ՌԱՖԻԿ ԱՎԱԳՅԱՆ 

ՀՈԳՈՒ ԿԱՆՉ 

ºðºì²Ü

2016

ՀՏԴ 821.19‐32 Ավա∙յան ԳՄԴ 84 (5Հ)‐44 

Ա 770 

Գիրքը տպա∙րվում է Ոսկեհասկի ∙յուղապետ Արտաշես Սահակյանի աջակցությամբ: 

Նվիրում եմ Հայրենական Մեծ պատերազմում զոհված հորս` Ռուբեն Ավա∙յանի հիշատակին: 

Ավա∙յան Ռաֆիկ Ա 770  Հո∙ու կանչ: Պատմվածքներ, բանաստեղծություններ / 

Ռ. Ավա∙յան. ‐ Եր.: Արմավ, 2016. ‐ 128 էջ: 

Գրքում զետեղված են Ռաֆիկ Ավա∙յանի պատմվածքները, բա‐ 

նաստեղծությունները, քառյակներն ու մանկական ստեղծա∙ործու‐ 

թյունները: Գիրքն ավարտվում է աֆորիստիկ մտքերով: 

ՀՏԴ 821.19‐32 Ավա∙յան 

ԳՄԴ 84 (5Հ)‐44 

ISBN 978‐9939‐863‐30‐6

Ավա∙յան Ռաֆիկ, 2016 Արմավ, 2016

ՆԱԽԱԲԱՆ 

Ռ. Ավա∙յանն իր ∙րականությամբ կոնկրետ ու նպատակաուղղ‐ 

ված  վեր  է  հանում  ազ∙այինը`  ցեղասպանության  մասին  իրական 

պատմություններով,  հուշա∙րությամբ,  Էր∙րի  կարոտով,  կորստի  ու 

վերհառնումի մասին խոսել չդադարելով: 

Նրա պատմությունները մի տեսակ տաքուկ ու մարդկային միամ‐ 

տությամբ  են  արտաբերվում,  նման  ∙յուղական  երկար  ձմեռներին 

§օդաների¦ մեջ մեկի պատմելուն. եղածը եղածի նման ներկայացնե‐ 

լուն, առանց ∙րական ճոխ պաճուճանքների, չափազանցությունների 

ու  երևակայական  հնարքների:  Գրողը  պարտքի  զ∙ացում  ունեցողի 

պատասխանատվությամբ  է  ∙րի առել  բերնեբերան  շրջող պատմու‐ 

թյուններն ու արդեն 6‐րդ ∙րքով ներկայանում է իր ընթերցողին, որ‐ 

պես Մշո աշխարհի դեմքերի ու դեպքերի անդավաճան հուշա∙իր: 

Իր բանաստեղծություններում առանձին ցավով է խոսում արտա‐ 

∙աղթի մասին եւ կոչ է անում վերադառնալ Հայաստան, միանալ եր‐ 

թին անկախության. 

Օրը օրի հեռանում են 

Մարդիկ թողած տուն ու տեղ: 

3

Ðà¶àô βÜâ

Մեր շարքերը նոսրանում են, 

Դատարկվում  են քաղաք, ∙եղ: 

Սիրո  թեման,  բանաստեղծի  սիրած  թեման,  նույնիսկ  այն  դեպ‐ 

քում, երբ մերժվում է. 

Ով էլ լինի այս աշխարհում` 

Շատ սիրելուց չի ամաչում, 

Այրող սերդ իմ վառ սրտում 

մոտեցա քեզ: 

Դու ինձ ասիր ուշացել ես: 

Շատ հետաքրքիր է նրա §Մանրակերտ¦ բանաստեղծություննե‐ 

րի  շարքը,  որտեղ  կարճ,  բայց  բովանդակալից  մտքեր  են  արտա‐ 

հայտված  հայրենիքի,  սիրո,  ընկերական  հավատարմության  եւ  մեր 

կյանքում տեղի ունեցող երեւույթների նկատմամբ. 

Չորացել է այս ծառը 

Գետափին աճած: 

Գետը խռովել է` 

Ջուր չի տալիս: 

Կամ մեկ ուրիշ մանրակերտ. 

