O2 –Οδηγίες Ευαισθητοποίησης για την Εργασία 4work4-0.eu/wp-content/uploads/2018/12/Jobs-for-Work-4.0...ξεχωριστά με την παροχή

Θέσεις για Εργασία 4.0 – Το Μέλλον της

Απασχόλησης

O2 –Οδηγίες Ευαισθητοποίησης για

την Εργασία 4.0

Από το Πανεπιστήμιο Minho

Τίτλος Έργου: Θέσεις για Εργασία 4.0 - Το Μέλλον της Απασχόλησης

Αριθμός Έργου: 2016-1-PT01-KA202-022790

Το πρόγραμμα έχει χρηματοδοτηθεί με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η δημοσίευση περιέχει μόνο τις

απόψεις του συγγραφέα, και η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οιανδήποτε χρήση μπορεί να περιέχεται

στο περιεχόμενο.

Work 4.0 Awareness Raising Guidelines

Σελ. 2 | 60

Πίνακας Περιεχομένων

Κατάλογος Πινάκων και Διαγραμμάτων .............................................................................................................. 5

Μέρος I. Εισαγωγικές και Μεθοδολογικές Σημειώσεις ....................................................................................... 6

Μέρος II. Ταξινόμηση Επαγγελμάτων .................................................................................................................. 8

Μέρος III. Τάσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού ......................................................................................... 10

Το πρώτο «κύμα» ψηφιοποίησης .................................................................................................................. 11

Το δεύτερο «κύμα» και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων ................................................................................. 11

Τάσεις στη Μηχανική Μάθηση, στη Μηχανική Μετάφραση, Τηλερομποτική και Επαυξημένη Πραγματικότητα ............................................................................................................................................. 15

Νέες Τεχνολογίες Διαχείρισης και Ελέγχου ................................................................................................... 17

Mέρος IV. Επίδραση της ψηφιοποίησης της οικονομίας στα επαγγέλματα ..................................................... 19

Τεχνολογίες που αλλάζουν τον κόσμο ........................................................................................................... 22

Tρόποι πληρωμής ........................................................................................................................... 22

Ηλεκτρονικό εμπόριο (E-commerce) ............................................................................................... 22

Σάρωση OCR και αποϋλοποίηση ..................................................................................................... 23

Ηλεκτρικά και αυτόνομα αυτοκίνητα .............................................................................................. 23

Η επίδραση των drones στη μεταφορά προϊόντων .......................................................................... 24

Φωτογράφιση και εκτύπωση .......................................................................................................... 25

Επαυξημένη πραγματικότητα, 360° και τρισδιάστατες φωτογραφίες και βίντεο ............................. 25

Διαδίκτυο των πραγμάτων ............................................................................................................. 25

Eπαγγέλματα που θα επηρεαστούν από την Ψηφιακή Οικονομία ............................................................... 27

Αρχιτεκτονική και Μηχανολογία ..................................................................................................... 27

Επιχειρηματικές δραστηριότητες και Υπηρεσίες .............................................................................. 27

Υπολογιστές και Μαθηματικά ......................................................................................................... 28

Διοίκηση Επιχειρήσεων .................................................................................................................. 29

Πωλήσεις και συναφή επαγγέλματα ............................................................................................... 30

Τέχνες, Σχεδιασμός, Ψυχαγωγία, Αθλητισμός και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας .............................. 30

Μεταφορές και Διακίνηση Προϊόντων ............................................................................................ 30

Μέρος V. Νέα Μοντέλα εργασίας και επαγγέλματα ......................................................................................... 32

Αναπτυσσόμενα επαγγέλματα ....................................................................................................................... 33

Γεωργία .......................................................................................................................................... 33

Οικονομία ...................................................................................................................................... 34


Σελ. 3 | 60

Εκπαίδευση .................................................................................................................................... 34

Μηχανολογία/Τεχνολογία .............................................................................................................. 34

Περιβάλλον .................................................................................................................................... 36

Υγεία .............................................................................................................................................. 36

Μέρος VI. Αναδυόμενες δεξιότητες και ικανότητες για την Εργασία 4.0 ......................................................... 38

Το μέλλον της απασχόλησης: η ανάπτυξη μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων .............................................. 38

Το μέλλον της απασχόλησης: εις βάθος εξέταση βασικών δεξιοτήτων ........................................................ 40

Διεπιστημονικές δεξιότητες των μελλοντικών εργαζομένων ............................................................ 41

Kοινωνική ευφυΐα .......................................................................................................................... 42

Δημιουργική ευφυΐα ...................................................................................................................... 43

Διαλειτουργικές δεξιότητες ............................................................................................................ 44

Μέρος VII. Για ένα πιο δίκαιο χώρο εργασίας: οι προβλεπόμενες προκλήσεις ................................................ 45

Γήρανση, δημογραφική αλλαγή και υγεία ..................................................................................................... 45

Νέες υπηρεσίες της ψηφιακής οικονομίας: πλατφόρμα και οικονομία διαμοιρασμού .............................. 46

Συνθήκες εργασίας στην ψηφιακή οικονομία: ευελιξία και εξατομίκευση .................................................. 48

Ευελιξία στα Ωράρια ...................................................................................................................... 48

Ευελιξία στο χώρο εργασίας ........................................................................................................... 49

Λειτουργική ευελιξία ...................................................................................................................... 50

Ευελιξία στην προσέγγιση .............................................................................................................. 50

Ευελιξία με ασφάλεια (Flexicurity) .................................................................................................. 51

Πολιτική της αγοράς εργασίας για την ψηφιακή οικονομία ......................................................................... 51

Η κατάσταση των εργαζομένων ...................................................................................................... 52

Ρυθμιστικές ανάγκες ...................................................................................................................... 54

Πλατφόρμες εργατικού δυναμικού: νέες αρένες ανισότητας ....................................................................... 55

Άλλες στρατηγικές ελέγχου και ασφάλειας ..................................................................................... 56

Μέρος VIII. Οδηγίες για προώθηση μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων ............................................................ 57

Προτάσεις παιδαγωγικής ............................................................................................................................... 57

Τυπική μάθηση............................................................................................................................... 57

Άτυπη μάθηση ............................................................................................................................... 59

Ολιστική Παιδαγωγική ................................................................................................................... 59

Έξυπνα μαθησιακά περιβάλλοντα ................................................................................................................. 60

Σχεδιασμός βασικών αρχών για τα μαθήματα .............................................................................................. 62

Προτάσεις για ανάπτυξη συγκεκριμένης σειράς δεξιοτήτων ........................................................................ 64

Sense-making, κοινωνική ευφυΐα και διαπολιτισμικές δεξιότητες ................................................... 64


Σελ. 4 | 60

Δεξιότητες Διαχείρισης Γνωστικού Φορτίου .................................................................................... 66

Προσαρμοστική σκέψη και διεπιστημονικές δεξιότητες .................................................................. 66

Design Mindset και δεξιότητες Υπολογιστικής σκέψης .................................................................... 66

Γραμματισμός στα νέα μέσα επικοινωνίας και δεξιότητες εικονικής συνεργασίας ........................... 68

Μέρος X. Βιβλιογραφία ...................................................................................................................................... 69


Σελ. 5 | 60

Κατάλογος Πινάκων και Διαγραμμάτων

Πίνακας 1 – Παράγοντες προώθησης αλλαγών στα επαγγέλματα (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2016) ............................................................................................................................................ 18

Πίνακας 2 – Σύνοψη των Προβλεπόμενων Επαγγελμάτων ........................................................... 29

Διάγραμμα 1 – Τυπικές δραστηριότητες χρηστών της γενιάς C (Friedrich, Roman; Koster, Alex; Le

Merle, Matthew; Peterson, 2011)

..................................................................................................................................................... 1

5

Διάγραμμα 2 – Ταξινόμηση των εννέα ειδών απασχόλησης ......................................................... 26

Διάγραμμα 3 – Διαστάσεις της κοινωνικής ευφυίας ................................................................................ 35


Σελ. 6 | 60

Μέρος I. Εισαγωγικές και Μεθοδολογικές Σημειώσεις

Αυτό το μέρος των οδηγιών περιγράφει το στόχο των Οδηγιών (1), τη μεθοδολογία που

χρησιμοποιήθηκε (2), και τις βασικές αποφάσεις όσον αφορά στις πληροφορίες που έπρεπε να

συμπεριληφθούν (3). Παρουσιάζει επίσης πώς πρέπει να προσαρμοστούν οι οδηγίες από

κάθε χώρα-εταίρο (4).

