Upload
cornelis-adam
View
221
Download
7
Embed Size (px)
Citation preview
Obesitas op de kinderleeftijd
Dr. Bianca GoemansKinderarts
Franciscus Ziekenhuis
Overzicht
• Casus• Definitie, prevalentie• Pathofysiologie• Gevolgen• Preventie• Begeleiding: JGZ, huisarts• Wanneer verwijzen?• Wat doet de kinderarts?• Conclusie
Casus meisje 3 jaar
• Verwijzing: overgewicht• Anamnese: gezond, eet normaal,
speelt veel buiten, normale ontwikkeling.
• Familie anamnese: moeder heeft een maagband ivm obesitas, vader heeft een anamnestisch normaal gewicht
Lichamelijk Onderzoek
• Gewicht: 21 kg Lengte 98 cm• RR 105/70 mmHg, pols 100/min• Obees meisje, geen dysmorfie, geen tekenen
van Cushing, geen striae• Algemeen intern onderzoek geen
bijzonderheden
Casus groeicurves
Casus groeicurves
Casus• Obesitas op de peuter leeftijd• Ouders vinden dat het wel mee valt• Ooit 1x consult dietiste, maar moeder weet
zelf wat gezond eten was
Definitie obesitas• BMI >p95, wereldwijd identiek• Verschillend voor jongens en meisjes• Leeftijdsspecifiek• Drie graden obesitas per leeftijdscategorie,
overeenkomend met:• Graad 1 (BMI 30-34,9 volwassene)• Graad 2 (BMI 35-39,9 volwassene)• Graad 3 (BMI >40 volwassene)
NHG standaard
Prevalentie
12
9
1513
0
2
4
6
8
10
12
14
16
%
1 2
Overgewicht 1997 -2009
1,6
0,9
2,2
1,8
0
0,5
1
1,5
2
2,5
%
1 2
Obesitas 1997-2009
• Toename overgewicht en obesitas• Ontstaat op steeds jongere leeftijd• Prevalentie nog hoger bij Turkse (32%) en
Marokkaanse (27%) kinderen
1997 2009 1997 2009
0
5
10
15
20
25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Leeftijd (jaren)
Pe
rce
nta
ge
ove
rge
wic
ht
(%)
Overgewicht 2010
Overgewicht 1997
Overgewicht 1980
Prevalentie overgewicht jongens
Toekomst
• 25% van de 6 jarige kinderen met obesitas wordt een volwassene met obesitas
• 75% van de 12 jarige kinderen met obesitas wordt een volwassene met obesitas
Pathofysiologie
socio-demografische factoren
lage sociaal economische positie
etniciteit (Turks, Marokkaans)
omgevingsfactoren en gedrag
ouders met overgewicht / obesitas
weinig bewegen
fastfood
genetische factoren genetische aanleg
Risicofactoren voor overgewicht
Twee ouders met obesitas
zeer sterk verhoogde kans op obesitas bij het kind
Oorzaken• Naast gelijke omgevingsfactoren ook:
• Antenatale factoren:– Obesitas moeder– Diabetes mellitus moeder– Macrosomie– Placenta insufficientie: dysmaturiteit
• Genetica
Antenatale factoren• Metabole programmering in utero• Risico groepen:
• Maternale obesitas: kans op overgewicht en insulineresistentie bij kinderen
• Macrosome neonaat als volwassene kans op obesitas en DM type II
• Dysmature neonaten met snelle gewichtstoenameals volwassene kans hart- en vaatziekten, DM type 2, hyperlipidemie en hypertensiesen
Hoe veroorzaken antenatale factoren op volwassen leeftijd
gezondheidsproblemen ?