Ճանապարհ է սիրտս` 

Անցնում են մարդիկ, 

Փշրվում է սիրտս, 

4 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

Բայց ես լռում եմ, 

Որ մրադիկ անցնեն ապահով: 

Բանաստեղծը իր սիրտը կամուրջ է դարձնում, որ մարդիկ անց‐ 

նեն ապահով: 

Ռ. Ավա∙յանը 80 տարին բոլորել է, սակայն երիտասարդկան ավ‐ 

յունով  ∙րում  է  մեր  կյանքի  լավ  ու  վատ  օրերի,  սիրո  եւ  Հայրենիքի 

նկատմամբ նվիրվածության մասին: 

Ստեղծա∙ործական նոր նվաճումներով նա դեռ շատ կուրախաց‐ 

նի իր ընթերցողներին: 

*** 

Ռաֆիկ Ռուբենի Ավա∙յանը ծնվել է 1935թ. օ∙ոստոսի 9‐ին, Շի‐ 

րակի Մարզի Ոսկեհասկ ∙յուղում՛ մանկավարժի ընտանիքում: 

1954թ. ավարտել է միջնակար∙ դպրոցը: 

1955‐1956թթ ծառայել է նախկին Սովետական բանակում: 

1956‐1960թթ  աշխատել  է  Ոսկեհասկի  կոլտնտեսությունում,  որ‐ 

պես շարքային կոլտնտեսական: 

1961‐1963թթ աշխատել է Ոսկեհասկի կոլտնտեսության կոմերի‐ 

տական կազմակերպության ազատված քարտուղար: 

1972թ. ավարտել է ՀՀ Երեւանի ∙յուղինստիտուտի ա∙րո ֆակուլ‐ 

տետը:

1964‐1972թթ  աշխատել  է  Ոսկեհասկում՝  կուլտուրայի  տան  դի‐ 

րեկտոր: 

1972‐1991թթ  սեպտեմբերը  ազատված  կուսկազմակերպության 

5

Ðà¶àô βÜâ

բյուրոյի քարտուղար Ոսկեհասկ ∙յուղում: 

Ստեղծա∙ործել է դպրոցական հասակից: Տպա∙րվել է §Պիոներ 

կանչ¦  §Ավան∙արդ¦,  §Շիրակ¦,  §Գարուն¦,  §Բանվոր¦,  §Եղե∙ան 

փող¦ ամսա∙րերում: Հին∙ ∙րքի հեղինակ է` §Ուշացած իմ սեր¦, §Իմ 

Ոսկեհասկի պատմությունը¦, §Էր∙իր¦, §Մանուկների հետ¦, §Կոտո‐ 

րած¦: 

80‐ամյակի առիթով արժանացել է Շիրակի մարզպետի շնորհա‐ 

կալա∙րի,  Գրողների  միության  Շիրակի  մարզային  բաժանմունքի 

պատվո∙րի, Ոսկեհասկ համայնքի պատվավոր քաղաքացու կոչմա‐ 

նը: 

ՀՐԱՉ ՀԱՌԻՃԵՑԻ 

è³ýÇÏ ²í³∙۳ݠ

6

ԱՐՁԱԿ

ՎՐԵԺ 

Առավոտ էր: Մի պարզ, արևոտ առավոտ: Սկսվել էր խոտհունձը: Էրշտերցի Վաղոն ∙երանդին ուսին, հացի տոպրակը ∙երանդուց 

կախած, ջրով լիքը ամանը աջ ձեռքում, ∙երանդի ծեծելու աթոռը ձախ ձեռքում  բռնած,  հազիվ  էր  շարժվում:  Ավտոները անցնում  էին`  չէին վերցնում: Նա ∙նում էր սահմանային ∙ոտի` հնձելու իր բաժին հողակ‐ տորը: Հո∙նել էր, նստեց: Նայեց դիմացի կանաչ դաշտին. §Ախր սա ի՞նչ սահման,  սա մեր հողն  է` Ղարսի մարզը: Ինչո՞ւ  է  հիմա դարձել սահմանային ∙ոտի: Ա՜խ, իմ հեր ու հորողբեր մ∙ա լինեին կենդանի, պինդ հայհոյանք կտային այդ հողը թուրքին տվողին: Է՜, ինչ էնիմ, իմ ձեռք ի՞նչ  հնար կա, ըշտը ավելորդ տեղ կխոսամ: Մըր մեծերը §Էր‐ ∙իր¦ կանչելով ∙նացին էս անօրեն աշխարհից, մենք լէ ըդման կեր‐ թանք: Տեսնես պիտի լինի մի ժամանակ, որ մըր թոռները էրթան Էր‐ ∙իր: Աստված ∙ինա: Ըդի Աստծո ∙ործն է: Ես հաստատ ∙իտեմ, մեր կորցրած զոհերի անմեղ արյունը  չի կորչի: Մի օր կ∙ա հատուցման պահը¦‐ ինքն իրեն խոսելով էրշտերցին վերցրեց ∙երանդին, սրեց ու սկսեց  հնձել,  քթի տակ կամաց,  իրեն  համար  լսելի  մի  ֆիդայական եր∙ եր∙եց. 