Η ψηφιοποίηση διαμορφώνει ολοένα και περισσότερο το εργασιακό περιβάλλον. Αν και η

διαδικασία ψηφιοποίησης περιορίζεται παραδοσιακά σε εργασίες ρουτίνας που βασίζονται ρητά σε

κανόνες, οι αλγόριθμοι Μεγάλων Δεδομένων (Big Data) έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται σε τομείς

που βασίζονται στην αναγνώριση προτύπων και μπορούν εύκολα να αντικαταστήσουν ακόμη και το

εργατικό δυναμικό σε μη τακτικές νοητικές εργασίες. Οι αυξημένες αισθήσεις και δεξιότητες που

αποκτούν τα εξελιγμένα ρομπότ τους επιτρέπουν να εκτελούν ένα ευρύτερο πεδίο χειρωνακτικών

εργασιών. Μια τέτοια εξέλιξη θα τροποποιήσει τη φύση εργασίας σε βιομηχανίες και επαγγέλματα.

Πρόσφατες έρευνες προειδοποιούν για τη ραγδαία αυτοματοποίηση πολλών επαγγελμάτων,

όχι μόνο επαγγελμάτων που απαιτούν πιο απλές δεξιότητες. Τα ρομπότ και τα έξυπνα συστήματα

θα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο στην ιατρική, τη δικαιοσύνη και την

παιδεία.

Η αυτοματοποίηση θα έχει ως αποτέλεσμα την παρακμή πολλών επαγγελμάτων και την

ανάδειξη καινούριων που θα απαιτούν προσωπικό με νέες δεξιότητες. Η παγκόσμια και όλο και πιο

δικτυωμένη οικονομία, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη σημασία που αποκτά η εικονική

πραγματικότητα, θα οδηγήσουν σε νέες επιχειρήσεις, καινοτόμα μοντέλα εργασίας, νέα μοντέλα

κοινωνικής οργάνωσης και αυξανόμενες προκλήσεις στην ψηφιακή ασφάλεια.

Οι διάφοροι κοινωνικοί φορείς που είναι υπεύθυνοι για την παιδεία και την εκπαίδευση θα

δεχθούν επίσης αλλαγές όσον αφορά στην αγορά εργασίας και οφείλουν να προσφέρουν ευκαιρίες

επιμόρφωσης που θα στοχεύουν στην ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων για τεχνολογικά

προηγμένα επαγγέλματα.

Στόχος της παρούσας δημοσίευσης είναι να παρουσιάσει μια αξιόπιστη βιβλιογραφική

ανασκόπηση που αφορά στις αναμενόμενες αλλαγές στην αγορά εργασίας ως αποτέλεσμα του

ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας και της κοινωνίας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου,

έχουν μελετηθεί πάνω από 100 επιστημονικά και τεχνικά άρθρα τα οποία γράφτηκαν μεταξύ του

2013 και του 2017 και υπάρχουν στο Google scholar. Για την αναζήτηση τους χρησιμοποιήθηκαν οι

πιο κάτω λέξεις—κλειδιά:

• "Digital economy" Employment + [«Ψηφιακή οικονομία» Απασχόληση +]

• "Digital economy" + computerization [«Ψηφιακή οικονομία» + αυτοματοποίηση]

• "Digital economy" + "labour market" [«Ψηφιακή οικονομία» + «αγορά εργασίας»]

Στη συνέχεια, αναλύθηκαν οι περιλήψεις και οι συνοπτικές εκθέσεις και εντοπίστηκε ένα

σημείο σύγκλισης των πιο κάτω θεμάτων:

• Τάσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό,

• Aντίκτυπος της ψηφιακής οικονομίας στα επαγγέλματα,

• Nέα εργασιακά πρότυπα και νέα επαγγέλματα,

• Οι απαιτούμενες δεξιότητες για την μελλοντική εργασία,


Σελ. 7 | 60

• Προκλήσεις από τα νέα μοντέλα εργασιακής οργάνωσης.

Τα πιο πάνω θέματα και οι μελέτες που εντοπίστηκαν αποτέλεσαν την αφορμή να αναλυθούν τα Μέρη III και VII της συγκεκριμένης δημοσίευσης. Το περιεχόμενο αυτών των κεφαλαίων αποσκοπεί να ενημερώσει τον αναγνώστη για βασικά δεδομένα που αφορούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό στον τομέα της οικονομίας και τον αντίκτυπο τους στην αγορά εργασίας. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε όσους δουλεύουν στον Τομέα Απασχόλησης, στην επαγγελματική εκπαίδευση και στον τομέα επαγγελματικού προσανατολισμού για τις προκλήσεις και τις σημαντικές αλλαγές που προκαλεί ο ρυθμός με τον οποίο αναπτύσσεται η ψηφιοποίηση και το «Διαδίκτυο των Πραγμάτων» (“Internet of Things”). Το Μέρος VIII της δημοσίευσης έχει στόχο να βοηθήσει τους επαγγελματίες αυτούς να σχεδιάσουν προγράμματα επιμόρφωσης κατάλληλα για την ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων που χρειάζονται τα μελλοντικά επαγγέλματα. Αυτό το κεφάλαιο δίνει συγκεκριμένη καθοδήγηση σχετικά με παιδαγωγικές στρατηγικές, έξυπνα μαθησιακά περιβάλλοντα, προγράμματα επιμόρφωσης και απτά μαθησιακά αποτελέσματα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων απαραίτητων για τις επόμενες δεκαετίες: Sense-making, Κοινωνική Ευφυΐα και Διαπολιτισμικές Δεξιότητες, Cognitive Load Management Skills, Προσαρμοστική Σκέψη και Διεπιστημονικές Δεξιότητες, Design Mindset, Υπολογιστική Σκέψη, Γραμματισμός στα Νέα Μέσα Επικοινωνίας, Εικονική Συνεργασία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός δημοσιεύσεων που προειδοποιούν για τις

αλλαγές που αναμένεται να γίνουν στην αγορά εργασίας κατά τις επόμενες δεκαετίες και

αναφέρονται σε επαγγέλματα που δεν υπάρχουν στην παρούσα φάση. Ωστόσο, ελάχιστες από αυτές

προσφέρουν σαφή βοήθεια για το πώς να αναπτυχθούν απαραίτητες δεξιότητες. Ακόμη, δεν

υπάρχουν μελέτες που να εστιάζουν στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προηγμένων

καινοτόμων στρατηγικών που παρουσιάζονται στη συγκεκριμένη δημοσίευση, και συγκεκριμένα

αυτών που αναφέρονται στην ανάπτυξη εύκολων δεξιοτήτων για εικονικά περιβάλλοντα εργασίας.

O πιο αναπτυγμένος τομέας σε αυτό το πεδίο είναι η εικονική συνεργασία με αρκετούς συγγραφείς

να αναφέρονται στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η διαπολιτισμική επικοινωνία και

αλληλεπίδραση.

To περιεχόμενo του πρωτότυπου κειμένου (Αγγλικά) της δημοσίευσης μεταφράστηκε και

προσαρμόστηκε στις συγκεκριμένες ανάγκες κάθε χώρας σύμφωνα με την κοινοπραξία έργου.

Έχουν ληφθεί υπόψη οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν στα Εθνικά Σχέδια Αξιολόγησης Αναγκών

που αποτέλεσαν το Πακέτο Αποτελεσμάτων 1.

