ερωτόκριτος νικά,

σκοτώνει τον Κυπρίδημο και

παίρνει το στεφάνι της νίκης από το χέρι της αγαπημένης του.

` Το ονοματολόγιο φαίνεται φωνητικό νεοελληνικό.

Μόνον ο Πατρινός πλησιάζει τον Καραμανίτη, γιατί στην Πάτρα βρισκόταν η έδρα του

Τούρκου πασά της Πελοποννήσου. Καραμανίτης : στον ποιητή Bojardoαπαντάται επίσης ένας αρχηγός των

Τούρκων, που λέγεται Caramano. Σπύρος Ευαγγελάτος : πίσω από τον Καραμανίτη

κρύβεται ένα ιστορικό πρόσωπο, ένας από τους άγριους Μικρασιάτες μπέηδες που πολιορκούσαν το Κάστρο. Κίνδυνος από τους Τούρκους, φόβος και μίσος υπάρχει

ακόμη για τους Τούρκους.

Η μεγάλη διάρκεια της μονομαχίας (τόση ώρα) ίσως αναφέρεται στη χρόνια προσπάθεια των Τούρκων να καταλάβουν την Κρήτη. Η πολύωρη μονομαχία αποτελεί τυπικό θέμα της ιταλικής επικής ποίησης.

Επιστράτευση της μαγείας – κοινός τόπος και στην Ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ και στον Μαινόμενο

Ορλάνδο –εμπλοκή του

κακού στα ανθρώπινα.

Το κείμενο διανέμεται προκαταβολικά

Οι μαθητές μελετούν τον ρόλο τους, ώστε να τον ερμηνεύσουν

Ρόλος στον τοίχο

Πορτρέτα στον τοίχο

Κάστρα

Ερωτική επικοινωνία

Το θέμα «μπαλκόνι του έρωτα»

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!