Մի՛ եր∙եք, սոխակնե՛ր, էլ մի՛ք ճլվլա... 

Վաղոն  հիշեց  հոր  պատմածը,  թե  ինչպես  մի  դաշնակցական առանց պատճառի սպանել էր իր հորեղբորը: Հորեղբայրը`  Հայրոն,  հարց  ու փորձ անելով  իմանում  է,  որ  նա 

Սևանի Չիբուխլի ∙յուղում է: 

8 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

Գնում է Չիբուխլի: Հարց ու փորձով իմանում է նրա մասին: Մեկն էլ ասում է, որ այ այնտեղ` տերտերի դռանը, նարդի է խաղում: Հայրոն մոտենում  է  թուրքական  չախմախլի,  հրացանով  երկու ան∙ամ  կրա‐ կում և սպանում է եղբոր սպանողին, ստու∙ում է` մեռած է: Գալիս է տուն: Մեծ եղբայրը` Մ∙րոն, համբուրում է եղբորը` ասե‐ 

լով. ‐Ապրի՛ս, իմ ախպե՛ր, շատ ապրես, դու մըր վրեժ լուծեցիր, սպա‐ 

նիր մըր եղբոր կյանքը խլողին, ապրի՛ս,‐ համբուրում էր եղբայրը և լա‐ լիս: 

9

Ðà¶àô βÜâ

ԳՆԱ՛, ԱՐԱ՛Մ, ԴՈՒ ԱԶԱՏ ԵՍ 

Հորեղբորս տղան` Արամը, բանակից զորացրվեց 1953 թվակա‐ նին: Վարորդական իրավունքը ստացել էր ծառայության ընթացքում: Նա անչափ բարի, մարդամոտ, աշխատող, ընտանիքի հար∙ ու պա‐ տիվը հասկացող մարդ էր: Բարեկամները նրանից շատ ∙ոհ էին, բո‐ լորին օ∙նում էր: Հայրը` Սմբատը, կռվել էր Անդրանիկ զորավարի բանակում: Դի‐ 

պուկահար  էր:  Անդրանիկը  ∙ովաբանում  էր  նրան,  ասելով`  հետևեք Սմբատի օրինակին: Սմբատը երկու ան∙ամ ծառայել էր թուրքական բանակում` մեկն 

իր, մեկն էլ եղբոր` Գեղամի փոխարեն: Մի կերպ փախել էր բանակից, փրկվել:  Նա  իր  պատմություններով  հիացնում  էր  իր  զավակներին: Ասում էր. ‐Թուրքը ∙ազան է` կազմակերպեց հայերի մասսայական ջարդը: 

Մըր տուն ու տեղ մնաց Մշո դաշտում, անտեր մնաց մըր պապերի շի‐ րիմները: Թուրքը  մըզի  զրկեց  մըր  ունեցվածքից,  մըր  հող  ու  ջրից: Էրեխե՛ք ջան, ես կմեռնիմ, կերթամ, իմ խրատ ձըզի, դուք պիտի կռվով առնիք մըր Էր∙իր, ∙նաք շենացնեք մըր պապենական օջախ: Արամը վարորդ էր աշխատում Ամասիայի Ղոնջալի ∙յուղում: Մե‐ 

քենան ինքնաթափ էր: Նա պիտի դաշտ տաներ թուրք կթվորուհինե‐ րին: Արամը չէր մոռանում հոր պատմածները: Մի օր էլ որոշեց վրեժ լուծել: Նա վարում էր մեքենան բարձր արա∙ությամբ: Որոշեց ար∙ելա‐ 

կել մեքենան այնպիսի տեղ, որ թուրքերը ընկնեն ցած: Նա արա∙ ըն‐ թացքի ժամանակ բարձրացրեց թափքը և ար∙ելակեց մեքենան: Թուրք կթվորուհիները աղմկելով ընկան ճանապարհին` ստանա‐ 

լով տարբեր աստիճանի վնասվածքներ: 

10 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

Նրանք բողոքեցին նախա∙ահին, հրաժարվեցին ոչխար կթելուց և դիմեցին ներքին ∙ործերին: Միլիցիան համապատասխան հարցաքննություն անցկացնելուց 

հետո ∙ործը հանձնեց դատարան: Դատի ժամանակ Արամը ասաց. ‐Քա՛ղ. դատավոր, նրանք միլիոն ու կես հայ կոտորեցին, զրկեցին 

մեզ մեր Էր∙րից, մեր հող ու ջրից: Ես այդ բոլորը հիշելով, ար∙ելակե‐ ցի մեքենան, ափսոս, ոչ ոք չմեռավ: Դատավորը քմծիծաղ տվեց. ‐Գնա՛, Արա՛մ, դու ազատ ես... 

