:تفایرد خیرات 6816/61 /61 :بیوصت خیراتjournal.alzahra.ac.ir/article_1094_a275b5b7369ec2d88232...ارهزلا هاگشناد یهوژپنابز يشهوژپ -يملع

فصلنامۀ علمي- پژوهشي زبان پژوهی دانشگاه الزهراسال ششم، شمارۀ 12، پاييز 1393

ی خاص در فارسی معیارها نامسازی تحلیل بهینگی خودمانی

1جان رضا خان علی

2نژاد بتول علی

61/66/6831تاریخ دریافت: 61/61/6816تاریخ تصویب:

چکیدهساای چهارچوب نظریۀ بهینگی، فرایند خودمانی در مقالۀ حاضر، در

شااناخ ی تحلیاا واجلحااا خاااد در فارساای م یااار را باا هااا نااا ایم؛ اما صرفاً در این سطح، م وقف نمانده و ضمن تلفیق تحلی كرده

ساطح شناخ ی، نظریۀ بهینگی را در كاربرد -واجی با تحلی اج ماعیكاار شناسی یبان با شناسی اج ماعی و كاربردشناسی، یبان رابط واجنهاا ایم. برخالف نظریۀ بهینگی كالسای كا امناان رهاور ت گرف

هاا كناد، یاف ا بینی مای داد فرایند پیش ی گزینۀ بهین را در برونواحد را داد درون ای ی گزین ای مال اش قاق بیشاین تحقیق، احقلماارو نظریااۀ بهینگاای كننااد؛ اله اا تحلیاا ایاان م اا ل درتأییااد ماای

[email protected] ؛كاربرد -وقت دانشگاه جامع علمی مدرس پاره .6

[email protected] ؛شناسی دانشگاه اصفهان دانشیار گروه یبان .2

Text [12] ed 4.indd 7 12/6/2014 12:35:47 PM

8 / تحلیل بهینگی خودمانی سازی نام های خاص در فارسي معیار

م ااارف، می اار نی اات؛ ای ایاان رو ، در مقالااۀ حاضاار، بااا ت ریااف ا ویژه كا یاا اسا فاده ای شناخ ی كاربرد -ها اج ماعی محدودیت خاد را ب رعایت سه یباانی مقیاد ها نا ها خودمانی صورت

ساای را با رعایات كارد فرایناد خودماانی یا اساساً عما كنند ومیكنند، بر اهمیات كول میهنگ فارسی موها ادب در یبان و فر الگو

ساای تأكیاد كارده و و كاركرد بافت موق ی ی در فرایناد خودماانی هاایی فراتار ای تهع آن، ساطح پوشاش تحلیا بهینگای را تاا حاویه ب

ایم. شناخ ی صِرف ت میم داده ها واج دیدگاه

خااد، ها نا سای نظریۀ بهینگی، خودمانیهای كلیدی: واژه شناخ ی. كاربرد -ها اج ماعی م یار، محدودیتفارسی

. مقدمه1م ماول اسات. ایان ،باا درجااتی م فااوت هاا یباان در بیش ر ،6خودمانی ها نا تولیدیند افردر برخای و سات ا هماراه و م موالً با وندافزایی ها نا 2سای گیرندۀ كوتاه بر نوعاً در ،یندافر

گاه خروجای اما ؛گیردراه وندافزایی صورت می صرفاً ای ،سای نا افرادخودمانی موارد نیزعموماً كاركردها سهنی دارد و كاربرد یا پدیدهتر ای ورود آن نی ت. این كوتاه ،یندافر وضا یت م ماوالً م اأ ر ای ،برخاسا ای آن و نیز بار عاطفی و كاربردشاناخ ی شنهردن كار ب

، سانن دیگار با ؛شناسای اج مااعی اسات یباان ها م غیربافت موق ی ی، روابط بینافرد و او نی ات مناطب یا ارهار صامیمت با 8تحهیب ،در همۀ مواردسای یند خودمانیافر نقش

رود یاا كاار مای هدف تحقیار و تم انر با بااین پدیده ؛ بلن گاهی (144: 2111 ،4)كاتامهاممنان هاا ناا گونا اس فاده ای ایان ،ای این رو ؛افراد استبین فاصلۀ اج ماعی دهندۀنشان

(. 661: 6832 ،است خوشایند یا ناخوشایند باشد )كرد یعفرانلو كامهوییا

1. Hypocoristics 2. Truncation 3. Endearment 4. F. Katamba

(، 144: 2111 ،جان )كاتامهاا باارۀ اسام در ،بر نا اشناد سای عالوهخودمانی پدیدۀ كاار دیگار نیاز با ( و ماوارد 611: 6832 ،افراد )كرد یعفرانلو كامهوییاا ها تاشیا و صفكوچا ناا ،طور مشان خاد و ب ها نا ب ،ترین كاربرد آناما عمده ؛شودگرف می

ارچوب نظریۀ بهینگی )پارین و هچ ایم در كوشیدهمقالۀ حاضر نیز در . شودافراد مربوط میه ای فرصات با اس فادو ( 6111 و 2116، 6118 ،2كارتی و پرین م ؛6118 ،6اسمولن نی

شاده یناد یااد افر اخیار كاربردبر ( 6834 ،خان جنبر یبان فارسی )بی نظری این اِعمال مغ نم .كنیمتمركز

. پیشینۀ تحقیق2

ا ، چنادان ساابق ایرانای هاا یبان دیگرو محدودۀ یبان فارسی حاضر در پژوهشموضوع ،(6113) دوسات رقیب(، 6814(، كلهاسی )6834صادقی ) ها توان پژوهشندارد و تنها می

كارد. اشاارۀ كوتااه را در این حویه ذكر( 6831( و صادقی )6832كرد یعفرانلو كامهوییا )ایان ، نن ا ین پیشاینۀ موجاود در «كردن عااطفی اسام كوتاه»عنوان با( 231: 6834صادقی ) (. 44: 6814، نق ای كلهاسیب ) استیمین ،م ا ق طاور با ،برا نن ین بار ،(31تا 44: 6814) در مقالۀ خود كلهاسی ،آن ای پ

یناد اده اسات. و فر كار ا بررسای محااوره در فارسی خاد را ها نا سای م لۀ كوتاهناا و افازودن آغایبر حذف ی یا چند هجا ای را مش م در یبان فارسی ها نا سای كوتاهدر چهاار شان اسات كرده و تالش دان مانده صورت باقی پایانب /ʔi-/ 8تحهیب پ وند

د. بند كن یند یادشده را صورتادادها فرم مایز، برون كوشایده 4واژۀ ناوایی ارچوب نظریاۀ سااخت ها چ ( در414تا 438: 6113) *دوست رقیب

كوچ در گونۀ م یاار یباان فارسای ها نا سای است تحلیلی صور ای پدیدۀ خودمانیها مند قاعده بیانگرگوناگون این پدیده ك ها تصوردهد. و بر آن دس ای دست ب

م مركز شده و ،اندداش را واژۀ نوایی ارچوب نظریۀ ساختهچ تهیین در و قابلیت همنظم بود 1. A. Prince and P. Smolensky 2. J. McCarthy and A. Prince 3. Eiminutive Suffix 4. Prosodic Morphology

Text [12] ed 4.indd 8 12/6/2014 12:35:47 PM

فصلنامة علمی - پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهرا / 9

(، 144: 2111 ،جان )كاتامهاا باارۀ اسام در ،بر نا اشناد سای عالوهخودمانی پدیدۀ كاار دیگار نیاز با ( و ماوارد 611: 6832 ،افراد )كرد یعفرانلو كامهوییاا ها تاشیا و صفكوچا ناا ،طور مشان خاد و ب ها نا ب ،ترین كاربرد آناما عمده ؛شودگرف می

ارچوب نظریۀ بهینگی )پارین و هچ ایم در كوشیدهمقالۀ حاضر نیز در . شودافراد مربوط میه ای فرصات با اس فادو ( 6111 و 2116، 6118 ،2كارتی و پرین م ؛6118 ،6اسمولن نی

شاده یناد یااد افر اخیار كاربردبر ( 6834 ،خان جنبر یبان فارسی )بی نظری این اِعمال مغ نم .كنیمتمركز

. پیشینۀ تحقیق2

ا ، چنادان ساابق ایرانای هاا یبان دیگرو محدودۀ یبان فارسی حاضر در پژوهشموضوع ،(6113) دوسات رقیب(، 6814(، كلهاسی )6834صادقی ) ها توان پژوهشندارد و تنها می

كارد. اشاارۀ كوتااه را در این حویه ذكر( 6831( و صادقی )6832كرد یعفرانلو كامهوییا )ایان ، نن ا ین پیشاینۀ موجاود در «كردن عااطفی اسام كوتاه»عنوان با( 231: 6834صادقی ) (. 44: 6814، نق ای كلهاسیب ) استیمین ،م ا ق طاور با ،برا نن ین بار ،(31تا 44: 6814) در مقالۀ خود كلهاسی ،آن ای پ

یناد اده اسات. و فر كار ا بررسای محااوره در فارسی خاد را ها نا سای م لۀ كوتاهناا و افازودن آغایبر حذف ی یا چند هجا ای را مش م در یبان فارسی ها نا سای كوتاهدر چهاار شان اسات كرده و تالش دان مانده صورت باقی پایانب /ʔi-/ 8تحهیب پ وند

د. بند كن یند یادشده را صورتادادها فرم مایز، برون كوشایده 4واژۀ ناوایی ارچوب نظریاۀ سااخت ها چ ( در414تا 438: 6113) *دوست رقیب

كوچ در گونۀ م یاار یباان فارسای ها نا سای است تحلیلی صور ای پدیدۀ خودمانیها مند قاعده بیانگرگوناگون این پدیده ك ها تصوردهد. و بر آن دس ای دست ب

م مركز شده و ،اندداش را واژۀ نوایی ارچوب نظریۀ ساختهچ تهیین در و قابلیت همنظم بود 1. A. Prince and P. Smolensky 2. J. McCarthy and A. Prince 3. Eiminutive Suffix 4. Prosodic Morphology

Text [12] ed 4.indd 9 12/6/2014 12:35:47 PM


خااد در هاا ناا ساای یند خودماانی اداد فرب این ن یج رسیده است ك برون ،نهایت درای دو گا بر بیش تواند مش م آمده نمی دست ب ا است ك واژۀ نوایی گون ب ،فارسی م یار

، واژۀ ناوایی در هاا اسااس آن را ذكر كرده است كا بار دوست شواهد باشد. رقیب 6وینیشود ك ناشی ای ماهیت ایامهیا واژۀ یبان فارسی با ارجاع ب ی گا ایامهی ت ریف می

گا (، F) ها گا ایامهی ت میمگرف است بر این مهنا ن یج و .ین یبان استكمین در ایناد افرای ناوایی هاا شان تماا ( F+F) ( و دو گا ایامهیا F+σ) عالوۀ هجا ایامهی ب .شوند شام می را در فارسی م یار خاد ها نا سای خودمانی

محادودۀ گوناۀ دراسات تاالش كارده ( نیاز 621تا 611: 6832كرد یعفرانلو كامهوییا ) اها تصاور شادن سااخ مان هجاا در ایناد كوتااه توصایفی ای فر ،یباان فارسای ای كرمانیدر بحا ایناد ماورد فر دهاد مای نشاان و هاا دست دهد. یاف ب خادها نا خودمانی

نا اصلی و افازودن پ اوند آغایای cvc(c)ندۀ حذف ی هجا دار بر در ،فارسی كرمانی[-u] گرف ا اسات گوناۀ یباانی یادشاده ن یجا ی ایهایبا اس ناد ب داده اوآن است. پایان ب ، حیواناات، اشایا ناا باارۀ افاراد، بلنا در ناا باارۀ تنها در نظر ن وردشدۀ م كوتاهاه تصورهاا نیاز كااربرد هاا و ح ای بیماار افراد، خوراكی ها تها و صف ها، گیاهان، ویژگی نمنا

ان قال م انی تحهیهی، تصغیر و ،در فارسی كرمانی [u-]كاركرد پ وند بر آن، عالوهدارد؛ سای است.م رف

هاا ناا تحهیهای اها تصاور قالب ی مطال ۀ دریماانی، ( در21تا 8: 6831صادقی )را در پیشااینۀ و پ اوندها تحهیهای دادهنظار قاارار ماورد خااد ایرانای را در دورۀ اسااالمی

كا برخای كارده اسات. و بار ایان نن ا صاح گذاشا اسات بررسی نو من وب فارسی؛ اناد سی میان ب فارسای ناو رسایده ای فار ،پ وندها تحهیهی تقریهاً ب همان شن اولیۀ خود

در ند كا شاو دیاده مای ی شمار ای پ اوندها تحهیها ،عن ، در فارسی نو حالی ك بر در .دست نیامده است ب ها پایی ای آن ، ردفارسی میان

1. Metrical Foot

علمی دانشگاه دوست، عضو مح ر هیأت دانند ای سركار خانم دك ر شهال رقیب نگارندگان مقال بر خود واجب می * گزار كنند. سپاس اخ یار آنان گذاش ند، صمیمان مقالۀ خود را درا ای عالم طهاطهایی، ك ن ن

بار مه نای ( 6113)دوسات تنها تحقیق رقیب ،شده یاد آ ارك ای مجموع است شایان ذكر ای ایان دارد؛دیگاران صارفاً جنهاۀ توصایفی هاا شاسات و تاال نم یّ ا ارچوب نظر هچ طور اعام، و نظریاۀ بهینگای ب شناسیها نوین واجنظری بر مه نیا ه یمینۀ تحلی در، رو .وجود دارد تحقیق موضوعمح وسی در ت اخ ، خألورص ب