Οι εθνικές εκδοχές των κατευθυντήριων αυτών γραμμών εξετάστηκαν σε κάθε χώρα

ξεχωριστά με την παροχή αρχικά συμβουλευτικών υπηρεσιών στα άτομα που εργάζονται στον τομέα

Απασχόλησης, στην επαγγελματική εκπαίδευση και στον τομέα επαγγελματικού προσανατολισμού

και στη συνέχεια προσαρμόστηκαν μετά από ανατροφοδότηση.


Σελ. 8 | 60

Μέρος II. Ταξινόμηση Επαγγελμάτων

Αυτό το μέρος των Οδηγιών παρουσιάζει το διεθνές πρότυπο που θα χρησιμοποιηθεί για

την περιγραφή της επίδρασης του ψηφιακού μετασχηματισμού στα επαγγέλματα. Αυτό το

πρότυπο, ISCO – 08, θέτει τα θεμέλια για ένα κοινό ορισμό των επαγγελμάτων σε

Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Σε ευρωπαϊκή κλίμακα υπάρχει ένα εργαλείο που ονομάζεται Διεθνής Τυποποιημένη

Ταξινόμηση Επαγγελμάτων (ISCO-08) και ασχολείται με την οργάνωση των επαγγελμάτων σε

κατηγορίες, και πιο συγκεκριμένα εκείνων των επαγγελμάτων που λειτουργούν σε ομάδες ανάλογα

με τον τύπο εργασίας της καθεμιάς. Το εργαλείο αυτό ανήκει στη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας και

είναι μέρος της διεθνούς οικογένειας οικονομικών και κοινωνικών ταξινομήσεων των Ηνωμένων

Εθνών. Η τελευταία αναθεωρημένη ταξινόμηση, όπως δείχνει και το όνομα της, έγινε το 2008, ενώ

έχουν προηγηθεί άλλες τρεις παλαιότερες ταξινομήσεις ((ISCO-58, ISCO-68 e ISCO-88) (“ILO,” χωρίς

ημερομηνία).

Το ISCO-08 ακολουθεί μια ιεραρχική δομή χωρισμένη σε τέσσερα επίπεδα αποτελούμενα

από 10 ομάδες ειδίκευσης με κοινό επίπεδο δεξιοτήτων και ειδικών γνώσεων απαραίτητων για το

κάθε επάγγελμα. Οι ομάδες αυτές χωρίζονται σε 43 άλλες υποομάδες, 130 μικρότερες ομάδες και

τελικά σε 436 ομάδες μονάδων. Kαθεμιά από τις κατηγοριοποιημένες ομάδες ειδίκευσης έχει ένα

τίτλο, ένα κωδικό που συμβολίζεται με έναν αριθμό και μια περιγραφή. Η τελευταία ομάδα κάνει μια

σύνοψη των καθηκόντων (tasks) και λειτουργιών του κάθε επαγγέλματος που περιλαμβάνει και

παρουσιάζει μια λίστα των επαγγελμάτων αυτών1.

Το ISCO-08 έχει ως βασικούς στόχους: (i) να λειτουργήσει ως βάση για διεθνείς αναφορές,

επιτρέποντας την ανταλλαγή στατιστικών στοιχείων; (ii) να λειτουργήσει ως μοντέλο για εθνικές και

περιφερειακές ταξινομήσεις επαγγελμάτων και (iii) να χρησιμοποιηθεί από χώρες που δεν έχουν

ακόμη αναπτύξει το δικό τους εθνικό σύστημα ταξινόμησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εργαλείο αυτό

δεν αποσκοπεί να αντικαταστήσει οποιαδήποτε εθνική ταξινόμηση επαγγελμάτων. Η ταξινόμηση

των επαγγελμάτων κάθε χώρας πρέπει να αντικατοπτρίζει την ανάλογη αγορά εργασίας και τις

ανάγκες ενημέρωσης της για εθνικούς σκοπούς. Εργαλεία που σχετίζονται με αυτό το τελευταίο

σημείο όσον αφορά στην έννοια και τη δομή θα διευκολύνουν τη σύγκριση επαγγελμάτων με

στατιστικά στοιχεία.

Το ISCO-08 διευκολύνει τη διεθνή επικοινωνία σχετικά με τα επαγγέλματα, παρέχοντας ένα

πλαίσιο που επιτρέπει τη σύγκριση επαγγελματικών στοιχείων σε διεθνές επίπεδο για στατιστικούς

σκοπούς. Δίνει επίσης τη δυνατότητα τα διεθνή αυτά στοιχεία να χρησιμοποιηθούν σε έρευνες και

σε δραστηριότητες σχετικές με λήψη αποφάσεων και ανάληψη δράσης (όπως δραστηριότητες

σχετικές με τη διεθνή μετανάστευση και την εύρεση εργασίας). Παρόλο που το εργαλείο αυτό μπορεί

να λειτουργήσει ως μοντέλο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα αντικαταστήσει τα ήδη υπάρχοντα

εθνικά συστήματα ταξινόμησης επαγγελμάτων, ούτε τα εθνικά πλαίσια ταξινόμησης τα οποία πρέπει

να αντικατοπτρίζουν την αγορά εργασίας κάθε χώρας και τις συγκεκριμένες ανάγκες ενημέρωσης.

Ωστόσο, χώρες που χρησιμοποιούν το ISCO 08 ως βάση για να αναπτύξουν το δικό τους σύστημα

ταξινόμησης επαγγελμάτων θα μπορέσουν πιο εύκολα να προωθήσουν με σχετικές διαδικασίες τα

στατιστικά τους στοιχεία για τα επαγγέλματα και να τα καταστήσουν διεθνώς συγκρίσιμα/ ισάξια.

Η ταξινόμηση των επαγγελμάτων μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί από κυβερνήσεις και εταιρείες

για θέματα όπως η επαγγελματική σταδιοδρομία, η αναφορά εργατικών ατυχημάτων, η διαχείριση

της αποζημίωσης των εργαζομένων και η διαχείριση της μετανάστευσης που σχετίζεται με την


Σελ. 9 | 60

απασχόληση των υποψηφίων σε διαθέσιμες θέσεις εργασίας που τους ταιριάζουν. Μπορεί ακόμη να

χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή και προώθηση στατιστικών στοιχείων σε εθνικό επίπεδο, όπως

στοιχεία απογραφών, έρευνες σχετικά με τον ενεργό πληθυσμό μιας χώρας, έρευνες για εργοδότες

και άλλες πηγές.

1 Ilo.org

Εθνικές Ταξινομήσεις στις Χώρες Εταίρους

PT – Classificação Portuguesa das profissões -

https://www.ine.pt/ngt_server/attachfileu.jsp?look_parentBoui=107962055&att_display=n&att_dow

nload=y

http://www.ine.pt/ngt_server/attachfileu.jsp?look_parentBoui=107962055&att_display=n&att_dow


Σελ. 10 | 60

Μέρος III. Τάσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού Σε αυτό το μέρος των οδηγιών, παρουσιάζονται και αναλύονται οι βασικές δυνάμεις που

κατευθύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός

γίνεται βασικό στοιχείο της στρατηγικής των επιχειρήσεων. Καθώς η ψηφιακή τεχνολογία

εξελίσσεται, αναπτύσσονται καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Οι αυτοματοποιημένες

διαδικασίες της επιχείρησης και η ανάγκη για σύνθετες δεξιότητες οδηγούν σε νέους

ηγετικούς ρόλους και σημαντικές αλλαγές στα επαγγέλματα.