Epigenetica
Epigenetica
• Metabole omstandigheden veroorzaken veranderingen in histon modificatie en DNA methylering
verandering expressie genen
• Link tussen prenataal/neonatale
omstandigheden en ziekten
op de volwassen leeftijd
Insuline resistentie
Acanthosis nigricans
Acanthosis nigricans
Obesitas en ontsteking• Obesitas veroorzaakt een ontstekingsreactie in
het lichaam• Adipocyten zijn zelf ook immuuncellen• Onsteking leidt tot hogere bloeddruk, hogere
insuline resistentie, hart- en vaatziekten
Complicaties obesitas
HypertensieBogalusa Heart Study, VS
Houston, VS Canada Portugal
n 1.150 5.000 675 1618
leeftijd (jaar) 5-17 10-19 7-14 5-18
normaal (%) 2-5 2,6 4 8
overgewicht (%)
7 4 13 14
obesitas (%) 11-22 11 19 23
Diabetes mellitus type 2
• Kinderen met obesitas hebben een tot 12x verhoogd risico op een verhoogde nuchtere glucose
• Incidentie DM2 bij kinderen neemt toe
• USA: 3% van alle nieuwe adolescenten met DM was type 2, inmiddels 45%
• NL?
Psychische problemen
• O.a. gevolg van pesten, verminderde sociale acceptatie
• Klachten:–Laag zelfvertrouwen–Depressie–Eetstoornissen
Uiteindelijk…
• Lagere levensverwachting
• Verminderde kwaliteit van leven
Preventie
Van groot belang
• Metabole programmering begint vroeg: voorlichting en begeleiding preconceptioneel en prenataal noodzakelijk
• Geboortegewicht en gewichtstoename in het eerste jaar zijn van groot belang!
• Borstvoedingskinderen hebben minder kans op obesitas later
Vroeg signaleren
• gewicht > P97 op leeftijd 5-6 maanden en 2-4 jaar
• snelle (> 0,67 SDS) gewichtstoename 0-2 jaar
overgewicht/obesitas op 5-13 jaar
Advies kinderen 0-1 jaar:
• borstvoeding (liefst ≥ 6 maanden) • naast borstvoeding, geen extra kunstvoeding• indien kunstvoeding, geen extra schepjes• geen vaste voeding voor 4 maanden • geen zoete bijvoeding of papjes• bewegen in buikligging onder supervisie• kinderen niet te lang (≤ 15 min.) in wipstoel
Algemene preventie adviezen
• stimuleren bewegen en buitenspelen
• zo min mogelijk gezoete dranken
• fastfood en tussendoortjes beperken
• niet belonen of straffen met voeding
• eten op vaste tijden, elke dag ontbijten
• beperken van televisie kijken/computer
JGZ richtlijn 1-2 jaar
gewicht en lengte metenin groeidiagram zetten
gewicht naar lengte < 1 SDSgeen overgewicht
gewicht naar lengte 1-2 SDSovergewicht gewicht naar lengte ≥ 2 SDS
obesitas
advisering leefstijl:gezonde voedingmeer bewegen
verwijzen naarhuisarts / kinderarts
na 3-6 maanden contact
reguliere zorg
gewicht en lengte metenBMI berekenen
geen overgewicht overgewichtbloeddruk meten ≥ 5 jaar obesitas
bloeddruk normaal
behandelplan
verwijzen naarhuisarts / kinderarts
na 3-6 maanden contact
bloeddruk verhoogdbloeddruk herhalen
indien weer verhoogdreguliere zorg
JGZ richtlijn 2-19 jaar
Bij de huisarts
NHG standaard Obesitas
• Specifieke onderdelen voor kinderen• Algemene anamnese plus specifiek bij
kinderen:– Gepest worden, gedrag, opvoedingsproblemen– Familie anamnese: obesitas, cardiovasculaire
aandoeningen/risicofactoren ouders, diabetes– Groeicurve: kleine lengte, afbuigend lengtegroei
Lichamelijk onderzoek NHG
• Lengte, gewicht, BMI, buikomvang• (bloeddruk?)• Vergelijken met normaalwaarden obv leeftijd• Dysmorfieën• Acanthosis nigricans
Aanvullend onderzoek
• Kind > 10 jaar: nuchtere glucose (<5,6 mmol/l)
Begeleiding door huisarts
• Kinderen met obesitas graad 1 of 2, zonder verhoogde nuchtere glucose
• Voorlichting• Gecombineerde leefstijlinterventie
• Follow-up van 2 jaar (initieel à 3 mnd)
Multidisciplinair programma• In groepsverband• Leeftijdgenoten met obesitas• Ook gericht op ouders/gezin• fysiotherapeut, diëtist, psycholoog/orthopedagoog• In de regio o.a. OK kids, Fit&Fun
Effectiviteit interventie
• Gecombineerde leefstijl interventies effectief in het verbeteren van de BMI bij kinderen
• Gezinsparticipatie van groot belang• Follow-up 6 en 12 mnd• Geen lange termijn onderzoek
Doel NHG standaard
• Kind in de groei: 5% gewichtsverlies (?)