ارچوب نظریهچ .3و 6111، 6118 ،كاارتی و پارین ما ؛6118 ،نظریۀ بهینگای )پارین و اسمولن انی در

مهناا قابا نقاو و بار جهانی 6 ها تمحدودیا ای مجموع اساس بر، دس ور یبان (2116د. در ایان شاو ای مای سا لداد ماد برون 8ها گزین برا تولید ،«2مولد»عنوان كار با و سای

دهاد. ایان دست می یند ب اها ممنن را در خروجی فرشمار ای گزین ،نظری ، بنش مولد، شام ت داد محدودیت جهانی قابا نقاو ای دو ك خود 4ها توسط بنش ارییابگزین سانجیده نظار ماورد یند ادخی در فر ها محدودیتب ن هتاست، 3دار نشانو پایایینوع عناوان گزیناۀ بهینا را نشان دهاد، با ها آن ی ایكم رین میزان تنط ك ا و گزین شوندمی

هماۀ گزیناۀ من ناب، اله ا الی نی ات شاود؛ ساخت( در خروجای مادل رااهر مای )خوش نظااا را كاا در هااایی محاادودیتبلناا تنهااا كااافی اساات ؛درا رعایاات كناا هااا تمحاادودیهاا نقاو گزین دیگرند، كم ر ای ا اهمیت بیش رین دارا ها محدودیتآرایش مراتهی سل ل

نقاو كناد كا دارا اهمیات را محادودیت شده ی یا چناد گزینۀ یادممنن است ند. ك ،گزیناۀ من ناب ممنان اسات ح ای گااهی ، مؤ ر نی ا ند. ند و در ان ناب گزینۀ بهین كم ر

هاا رقیاب ك تما گزین شرط آن ب ؛باشد را نقو كرده ییادمحدودی ی با مرتهۀ اهمیت یاا و كنناد ا ر نظر را در ت یین گزینۀ بهین بی و محدودیت مورد نیز همان محدودیت را نقو

كرده باشند. یتنطآن محدودیت ای دف ات بیش ر ،ها رقیبك گزین آن شرط ب

1. Constraints 2. Generator (GEN) 3. Candidates 4. Evaluator (EVAL) 5. Faithfulness = Identity/ Markedness Constraints

Text [12] ed 4.indd 10 12/6/2014 12:35:48 PM


بار مه نای ( 6113)دوسات تنها تحقیق رقیب ،شده یاد آ ارك ای مجموع است شایان ذكر ای ایان دارد؛دیگاران صارفاً جنهاۀ توصایفی هاا شاسات و تاال نم یّ ا ارچوب نظر هچ طور اعام، و نظریاۀ بهینگای ب شناسیها نوین واجنظری بر مه نیا ه یمینۀ تحلی در، رو .وجود دارد تحقیق موضوعمح وسی در ت اخ ، خألورص ب

ارچوب نظریهچ .3و 6111، 6118 ،كاارتی و پارین ما ؛6118 ،نظریۀ بهینگای )پارین و اسمولن انی در

مهناا قابا نقاو و بار جهانی 6 ها تمحدودیا ای مجموع اساس بر، دس ور یبان (2116د. در ایان شاو ای مای سا لداد ماد برون 8ها گزین برا تولید ،«2مولد»عنوان كار با و سای

دهاد. ایان دست می یند ب اها ممنن را در خروجی فرشمار ای گزین ،نظری ، بنش مولد، شام ت داد محدودیت جهانی قابا نقاو ای دو ك خود 4ها توسط بنش ارییابگزین سانجیده نظار ماورد یند ادخی در فر ها محدودیتب ن هتاست، 3دار نشانو پایایینوع عناوان گزیناۀ بهینا را نشان دهاد، با ها آن ی ایكم رین میزان تنط ك ا و گزین شوندمی

هماۀ گزیناۀ من ناب، اله ا الی نی ات شاود؛ ساخت( در خروجای مادل رااهر مای )خوش نظااا را كاا در هااایی محاادودیتبلناا تنهااا كااافی اساات ؛درا رعایاات كناا هااا تمحاادودیهاا نقاو گزین دیگرند، كم ر ای ا اهمیت بیش رین دارا ها محدودیتآرایش مراتهی سل ل

نقاو كناد كا دارا اهمیات را محادودیت شده ی یا چناد گزینۀ یادممنن است ند. ك ،گزیناۀ من ناب ممنان اسات ح ای گااهی ، مؤ ر نی ا ند. ند و در ان ناب گزینۀ بهین كم ر

هاا رقیاب ك تما گزین شرط آن ب ؛باشد را نقو كرده ییادمحدودی ی با مرتهۀ اهمیت یاا و كنناد ا ر نظر را در ت یین گزینۀ بهین بی و محدودیت مورد نیز همان محدودیت را نقو

كرده باشند. یتنطآن محدودیت ای دف ات بیش ر ،ها رقیبك گزین آن شرط ب

1. Constraints 2. Generator (GEN) 3. Candidates 4. Evaluator (EVAL) 5. Faithfulness = Identity/ Markedness Constraints

Text [12] ed 4.indd 11 12/6/2014 12:35:48 PM


باا 6بنیااد شناسی قاعدهكند ك واججایی شروع میای درستكار خود را ،نظریۀ بهینگیعهدۀ تهیین ماوارد تنطای ای ، ایآمیزا موفقیتگون ب این نظری .ه استمواج بود ،ناكامی

سااخت من های باد اها تصاور ك ب تولیاد آید برمی ا ویژه -یبان واجیاه محدودیتصرفاً ی گزین امنان رهور ،ینداداد فركند در برونبینی می. نظریۀ بهینگی پیششوندنمی: 6114آن ایال ) مالالً ؛كشیده شده استنقد ب چالش گاهبینی عین حال، این پیش ؛ دریابدمیجماع در هاا ایناد تولیاد اسام داد فرای چند گزینا را در بارون ( امنان رهور بیش13تا 83

نظریاۀ ،موضاوع ده اسات. و بارا تهیاین ایان كار حالت ملنی ای یبان فنالند گازارش قابلیات هاا یتمحادود اهمیات مراتب سل ل نظر داده است ك ایت میم ا گون ب بهینگی را

ساو پاذیر قاهالً ای مجوی ایان ان طااف توان گفت می .تغییر و ان طاف بیش ر داش باشد اها تمحادودی كارد، در ایان رو ییرا ؛صادر شده استاس اندارد نیز خود نظریۀ بهینگی

،ای یباانی با یباان دیگار ،داد بهین برا اس نراج برونها آن ولی ترتیب ؛اندارییاب جهانی (. 83: 6834، خان جن)بی استم فاوت

معیار فارسیدر یبندی هجاها تمحدودی. 1-3

ا ها جبار وا ،اگر ی واج ب واند در ی جایگاه مشن قرار گیرد ها یباندر نظا آوایی هاا در محاور آیی واجب عهارت دیگر، باهم ؛كندمیعمال امحدودیت ساخ ی ،مجاور خود

مانناد ،فارسای در یباان (.664: 6834 ،خاان جان ست ای ساخ مان هجا )بیتاب ی ا ،نشینی همهاا كا بیشا رین میازان رساایی را دارا ه ا ند، مجایناد واك تنها ، دیگرها یبانب یار ای ،یی همچاون انگلی ای كا در آن هاا یباان خاالف ؛ بار (646: )هماان را پر كنند 2مركز هجاقرار مركز هجا در جایگاه توانند نیز میا رسا( نه)همنواها ها و لریشی ها، كنار خیشومی

ند. گیرا ها تسااخ ،مركاز هجاا دو طارف در 4و پایانا 8آغایه نهودِب م یار حضور یا توج با

هاا آماار یاف ا بركا بناا cvccو cv ،cvcناد ای ا هجایی مجای در یبان فارسای عهاارت

1. Rule-Based Phonology 2. Nucleus 3. Onset 4. Coda

دارا ،بیشا رین ب اامد وقاوع را در فارسای م یاار ،ترتیاب با ،(6832خاان ) جناسالمی و بی ه ند.

بایااد ای نن اات، حاااكم باار ساااخت هجااا در هاار یبااان اهاا تمحاادودیباارا تهیااین توجا یبان را مورد خاد آن اه تمحدودیو سپ پایۀ جهانی آغای كرداه تمحدودی

( 622: 6834 ،خاااان جااانبااای نقااا ایبااا 11: 6118پااارین و اسمولن ااانی )قااارار داد. حااكم بار شامول جهاان و سااخ ار اها تمحادودی پایۀ ساخت هجاا یاا اه تمحدودی

:انددهكرفهرست ذی ترتیب را ب ساخ مان هجا NUC: ( هجاها باید ه داش باشند 6) M/V*: ها حاشیۀ هجا )آغایه و پایان ( م ص باشد ( واك نهاید ب گره2) N/C*: ه ۀ هجا م ص باشد ه( همنوان نهاید ب گر8)

و هبرا آغایۀ هجا توضیح داد ،طور مشن را ب M/V*( محدودیت 2118) 6اسمیترا درباارۀ میازان رساایی و σ1/[ONSET/X*]و ONSET/X*دو محدودیت ساخ ار

، گرایشی ها یباندر اع قاد و ، ب (.628: 6834 ،خان جن كرده است )بیساخت هجا مطرح آغاایۀ هجاا را پار كنناد. ،رساایی كم ار دارا ا ها وجاود دارد كا واج عا بادین شارح

ح اب میازان ا یبان فارسی بار ه ییع واجبارۀ تو( در6832خان ) جنها اسالمی و بی یاف د ، مؤیا گرف ا صاورت شاده نوی ای ا واجكلما هزار پانصدی پینرۀ اساس بررسایی ك

رساناا ه نهمنوا ب اس فاده ای ها یبانگرایش طهی ی ( 2118ادعا اسمیت است. اسمیت ) بند كرده است: محدودیت ییر صورت قالب در را در آغایۀ هجا

ONSET/X* میزان رسایی باشد: Xترین واج در آغایۀ هجا نهاید دارا سطح چپی ( سمت4)در cیی اسات كا عنصار اها تمحدودیبر ح ب ساخت هجا مه نی بر ها یبانشناسی رده

اجهاار و ناوع ای آغاایه ،كا در آن cv، هجا تردید بیكند. اطراف مركز هجا اعمال میجهاانی یاا ،تاوان آن را هجاا پایا وجود دارد و می ها یبانتهی است، در همۀ نوع ای پایان هاا آماار یاف ا ، گونا كا گف ایم هماان (. 686: 6834 ،خاان جان بی) دتلقی كرنشان بی

هاا در واژه cvccو cv ،cvcبارۀ س نوع ساخت هجایی ( در6832خان ) جناسالمی و بی

1. J. I. Smith

Text [12] ed 4.indd 12 12/6/2014 12:35:48 PM


دارا ،بیشا رین ب اامد وقاوع را در فارسای م یاار ،ترتیاب با ،(6832خاان ) جناسالمی و بی ه ند.

بایااد ای نن اات، حاااكم باار ساااخت هجااا در هاار یبااان اهاا تمحاادودیباارا تهیااین توجا یبان را مورد خاد آن اه تمحدودیو سپ پایۀ جهانی آغای كرداه تمحدودی

( 622: 6834 ،خاااان جااانبااای نقااا ایبااا 11: 6118پااارین و اسمولن ااانی )قااارار داد. حااكم بار شامول جهاان و سااخ ار اها تمحادودی پایۀ ساخت هجاا یاا اه تمحدودی

:انددهكرفهرست ذی ترتیب را ب ساخ مان هجا NUC: ( هجاها باید ه داش باشند 6) M/V*: ها حاشیۀ هجا )آغایه و پایان ( م ص باشد ( واك نهاید ب گره2) N/C*: ه ۀ هجا م ص باشد ه( همنوان نهاید ب گر8)

و هبرا آغایۀ هجا توضیح داد ،طور مشن را ب M/V*( محدودیت 2118) 6اسمیترا درباارۀ میازان رساایی و σ1/[ONSET/X*]و ONSET/X*دو محدودیت ساخ ار

، گرایشی ها یباندر اع قاد و ، ب (.628: 6834 ،خان جن كرده است )بیساخت هجا مطرح آغاایۀ هجاا را پار كنناد. ،رساایی كم ار دارا ا ها وجاود دارد كا واج عا بادین شارح

ح اب میازان ا یبان فارسی بار ه ییع واجبارۀ تو( در6832خان ) جنها اسالمی و بی یاف د ، مؤیا گرف ا صاورت شاده نوی ای ا واجكلما هزار پانصدی پینرۀ اساس بررسایی ك

رساناا ه نهمنوا ب اس فاده ای ها یبانگرایش طهی ی ( 2118ادعا اسمیت است. اسمیت ) بند كرده است: محدودیت ییر صورت قالب در را در آغایۀ هجا

ONSET/X* میزان رسایی باشد: Xترین واج در آغایۀ هجا نهاید دارا سطح چپی ( سمت4)در cیی اسات كا عنصار اها تمحدودیبر ح ب ساخت هجا مه نی بر ها یبانشناسی رده

اجهاار و ناوع ای آغاایه ،كا در آن cv، هجا تردید بیكند. اطراف مركز هجا اعمال میجهاانی یاا ،تاوان آن را هجاا پایا وجود دارد و می ها یبانتهی است، در همۀ نوع ای پایان هاا آماار یاف ا ، گونا كا گف ایم هماان (. 686: 6834 ،خاان جان بی) دتلقی كرنشان بی