11

Ðà¶àô βÜâ

ԶԱՆԳԻ ՎԱՀԱՆ 

Սասունի Խութ  Բռնաշենի Թաղավանք ∙յուղում  էր ապրում  Զա‐ նի∙  Վահանը:  Նա  հիսուն  տարեկան  էր,  բայց  չուներ  սպիտակած մազ: Ֆիզիկապես ուժեղ, ∙եղեցիկ դեմքով, բարակ բեղերով, հպարտ կեցվածքով մարդ էր: Նա ∙յուղի ամենահարուստ մարդն էր, ուտող‐խ‐ մող, քեֆ անող: Ուներ սուրիներով ոչխար, կովերի ու ∙ոմեշների նախիրներ, հեկ‐ 

տարներով հողատարածք և արոտավայր: Շինություններ` ∙ոմեր, մա‐ րա∙ներ, պահեստներ, մթերքի վերամշականոց, մեծ առանձնատուն և այլ մանր‐մունր կառույցներ: Նրա  մոտ աշխատում  էին  նախրապաններ,  հովիվներ,  կաթ  վե‐ 

րամշակողներ, տնային ∙ործով զբաղվողներ ու թիկնապահներ: Զան∙ի Վահանը ամեն օր կեր ու խումի մեջ էր: Հաց տվող, հյու‐ 

րասեր մարդ էր: Ասում են, որ նա կարող էր ռուսական մի բանակ մեկ տարի պահել խրախճանքի մեջ, հո∙ալ նրանց կարիքները: Նա ամեն կիրակի  հերիսա  էր  տալիս  բնակչությանը  Սուրբ  Կարապետ  եկեղե‐ ցում: Վահանը ուներ մեկ տղա` Օհանը, որի քսանհին∙ տարին լրացել 

էր:  Օհանը  բոյով,  բուսատով,  ատլետիկ  կազմվածքով  երիտասարդ էր: Նա աշխատասեր էր, հաճախ հոր փոխարեն ինքն էր կազմակեր‐ պում տնտեսության ∙ործերը: Զան∙ի Վահանը ∙իշերը արթնացրեց կնոջը` Գուլոյին. ‐Գուլո՛, դու ∙ինա՞ս, օր քու տղեն` Օհանը, քսանհին∙ տարեկան է: 

Ժամանակն է, որ կար∙վի, ընտանիք կազմե, մզի լէ թոռներ պար∙ևե: Քզի կուզիմ հարցնիմ` ի՞նչ աղջկա տեղ ∙ինաս, ըսա` երթանք ուզինք: ‐Վահա՛ն ջան, հեչ մե բան լէ չ∙ինամ, հեչ մե աղջկա լե չըմ ճանչ‐ 

նա: Հմը քինե կխնդրեմ` ուզիս ըմալ աղջիկ, օր սիրուն էղնի, աշխա‐ 

12 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

տող, մըզի լսող: Օր ∙լուխ կախե մըր առաջ ու ընդունե մըր ընտանի‐ քի կար∙ ու կանոնը,‐ ասաց Գուլոն: ‐Լա՛վ,  կնի՛կ,  ես կմտածեմ:  Հլը  էրթամ  մըր քավորին ըսիմ, խելք 

խելքի տանք` Օհանին կար∙ինք,‐ խոր շունչ քաշելով ասաց Վահանը: 

*** Գարունը դուռ էր թակում: Խութ ∙ետը վարարել, ելել էր ափերից: 

Քշում տանում էր ամեն ինչ: Նրա խշշոցը նման էր ∙ազանի ոռնոցի: Հորդառատ ∙ետ էր` համեղ ձկներով: Վահանի ընկերը` Ապրոն, հանդիպեց Վահանին: Վահանի քիթ‐մ‐ 

ռութը կախ էր: ‐Իյա՜, ըդ ի՞նչ է էղե, օրի՞ իս թթվե, ըսա տենամ: ‐Է՜, Ապրո ջան, իմ դարդ ու ցավ իմ տղեն է: Արդեն քսանհին∙ տա‐ 

րեկան է: Շատ կուզիմ, օր կար∙իմ, հըմը հարմար աղջիկ չկա: Ապրո՛ ջան, դու ման ∙ալող մարդ իս, անպայման կիմանաս, ինձ ասա մե լավ աղջկա տեղ, որ հորով,  մորով  էղնի, սիրուն, աշխատասեր, օր մըզի լսե, ∙լուխ կախե,‐ խնդրեց Վահանը: ‐Է՜, Վահա՛ն ջան, ըդ օրի՞ս խառնվե իրար: Քու տղեն` Օհանը, սի‐ 