Κατά την προηγούμενη δεκαετία, η ψηφιοποίηση γνώρισε τέτοια εξέλιξη που επηρεάζει

πλέον κάθε πτυχή της ζωής μας, ειδικά στον κοινωνικό τομέα. Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και

κινητές συσκευές, δραστηριότητες όπως κοινοποίηση, έκφραση προτίμησης, αναρτήσεις στο Twitter,

δημοσιεύσεις, αποτελούν ευρέως διαδεδομένες έννοιες και τεχνολογίες που θεωρούνται πλέον

δεδομένες, αν και δεν ήταν πάντα. Όπως δήλωσε ο Αμερικανός δημοσιογράφος, Tom Friedman:

«Το 2004, δεν υπήρχε το Facebook, το 4G ήταν χώρος στάθμευσης, το app ήταν κάτι που έστελνες

στο κολέγιο, το Linkedln ήταν φυλακή, το Tweet ήταν το τιτίβισμα ενός πουλιού και το Skype ήταν

τυπογραφικό λάθος» (QA Consulting, 2016). Σε μια μόνο δεκαετία, οι αναπτυσσόμενες αυτές

τεχνολογίες έχουν φέρει την επανάσταση στον τρόπο κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας μας με

φίλους και οικογένεια, στη δικτύωση μας στον εργασιακό χώρο αλλά και στην αναζήτηση και

διασφάλιση νέων ευκαιριών εργοδότησης, στην αγορά προϊόντων και στο πώς μαθαίνουμε να

χρησιμοποιούμε τις διαδικτυακές τεχνολογίες. Με αυτές τις εξελίξεις, ο τρόπος με τον οποίο

χρησιμοποιείται η τεχνολογία στους τομείς της εργασίας και της βιομηχανίας πρόκειται να αλλάξει.

Ενώ πολλές βιομηχανίες όπως η ψυχαγωγία, η μουσική, ο κινηματογράφος, o έντυπος τύπος και το

λιανικό εμπόριο έχουν ήδη επηρεαστεί από τις εξελίξεις της τεχνολογίας, άλλες βιομηχανίες έχουν

παραμείνει μέχρι σήμερα πλήρως ανεπηρέαστες από την ψηφιοποίηση, γεγονός που πρόκειται να

αλλάξει με το «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης.

Η τεχνολογία έχει φέρει την επανάσταση στον τρόπο που ψωνίζουμε, βλέπουμε ταινίες και

ακούμε μουσική. Mε τη γνωστή δικαστική υπόθεση Napster του 2002, η μουσική βιομηχανία

προσπάθησε να σταματήσει τη διαδικτυακή ανταλλαγή μουσικής με κατοχυρωμένα δικαιώματα

πνευματικής ιδιοκτησίας. Έκτοτε, η μουσική βιομηχανία έχει αλλάξει αφού πολλοί εκμεταλλεύτηκαν

τις εξελίξεις της τεχνολογίας στον τομέα της μουσικής για δικό τους όφελος. Τα CD και τα

δισκοπωλεία είναι πλέον ξεπερασμένα. Αντ’ αυτού οι χρήστες κατεβάζουν και αγοράζουν μουσική

από το iTunes ή το Google Play Store ή ανταλλάζουν και ακούνε μουσική στο Spotify και στο

YouTube. Τέτοιου είδους εφαρμογές προωθήθηκαν λόγω της ζήτησης από τους χρήστες. Ο Rod

Collins (Collins, 2017) αναλύει αυτό το σημείο σε ένα άρθρο του στο οποίο συνοψίζει πως οι

βιομηχανίες της ψυχαγωγίας, της μουσικής, και του λιανικού εμπορίου επηρεάστηκαν τα τελευταία

χρόνια από την τεχνολογία: «Γνωστές εταιρείες όπως η Border’s, η Blockbuster, η Kodak, η Tower

Records, και η Encyclopaedia Britannica έκλεισαν ή αντικαταστάθηκαν από την Amazon, το Netflix,

την Apple, το Spotify και τη Wikipedia». Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Collins, σε βιομηχανίες υγείας,

ενέργειας, οικονομικών υπηρεσιών και επεξεργασίας τροφίμων, οι εργασίες και οι πρακτικές έχουν

παραμείνει πλήρως ανεπηρέαστες από «το πρώτο κύμα» ψηφιοποίησης. Ωστόσο, αυτές οι

βιομηχανίες φαίνεται ότι θα δεχτούν επαναστατικές αλλαγές στο «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης.

Αυτό το μέρος των οδηγιών έχει στόχο να εξηγήσει τι οδήγησε στην ψηφιακή επανάσταση και πώς

θα προετοιμαστούμε για τις αλλαγές που θα φέρει το «δεύτερο κύμα» στις ήδη προαναφερθείσες

βιομηχανίες.


Σελ. 11 | 60

Το πρώτο «κύμα» ψηφιοποίησης

Το «πρώτο κύμα» ψηφιοποίησης έγινε μέσω της δικτύωσης μεταξύ ομότιμων, όπου διαδικτυακοί

χρήστες άρχισαν να προσθέτουν εθελοντικά πληροφορίες που σταδιακά γέμισαν το διαδίκτυο και

συνέβαλαν στην ανάπτυξη μηχανών αναζήτησης όπως η Google. Αυτά τα περιεχόμενα και οι

τεχνολογίες αποτέλεσαν την αφορμή να αλλάξει η όλη νοοτροπία, και να οδηγηθούμε στην ψηφιακή

επανάσταση όπως τη βιώνουμε σήμερα. Με το «πρώτο κύμα» ψηφιοποίησης, προέκυψαν τα δίκτυα

ομοτίμων και η κινητή τεχνολογία που έφερε τους ανθρώπους σε καθημερινή επαφή με κινητές

συσκευές. Ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1980, στις απαρχές δηλαδή της επανάστασης του dot-

com, μόνο το 3% των νοικοκυριών στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο, με μέσο

όρο χρήσης λιγότερο από μια ώρα την εβδομάδα (Case, 2015), το 2016 υπολογίζεται ότι υπήρχαν

4.61 δισεκατομμύρια χρήστες κινητών τηλεφώνων σε όλο τον κόσμο, με τον αριθμό αυτό να φτάνει

το 2017 στα 4.77 δισεκατομμύρια και να ξεπερνά τα 5 δισεκατομμύρια το 2019 (Statista, 2017). Η

αύξηση του αριθμού των ατόμων που έχουν καθημερινή πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω κινητών

συσκευών για σκοπούς κοινωνικής δικτύωσης και διαδικτυακής ανταλλαγής δεδομένων δείχνει την

διάθεση του σημερινού χρήστη να εμπλακεί σε αυτή τη μαζική συνεργασία με ομότιμούς του. Αυτή η

δικτύωση μεταξύ ομότιμων οδήγησε στην εξέλιξη κοινόχρηστων ιστότοπων όπως το Facebook, το

Twitter, το YouTube και το LinkedIn μέσω των οποίων οι χρήστες ανταλλάζουν απόψεις για ταινίες

στο Netflix ή προϊόντα που πρόκειται να αγοράσουν στην Amazon. Συνεπώς, γνωστά μοντέλα

επιχειρήσεων στη βιομηχανία του κινηματογράφου, της μουσικής και του λιανικού εμπορίου έχουν

πλέον αλλάξει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των αλλαγών αποτελεί η περίπτωση του Napster.

Mε την εφαρμογή Νapster, οι χρήστες μπορούσαν να ανταλλάξουν ψηφιακά αρχεία μουσικής. Aν και

η μουσική βιομηχανία κατάφερε να διακόψει τη λειτουργία του Napster, η νοοτροπία των διαδικτυακών

χρηστών δεν μπορούσε πλέον να αλλάξει. Οι χρήστες υποστήριζαν πλέον κάθε νέο μοντέλο

δικτύωσης μεταξύ ομότιμων, συμπεριφορά που έφερε τελικά την επανάσταση στη μουσική

βιομηχανία. Κάθε βιομηχανία που στηριζόταν στην παραγωγή ψηφιακών αρχείων τα οποία

μπορούσαν να κοινοποιηθούν στα νέα μέσα δικτύωσης βρισκόταν πλέον σε κίνδυνο αναστολής της

λειτουργίας της. Το νέο αυτό μοντέλο δικτύωσης μεταξύ ομότιμων, επέτρεπε στους χρήστες να

δουλεύουν άμεσα και αποτελεσματικά, να ανταλλάζουν αρχεία και μέσα στο διαδίκτυο χωρίς να

χρειάζεται να πάνε στον κεντρικό οργανισμό ή φορέα. Συνεπώς, με την αλλαγή αυτή, με την εξέλιξη

των iTunes, YouTube και Netflix, τα μουσικά καταστήματα και τα καταστήματα που ενοικίαζαν

βιντεοταινίες παράκμασαν. To συγκεκριμένο παράδειγμα δείχνει ότι το «πρώτο κύμα» ψηφιοποίησης

επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τη ζήτηση των χρηστών. Οι βιομηχανίες που δεν φάνηκαν πρόθυμες να

συμβαδίσουν με τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις βρέθηκαν στο περιθώριο.