هاا در واژه cvccو cv ،cvcبارۀ س نوع ساخت هجایی ( در6832خان ) جناسالمی و بی

1. J. I. Smith

Text [12] ed 4.indd 13 12/6/2014 12:35:48 PM


دو در مقای ا باا cvگیر بیش ر هجا كار ی م نادار در ب دهندۀ تفاوت نشاننیز یبان فارسی است. cvccو cvcهجا

ساااخ ار ییاار را هااا محاادودیت، cvبااودن ساااخت هجااایی نشااانبااا توجاا باا باای طااور را با هااا آن خاان جان كا باای دسات آورد باا تاوان چهاارچوب نظریاۀ بهینگاای مای در

(: 682: )همانده است كرن یجۀ پذیرش تجزیۀ دوگان در ساخ مان هجا قلمداد ،غیرم قیم ONSET: *[σV ( تما هجاها باید آغایه داش باشند 3) :NUCLEUS مركز( داش باشند ( تما هجاها باید ی ه )1)

[σNO-CODA: *C ( هجاها نهاید پایان داش باشند 4)

:COMPLEX* هجا نهاید پیچیده باشند ( عناصر ساخ ی 3)شناسی بهینگی را در واج cvبودن ساخت نشان، بیمجموع ( در3( تا )3 )اه محدودیت

ن م ناست ك آغایه، مركاز و پایاناۀ بدا COMPLEX* محدودیت كنند.بند می صورتمحادودیت صاورت سا تاوان ایان محادودیت را با اشند. مای هجا نهاید پیچیده )مركب( ب

*COMPLEXONS ،*COMPLEXCOD و*COMPLEXNUC همانباینوی ی كرد( :682:) COMPLEXONS = *[cn , n > 1* ( آغایۀ هجا نهاید پیچیده باشد1)

COMPLEXCOD = *cm] , m > 1* ( پایانۀ هجا نهاید پیچیده باشد 61) x > 1 *COMPLEXNUC , [… Vx …]* = ( مركز هجا نهاید پیچیده باشد 66)

اما اگار ؛هجا نهاید پایان داش باشد، NO-CODAمحدودیت اساس بر ای سو دیگر،ی همنوان در جایگااه پایانا داشا ای بیش چنانچ هجایی این محدودیت را نقو كرد،

خاان جان اساس آنچ گف ایم، بای بر(. 688: )همانمركب خواهد بود نوع ، ایآن ۀباشد، پایان هاا هجاایی دار ساخت میزان نشان ،(3( تا )3ها ) ( با اس فاده ای محدودیت688: 6834)

قالاب در cvcc دار نشاان ب ایار تاا هجاا cvنشان بی ای هجا را در پیوس ار شده حاص دست داده است: ذی ب جدول

(133: 1331خان، جن)بی های هجایی داری ساخت میزان نشان. 1جدول

CVCC CVC CCVC CCV CVV VV V CV دار میزان نشان * *

*

* *

*

* *

* ONSET NUCLEUS NO-CODA

*COMPLEX

در ،ها سانن گف ایم دربارۀ آنا باال ه دار ك در بنش ا نشانه محدودیت بر عالوهعنااوان ، باا بهینگای كا در نظریاۀ نااا بهاریم بایاد ای دو محادودیت اصالی دیگار نیاز اینجاا

شاوند تماا باعا مای هاا گونا محادودیت ایان . ندشاو مای مطارح 6ها پایایی محدودیتو بادون های نشاان، عینااً دار یاا بای ای نشان الگوها واجی در ییرساخت، اعم ها یا ویژگی ،ییرساخت با روسااخت ی نی نگاشت ای باینمایی ؛ب روساخت نگاش شوند ،كاست و كم (. 84: 6834 ،خان جنباشد )بی 8همانی اینیا 2پایانوع ای

د و باین مانا وفاادار ب ،دادداد ب ساخت هجاایی درون برون ساخت هجاییقرار باشد اگر حاذف جریمۀ دو حالت ، باید دو محدودیت برا شود همانی برقرار این ی نگاشتها آن

هاا نعناوا ( باا 14: 6118پارین و اسمولن انی ) كا ت ریاف كارد عناصر واجای و درجنقا ای با 61: 6111كاارتی و پارین ) . ما اناد كارده یاد ها آن ای 4فراتجزی فروتجزی و

داد، دو داد و بارون تناارر باین درون ( باا اسا فاده ای مهاانی ریاضای 684 :6834 ،خان جن بی ند: اهند كردب ترا صور DEP-IOو MAX-IOمحدودیت

MAX-IO: داد دارد ی عنصر م نارر در برون ،داد( هر عنصر درون62) DEP-IO: داد دارد ی عنصر م نارر در درون ،داد( هر عنصر برون68)

،دادیا عنصار واجای در درون ،كم شود ك دستنقو میوق ی MAX-IOمحدودیت حذف عنصر واجای در ام ن ، ب و این باشد را نداش دادعنصر آوایی م نارر خود در برون

كام، دسات عنا ، شود ك بار وق ی نقو می DEP-IOهمچنین محدودیت است؛داد برون

1. Faithfulness Constraints 2. Faithful 3. Identity 4. Underparsing V.S. Overparsing

Text [12] ed 4.indd 14 12/6/2014 12:35:48 PM


(133: 1331خان، جن)بی های هجایی داری ساخت میزان نشان. 1جدول

CVCC CVC CCVC CCV CVV VV V CV دار میزان نشان * *

*

* *

*

* *

* ONSET NUCLEUS NO-CODA

*COMPLEX

در ،ها سانن گف ایم دربارۀ آنا باال ه دار ك در بنش ا نشانه محدودیت بر عالوهعنااوان ، باا بهینگای كا در نظریاۀ نااا بهاریم بایاد ای دو محادودیت اصالی دیگار نیاز اینجاا

شاوند تماا باعا مای هاا گونا محادودیت ایان . ندشاو مای مطارح 6ها پایایی محدودیتو بادون های نشاان، عینااً دار یاا بای ای نشان الگوها واجی در ییرساخت، اعم ها یا ویژگی ،ییرساخت با روسااخت ی نی نگاشت ای باینمایی ؛ب روساخت نگاش شوند ،كاست و كم (. 84: 6834 ،خان جنباشد )بی 8همانی اینیا 2پایانوع ای

د و باین مانا وفاادار ب ،دادداد ب ساخت هجاایی درون برون ساخت هجاییقرار باشد اگر حاذف جریمۀ دو حالت ، باید دو محدودیت برا شود همانی برقرار این ی نگاشتها آن

هاا نعناوا ( باا 14: 6118پارین و اسمولن انی ) كا ت ریاف كارد عناصر واجای و درجنقا ای با 61: 6111كاارتی و پارین ) . ما اناد كارده یاد ها آن ای 4فراتجزی فروتجزی و

داد، دو داد و بارون تناارر باین درون ( باا اسا فاده ای مهاانی ریاضای 684 :6834 ،خان جن بی ند: اهند كردب ترا صور DEP-IOو MAX-IOمحدودیت

MAX-IO: داد دارد ی عنصر م نارر در برون ،داد( هر عنصر درون62) DEP-IO: داد دارد ی عنصر م نارر در درون ،داد( هر عنصر برون68)

،دادیا عنصار واجای در درون ،كم شود ك دستنقو میوق ی MAX-IOمحدودیت حذف عنصر واجای در ام ن ، ب و این باشد را نداش دادعنصر آوایی م نارر خود در برون

كام، دسات عنا ، شود ك بار وق ی نقو می DEP-IOهمچنین محدودیت است؛داد برون

1. Faithfulness Constraints 2. Faithful 3. Identity 4. Underparsing V.S. Overparsing

Text [12] ed 4.indd 15 12/6/2014 12:35:49 PM


را نداشا باشاد و ایان دادعنصر واجی م نارر خود در درون ،دادی عنصر آوایی در برون . استداد درج ی عنصر آوایی در برونام ن ب

دار نشاان توجا با چهاار محادودیت سااخ ار ( باا 613تاا 683: 6834خان ) جنبیم لۀ هجابند را ،(68و 62ها پایایی )شماره اصلی( و دو محدودیت 3تا 3ها )شماره

آرایااشضاامن آن، و درشناساای بهینگاای تهیااین واجارچوب هااچ ، دردر یبااان فارساای م یااار شاایان ذكار ده است. كر هجابند را ت یین هاا حاكم بر الگوه محدودیت مراتهیسل ل

و دارداهمیات ب ایار ،ها در تحلی بهینگی محدودیت آرایشاست ك م لۀ ت یین اولویت : 6834خاان ) جن. بیآیدمیشمار ب ها اساسی نظریۀ بهینگی ا و پیچیدگیه ینی ای چالش

دست داده است: برا هجابند در فارسی م یار ب ( الگوها ذی را643(64 ) VCV → V.CV (63 ) VCCV → VC.CV (61 ) VCCCV → VCC.C

:كرده استگیر و الگو كلی ذی را ای این س رابط ن یج (64 ) CV.VCCVVC 2

020

، بنااابرایناجهااار اساات و ،در فارساای م یااار همنااوانیایاان الگااو، آغااایۀ تاا اساااس باار، (64الگو هجابناد ) اساس بر اما دارد؛ لط تها بر همۀ محدودیت ONSETمحدودیت وع باای اسات و ای ایان ن ، هجا اول ایییرا در این الگو ؛پایان نداش باشد هجا ممنن است

دو ( هار 61( و )63الگوها هجابناد ) كند.را نقو نمی NO-CODA، محدودیت رو( محااااادودیت 64كنناااااد و الگاااااو )را نقاااااو مااااای NO-CODAمحااااادودیت

*COMPLEXCOD فقااط یاا همچنااین آغااایۀ هجااا را همااواره ؛دكناارا نیااز نقااو ماایرا COMPLEXONS*محادودیت ،كند و بنابراین، هجاها مجاای فارسای همنوان پر می

كنند. نقو نمیاصلی اه محدودیتك كرده استاس دالل گون این (631تا 636: 6834خان ) جنبی

، ONSET :ناد ای ا عهاارت ومورد پنج بر ، مش م ا رگذار بر هجابند در یبان فارسی م یار*COMPLEXONS ،DEP-IO ،MAX-IO وNO-CODA اگار هار : »نوش است. و

بهینگی توضیح دهاد، بایاد ای ۀچارچوب نظری هجابند یبان فارسی م یار را در بنواهد شناسواجان ناااب خااان، جااننظاار باای ای (.632و 636 :)همااان« ایاان پاانج محاادودیت اساا فاده كنااد

ییرا اوالً این دو محدودیت با هار ؛بدیهی است NO-CODAو ONSET اه محدودیتكا باا اسا فاده ای ایان دو طاور با ؛دهند را در هر یبان نشان می cvوجود هجا ،ترتیهی

صااورت را باا /cvcvx/واژ تاا تااوان بیشاا ر ماایاهاا محاادودیتمحاادودیت و ناا لزوماااً cv.cvx ( هجابند كردx هر رشا ۀ ممنان ایc وv )ایان، نیاای مهار با بار عاالوه ؛اسات

وجود آغایه ،ست ك در یبان فارسی م یاریی اای آنجا ،در هجابند ONSET محدودیتنهایاد پیچیاده باشاد، در بارش هجاا آغاایۀ بدان سهب ك همچنین ؛برا هجا اجهار است

نقااش COMPLEXONS*محاادودیت ، /cvcccvx/و /cvccvx/واژهااا تاا هجاااییمنظاور با نیاز MAX-IOو DEP-IO هاا محادودیت نیای با این، بر عالوه دارد؛اساسی

خصود آننا حاذف و ب ؛است بدیهی ،دادواژ درون جلوگیر ای تغییر ساخ ار در ت شناسای داد منجار شاود، در واج ك ب دگرگاونی سااخت هجاایی درون درج عناصر واجی كم ر رایج است. ،یبان فارسی م یاراجهااار NO-CODAو ONSET هااا محاادودیتترتیااب ،/cvcvx/در هجابنااد

باار ONSETواضاح اسات كا بایاد ، /cvcccvx/ و /cvccvx/اماا در هجابناد ؛نی ات NO-CODA ی نی: ؛م لط باشدONSET>>NO-CODA ها محدودیت اما ینی ای؛

باودن اجهار بر عالوهاین است ك آغایۀ هجا یبان فارسی م یار ،اساسی در برش هجاییباودن اهمیات سااده (. بادیهی اسات كا 634و 638: 6834خان، جن بی)باشد نیز باید ساده

-NO اگار ی نی ؛استنداش ن هجا اول پایان ای بیش ،آغایۀ هجا دو در ت یین مری هجا

CODA بار*COMPLEXONS مقااد باشااد، هجابناادcv.ccvx تاار ای بهینااcvc.cvx آن، ترتیاب بار عالوه ؛فارسی م یار استیبان ساخت هجایی در خالفبرخواهد بود و این

ONSET و*COMPLEXONS دو در هجابناد هار ییارا ؛اخ یاار اسات ،در هجابند بار میازان بدسااخ ی ،كادا بار دیگار سهم دارند و تقد هار ب ی اندایه ،ساختخوش

گشاات ذیاا را بااا توجاا باا خااان جااا جااننی اات؛ باادین ترتیااب، باای ، مااؤ رهجابنااد

Text [12] ed 4.indd 16 12/6/2014 12:35:49 PM


بهینگی توضیح دهاد، بایاد ای ۀچارچوب نظری هجابند یبان فارسی م یار را در بنواهد شناسواجان ناااب خااان، جااننظاار باای ای (.632و 636 :)همااان« ایاان پاانج محاادودیت اساا فاده كنااد

