М£МКД-_Құқ... · Web view13 ҚР азаматтық құқығы негіздері Заңды тұлға ұғымы мен түрлері Мәмілінің ұғымы мен

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

«Бекітемін» тарих және

құқық факультеті

нің деканы _______

Д.Б.Абулкасова «__»__________ 20

_ж.

Тарих және құқық факультеті «Құқықтық пәндер» кафедрасы

09102 Экономика, 09104 Маркетинг, 09105, 06 Туризм, 11101 Музыкалық білім, 11104 Вокальдық өнер, 11106 Аспапта орындау,

11108, 11109 МДЖ мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын

студенттерге арналғанҚұқық негіздері

(пәннің атауы)

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Курс – 1Семестр – 2Кредит саны - 2Дәріс – 15 сағатПрактикалық сабақ (лаб., сем. және т.б.) – 15 сағатОқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (ОЖСӨЖ) – 30 сағатСӨЖ – __30 сағатЕмтихан – 2-ші семестрдеБарлығы – 90 сағат

Орал2010 ж.

Курс бағдарламасы.Қазақстан республикасы Мемлекет және құқық негіздері. Типтік оқу бағдарламасы Алматы, Жеті жарғы , 1998 типтік бағдарлама негізінде құрастырылған. Авторы – А.Е.Баянов

Құрастырушы: оқытушы Ауелбаева Нургуль Жаксыбековна

Құқықтық пәндер кафедрасының отырысында қаралды.“____” ________________2010 ж. № ___хаттама.

Кафедра меңгерушісі___________ Серикова Л.С. (қолы)

Факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің төрағасы _______________ ____________________

(қолы) (аты-жөні)

2

1. Құқық негіздері пәнінің типтік оқу бағдарламасы. Курс бағдарламасы.ҚР Мемлекет және құқық негіздері. Типтік оқу бағдарламасы Алматы, Жеті жарғы, 1998 типтік бағдарлама негізінде құрастырылған. Авторы – А.Е.Баянов Ұсынылған оқу бағдарламасы мемлекет, құқық, мораль туралы негізгі ұғымдар, идеяларды студенттердің қазіргі заман тұрғысынан зерттеу; Қазақстан Республикасының құрылысы мен мемлекеттік билік жүйесі және олардың басқа жаңа қоғамдық-саяси институтарымен өзара әрекеттесу мәселелерін, адам мен азаматтың құқықтық мәртебесі негіздерін, егемен Қазақстанның құқық салаларының (азаматтық, отбасылық, еңбек, әкімшілік қаражат, қылмыстық және басқа) негізгі мәселелерін қарастырады.Бұл типтік оқу бағдарламасы № 3- оқу залында бар,1дана.

3

2. КУРС БАҒДАРЛАМАСЫ (SILLABUS).2.1 Оқытушы туралы мәлімет

Оқытушының аты –жөні: Ауелбаева Нургуль ЖаксыбековнаОфис: Құқықтық пәндер кафедрасыЖұмыс мекен-жайы: Орал қ., Сарайшық көшесі 34, кабинет 407Жұмыс телефоны: 51-04-69

2.2 Пән туралы мәліметПән атауы: Құқық негіздеріСеместр 15 оқу аптадан және 2 апта сессиядан тұрады. Бір апта 2 кредит сағат (оқу үрдісі кестесі және жұмыс оқу жоспарына сәйкес ауыстырылады ), әр кредит - сағат бір байланыс сағатnан (дәріс немесе практика) және екі сағат оқушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысынан (СӨОЖ), студенттің өзіндік жұмысынан (СӨЖ) тұрады.

Кредиттің аптаға бөліну кестесі:

Сабақтар өткізілу уаќыты Сабақтар өткізіліу

уақытыБайланыс

сағаты 1 (1 дәріс)

50 мин. СӨОЖ,СӨЖ 50 мин. + 50 мин.

Байланыс сағаты

1(1практика)50 мин. СӨОЖ,

СӨЖ 50 мин. + 50 мин.

Кредит саны: 3Өту орны:№ 1 оқу ғимараты, сабақ кестесі бойыншаОқу жоспарынан көшірме:

4

Курс Семестр

Кредит

Дәріс Семинар

СӨОЖ

СӨЖ Барлығы

Бақылау түрі

1 2 2 15 15 30 30 90 емтихан

2.3 КіріспеКурс мақсаты: „Құқық негіздерін” оқытудың мақсаты—

студенттерді заң ғылымының негізгі жетістіктерімен, қоғамдық қатынастарды дамыту мен жетілдірудегі мемлекет пен құқықтың ролімен, заңдарды қолдану дағдыларымен қатынастыруға бағытталған. Заң орындалғанда ғана әрекет етеді, өмір сүреді. Ол үшін елдің заңдарын білу қажет.

Курс міндеті: Қазіргі ғылыми-техникалық жетістіктерге

сүйеніп, студенттерді кейінгі кәсіби қызметіне қажетті білім, іскерлік, дағдылармен қаруландыру;

Оқу уақытын жұмыс түрлері бойынша ұтымды бөлу, оқыту әдістерін- техникалық құралдарды, көрнекілік, т.б. құралдар пайдалану арқылы оқыту әдістемесін жетілдіріп, студенттерге оқу материалдарын терең меңгеру;

Студенттердің уақытын ескере отырып, олардың өзіңдік жеке оқу жұмыстарын жоспарлауды, ұйымдастыруды жақсарту;

Оқу және зерттеу процесінің байланысын күшейту студентердің шығармашылық қабілетін белсендіру;

Теориялық білімдерді белсенді практикада пайдалануға жүйелеу

Курс пререквизиті: курсты меңгеру үшін студент мемлекет және құқық туралы алғашқы түсінігі болуы тиіс.

Курс постреквизиті: курсты оқу нәтижесінде студенттер төмендегілерді меңгеруі керек:

- мемлекет және құқық туралы білімдерін жетілдіру; - Конституциялық құқық, азаматтық құқық, қылмыстық құқық, отбасылық құқық пәндері бойынша кең түрде мағлұмат алу, өз құқықтарын жүзеге асыру және сауатты түрде алдағы уақытта қолдана білуге үйрету;

5

- халықаралық құқық пәндері бойынша толық мағұлмат алуКурс мазмұны:Құқық негіздері пәніне кіріспе.мемлекет және құқық негіздеріне жалпы сипаттама мемлекеттің жалпы жүйесі азаматтық құқық негіздері. қылмыстық құқық негіздеріотбасылық құқық негіздері еңбек құқығы негіздері әкімшілік құқық негіздеріқаржы құқық негіздері конституциялық құқық негіздері

2.4 Сабақ мазмұны мен кестесі

1 апта1 кредит сағат№1 дәрісТаќырып: Мемлекет негіздері Дәрістің мазмұны:

1.Мемлекет ұғымы мен белгілері.2.Мемлекет ұғымы мен жіктелуі. 3.Мемлекеттің нысандары мен элементтері.

ОЖСӨЖ: мемлекеттің шығу тегі. Мемлекет белгілері.

СӨЖ мазмұны:1. мемлекеттің негізгі алғы шарттарын көрсету.

әдебиеттер: 1. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 2. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20013. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

2 кредит сағат№1 практикалық сабақтақырып: мемлекет негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Мемлекеттің шығу тегі туралы алғы шарттар.2. Мемлекет ұғымы мен белгілері.3. Мемлекеттің функциялары мен түрлері4. Мемлекет нысандары мен элементтері.

ОЖСӨЖ : мемлекет функциялары, түсінігі мен мәні.СӨЖ мазмұны:

Кесте құрастыру: мемлекет нысандары мен элементтері. Қазіргі таңдағы бір мемлекет нысанын көрсету.

әдебиеттер: 1. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері»,

Алматы 2001 2. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек,

Астана 20012 апта

6

3 кредит сағат№2 лекциятақырып: мемлекет негіздеріДәріс мазмұны:

1. Басқару нысанының ұғымы мен түрі.2. Мемлекет құрылысыныњ нысаны ұғымы мен түрі.3. Саяси режим түрі мен ұғымы.4. Мемлекеттік аппарат (мемлекет механизмі).

ОЖСӨЖ мазмұны:. мини баяндама : Азаматтық қоғамныњ белгілері мен ұғымы. СӨЖ мазмұны: мемлекет пен тұлғаның қарым-қатынасы.әдебиеттер:

1. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері. Ғ.С.Сапарғалиев, Алматы 2003

2. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20033. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы

20034 кредит сағат№2 практикалық сабақтаќырып: мемлекет негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Басқару нысаны ұғымы мен түрлері.2. Мемлекет құрылысы мен нысаны түрі.3. Саяси режим ұғымы мен түрлері.4. Мемлекеттік аппарат (мемлекет механизм).

ОЖСОЖ мазмұны: 1. Кесте түрінде бейнелеу: мемлекеттік аппарат (мемлекет

механизмі).СӨЖ мазмұны:

2. Реферат: құқықтық мемлекеттіњ негізгі принциптері. әдебиеттер:

1. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері. Ғ.С.Сапарғалиев , Алматы 2003

2. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 2003

3. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы 2003

3 апта5 кредит сағат№3 дәрістаќырып: құқық негіздерідәріс мазмұны:

1. Құқық ұғымы мен белгілері, функциялары.2. Нормативтік құқықтық актініњ түрлері (НҚА).3. Құқық жүйесі және оның элементтері.

7

4. Құқықтық қатынастың құрылымы мен ұғымы. Құқыққабілеттілік және әрекетқабілеттілік. Заңды құрам: әрекет және оқиға.

5. Құқықтың сананың деңгейі және олардың түрлері.6. Құқық бұзушылықтың құрамы ұғымы және түрлері. Заңды

жауапкершіліктің ұғымы мен түрлері.ОЖСӨЖ: Құқыққабілеттілік және әрекетқабілеттілік -жан-жақты анықтама беруСӨЖ мазмұны:

Құқықтық норманы моральмен дінмен салыстыра отырып , талдау.

әдебиетттер:1. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 2. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20013. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

6 кредит сағат№ 3 практикалық сабақтақырып: Құқық негіздеріпрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Құқық ұғымы мен белгілері, функциялары.2. Нормативтік құқықтық актініњ түрлері (НҚА).3. Құқық жүйесі және оның элементтері.4. Құқықтық қатынастың құрылымы мен ұғымы.

Құқыққабілеттілік және әрекетқабілеттілік. Заңды құрам: әрекет және оқиға.


жауапкершіліктің ұғымы мен түрлері.ОЖСӨЖ мазмұны: Құқықтың қайнар көздерінің түрлері.Заңды жауапкершіліктің ұғымы мен түрлері Сөж мазмұны:

Берілген тақырыпты кестелік бейнелеу.әдебиеттер:

1. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 2. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20013. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

4 апта7 кредит сағат№4 дәрістақырып: Қазақстан Республикасы конституциялық құқық негіздеріДәріс мазмұны:

1. ҚР конституциялық құқығы ұғымы мен жүйесі. (ҚР КҚ).

8

2. Конституция ұғымы мен түрлері. ҚР конституциясы қағидалары.

3. ҚР конституциялық құрылысы ұғымы. ҚР егеменді мемлекет. ҚР- құқықтық, әлеуметтік, зайырлы, демократиялық мемлекет.ҚР- президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы мен түрлері. Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен міндеттері.

4. Азаматтық ұғымы. Азаматтық алу мен тоқтатудың негіздері.ОЖСӨЖ мазмұны: ҚР конституциясы ұғымы .Сөж мазмұны:

ҚР Конституциясы құрылымын кестелі түрде ашу.әдебиеттер және НҚА:1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995ж. (21.05.2007ж.

берілген өзгерістер мен толықтырулармен).2. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 3. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20014. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

8 кредит сағат№4 практикалық сабақтақырып: ҚР конституциялық құқығының негіздері.Практикалық сабақтың мазмұны:

1. ҚР КҚ ұғымы мен жүйесі.2. Конституция ұғымы мен түрлері. ҚР Конституциясы

мемлекеттің негізгі заңы. ҚР Конститутциясы қағидаларымен заңдық мәні.

3. ҚР конституциялық құрылысы ұғымы. . ҚР- құқықтық, әлеуметтік, зайырлы, демократиялық мемлекет.ҚР- президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет.

4. Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы мен түрлері. Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен міндеттері.

5. Азаматтық ұғымы. Азаматттық алу мен тоқтатудың негіздері.ОЖСӨЖ мазмұны: «Адам», «тұлға», «азамат» ұғымдарының байланысын анықтау.Сөж мазмұны:

ҚР Конституция 2-бөлімі «Адам және азамат» бойынша келесі кестені толтыру:

ҚР адам және азаматтары конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттері

ҚР адам және азаматтары құқықтары, бостандықтары мен міндеттері

міндеттері

жеке әлеуметтік экономикал

саяси адам ҚР азаматтар

9

jl:62040583.0%20

ық ы

әдебиеттер, НҚА:1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995ж. (21.05.2007ж.

берілген өзгерістер мен толықтырулармен).2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.

Ғ.С.Сапарғалиев , Алматы 20033. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20034. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы

2003

5 апта9 кредит сағат№5 дәрістақырып: ҚР конституциялық құқығының негіздерідәріс мазұны:

1. ҚР сайлау құқығы мен қағидалары. Сайлау жүйесінің ұғымы мен түрлері. ҚР сайлау жүйесі.

2. ҚР Президенті.3. Заңшығарушы билік негізі конститутция .4. Атқарушы биліктің негізі конституция.5. Сот билігінің негізі конституция.6. Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару.

ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Сұрақтарды конспектілеу:

ҚР конституциялық кенесі. ҚР сайлау құқығы. Сайлау жүйесі ұғымы мен түрлері. ҚР сайлау жүйесі.

Сөж мазмұны:Кестені толтыру:Биліктің үш тармағы

Заңшығарушы билік

Атқарушы билік

Сот билігі

Қандай органдармен көрсетілгенНегізгі функциялары

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995ж. (21.05.2007ж.


Ғ.С.Сапарғалиев, Алматы 20033. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20034. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы

2003

10

jl:62040583.0%20

jl:62040583.0%20

10 кредит сағат№5 практикалық сабақтақырып: ҚР конституциялық құқық негіздері.Практикалық сабақтың мазмұны:

1. ҚР сайлау құқығы ұғымы мен жүйесі. Сайлау жүйесі мен ұғымен түрлері. Қр сайлау жүйесі.

2. ҚР Президенті.3.Заңшығарушы билік негізі конституция .4.Атқарушы биліктің негізі конституция.5.Сот билігінің негізі конституция6.ҚР Конституциялық кеңесі.

ОЖСӨЖ мазмұны: Сұрақтардың мәнін ашу:

Қазақстан Республикасы – президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет

ҚР конституциялық кеңесіСөж мазмұны:

Тақырыптардың біріне реферат жазу:- Қазақстан Республикасы азаматтық қоғамы- Қазақстан Республикасы – егеменді мемлекет- Қазақстан Республикасы – демократиялық мемлекет- Қазақстан Республикасы – құқықтық мемлекет- Қазақстан Республикасы – әлеуметтік мемлекет- Қазақстан Республикасы – зайырылы мемлекет

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995ж. (21.05.2007ж.


Ғ.С.Сапарғалиев , Алматы 20033. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20034. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы

2003

6 апта11 кредит сағат№6 дәрістақырып: ҚР әкімшілік құқық негіздерідәріс мазмұны:

1. ҚР әкімшілік құқығы ұғымы, қайнар көздері.2. Әкімшілік құқық нормасы мен құқықтық қатынас.3. Атқарушы билік органы жүйесі.4. ҚР мемлекеттік қызмет ұғымы мен жүйесі.5. Әкімшілік құқықбұзушылық ұғымы мен құрамы.6. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. Әкімшілік жазалардың

түрлері мен ұғымы.ОЖСӨЖ мазмұны:

ҚР әкімшілік құқық негізі бойынша сөзжұмбақ құрастыру.Сөж мазмұны:

11

jl:62040583.0%20

ҚР ӘҚБК Ерекше бөлімінің әр бөлімінен әкімшілік құқықбұзушылықтың әр құрамын көрсету.әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі.

Алматы, 2001ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


200312 кредит сағат№6 практикалық сабақтақырып: ҚР әкімшілік құқық негіздеріпрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Әкімшілік құқықтың ұғымы мен қайнар көздері.2. . Әкімшілік құқық нормасы мен құқықтық қатынас.3. Атқарушы билік органы жүйесі.4. ҚР мемлекеттік қызмет ұғымы мен жүйесі.5. Әкімшілік құқықбұзушылық ұғымы мен құрамы.6. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. Әкімшілік жазалардың

түрлері мен ұғымыОЖСӨЖ мазмұны: мемлекеттік қызмет түрлері – конспектілеу.Сөж мазмұны:

Берілген сұраққа жауапты кестелі түрде көрсету: ҚР мемлекет қызметі ұғымы мен қағидалары; әкімшілік құқықбұзушылық ұғымы мен құрамы; әкімшілік жауапкершіліктің ұғымы, әкімшілік жазалардың ұғымы мен түрлері.

әдебиеттер НҚА:1. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы

кодексі. Алматы, 2001ж.2. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері»,

Алматы 2001 3. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20014. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

7 апта13 кредит сағат№8 лекциятақырып: ҚР отбасылық құқық негіздерідәріс мазмұны:

1. ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі.2. ҚР «Неке және отбасы туралы» заңы 17 декабря 1998 ж. ҚР

неке және отбасылық заңнамасының қағидалары.3. Некеге отырудың тәртібі мен шарттары ұғымы. Некені

тоқтату.

12

4. Ерлі зайыптылардың жеке құқықтары мен міндеттері. Ерлі зайыптылардың мүліктік құқықтары.

ОЖСӨЖ мазмұны: Некені тоқтату – заңдық негіздерін саралау.

Сөж мазмұны:1. ҚР «Неке және отбасы туралы» 17 желтоқсан 1998ж заңын

кестелік құрастыру. әдебиеттер мен оқулықтар:

1. Неке және отбасы туралы Заң. Алматы, 1998ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.