րահարվուկ է Մլկոյի աղջկա վրեն: Գնա վաղ  լէ ուզե,‐ ասաց ընկերը քմծիծաղ տալով: 

*** Զան∙ի Վահանը զայրացած էր,  լուն  որ ճակատից ընկներ`  հա‐ 

զար կտոր կեղներ: Հոնքերը կիտել էր, չէր ժպտում: Կանչեց տղային` Օհանին: Օհա՛ն, ըդի ճիշտ է կսին, որ դու սիրահարվուկ իս Մլկոյի աղջկան: 

Նայե, Օհա՛ն, թե ճիշտ էղնի, ես քըզի շան թուլի նման կսատկցում: 

13

Ðà¶àô βÜâ

‐Հա՛, պա՛, ես սիրում եմ Սիրունին, նա ինձ դուր է ∙ալիս,‐ ասաց տղան:‐Տղա Օհա՛ն,  լա՛վ մտածիր: Ըդի էղնելու բան չէ: Ես իմալ  էրթամ 

Մլկոյին ըսիմ` խնամի, չէ ՛, չեղնի՛: Ես բեկերի ու խաների հետ սեղան նստող մարդ իմ: Բոլորը ինձ 

տեսնելուց խոնարհվելով կբարևեն: ‐Տղա լաո՛, ես իմ բաժակ զարկեմ Մլկոյի բաժակին, ըսիմ` խնամի: 

Չէ, չէ, էղնելու բան չէ,‐ ասաց զայրացած հայրը: Մարդ ու կին կարողացան համոզել Օհանին: Նա համաձայնեց: ‐Լա՛վ, ես չեմ ուզի Սիրունին: Դե ∙ացեք ընձի աղջիկ ∙տեք, որ լի‐ 

նի ավելի սիրուն քան Մլկոյի աղջիկը` Սիրունը: Օհանը հրաժարվեց Մլկոյի աղջկանից: Տարոնի Ծռքիթ ∙յուղից Հակոն եկավ, ուզեց տարավ Մլկոյի աղջ‐ 

կան իր տղայի համար: 

*** Վահանի քունը փախել  էր աչքերից: Մտածում էր տղայի ամուս‐ 

նության մասին: ‐Տղա Օհա՛ն, հլը ∙նա մըր քավոր Խաչոյին կանչիր,‐ ասաց Վա‐ 

հանը: Խաչոն եկավ: ‐Խե՛ր էղնի, ըդ օրիս կանչե ընձի, Վահա՛ն: ‐Քավո՛ր  ջան, Օհանը  քսանհին∙ տարեկան  է:  Կուզիմ  կար∙իմ: 

Աղջիկ է կփնտրիմ, հմը չըկռնամ ∙տնիմ, ըդ էրեխին կար∙իմ, չ∙ինամ ի՞նչ էնիմ,‐ նեղսրտեց Վահանը: ‐Վահա՛ն ջան, ես ∙ինամ հորով‐մորով աղջկա տեղ: Համ սիրում 

է, համ լէ խելոք, ձըզի ∙լուխ կկախե: Ձըր ումուդ լէ ըդ մինուճար տղեն է: Էրթանք Թաղվիձոր, Ռես Պուղիկի աղջկան ուզինք,‐ վստահ ասաց քավորը: 

14 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

*** Անհան∙իստ  էր Գուլոն.  §Տեսնես ի՞նչ  կեղնի: Աստվա՛ծ ջան, դու 

փակ դռներ բաց իմ մեկուճար բալին կար∙ինք: Հլը տեսնանք մըր քա‐ վոր կհաջողացնի՞ ըդ ∙ործ¦: Գուլոն  սեղան  ∙ցեց,  ղավուրմա  դրած  միս  ու  թթու  դրեց  և  այլ 

մթերքներ, մեկ լիտր էլ տնական օղի: ‐Դե, կերեք‐խմեք, Աստված ձըր հետ, բալքի հաջողցուկ ըդ ∙ործ: Քավորը` Խաչոն, Վահանը իրենց ծառաներով, ձիասայլով ∙նա‐ 

ցին Թաղվիձոր, Ռես Պուղիկի տուն` աղջիկ տեսնելու և ուզելու: Ներս մտան: Բարևեցին: Պուղիկը ծալապատիկ նստած կարպետի վրա ղեյլան էր ծխում: ‐Հը, խեր էղնի ձեր ∙ալը: Արեք հմը հուդա, իմ կողքը նստեք,‐ հրա‐ 