ییرا اوالً این دو محدودیت با هار ؛بدیهی است NO-CODAو ONSET اه محدودیتكا باا اسا فاده ای ایان دو طاور با ؛دهند را در هر یبان نشان می cvوجود هجا ،ترتیهی

صااورت را باا /cvcvx/واژ تاا تااوان بیشاا ر ماایاهاا محاادودیتمحاادودیت و ناا لزوماااً cv.cvx ( هجابند كردx هر رشا ۀ ممنان ایc وv )ایان، نیاای مهار با بار عاالوه ؛اسات

وجود آغایه ،ست ك در یبان فارسی م یاریی اای آنجا ،در هجابند ONSET محدودیتنهایاد پیچیاده باشاد، در بارش هجاا آغاایۀ بدان سهب ك همچنین ؛برا هجا اجهار است

نقااش COMPLEXONS*محاادودیت ، /cvcccvx/و /cvccvx/واژهااا تاا هجاااییمنظاور با نیاز MAX-IOو DEP-IO هاا محادودیت نیای با این، بر عالوه دارد؛اساسی

خصود آننا حاذف و ب ؛است بدیهی ،دادواژ درون جلوگیر ای تغییر ساخ ار در ت شناسای داد منجار شاود، در واج ك ب دگرگاونی سااخت هجاایی درون درج عناصر واجی كم ر رایج است. ،یبان فارسی م یاراجهااار NO-CODAو ONSET هااا محاادودیتترتیااب ،/cvcvx/در هجابنااد

باار ONSETواضاح اسات كا بایاد ، /cvcccvx/ و /cvccvx/اماا در هجابناد ؛نی ات NO-CODA ی نی: ؛م لط باشدONSET>>NO-CODA ها محدودیت اما ینی ای؛

باودن اجهار بر عالوهاین است ك آغایۀ هجا یبان فارسی م یار ،اساسی در برش هجاییباودن اهمیات سااده (. بادیهی اسات كا 634و 638: 6834خان، جن بی)باشد نیز باید ساده

-NO اگار ی نی ؛استنداش ن هجا اول پایان ای بیش ،آغایۀ هجا دو در ت یین مری هجا

CODA بار*COMPLEXONS مقااد باشااد، هجابناادcv.ccvx تاار ای بهینااcvc.cvx آن، ترتیاب بار عالوه ؛فارسی م یار استیبان ساخت هجایی در خالفبرخواهد بود و این

ONSET و*COMPLEXONS دو در هجابناد هار ییارا ؛اخ یاار اسات ،در هجابند بار میازان بدسااخ ی ،كادا بار دیگار سهم دارند و تقد هار ب ی اندایه ،ساختخوش

گشاات ذیاا را بااا توجاا باا خااان جااا جااننی اات؛ باادین ترتیااب، باای ، مااؤ رهجابنااد

Text [12] ed 4.indd 17 12/6/2014 12:35:49 PM


داده اسات دسات را هجابناد یباان فارسای م یاار با بشده، یادا ساخ ار ه تمحدودی (:634: )همان

(63 ) ONSET, *COMPLEXONS >> NO-CODA و با م الط باشاند DEP-IOو MAX-IOهاا بار اگر هماۀ محادودیت ای سو دیگر، گیرناد هاا قارار محادودیت مراتاب سل ال الیا این دو محدودیت در من های عهارت دیگر،

: 6112) 6الیار هاا ارجااع با یاف ا خان باا جناست. بیمجای ،حذف و درج عناصر واجیرا دادهاا همناوانی در بارون حفا و پایاایی خوشا ،یبانانفارسی داش استاذعان (24 ،فارسای گویشاوران یباان كا بدان م ناا ؛دهندا ترجیح میه مراتب بر حذف و درج واج ب

اماا ؛دارناد گرایش ها تمحدودی دیگرا پایایی ساخت هجا بر ه بیش ر ب ت لط محدودیت-NOبار باید بلن صورت گیرد؛ COMPLEXONS*و ONSETا نهاید بر سایه ت لط

CODA ایجااد كارد و حاذف و درج برابار ب اوان ماان ی در گاذر تا ای ایان ره د شوعمال اتوضایح داد نیاز را cvنشاان با هجاا بای نهودن ساخ ار هجاها دارا پایان ن اهت بهین گاارایش ،خااان جااناع قاااد باای شااده، باا یااادمااوارد باار عااالوه ؛(634: 6834 ،خااان جاان باای)

ترتیاب دو محادودیت او رو ،؛ ای ایان اسات تقریهاً ین ان ،یبانان ب حذف و درج فارسیگاناۀ پنجهاا ییر را برا ترتیب آرایش محدودیت گشت و جا دان پایایی را اخ یار

(:633: )همان 2كرده استگیر ن یج هجابند یبان فارسی م یار رب اصلی مؤ ر(61 ) ONSET, *COMPLEXONS, MAX-IO, DEP-IO >> NO-CODA

با ن اهت كا ترتیاب چهاار محادودیت اول شاود تف ایر مای شان بدین باالبند صورت NO-CODAگای بار محادودیت هم ،اما این چهاار محادودیت ؛اخ یار است ،یندیگر . دارندتقد ا دخی در هجابند در فارسی م یار و ت یاین ه محدودیت مهح ، نقطۀ پایاناین اله

اخ الف توییع م لۀ بیانبا (632تا 642: 6834) خان جننی ت. بیها آن مراتهینظا سل ل

1. G. Lazard

را م ااادل PARSEو FILLترتیااب، (، باا 6118( مطااابق ماادل پاارین و اسمولن اانی ) 6834خااان ) جاانباای .2مهناا را بار MAX-IOو DEP-IOهاا اما در مقالاۀ حاضار، م اادل كار برده است؛ ب ها درج و حذف محدودیت ایم. ( ان ناب كرده6111كارتی و پرین )مدل م

Text [12] ed 4.indd 18 12/6/2014 12:35:49 PM


یاا باشاد عربای ا واژه وا ،ب ایننا واژۀ دو با توج ها تركیهینایی در واژه ب ت چاکضرورت بارۀدر (2116و 6118كارتی و پرین )با ارجاع ب دیدگاه م واژۀ فارسی سره،

ها تركیهی در نظریاۀ همچون واژه برا توجی موارد 2و صرفی 6نوایی ها ساختت ام در هجابناد در هاا دخیا دو محدودیت دیگر را نیاز با مجموعاۀ محادودیت ،بهینگی

خااانوادۀ كاا ییرمجموعااۀهااا اساات. یناای ای ایاان محاادودیت كاارده فارساای م یااار اضاااف . 8یبان فارسی است دیگر خاد و دارد جهانیجنهۀ ، است ترادف ها محدودیتمنطهاق بار لهاۀ ،)سا اک( واژ نظر، لهاۀ سامت راسات تا ترادف مورد محددیتمطابق

، ایان جمل یباان فارسای و ای ها یباندر ب یار ای ،طور كلی ی نی ب ؛سمت راست هجاستواژ بر لهۀ سمت راسات یا هجاا منطهاق وجود دارد ك لهۀ سمت راست ت گرایش عا

:(641: 6834 ،خان جن)بی باشد ،واژ تا طاور كا لهاۀ سامت راسات ؛ با ی هجا وجود دارد ،واژ ت ایا هر ( ب 21)

4ندا ، مش رکو هجا در لهۀ سمت راست واژ ت ی نی ؛ستهجا منطهق بر لهۀ سمت راست ALIGN-RMOR

بیاانگر دهناد، نشاان مای C.ʔ*محدودیت دیگر ك خاد یبان فارسی است و آن را باا را ا هجابناد گونا هار ،ایان محادودیت .است در تقطیع هجایی C.ʔنهودن ساخت مجای

ناایی شاروع ا با ب ات چااک i+6و هجا پایان یابدهمنوان ب ی ا iهجا ،ك در آن (. )همانكند شود، نقو می

دان ا آیاد ،با ینادیگر ترتیب این دو محادودیت را ن اهت ( 641: 6834)خان جنبیواژ هاا، تا كا در آن «عقیدههم»همچون تركیهی یهایواژها ك هجابند گون است؛ ب

ی نای ؛م یار اسات ، هماهنگ با گرایش عا هجابند در یبان فارسیدو ، منشأ عربی دارد یهاای ؛ اما هجابناد كلما بر لهۀ سمت راست ی هجاست ، منطهقواژ لهۀ سمت راست ت

1. Prosodic Structure 2. Morphological Structure

رۀ هاا تركیهای مطارح شاده و درباا ك خواهیم دید، این دو محدودیت، صرفاً در تحلی نا . در مقالۀ حاضر نیز چنان3 اند. درج نشده ها ب یط در تابلوها بهینگی نا -ALIGNساطح هجاا نیاز م رفای خواهاد شاد، نمااد . ای آنجا ك در مقالاۀ حاضار، محادودیت تارادف دیگار در 1

RMOR بر نمادALIGN-R خان ترجیح داده شده است.جنسو بی نهاد ای پیش

Text [12] ed 4.indd 19 12/6/2014 12:35:49 PM


م لاق با واژگاان فارسای ساره واژ دو ، هاا، تا ك در آن «افزارسنت» همچون تركیهیجایگااه ،اول واژ ییرا همنوان پایاانی تا ؛هماهنگ با گرایش عا هجابند نی ت، است

ای كرده است و ب عهارت دیگار، لهاۀ سامت راسات واژ دو پر آغایۀ هجا اول را در ت : راست هجا نی تلهۀ سمت منطهق بر ،ۀ تركیهیواژواژ آغایین ت واژ ساخت ت ساخت نوایی )هجایی( (: 26)

ham+ʔaGide ham. ʔa.Gi.de الف( -----------------------------------------

saxt+afzar sax.taf.zarب( ا ه ای محدودیت م فاوت مراتهی ( دو نظا سل ل 631: 6834خان ) جنبی، بر این اساس

هاایی هماهناگ باا گارایش هجابند ساخت بیانگرها آن ك ینی ایداده دست ب را واجیت الط C.ʔ*محدودیت بر ALIGN-RMORمحدودیت ،در آنی نی ؛عا هجابند است

،هاا آن هاایی اسات كا در هجابناد سااخت دهنادۀ نشاان و دیگر ( 22گشت )جا دارد . (28گشت )جا استقد م ALIGN-RMORمحدودیت بر C.ʔ*محدودیت عن ، بر

(، 61)شامارۀ مراتهای این دو محدودیت در نظا سل ل ای تلفیق ،نهایت دربدین ترتیب، آیاد كا تحلیا دست مای ب (631: 6834خان، جن بی نق ایب ذی ) مراتهیسل ل دو نظا :آورند فراهم میها گوناگون فارسی م یار را واژههجابند

(22) ALIGN-RMOR >> *C.ʔ, ONSET, *COMPLEXONS, MAX-IO, DEP-IO >> NO-CODA

(28) *C.ʔ >> ALIGN-RMOR, ONSET, *COMPLEXONS, MAX-IO, DEP-IO, >> NO-CODA

و هاا یباان در بیشا ر خااد هاا نا سای خودمانییند ابا توج ب اینن فرعین حال، در MAX-IOمحدودیت ، است ، همراهسای نا اولی با كوتاهعموماً ،م یار فارسی جمل در ای

ای ؛دهد میدست ای ییاد، اهمیت خود رامیزانی ب ،عم در شده، یادیند افر در تحلی بهینگیِرا MAX-IOمحادودیت ،در فارسای م یاار سای خودمانیدر تحلی الگوها ، این رو . كنیممن ق می ها آرایش محدودیتالی سمت راست ب من هی

و نوعااً همراه است تغییر ساخ ار هجا با م موالً ،سای ای سو دیگر، پدیدۀ خودمانیآخارین عناوان با ؛ بناابراین، كناد مای جاا ب مجاور جاهجاها ها را در الگوها توییع واج

ساطح هجاا را در ، محدودیت ترادف دیگار بح یند موردامحدودیت واجی دخی در فر كنیم:ت ریف می

سامت طور ك لهاۀ داد وجود دارد ب داد، ی هجا در برون در درونایا هر هجا ( ب 24) ALIGN-RSYL :داد است سمت راست هجا در برون منطهق بر لهۀ ،داد راست هجا در درون

، آن را در شاود و ای ایان رو نقاو مای هاا باار ،ساای یند خودماانی ادر فر باالمحدودیت ؛دهایم قارار مای MAX-IO محادودیت طارای باا هاا و هام گشات محادودیت ان ها جاا

خالف بر نیز ALIGN-RMORواژ محدودیت ترادف ت ك خواهیم دید، ضمن چنان درشاود و ای سای نقاو مای یند خودمانیادر فر ها بارفارسی م یار، عا هجابند در گرایش

، موضاوعیت عما ا درها آرایاش محادودیت گرف ن این محدودیت در صادر این نظر، قرارتركیهای هاا ناا گشت )در آن است ك ب اواخر جا ،تردهد و منطقیدست می خود را ایای آن( ، ب ب اد فارسی سرهتركیهی ها نا در و C.ʔ*ای محدودیت ب قه عربی منشأ دارا

د. من ق شو ها شماره صورت ب را (28( و )22)مراتهی نظا سل ل دو ،شده بیانتوضیحات اساس بر

ساای تحلیا الگوهاا خودماانی بارا نظر یمهنایو كنیممی ( ت دی 24( و )21(، )23)بارا ،ا در حالات عاا ( ر23)شامارۀ آرایاش . دهیمخاد در فارسی م یار قرار می ها نا هاا ناا عربای و دارا منشأتركیهی ها نا بارۀاما در ؛نظر خواهیم داشت مدب یط ها نا