Το δεύτερο «κύμα» και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων Με το «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης, παρατηρείται μια μετάβαση από την εθελοντική

συμβολή στην όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση πληροφοριών μέσω αυτόματων παθητικών

διαδικασιών. Αυτή η μετάβαση εξηγείται καλύτερα μέσω του Διαδικτύου των Πραγμάτων. Σύμφωνα

με τον ορισμό του Collins, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT, Internet of Things) είναι «ένα δίκτυο

επικοινωνίας διαφόρων αντικειμένων που ενσωματώνουν ηλεκτρονικά μέσα, λογισμικό, αισθητήρες

και συνδεσιμότητα με το δίκτυο ώστε να επιτρέπεται η ανταλλαγή δεδομένων με εταιρείες,

τηλεφωνικά κέντρα και άλλες συνδεδεμένες συσκευές» (Collins, 2017). Η συγκεκριμένη καινοτομία

δεν περιορίζεται μόνο στη συλλογή δεδομένων από οικιακές συσκευές ή κινητή τεχνολογία όπως το

FitBit, αισθητήρες κίνησης ή τα smart watches, αλλά περιλαμβάνει φωτισμό δρόμου, αισθητήρες

ηλιακής ενέργειας, φώτα τροχαίας, συστήματα ασφαλείας ή θέρμανσης για το σπίτι, κινητές

συσκευές, συστήματα εντοπισμού, αυτοκίνητα, κτλ. Μια από τις εφαρμογές των συσκευών του IoT

βρίσκεται στους χάρτες της Google τους οποίους οι οδηγοί χρησιμοποιούν σήμερα στη θέση των


Σελ. 12 | 60

συσκευών εντοπισμού (GPS) ή των Δορυφορικών Συστημάτων Πλοήγησης. Οι χάρτες της Google

έχουν τη δυνατότητα να συλλέγουν δεδομένα που αφορούν το μέσο όρο ταχύτητας και την

κυκλοφοριακή ροή από τους αισθητήρες GPS των κινητών τηλεφώνων και να τα επεξεργάζονται

ώστε να παρέχουν στους χρήστες τα τελευταία νέα σχετικά με την κίνηση στο δρόμο. Οι χρήστες

έχουν πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα από το κινητό τους τηλέφωνο και μπορούν έτσι να αποφύγουν

δρόμους με μποτιλιάρισμα, επιλέγοντας εναλλακτικές διαδρομές. Αυτό είναι ένα από τα πολλά

παραδείγματα χρήσεων και εφαρμογών του ΙοT.

Με την τεχνολογία ΙοΤ και τις ενεργοποιημένες συσκευές για το σπίτι που είναι τώρα

διαθέσιμες στην αγορά, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν μέσω της φωνής τους το

φωτισμό, τη θέρμανση, τον ήχο, το ραδιόφωνο, τα μεγάφωνα και το ξυπνητήρι τους, κάνοντας την

καθημερινότητα τους ευκολότερη. Ωστόσο, στο μέλλον το IoT θα έχει τη δυνατότητα να λύσει αληθινά

προβλήματα που επηρεάζουν την καθημερινότητα των ανθρώπων. Αυτές οι αλλαγές πρόκειται να

μετατρέψουν ολόκληρες πόλεις στον κόσμο σε «Έξυπνες Πόλεις». Με την απαραίτητη

συνδεσιμότητα, τις ενεργοποιημένες συσκευές και τα δεδομένα, το IoT θα μπορεί να είναι πλήρως

ενσωματωμένο στις Έξυπνες Πόλεις του μέλλοντος, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση του

εγκλήματος, στη μείωση της μόλυνσης, της κυκλοφοριακής συμφόρησης και ηχορύπανσης (Meola,

2016). Για παράδειγμα, έρευνες του ινστιτούτου Gartner υπολογίζουν ότι ως το 2020 θα υπάρχουν

250 εκατομμύρια αυτοκίνητα συνδεδεμένα με το διαδίκτυο, στην πλειοψηφία τους μέσω ενός

κεντρικού συστήματος υπολογιστή. Μάλιστα, πολλά από αυτά θα οδηγούνται αυτόνομα, μόνα τους,

μειώνοντας έτσι τις αυτοκινητικές συγκρούσεις κατά 80% (Mai, 2015). Τα αυτοκίνητα που είναι

συνδεδεμένα με το διαδίκτυο θα μπορούν να εντοπιστούν από άλλα αυτοκίνητα επίσης συνδεδεμένα

στο διαδίκτυο. To Gartner υπολογίζει ότι με αυτή την εξέλιξη σε παγκόσμια κλίμακα «οι οδηγοί θα

γλιτώσουν τουλάχιστον 90 δισεκατομμύρια από τις ώρες που ξοδεύουν στο μποτιλιάρισμα κάθε χρόνο,

220 εκατομμύρια μετρικούς τόνους καυσαέρια και τουλάχιστον $1 τρισεκατομμύριο από καύσιμα

(Scott, 2017). Ακόμη και η στάθμευση των αυτοκινήτων θα γίνει ευκολότερη στο μέλλον με το ΙοΤ.

Οι χώροι στάθμευσης και τα γκαράζ στις πόλεις του μέλλοντος θα είναι συνδεδεμένα με το ΙοΤ, ώστε

οι οδηγοί να ενημερώνονται για διαθέσιμους χώρους στάθμευσης ανά πάσα στιγμή μέσω μιας

εφαρμογής που θα συλλέγει δεδομένα από τους αισθητήρες των γκαράζ και χώρων στάθμευσης

(Boss Controls, 2016). Κι ενώ αυτές οι καινοτομίες θα έχουν σημαντική επίδραση στην

καθημερινότητα μας, το «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης θα επηρεάσει το μέλλον της απασχόλησης.

Με το «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης, βιομηχανίες που δεν είχαν προηγουμένως επηρεαστεί

όπως η οικονομία και η υγεία θα δεχθούν τώρα επαναστατικές αλλαγές στον τομέα της

ψηφιοποίησης. Αν και ο οικονομικός τομέας έχει ήδη δεχθεί τέτοιου είδους αλλαγές στις

προηγούμενες δεκαετίες με τις διαδικτυακές τραπεζικές συναλλαγές και το mobile banking, έπονται

σημαντικότερες. Με τη δημιουργία του Apple Pay και τα ψηφιακά κρυπτονομίσματα όπως το BitCoin,

οι καταναλωτές έρχονται σε άμεση επαφή με άλλους καταναλωτές μεταφέροντας απευθείας χρήματα

μέσω του Apple Pay, χωρίς να χρειάζεται να πάνε στην τράπεζα, πληρώνοντας ηλεκτρονικά για τα

προϊόντα με τη χρήση των BitCoin. Αυτές οι νέες καταναλωτικές τάσεις φέρουν ταχύτατα τεράστιες

αλλαγές στη βιομηχανία. Με τη λεγόμενη FinTech, ή αλλιώς τεχνολογία οικονομικών υπηρεσιών, η

ψηφιοποίηση φέρνει την επανάσταση στην οικονομία αφού οι καταναλωτές και οι παροχείς

υπηρεσιών βρίσκουν συνεχώς νέους τρόπους να βγάζουν χρήματα, να τα ξοδεύουν, να τα

διαχειρίζονται και να τα επενδύουν. Για παράδειγμα, ενώ κάποτε ο καταναλωτής πήγαινε στην