Ғ.С.Сапарғалиев, Алматы 20033. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы

20034. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов,

Алматы 200314 кредит сағат№7 практикалық сабақТақырып: ҚР отбасылық құқық негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі.2. ҚР «Неке және отбасы туралы» заңы 17 декабря 1998 ж. ҚР

неке және отбасылық заңнамасының қағидалары.3. Некеге отырудың тәртібі мен шарттары ұғымы. Некені

тоқтату.4. Ерлі зайыптылардың жеке құқықтары мен міндеттері. Ерлі

зайыптылардың мүліктік құықтарыОЖСӨЖ мазмұны:

Ерлі зайыптылардың мүліктік құқықтары - заңдық негіздерін саралау.

Сөж мазмұны:Неке шартын (контракт). – заңдық мәнін талқылау

әдебиеттер мен НҚА:1. Неке және отбасы туралы Заң. Алматы, 1998ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


20038 апта15 кредит сағат№8 дәрісТақырып: ҚР отбасылық құқық негіздеріДәріс мазмұны:

1. Отбасы ұғымы. Баланың құқықтары. Ата-аналардың құқықтары мен міндеттері.

2. Бала асырап алудың ұғымы. Қорғаншылық және қамқоршылық ұғымы. Патронат ұғымы.

3. Отбасы мүшелерінің алименттік қатынасы.

13

4. Азаматтық хал актілері.ОЖСӨЖ мазмұны: Баланың құқықтары – заң нормаларынан мысалдар келтіру.Сөж мазмұны:

1. Сұрақты конспектілеу-Сот тәртібі бойынша алимент төлеу тәртібі.

әдебиеттер мен НҚА:1. Неке және отбасы туралы Заң. Алматы, 1998ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.



Алматы 200316 кредит сағат№8 практикалық сабақтақырып: ҚР отбасылық құқық негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Отбасы ұғымы. Баланың құқықтары. Ата-аналардың құқықтары мен міндеттері.


3. Отбасы мүшелерінің алименттік қатынасы.4. Азаматтық хал актілері

ОЖСӨЖ мазмұны: Қорғаншылық және қамқоршылықтың мән-мазмұнын ашу.Сөж мазмұны:туу туралы куәлік ,немесе некені тіркеу туралы куәлік, немесе басқа да азаматтық хал актілерін тіркеу үшін қандай мәлімет қажетті болып есептеледі. – заңдардан мысалдар келтіру.әдебиеттер мен НҚА:

1. Неке және отбасы туралы Заң. Алматы, 1998ж.2. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 3. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20014. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

9 апта17 кредит сағат№9 лекциятақырып: ҚР еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы негіздеріДәріс мазмұны:

1. ҚР еңбек құқығы ұғымы.2. ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.3. Еңбек қатынастары.4. Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт.

ОЖСӨЖ мазмұны:

14

ҚР еңбек құқығы қайнар көздері - заңдардан мысалдар келтіру.Сөж мазмұны:

Кесте құрастыру: жұмыс берушінің құқығы мен міндеттері (қызметкердің).

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының еңбек кодексі. Алматы, 2007ж. 2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


200318 кредит сағат№9 практикалық сабақтақырып: ҚР еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. ҚР еңбек құқығы ұғымы.2. ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.3. Еңбек қатынастары.4. Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт

ОЖСӨЖ мазмұны: Еңбек қатынастары - заңдық негіздерін саралау.

Сөж мазмұны:Жеке еңбек шартын құрастыру.

әдебиеттер мен нормативтік құқықтық актілер:1. Қазақстан Республикасының еңбек кодексі. Алматы, 2007ж. 2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


2003

10 апта19 кредит сағат№10 дәрістақырып: ҚР еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы негіздері.Лекция мазмұны:

1. Қызметкерлердің санаттары.2. Жұмыс уақыты3. Демалыс уақыты4. Жалақы 5. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

ОЖСӨЖ мазмұны: Тақырып бойынша схема құрастыру: жұмыс уақытының түрлері..Сөж мазмұны:

Сұрақ бойынша салыстырмалы кесте құру: қызметкерлердің санаттары бойынша.

15

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының еңбек кодексі. Алматы, 2007ж. 2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


200320 кредит сағат№10 практикалық сабақтақырып: ҚР еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы негіздері.Практикалық сабақтың мазмұны:

1. Қызметкерлердің санаттары.2. Жұмыс уақыты3. Демалыс уақыты4. Жалақы5. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

ОЖСӨЖ мазмұны: Демалыс уақыты – түрлеріне жан-жақты анықтама беру.

Сөж мазмұны:1. Сұрақты конспектілеу:қызметкерді көтермелеу және

жазалак шаралары.тәртіптік шаралар.Тәртіптік шаралардың түрлері.

әдебиеттер НҚА:1. Қазақстан Республикасының еңбек кодексі. Алматы, 2007ж. 2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері. Г.С.Сапаргалиев, Алматы 20033. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20034. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы 2003

11 апта21 кредит сағат№11 дәрістақырып: ҚР азаматтық құқығы негіздерідәріс мазмұны:

1. ҚР азаматтық құқығы ұғымы мен пәні және әдістері.2. ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері.3. Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері. 4. Жеке тұлға ұғымы,құқық қабілетілік және әрекет

қабілеттілік. Қорғаншылық және қамқоршылықты белгілеу5. Азаматты хабар ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану

ОЖСӨЖ мазмұны: Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері - жан-жақты анықтама беру

Сөж мазмұны:сұрақтарды схемалық түрде көрсету: ҚР азаматтық құқығының қайнар көздері ұғымы және түрлері.

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. (Жалпы және ерекше бөлімдер)

1999ж.

16

2. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 3. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20014. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

22 кредит сағат№11 практикалық сабақтақырып: ҚР азаматтық құқық негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. ҚР азаматтық құқығы ұғымы мен пәні және әдістері.2. ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері.3. Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері. 4. Жеке тұлға ұғымы,құқық қабілетілік және әрекет

қабілеттілік. Қорғаншылық және қамқоршылықты белгілеу5. Азаматты хабар ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану

ОЖСӨЖ мазмұны: ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері - заңдардан мысалдар келтіру.Сөж мазмұны:

конспект құрастыру: мүліктік емес жеке құқықтар (ҚР Азаматтық кодекстің 3- тарауы бойынша).

әдебиеттер және НҚА:1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. (Жалпы және ерекше бөлімдер)

1999ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


200312 апта23 кредит сағат№12 дәріс ҚР азаматтық құқық негіздері.Лекция мазмұны:

1. Заңды тұлға ұғымы мен түрлері2. Мәміленің ұғымы мен түрлері3. Өкілдік4. Интеллектуалдық меншіктің құқықтық ережелері5. Мұрагерлік құқық негіздері

ОЖСӨЖ мазмұны: Мәміленің ұғымы мен түрлері - жан-жақты анықтама беру

Сөж мазмұны:1. ҚР Азаматтық кодексін схемалық түрде көрсету (ҚР АК).

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. (Жалпы және ерекше

бөлімдер) 1999ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


2003

17


24 кредит сағат№12 практикалық сабақтақырып: ҚР Азаматтық құқық негіздеріПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Заңды тұлға ұғы мен түрлері2. Мәміленің ұғымы мен түрлері3. Өкілдік4. Интеллектуалдық меншіктің құқықтық ережелері5. Мұрагерлік құқық негіздері

ОЖСӨЖ мазмұны: Мұрагерлік құқық негіздері- заңдық негіздерін саралау.

Сөж мазмұны: Интеллектуалдық меншік1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. (Жалпы және ерекше бөлімдер)

1999ж.2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


200313 апта25 кредит сағат№13 дәрістақырып: ҚР қылмыстық құқық негіздері және құқық қорғау органдарыДәріс мазмұны:

1. ҚР қылмыстық құқық принциптері, пәні, әдістері.2. Қылмыс ұғымы мен белгілері3. Қылмыстық жауапкершілік ұғымы.4. Жазаның түрлері, мақсаты, жүйесі.

ОЖСӨЖ мазмұны: Қылмыс ұғымы мен белгілері - жан-жақты анықтама беру

Сөж мазмұны:1. ҚР Қылмыстық кодексі құрылымы (ҚР ҚК)

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, 1997ж2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.



Алматы 200326 кредит сағат№13 практикалық сабақтақырып: ҚР қылмыстық құқық негіздері және құқық қорғау органдары .

18

Практикалық сабақтың мазмұны:1. ҚР қылмыстық құқығы принциптері, ұғымы мен түрлері.2. Қылмыстың ұғымы мен түрлері.3. Қылмыстың құрамы мен элементтері. Есідұрыс еместік

ұғымы.4. Қылмыстық жауапкершілік ұғымы.5. Жазаның түрлері, мақсаты, жүйесі.

ОЖСӨЖ мазмұны: Қылмыстың құрамы мен элементтері.- мән-мазмұнын ашу.Сөж мазмұны:

1. ҚР ҚК Ерекше бөлімі бойынша бір мысал жазу. әдебиеттер мен НҚА:

1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, 1997ж2. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы

2001 3. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20014. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

14 апта27 кредит сағат№14 дәрістақырып: ҚР қылмыстық құқығы негіздері және құқық қорғау органдарыДәріс мазмұны:

1. Жаза тағайындаудың алғы шарттары.2. Жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән жайлар.3. Құқық қорғау органдары және олардың түрлері, қызметтері.4. Қазақстандағы сыбайлас жемқорлықпен күрес

ОЖСӨЖ мазмұны:Жазаны жеңілдететін мән жайлар - заңдардан мысалдар келтіру.Сөж мазмұны:

Сұрақты конспектілеу: қылмыс санаттары. әдебиеттер мен НҚА:

1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, 1997ж2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


200328 кредит сағат№14 практикалық сабақтақырып: ҚР Қылмыстық құқық негіздері және құқық қорғау органдарыПрактикалық сабақтың мазмұны:

1. Жазаның түрлері, мақсаты, жүйесі.2. Жаза тағайындаудың алғы шарттары.3. Жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар4. Құқық қорғау органдары және олардың түрлері, қызметтері.

19

5. Қазақстандағы сыбайлас жемқорлықпен күресОЖСӨЖ мазмұны: Жазаны ауырлататын мән-жайлар.- заңдардан мысалдар келтіру.Сөж мазмұны:

Тақырып бойынша схема құрастыру: ҚР Қылмыстық Кодексі бөлімдері бойынша.Әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, 1997ж2. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.


2003

15 апта29 кредит сағат№15 дәрістақырып: ҚР қаржы және экологиялық құқық негіздеріДәріс мазмұны:

1. Бюджет және салық заңнамаларының негізгі мәні, мазмұны. 2. Инвестициялық қатынастарды құқықтық реттеу. 3. Әлеуметтік сақтандыру мен қамсыздандыру нысандары4. Орман, Жер, Су кодекстері және басқа заңдар мен нормативтік актілердің негізгі

мазмұны.ОЖСӨЖ мазмұны: "Қоршаған ортаны қорғау туралы" ҚР заңыСөж мазмұны: "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" ҚР заңыәдебиеттер мен НҚА:

1. Қазақстан Республикасының Жер кодексі 2003ж. 2. Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі 2007ж.

30 кредит сағат№15 практикалық сабақтақырып: ҚР қаржы және экологиялық құқық негіздері Практикалық сабақтың мазмұны:


мазмұны.ОЖСӨЖ мазмұны: "Экологиялық сараптама туралы" ҚР заңыСөж мазмұны: "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" ҚР заңы

әдебиеттер мен НҚА:1. Қазақстан Республикасының Жер кодексі 2003ж. 2. Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі 2007ж.3. "Экологиялық сараптама туралы" ҚР заңы4. "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" ҚР заңы

20

2.5 Негізгі және қосымша әдебиеттер мен нормативтік құқытық актілердің тізімі.

Қажетті әдебиеттер: 4. Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 5. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы

Сапарғалиев Ғ.С, Алматы 19986. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20037. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20018. Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы

20039. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 200410. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері.

Г.С.Сапаргалиев, Алматы 200311. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. А.Н.

Ағыбаев12. Международное право М.А. Сарсенбаев Алматы 1999

Нормативтік құқықтық актілердің тізімі:1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995ж. (21.05.2007ж.

берілген өзгерістер мен толықтырулармен).2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы"

Конституциялық Заңы. Алматы 1991.3. Қазақ ССР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы. Алматы,

1990.4. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. (Жалпы және ерекше бөлімдер)

1999ж. (20.12.2004ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен).5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, 1997ж (21. 12.2002ж.

берілген өзгерістер мен толықтырулармен ). 6. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі. Алматы, 1997ж.

( 07.04.2006 ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен).7. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі. Алматы, 1999ж.

( 22.06.2006ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен).8. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі.

Алматы, 2001ж. (29.12.2008ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен ). 9. Қазақстан Республикасының Жер кодексі 2003ж. (10.12.2008ж. берілген

өзгерістер мен толықтырулармен).10. Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі 2007ж. (27.07.2007ж. берілген

өзгерістер мен толықтырулармен).11. Неке және отбасы туралы Заң. Алматы, 1998ж. (27.07.2007 ж берілген өзгерістер

мен толықтырулармен).12. Қазақстан Республикасының еңбек кодексі. Алматы, 2007ж. 13. Салық және бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдер туралы Қазақстан

Республикасының кодексі (Салық кодексі). Алматы, 2008ж. (12.02.2009 ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен ).

3.ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ

3.1 Кесте тапсырмалардың тізімі мен түрлерінен тұрады:• курстық жобалардың (жұмыстардын) тақырыптары,• графикалық- есеп тапсырмалары, типтік есептер т.б.,

21

jl:62021682.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62040583.0%20

jl:62040583.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62021682.0%20

jl:62040583.0%20

• орындалу уақыты, • бақылау түрлері (тестілер, экспресс-сұрақтар, есептер,

рефераттар, баяндамалар т.б.). Төменде мысал келтірілген

Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі

№ Жұмыс түрі

Тапсырманың

мақсаты мен

мазмұны

Ұсынылатын

әдебиеттер

Орындау мерзімі және

тапсыру уақыты (аптасы)

Балл Бақылау түрі

1 Реферат Тақырып бойынша негізгі баяндама

Семинар тақырыбына байланысты

3 апта 5% (үй тапсырмасы түрінде беріледі)

Реферат және баяндама

2 Оппонент болуы

Баяндама жасау


4 апта 5% (үй тапсырмасы түрінде беріледі)

Семинарда жауап беруі

3 ОЖСӨЖ тапсырмаларын орындау (барлығы 12 тапсырма)

Талдау және танымдық қабілеттерін арттыру


ОЖСӨЖ кестесі бойынша берілген уақыт шеңберінде

Тақырып бойынша1 – 4% дейін (аралық бақылау түрі ретінде)

Тапсырмалардың орындалуын, сұрақтарға жауап беру қабілетін тексеру

4 Жазба жұмыс түрінде

Ойлау қабылетін тексеру

Бірінші жұмыс 1 – 4

7 және 8 апта

Тапсырмалар

Жазба жұмысын

22

аралық бақылау

тақырыптарға байланыстыЕкінші жұмыс 5 – 11 тақырыптарға байланысты

саны бойынша әрбір жұмыс 8% бағаланады

тексеру

5 Емтихан Білімді кешенді тексер

Тест

4.ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚАМТЫЛУ КАРТАСЫ

Пәннің әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

Кафедра: «Құқықтық пәндер»

Тьютор: Ауелбаева Нургуль ЖаксыбековнаПән: Құқық негіздеріКредит саны: 2 кредит

№ Әдебиет атауы

Барлығы

Ескертукітапханада

кафедрада

Студенттердің

қамтылу пайызы

(%)

Электронды түрі

1 2 3 4 5 6 71. Баянов А.Б.

«Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001

30 - 30% - -

2. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы Сапарғалиев Г.С, Алматы

20 - 20% - -

23

1998

3. Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 2003

30 - 30% - -

4. Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 2001

30 - 30% - -


20 - 20% - -

6. Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алматы 2004

25 - 25% - -

7. Қазақстан мемлекетінің құқығының негіздері. Г.С.Сапаргалиев, Алматы 2003

30 - 30% - -

8. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. А.Н. Ағыбаев

15 - 15% - -

9. Құқық қорғау органдары заң актілер жинағы. Алматы. Дәнекер 2002

5 - 5% - -

24

10.http.//www.iuristlib.ru/- Права человека. отв.ред. М.К.Треушникова М. 2007.

- - - 1

11.http.//www.iuristlib.ru/- Куров С.В. Образование и гражданское право.М. 2004.

- - - 1

12.http.//www.gumer.infor/- Алексеев С. Право.Азбука.Теория.Философия.

- - - 1

13.zakon.kz., online.prg.kz/search.asp/ - ҚР заңдар жинағы

- - - 1

14.www.resurs.kz/catalog/zakon. - Законодательство РК

- - - 1

15.www . pavlodar . com .- Законодательство РК

- - - 1

5.ДӘРІСТЕР КЕШЕНІ

Дәрістердің тезистері1 тақырып: Мемлекет негіздері (1 сағат)Мақсаты: Мемлекет негіздерінің маңыздылығын түсінеді.Негізгі сөздер: мемлекет ,құқық, құқықтық әдістер.Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны: 1. Мемлекет ұғымы мен белгілері.2.Мемлекет ұғымы мен жіктелуі. 3.Мемлекеттің нысандары мен элементтері.

Мемлекет – бұл арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты бар, қоғамның өкілі бола тұра, оны басқаратын және оның дамуын қамтамасыз ететін, бұқаралық биліктің саяси аумақтық, егеменді ұйымы.

Мемлекетті рулық құрылымдағы әлеуметтік биліктен ажыратын төмендегідей белгілері болады:

25

http://www.resurs.kz/catalog/zakon



1. Бұқаралық биліктің болуы. Міндетті түрде мемлекеттің басқару және мәжбүрлеу аппараты болуы тиіс, себебі, бұқаралық билік – шенеуіктер, әскер полиция түрме мен басқа да мекемелер.

2. Аумақтық бөлініс. Мемлекет өз аумағында өмір сүруші барлық адамдарды өз билігімен және қорғау арқылы біріктіреді.