:كرد را لحا خواهیم (24)و (21) ها آرایش ،ترتیب ب ، فارسی سرهتركیهی (23) ONSET, *COMPLEXONS , DEP-IO>>NO-CODA>>ALIGN-RSYL, MAX-IO (21)

ONSET, *COMPLEXONS, DEP-IO>>NO-CODA>>ALIGN-RMOR>>*C.ʔ, ALIGN-RSYL, MAX-IO (24)

ONSET, *COMPLEXONS, DEP-IO>>NO-CODA>>*C.ʔ >>ALIGN-RMOR, ALIGN-RSYL, MAX-IO

Text [12] ed 4.indd 20 12/6/2014 12:35:50 PM


و نوعااً همراه است تغییر ساخ ار هجا با م موالً ،سای ای سو دیگر، پدیدۀ خودمانیآخارین عناوان با ؛ بناابراین، كناد مای جاا ب مجاور جاهجاها ها را در الگوها توییع واج

ساطح هجاا را در ، محدودیت ترادف دیگار بح یند موردامحدودیت واجی دخی در فر كنیم:ت ریف می

سامت طور ك لهاۀ داد وجود دارد ب داد، ی هجا در برون در درونایا هر هجا ( ب 24) ALIGN-RSYL :داد است سمت راست هجا در برون منطهق بر لهۀ ،داد راست هجا در درون

، آن را در شاود و ای ایان رو نقاو مای هاا باار ،ساای یند خودماانی ادر فر باالمحدودیت ؛دهایم قارار مای MAX-IO محادودیت طارای باا هاا و هام گشات محادودیت ان ها جاا

خالف بر نیز ALIGN-RMORواژ محدودیت ترادف ت ك خواهیم دید، ضمن چنان درشاود و ای سای نقاو مای یند خودمانیادر فر ها بارفارسی م یار، عا هجابند در گرایش

، موضاوعیت عما ا درها آرایاش محادودیت گرف ن این محدودیت در صادر این نظر، قرارتركیهای هاا ناا گشت )در آن است ك ب اواخر جا ،تردهد و منطقیدست می خود را ایای آن( ، ب ب اد فارسی سرهتركیهی ها نا در و C.ʔ*ای محدودیت ب قه عربی منشأ دارا

د. من ق شو ها شماره صورت ب را (28( و )22)مراتهی نظا سل ل دو ،شده بیانتوضیحات اساس بر

ساای تحلیا الگوهاا خودماانی بارا نظر یمهنایو كنیممی ( ت دی 24( و )21(، )23)بارا ،ا در حالات عاا ( ر23)شامارۀ آرایاش . دهیمخاد در فارسی م یار قرار می ها نا هاا ناا عربای و دارا منشأتركیهی ها نا بارۀاما در ؛نظر خواهیم داشت مدب یط ها نا

:كرد را لحا خواهیم (24)و (21) ها آرایش ،ترتیب ب ، فارسی سرهتركیهی (23) ONSET, *COMPLEXONS , DEP-IO>>NO-CODA>>ALIGN-RSYL, MAX-IO (21)

ONSET, *COMPLEXONS, DEP-IO>>NO-CODA>>ALIGN-RMOR>>*C.ʔ, ALIGN-RSYL, MAX-IO (24)

ONSET, *COMPLEXONS, DEP-IO>>NO-CODA>>*C.ʔ >>ALIGN-RMOR, ALIGN-RSYL, MAX-IO

Text [12] ed 4.indd 21 12/6/2014 12:35:50 PM


در فارسی معیار خاص یها نام سازیها: الگوهای خودمانیداده. 1گیارد. من لاف صاورت مای یهاای شایوه خااد با هاا نا سای در یبان فارسی، خودمانی

درباارۀ چهاار هاا خاود، در پاژوهش (434: 6113دوسات ) ( و رقیاب 44: 6814كلهاسای ) سو ایشده الگوها م رفی واند سنن گف ،ا فارسی م یاری در گونۀ محاورهالگو كل

یندیگر همپوشی دارند. عموماً با ،این دو محققحذف ی وند، هجاا یاا رشا ۀ پی در ك دارد نا 6سای منففخودمانینن ین الگو

ای 2ب بیان دیگر، حذف برخی ماواد واجای و( 41و 43: 6814 ،آوایی ای پایان نا )كلهاسی شود:( حاص می434: 6113 ،دوست )رقیبنظر ساخ مان نا مورد

/sijavaſ/ ← /sija/ سیاوش ( 23) /sediGe/ ← /sediG/صدیق

ناااوع ا ای ساااای الگاااو واژه ،در فارسااای م یاااارساااای یناااد خودماااانیاگااااهی فركودكاان كردن خطاب ، هنگا سو والدین ای بیش ر،بر دارد ك را در 8سای ناق مضاعف هنگااا جوانااان بااا یناادیگر یااا گااو نیااز در گف شااود و گاااهماایاساا فاده شااانخردسالفاده . در هر صورت، اسا رود كار می ب یشسو هم ر خو گرف ن ینی جوان ای قرار مناطب

باین صامیمی ب یار وجود رابطۀ شرط غیررسمی و ب ب یار ها ای این الگو صرفاً در موق یت :استپذیر امنان ،داد كالمی رو در نمشاركا

/nazi/ ← /nanaz/ نای ( 21)

/marjam← /marmar//مریم یناد افربار مش م ،ا فارسی م یارسای در گونۀ محاورهینی دیگر ای اَشنال خودمانی

ای آن یاد شده « 4تغییر بدونسای خودمانی»عنوان با است. ینی ای این الگوها ك وندافزاییب ان ها ناا /i-/طریق افزودن پ وند تحهیب و تصغیر (، ای433: 6113 ،دوست است )رقیب

همراه نی ت: ،نا اصلی سای شود و نوعاً با كوتاه مینظر ساخ مورد /ʔasGar ← /ʔasGari//اصغر ( 81)

1. Clipped Hypocoristics 2. Phonemic Material 3. Partial Reduplication 4. Unmodified Hypocoristics

Text [12] ed 4.indd 22 12/6/2014 12:35:50 PM


/sahar / ← /sahari /سحر سای نااق و افازودن پ اوند یند مضاعفادو فر ، حاص توأمانشدهنا خودمانی گاه

تحهیب است:

/parija /← /parpari/پریا ( 86) /zahra/ ← /zarzari/یهرا

ارسای م یاار كا ا فكوچا در گوناۀ محااوره هاا نا سای خودمانی الگو غالبو در (431: 6113 ،دوسات آن یاد شده است )رقیاب ای «6یاف سای تغییر خودمانی»عنوان با

در واژه ) بر كاهش ت اداد هجاهاا مش م ر دارد،دیگر الگوها ب امد وقوع بیشمقای با ،نهایات و در ی انادک( هاای باا تغییار توأ گاه) هجا نن ت ب دو هجا(، ابقا بیش ر موارد،

است: /i-/افزودن پ وند تحهیب /zahra/ ← /zari/یهرا ( 82)

/parija/ ← /pari/پریا /catajun/ ← /cati/ك ایون /ferejdun/ ← /feri/فریدون یاا جزئای ها مركاب دو ب اسم ،سای فارسی م یارآخرین گروه ای الگوها خودمانی

،گاروه نن ات . ییراند گروه م فاوت چند ییر بر مش م ،شود ك خودجزئی مربوط می چند ،نن ات( اسات )كلهاسای ءجاز )م موالً جازء دو و گااه ی دو جزء بر حذف ینی ا مش م ماذكر و مؤنا كااربرد هاا نا دو نوع بارۀ هر( و در433: 6113 ،دوست رقیب ؛41: 6814 دارد: /Golamʔali /← /Golam/علی غال (88)

/Gamarolmoluk/ ← /Gamar/الملوک قمر ای آن یاااد كاارده « 2سااای خطاایكوتاااه»عنااوان بااا دوساات رقیاابگااروه دو كاا ییاار

جازء نن ات و بنشای ای ای صاورت كاما حفا بار (، مش م 433: 6113 ،دوست رقیب) عناصر ملودی جزء دو است:

1. Modified Hypocoristics 2. Linear Shortening

Text [12] ed 4.indd 23 12/6/2014 12:35:50 PM


/ʔabdollah/ ← /ʔabdol/عهداهلل ( 84) /ʔabolGasem /← /ʔabol/ابوالقاسم

مركب، جزء نن ت كا نوعااً ها نا سای ای خودمانی ی دیگرگروه در ییر انجا ، سرشاود هماراه مای /i-/ باا پ اوند تحهیاب ،عاین حاال و در ماناد بااقی مای ،هجایی اسات ت

(:433: 6113 ،دوست رقیب ؛31: 6814 ،)كلهاسی /faxrolzaman/ ← /faxri/فنرالزمان (83)

/ſamsolmoluk/ ← /ſamsi/الملوک شم تحلیلبحث و . 5

طاور با مطاالهی كا ویاژه گف ایم و با «ارچوب نظر هچ»ب آنچ در بنش توج با اكنوند، شا بیاان ا ناارر بار هجابناد در فارسای م یاار ه تدر م رفی و تهیین محدودی ،مشن

خااد در گوناۀ م یاار یباان فارسای ها نا سای الگوها خودمانیتحلیلی ای كوشیم می :كنیمعرض ذی اساسی ها پرسش برا ی موج راهای خو پاس دست دهیم ب

یاار، مخااد در فارسای هاا ناا سای خودمانی تما الگوها دادبرون آیا بهین ه ند؟واجی ها گزین

بارا ها یبانبا گرایش عا ،خاد در فارسی م یار ها نا سای آیا خودمانی ،كم اار دار درجااات نشااان طاارف یشاا ر باادار ب حركاات ای درجااات نشااان

هم ویی دارد؟ خااد ها نا سای داد الگوها خودمانیها واجی بهین در برونآیا گزین

د؟انبهین نوع ای نیز لحا كاربردشناخ ی ب در فارسی م یار، شناسای م ماول در نظریاۀ بهینگای، با توس ب روش ،پرسش نن تب دادن برا پاسخ

قالاب در را خااد در فارسای م یاار هاا ناا سای هایی ای الگوها م فاوت خودمانیداده خاواهیم عرضا مناساب پاسنی ،شده تحلی و ای برآیند مشاهدات حاص تابلوها بهینگی

د. كر

Text [12] ed 4.indd 24 12/6/2014 12:35:50 PM


بادیهی و ،انادكی عجیاب و پاساخ آن ،دو پرساش كردن طرحممنن است در آغای، منظار سااخت نا خودمانی ای گاهك حنایت ای آن دارد ،اولی شواهد اما ؛نظر رسد ب روشن

)گوناۀ در یباان كارد ؛ مالالً تار ای ناا اولیا اسات دار نشاان ،هجاایی و الگاو هجابناد آشانارا و ایان كااربرد، شاود خودماانی مای /brαjim/ صاورت با « اباراهیم »نا ،ی(مریوان گارف ن صاورت با بااال بنابراین، پاسخ منطقای با پرساش ؛است ای صورت اولی تر دار نشانعاین در ؛دشا خواهاد ، مؤكاول م یاار فارسای در ساای الگوها خودمانی ی جامع ایتحلیل

هاا هجاایی حاصا ای سااخت ،دار درجاۀ نشاان ها دادن كمّی تغییر توضیححال، برا صاورت با هاا آن دار مهناا میازان نشاان بار و 6جادول اساس برسای را یند خودمانیافر

نگااه 2)با جادول خواهیم كردبند ( درج cvcc)هجا 3( تا cv)هجا 6قرارداد ای : (كنید

های هجایی داری ساخت تفسیر كمّی میزان نشان .2جدول CVCC CVC CCVC CCV CVV VV V CV ساخت هجایی

دار میزان نشان 1 2 3 4 5 6 7 8

مت ساطح سا رف با صِ شناخ ینیایمند حركت ای تحلی واج ،و سب پرسش دادن پاسخكام دسات و ایان كاار اسات شناسی اج ماعی و یبان یبان یسبردشنارشناسی، كاواج 6رابط .ندارد چندان كهن ا پیشین، یشناسی ایرانیبان ها محدودۀ پژوهش در

روش ، با شد ذكرها همان ترتیهی ك در بنش داده اسای را بتحلی الگوها خودمانیهاا آن یا تابلوها بهینگی و تف ایر ها ولرسیم جدبر ت مش م ،(6111)كارتی و پرین م انجاا دار و پایاایی ا نشاان ها ای محادودیت هاا گزینا نناردن تنطای یاا حی تنطای ایای ك برا رعایت اص اق صااد تحلیا ، در الگوهاایی كا بایش است شایان ذكر یم. ده میای ،(6111) 2نهاد روكا و جان اون پیش است، مطابق روش دهشذكر ها آن برا ملال ی

1. Interface 2. I. Roca and W. Johnson

Text [12] ed 4.indd 25 12/6/2014 12:35:50 PM


برا پرهیز ای اطالۀ كال در تحلی هار الگاو یاا ایم؛ همچنین كردهی اس فاده لفیقتابلوها ت .6ایم هدكرب نده نمون ی بررسیب ،ییرالگو

1تابلوی

صاورت ایان تاابلو، ( تحلیا اسات. در 23ا ای الگاو ) بر تحلی داده مش م 6تابلو را DEP-IOو ONSET ،*COMPLEXONS هاا ا است ك محادودیت گزین ،بهین و ای محدودیت ی بار MAX-IOو NO-CODA ها اما ای محدودیت ؛دهكر تیارع

ALIGN-RSYLهاا محادودیت ،ترتیاب ب نیز ها رقیب گزین تنطی كرده است. بار دوDEP-IO ،*COMPLEXONS وONSET نقاو ،دارناد قارار تربااال ا ك در مرته رادر COMPLEXONS*و ONSET محاادودیتدو ای تنطاای در ایاان میااان،و انااد كاارده