վիրեց Պուղիկը: Նստան:  Քավորն  ու  Վահանը  իրար  էին  նայում,  թե  ով  պիտի 

առաջ սկսի: Խոսքը բացեց Վահանը. ‐Պուղիկ ախպեր, օրի չըս հարցու` օրի՞ իք եկել: Հալբատ մե բան‐ 

մը կա, օր էկել ենք քու տուն: Քավորը շարունակեց. ‐Մեր ∙ալու նպատակը բարի է. քու աղջկան տեսնելու համար է: 

Լսել ենք շատ խորոտ աղջիկ ունիս, թույլ տուր տեսնինք: Պուղիկը կանչեց կնոջը. Նազելի՛, բեր մըր աղջկան` Նուբարին, թող տեսնան: Եկավ  Նուբարը:  Բարակ  իրան,  սև‐սև աչքերով,  կարմիր այտե‐ 

րով, բոյով‐բուսատով, մազերը երկար, սև` կիջներ մինչև սրունքները: Ապշել էին Վահնն ու քավորը: Վահանը թե` աղջի՛կ ջան, բաժակըմ ջուր բեր խմիմ, ծարավ իմ: 

Նուբարը բերեց ջուրը, խոնարհվեց և բաժակը տվեց Վահանին: Վա‐ 

15

Ðà¶àô βÜâ

հանը մեկ շնչով խմեց և աչքի տակով նայեց Նուբարին: Իրոք, ∙եղե‐ ցիկ էր, թերություն չուներ: Պուղիկն էլ ցանկացավ տեսնել տղային և ասաց. ‐Դուք տեսաք իմ Նուբարին, ես լե կուզիմ ձըր տղին տեսնամ: Կանչեցին, Օհանը եկավ: Բարձրահասակ, թև ու թիկունքով, ատ‐ 

լետիկ կազմվածքով մի ∙եղեցկադեմ երիտասարդ: Բոլորը  շշմած  նայում  էին Օհանին:  Իրոք,  լավ  երիտասարդ  էր, 

աշխատող, տուն‐տեղ դնող: ‐Հը, հմի ի՞նչ կսիս,‐ ասաց Վահանը: ‐Է,  ինչ  պիտի  ըսիմ,  ոչ  մի  առարկություն  չունիմ:  Աղջիկս  ձըզի 

փեշքեշ: Ուրախացան: Խմեցին մի‐մի բաժակ, նշան դրեցին: Շնորհավո‐ 

րեցին նորապսակներին: 

*** Հարսանքավորները ձիասայլերով եկան Պուղիկի տուն: Կերան, 

խմեցին, հարսին վերցրին, եկան Վահանի տուն: Դիմավորեցին պարելով, մեծ ցնծությամբ ընդունեցին հարսին ու 

փեսային, խնամիներին: Մայրը`  Գուլոն,  լավաշ  հացեր  ∙ցեց  փեսի  ու  հարսի  ուսերին, 

∙դալով մեղր կերցրեց, համբուրեց ու պարելով հեռացավ: Շարունակվեց  ուրախությունը  Վահանի  տանը:  Սասունցիները 

պարում  էին  զույ∙երով:  Խրախուսելի  էր  նրանց  յարխուշտա  պարը (այն մարտական պար է, և նրանք պարել են կռվի ժամանակ, օրհա‐ սական պահին էլ նրանց պարը թնդացել է և փախուստի մատնել թշ‐ նամիներին): Ուշա∙րավ է հարսնապարը: Քավորը հանում է զույ∙երին պարի` 

փող կամ ոսկեդրամ տալով հարսի ձեռքը: Հարազատներն էլ հետևում են քավորի օրինակին: 

16 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ 

ՆԱԽԱԲԱՆ  .........................................................................................  3 (ՀՐԱՉ ՀԱՌԻՃԵՑԻ) 

ԱՐՁԱԿ 

ՎՐԵԺ  .................................................................................................  8 ԳՆԱ՛, ԱՐԱ՛Մ, ԴՈՒ ԱԶԱՏ ԵՍ .......................................................... 10 ԶԱՆԳԻ  ՎԱՀԱՆ  .............................................................................  12 ԲՆՈՒԹՅԱՆ ԳՐԿՈՒՄ ..................................................................... 18 ԱՐԵՎԱԾԱՂԿԻ ՑՈՂՈՒՆՆԵՐ  ........................................................  19 ԶԱՎԵՆԻ ԴԵՂԱՏՈՄՍԸ  ..................................................................  21 ՔԱՐԱՂԻ  ԳՈՂԸ  ..............................................................................  23 ԽԱԲԵՑ ՓԵՍԱՅԻՆ ......................................................................... 25 ԹԱՔՑՐԱԾ ՕՂԻՆԵՐԸ .................................................................... 27 ԴԱԼԱՔ  ԴԱՎԻԹ  .............................................................................  28 