3. Салықтар жүйесі. Олар мемлекеттік аппараттың өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қажет. 4. Егемендік. Бұл мемлекетке тән өз аумағында үстемдік пен халықаралық қатынастардағы

тәуелсіздік.5. Құқықтың болуы. Мемлекет құқықсыз өмір сүре алмайды, себебі, құқық мемлекеттік билікті

заңдастырады.Мемлект функциялары - бұл мемлекеттің негізгі қызметінің бағыттары, олардан мемлекеттің мәні мен мақсаты көрініс табады. Мемлекеттің ішкі функциялары – оның алдында тұрған ішкі міндеттерді шешудегі қызметінің негізгі бағыттары. Ішкі функцияларға мыналар жатады: адам және азамат құқықтары мен бостандықтарын қорғау,құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету функциясы, экономикалық функция, салық салу функциясы, әлеуметтік қорғау функциясы, экологиялық функция және функция.

Мемлекеттің сыртқы функциясы – оның алдында тұрған сыртқы міндеттерді шешуге байланысты қызметінің негізгі бағыттары. Сыртқы функцияларға мыналар жатады: мемлекетті қорғау функциясы, бейбіт тәртіпті сақтау функциясы, басқа мемлекеттермен одақтасу функциясы және т.б.

2 тақырып: Мемлекет негіздері (1 сағат)Мақсаты : Мемлекет негіздерінің маңызын таниды.Негізгі сөздер : монархия, федерация, дуалистік.Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны: 1. Басқару нысанының ұғымы мен түрі.2.Мемлекет құрылысының нысаны ұғымы мен түрі.3.Саяси режим түрі мен ұғымы.4.Мемлекеттік аппарат (мемлекет механизм).

Мемлекет нысаны – бұл қоғамның басқару, мемлекттік құрылым және саяси режим нысандарынан құралған құрылымдық ұйымдастырылуы.2. Басқару нысаны – бұл мемлекеттік биліктің жоғары органдарының өікілеттіктерінің өзара қатынасы, олардың құрамы мен құрылу тәртібі. Басқару нысаны жоғары билікті жалғыз адамның немесе сайланбалы алқалық органның жүзеге асырылуына байланысты ерекшеленеді. Осыған сәйкес, бсақарудың негізгі түрлері болып моанрхия мен республика болып табылады. Монархия – бұл жоғары мемлекеттік биліктің бір тұлғада ғана монархта, болуымен сипатталатын басқару нысаны. Монарх билікті мұрагерлік бойынша өмір бойы иеленеді. Егер мемлекеттік биліктің жалғыз органы болып табылса, бұл монархия шектелмеген деп аталады, ал жоғарғы билік монарх пен басқа бір органның арасында бөлінсе, бұл монархия шектелген деп аталады. Шектелген монархиялар, өз кезеңінде өкілдік (дуалистік) және парламентарлық болып екіге бөлінеді. Өкілдік монархияда монарх атқарушылық билікті жүзеге асыра алады, ол үкіметті құру, министрді тағайындау, вето және парламентті тарату құқықтарын иеленеді. Ал парламеттік монархияда монархтың құқықтық жағдайы әлдеқайда шектелген болады, монарх тағайындаған министрлер парламенттік сенімсіздік вотумына тәуелді болады және монарх заңда көзделген жекелеген жағдайларда ғана парламентті тарата алады. Республика – жоғары мемлекеттік билік белгілі бір мерзімге сайланатын сайланбалы органға тиісілі басқару нысаны. Халықтың қай бөлігінің мемлекеттік биліктің жоғары органдарын сайлауға қатыса алатынына байланысты республика аристократиялық және демократиялық болып екіге бөлінеді. Демократиялық мемлекеттер, өз кезеңінде, төмендегідей түрлерге бөлінеді: а) парламенттік, бұл мемлекетте саяси өмірдегі шешуші рөл парламент сайлаған үкіметке тиесілі болады;

ә) президенттік, бұл мемлекетке сайланған ел басшысы үкіметтің де басшысы болып табылады, сол себепті, ол үкімет мүшелерін тағайындайды және оларды қызметінен босатады;

б) аралас, бұл мемлекетте үкіметті президент пен парламент бірлесе отырып құрайды.1.Мемлекеттік құрылым нысандары – бұд мемлекеттің аумақтық құрылымы, оның құрамдас бөліктерінің және осы бөліктердің әрбірінің мемлекеттпен қарым – қатынасының сипаты. Барлық мемлекеттер өздерінің мемлекеттік құрылымы бойынша жай және күрделі болып екіге бөлінеді.

26

Жай немесе біртұтас мемлекет – бұл өз ішінде бөлінбейтін тұтас мемлекет, оның өз ішінде дербес мемлекеттік құрылымдар болмайды, бұл мемлекетте жоғарғы органдардың біртұтас жүйесі, заңнаманының ортақ жүйесі, отрақ сот жүйесі, ортақ азаматтығы мен салықтардың бір каналды жүйесі болады.

Күрделі мемлекет – бұл белгілі бір дәрежедегі дербестікке ие жекелеген мемлекеттік құрылымдардан құралған мемлекет. Күрделі мемлекеттерге империялар, федерациялар, конфедерациялар, достастықтар мен одақтастықтар жатады.

Империялар күштеу арқылы құрылатын күрделі мемлекеттер, бұларда құрамдас бөліктердің жоғары билікке бағыныстылық дейгейі әртүрлі болған. Империялардың басты ерекшелігі – олардың құрамдас бөліктерінің ешқашан ортақ мемлекеттік – құқықтық мәртебесі болмаған.

Конфедерация - империяға қарағанда ерікті негізде құрылады. Бұл нақты бір тарихи кезең шегінде белгілі бір мақсаттарға жету үшін құрылған мемлекеттердің уақытша одағы. Конфедерацияны құраған егеменді мемлекеттер халықаралық – құқықтық қатынастар субьектісі болып қала береді, оларда өз азаматтығы , билік, басқару және сот әділдігі органдарының жүйесі болады.

Федерация – бұл күрделі одақтас мемлекет, оның бөліктері мемлекеттік құрылымдар болып табылады және белгілі бір дәрежеде мемлекеттік егемендікке ие болады; федерацияда жоғары федералдық органдар мен федералдық заңнамамен қатар федерация субьектілерінің жоғарғы органдары мен заңнамасы да болады; федерацияда салықтың екі каналды жүйесі пайдаланылады, оның белгілерінің бірі болып қосазаматтық табылады. Федерациялар аумақтық немесе ұлттық – мемлекеттік қағида бойынша құрылуы мүмкін.1. Саяси режим – бұл мемлекеттік билікті жүзеге асыруға жәрдесетін тәсілдер мен әдістер. Мемлекеттік биліктегі тәсілдер мен әдістердің жиынтығына қарай екі түрлі режим бөліп атауға болады – демократиялық және антидемократиялық режимдер.

Демократиялық режимнің белгілері:1) халық мемлекеттік билікті жүзеге асыруға тікелей (азаматтардың референдумға қатысуы)

және өкілдік (халықты билікті өзі сайлаған өкілдік органдар арқылы жүзеге асыруы) демократия арқылы қатысады;

2) шешімді көпшілік азшылықтың мүдделерін ескере отырып қабылдайды;3) мемлекеттік биліктің орталық және жергілікті органдарының сайланбалылығы және

ауыспалылығы, олардың сайлаушыларының есеп беруі жариялылық;4) сендіру, келісу келісімге келу әдістері жиі қолданылады;5) қоғамдық өмірдің барлық салаларындағы заңның үстемдігі;6) адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жарияланады және шын мәнәнде

қамтамасыз етіледі;7) саяси плюрализм, соның ішінде көппартиялылық;8) биліктің тармақтарға бөлінуі және т.б.

Антидемократиялық режимнің бірнеше түрі болады:тирания, диспотизм, фашизм, тоталитарлық және авторитарлық режимдер.

Антидеморатиялық режимге мына белгілер тән:1) бір саяси партияның үстемдігі;2) бір ресми идеологияның болуы;3) бір меншік түрінің болуы;4) саяси құқықтар мен бостандықтарды жоққа шығару;5) қоғамның сословиелік, касталық және т.б. белгілері бойынша бөлінуі;6) халықтың төмен экономикалық дейгейі;7) мәжбүрлеу мен жазалау шараларының үстемдігі;8) сыртқы саясаттағы агресссиялық сипаттағы әрекеттер және т.б.

3 тақырып: Құқық негіздері (1 сағат)Мақсаты : Құқық ұғымы мен белгілері, құқықтық қатынастың құрылымымен танысады.Негізгі сөздер : норма, функция, мораль.Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны: 1. Құқық ұғымы мен белгілері, функциялары.2. Нормативтік құқықтық актініњ түрлері (НҚА).3. Құқық жүйесі және оның элементтері.4. Құқықтық қатынастың құрылымы мен ұғымы.

Құқыққабілеттілік және әрекетқабілеттілік. Заңды құрам: әрекет және оқиға.

27


жауапкершіліктің ұғымы мен түрлері. Құқық (объективтік тұрғыдан қарағанда) – жалпыға бірдей міндетті, мемлекет күшімен қамтамасыз етілетін, қоғамдық қатынастарды реттейтін, заңда және басқа да ресми құжаттарда анықталған құқықтық норма, ережелерінің жиынтығы. Енді, құқықтың негізгі белгілерін қарастырайық.. Жүйелілігі, Құқық – бірнеше бөлшектен тұратын жүйелі құрылыс.Нормативтік сипаты – Тұлғалардың мінез-құлқын анықтау арқылы құқық нормалары қоғамдық қатынастарды қажетті арнаға бағыттап, жолға салады, реттейді.Формальдық анықтылық – Әрбір ереже, қағида заң шығарушының тұлғалардың мінез-құлқы туралы ойын анықтап, түсінікті түрде тұжырымдайды. Қағидада артық сөз болмауы керек, оның әрбір сөзінің әлеуметтік мәні болады.Мемлекеттің күшіне сүйенуі- Егер азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына қол сұғылса, мемлекет оларды қорғайды.Адамдардың еркін білдіруі- Халық билікті тікелей республикалық референдум және еркін сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай – ақ өз билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді. Әдетте құқық негіздері төрт түрге бөлінеді: құқықтық әдетер,сот прецеденттері(үлгілер) құқықтық келісім – шарттар, нормативтік-құқықтық актілер. Нормативтік –құқықтық актілер акті (НҚА) – мемлекеттік органдар ресми түрде қабылдаған, жалпы ережелерден тұратын, қоғамдық қатынастарды реттейтін, жалпыға бірдей міндетті құжат, яғни акті. Конституциялық және жай заңдарды Парламент қабылдайды. Президент өз өкілеттігіне жататын мәселелер бойынша нормативті Жарлық шығарады. Үкімет өз құзырындағы мәселелер бойынша Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар қаулылар шығарады.Конституциялық Кеңес өз құзырындағы мәселелер бойынша нормативті қаулылар шығаруға құқылы. Жоғарғы Сот да құзырына жататын мәселелер бойынша нормативті қаулылар қабылдауға құқылы. Құқықтық норма – мемлекет таныған,қамтамасыз еткен,қоғамдық қатынстарға араласып түсушілердің құқықтары мен міндеттерін туындататын,олардың әрекеттерін үлгі,эталон,масштаб,өлшем есебінде реттей алатын жалпыға бірдей міндетті ереже, норма. Әрбір құқықтық норманың үш элементі болады:диспозиция(мінез-құлық ережесі),гипотеза және санкция(жаза,шара). Құқықтық норманың гипотезасы(жорамалы) – құқықтық норманы қолдану (немесе қолданбау) үшін қажетті өмірдегі мән-жайлардың бар екенін көрсететін құқықтық норманың бөлшегі. Құқықтық норманың диспозициясы – құқықтық қатынастарға қатысушылардың мінез-құлқы қандай болуы керек екенін анықтайтын құқықтың бөлшегі. Құқықтық норманың санкциясы – құқықтық норманың диспозициясы бұзылған жағдайда қолданылатын жағымсыз шараны көрсететін құқықтық норманың бөлшегі. Құқықтың жүйесі оның ішкібірлігін білдіреді,ол қалыптасқан қоғамдық қатынастардың жүйесімен байланысты.Оның бастапқы элементі құқықтық нұсқау – құқық нормасы болып табылады. Құқықтық институт – бұл біртектес қоғамдық қатынастардың дербес түрін реттейтін құқық саласының бөлігі. Құқық саласы - өздерінің реттейтін біртектес қоғамдық қатынастардың ортақ болуы арқылы біріккен құқықтық нормалар мен институттардың бөлектенген тобы. Құқықтың салалары- Мемлекеттік(конституциялық) құқық, Әкімшілік құқық, Қаржы құқығы, Еңбек құқығы, Азаматтық құқық, Отбасы құқығы, Қылмыстық құқық,т.б.

4 тақырып: Қазақстан Республикасы конституциялық құқық негіздері(2 сағат)Мақсаты : Қазақстан Республикасы конституциясымен танысады.Негізгі сөздер : демократия, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік.Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

1.ҚР конституциялық құқығы ұғымы мен жүйесі. (ҚР КҚ).2.Конституция ұғымы мен түрлері. ҚР конституциясы мемлекеттің

негізгі заңы. ҚР конституциясы қағидалары.3.ҚР конституциялық құрылысы ұғымы. ҚР егеменді мемлекет. ҚР-

құқықтық, әлеуметтік, зайырлы, демократиялық мемлекет.ҚР - президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы мен түрлері. Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен міндеттері.

4.Азаматтық ұғымы. Азаматтық алу мен тоқтатудың негіздері.

28

Конституция сөзі (латынның conctilutio бекіту, орнату деген сөзі). Конституция ұғымының қазіргі түсінігі 18 ғасырдан бастап орнықты.Алғашқы конституция 1787 жылы АҚШ-та,сонан соң 1789 жылы Францияда қабылданды.Кез келген конституция қоғамда орныққан тәртіптің негізгі ұстындарын бекітіп береді. Қазақстан Республикасындағы қолданылып жүрген 1995 жылғы Конституциясы оның таптық сипаттылығын қабылдамады,1995 жылғы Конституцияда басқа бағыт, айталық жалпы демократиялық сипат қаланған.Өзінің қайнар көзіне қарай-ел халықтық конституция болып табылады,өйткені халықтың қатысуымен референдумда қабылданды. Республикасының қазіргі конституциясы бесінші Ата заң (1926,1937,1978,1993,1995ж.ж).Кейінгі екеуінің алдынғылардан елеулі айырмашылығы сол-бұлар тұңғыш рет мемлекеттік тәуелсіздікті, егемендікті және Қазақстан халқының толық билігін бекітіп, одан әрі орнықтырады.Кейінгі Ата Заңда (1995ж.)құқықтық мемлекеттің қалыптастыру бағыттары, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары,соның ішінде жеке адамның жан-жақты қалыптасуына қажетті экономикалық еркіндігі, идеологиялық пен саяси ор алуандығы (сөз бен шығармашылық бостандығы, саяси партиялар мен бұқаралық қозғалыстар бірлестігі), халық билігін жүзеге асырудың демократиялық амалдары,экономикалық қатынастардың қызмет етуі әлемдік талаптарға сай бейнеленеді.

Қазақстан Республикасының Конституциясы 9 бөлімнен 98 баптан және де көптеген тармақтар мен тармақшалардан тұрады. Қазақстан Республикасын – Президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет.

Принциптері : 1.өзінің ең қымбат қазынасы ретінде адам және адамның өмірі,құқықтары мен бостандықтарын айқындап,бекіту. 2.өз елінде және мемлекеттер арасында азаматтық бейбітшілікті,ынтымақтастық пен тату қарым-

қатынастықтың әдістерін нақтыландырып бекіту; 3.байырғы қазақ жерінде мемлекеттік бірлікті сақтау; 4.республиканың егемендігін сақтап,ұстап тұру; 5.Қазақстан Республикасының демократиялық негіздерінің мызғымастығын бекіту.Мұның ұшқыны

ретінде,республика қызметінің түбегейлі принциптері де айқындалады.Олар: 1.қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; 2.бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму, 3.қазақстандық патриотизм; 4.мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен,оның ішінде республикалық

референдумда немесе Парламенттік дауыс беру арқылы шешу.

5 тақырып: ҚР конституциялық құқығының негіздері (2 сағат)Мақсаты : Конституцияның жекелеген баптарын оқып үйренеді.Негізгі сөздер : конституциялық кеңес, сайлау комиссиялары.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:1.ҚР сайлау құқығы мен қағидалары. Сайлау жүйесінің ұғымы мен

түрлері. ҚР сайлау жүйесі.2.ҚР Президенті.3.Заңшығарушы билік негізі конститутция .4.Атқарушы биліктің негізі конституция.5.Сот билігінің негізі конституция.6.Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару.

Биліктің тармақтарға бөліну қағидасы бойынша – заң шығарушы, атқарушы, сот органдары.

Президент осы мемлекеттегі ең жоғарғы лауазым. Қазақстан Республикасы Президенті халық пен мемлекеттік биліктің, Конституцияның мызғымастығының, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының рәмізі және кепілі болып табылады. Президент республиканың келіссөздерін жүргізеді және халықаралық шарттарға қол қояды, республика қол қойған халықаралық шарттарды Парламентке ұсынады; бекітілген грамоталарға қол қояды; республика қол қойған халықаралық шарттардың күшін жою туралы Парламентке ұсыныс енгізеді. Президент басқа да бірқатар сыртқы саяси іс-әрекеттерді орындайды. Парламент – Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы өкілді органы. Парламенттің өкілеттігі оның бірінші сессиясы ашылған сәттен басталып, жаңадан сайланған Парламенттің бірінші сессиясы жұмысқа кіріскен кезден аяқталады. Парламенттің өкілеттігі Конституцияда көзделген реттер мен тәртіп бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін. Парламенттің ұйымдастырылуы мен қызметі, оның депутаттарының құқықтық жағдайы конституциялық заңмен белгіленеді. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палата: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.

Сенат конституциялық заңда белгіленген тәртіппен әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан өкілдік ететін депутаттардан құралады.

29

Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, Сенаттың он бес депутатын Республика Президенті тағайындайды. Мәжіліс конституциялық заңда белгіленген тәртіппен сайланатын жүз жеті депутаттан тұрады. Мәжілістің тоқсан сегіз депутатын сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды.

Үкімет Қазақстан Республикасының атқарушы билігін жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесін басқарады және олардың қызметіне басшылық жасайды.

Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты, ал Конституцияда көзделген жағдайларда Парламент Мәжілісінің және Парламенттің алдында жауапты.