-NO ا ها محادودیت تنطای ای ؛ ای ایان رو ، 8آیاد شامار مای با 2مهلا ،فارسی م یاار

CODA، ALIGN-RSYL وMAX-IO در ت یااین[se.diG] گزینااۀ بهیناا عنااوان باا،

( و 2113و رُی، 6113عناوان نمونا ر.ک. نل اون، سای )ب راس ا با روال غالب در تحلی بهینگی فرایند خودمانی . هم6یاباد، ذكار آن در ساای حضاور مای داد فرایناد خودماانی نا كام صرفاً در درون نشان، توج ب اینن در حالت بیبا

گونا كا در اداماۀ مقالا عین حال، هماان ها رقیب در خروجی تابلوها بهینگی موضوعیت ندارد؛ درفهرست گزین جملا ای كاربردشاناخ ی -هایی اج مااعی گرف ن محدودیت ارن یجۀ قر دار و درها نشان خواهیم دید، در برخی موق یت

هاا رقیاب در فهرسات عنوان ینی ای گزین ها دخی ، نا كام ، خود ب در صدر محدودیت POLITE محدودیتشود.داد مطرح میها برونگزین

2. Fatal دهیم. می در تابلوها بهینگی نمایش« !»ها را با عالمت تنطی مهل ای محدودیت .8

داد با را ای درون بحا ماورد سااخت هجاایی دادۀ هاا اگار تغییار . 6اسات هاوده گذار ن ا ر خواهیم داشت:یم، بررسی كنداد برون

cv.cv.cv → cv.cvc تغییار درجاۀ مهناا شاده را بار حاصا ، سااخت هجاایی 2جادول اسااس بار اكنون اگر

،سااخت هجاایی نظار دار گزیناۀ بهینا ای میازان نشاان یابیم می دریم، كن بررسیدار نشان داد است: ای دادۀ درون یشب

7 +1 >1 +1 +1 تهادی مالالً ؛وض یت غالاب نی ات ،دار در این الگو عین حال، افزایش میزان نشان در

/sijavaſ/ ب/sija/، دار دلی حذف هجا نشان بcvc داد، هم او ای ساخت هجایی درون . گیرد صورت میتر نشانسمت الگوها بی حركت ب با گرایش عا جهانی برا

: 2ایم كرده( را تحلی 21سای شمارۀ )الگو خودمانی ای اداده ،2 ها تابلودر

2-1تابلوی

هاا باار محادودیت پانج [na.naz] ۀ، گزیناۀ بهینا بینایم باال میدر دادۀ گون ك همان

یا ای هار و دو باار DEP-IO )محادودیت یبان فارسای را نقاو كارده اسات بند هجاعین حاال، نیز ی بار(؛ در MAX-IOو NO-CODA ،ALIGN-RSYLها محدودیت

ی تنطا ترگذار ا رو تر مهم ا ه محدودیتای كم ر دف ات ،ها رقیبمقای با گزین درآن بیاانگر ،داد داد با بارون ای درون بحا ماورد ساخت هجایی دادۀ ها تغییرده است. كر

گاذار نی ا ند، در تابلوهاا گزینۀ بهینا ، ا ار هایی ك در ان ناب شناسی م مول در نظریۀ بهینگی، سلولمطابق روش .6كاارتی، بیش ر دربارۀ هاشورینی در نظریۀ بهینگای نگااه كنیاد با ما اند. برا ك ب اطالعاتتحلیلی هاشور خورده

. 43و 44: 2113(؛ 82ها شمارۀ شمار آید )الگو مربوط ب داده نیز ب « ناینین»تواند صورت خودمانی ای نا ، خود می«نای »در یبان فارسی، .2رود. كار می نیز ب عنوان نا كوچ مؤن )نا اصلی( رسمی، ب صورت عین حال، این نا ب در

Text [12] ed 4.indd 26 12/6/2014 12:35:51 PM


داد با را ای درون بحا ماورد سااخت هجاایی دادۀ هاا اگار تغییار . 6اسات هاوده گذار ن ا ر خواهیم داشت:یم، بررسی كنداد برون

cv.cv.cv → cv.cvc تغییار درجاۀ مهناا شاده را بار حاصا ، سااخت هجاایی 2جادول اسااس بار اكنون اگر

،سااخت هجاایی نظار دار گزیناۀ بهینا ای میازان نشاان یابیم می دریم، كن بررسیدار نشان داد است: ای دادۀ درون یشب

7 +1 >1 +1 +1 تهادی مالالً ؛وض یت غالاب نی ات ،دار در این الگو عین حال، افزایش میزان نشان در

/sijavaſ/ ب/sija/، دار دلی حذف هجا نشان بcvc داد، هم او ای ساخت هجایی درون . گیرد صورت میتر نشانسمت الگوها بی حركت ب با گرایش عا جهانی برا

: 2ایم كرده( را تحلی 21سای شمارۀ )الگو خودمانی ای اداده ،2 ها تابلودر

2-1تابلوی

هاا باار محادودیت پانج [na.naz] ۀ، گزیناۀ بهینا بینایم باال میدر دادۀ گون ك همان

یا ای هار و دو باار DEP-IO )محادودیت یبان فارسای را نقاو كارده اسات بند هجاعین حاال، نیز ی بار(؛ در MAX-IOو NO-CODA ،ALIGN-RSYLها محدودیت

ی تنطا ترگذار ا رو تر مهم ا ه محدودیتای كم ر دف ات ،ها رقیبمقای با گزین درآن بیاانگر ،داد داد با بارون ای درون بحا ماورد ساخت هجایی دادۀ ها تغییرده است. كر

گاذار نی ا ند، در تابلوهاا گزینۀ بهینا ، ا ار هایی ك در ان ناب شناسی م مول در نظریۀ بهینگی، سلولمطابق روش .6كاارتی، بیش ر دربارۀ هاشورینی در نظریۀ بهینگای نگااه كنیاد با ما اند. برا ك ب اطالعاتتحلیلی هاشور خورده

. 43و 44: 2113(؛ 82ها شمارۀ شمار آید )الگو مربوط ب داده نیز ب « ناینین»تواند صورت خودمانی ای نا ، خود می«نای »در یبان فارسی، .2رود. كار می نیز ب عنوان نا كوچ مؤن )نا اصلی( رسمی، ب صورت عین حال، این نا ب در

Text [12] ed 4.indd 27 12/6/2014 12:35:51 PM


، عنا بار بلنا ؛ی ات ن ، هماراه ساای با كوتااه ،سای خودمانییند افر در اینجا، است ك نیاز داد دار صورت برون میزان نشان و استداد ای درون ، بیشداد واجی برون ت داد عناصر (: 2اب مق در 4است ) افزایش یاف

cv.cv → cv.cvc

ان ناااب گزینااۀ وجااود باااآن اساات كاا بحاا ، مااورد ۀداد بااارۀنن ااۀ جالااب توجاا در[na.naz] ، گزینااۀ ،گویشاوران فارساای م یااار[naz.na.zi] كاااربرد نیااز در موق یاات را

حاال ؛گیرناد كاار مای با كودكان( كردن خطاب هنگا )م موالً در سه كودكان و دیگرمیازان جهات اینیاز هاا بااالتر و دف اات تنطای ای محادودیت حیا ایآننا ایان گزینا

ها ید یاف مؤ ،هایی ای این دستراهراً داده. ی تح نمرج [na.naz]دار ، بر گزینۀ نشانداد است. با توج ب ایننا در ای چند گزین در برون بر امنان رهور بیش ( مهنی6114آن یال )

پرساش مطارح ایان ، داردامناان ،یناد اداد فر گزین در برون تنها ی ، رهورنظریۀ بهینگی، نظریاۀ موضاوع آن یال برا تهیین ایان .توان این پدیده را توجی كردك چگون می شود می

قابلیات ،اها محادودیت مراتب اهمیت نظر سل ل داده است ك ایا ت میم گون بهینگی را ب تنهاایی ها واجی ب تغییر اولویت محدودیت ،در اینجااما ؛باشد داش تغییر و ان طاف بیش ر

كام دست خواهد شد و توج واقع مورد ،مقالۀ حاضرك در دیگركار راهسای نی ت. چاره، تلفیاق نادارد ا چندان كهان پیشین ،شده در یبان فارسی ها بهینگی انجا حویۀ تحلی در

واجاای غیاارهااا ن ناااب گزینااۀ بهیناا بااا محاادودیت ا ا واجاای حاااكم باارهاا محاادودیتمحادودیت تاوان در اینجاا مای مالالً ؛( اسات 6كاربردشاناخ ی -اج مااعی ا ها محدودیت)

ا و آن را با ت ریاف كارد « ساه »عنوان محادودیت بارا هویژ ا كاربردشناخ ی -اج ماعیا گونا با ؛دادنماایش STYLECHDنمااد باا ،خادمورد و در این STYLE كلی نماد

؛كناد را نقو می آن ،فارسی م یاردر بافت كاربرد سه كودكانۀ [na.naz]ك گزینۀ ، نظار در بافت ماورد ، د و ای این روكنآن را برآورده می [naz.na.zi]گزینۀ حالی ك در

تاوان جایگااه چناین شناخ ی مای لحا روش ب گیرد. پیشی می هاگزین دیگربر گزینۀ اخیرامناان اشا قاق گاذر، واجی ت یاین كارد و ای ایان ره ا ه باالتر ای محدودیت محدودی ی را

1. Socio-Pragmatic Constraints

كوچا در هاا ناا سای یند خودمانیاواحد در فر دادداد را ای درونای ی برون بیش . 6دكرفارسی م یار تهیین

.STYLECHD/SL/etc خاد یبانی سه ایاست ی تاب ،نا صورت خودمانیِ كاربرد( 81)

2-2تابلوی

باا ونادافزایی ، تاوأ تغییار سای بدونخودمانیا ای الگو نمون دربرگیرندۀ 8تابلو ساای باا كوتااه سای خودمانی بدان سهب ك [ʔas.Ga.ri] ، گزینۀبینیمك می است. چنان

تار ای بازر ،لحاا صاور با یناد افرداد بارون عما ، درو هاوده ن ، هماراه ساخت هجاییی ای هرای ی بار نیز و را نقو كرده DEP-IO، ی بار محدودیت استآن داد درون چاون عاین حاال، در ؛ده اسات كرتنطی ALIGN-RSYL و NO-CODA محدودیتدو

گزیناۀ عناوان با شده یاد اند، صورترا نقو كرده ی باالترهای محدودیت ،ها رقیبگزین بر تغییار سااخت هجاایی ، مش م سای خودمانییند افربهین ان ناب شده است. در اینجا نیز

(:1ب 64ده است )ای ش منجر دار نشانب كاهش میزان داد است ك درونcvc.cvc → cvc.cv.cv

3 تابلوی

ها دخی در دهند، محدودیت ها واجی و غیرواجی را نشان می و تابلوها دیگر ك رقابت محدودیت 2-2در تابلو .6

هاشورینی، موضوعیت ندارد.اس فاده ای بهین ، همگن )ای ی سنخ( نی ند و ای این رو ، ان ناب گزینۀ

Text [12] ed 4.indd 28 12/6/2014 12:35:51 PM


كوچا در هاا ناا سای یند خودمانیاواحد در فر دادداد را ای درونای ی برون بیش . 6دكرفارسی م یار تهیین

.STYLECHD/SL/etc خاد یبانی سه ایاست ی تاب ،نا صورت خودمانیِ كاربرد( 81)

2-2تابلوی

باا ونادافزایی ، تاوأ تغییار سای بدونخودمانیا ای الگو نمون دربرگیرندۀ 8تابلو ساای باا كوتااه سای خودمانی بدان سهب ك [ʔas.Ga.ri] ، گزینۀبینیمك می است. چنان

تار ای بازر ،لحاا صاور با یناد افرداد بارون عما ، درو هاوده ن ، هماراه ساخت هجاییی ای هرای ی بار نیز و را نقو كرده DEP-IO، ی بار محدودیت استآن داد درون چاون عاین حاال، در ؛ده اسات كرتنطی ALIGN-RSYL و NO-CODA محدودیتدو

گزیناۀ عناوان با شده یاد اند، صورترا نقو كرده ی باالترهای محدودیت ،ها رقیبگزین بر تغییار سااخت هجاایی ، مش م سای خودمانییند افربهین ان ناب شده است. در اینجا نیز

(:1ب 64ده است )ای ش منجر دار نشانب كاهش میزان داد است ك درونcvc.cvc → cvc.cv.cv

3 تابلوی

ها دخی در دهند، محدودیت ها واجی و غیرواجی را نشان می و تابلوها دیگر ك رقابت محدودیت 2-2در تابلو .6

هاشورینی، موضوعیت ندارد.اس فاده ای بهین ، همگن )ای ی سنخ( نی ند و ای این رو ، ان ناب گزینۀ

Text [12] ed 4.indd 29 12/6/2014 12:35:51 PM


ان، توأما طاور با ساای اسات كا ا ای الگو خودماانی دربردارندۀ نمون 4-6تابلو نیاز امناان در اینجااست. ناق و افزودن پ وند تحهیب سای ِ ایند مضاعفدو فر بر مش م

با [pa.ri] گزیناۀ آننا وجاود باا ییارا وجاود دارد؛ واحد داد درون اش قاق دو گزین ایآیاد، امناان شامار مای ، گزیناۀ بهینا با لحا واجای و ب كرده استكم رین میزان تنطی در وجاود دارد. در بافت كاربرد سه كودكانا نیز [par.pa.ri]اس فاده ای گزینۀ بدی

-اج مااعی را ضمن گنجانادن محادودیت 4-6تابلو تحلی بهینگی تواننمون نیز میاین 4-2 صورت تابلو ها، ب مراتهی محدودیت در آرایش سل ل STYLECHD كاربردشناخ ی ت دی كرد.