τράπεζα κάθε βδομάδα, τώρα, σύμφωνα με έρευνες, πάνω από 40% των καταναλωτών μεταβαίνουν

στην τράπεζα ή τη συνεργατική μια φορά το χρόνο (Newman D., 2017). Συνεπώς, λόγω των

διαδικτυακών τραπεζικών συναλλαγών και του mobile banking, πολλά υποκαταστήματα είτε

έκλεισαν είτε κινδυνεύουν να κλείσουν, με τον αριθμό των τραπεζών να μειώνεται σχεδόν στο μισό

από το 1995 ως το 2015 (Newman D., 2017). Οι ειδικοί της FinTech προβλέπουν ότι με αυτές τις

εξελίξεις θα καταργηθεί πλήρως το φυσικό νόμισμα αφού όλο και περισσότεροι καταναλωτές


Σελ. 13 | 60

επιλέγουν να κάνουν τις τραπεζικές τους συναλλαγές και αγορές στο διαδίκτυο μέσω του κινητού

τους τηλεφώνου ή μέσω ψηφιακών νομισμάτων όπως το BitCoin (Newman D., 2017). Η

ψηφιοποίηση αυτή θα ωφελήσει επίσης τους πελάτες επιχειρήσεων αλλά και τις μικρομεσαίες

επιχειρήσεις (ΜΜΕ) αφού ολοένα και περισσότερες εταιρείες FinTech προσφέρουν μέσω της

διαδικτυακής τους πλατφόρμας χρηματοδότηση και δανεισμό μεταξύ ομότιμων (Andrus, Kejriwal, &

Wadhawani, 2016).

Το «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης πρόκειται να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και τη

βιομηχανία υγείας. Η χρήση της τεχνολογίας στον τομέα της υγείας βοηθάει τους ασθενείς να έχουν

μια πιο υγιή και μακροχρόνια ζωή. Οι εφαρμογές της τεχνολογίας που βελτιώνουν σήμερα τον τομέα

υγείας είναι πολυάριθμες, από την προσθετική ανθρώπινων μελών με την εξέλιξη της ρομποτικής

μέχρι τα χειρουργικά ρομπότ και τα «έξυπνα νοσοκομεία» (‘smart hospitals’). H τεχνολογία μπορεί

να εξασφαλίσει τη φροντίδα των ασθενών χωρίς καν να χρειάζεται να επισκεφθούν το γιατρό ή το

τοπικό τους νοσοκομείο. Με τη φορητή τεχνολογία (wearable technology) και το ΙoT, οι κινητές

συσκευές μπορούν να κάνουν καρδιογραφήματα (ECGs), εξετάσεις αίματος και να λειτουργήσουν

ακόμη και ως θερμόμετρα για να μετρήσουν τη θερμοκρασία του ασθενή χωρίς να μετακινηθεί από

το σπίτι του. Οι ασθενείς μπορούν έτσι να ελέγξουν μόνοι τους την πίεση του αίματος, τα επίπεδα

οξυγόνωσης του αίματος, το σφυγμό, το βάρος καθώς και άλλες μετρήσεις ενώ ταυτόχρονα μπορούν

να αποθηκεύσουν αυτά τα δεδομένα απευθείας σε μια διαδικτυακή πύλη στο κινητό τους στην οποία

θα έχει πρόσβαση και ο γιατρός τους (Newman D., 2017). Με την τακτική καταχώρηση αυτών των

δεδομένων και τον έλεγχο του ιστορικού του ασθενή από τον γιατρό, θα γίνει δυνατή η πρόληψη

καρδιακών ή άλλων νοσημάτων. Αυτά είναι μερικά από τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει

η τεχνολογία στον τομέα υγείας μέσω της συνεργασίας που επιτρέπει να αναπτυχθεί μεταξύ ασθενή

και γιατρού και της δυνατότητας μιας ενιαίας ιατρικής γνωμάτευσης στην οποία θα έχουν πρόσβαση

όλες οι ιατρικές μονάδες. Εκτός από το ατομικό όφελος που έχει ο ασθενής, αυτά τα δεδομένα

μπορούν να μελετηθούν και να συγκριθούν ώστε να γίνουν προβλέψεις σχετικά με την κατάσταση

υγείας διαφόρων ηλικιακών ομάδων, κατοίκων μιας κοινότητας ή χώρας. Eκτός από τα

αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα που προσφέρουν αυτά τα δεδομένα στον ασθενή, του δίνουν

επίσης μια ανεξαρτησία αφού μέχρι τώρα ιατρική περίθαλψη σήμαινε γι’ αυτόν πολύωρη αναμονή

και μη ικανοποιητική ιατρική φροντίδα. Με την αποφόρτιση των επαγγελματιών υγείας, οι οποίοι δεν

θα χρειάζεται πλέον να συλλέγουν αυτά τα δεδομένα από κοντά, οι εξελίξεις αυτές μπορούν να

ενδυναμώσουν τα οικονομικά αδύναμα συστήματα υγείας –μειώνοντας τις ώρες αναμονής των

ασθενών αλλά και το κόστος πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας.

Το «δεύτερο κύμα» ψηφιοποίησης θα έχει σημαντική επίδραση και στον τομέα των

επιχειρήσεων, στον τρόπο λειτουργίας τους και στους μελλοντικούς σχεδιασμούς τους. Λόγω του

ότι η τεχνολογία είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη και χρησιμοποιείται σε κάθε βιομηχανία και τομέα,

η ψηφιοποίηση ή ψηφιακός μετασχηματισμός μετατρέπεται σε βασικό δομικό στοιχείο της

στρατηγικής των επιχειρήσεων. Όλες οι επιχειρήσεις σήμερα είναι, κατά κάποιο τρόπο,

«τεχνολογικές επιχειρήσεις» είτε χρησιμοποιούν την τεχνολογία είτε όχι. Στη σημερινή σύγχρονη

οικονομία, η τεχνολογία είναι αυτή που συνδέει την εταιρεία με τους πελάτες της, τους προμηθευτές

και τους ανταγωνιστές της. Στην εποχή της ψηφιοποίησης, η επίδραση της τεχνολογίας στη

στρατηγική των επιχειρήσεων είναι αξιοσημείωτη. Οι εταιρείες πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο

σκέψης τους, τον τρόπο που έρχονται σε επαφή με τους πελάτες, τους υπαλλήλους, τους

προμηθευτές και τους ανταγωνιστές τους, τον τρόπο λειτουργίας της επιχείρησης τους, τον τρόπο

που προωθούν και πουλούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Όλες αυτές οι πτυχές της

στρατηγικής των επιχειρήσεων επηρεάζονται από τον ψηφιακό μετασχηματισμό της κοινωνίας και

της οικονομίας. Οι αλλαγές αυτές ίσως να μην γίνονται άμεσα από τις εταιρείες αλλά μετά από

απαίτηση των πελατών, οι προσδοκίες των οποίων έχουν αλλάξει δραματικά την τελευταία δεκαετία,

αφού ζητούν μια πιο αποτελεσματική επικοινωνία με τις εταιρείες από τις οποίες αγοράζουν


Σελ. 14 | 60

προϊόντα. Eξαιτίας όμως του ρυθμού με τον οποίο γίνονται οι αλλαγές, δημιουργείται ένα χάσμα

ανάμεσα στο τι προσδοκεί ο πελάτης από την επαφή του με τις εταιρείες και στο τι τελικά μπορούν

να του προσφέρουν στο παρόν στάδιο. Για να ενσωματώσουν πλήρως την τεχνολογία στις

στρατηγικές τους, οι επιχειρήσεις πρέπει να γίνουν πιο «κοινωνικές». Η ανάπτυξη της «κοινωνικής

επιχειρηματικότητας» (‘social business’), ως μιας στρατηγικής των επιχειρήσεων, έχει συμβάλει σε

μια πιο συχνή επαφή των εταιρειών με τους πελάτες τους∙ με την παροχή άμεσης εξυπηρέτησης

στον πελάτη, τη ζήτηση άμεσης ανατροφοδότησης και την επένδυση κυρίως στην «εμπειρία του

πελάτη» (‘customer experience’). Με αυτό τον τρόπο, θέτοντας δηλαδή τους πελάτες στο κέντρο

της στρατηγικής μιας επιχείρησης μέσω της βελτίωσης της εμπειρίας τους, αλλά και με την άμεση

προσφορά υπηρεσιών και προϊόντων μέσω της τεχνολογίας, εξασφαλίζεται η επιτυχία της

επιχείρησης στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού.