Қазақстан Республикасының Үкіметі:1) мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабілетінің, қауіпсіздігінің,

қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етудің негізгі бағыттарын әзірлейді және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;

2) Парламентте республикаық бюджетті және оның атқарылуы туралы есепті ұсынады, бюджеттің атқарылуын қамтамасыз етеді;

3) Мәжіліске заң жобаларын енгізеді және заңдардың орындалуын қамтамасыз етеді;4) Мемлекеттік меншікті басқаруды ұйымдастырады;5) Республиканың сыртқы саясатын жүргізу жөніде шаралар әзірлейді;6) Министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің, өзге де орталық және жергілікті атқарушы

органдардың қызметіне басшылық жасайды;7) Республиканың министрліктері, мемлекеттік комитеттері, өзге де орталық және жергілікті

атқарушы органдары актілерінің күшін толық немесе қолданылу бөлігінде жояды немесе тоқтата тұрады;

8) Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;

9) өзіне Конституциямен, заңдармен және Президент актілерімен жүктелген өзге де қызметтерді орындайды.

Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек қана сот жүзеге асырады. Сот билігі сотта іс жүргізудің азаматтық, қылмыстық және заңмен белгіленген өзге де нысандары арқылы жүзеге асырылады.

Сот билігі Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және өзіне азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауды, Республиканың Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік құқықтық актілерінің, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етуді мақсат етіп қояды. Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция мен заңға ғана бағынады.

Жергілікті мемлекетік басқару органдары- жергілікті және атқарушы органдар жүзеге асыратын Қазақстан Республикасындағы бірыңғай мемлекеттік биліктің түрі. Олардың функциялары: халықтың жергілікті істерге қатысуын қамтамасыз ету, жергілікті жерлерде мемлекеттік меншікті, бюджеттің құрылуын, бекітілуін жіне орындалуын басқару, жергілікті салықтар мен жиналымдарды белгілеу, жасалған жоспарлар, экономикалық және әлеуметтік бағдарламалар негізінде тиісті аумақтың дамуын қамтамасыз ету, халықтың әлеуметтік-мәдени, коммуналдық-тұрмыстық және өзге де қызмет қажетін өтеу. Жергілікті мемлекеттік басқару органдары әкімдіктерді, мәслихаттарды қамтиды.

6 тақырып: ҚР әкімшілік құқық негіздері (1 сағат)Мақсаты : Әкімшілік құқықтын маңыздылығын үйренеді.Негізгі сөздер : атқарушы билік, мәжүрлеу, ескерту.Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны :7. ҚР әкімшілік құқығы ұғымы, қайнар көздері.8. Әкімшілік құқық нормасы мен құқықтық қатынас.9. Атқарушы билік органы жүйесі.10. ҚР мемлекеттік қызмет ұғымы мен жүйесі.11. Әкімшілік құқықбұзушылық ұғымы мен құрамы.12. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. Әкімшілік жазалардың

түрлері мен ұғымы. Әкімшілік құқық- Қазақстан Республикасы құқық жүйесінің ең үлкен және күрделі салаларының бірі. Ол қоғамдық қатынастарды реттейтін, мемлекеттің басқару қызметінің процесінде пайдаланатын және

30

мемлекеттік аппараттың тәртіптелген бірізділік жұмысын қамтамасыз ететін аса маңызды тәсілдердің бірі болып табылады. Әкімшілік құқық нормалары экономика саласында өнеркәсіп, күрделі құрылыс, ауыл шаруашылығы мен агроөнеркәсіп кешені көлік пен байцланыс, табиғи орта мен табиғи ресурстар сауда, тұрғын үй – коммуналдық шаруашылық, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету әлеуметтік, мәдениеттік құрылыс білім денсаулық сақтау мәдениеті ғылым әлеуметтік қорғау дене тәрбиесі және спорт, әкімшілік – саяси құрылыс қорғаныс ұлттық қауіпсіздік сыртқы істер әділет ішкі істер саласында мемлекеттік басқаруды қамтиды. Атқарушы билік органдарының функциясы-Заңдарды орындау және олардың орындалуын бақылап отыру. «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы ҚР-сы кодексінің» ерекше маңызы бар.

Мемлекеттік қызмет - мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органдардағы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған лауазымдық өкілеттігн атқару жөніндегі қызметі. Мемлекеттік әкімшілік лауазымдар А, В, С, Д, Е санатар топтарына бөлінген: А-тобына – Президент әкімшілігі; В -Парламент Палаталарының аппараттары, Премьер-Министрдің Кеңсесі, Жоғарғы Соттың аппараты, Қазақстан Республикасы Президентінің Іс Басқармасы; С – Президентке тікелей бағынышты және есепті органдар, Орталық атқарушы органдар, Үкіметтің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдар, орталық атқарушы органдардың ведомствалары, облыстық, аудандық аумақтық органдар; Д – облыстардың, аудандардың, кенттердің, ауылдадың аппараттары, облыстар, аудандар мәслихаттарының аппараттары, облыстар, аудандар соттарының аппараттары; Е – жергілікті атқарушы органдар жатады. Мемлекеттік қызмет туралы заң бойынша мемлекеттік қызметке кіруге, заңдарда өзгеше белгіленбесе, жасы 18 жастан кем емес, қажетті білімі бар және өзге белгіленген талаптарға сәйкес келетін ҚР-сы азаматының құқығы бар. Азамат мемлекеттік қызметке кірген кезде салық ықзметі органдарына өзі алған табысы мен өзіне меншік құқығымен тиесілі, салық салу обьектісі болып табылатын мүлкі туралы мәліметтерді табыс етуге міндетті. Мемлекеттік қызметшіге өкілді органдардың депутаты және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшесі болуға рұқсат етілмейді. Оған, педагогтік, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметті қоспағанда, басқа ақылы қызметпен айналысуға болмайды.

7 тақырып: ҚР отбасылық құқық негіздері (2 сағат).Мақсаты : Отбаслық құқықтың өмірге қалай қолдану тәсілдерін үйренеді. Негізгі сөздер : отбасы, неке, патронат..

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны :1.1. ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі.2.ҚР «Неке және отбасы туралы» заңы 17 декабря 1998 ж. ҚР неке

және отбасылық заңнамасының қағидалары.3.Некеге отырудың тәртібі мен шарттары ұғымы. Некені тоқтату.4.Ерлі зайыптылардың жеке құқықтары мен міндеттері. Ерлі

зайыптылардың мүліктік құқықтары. 5. . Отбасы ұғымы. Баланың құықтары. Ата-аналардың құқықтары

мен міндеттері.6.Бала асырап алудың ұғымы. Қорғаншылық және қамқоршылық

ұғымы. Патронат ұғымы.7.Отбасы мүшелерінің алименттік қатынасы.8. Азаматтық хал актілері

неке - ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен заңдарда белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ; отбасы - некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге байланысты және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобы; Некеге тұру үшін некеге тұрушы еркек пен әйелдің өзара ерікті келісімі және олардың неке жасына жетуі қажет.1. Неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді. 2. Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша азаматтық хал актілерін жазу органдары неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге

31

төмендетуі мүмкін. 3. Неке жасын төмендету туралы өтінішті некеге тұруға тілек білдірушілер немесе олардың ата-аналары, не қорғаншылары (қамқоршылары) белгіленген неке жасын төмендету қажеттігін туғызатын себептерді көрсете отырып қозғай алады. 4. Барлық жағдайларда неке жасын төмендетуге тек некеге тұрушылардың келісімімен ғана жол беріледі. 5. Неке жасына толмаған адамдар арасындағы некеге ата-аналарының не қорғаншыларының келісімімен ғана рұқсат етіледі. Некеге тұруға: 1) біреуі болса да басқа тіркелген некеде тұрған адамдардың; 2) тікелей ата-тегі бойынша және өзінен тарайтын жақын туыстардың (ата-аналар мен балалардың, атасының, әжесінің және немерелерінің), ата-анасы бір және ата-анасы бөлек әкесі немесе анасы ортақ ағалы-інілер мен апалы-сіңілілердің (аға-қарындастардың); 3) асырап алушылар мен асырап алғандардың; 4) біреуін болса да психикалық ауруының немесе ақыл есі кемдігінің салдарынан сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адамдардың арасында жол берілмейді.

Некеге тұратын адамдардың тікелей қатысуымен неке мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазу органдарында қиылады. Некені қию некеге тұруға тілек білдірушілер азаматтық хал актілерін жазу органына арыз берген күннен бастап бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі. Дәлелді себептер болған жағдайда неке қиюды мемлекеттік тіркеу орны бойынша азаматтық хал актілерін жазу органы бір ай өткенге дейін неке қиюға, сондай-ақ осы мерзімді ұзартуға, бірақ бір айдан аспайтын мерзімге ұзартуға рұқсат етуі мүмкін. Ерекше мән-жайлар болған кезде (жүктілік, бала тууы, бір тараптың өміріне тікелей қауіп төнуі және басқа да ерекше мән-жайлар) неке өтініш берілген күні қиылуы мүмкін.

Неке ерлі-зайыптылардың біреуінің қайтыс болуы немесе сот оны өлді немесе хабар-ошарсыз кеткен деп жариялау салдарынан тоқтатылады. Сот қайтыс болды деп жариялаған немесе сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныған жұбайы келген және тиісті сот шешімі күшін жойған жағдайда некені ерлі-зайыптылардың бірлескен өтініші бойынша азаматтық хал актілерін жазу органы қалпына келтіруі мүмкін. Егер жұбайлардың екіншісі жаңа некеге отырса, некені қалпына келтіруге болмайды. Неке ерлі-зайыптылардың біреуінің немесе екеуінің де өтініші бойынша, сондай-ақ сот әрекетке қабілетсіз деп таныған жұбайдың қорғаншысының өтініші бойынша оны бұзу жолымен тоқтатылуы мүмкін. Некені әйелдің жүктілігі кезеңінде және бала туғаннан кейінгі бір жыл ішінде әйелдің келісімінсіз бұзуға болмайды.

Азаматтық хал актілерін жазу органдарында некені бұзу кәмелетке толмаған ортақ балалары жоқ және бір-біріне мүліктік және өзге де талаптар қоймайтын ерлі-зайыптылардың некені бұзуға өзара келісуі жағдайында жүргізіледі. Ерлі-зайыптыларға ортақ кәмелетке толмаған балаларының болуына қарамастан, ерлі-зайыптылардың біреуінің өтініші бойынша, егер ерлі-зайыптылардың екіншісін: 1) сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныса; 2) сот әрекетке қабілетсіз деп таныса; 3) қылмыс жасағаны үшін кемінде үш жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталса, неке азаматтық хал актілерін жазу органдарында бұзылады.8 тақырып: ҚР еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы негіздері (2 сағат)Мақсаты : Еңбек заңдарының нормаларымен танысады.Негізгі сөздер : жеке еңбек шарты, жалақы, демалыс.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны :1. ҚР еңбек құқығы ұғымы.2.ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.

32

3.Еңбек қатынастары.4.Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт5.қызметкерлердің санаттары.6.Жұмыс уақыты7.Демалыс уақыты8.жалақы9.әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

Еңбектік –құқықтық қатынастар дегеніміз – азамат бекітілген ішкі еңбек тәртібіне сәйкес бағына отырып, белгілі бір жұмысты атқару үшін еңбек ұжмына кірген кезде пайда болатын өңдірістік қатынастардың бір түрі. Жеке еңбек шарты дегеніміз-қызметкер мен жұмыс берушінің арасында жазбаша нысанда жасалатын екі жақты келісім, ол келісімге сәйкес қызметкер жұмыс берушінің актісін атара отырып, белгілі бір мамандық, біліктілік немесе кәсіп түрі бойынша жұмысты орындауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші қызметкерге еңбек ақысын және заңдар мен тараптардың келісімінде көзделген өзге де ақшалай төлемдерді уақытымен және толық көлемінде төлеуге, еңбек туралы заңдар мен ұжымдық шартта көзделген еңбек жағдайларымен қамтамасыз етуге міндеттенеді. Барлық жағдайларда жеке еңбек шартында және жұмыс берушінің бұйрығында жеке еңбек шартының жасалған мерзімі көрсетілуі тиіс, егер көрсетілмесе ол белгісіз мерзімге жасалған еңбекшарты болып табылады.

Жеке еңбек шартын жасасу барысында жұмыс беруші қызметкерден еңбек кітапшасын, жеке басының куәлігін, білімі немесе кәсіби даярлығы туралы құжаттарын талап етуге құқылы. Жеке еңбек шартын тоқтатуды мерзімі бітуіне қарай және мерзімінен бұрын тоқтату деп бөлген жөн. Жеке еңбек шарты жасасылған мерзімнің бітуіне қарай ол әлде бір қосымша дәлелдемесіз тоқтатылады. жеке еңбек шарты жұмыс берушінің бастамасы бойынша мына жағдайларда бұзылуы мүмкін:

1) ұйым таратылғанда, жұмыс берушінің қызметі тоқтағанда;2) қызметтердің саны немесе штаты қысқартылғанда;3) жеке еңбек шартының қолданылу мерзімі ішінде қызметкердің жеткілікті білімінің болмауы не

белгілі бір жұмысты жалғастыруға кедергі келтіретін денсаулық жағдайы салдарынан атқаратын қызметіне немесе орындайтын жұмысына сәйкессіздігі аңғарылады;

4) жүктілігі және бала тууы бойынша демалыста болу уақытын есептемегенде, еңбекке уақытша жарамсыздығы салдарынан сондай-ақ заңдарда сол ауру бойынша еңбекке жарамсыздықтың неғұрлым ұзақ мерзімі белгіленбесе, жұмысқа екі айдан астам уақыт бойы келмеген жағдайда бұзылуы мүмкін.Аурулар түрлерінің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. Еңбек қабіетін еңбекте мертігуіне немесе кәсіптік ауруға байланысты жоғалтқан қызметкердің жұмыс орны еңбек қабілеті қалпына келгенге немесе мүгедектік анықталғанға дейін сақталады.

5) Қызметкер ұйыммен бірге басқа жерге ауысудан бас тартқанда;6) осы Заңның 23-бабының 2-тармағына сәйкес неғұрлым жеңіл жұмысқа ауыстырудан қызметкер бас

тартқанда;7) еңбек жағдайларындағы өзгеріске байланысты жұмысты жалғастырудан бас тартқанда;8) егер қызметкер тәртіптік жаза алған болса, ол еңбек міндеттерін дәлелді себептерсіз қайталап

орындамағанда;9) қызметкер еңбек міндеттерін бір рет өрескел бұзған жағдайда бұзылуы мүмкін.

Қызметкердің еңбек міндеттерін бір рет өрескел бұзуының бір жұмыс күнінде дәлелді себептерсіз жұмыста үш сағат болуы-болмауы; жұмысқа алкогольдік немесе өзге де түрдегі уыттық улану жағдайында келуі; жұмыс күні ішінде алкогольдік, нашақорлық масаңдық немесе өзге де жағынан улану жағдайын туғызатын заттарды пайдалану, қызметкердің еңбек қорғау немесе өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзып, оның жарақат алу мен аварияларды қоса алғанда, ауыр зардаптарға әкеп соғуы немесе әкеп соғу мүмкіндігі; жұмыс орны бойынша соттың зңды күшіне енген үкімімен немесе қаулысымен белгіленген мүлікті ұрлауы жатады;

10) егер іс-әрекеті оған жұмыс беруші тарапынан сенімінің жоғалуына негіз болса, ақшалай немесе тауарлай құндылықтармен тікелей қызмет ететін қызметкер кінәлі іс-әрекет жасағанда;

11) білім беру саласында тәрбиешілік міндетті атқарушы қызметкер аталған жұмысты жалғастыруға сыйымсыз моральға жақсылық жасағанда;

12) Жеке еңбек шартына сәйкес өзіне сеніп тапсырылған мемлекеттік, қызметтік, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпиялар болып саналатын мәліметтерді жария еткенде;

13) Осы Заңның 21-бабына және осы баптың 5-тармақшасына сәйкес басқа жұмысқа уақытша ауыстырған жағдайда қызметкер жұмыстан бас тартқанды;

14) бұрын осы жұмысты орындап келген қызметкер сот шешімімен жұмысына қайта алынған жағдайда;

Қызметекер жеке еңбек шартың жұмыс берушіге бұл туралы бір ай ішінде жазбаша түрде ескертіп тоқтатуға құқылы.Тараптардың келісімі бойынша жеке еңбек шарты ескерту мерзімі біткенге дейін тоқтатылуы мүмкін. Жұмысты жалғастыруды жоққа шығаратын немесе едәір қиындататын мән-жайлар (денсаулық жағдайы, зейнеткерлік жас, басқа жерге көшу, жалақыны мерзімінде төлемеу және өзге де жағдайлар) болған кезде жеке еңбек шартын бұзу қызметкердің өтінішінде көрсетілген мерзімде жүргізіледі.

33

9 тақырып: ҚР азаматтық құқығы негіздері (2 сағат)Мақсаты : Азаматтық заңдарды қоғамдық өмірде қолдануға үйренеді.Негізгі сөздер : жеке тұлға, заңды, тұлға,қорғаншылық.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны.1. ҚР азаматтық құқығы ұғымы мен пәні және әдістері.2. ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері.3. Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері. 4.Жеке тұлға ұғымы,құқық қабілетілік және әрекет қабілеттілік.