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 

ԳԱՐՆԱՆԱՅԻՆ  ................................................................................  30 ՁԵԶ ԵՄ ԴԻՄՈՒՄ ........................................................................... 30 ՏԵՐՆՏԵՍ ........................................................................................  31 Մ. ՄԿՐՏՉՅԱՆԻՆ  ...........................................................................  33 

123

Ðà¶àô βÜâ

ԳԱՐՆԱՆ  ԵՐԳ  .................................................................................  34 ԱՆՏԵՍ  ԱՆՑԱՆ  ..............................................................................  34 ՄԱՍՐԵՆՈՒ  ԱՐՑՈՒՆՔԸ  ................................................................  35 ՄԱՐԴ  .............................................................................................  35 ՃԱՄՓԱԵԶՐԻՆ  ..............................................................................  36 ԼԱՎՈՒԹՅՈՒՆ ԱՐԱ, ՔԻՑ ՋՈՒՐԸ ՏԱՆԻ  ....................................  36 ԱՐՁԱԿԱԳԻՐ  ՇՆՈՐՀԻԿԻՆ  ..........................................................  37 ՈՒՂԻՍ  ...........................................................................................  38 ԸՆԿԵՐՈՋՍ`  ԿԱՐԱՊԵՏԻՆ  ..........................................................  38 ՄՈՐՍ ԱՐՑՈՒՆՔԸ  ..........................................................................  39 ԳԱՐՈՒՆՆ ԱՅՍ ՏԱՐԻ  .................................................................... 40 ԻՄ  ՍԻՐՏԸ  ......................................................................................  40 ԻՄ  ՀԱՅԱՍՏԱՆ  .............................................................................  41 ՄԱՅՐԱՄՈՒՏ  Է  ..............................................................................  42 ՊԱՊԻՍ  ՎԻՇՏԸ  .............................................................................  42 ՔԱՐԱՆՁԱՎ Է ՍԻՐՏՍ ..................................................................... 43 ԼՍԻՐ ԱՂԱՉԱՆՔՍ, ԱՍՏՎԱԾ ......................................................... 44 ԱՇՆԱՆԱՅԻՆ ԵՐԳ .......................................................................... 45 ԱՐԵՎՈՏ ԵՐԿԻՐ  .............................................................................  45 ԱՐԵՎԸ ԹԵՔՎԵԼ Է ԴԵՊԻ ՀՈՐԻԶՈՆ  ..........................................  46 ԿՅԱՆՔԻՍ ԱՆԻՎՆԵՐԸ ԳԼՈՐՎՈՒՄ ԵՆ  ........................................ 46 ԻՄ  ԺԱՄԱՑՈՒՅՑԻ  ՍԼԱՔՆԵՐԸ  ....................................................  47 ԵՍ  ՔԱՄՈՒ  ՆՄԱՆ  ..........................................................................  47 ԹԱՓԱՌԱԿԱՆ  ԱՄՊԵՐ  ..................................................................  48 ԱՍՏԾՈ ՏՈՒՆ .................................................................................  48 ԲԵԼԱՅԻՍ ԳԱՅԱՆԵԻՆ .................................................................... 49 ԹԱՓԱՌԱԿԱՆ  ՃԱՄՓՈՐԴ  ............................................................  49 ՀԱՅԵՐԸ  .........................................................................................  50 ՍԱՍՆԱ ԷՐԳՐՈՒՄ ........................................................................... 50 

124 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

ԽԻՂՃՍ ՄԵՌԱԾ Է  .......................................................................... 51 ՍՈՒՐՈՅԻՆ ...................................................................................... 52 ՀԱՅՈՑ  ԼԵՌՆԵՐ  ............................................................................  52 ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ........................................................................... 52 ՄՇՈ ԴԱՇՏ ...................................................................................... 53 ՀՐԱՅՐ, ՀՐԱՉ ԻԿԻԼԻԿՅԱՆԻՆ ...................................................... 54 ԿԱՐԿՈՒՏ  ՏԵՂԱԾ  .........................................................................  55 ՀՐԱՉԻՆ ........................................................................................... 55 ԱՄՊԻ  ԿՏՈՐ  ...................................................................................  56 ԱՆԴՐԱՆԻԿ ...................................................................................... 57 