Σελ. 15 | 60

Τάσεις στη Μηχανική Μάθηση, στη Μηχανική Μετάφραση, Τηλερομποτική και

Επαυξημένη Πραγματικότητα Mε απλούς όρους, η μηχανική μάθηση είναι η διαδικασία κατά την οποία οι υπολογιστές και

οι συσκευές έχουν την ικανότητα να βελτιώσουν και να τελειοποιήσουν την απόδοση τους σε

εργασίες μέσα από την ανάλυση δεδομένων, παρά να προγραμματίζονται να εκτελούν μια

συγκεκριμένη λειτουργία. H ιδέα είναι ότι με την έκθεση της μηχανής σε νέα δεδομένα, η μηχανή θα

αναπτύξει μια δική της ερμηνεία για το περιβάλλον και τις προτιμήσεις του χρήστη μέσω της

ενσωματωμένης νοητικής τεχνολογίας. Mε την εξέλιξη της τεχνολογίας, των υπολογιστών και της

ρομποτικής τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια νέα γενιά εφαρμογών και συσκευών που μπορούν να

δουλέψουν αυτόνομα χωρίς τον χρήστη, μέσα από αισθητήρες που αισθάνονται, καταλαβαίνουν,

μαθαίνουν και ανταποκρίνονται στο περιβάλλον τους. Με αυτό τον τρόπο, η εξέλιξη της τεχνολογίας

και η μηχανική μάθηση αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του ΙοT και του «δεύτερου κύματος» της

ψηφιοποίησης. Ενώ αυτές οι εξελίξεις έχουν οδηγήσει σε σημαντικές καινοτομίες μέχρι σήμερα, οι

τάσεις δείχνουν ότι στο μέλλον η μηχανική μάθηση θα εφαρμοστεί σε κινητές συσκευές, ωθώντας

έτσι την ανάπτυξη νέων κατηγοριών προϊόντων, επηρεάζοντας την επαφή των επιχειρήσεων με τους

πελάτες και τους προμηθευτές τους και αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν οι υπάλληλοι

σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Οι τάσεις στη μηχανική μάθηση φανερώνουν επίσης μελλοντικές

εξελίξεις όπως την πιθανότητα μηχανικής μάθησης χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο μέσω κινητών

συσκευών.

Στις κινητές συσκευές υπάρχουν ήδη ενσωματωμένοι αισθητήρες που τους επιτρέπουν να

μαθαίνουν από τις ανθρώπινες συμπεριφορές και προτιμήσεις. Αυτή η τεχνολογία θα αναπτυχθεί

περισσότερο ώστε να βελτιωθεί η επεξεργασία των γραφικών και των εικόνων σε drones και σε

αυτόνομα οχήματα, έτσι που τελικά να βελτιωθεί η ικανότητα της μηχανής να επεξεργάζεται και να

ερμηνεύει το περιβάλλον της. Αυτές οι εξελίξεις έχουν αμέτρητες εφαρμογές σε όλους σχεδόν τους

τομείς της οικονομίας. Στον τομέα της υγείας, για παράδειγμα, η εφαρμογή της μηχανικής μάθησης

σε κινητές συσκευές μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη διαγνωστικών εφαρμογών που θα

χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς χωρίς να χρειάζεται να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι να μπορεί ένας ασθενής να διαγνώσει μια δερματολογική πάθηση

βγάζοντας φωτογραφία της μολυσμένης περιοχής στο κινητό του τηλέφωνο και αναλύοντας την

μέσω της διαγνωστικής εφαρμογής, χωρίς να στείλει τα δεδομένα της εικόνας μέσω ενός δικτύου.

Αυτό μπορεί επίσης να εφαρμοστεί και στο βιομηχανικό τομέα, σε κάθε βιομηχανία που απαιτεί

εξοπλισμό. Ο εξοπλισμός θα μπορεί να συνδεθεί στο διαδίκτυο και μέσω της μηχανικής μάθησης και

του IoT να αυτοελεχθεί, να προβλέψει ανάγκες συντήρησης και να διαγνώσει μόνος του τυχόν

αποτυχίες ή σφάλματα (Schatsky, 2016). Με την εφαρμογή της μηχανικής μάθησης στην υγεία και

τη βιομηχανία και την επανάσταση που θα φέρει στο μέλλον στις κινητές συσκευές, οι επιχειρήσεις

θα πρέπει να αναθεωρήσουν τον τρόπο που προωθούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στους

πελάτες ώστε να εκμεταλλευτούν τη νέα αυτή τεχνολογία. Οι έμποροι και οι εταιρείες μπορούν να

χρησιμοποιήσουν τη νέα γενιά έξυπνων εφαρμογών και συσκευών για να καλλιεργήσουν μια

στενότερη και πιο άμεση σχέση με τους πελάτες τους.

Η Επαυξημένη Πραγματικότητα είναι μια άλλη εφαρμογή των εξελίξεων της μηχανικής

μάθησης. Οι εξελίξεις της μηχανικής μάθησης εμφανίζονται με τη συγκεκριμένη έννοια συνήθως

στους τομείς της ψυχαγωγίας και της αναψυχής, αφού στην αγορά εμφανίζονται όλο και

περισσότερες κινητές συσκευές που προσφέρουν στους χρήστες μια εμβυθιστική, διαδραστική,

ρεαλιστική και καθηλωτική επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα σε παιχνίδια και ταινίες.

Η Μηχανική Μετάφραση (MT) είναι ο κλάδος επεξεργασίας της φυσικής γλώσσας στον οποίο

το λογισμικό του υπολογιστή μεταφράζει ένα κείμενο από μια φυσική γλώσσα (όπως τα Γερμανικά)


Σελ. 16 | 60

σε μια άλλη (όπως τα Πορτογαλικά). Η διαδικασία αυτή ακούγεται απλή, είτε είναι αυτοματοποιημένη

είτε εκτελείται από άνθρωπο. Είναι, ωστόσο, ιδιαίτερα περίπλοκη γιατί το νόημα ενός κειμένου στην

αρχική του γλώσσα (πηγή) πρέπει να αποκατασταθεί πλήρως στη γλώσσα μεταφοράς, με άλλα

λόγια στη μετάφραση (Costa-jussà & Fonollosa, 2015). Έρευνα που παρουσιάστηκε στο Common

Sense Advisory Report έδειξε ότι περισσότεροι από τους μισούς πελάτες σήμερα είναι πρόθυμοι να

πληρώσουν πιο πολλά χρήματα, αν η εταιρεία από την οποία προμηθεύονται προϊόντα επικοινωνεί

μαζί τους στη μητρική τους γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα, με την έρευνα αυτή, που έγινε το 2014,

φάνηκε ότι από τους 3,000 διαδικτυακούς πελάτες και καταναλωτές στις 10 χώρες που συμμετείχαν,

το 60% αγοράζει ‘σπάνια’ ή ‘ποτέ’ προϊόντα και υπηρεσίες από ιστοσελίδες και ηλεκτρονικά

καταστήματα που είναι μόνο στα Αγγλικά ή που προσφέρουν εξυπηρέτηση πελατών μόνο στα

Αγγλικά (DePalma & Stewart, 2014). Αποδεικνύεται λοιπόν η σημασία της μηχανικής μετάφρασης

για το μέλλον των επιχειρήσεων και της εξυπηρέτησης πελατών. Με την εμπειρία του πελάτη να

αποκτά όλο και περισσότερη σημασία στον τρόπο που λειτουργούν οι επιχειρήσεις, η μηχανική

μετάφραση θα συνεχίσει να εξελίσσεται, παρέχοντας μια πιο προσωπική εμπειρία στους πελάτες,

ανεξάρτητα από τη μητρική τους γλώσσα. Στην παρούσα φάση, η ιδέα για χρήση Μεγάλων

Δεδομένων (Big Data), για τη συγκέντρωση γνώσεων και στατιστικών στοιχείων από την επαφή των

χρηστών με ένα διαδικτυακό εργαλείο μετάφρασης, βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Ωστόσο,

κάτι τέτοιο μπορεί να επηρεάσει μελλοντικά τις υπηρεσίες που παρέχουν οι επιχειρήσεις σε μια

παγκόσμια πελατειακή βάση (Dranch, 2016).