Қорғаншылық және қамқоршылықты белгілеу5.Азаматты хабар ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану6.Заңды тұлға ұғымы мен түрлері7.Мәмілінің ұғымы мен түрлері8.Өкілдік9. Интеллектуалдық меншіктің құқықтық ережелері10. Мұрагерлік құқық негіздеріАзаматтық құқық сала ретінде елімізде қалыптасып келе жатқан нарықтық экономиканың біден- бір негізі десек те болатын шығар. Өйткені, бұл саламен реттелінетін құқық қатынастарының шеңбері кең. Азаматтық кодекстің 1- ші бабының 1- ші тармағында көрсетілгендей, азматтық заңдармен тауар, ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай- ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар реттеледі. Жоғарыда көріп отырғанымыздай, азаматтық құқығымен реттелінетін қоғамдық қатынастардың негізгісі болып табылатыны- мүлік қатынастар. Сондықтан да айтып кеткен жөн болар, кез келген мүліктік қатынастар емес, қоғамның негізін қалйтын тауар, ақша қатынастары, яғни азаматтық құқық субъектілерінің кез келгенінің қатысуымен және әр түрлі көріністерде ( мүлік беру, жұмыс, қызмет) байқалатын мүліктік қатынастар. Мүліктік қатынастарға негізінен, қоғамдағы өндіріс құрал- жабдықтарына, мүліктік игіліктерге және басқа да материалдық құндылықтарға байланысты туындайтын қоғамдық қтынастар жатады. Мүліктік емес жеке қатынастар, мүліктік қатынастарға тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастар және мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар болып екі топқа бөлінеді. Азаматтық заңдармен реттелетін мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастарға құндық маңызы жоқ қатысушылардың қоғамдық сипатын белгілеитін материалдық емес құндылықтар жатады. Мәселен әдеби шығармамен, ғылыми еңбекпен айналысушылар немесе өнертапқыш өзінің авторлығын анықтау арқылы мәселе қойса, өзінің жекелігін қорғай отырып, бұл мәселе бойынша қоғамдық дербес қатынасқа түседі. Бұл қатынас мүліктік болып табылмаса да, мүлікпен тығыз байланысты, өйткені өнертабыс иесінің өнертабысын пайдаланғаны үшін онда авторлық сый ақы алу құқығы пайда болады. Азаматтық заңдармен реттелетін мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастарға азаматтың есімі, жеке келбет құқығы, жеке өмідің құпиалығы, тұрғын үйге қол сұқпаушылық, азаматтың немесе заңды тұлғаның абыройына, қадір- қасиетіне, іскерлік беделіне байланысты туындайтын құқықтық қатынастарды жатқызуға болады. Қазақстан Республикасының Конституциясының 9- бабында азаматтың ар- намысы мен қадір- қасиетіне қол сұғылмаушылық атап көрсетілген. Азаматтық заңдармен реттелетін қатынастар жиынтығын анықтай келе, бұл қатынастардың субъектілерін атап көрсетуге болады. Оларға жеке тұлғалар (Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары, азаматтығы жоқ адамдар), зағды тұлғалар, мемлекет және әкімшілік аумақтық бөлініс. Сөз жоқ, азаматтық құқық үшін Қазақстан Республикасы Президентінің мынадай заң күші бар Жарлықтарының зор маңызы бар: 2003 жылғы 13 наурыздағы «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеуге алу туралы» 1998 жылғы 10 шілдедегі «Шаруашылық серіктестіктері туралы», 2003 жылғы 28 наурыздағы «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы», 2001 жылғы 8 қарашадағы «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы», 2002 жылғы 29 қазандағы «Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәліметтерге құқықтарды мемлекеттік тікеу туралы», 2001 жылғы 24 қаңтардағы «Жер туралы», және басқалар. Заңға сәйкес нормативтік актілер. Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлықтары мен қатар, Президенттің мысалы, Президенттің «Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне құқықтарын қорғау туралы» 1998 жылғы 27 сәуірдегі Жарлығы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары да заңға сәйкес нормативтік актілер қатарына жатада, олардың көбіне азаматтық құқық нормалары болады. Мәселен, Қазақстан Республикасы Министрлер Кадинетінің мына қаулыларын айтуға блоады: 1995 жылғы 4 мамырдағы «Дәрменсіз мемлекеттік

34

кәсіпорындарды қаржы экономикалық сауықтыру, қайта ұйымдастыру және тарату жөніндегі шарларды іске асыру туралы » 2001 жылғы 24 мамырдағы «Қазақстан Республикасы аумағында сақтандыру қызметін лицензиялау туралы ережені бекіту туралы» 2000 жылғы 21 қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы жер қойнауын пайдаланушылар мен келісім шарттар жасау және оларды орындаужөніндегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің Құзыретті органы туралы ережені бекіту туралы» 2002 жылғы 29 тамыздағы «Ипотекалық несиелерді қамтамасыз етуде жер учаскелері мен жер пайдалану құқықтарын кепілге салу тәртібін бекіту туралы» 2002 жылғы 2 сәуірдегі «Жер учаскелеріне және жер пайдалану құқығына жеке меншік құқығын беру тәртібі туралы ережені бекіту туралы» қаулылар.10 тақырып: ҚР қылмыстық құқық негіздері және құқық қорғау органдары (2 сағат)Мақсаты : Қылмыстың қоғамға аса қауіпті екенің, оның алдын алу шараларын үйренеді.Негізгі сөздер : қылмыс, жаза, жауапкершілі.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны.1.ҚР қылмыстық құқық принциптері, пәні, әдістері.2.Қылмыс ұғымы мен белгілері3.Қылмыстық жауапкершілік ұғымы және қамқоршылықты

белгілеу4.Жазаның түрлері, мақсаты, жүйесі.5.Жаза тағайындаудың алғы шарттары.6.Жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән жайлар7.құқық қорғау органдары: қызметі, түрлері. Қазақстандағы сыбайлас

жемқорлықпен күрес Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы – қылмыс жасаған уақытта оны жасаушы адам мен мемлекет атынан әрекет ететін оның органдары ( анықтау, тергеу, сот, прокуратура органдары) арасында пайда болып, қылмыстық жауаптылықты толығымен іске асырған сәтінде аяақталатын қоғамдық қатынастар. Демек, қылмыс жасау сәтінен бастап мемлекет пен қылмыс жасаушы тұлғаның арасындағы туындаған қатынастарды реттейтін, сол сияқты өзге құқық салаларымен реттелген қатынастарды және кеййбір құқық салаларымен мүлде еттелмеген қоғамдлық қатынастарды қорғайтын нормалардың жиынтығын қыылмыстық құқық деп атаймыыыз.Ол осы жолда қандай әрекеттер қылмы болып табылатындығын, олар үшін қандай жазалар қолдану керектігін,қандай жағдайларды тұлға жаза мен жауаптылықтан босатылатындылығын, қылмыстық жазаны іске асыыруда, қылмысқа қарсы күрес пен оның алдын алуда қоғамдық ұйымдар мен бірлстіктердің қатысу нысандарын қарастырады. Қылмысты құқықтың барлық нормалары екіге, Жалпы және Ерекше бөлімге бөлінеді. Жалпы бөлім қылмыстық жауаптылықтың негіздерін , міндеттері мен принциптерін, жекелеген жаза түрлерінің қолдану шегін, оларды тағаййындау тәртібін белгілейтін нормалардан, шартты трде жаза қолдануды, қылмыстық жаза мен жауаптылықтан босатуды, үкімнің орындалуын кейінге қалдыруды реттейтін институттарды орнықтыратын нормаллардан, сондай-ақ, сотталғандарды түзету ісін қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктердің қатысу нысандарын көрсететін нормалардан тұрады. Сонымен қатар, кәмелетке толмағандардыың қылмыстық жауаптылығы мен оларды жазалаудың ерекшеліктері де, соттылықты жою мен алып тастау шарттары да Жалпы бөліммен реттеледі. Жалпы бөлімнің нормалары өзара да, Ерекше бөлімнің нормаларымен де тығыз байланысты. Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімінің нормаллары жаза түрлері мен оның қолдану шегін корсете отырып, нақты жекелеген қылмыстарға сипаттама береді.

Қылмыс істеген кезінде 16 жасқа толған адам жауапқа тартылады. Кейбір жағдайда өте ауыр қылмыс істеген 14 жастағы қылмыскер де жауапқа тартыады. Қылмыс әдейі, қасақана, немесе байқаусызда жасалуы мүмкін.

Егер адам қылмыс жасау кезінде оның қоғамға қауіптілігін сезбесе, өзін-өзі ұстап тұра алмаса, психикалық ұстама кезінде еш нәрсені сезбейтін болса, немесе жалпы кем ақыл болса, ондай адам қылмыстық жауапқа тартылуға жатпайды. Сот оны емдеуге мәжбүр ете алады. Егер адам мас қалпында қылмыс жасаса, онда ол жауапкершіліктен босатылмайды.Қылмыстың түрлері – ұрлық, тонау, қарақшылық, кісі өлтіру, ауыр дене жарақатын келтіру,зорлау, есірткі сату,алаяқтық,пара алу, пара беру, әскери қызметтен жалтару, т.б.Жаза түрлері- айыппұл салу, мүлкін тәркілеу, қамау, түзеу жұмыстары, қоғамдық жұмыстарға тарту, шартты түрде соттау,бас бостандығын шектеу, бас бостандығынан айыру, т.б.11 тақырып: ҚР қаржы және экологиялық құқық негіздері (1 сағат)

35


мазмұны. Қаржының басты мақсаты - мемлекетті ақша қаражатымен қамтамасыз ету.

Мемлекеттің қаржылық қызметіне елдің ақша жүйесін ұйымдастыру, мемлекеттік ақша қорларын бөлу және пайдалану жатады.

Ақша қорларын жинау тәсілдері:1. Иелерінен ақшаны міндетті түрде, қайтарымсыз алу (салықтар мен

бюджетке төленетін міндетті төлемдер).2. Міндетті-қайтарымды төлемдер (мемлекеттік заем).3. Ерікті-қайтарымсыз төлемдер және т.б.Ақша қорларын бөлу, негізінен қаржыландыру, дотациялау (субвенция, субсидия),

несие беру арқылы негізінен жүзеге асырылады.Қаржы құқығы дегеніміз - мемлекеттің қаржылық қызметін реттейтін құқықтық

нормалардың жиынтығы. Қаржы құқығының жүйесіне: ақша жүйесінің құқықтық негіздері, қаржыны басқару, жоспарлау, бақылау, бюджет-тік, салықтық құқықтар кіреді.

Бюджеттік құқық, мемлекеттік бюджетті құру және бөлу процесінде пайда болатын құқықтық қатынастарды (республикалық, жергілікті бюджеттердің заңдылық нышанында бекітілген кірісі мен шығысы) реттейді.

Салықтық құқық негіздеріСалықтық құқық - заңды және жеке тұлғалардан біржақты өктем, қайтарылмайтын

негізде, заң жүзінде белгіленген салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді ақшалай түрде бюджетке алу кезінде туындайтын салықтық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

Осыған орай, қандай да болмасын мемлекеттің атқаратын қызметінің ең маңызды, басты түрі - мемлекеттік кіріс. Сол мемлекеттік кірістердің ең негізгілері: салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер.

Олар қалыптастыру және алыну тәртібіне байланысты төмендегі түрлерге бөлінеді:

Салықтар. Корпорациялық және жеке табыс салықтары, қосылған құн салығы, акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері, әлеуметтік, жер, көлік құралдары мен мүлік салығы.

Алымдар. Заңды тұлғаларды, жеке кәсіпкерлерді, жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді, радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды, механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді, теңіз, озен кемелері, шағын көлемді кемелерді, азаматтык әуе кемелерін, дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркеуден өткізгені үшін алынатын алымдар; автокөлік құралдарының ҚР аумағы аркылы жүру алымы; аукциондардан алынатын алым; елтаңбалық алым; жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық және телевизия мен радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожілілік спектірін пайдалануға рұқсат бергені үшін алынатын алымдар.

Төлемақылар. Жер учаскелерін, жер бетіндегі көздердің су ресурстарын, қоршаған ортаны ластағаны, жануарлар дүниесін, орманды, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, радиожілілік спектрін, кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны, сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін алынатын төлемақылар.

Қоршаған орта - адам өмір сүретін және еңбек ететін өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, су және ауа кеңістігі, жер қойнауы.

Осыған орай, Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабының 1 тармағына сәйкес мемлекет адамның өмір сүруі мен денсаулығына қолайлы айналадағы ортаны қорғауды мақсат етіп қояды. Осы баптың мәні мен мағынасы, адамның өмірі мен

36

денсаулығы үшін қолайлы қоршаған ортаға құқылы екендігіне келіп саяды. Сондықтан қоршаған ортаны құқықтық қорғау мемлекеттің мақсаты болып табылады.

Экологиялық құқық - табиғи ресурстарды пайдалану және қорғау саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

"Қоршаған ортаны қорғау туралы" Заң экологиялық, табиғат қорғау қатынастарын реттейтін басты заң болып табылады. Бұл Заң қоршаған ортаны қорғаудың (ауаны, суды, топырақты, жер қойнауын, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін, табиғи ресурстарды) құқықтық негіздерін белгілейді.

Табиғатты қорғауды реттейтін құқықтық нормалардың тағы бір түрі - жер құқығы, яғни жер құқығының пәні жер қатынастары болып табылады.

Жер құқығы - жер қатынастарын реттейтін, мемлекет орнатқан, құқықтың бір саласы болып табылатын құқықтық нормалардың жиынтығы.

Қазақстан Республикасының жер заңдары мына принцинтерге негізделеді:- Қазақстан Республикасы аумағының тұтастығы, қол сұғылмаушылығы және

бөлінбейтіндігі;- жерді (табиғи ресурс), Қазақстан Республикасы халқының өмірі мен қызметінің

негізі ретінде сақтау;-жерді қорғау және ұтымды пайдалану;-экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;-жерді нысанды пайдалану;-ауыл шаруашылығына арналған жердің басымдылығы;- жерді ақы төлеп пайдалану және т.б.Еліміздің жер қоры ауыл шараушылығы мақсатындағы, елді мекендердің

(қалалардың, поселкелер мен ауылдық елді мекендердің) жері және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатына арналмаған жер, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер, орман қорының және босалқы жер санаттарына бөлінеді.

6.CЕМИНАР (ПРАКТИКАЛЫҚ) САБАҚТАРДЫҢ ЖОСПАРЫ

№ Тақырып Семинар сабақтарының сұрақтары

Апта Әдебиеттер

1 Мемлекет негіздері

1. Мемлекет ұғымы және белгілері.

2. Мемлекеттің шығу тегі туралы негізгі теориялар

3. Мемлекеттің функциялары.

4. Мемлекет нысандары.

1 (11)-10-11, 12-14

2 Мемлекет негіздері

1. Басқару нысаны: ұғымы және түрлері.

2. Мемлекет құрылыс нысаны: ұғымы және түрлері

3. Саяси режим: ұғымы және

2 (11)-14-16

37

түрлері4. Мемлекет

механизмі.

3.Құқық негіздері 1. Құқық ұғымы,

қағидалары және функциялары.

2. Құқықтың қайнар көздері.

3. Құқықтық реттеу әдістері.4. Нормативтік құқықтық актілер: ұғымы және түрлері

3 (11)-17-19

4. Құқық негіздері 1. Құқық нормасы: ұғымым және құрылымы

2. Құқық жүйесі және оның құрылымы.

3. Құқықтық қатынас құрылымы және түрлері. Әрекет қабілеттілік және құқық қабілеттілік. Заңды фактілер: әрекет және оқиға.

4. Құқықтық сана ұғымы және түрлері.

5. Құқықбұзушылық ұғымы құрылымы және түрлері. Заңды жауапкершіліктің ұғымы және түрлері.

4 (11)-17-20

5. Қазақстан Республикасының конституциялық құқық негіздері

1. ҚР конституциялық құқығы ұғымы мен жүйесі. (ҚР КҚ).

2. Конституция ұғымы мен түрлері. ҚР конституциясы мемлекеттің негізгі заңы. ҚР конституциясы

5 (11)-28-29, 31-35, 33

38

қағидалары.3. ҚР конституциялық

құрылысы ұғымы. ҚР егеменді мемлекет. ҚР- құқықтық, әлеуметтік, зайырлы, демократиялық мемлекет.ҚР- пезиденттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы мен түрлері. Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен міндеттері.

4. Азаматтық ұғымы. Азаматтық алу мен тоқтатудың негіздері.

6. Қазақстан Республикасының конституциялық құқық негіздері

1.ҚР сайлау құқығы мен қағидалары. Сайлау жүйесінің ұғымы мен түрлері. ҚР сайлау жүйесі.

2.ҚР Президенті.3.Заңшығарушы билік

негізі конститутция .4.Атқарушы биліктің

негізі конституция.5.Сот билігінің негізі

конституция.6.Жергілікті

мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару

6 (11)35-37,39-40, 41-44

7. ҚР әкімшілік құқық негіздері

1. ҚР әкімшілік құқығы ұғымы, қайнар көздері.

2. Әкімшілік құқық нормасы мен

7 (11)-44-48

39

құқықтық қатынас.3. Атқарушы билік

органы жүйесі.4. ҚР мемлекеттік

қызмет ұғымы мен жүйесі.

5. Әкімшілік құқықбұзушылық ұғымы мен құрамы.

6. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. Әкімшілік жазалардың түрлері мен ұғымы.

8 ҚР отбасылық құқық негіздері

1.ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі.

2.ҚР «Неке және отбасы туралы» заңы 17 декабря 1998 ж. ҚР неке және отбасылық заңнамасының қағидалары.

3.Некеге отырудың тәртібі мен шарттары ұғымы. Некені тоқтату.

4.Ерлі зайыптылардың жеке құқықтары мен міндеттері. Ерлі зайыптылардың мүліктік құықтары

8 (11)-58-59, 62, 63

9. ҚР отбасылық құқық негіздері

5. Отбасы ұғымы. Баланың құықтары. Ата-аналардың құқықтары мен міндеттері.


7. Отбасы мүшелерінің

9 (11)-59, 61-63

40

алименттік қатынасы.

8. Азаматтық хал актілері.

10

ҚР еңбек құқығы негіздері

5. ҚР еңбек құқығы ұғымы.

6. ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.

7. Еңбек қатынастары.Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт

10 (11)-48-49, 50-51.

11

ҚР еңбек құқығы негіздері

1. Қызметкерлердің санаттары.

2. Жұмыс уақыты3. Демалыс уақыты4. Жалақы

11 (11)-52-53, 55.

12

ҚР азаматтық құқығы негіздері

1. ҚР азаматтық құқығы ұғымы мен пәні және әдістері.

2. ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері.

3. Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері.

4. Жеке тұлға ұғымы,құқық қабілетілік және әрекет қабілеттілік. Қорғаншылық және қамқоршылықты белгілеу

5. Азаматты хабар ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану

12 (11)-55-56, 58

13

ҚР азаматтық құқығы негіздері

6. Заңды тұлға ұғымы мен түрлері

7. Мәмілінің ұғымы

13 (11)-58-60, 62-63

41

мен түрлері8. Өкілдік9. Интеллектуалдық

меншіктің құқықтық ережелері

10. Мұрагерлік құқық негіздері

14

ҚР қылымыстық құқық негіздері

5. ҚР қылмыстық құқық принциптері, пәні, әдістері.