ՍԻՐԱՅԻՆ ՀԱՆԿԱՐԾ ԴՈՒ ԻՄԱՆԱՍ  ..............................................................  59 ՇՔԵՂ  ՄԻ  ՏՆԱԿ  ............................................................................  60 ՔՈ  ԱՉՔԵՐԸ  .................................................................................  60 ՄԹԱԳՆԱԾ ԳԻՇԵՐ  ........................................................................  61 ԹՈՂԱԾ  ՀԵՌՎՈՒՄ  ՍԵՐՍ  ՋԱՀԵԼ  ...............................................  62 ԼՈՒՅՍԵՐԸ ՄԱՐՈՒՄ ԵՆ ................................................................ 62 ԼՌՈՒԹՅՈՒՆԸ  ՍԱՀՄԱՆ  ՈՒՆԻ  ....................................................  63 ԾՈՎԸ  ԱՆԵԶՐ,  ԱՓԸ  ԱՎԱԶՈՒՏ  ..................................................  63 ԻՄ ԵՐԱԶՆԵՐԻ ................................................................................ 64 ՍԻՐՈ ԱՊՏԱԿ  .................................................................................  64 ԵՍ  Ի՞ՆՉ  ԱՐԻ  .................................................................................  65 ԻՄ ԵՐԱԶՆԵՐԸ ................................................................................ 66 ՍԵՐ  ԱՌԱՋԻՆ  .................................................................................  66 ՀԱՍԿԵՐԸ  ՀԱՍԵԼ  ԵՆ,  ԿՌԱՑԵԼ  ...................................................  67 ԱԿՐՈՍՏԻՔՈՍ  .................................................................................  68 ԴՈՒ ԻՆՁ ԱՍԻՐ՛ ՈՒՇԱՑԵԼ ԵՍ ...................................................... 68 ԳԱՐՈՒՆ  .........................................................................................  69 

125

Ðà¶àô βÜâ

Լ‐ին  .................................................................................................  70 13‐ՄԱՐՏԻ  .......................................................................................  70 ՆՐԱՆ ՀԻՇԵՑԻ  ...............................................................................  70 

ՄԱՆՐԱԿԵՐՏ  .....................................................  71 

ՔԱՌՅԱԿՆԵՐ .....................................................  90 

ԽԱՂԻԿՆԵՐ ......................................................  105 

ՄԱՆԿԱԿԱՆ 

ԱՐԱԳԻԼՆ ՈՒ ԳՈՐՏԸ ................................................................... 113 ՕՁՆ ՈՒ ՈԶՆԻՆ  ...........................................................................  114 ԳԱԶԱՆՆԵՐԻ ԺՈՂՈՎԸ  ................................................................  115 ԹՈՒԽՍ ԷՐ ՆՍՏԵԼ ՀԱՎԻԿԸ  ......................................................  116 

ԱՖՈՐԻԶՄՆԵՐ ................................................ 117 

126 

è³ýÇÏ ²í³∙Û³Ý

è²üÆÎ ²ì²¶Ú²Ü

Ðà¶àô βÜâ

ÐÀÔÈÊ ÀÂÀÃßÍ

ÇÎÂ ÄÓØÈ

Ðñ³ï³ñ³Ïã³Ï³Ý ËÙµ³·Çñ` ²ñÙ»Ý ²í³Ý»ëÛ³Ý

ÊÙµ³·Çñª èá½³ ÐáíѳÝÝÇëÛ³Ý

Ò¨³íáñáõÙÁ` ²ñÙÇÝ» øáã³ñÛ³ÝÇ

гٳϳñ·ã³ÛÇÝ ß³ñí³ÍùÁª ÜáõÝ» ÜÇÏáÕáëÛ³ÝÇ

127

Ðà¶àô βÜâ

â³÷ëÁ` 60x84 1/16 ÂáõÕÃÁ` ûýë»Ã 80·/Ù 2

̳í³ÉÁ` 8.0 ïå. Ù³ÙáõÉ î³é³ï»ë³ÏÁª Ghabuzian Mymekh

îå³ù³Ý³ÏÁ` 250 ¶ÇÝÁ å³Ûٳݳ·ñ³ÛÇÝ

îå³·ñí»É ¿ §º¶º²¦ ïå³ñ³Ýáõ٠гëó»` ù. ºñ¨³Ý, гÏᵠгÏáµÛ³Ý 3

ø. ºñ¨³Ý, ÞÇñ³½Ç 24 ß. 48 µÝ. Ñ»é. ̀34-73-35

¿É.÷áëï` armav-hrat@mail.ru

èçäàòåëüñòâî ÀÐÌÀÂ

Ã. Åðåâàí, óë. Øèðàçà 24 ä. 48 êâ. òåë.̀ +374-10-34-73-35

Email: armav-hrat@mail.ru