1-1تابلوی

1-2تابلوی

ای اساات ا نموناا ،(4-6)تااابلو [pa.ri.ja]ای [pa.ri]اشاا قاق صااورت خودمااانیِ ریاف ا ساای تغیی خودماانی )در یباان فارسای كوچ ها نا سای الگو غالب خودمانی

دان ات كا دیگرها یبانسای در هم و با الگوها م ارف خودمانی توان آن راك می با وندافزایی است. داد و توأ سای درونبر كوتاه مش م بیش ر،در اش قاق صورت خودماانی .ایم كردهتحلی 3در تابلو را ای این الگو ا دیگر نمون[fe.ri] ای نا[fe.rej.dun]، یا باار محادودیت بینایم ك مای چنان ،DEP-IO دو باار ،

وجاود باا ؛نقو شاده اسات MAX-IOو پنج بار محدودیت ALIGN-RSYLمحدودیت

اناد و نقاو كارده تار را مهام یهاای محادودیت ،هاا رقیاب ، با توجا با ایننا گزینا این، گزیناۀ است ها قرار گرف مراتب محدودیت ل ل الی سدر من هینیز MAX-IOمحدودیت

داد با سااخت هجاایی ای درون هاا نۀ بهین ان ناب شاده اسات. تغییار گزی عنوان ب شده یاد ، بدین صورت است:( بوده2ب 63دار )ای با كاهش میزان نشان یند ك توأ افر داد برون

cv.cvc.cvc → cv.cv

(5)تابلوی

ها مركب دوجزئی مسای اسهایی ای خودمانینمون ،1-6 در تابلو موجودها دادهبر حذف ینای ای دو مشن ، ب ییرگروهی مش م طور ب د وندهرا نشان می یا چندجزئی

عربای منشاأ ،جزء آندو هر كار داریم ك و سربا ی نا تركیهی ،اینجا. در ندا مربوط ،جزءكا در تابلوهاا قهلای ALIGN-RMOR واژ ترادف ت ، محدودیت ای این رو ؛دندار

وجود ی بار با [Go.lam]در این داده، گزینۀ یابد.موضوعیت می ،شد، اكنونمنظور نمیو چهاار ALIGN-RSYL ، دو بار تنطی ای محدودیتNO-CODAتنطی ای محدودیت

ایان ان نااب باا وگزینۀ بهینا ان نااب شاده عنوان ب ، MAX-IOبار تنطی ای محدودیت دسات آماده با ( 3با 61دار ساخت هجاایی )ای هجاها و تقلی میزان نشان كاهش ت داد

است:cv.cvc.cv.cv → cv.cvc

واحاد داد ندروای یا گزینا ای امناان اشا قاق بایش دوباره در اینجا،عین حال، دردر بافت كااربرد ساه عامیاناۀ فارسای نیز [Go.lu.mi]ییرا گزینۀ ؛یابدموضوعیت می

با تاابلو بهینگای، امناان STYLESLتوان با افزودن محادودیت م یار كاربرد دارد و می (. 1-2ب تابلو نگاه كنیداش قاق آن را نشان داد )

Text [12] ed 4.indd 30 12/6/2014 12:35:52 PM


اناد و نقاو كارده تار را مهام یهاای محادودیت ،هاا رقیاب ، با توجا با ایننا گزینا این، گزیناۀ است ها قرار گرف مراتب محدودیت ل ل الی سدر من هینیز MAX-IOمحدودیت

داد با سااخت هجاایی ای درون هاا نۀ بهین ان ناب شاده اسات. تغییار گزی عنوان ب شده یاد ، بدین صورت است:( بوده2ب 63دار )ای با كاهش میزان نشان یند ك توأ افر داد برون

cv.cvc.cvc → cv.cv

(5)تابلوی

ها مركب دوجزئی مسای اسهایی ای خودمانینمون ،1-6 در تابلو موجودها دادهبر حذف ینای ای دو مشن ، ب ییرگروهی مش م طور ب د وندهرا نشان می یا چندجزئی

عربای منشاأ ،جزء آندو هر كار داریم ك و سربا ی نا تركیهی ،اینجا. در ندا مربوط ،جزءكا در تابلوهاا قهلای ALIGN-RMOR واژ ترادف ت ، محدودیت ای این رو ؛دندار

وجود ی بار با [Go.lam]در این داده، گزینۀ یابد.موضوعیت می ،شد، اكنونمنظور نمیو چهاار ALIGN-RSYL ، دو بار تنطی ای محدودیتNO-CODAتنطی ای محدودیت

ایان ان نااب باا وگزینۀ بهینا ان نااب شاده عنوان ب ، MAX-IOبار تنطی ای محدودیت دسات آماده با ( 3با 61دار ساخت هجاایی )ای هجاها و تقلی میزان نشان كاهش ت داد

است:cv.cvc.cv.cv → cv.cvc

واحاد داد ندروای یا گزینا ای امناان اشا قاق بایش دوباره در اینجا،عین حال، دردر بافت كااربرد ساه عامیاناۀ فارسای نیز [Go.lu.mi]ییرا گزینۀ ؛یابدموضوعیت می

با تاابلو بهینگای، امناان STYLESLتوان با افزودن محادودیت م یار كاربرد دارد و می (. 1-2ب تابلو نگاه كنیداش قاق آن را نشان داد )

Text [12] ed 4.indd 31 12/6/2014 12:35:52 PM


6-1تابلوی

6-2تابلوی

ساای خطای كوتااه باا ساای تاوأ ا ای الگو خودمانی دربردارندۀ نمون 4-6تابلو ناا ای جزء نن ت و بنشی ای عناصار ملودیا جازء دو ای كام صورتحف است ك باار ، دوNO-CODAدو باار محادویت [ʔab.dol] ۀ. گزینۀ بهینشود را شام می تركیهی

را MAX-IOو س باار محادودیت ،واژ و هجایی ها ترادف ت ی ای محدودیت هراناد، تنطی كرده ی باالترهای رقیب ای محدودیت ها گزین ك ای آنجاده است اما كرنقو دار )ای نشاان كاهش میزاناین ان ناب با وبرتر ان ناب شده گزینۀ عنوان ب شده یادگزینۀ همراه بوده است:( 64ب 26

cvc.cvc.cvc → cvc.cvc

7-1تابلوی

Text [12] ed 4.indd 32 12/6/2014 12:35:52 PM


كا در یناد وجاود دارد. چناان اداد فر ای ی گزین در بارون در اینجا نیز امنان اش قاق بیش ،نیز در بافت كاربرد سه عامیانۀ فارسی م یار [ʔab.do.li]، گزینۀ بینیممی 4-2 تابلو

امنان رهور دارد:

7-2تابلوی

مركاب هاا ناا ساای خودمانیمربوط ب الگویی ای ، 3در تابلو بهینگی موجوددادۀ در موجاود دادۀ . شاود را شام می /i-/ پ وند تحهیب ودنافزنن ت و جزء ابقا است ك وساره اسات بر دو جزء فارسی ا تركیهی مش م هواژ، [mehr.ʔan.Giz] ، ی نیاین تابلو

محادودیت جایگااه دو ،دسات هایی ای این دادهدر ، 8شده در بنش بیاناس دالل اساس برALIGN-RMOR و*C.ʔ شاود. ت اویو مای ابندها حاكم بر هج یتدمحدوپایگان در

محادودیت ی مهلا ای طا باار تن دووجاود است كا باا [meh.ri] ،گزینۀ بهین در اینجا، ALIGN-RMOR ، سااا باااار تنطااای ای محااادودیتALIGN-RSYL ، یااا باااار نقاااو

-همچنان بار گزینا ، MAX-IOای محدودیت و پنج بار تنطی NO-CODAمحدودیت

با كاهش ت اداد هجاا و نیاز كااهش ، توأ یاف است. ان ناب این گزین رجحان ،ها رقیب است: (3ب 22)ای دار میزان نشان

cvcc.cvc.cvc → cvc.cv

3تابلوی

Text [12] ed 4.indd 33 12/6/2014 12:35:53 PM


بار نن ت مقال مهنای پاسخ پرسش گرف ، اكنون در صورتها واجی ب تحلی توج با ها فارسی م یار، گزین خاد درها نا سای خودمانی داد تما الگوها آیا برون»ن این

اسات. مشااهدات ماا منفای ،پاساخ ایان پرساش گفات توانمی ،«ه ند یا خیربهین واجیدر دهاد نشاان مای م یاار خااد در فارسای هاا نا سای خودمانییند افرها داده دربارۀ

یند وجاود دارد كا طه ااً اداد فر ای ی گزین در برون اش قاق بیش ب یار ای موارد، امنانگزیناۀ گاه شود ك می بهین است. این وض یت ای آنجا ناشی گزینۀ واجیها آن تنها ینی ایهاایی م أ ر ای محادودیت رود و شمار نمی ب گزینۀ بهین ،حی كاربردشناخ ی ایواجی بهین -محادودیت اج مااعی تاوان هاا مای جملا آن اسات كا ای هاا واجای محدودیت فراتر ای

را نا برد. «سه » كاربردشناخ یخااد در ها نا ای سآیا خودمانی»بر اینن پرسش دو مقال مهنی ب دادن پاسخ برا

سامت دار بیشا ر با حركات ای درجاات نشاان بارا هاا یبانبا گرایش عا ،فارسی م یارر درجاۀ تغییا محاسهات كمّای ب ،بار دیگر، «یا خیر هم ویی دارد ،دار كم ر درجات نشان

مراج ا سای خودمانیداد الگوها من لف داد ب برون ساخت هجایی ای درون دار نشانساای یناد خودماانی افركا آن اسات بیاانگر ،هاا تحقیاق بر دادهكوتاه . مرور كنیممی

ای آنجا ناشای م ل ،این و استتوأ ،ینداداد فر در بروندار با كاهش میزان نشان م موالً-كوتااه و اسات ، هماراه ساای یند كوتاهابا فر ،سای خودمانی ،الگوها بیش رشود ك در می

ب امد بودن باال با توج ب ترتیب، بدین ؛دار نی ت م نا كاهش میزان نشان سای الزاماً ب ( كا هماواره تغییریاف سای م یار )خودمانیدر فارسی سای خودمانیغالب الگو وقوع

توان پاساخ با پرساش دو می، گیردصورت مینظر ساخت هجایی نا مورد سای با كوتاه تلقی كرد.ن هی ملهت طور ب مقال را

داد بهینا در بارون هاا واجای آیاا گزینا »بر اینن و مهنیسب پرسش دادن برا پاسخاناد لحا كاربردشناخ ی نیز بهین فارسی م یار، ب خاد در ها نا سای الگوها خودمانی

وصاف را باا ایناد ماورد دخیا در فر هاا واجای محدودیت، پیش ر گف یم ك چنان، «یا خیررا مطارح ا دیگار و ساطح تحلیلای تلفیق كاربردشناخ ی -اج ماعی ها برخی محدودیت

كااربرد ؛ بلنا مطارح نی ات شاده خودماانی هاا رقابات گزینا ، دیگرآندر ك ایمهكرد

Text [12] ed 4.indd 34 12/6/2014 12:35:53 PM


در اینجاا، نن اۀ مهام، آن یاباد. مای موضاوعیت ،صورت اصلیكاربرد صورت خودمانی یا مجاای ،فارسای م یاار هاا كااربرد خاد در همۀ بافات ها نا سای است ك خودمانی

نظار قارار ماد را 3در تابلو موجودها داده ،بار دیگر نمونۀ خروار، مشت عنوان ب نی ت. دارد، رجحاان ،حیا واجای ای ،رقیاب هاا گزینا میاان در [fe.ri]نن گزینۀ ای . بادهیم می

با ؛ ح ااس اسات یشادت با بافات ماوق ی ب ،خودمانیت این صور نرف ن كار ب یا كاربرد و ،و مناساهات قادرت داد كالمای در رو حاضار مشاركان روابطب با توج عهارت دیگر،

-موضوعیت مای ،خودمانی صورت نرف ن كار ب گوینده و شنونده، امنان كاربرد یا نزدینی

دو طارف، ملالً و وجود داش باشد ، مواینۀ قدرتداد كالمی ن رو ابین مشارك وق ییابد. هاا صورتسویۀ سای نا و كاربرد دوامنان خودمانیصمیمی و نزدی باشند، دوس انی

حیا رواباط داد كالمای ای رو نهاایی كا مشااركا اما در بافت ؛یابدخودمانی افزایش مینارر بار الگوهاا ها كاربردشناخ ی قرار ندارند، محدودیت طرای هم یدر جایگاه ،قدرت .آیدمیسوی در ی شن مانی م موالً ب شوند و كاربرد صورت خودمی وارد عم ،ادب

با خاود اجاایه ،فرادست قرار داردك در موضع ك ی نوعاً در یبان و فرهنگ فارسی، اماا ؛خودماانی اسا فاده كناد ای صاورت ،فرودسات مناطاب كاردن خطااب هنگا دهد می

هنگاا پادر و ماادر مالالً ؛دشاو مای تلقای تنطای ای الگوهاا ادب نوعااً ،این عم عن شااگرد كردن هنگا خطابمرئوس یا م لم كردن هنگا خطابفریند، رئی كردن خطاب ؛اسا فاده كنناد [fe.rej.dun] اصلی جا صورت ب [fe.ri]توانند ای صورت خودمانی می