6. Қылмыс ұғымы мен белгілері

7. Қылмыстық жауапкершілік ұғымы.

14 (11)-63-65, 66-67

15

ҚР қылымыстық құқық негіздері

1. Жазаның түрлері, мақсаты, жүйесі.

2. Жаза тағайындаудың алғы шарттары.

3. Жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән жайлар.

15 (11)-65-67, 67-69

7. Пәнді оқу бойынша әдістемелік нұсқаулықТеориялық материалдарды оқу бойынша әдістемелік нұсқаулық

Құқық негіздері пәні заңгер емес мамандықтардың бәріне дерлік оқытылады. Қазіргі демократиялық мемлекет, нарықтық экономика қалыптастыру жағдайында бұл пән жастарды негізгі құқықтық біліммен қамтамасыз ету мақсатын көздейді.Сондықтан, Құқық негіздері пәні бойынша дәріс, семинар, СОӨЖ сабақтарында Мемлекет, құқық, Конституциялық құқық, азаматтық, әкімшілік, еңбек, отбасы, қылмыстық құқық негіздері тақырыптары қаралады, әрбір тақырыпқа ПОӘК-нде 1-2 сағаттар

42

бөлінген.Сондықтан, бұл тақырыптарда заңгер емес студенттердің күнделікті өмірге қажетті заң ережелері қарапайым, түсінікті тілмен берілуге тиіс. Дәріс – оқытушының ауызша баяндауы, конспект түрінде материалды жеткізетін оқу нысаны. Дәріс арқылы құқық негіздері пәнінің негізгі мәселелерімен танысады.

Дәріс жазу барысында студенттер мемлекет, құқық, құқықтық мәртебе, азаматтық, Конституция, демократия, құқық бұзушылық, қылмыс және т.б. терминдердің толық мағынасын құқықтық сөздіктерден табады. Дәріс барысында әр түрлі кестелер, схемалар қолданылады.Семинар, СОӨЖ сабақтарында студенттерге заңдардан мысал келтіру, қажетті нормативтік актілермен, олардың комментарийлерімен жұмыс жасау ұсынылады.

Практикалық және лабораториялық сабақтар үшін әдістемелік нұсқаулықА) практикалық (семинар) сабақтары

Ұйымдастырушылық аспектіде қарастырылады: - студенттердің семинарға дайындығы;- студенттердің сабаққа қатысуы;- студенттердің тәртібі.

Оқытушы семинар барысында семинар материалдары қаншалықты меңгерілгендігі және ұсынылған оқулықтар қолданылуына байланысты студенттін жауабы бағаланады. Оқытушы семинар соңында сабаққа жалпы баға береді, сонымен қатар студенттердің жауаптарынада баға береді.

Тақырып 1-2: Мемлекет негіздеріМақсаты: Мемлекет нысандарының элементтерін, мемлекеттің пайда болуы туралы әртүрлі түсініктер, мемлекеттің негізгі ұғымдарын студенттер меңгереді. Әртүрлі елдердің саяси режимдерін, мемлекеттің құрылыс нысандарын, басқару нысандарын анықтайтын білімін қалыптастырады. Негізгі сұрақтар:

1.Мемлекет ұғымы және белгілері.

43

2.Мемлекеттің шығу тегі туралы негізгі теориялар3.Мемлекеттің функциялары. 4.Мемлекет нысандары5.Басқару нысаны: ұғымы және түрлері. 6.Мемлекет құрылыс нысаны: ұғымы және түрлері7.Саяси режим: ұғымы және түрлері8.Мемлекет механизмі.

Әдістемелік нұсқау:Кең түрде әңгімелесу. Семинар сұрақтарына, дәріс материалдарына негізделген кең түрдегі әңгімені ұйымдастыру. Кестелі бейнелеуді қолдану. Тақтада тапсырманы орындау және жазбаша, жаппай, жеке тұратын студенттерге білімін нығайту үшін сұрақтар қолдану. Тақырып 3: Құқық негіздеріМақсаты: студенттер құқық ұғымы және оған ұқсас ұғымдарды, Қазақстанның құқық қайнар көздерін меңгереді. Барлық құқық салаларында кездесетін құқық жүйесі, құрылымын оқиды. Негізгі сұрақтар:

1.Құқық ұғымы, қағидалары және функциялары.2.Құқықтың қайнар көздері.3.Құқықтық реттеу әдістері.

Нормативтік құқықтық актілер: ұғымы және түрлері4.Құқық нормасы: ұғымым және құрылымы5.Құқық жүйесі және оның құрылымы.6.Құқықтық қатынас құрылымы және түрлері. Әрекет қабілеттілік

және құқық қабілеттілік. Заңды фактілер: әрекет және оқиға.7.Құқықтық сана ұғымы және түрлері.8.Құқықбұзушылық ұғымы құрылымы және түрлері. Заңды

жауапкершіліктің ұғымы және түрлері.

Әдістемелік нұсқау:Кең түрде әңгіме. Семинар сұрақтарына, дәріс материалдарына негізделген кең түрдегі әңгімені ұйымдастыру. Кестелі бейнелеуді қолдану. Тақтада тапсырманы орындау және жазбаша, жаппай, жеке тұратын студенттерге білімін нығайту үшін сұрақтар қолдану.

Тақырып 4-5: Қазақстан Республикасының конституциялық құқық негіздеріМақсаты: ҚР конституциялық құқығы жүйесі туралы білімдері қалыптасады және нығайтылады .Негізгі сұрақтар:

1.ҚР конституциялық құқығы ұғымы мен жүйесі. (ҚР КҚ).2.Конституция ұғымы мен түрлері. ҚР конституциясы мемлекеттің

негізгі заңы. ҚР конституциясы қағидалары.3.ҚР конституциялық құрылысы ұғымы. ҚР егеменді мемлекет. ҚР-

құқықтық, әлеуметтік, зайырлы, демократиялық мемлекет.ҚР- пезиденттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет.

44

4.Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы мен түрлері. Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен міндеттері.

5.Азаматтық ұғымы. Азаматтық алу мен тоқтатудың негіздері.6.ҚР сайлау құқығы мен қағидалары. Сайлау жүйесінің ұғымы мен

түрлері. ҚР сайлау жүйесі.7.ҚР Президенті.8.Заңшығарушы билік негізі конститутция .9.Атқарушы биліктің негізі конституция.10. Сот билігінің негізі конституция.11. Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару

Әдістемелік нұсқау:семинар – диспут. Белсенді өрбіген әңгімені ұйымдастыру, яғни дәріс материалдарына, студенттердің өзіндік жұмысына негізделуі тиіс. Жаппай сұрауды қолдану.

Тақырып 6: Қазақстан Републикасының әкімшілік құқығы.Мақсаты: ҚР әкімшілік құқығы бойынша білімін бекіту, студенттерді қоғамдағы құқықтық жүріс тұрысқа тәрбиелейді. Негізгі сұрақтар:

1. ҚР әкімшілік құқығы ұғымы, қайнар көздері.2. Әкімшілік құқық нормасы мен құқықтық қатынас.3. Атқарушы билік органы жүйесі.4. ҚР мемлекеттік қызмет ұғымы мен жүйесі.5. Әкімшілік құқықбұзушылық ұғымы мен құрамы.6. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. Әкімшілік жазалардың

түрлері мен ұғымы.

Әдістемелік нұсқау: Семинар баяндамаларының жүйесі. Сабақтың құрылу жолы студенттердің баяндамасын тыңдатыру және баяндамашыға топ стденттерінің сұрақ қоюы, баяндама мазмұнына талдау.

Тақырып 7-8: Қазақстан Республикасының отбасы құқығыМақсаты: ҚР отбасылық құқығы жүйесі бойынша білім меңгертіледі. ҚР отбасылық-неке заңнамасы түсіндіріледі. Негізгі сұрақтар:

1.ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі.2.ҚР «Неке және отбасы туралы» заңы 17 декабря 1998 ж. ҚР неке

және отбасылық заңнамасының қағидалары.3.Некеге отырудың тәртібі мен шарттары ұғымы. Некені тоқтату.4.Ерлі зайыптылардың жеке құқықтары мен міндеттері. Ерлі

зайыптылардың мүліктік құқықтары5.Отбасы ұғымы. Баланың құқықтары. Ата-аналардың құқықтары

мен міндеттері.6.Бала асырап алудың ұғымы. Қорғаншылық және қамқоршылық

ұғымы. Патронат ұғымы.7.Отбасы мүшелерінің алименттік қатынасы.8.Азаматтық хал актілері.

45

Әдістемелік нұсқау: Жазбаша бақылау жұмысы. Жаппай жазбаша сұрау дәріс материалдарына, семинар сұрақтарына, материалдарды өз алдына талдауға негізделеді.

Тақырып 9-10: Қазақстан Республикасының еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы негіздеріМақсаты: Еңбек заңы бойынша білім нығайтылады, студенттердің болашақтағы еңбек қызметтеріне құқықтық дайындық жасалады. Негізгі сұрақтар:

1.ҚР еңбек құқығы ұғымы.2.ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.3.Еңбек қатынастары.4.Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт 5.Қызметкерлердің санаттары.6.Жұмыс уақыты7.Демалыс уақыты8.Жалақы 9.Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

Әдістемелік нұсқау: Кең түрде әңгіме. Семинар сұрақтарына, дәріс материалдарына негізделген кең түрдегі әңгімені ұйымдастыру. Кестелі бейнелеуді қолдану. Тақтада тапсырманы орындау және жазбаша, жаппай, жеке тұратын студенттерге білімін нығайту үшін сұрақтар қолдану.

Тақырып 11-12: Қазақстан Республиксының азаматтық құқық негіздеріМақсаты: -ҚР-ның азаматтық құқығының негізгі ұғымдары меңгеріледі.

- студенттер азаматтық құқықтық санаға, жауакершілікке тәрбиеленеді. Негізгі сұрақтар:

1.ҚР азаматтық құқығы ұғымы мен пәні және әдістері.2. ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері.3. Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері. 4.Жеке тұлға ұғымы,құқық қабілетілік және әрекет қабілеттілік.

Қорғаншылық және қамқоршылықты белгілеу5.Азаматты хабар ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану6.Заңды тұлға ұғымы мен түрлері7.Мәмілінің ұғымы мен түрлері8.Өкілдік9. Интеллектуалдық меншіктің құқықтық ережелері10. Мұрагерлік құқық негіздері

Әдістемелік нұсқаулық:Тереңдетілген сұрақ: Семинар сұрақтарына, дәріс материалдарына негізделген кең түрдегі әңгімені ұйымдастыру. Тақтада тапсырманы орындау және жазбаша, жаппай, жеке тұратын студенттерге білімін нығайту үшін сұрақтар қолдану.

46

8.Тақырып 13-14: Қазақстан Республикасының қылмыстық құқық негіздері және құқық қорғау органдары

Мақсаты: - ҚР-ның қылмыстық құқығы бойынша білімі нығайтылады,

- қылмыстың құрамының элементтерін анықтауды үйренеді, - студенттердің құқықтық жүріс тұрысы қалыптасады

Негізгі сұрақтар:1.ҚР қылмыстық құқық принциптері, пәні, әдістері.2.Қылмыс ұғымы мен белгілері3.Қылмыстық жауапкершілік ұғымы 4.Жазаның түрлері, мақсаты, жүйесі.5.Жаза тағайындаудың алғы шарттары.6.Жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән - жайлар.7.Құқық қорғау органдары: қызметі, түрлері. Қазақстандағы сыбайлас

жемқорлықпен күресӘдістемелік нұсқаулық:Өрбіген әңгіме. Семинар сұрақтарына, дәріс материалдарына негізделген кең түрдегі әңгімені ұйымдастыру. Қылмыстың құрамын анықтауды мысалға ала отырып сауалнамаларыдың әртүрлі нысандарын қолдану.

Тақырып 15: ҚР қаржы және экологиялық құқық негіздеріМақсаты: ҚР салық және экология заңнамалары туралы негізгі түсініктері қалыптасады.

Негізгі сұрақтар:1. Бюджет және салық заңнамаларының негізгі мәні, мазмұны. 2. Инвестициялық қатынастарды құқықтық реттеу. 3. Әлеуметтік сақтандыру мен қамсыздандыру нысандары4. Орман, Жер, Су кодекстері және басқа заңдар мен нормативтік актілердің негізгі

мазмұны.Әдістемелік нұсқаулық:Тереңдетілген сұрақ: Семинар сұрақтарына, дәріс материалдарына негізделген кең түрдегі әңгімені ұйымдастыру. Тақтада тапсырманы орындау және жазбаша, жаппай, жеке тұратын студенттерге білімін нығайту үшін сұрақтар қолдану.

С) студенттердің оқытушының басшылығымен жүргізілетін өзіндік жұмысы ( СОӨЖ)

Осы курс бойынша аптасына 2 СОӨЖ қарастырылған. Бұл жұмыс кеңестік және бақылау функцияларын атқарады. СОӨЖ кезінде студенттер оқытушыға өзіндік жұмысты орындау барсында пайда болған қиыншылықтар және сұрақтар бойынша жолығуларына болады. Бұндай мәселелер болмаған жағадайда , СОӨЖ-ге берілген уақыт өткен материалдар бойынша есеп беруіне және өзіндік жұмыстарды орындап тапсыруын пайдаланылады.

47

СОӨЖ жоспары :1-тақырып: Мемлекеттіњ негізгі алѓы шарттарыөткізу нысаны : жазбашатапсырмалар: рефератәдістемелік нұсқаулар : А4бет , көлемі – 8-10 стр., шрифт -14. Мазмұны: жоспар, маңыздылығы, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізіміәдебиеттер : Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001

2-тақырып: Мемлекет функциялары, түсінігі мен мәні. өткізу нысаны : жазбашаәдістемелік нұсқаулар : арнайы арналған дәптерге орындалады; түсіндірме беру керек. әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 2003 3-тақырып: Азаматтық қоғамның белгілері мен ұғымы.өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: мини баяндамаәдістемелік нұсқаулар : А4 форматта басылған 3-4 бет көлемінде (Times New Roman 14 шрифт) орындалады; Жұмыс талапқа сай, арнайы тақырыпта, әдебиеттері көрсетілген болуы қажетәдебиеттер : Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001 4-тақырып: мемлекеттік аппарат (мемлекет механизмі). өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: Кестені толтырыңыз.

Мемлекеттік органдарСипаттамасы

Президент, Үкімет Парламент Сот органдары

әдістемелік нұсқаулар : негізгі ерекше белгілері мен ортақ ұқсастықтары талданады әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 20035-тақырып: Құқықтық реттеу әдістері.өткізу нысаны : жазбаша -конспектілеутапсырмалар: әртүлі деректермен жұмыс жүргізуәдістемелік нұсқаулар : А4 форматта басылған 3-4 бет көлемінде (Times New Roman 14 шрифт) орындаладыәдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20016-тақырып: Құқықтың қайнар көздерінің түрлері.өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: ондағы жаңа ұғымдар бойынша схема сызу

48

әдістемелік нұсқаулар : А4 немесе А3 форматта басылады; схеманың атауы болуы қажет; схемада терминдерді көрсетумен қатар, оларға анықтама беру керек.әдебиеттер : Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алмты 20047-тақырып: Құқыққабілеттілік және әрекетқабілеттілік -жан-жақты анықтама беруөткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: кесте толтыруәдістемелік нұсқаулар : кестенің атауы болу керек; кесте салыстырмалы сипатта болуы мүмкін.әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20018-тақырып: Заңды жауапкершіліктің ұғымы мен түрлері өткізу нысаны : ауызшатапсырмалар : тақырып бойынша коллоквиумге әзірленуәдістемелік нұсқаулар : күрделігіне байланысты тақырыпты бірнеше тақырыпшалары бойынша негізгі мәселелеріне назар аудара отырып оқу қажет әдебиеттер : Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алмты 20049-тақырып: ҚР конституциясы ұғымыөткізу нысаны : ауызшатапсырмалар- ҚР конституциясына жалпы сипаттама беруәдістемелік нұсқаулар : Конституцияның құрылымы мен мәнін өз түсінігімен баяндау.әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 200310-тақырып: «Адам», «тұлға», «азамат» ұғымдарының байланысын анықтау.өткізу нысаны : тақырып бойынша бақылау жұмысытапсырмалар: тақырып бойынша оқып әзірленуәдістемелік нұсқаулар : бақылау жұмысы тақырыптың бірнеше сұрақтары бойынша нұсқаларға бөлінедіәдебиеттер : Қазақстан республикасының Конституциялық құқығы.Сапарғалиев Ѓ., Алматы 2007

11-тақырып: ҚР конституциялық кенесі.ҚР сайлау құқығы.Сайлау жүйесі ұғымы мен түрлері. өткізу нысаны : жазбаша конспектілеу және тест сұрақтарына жауап беру:тест тапсырмалары: Парламенттік республикалар:a. Германия, Италия.b. АҚШ, Бразилия.c. Ресей, Қазақстан.d. Өзбекстан, Түрікменстан.e. Ресей, АҚШ.Авторитарлық саяси режимінің белгілері:a. Азаматтардың құқықтарын шектеу, оппозициялық

партиялардың іс-әрекеттеріне тыйым салу.b. Сайланбалы билік органдарының рөлін төмендету.Билік өкілеттіліктерін Елбасы мен Үкіметтің қолына жинақтау.c. Биліктің бір адамның қолында шоғырлануы. d. Жауаптардың барлығы дұрыс.

Федеративтік мемлекеттер:Италия, Франция, Греция.Англия,Испания, Дания.

49

Индия, Канада, Мексика.Қазақстан, Түркия, Венгрия.1. Италия, Испания, Түркия.

Атқарушы билікке жататын орган: Парламент.Сот.ПрокуратураҮкімет.

a. Халық.Мемлекеттің арнаулы әлеуметтік қызметтері: Адамдардың денсаулығын қорғау, сыртқы қапуіпсіздігін қамтамасыз ету.Адамдардың қолайлы ортада тұруына, білім алуына жағдай жасау.Мүгедектерге мен зейнеткерлерге, балаға, отбасына қолдау, көмек көрсету.Қылмыстың алдын-алу, салық жинап, кәсіпкерлікті дамыту.a. Азаматтардық сөз бостандығы.