• Uitgegroeide adolescent: 10% gewichtsverlies
NHG: Verwijzing naar kinderarts
• Obesitas graad 3• Verdenking onderliggende aandoening• Acanthosis nigricans• (Hypertensie)• Verhoogde nuchtere glucose• Onvoldoende effect na 6 mnd
<2% van alle kinderen met obesitas heeft een
onderliggende aandoening
Syndromen
Cave onderliggend probleem
• Altijd honger, vreetbuien, kast op slot• Gedragsproblemen, leerproblemen• Kleine lengte• Afbuigende lengtegroei bij toenemend gewicht• Opvallend uiterlijk
Cushing
• Hypertensie
• Afbuigende lengtegroei
Prader-Willi• Eerste jaar:
–slecht eten, slechte groei–slap kind, trage motorische ontwikkeling
• 2-6 jr:–Altijd honger!–Snelle gewichtstoename 2-6 jr–Kleine lengte–Dysmorfie–Leer- en/of gedragsproblemen
Prader-Willi dysmorfie
Obesitas syndromenMutaties in genen betrokken bij regulatie verzadiging
Kenmerkend:Hyperfagie
Obesitas op jonge leeftijd
POMC
• Obesitas• Rood haar• Bleke huid• Addisonse crise na geboorte
Wat doet de kinderarts• Anamnese en lichamelijk onderzoek, incl RR
• Laboratorium onderzoek:– Schildklierfunctie, leverfuncties, nuchter
cortisol, glucose, insuline, lipiden, evt GTT
Op zoek naar een onderliggende aandoening of complicaties
Begeleiding
• Verwijzen naar leefstijl programma• Begeleiden / motiveren• Lange termijn: vervolgen complicaties, evt
behandelen (bijv DM2)
• Doel:–Kinderen: stabilisatie gewicht–Adolescenten: 5-10% gewichtsverlies
Geen rol voor
• Medicatie• Operatieve ingrepen
Intramurale behandeling• Heideheuvel in Hilversum• Doelgroep: 8-18 jr, BMI ≥3.0 of >2.3 met
obesitas gerelateerde comorbiditeit• Eerdere interventies gefaald of niet haalbaar• Contra-indicaties:
– Syndromale/endocriene/medicatie gerelateerde obesitas– Ernstige psychiatrische problematiek– Niet-cooperatieve ouders– IQ < 75
• Opname 12 weken• Ambulante behandelfase van:• 3 maanden met wekelijkse behandeldagen in
Heideheuvel• 6 maanden met maandelijkse behandeldagen• Effectiviteit korte termijn goed, lange
termijn??
Toekomstige ontwikkelingen?
• Verbeterde samenwerking met JGZ en huisarts
• Obesitas poli kinderarts:
– Samenwerking extramuraal leefstijlprogramma– Selectie aan de poort?– Verbeteren effectiviteit interventies– Verbeteren follow-up
Casus
• Uitleg• Laboratorium onderzoek: licht verhoogd
cholesterol, verder lab normaal• Motiveren!• Verwijzing naar diëtiste• Advies start peutergym en thuis meer bewegen
Conclusie
• Kinderobesitas is een toenemend probleem• Preventie is van groot belang• Interventie zo dicht mogelijk bij gezin• JGZ, huisarts, kinderarts
&• Multidisciplinaire leefstijlinterventie• Cave onderliggende aandoening
Vragen?
Quiz
• De antwoorden….