محاادودیت ،باارا تحلیاا ایاان وضاا یت .نی ااتم مااول عرفاای، لحااا ، باا امااا عناا آنا كنایم و آن را با ت ریف می« ادب»عنوان محدودیت ه را باویژ ا یشناخ كاربرد -اج ماعی

مراتهای پایگان سل ل ، در صدرواجی ها در جایگاهی باالتر ای محدودیت POLITE نماد :(1-2و 1-6ب تابلوها نگاه كنید) دهیم قرار میها محدودیت

POLITE الگوها ادب تاب ی است ای ،خودمانی نا ها صورت ( كاربرد84)دماانی و خهاا صورت نرف ن كار ب ر كاربرد یا ك نوعاً ب نیز ا دیگر م ل عین حال، دردر ممنان اسات نیاز ی دیگار نامناطاب، مشاارك جز گوینده وك است این گذارد، ا ر می ناارف ن كااار باا یااا كاااربرد شااانرف حضورد كاا صِااشاا باشاانحضااور دا ،داد كالماای رو

Text [12] ed 4.indd 35 12/6/2014 12:35:53 PM


نیاز مناساهات كناد. در اینجاا مقید مای « ادب»محدودیتِ با ناسبمخودمانی را ها صورتكارمناد ا ك ملالً گون ب ؛دنشومی وارد عم ،اشناد ال گوینده و و نزدینی ،قدرت با ناا كوچا صادا بزناد، او را خود را طرای هم همناربنواهد اگر رئی ادارهحضور در

[fe.rej.dun] ای ،اخ یاار با تواناد مای طارای كارمنادان هام حضاور كناد؛ اماا در خطاب می باارا تحلیاا اساا فاده كنااد. [fe.rej.dun] یااا صااورت اصاالی [fe.ri] صااورت خودمااانی

هاا ینای ای گزینا عناوان با خود نا اصلی را نیز توان میبرد رها كا موق یت گون اینحیا مناساهات هاا كااربرد م فااوت ای یت در موقو دكر وارد تابلو بهینگی، ب رقیب

نگااه كنیاد ) دكرتحلی را صورت خودمانی نرف ن كار ب یا كاربردقدرت و نزدینی، امنان باین دو اخ یار ان ناب بیانگربافت موق ی ی )ب( ، بینیم میك چنان .(1-2و 1-6 تابلوها ب

:كند داللت میواحد دادای درونبهین داد ای ی برون بیش گزینۀ بهین است و بر اش قاق

موقعیتیبافت . 9-1تابلوی اداره رئیس حضور در شهمکاربه خطاب یكارمند (الف

بافت موقعیتی. 9-2تابلوی طراز حضور همکاران هم در شبه همکار خطاب یكارمند (ب

سای در فارسای ها بهینگی الگوها گوناگون خودمانی یند تحلی ابدین ترتیب، ای برهمیشا الزامااً ،ك گزینۀ واجی بهینا پاسخ دادگون این ،مقال و سپرسش توان ب م یار می

اق ضاا ساه یباانی با ، م ادد در ماوارد و بهینا نی ات ناوع ، ایكاربردشاناخ ی نظر این یجاۀ . گااه نیاز در دشاو میاس فاده گزینۀ واجی بهین جز ا گزین ،یموق ی بافت با م ناسباساسااً ، «ادب»همچون محدودیت هویژ ا كاربردشناخ ی -ها اج ماعی محدودیت اِعمالم ا ل كا بح دربارۀ این دیگر در این حالت، و گیرد صورت نمیسای یند خودمانیافر

. نداردموضوعیت بهین است یا خیر، نوع ای لحا كاربردشناخ ی نیز آیا گزینۀ واجی بهین ب بندیجمع. 6

، با شارحی كا گذشات، بهینگای ها حاص ای مشاهدات توصیفی و تف یر تابلوها یاف ه است:كردمهیا ترتیب را بدین ب س پرسش اساسی تحقیق دادن پاسخامنان

م ماوالً ،خاد در فارسی م یار ها نا سای داد الگوها خودمانی برون آنن ،نن تبارۀ در( 6114آن یال )ها یاف ،تحقیقن ایج .بهین ه ند ها واجی گزین ن الزاماً همیش ( )

طه ااً كا ای آنجاا و كنناد را تأیید مای واحد داد گزین ای درونای ی امنان اش قاق بیشدر ،نااگزیر د، ورشامار آ بهین ب ان ناب ،نظر واجی توان ایمیرا ن شده مش قهاگزین همۀ، نظار واجای یاباد كا ای مای ا امنان كاربرد گزین ها كاربردشناخ ی خاد، بافت برخی ان ناب بهین نی ت. نوع ای

، م اأ ر ای توأماان طور ب خاد در فارسی م یار ها نا سای یند خودمانیافر آنن ،دو « ساه »كااربرد ضارورت بیاانگر شناخ ی ویژه اسات كا دكاربر-دو محدودیت اج ماعی

گااهی ،ای ی سودر یبان و فرهنگ فارسی است. « ادب»رعایت الگوها یبانی مناسب و )واجای( شود ك رهاور گزیناۀ یند حاص میاداد فر ای ی صورت خودمانی در برون بیش

ای ساو دیگار، .كناد مای مقیاد مناسبب رعایت محدودیت سه یبانی را بهین / غیربهین با رعایات محادودیت ،خااد هاا ناا ساای یند خودمانیاكرد ك فر اساساً عم گاهی بااین بافاات مااوق ی ی و مناسااهات قاادرت و نزدیناای وضاا یتو باا شااود ، مؤكااول ماایادب

Text [12] ed 4.indd 36 12/6/2014 12:35:53 PM


سای در فارسای ها بهینگی الگوها گوناگون خودمانی یند تحلی ابدین ترتیب، ای برهمیشا الزامااً ،ك گزینۀ واجی بهینا پاسخ دادگون این ،مقال و سپرسش توان ب م یار می

اق ضاا ساه یباانی با ، م ادد در ماوارد و بهینا نی ات ناوع ، ایكاربردشاناخ ی نظر این یجاۀ . گااه نیاز در دشاو میاس فاده گزینۀ واجی بهین جز ا گزین ،یموق ی بافت با م ناسباساسااً ، «ادب»همچون محدودیت هویژ ا كاربردشناخ ی -ها اج ماعی محدودیت اِعمالم ا ل كا بح دربارۀ این دیگر در این حالت، و گیرد صورت نمیسای یند خودمانیافر

. نداردموضوعیت بهین است یا خیر، نوع ای لحا كاربردشناخ ی نیز آیا گزینۀ واجی بهین ب بندیجمع. 6

، با شارحی كا گذشات، بهینگای ها حاص ای مشاهدات توصیفی و تف یر تابلوها یاف ه است:كردمهیا ترتیب را بدین ب س پرسش اساسی تحقیق دادن پاسخامنان

م ماوالً ،خاد در فارسی م یار ها نا سای داد الگوها خودمانی برون آنن ،نن تبارۀ در( 6114آن یال )ها یاف ،تحقیقن ایج .بهین ه ند ها واجی گزین ن الزاماً همیش ( )

طه ااً كا ای آنجاا و كنناد را تأیید مای واحد داد گزین ای درونای ی امنان اش قاق بیشدر ،نااگزیر د، ورشامار آ بهین ب ان ناب ،نظر واجی توان ایمیرا ن شده مش قهاگزین همۀ، نظار واجای یاباد كا ای مای ا امنان كاربرد گزین ها كاربردشناخ ی خاد، بافت برخی ان ناب بهین نی ت. نوع ای

، م اأ ر ای توأماان طور ب خاد در فارسی م یار ها نا سای یند خودمانیافر آنن ،دو « ساه »كااربرد ضارورت بیاانگر شناخ ی ویژه اسات كا دكاربر-دو محدودیت اج ماعی

گااهی ،ای ی سودر یبان و فرهنگ فارسی است. « ادب»رعایت الگوها یبانی مناسب و )واجای( شود ك رهاور گزیناۀ یند حاص میاداد فر ای ی صورت خودمانی در برون بیش

ای ساو دیگار، .كناد مای مقیاد مناسبب رعایت محدودیت سه یبانی را بهین / غیربهین با رعایات محادودیت ،خااد هاا ناا ساای یند خودمانیاكرد ك فر اساساً عم گاهی بااین بافاات مااوق ی ی و مناسااهات قاادرت و نزدیناای وضاا یتو باا شااود ، مؤكااول ماایادب

Text [12] ed 4.indd 37 12/6/2014 12:35:53 PM


، اشاناد الا باا داد كالمای ن رو امشاارك نیز مناسهات بین و داد كالمی رو انمشارك است. مقید

،خااد در فارسای م یاار هاا ناا ساای تحقیق، خودماانی ها یاف مطابق آنن ،سو سامت دار بیشا ر با نشاان بارا حركات ای درجاات هاا یباان با گرایش عاا ن هی طور ب

یناد افرشاود كا ناشای مای . ایان واق یات ای آنجاا هم ویی دارد ،دار كم ر درجات نشانسای الزامااً باا كااهش میازان كوتاه هرچند ؛سای استبا كوتاه بیش ر توأ ،سای خودمانی ی ندارد. ب ، تطابق ی دار نشان

-اج ماااعیواجاای بااا هااا تلفیااق تحلیاا اینوعاااً شااده ذكاارهااا كاا یاف اا ای آنجااا راحاضار شاناخ ی مقالاۀ ارین دسا اورد روش كمتاوان مای اند، دهشحاص كاربردشناخ ی

شناسای یباان شناسای، ساطح راباط واج منان اس فاده ای نظریاۀ بهینگای در بر ا اش نگذ صح ایان نظریا اِعماال امناان ای پایش، بایش خاود دان ات كا اج ماعی و كاربردشناسی یباان

. ندكرا تأیید می ا رش و چند ا رش میان ها پژوهشحویۀ در

منابع هماایش «. گزینای آرایای و واژه واج(. »6832خاان ) جناسالمی، محرّ و محمود بی

.فارسی و ادب گزینی، فرهنگ ان یبانواژه تهران: سمت.شناسی: نظریۀ بهینگیواج(. 6834خان، محمود ) جنبی . دربارۀ ب ضی پ اوندها ن اهت در فارسای م اصار (. »6834اشرف )صادقی، علی .»

241. تهران: تاوس. د. شناسیگف ار در ایران 82نامۀ محمد پروین گناباد : جشن .211تا

_______ (6831« .) خااد در دورۀ اساالمی )بناش هاا نا ها تحهیهی شن .21تا 8. ش. اول. د. 22. س. شناسی مجلۀ یبان«. اول(

( 6832كرد یعفرانلو كامهوییا، عالی« .)شده یا خودماانی ها كوتاه ساخت صورتنشریّۀ دانشندۀ ادبیات و علو ان انی دانشاگاه شاهید بااهنر «. اسم در لهجۀ كرمانی

.621تا 611(. د. 66)پیاپی 64. دورۀ جدید. ش. كرمان

Text [12] ed 4.indd 38 12/6/2014 12:35:53 PM


( 6814كلهاسی، ایران« .)ا یباان فارسای محااوره خااد در هاا نا كردن كوتاه .» .31تا 44. س. دو . ش. اول د. شناسی مجلۀ یبان

Anttila, A. (1997). “Deriving Variation from Grammar”.

Variation, Change and Phonological Theory. Benjamins, Amsterdam. PP. 35-68.

Katamba, F. (2006). “Back-Formation”. In: Keith Brown (ed.). Encyclopedia of Language and Linguistics. Second Edition. V. 1. Oxford: Elsevier. PP. 642-645.

Lazard, G. (1992). A Grammar of Contemporary Persian.Translated by A. Lyon Shirley. Costa Mesa. California: Mazda Publication in Association with Bibliotheca.

McCarthy, J. (2008). Doing Optimality Theory: Applying Theory to Data. Malden, Oxford and Carlton: Blackwell.

McCarthy, J. and A. Prince (1993). Prosodic Morphology: Constraint Interaction and Satisfaction. University of Massachusetts: Amherst and Brandeis University.

____________ (1996). “Faithfulness and Reduplicative Identity”. <http://roa.rutgers.edu/60.000/60.000>.

____________ (2001). Prosodic Morphology: Constraint Interaction and Satisfaction. Second Version of J. McCarthy and A. Prince (1993). ROA.

Nelson, Nicole (1998). “Mixed Anchoring in French Hypocoristic Formation”. Ruling Papers 1 (Working Papers from Rutgers University). Rutgers University. PP. 185-199.

Prince, A. and P. Smolensky (1993). Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. Rutgers University Center for Cognitive Science Technical Report 2.

Raghibdoust, S. (1995). “Hypocoristic Formation in Persian”. Canadian Linguistic Association Conference (CLA 1995).Canada: Université du Québec á Montréal. PP. 484-485.

Roca, I. and W. Johnson (1999). A Course in Phonology.London: Blackwell Publishers.

Rose, R.L. (2005). “The Phonological Optimization of Nicknames in Japanese: Why Kids don't Sing 'Sachi-Chan wa ne'”. Proceedings of Linguistics Society of Japan. N. 131. PP. 228-233.

Smith, J.I. (2003). “Onset Sonority Constraints and Subsyllabic Structure”. <http://roa.rutgers.edu/,608-0703-smith-o.o.pdf>.

Text [12] ed 4.indd 39 12/6/2014 12:35:54 PM

Documents

:تفایرد خیرات 6816/61 /61 :بیوصت خیراتjournal.alzahra.ac.ir/article_1094_a275b5b7369ec2d88232...ارهزلا هاگشناد یهوژپنابز يشهوژپ -يملع