Абсолютті монархия елдері: Ұлыбритания, Жапония.Швеция, Бельгия.Дания, Испания.Сауд Аравиясы, Оман.АҚШ, Германия.

Федеративтік мемлекеттің конфедерациядан айырмашылығы:Федерация мүшелерінің шектеулі егемендігі болады, конфедерация мүшесінің егемендігі толық болады.Федерацияда конституция болмайды, конфедерацияда конституция болады.Федерацияның құрамында бірнеше тәуелсіз мемлекеттер болады, Конфедерацияның құрамында тәуелсіз мемлекет болмайды.a. Федерация мүшелерінің шектеулі егемендігі болмайды.Құқықтық мемлекеттегі “Тек заңмен белгіленгендерге ғана рұқсат етіледі” деген принцип кімдерге арналған?Жеке тұлғаларға.Заңды тұлғаларға.Жеке және заңды тұлғаларға.Мемлекет орган дар мен лауазымды тұлғаларға.a. Тек лауазымды тұғаларға.Тәуке ханның “Жеті Жарғы” атты жинағы құқықтың қандай қайнар көзі?Сот прецеденті.Әдет-ғұрып құқығы.Нормативтік акт.Нормативтік шарт.Конституция.Құқықтық мемлекеттегі “заңмен тыйм салынбағандардың бәріне рұқсат етіледі ” деген принцип кімдерге арналған:

50

Жеке тұлғаларға.Заңды тұлғаларға.Жеке және заңды тұлғаларға.Мемлекеттік орган дар мен лауазымды тұлғаларға.Жоғарыдағы жауаптардың барлығы.ҚР Конституциясы бойынша еліміздің ең қымбат қазынасы:Шикізат қоры: мұнай, газ, түсті металл.Мәдени құндылықтар: тарихи ескерткіштер, мұражайлар.Адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.Мемлекет аппараты, қарулы күштер.Мемлекеттік қазына және мемлекеттік меншік. Мемлекеттің өзіндік белгілері:Өзгермелілігі, формальды айқындылығы, жүйелілігі.Әділдік пен бостандық идеяларын білдіруі.Адамдардың мінез-құлқын реттейтін ережелердің болуы.Территориясы, халқы, билік, егемендігі, заңдары, салық жүйесі болуы.Әділдік пен ізгілік принципінің болуы. әдістемелік нұсқаулар : дұрыс 1 жауапқа ғана ең жақын мағынасы бойынша белгі қойыладыәдебиеттер : Қазақстан республикасының Конституциялық құқығы.Сапарғалиев Ѓ., Алматы 2007

12-тақырып: Қазақстан Республикасы – президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет.ҚР конституциялық кеңесі.өткізу нысаны : жазбаша, ауызша.тапсырмалар: тақырып бойынша жазбаша жүйелі мәлімет жинақтап, тақырыптың мәнін ашу.әдістемелік нұсқаулар : әртүрлі дереккөздерге талдау жасау қажет.әдебиеттер : Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы 2003

13-тақырып: ҚР әкімшілік құқық негізі өткізу нысаны : жазбашатапсырмалар: тақырып бойынша негізгі терминдерге анықтама жазуәдістемелік нұсқаулар : арнайы арналған дәптерге орындалады; белгілі бір тақырыпта 20-25 сөзге анықтама немесе түсіндірме беру керек. әдебиеттер : Салыстырмалы құқықтану негіздері, С.А. Табанов, Алматы 2003

14-тақырып: мемлекеттік қызмет түрлері – конспектілеу.өткізу нысаны : жазбаша,ауызшатапсырмалар, сұрақтар : нақты мысалдар бойынша мемлекеттік қызмет түрлері мен оларға қойылатын талаптарды саралауәдістемелік нұсқаулар : әртүрлі дереккөздерге талдау жасау қажетәдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. Ғ. Сапарғалиев, Алматы 2003

15-тақырып: Некені тоқтату – заңдық негіздерін саралау.өткізу нысаны : жазбашатапсырмалар: тақырып бойынша схемаәдістемелік нұсқаулар : А4 немесе А3 форматта басылады; схеманың атауы болуы қажет; схемада терминдерді көрсетумен қатар, оларға анықтама беру керек.

51

әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 200316-тақырып: Ерлі зайыптылардың мүліктік құқықтары - заңдық негіздерін саралау.

өткізу нысаны : жазбаша, ауызша тапсырмалар: мысалдар келтіруәдістемелік нұсқаулар : арнайы арналған дәптерге орындалады; түсіндірме беру керек. әдебиеттер : Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001

17-тақырып: Баланың құқықтары заң нормаларынан мысалдар келтіру.өткізу нысаны : жазбаша, ауызшаәдістемелік нұсқаулар : арнайы арналған дәптерге орындалады; заң нормаларынан мысалдар келтіру және түсіндірме беру керек. әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 2003 18-тақырып: Қорғаншылық және қамқоршылықтың мән-мазмұнын ашу.өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: мини баяндамаәдістемелік нұсқаулар : А4 форматта басылған 3-4 бет көлемінде (Times New Roman 14 шрифт) орындалады; Жұмыс талапқа сай, арнайы тақырыпта, әдебиеттері көрсетілген болуы қажетәдебиеттер : Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001

19-тақырып: ҚР еңбек құқығы өткізу нысаны : жазбашатапсырмалар: – сөзжұмбақ құрастыру.әдістемелік нұсқаулар : А4 немесе А3 парағы. Құрылымы: кроссвордтың атауы, сұрақтар, жауаптар.әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 200

20-тақырып: Еңбек қатынастары- заңдық негіздерін саралау.өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: әртүлі деректермен жұмыс жүргізуәдістемелік нұсқаулар : А4 форматта басылған 3-4 бет көлемінде (Times New Roman 14 шрифт) орындаладыәдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 200321-тақырып: жұмыс уақытының түрлері.өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: Тақырып бойынша схема сызуәдістемелік нұсқаулар : А4 немесе А3 форматта басылады; схеманың атауы болуы қажет; схемада терминдерді көрсетумен қатар, оларға анықтама беру керек.әдебиеттер : Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001

22-тақырып: Демалыс уақыты – түрлеріне жан-жақты анықтама беру.өткізу нысаны : жазбаша тапсырмалар: демалыс түрлері бойынша кесте толтыруәдістемелік нұсқаулар : кестенің атауы болу керек; кесте салыстырмалы сипатта болуы мүмкін.әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 200

52

23-тақырып: Азаматтық құқықтық қатынастың ұғымы мен түрлері - жан-жақты анықтама беруөткізу нысаны : ауызшатапсырмалар : тақырып бойынша коллоквиумге әзірленуәдістемелік нұсқаулар : күрделігіне байланысты тақырыпты бірнеше тақырыпшалары бойынша негізгі мәселелеріне назар аудара отырып оқу қажет әдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 200324-тақырып: ҚР азаматтық құқығы қайнар көздері және принциптері өткізу нысаны : ауызшатапсырмалар - заңдардан мысалдар келтіру.әдістемелік нұсқаулар : заңдардан мәлімет жинауәдебиеттер : Баянов А.Б. «Мемлекет және құқық негіздері», Алматы 2001

25-тақырып: Мұрагерлік құқық негіздері - заңдық негіздерін саралау.өткізу нысаны : тақырып бойынша бақылау жұмысытапсырмалар: тақырып бойынша оқып әзірленуәдістемелік нұсқаулар : бақылау жұмысы тақырыптың бірнеше сұрақтары бойынша нұсқаларға бөлінедіәдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. З.О. Ашитов, Алматы 2003

26-тақырып: Қылмыс ұғымы мен белгілері - жан-жақты анықтама беру

өткізу нысаны : ауызшаәдістемелік нұсқаулар : оқулықтар мен заңдар бойынша мән-мазмұнын ашу.әдебиеттер : Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алмты 200427-тақырып: Қылмыстың құрамы мен элементтері.өткізу нысаны : рефераттапсырмалар: тақырып бойынша жазбаша жүйелі мәлімет жинақтауәдістемелік нұсқаулар : әртүрлі дереккөздерге талдау жасау қажетәдебиеттер : Мемлекет және құқық негіздері. Н. Дулатбек, Астана 20028-тақырып: Жазаны жеңілдететін мән жайлар - заңдардан мысалдар келтіру.өткізу нысаны : жазбашатапсырмалар: тақырып бойынша негізгі терминдерге анықтама жазуәдістемелік нұсқаулар : арнайы арналған дәптерге орындалады; белгілі бір тақырыпта 20-25 сөзге анықтама немесе түсіндірме беру керек. әдебиеттер : Құқық негіздері. С.Д. Баққұлов, Алмты 2004

29-тақырып: қылмыс санаттары. өткізу нысаны :ауызша,жазбашатапсырмалар, сұрақтар Сұрақты конспектілеуәдістемелік нұсқаулар : әртүрлі дереккөздерге талдау жасау қажетәдебиеттер : Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. А.Н. Ағыбаев30-тақырып:Қоршаған ортаны қорғау, экологиялық сараптама туралы заңдар.өткізу нысаны : жазбашатапсырмалар: тақырып бойынша схемаәдістемелік нұсқаулар : А4 немесе А3 форматта басылады; схеманың атауы болуы қажет; схемада терминдерді көрсетумен қатар, оларға анықтама беру керек.әдебиеттер : Қоршаған ортаны қорғау, экологиялық сараптама туралы заңдар.

53

8.КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ Бұл пән бойынша курстық жұмыс жоспарланбаған.

9.СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСТАРЫНА АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛДАР

СӨЖ – дидактикалық тапсырмаларды өз бетімен орындауға, танымдық қабілетті арттыруға және белгілі бір ғылым саласысына байланысты білімін толықтыруға негізделген оқу процесінің ерекше бір түрі.

СӨЖ шығармашылық белсендікті, логикалық ойлауды дамытуды қамтамасыз ететін практикалық тапсырмаларды жүзеге асырумен байланысты болып табылады.

СӨЖ оқытушының қатысуымен (ОЖСӨЖ) аудиториядан тыс және оқытушысыз аудиториядан тыс (СӨЖ) сабақтардан тұрады.

СӨЖ материалдарының түрлері кафедраның профессор-оқытушылар құрамымен жасалып, келесі құжаттарды қамтиды:

пәннің оқытылу кезеңін түгел қамтитын сөж кестесі типтік және жұмыс оқу бағдарламарының негізгі бөлімдеріне сай келетін тапсырмалар жүйесі рефераттардың, баяндамалардың, шығармашылық жұмыстардың тақырыптары негізгі және қосымша әдебиеттердің тізімі кеңес түрлері бақылау түрлері бағалау критериялары, орындалатын жұмыстың көлемі және оны тапсыру уақыты т.б.

СӨЖ ЖОО-ның нормативті құжаттарының негізінде (оқу бағдарламасы) ұйымдастырылады.

СӨЖ-дің ұйымдастырылуы библиографиялық мәліметтерді өңдеумен (картотеканы

дайындау), жазбаша жұмыстарды дайындаумен (реферат, баяндама,

бақылау тапсырмалары, аннотация), ғылыми жобаны өндеумен (семестрлік, курстық, дипломдық

жұмыстар, проблемалық мақалалар), виртуальдық жұмыстарды іздестірумен (интернет жүйесі

және локальды желі арқылы), жеке аудированиямен (лингофон жүйесі және медиатека

арқылы), электрондық курстың материалын меңгерумен

(компьютерлік жүйе арқылы),лабораториялық тәжірибені еңгізумен (спортық кешен

арқылы) байланысты.СОӨЖ тақырыптары,мақсаты дәріс,семинар

тақырыптарыеа сәйкес келеді.

54

9.1. Реферат тақырыптары:1. ҚР Конституциясы мемлекеттің ата заңы.2. Мемлекеттің пайда болу теориялары.3. Мемлекет нысандары және олардың түрлері.4. Монархиялық басқару нысандары.5. Республикалық басқару нысаны.6. Мемлекеттік құрылымдық нысаны.7. Жай мемлекеттер және оның түрлері.8. Федерация және конфедерация.9. Саяси режим және олардың түрлері.10. Демократиялық және антидемократиялық

режим.11. Азаматтық құқық және оның қағидалары.12. Қылмыс және жаза.13. Отбасылық құқық негіздері.14. Еңбек құқығы және еңбек қатынастары.15. Әкімшілік жауапкершілік және жазалар.

Реферат: А4бет , көлемі – 8-10 стр., шрифт -14. Мазмұны: жоспар, маңыздылығы, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі

9.2. Мәліметтердің тематикасы:1. Қоғамның саяси жүйесінде мемлекеттің оны мен рөлі2. ҚР заңдылықты, құқық тәртібін және тәртіпті нығайту

бойынша іс-шаралары3. ҚР-да құқықтық мемлекетті құрудың ерекшеліктері

Мәлімет : ерекше талаптар қойылмайды. Студенттің мәліметті жазбаша немесе ауызша түрде орындауына болады

9.3. Баяндамалардың тематикасы: 1. Мемлекет пен қоғамдық бірлестіктердің өзара қарым-

қатынастары2. Халықаралық қатынастарды реттеуде құқықтың рөлі3. ҚР-дағы тұлғаның құқықтық ережелерінің негіздері4. Казақстан отбасы заңнамасының тарихи қырлары

Баяндама - А4 парағы, көлемі – 5-6 бет., шрифт-14. (компьютерде терілуі қажет). Мазмұны: фактілер, салыстырмалы түрде талдауға болады

55

9.4. Ккроссвордтардың тақырыбы: (кроссвордта 20 дан кем емес сөз болу тиіс)

1. Мемлекет және құқық негіздері2. Мемлекет және құқық негіздері

3. ҚР отбасы және әкімшілік құқықтары негіздері4. Еңбек және қылмыстық құқық негіздері5. Азаматтық құқық негіздері

Сөзжұмбақ : А4 немесе А3 парағы. Құрылымы: сөзжұмбақтың атауы, сұрақтар, жауаптар.

95. Сұрақтарды конспектілеу: 1. Жұмысшылардың жекелеген категориялары2. Еңбек тәртібі

3. Тәртіптік жауапкершілік. Тәртіптік жазалардың түсінігі мен түрлері 4. Еңбек дауларының түсінігі мен түрлері 5. Қылмысқа қатысу түсінігі. Қылмыс жасау сатысы.

Қосымша сұрақтарды конспектілеу: дәптерге орындалады

10. ӨНДІРІСТІК ПРАКТИКАДАН ӨТУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ (бұл пән бойынша практика қарастырылмаған)

11.СТУДЕНТТЕРДІҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҚЫЛАУ МЕН БАҒАЛАУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ11.1. Білімді бағалау жөніндегі мәлімет

Пәнді оқу «Құқық негіздері» оқу курсы бойынша материалдарды қамтитын тест нысаныдағы емтиханмен аяқталады. Емтиханға жіберілудің міндетті шарты дәріс материалдарын білу және болуы, семинар сабақтарына жауаптырының болуы, өзіндік жұмыстарды орындау, аралық бақылауды тапсыру және рейтинг алу.

Дәріс және семинар сабақтарына студенттер кешікпен қалдырмай баруы тиіс, семинарға дайындалу және қатысу міндетті болып табылады.

Оқушылар әрбір тақырып бойынша есеп беруі қажет, оқытушы көрсеткен уақыт ішінде өзіндік жұмысты орындау тиіс. Өзіндік жұмысты аралық бақылауды жүргізбес бұрын 3 күн қалғанда тапсырлыуы тиіс. Студенттерге рейтинг аралық бақылау тапсырлыған күні қойылады. Студент аралық бақылаудан босатылуы мүмкін егер сабақ жібермеген болса, тақырып бойынша барлық есеп берсе, бақылау және жеке өзіндік жұмыстарды уақытында тапсырса.

11.1 «Құқық негіздері пән бойынша білімді бағалау кестесі»

56

Бағалау саясаты:

№ Бағалау критерийлері Бағалау түрі

Жұмысы үшін қойылатын

балл

Орындалған жұмыстың мөлшері

1 Дәрістегі белсенділігі 100 152 Семинардағы белсенділігі 100 153 ОЖСӨЖ сабағындағы

белсенділігі100 30

4 СӨЖ сабағындағы белсенділігі 100 305 Жеке тапсырмалар 100 66 Жазбаша жұмыстар 100 27 Коллоквиум 100 28 Аралық бақылау 100 29 Аралық аттестация (Р1, Р2) 100 Барлық

бағалардыңорта арифметика-лық шамасы

10

Ағымдағы бақылау (Р1+ Р2)/2

11

Емтиханға жіберілу рейтингісі Ағымдағы бақылау *0,6

12

Қорытынды бақылау (емтихан) 100*0,4

13

Барлығы (Қорытынды нәтиже) Емтиханға жіберілу рейтингісі+ Қорытынды бақылау

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 100

балл құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші -100 балл).

Қорытынды баға былайша есептеледі: І=Rдоп*0,6(60%)+E*0,4(40%), мысалы, 80*0,6 (60%)+90*0,4 (40%)= 48+36=84, В, жақсы. Мұндағы, І - қорытынды баға, Rдоп -емтиханға кіру рейтингі, Е - емтихан нәтижесі.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)

57

Студенттердің білімі келесі кесте бойынша бағаланады:

БағалауБағаның әріптік

баламасыБағаның сандық

баламасы

Бағаның проценттік баламасы

Бағалаудың дәстүрлі жүйесі

A 4,0 95-100 өте жақсыA- 3,67 90-94B+ 3,33 85-89

жақсыB 3,0 80-84B- 2,67 75-79C+ 2,33 70-74

қанағаттанарлықC 2,0 65-69C- 1,67 60-64D+ 1,33 55-59D 1,0 50-54F 0 0-49 қанағаттанарлықсыз

11.2 Курс саясаты және іс-жосығы (процедурасы)

Студенттерге қойылатын талаптар:Курс бойынша жоғары балл алу үшін әрдайым жұмыстану қажет.

Себебі пән бойынша баға жалпы семестр бойы жинақталады. Сабаққа белсенді қатысып, барлық тапсырмаларды нақты, дұрыс, ұқыпты, толық орындаған жағдайда студентке жоғары баға қойылады. Студент әрбір кредит сағат бойынша жинаған балдарын есептеп жүру қажет (жоғарыда көрсетілген пән бойынша білімді бағалау және апталық тақырыптық кесте бойынша)1. Сабаққа қатысу

Студент сабаққа қатысуға міндетті. Қалдырылған сабақтар пәннің оқу-әдістемелік кешенінде көрсетілгендей толық көлемде орындалу қажет. Пәннің 3/1 себепсіз қалдырса, курстан шығарылады.2. Аудиториядағы тәртіп

Студент сабаққа кешікпеу, сабақ уақытында сөйлеспеу, газет оқымау, ұялы телефоның сөндіру, оқу үрдісіне белсенді қатысуы қажет.3. Үй тапсырмасы

Үй тапсырмасы міндетті түреде көрсетілген мерзімде орындалуы қажет. Үй тапсырмалары негізінде қорытынды баға шығарылады.4. Жеке тапсырмалар

Семестрлік жеке тапсырмалар міндетті болып табылады. Олар реферат (баяндама, хабарлама т.б.) ретінде орындалып, қорғалады. Бұл тапсырмалардың әрқайсысы бағаланып, қорытынды баға шығарылады.5. Бақылау жұмысы.

Бақылау жұмысы сабақ уақытында орындалып, тапсырылады. Студенттердің білімін бақылау негізінен тест тапсырмаларын орындату арқылы тексеріледі.

58

11.3 «Мемлекет және құқық негіздері» пәні бойынша тест тапсырмалары. Алғашқы рулық қауымдағы қоғамдық биліктің ерекшеліктері қандай?a. Билік басында қаруланған адамдар болады, олар арнайы

аппарат құрып, басқару ісімен айналысады.b. Билік беделге, жасы үлкенді құрмет тұтуға, дәстүрге

негізделеді, рудан оқшауланған мәжбүрлеу аппараты болмайды.

c. Іс жүзінде билік деген болмайды, барлығы кездейсоқ жағдайларға байланысты болады.

d. Қауымның тұрмыс-тіршілігі ұйымдаспаған, тәртіп болмайды.e. Билік басында бір адам болады, оларда орталық аппарат

болмайды.Патриархалдық теория бойынша мемлекет қалай пайда болған?a. Отбасынан, әулеттен, оның өсіп-дамуынан.b. Бір тайпалардың басқа тайпаларды жаулап алуынын

нәтижесінде.c. Жеке меншік пен таптардың шығуымен.d. Құдіретті күштің ықпалыменe. Діни уағыздаудың әсерінен. Қоғамдық келісім(шарт) теориясының өкілдері:a. Ф. Аквинский, Маритэнb. Л. Гумплович, Е. Дюринг, К. Каутский.c. Г.Гроций, Т. Гоббс, Ж.Ж. Руссо.d. Аристотель, Р. Фильмер.e. К.Маркс, Ф.Энгельс, В.Ленин.Конституциялық монархия елдері:a. Италия, Түркия, Қытай.b. Швеция, Жапония, Ұлыбритания. c. АҚШ, Франция, Германия.d. Индия, Финляндия, Сирия.e. Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан.Парламент тік республикалар:f. Германия, Италия.g. АҚШ, Бразилия.h. Ресей, Қазақстан.i. Өзбекстан, Түрікменстан.j. Ресей, АҚШ.Авторитарлық саяси режимінің белгілері:e. Азаматтардың құқықтарын шектеу, оппозициялық

партиялардың іс-әрекеттеріне тыйым салу.f. Сайланбалы билік органдарының рөлін төмендету.Билік өкілеттіліктерін Елбасы мен Үкіметтің қолына жинақтау.g. Биліктің бір адамның қолында шоғырлануы. h. Жауаптардың барлығы дұрыс.

Федеративтік мемлекеттер:Италия, Франция, Греция.

59

Англия,Испания, Дания.Индия, Канада, Мексика.Қазақстан, Түркия, Венгрия.2. Италия, Испания, Түркия.

Атқарушы билікке жататын орган: Парламент.Сот.ПрокуратураҮкімет.

b. Халық.Мемлекеттің арнаулы әлеуметтік қызметтері: Адамдардың денсаулығын қорғау, сыртқы қапуіпсіздігін қамтамасыз ету.Адамдардың қолайлы ортада тұруына, білім алуына жағдай жасау.Мүгедектерге мен зейнеткерлерге, балаға, отбасына қолдау, көмек көрсету.Қылмыстың алдын-алу, салық жинап, кәсіпкерлікті дамыту.b. Азаматтардық сөз бостандығы.

Абсолютті монархия елдері: Ұлыбритания, Жапония.Швеция, Бельгия.Дания, Испания.Сауд Аравиясы, Оман.АҚШ, Германия.

Федеративтік мемлекеттің конфедерациядан айырмашылығы:Федерация мүшелерінің шектеулі егемендігі болады, конфедерация мүшесінің егемендігі толық болады.Федерацияда конституция болмайды, конфедерацияда конституция болады.Федерацияның құрамында бірнеше тәуелсіз мемлекеттер болады, Конфедерацияның құрамында тәуелсіз мемлекет болмайды.b. Федерация мүшелерінің шектеулі егемендігі болмайды.Құқықтық мемлекеттегі “Тек заңмен белгіленгендерге ғана рұқсат етіледі” деген принцип кімдерге арналған?Жеке тұлғаларға.Заңды тұлғаларға.Жеке және заңды тұлғаларға.Мемлекет орган дар мен лауазымды тұлғаларға.b. Тек лауазымды тұғаларға.Тәуке ханның “Жеті Жарғы” атты жинағы құқықтың қандай қайнар көзі?Сот прецеденті.Әдет-ғұрып құқығы.Нормативтік акт.Нормативтік шарт.Конституция.

60

Құқықтық мемлекеттегі “заңмен тыйм салынбағандардың бәріне рұқсат етіледі ” деген принцип кімдерге арналған:Жеке тұлғаларға.Заңды тұлғаларға.Жеке және заңды тұлғаларға.Мемлекеттік орган дар мен лауазымды тұлғаларға.Жоғарыдағы жауаптардың барлығы.ҚР Конституциясы бойынша еліміздің ең қымбат қазынасы:Шикізат қоры: мұнай, газ, түсті металл.Мәдени құндылықтар: тарихи ескерткіштер, мұражайлар.Адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.Мемлекет аппараты, қарулы күштер.Мемлекеттік қазына және мемлекеттік меншік. Мемлекеттің өзіндік белгілері:Өзгермелілігі, формальды айқындылығы, жүйелілігі.Әділдік пен бостандық идеяларын білдіруі.Адамдардың мінез-құлқын реттейтін ережелердің болуы.Территориясы, халқы, билік, егемендігі, заңдары, салық жүйесі болуы.Әділдік пен ізгілік принципінің болуы. Теологиялық теорияның өкілдері:Г.Гроций, Т. Гоббс, Ж.Ж. Руссо.А. Августин, Ф. Аквинский.Аристотель, Р. Фильмер.А. Ратцель, В.Соловьев, Б. Чичерин.Аристотель, Т. Гоббс, Чичерин.Маркстік теория бойынша мемлекеттің пайда болуы:Географиялық ортаның ерекшеліктеріне байланысты.Рудың тайпаға, тайпаның одаққа бірігуінен.Билеуші мен қол астындағы адамдардың келісімі арқылы.

Жеке меншік пен топтардың шығуынан

11.4 Студенттердің білімін тақырыптар бойынша тексеру және емтихан сұрақтары11.4. 1 2 семестрдің 1-7 апталардағы тақырыптар бойынша тексеру сұрақтары: Мемлекеттің пайда болуы туралы негізгі теориялар..1. ҚР сайлау құқығы ұғымы және қағидалары. Сайлау жүйесінің

ұғымы мен түрлері.2. Некеге тұрудың ұғымы , тәртібі және шарттары3. Мемлекет ұғымы және белгілері.4. Заңшығарушы биліктің конституциялық негіздері.5. Мұрагерлік құқық негіздері.6. Мемлекетт функциясы ұғымы және жіктелуі. 7. Жергілікті басқару және өзін өзі басқару.8. Атқарушы билік органдар жүйесі..9. Мемлекет нысаны және оның элементтері.

61

10. ҚР Президенті.11. Жаза мен жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын

мән- жайлар.12. Басқару нысаны ұғымы және түрлері.13. 1998 ж 17 желтоқсандағы «Неке және отбасы туралы» заң.

ҚР неке-отбасы заңнама қағидалары.14. Азаматтық хал актілері.15. Мемлекет құрылым нысаны ұғымы және түрлері.16. ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі. 17. ҚР Конституциялық кеңесі.18. Саяси режим ұғымы және түрлері.19. Әкімшілік құқықтық норма және құқықтық қатынастар.20. Мәмілі ұғымы және түрлері.21. Мемлекеттік аппарат ( мемлекет механизмі ).22. Конституция ұғымы және түрлері . ҚР Конституциясы

мемлекеттің негізгі заңы ретінде . ҚР Конституциясы қағидалары.

23. Жұмыс уақыты.24. Құқық функциясы ұғымы және белгілері.25. Атқарушы биліктің конституциялық негіздері.26. Отбасы мүшелері арасындағы алименттік қатынастар.27. Құқықтық реттеу әдістері.28. Еңбек нормасы және жалақы.29. Қамқоршы және қорғаншы тағайындау.30. Құқық қайнар көздері ұғымы және түрлері.31. Отбасы ұғымы. Баланың құқықтыры. Ата-аналардың

құқықтары мен міндеттері.32. Жеке тұлға ұғымы, әрекет және құқыққабілеттілік.33. Нормативтік құқықтық актілер ұғымы және түрлері (НҚА).

11.4.2. 2 семестрдің 8-15 апталардағы тақырыптар бойынша тексеру сұрақтары:

ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.34. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. 35. Құқық нормасы ұғымы және құрылымы.36. ҚР азаматтық құқық қайнар көздері зжәне қағидалары.37. Жазаның түрлері, мақсаты және жүйесі.38. Құқық жүйесі және оның элементтері.39. ҚР мемлекеттік қызмет ұғымы және қағидалары.40. Еңбек құқықтық қатынастары.41. Құқықтық қатынас ұғымы және құрылымы. Құқыққаілеттік

және әрекетқабілеттік. Заңды фактілер: әрекет және оқиға.42. Сот билігі конституциялық негіздер.43. Некені тоқтату.44. Құқықтық сана ұғымы және түрлері, деңгейі.45. Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы. Адам мен азаматтың

конституциялық құқытары мен міндеттері.

62

46. ҚР енбек құқығы ұғымы.47. Құқықбұзушылық ұғымы түрлері және құрамы. Заңды

жауапкершілік ұғымы және түрлері.48. ҚР КҚ ұғымы және жүйесі..49. Заңды тұлға ұғымы және түрлері.50. ҚР конституциялық құрылысы. ҚР – демократиялық, зайырлы,

құқықтық және әлеуметтік мемлекет. 51. Демалыс уақыты.52. ҚР адаматтық құқық ұғымы, пәні және әдісі.53. ҚР президенттік басқару нысанындағы унитарлы мемлекет.54. Ерлі-зайыптылардың мүліктік және мүліктік емес құқықтары

мен міндеттері.55. Қылмыс ұғымы және белгілері.56. Азаматтық ұғымы. Азаматтықтың негізгі артықшылықтары..57. ҚР әкімшілік құқық ұғымы, жүйесі және қайнар көздері.58. Жаза түрлері және ұғымы.59. Әкімшілік құқықбұзушылықтың ұғымы және түрлері .60. Бала асырап алу ұғымы.Қорғаншылық және қамқоршылық

ұғымы. Паронат ұғымы.61. ҚР қылмыстық құқық ұғымы, әдісі және жүйесі.62. Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт.63. Интеллектуалдық меншіктің құқықтық ережелері.64. Қылмыс құрамы ұғымы. Есідұрыс еместік ұғымы.65. Қызметкерлердің кейбір санаттары.66. Азаматтық құқықтық қатынас құрылымы және ұғымы. 67. Қылмыстық жауапкершілік ұғымы..68. ҚР- егеменді мемлекет. 69. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану.70. Ерлі – зайыптылардың мүліктік құқықтары.71. Азаматтық ұғымы. Азаматтықты тоқтату негіздері.72. Әкімшілік жазалар ұғымы және түрлері..73. Өкілдік.

11.5. Емтиханға дайындық сұрақтары:

1. Мемлекеттің пайда болуы туралы негізгі теориялар..2. ҚР сайлау құқығы ұғымы және қағидалары. Сайлау жүйесінің

ұғымы мен түрлері.3. Некеге тұрудың ұғымы , тәртібі және шарттары4. Мемлекет ұғымы және белгілері.5. Заңшығарушы биліктің конституциялық негіздері.6. Мұрагерлік құқық негіздері.7. Мемлекет функциясы ұғымы және жіктелуі. 8. Жергілікті басқару және өзін өзі басқару.9. Атқарушы билік органдар жүйесі..10. Мемлекет нысаны және оның элементтері.11. ҚР Президенті.

63

12. Жаза мен жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән- жайлар.

13. Басқару нысаны ұғымы және түрлері.14. 1998 ж 17 желтоқсандағы «Неке және отбасы туралы» заң.

ҚР неке-отбасы заңнама қағидалары.15. Азаматтық хал актілері.16. Мемлекет құрылым нысаны ұғымы және түрлері.17. ҚР отбасылық құқық ұғымы және жүйесі. 18. ҚР Конституциялық кеңесі.19. Саяси режим ұғымы және түрлері.20. Әкімшілік құқықтық норма және құқықтық қатынастар.21. Мәмілі ұғымы және түрлері.22. Мемлекеттік аппарат ( мемлекет механизмі ).23. Конституция ұғымы және түрлері . ҚР Конституциясы

мемлекеттің негізгі заңы ретінде . ҚР Конституциясы қағидалары.

24. Жұмыс уақыты.25. Құқық функциясы ұғымы және белгілері.26. Атқарушы биліктің конституциялық негіздері.27. Отбасы мүшелері арасындағы алименттік қатынастар.28. Құқықтық реттеу әдістері.29. Еңбек нормасы және жалақы.30. Қамқоршы және қорғаншы тағайындау.31. Құқық қайнар көздері ұғымы және түрлері.32. Отбасы ұғымы. Баланың құқықтыры. Ата-аналардың

құқықтары мен міндеттері.33. Жеке тұлға ұғымы, әрекет және құқыққабілеттілік.34. Нормативтік құқықтық актілер ұғымы және түрлері (НПА).35. ҚР еңбек құқығы қайнар көздері.36. Әкімшілік жауапкершілік ұғымы. 37. Құқық нормасы ұғымы және құрылымы.38. ҚР азаматтық құқық қайнар көздері зжәне қағидалары.39. Жазаның түрлері, мақсаты және жүйесі.40. Құқық жүйесі және оның элементтері.41. ҚР мемлекеттік қызмет ұғымы және қағидалары.42. Еңбек құқықтық қатынастары.43. Құқықтық қатынас ұғымы және құрылымы. Құқыққаілеттік

және әрекетқабілеттік. Заңды фактілер: әрекет және оқиға.44. Сот билігі конституциялық негіздер.45. Некені тоқтату.46. Құқықтық сана ұғымы және түрлері, деңгейі.47. Тұлғаның құқықтық мәртебесі ұғымы. Адам мен азаматтың

конституциялық құқытары мен міндеттері.48. ҚР енбек құқығы ұғымы.49. Құқықбұзушылық ұғымы түрлері және құрамы. Заңды

жауапкершілік ұғымы және түрлері.50. ҚР КҚ ұғымы және жүйесі..51. Заңды тұлға ұғымы және түрлері.

64

52. ҚР конституциялық құрылысы. ҚР – демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет.

53. Демалыс уақыты.54. ҚР адаматтық құқық ұғымы, пәні және әдісі.55. ҚР президенттік басқару нысанындағы унитарлы мемлекет.56. Ерлі-зайыптылардың мүліктік және мүліктік емес құқықтары

мен міндеттері.57. Қылмыс ұғымы және белгілері.58. Азаматтық ұғымы. Азаматтықтың негізгі артықшылықтары..59. ҚР әкімшілік құқық ұғымы, жүйесі және қайнар көздері.60. Жаза түрлері және ұғымы.61. Әкімшілік құқықбұзушылықтың ұғымы және түрлері .62. Бала асырап алу ұғымы.Қорғаншылық және қамқоршылық

ұғымы. Паронат ұғымы.63. ҚР қылмыстық құқық ұғымы, әдісі және жүйесі.64. Жеке еңбек шарты. Ұжымдық шарт.65. Интеллектуалдық меншіктің құқықтық ережелері.66. Қылмыс құрамы ұғымы. Есідұрыс еместік ұғымы.67. Қызметкерлердің кейбір санаттары.68. Азаматтық құқықтық қатынас құрылымы және ұғымы. 69. Қылмыстық жауапкершілік ұғымы..70. ҚР- егеменді мемлекет. 71. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп немесе өлді деп тану.72. Ерлі – зайыптылардың мүліктік құқықтары.73. Азаматтық ұғымы. Азаматтықты тоқтату негіздері.74. Әкімшілік жазалар ұғымы және түрлері..75. Өкілдік.

12. ЖҰМЫСТАРЫН ПРОГРАММАЛЫҚ , МУЛЬТИМЕДИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕРДІ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ЖҮРГІЗУ

http.//www.iuristlib.ru/- Права человека. отв.ред. М.К.Треушникова М. 2007. Куров С.В. Образование и гражданское право.М. 2004.http.//www.gumer.infor/- Алексеев С. Право.Азбука.Теория.Философия. Конвенция о правах ребенкаzakon.kz., online.prg.kz/search.asp/ - ҚР заңдар жинағыwww.resurs.kz/catalog/zakon. - Законодательство РК

www . pavlodar . com .- Законодательство РК

13. Арнаулы құқықтық аудитория,кабинеттердің тізімі : - Конституциялық құқық кабинеті ( 305-аудитория)

65


Documents

М£МКД-_Құқ... · Web view13 ҚР азаматтық құқығы негіздері Заңды тұлға ұғымы мен түрлері Мәмілінің ұғымы мен