Οι εξελίξεις στην τηλερομποτική έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν σημαντικά τις

συγκοινωνίες και τις υπηρεσίες μεταφοράς προϊόντων. Παρόλο που τα αυτόνομα οχήματα απέχουν

πολύ ακόμη από τη μαζική παραγωγή και χρήση στη βιομηχανία, από τις αρχές του 2017, η Amazon

άρχισε να διανέμει στους πελάτες της τα προϊόντα με βάρος μέχρι 5 λίρες μέσω ενός drone

παράδοσης (Amazon, 2017). Παρόλο που αυτά τα drones έχουν τους περιορισμούς τους, λόγω της

διάρκειας της μπαταρίας τους και του μέγιστου βάρους που μπορούν να μεταφέρουν, αποτελούν

ένα άλμα στην αξιοποίηση των εξελίξεων της τηλερομποτικής και της μηχανικής μάθησης για τη

βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη. Οι πελάτες που ζουν σε κοντινή απόσταση από τα κέντρα

διανομής της Amazon μπορούν να παραλάβουν την παραγγελία τους με ρομπότ σε 30 λεπτά ή και

λιγότερα, σε αντίθεση με τον προηγούμενο ταχύτατo χρόνο παράδοσης των «3-5 εργάσιμων

ημερών». Τα τηλερομπότ έχουν αρκετές εφαρμογές σε ένα φάσμα βιομηχανιών, που περιλαμβάνει

τη γεωργία, τη βιομηχανία, τις υπηρεσίες μεταφοράς προϊόντων, την υγεία, τις συγκοινωνίες, τον

στρατιωτικό τομέα και τον τομέα άμυνας, χωρίς όμως να περιορίζονται μόνο σε αυτά (Demaitre,

2017). Στην παρούσα φάση, τα drone χρησιμοποιούνται σε αυτές τις βιομηχανίες για να εκτελέσουν

αποτελεσματικά επαναλαμβανόμενες και επανορθωτικές εργασίες, επιτρέποντας στους

εργαζόμενους να επικεντρωθούν σε πιο περίπλοκες εργασίες που απαιτούν υψηλότερο επίπεδο

συγκέντρωσης και/ή επιδεξιότητας. Με αυτό τον τρόπο, βελτιώνεται η συνολική λειτουργική

αποτελεσματικότητα στις συγκεκριμένες βιομηχανίες (Grand View Research, 2014). Τα κινητά

ρομπότ σήμερα δεν είναι τα ίδια με τα περιοριστικά βιομηχανικά ρομπότ που χρησιμοποιούνταν στη

βιομηχανία για πολλές δεκαετίες. Με πολλούς ενσωματωμένους αισθητήρες, δουλεύουν σε άγνωστα

περιβάλλοντα, εκτελώντας δυναμικές και ποικίλες εργασίες (Demetriou, 2011).


Σελ. 17 | 60

Νέες Τεχνολογίες Διαχείρισης και Ελέγχου Όπως έχει προαναφερθεί, οι καταναλωτές σήμερα έχουν συνηθίσει να ζουν τη ζωή τους στο

διαδίκτυο. Απαιτούν να συνδέονται ανά πάσα στιγμή με κάθε συσκευή. Απαιτούν άμεση πρόσβαση

στην πιο σχετική πληροφορία που χρειάζονται τη δεδομένη στιγμή, απαιτούν μια πληθώρα

επιλογών, παράδοση την επόμενη μέρα και τη δυνατότητα να δώσουν άμεση ανατροφοδότηση. Οι

εταιρείες που δεν έχουν ακόμη επηρεαστεί από την ψηφιοποίηση και δεν έχουν προσαρμόσει την

παροχή υπηρεσιών τους σύμφωνα με τις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή πρόκειται να δεχθούν

δραματικές αλλαγές στο «δεύτερο κύμα». Οι καταναλωτές της γενιάς C (Generation C -που

γεννήθηκαν μετά το 1990) έχουν μεγαλώσει μέσα σε ένα μοντέλο δικτύωσης μεταξύ ομότιμων. Είναι

λοιπόν πιο πιθανό να αγοράσουν προϊόντα βασισμένοι στις προτάσεις των φίλων τους παρά να

προτιμήσουν γνωστές μάρκες. Οι καταναλωτές της γενιάς C εμπλέκονται σε κοινωνικούς αγώνες,

υπερασπίζονται τους αγώνες τους, είναι καλλιεργημένοι γύρω από διάφορα ζητήματα και έχουν

εδραιωθεί στο κοινωνικό τους περιβάλλον.

Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει σημαντική επίδραση στις εταιρείες. Οι εργοδότες, οι λειτουργοί

ανθρώπινου δυναμικού και επαγγελματικοί εκπαιδευτές θα πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο με τον

οποίο διοικούν τους υπαλλήλους τους στο μέλλον. Οι υπάλληλοι είναι ταυτόχρονα και καταναλωτές,

ζουν κι αυτοί τη ζωή τους διαδικτυακά και απαιτούν όλο και περισσότερο να παραμένουν

συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο ακόμη και εν ώρα εργασίας. Αν και αυτό ισχύει σε κάποιο βαθμό και για

την τωρινή γενιά εργαζομένων, θα γίνει ακόμη πιο έντονο όταν η γενιά C, που ήδη έχει επηρεαστεί

από την ψηφιοποίηση, εισέλθει στην αγορά εργασίας. Το διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει μια

επισκόπηση της καθημερινής δραστηριότητας ενός χρήστη της γενιάς C στο διαδίκτυο (Friedrich, Le

Merle, Peterson, & Koster, 2011):

Το διάγραμμα μας δίνει μια εικόνα των μέσων, των συσκευών και των διαφόρων εφαρμογών

που χρησιμοποιεί ένας τυπικός χρήστης της γενιάς C σε καθημερινή βάση.

Διάγραμμα 1 – Τυπικές δραστηριότητες χρηστών της γενιάς C (Friedrich, Roman; Koster, Alex; Le Merle, Matthew; Peterson, 2011)


Σελ. 18 | 60

Στο δεύτερο κύμα ψηφιοποίησης θα γίνει σημαντική προσπάθεια ώστε να βελτιωθούν οι

εσωτερικές διαδικασίες στις εταιρείες. Η ψηφιοποίηση των εσωτερικών αυτών διαδικασιών θα έχει

επίδραση όχι μόνο στον πελάτη, αλλά και στην εμπειρία του υπαλλήλου και στον τρόπο με τον οποίο

οι εταιρείες διαχειρίζονται τους υπαλλήλους τους. Ο εργασιακός χώρος γίνεται με την τεχνολογία πιο

συλλογικός, αφού οι εταιρείες συχνά παρακινούν τους εσωτερικούς (υπαλλήλους) και τους

εξωτερικούς (ελεύθερους επαγγελματίες, πελάτες) συνεργάτες να δουλέψουν μαζί και να μοιραστούν

πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο. Οι εταιρείες της ψηφιακής εποχής κατανοούν ότι είναι σημαντικό

να βελτιώσουν την εμπειρία του υπαλλήλου, παρέχοντας του τα ψηφιακά εργαλεία και τις δεξιότητες

που χρειάζεται ώστε να δουλέψει συλλογικά, αποτελεσματικά και ευέλικτα, ακόμη και από απόσταση

αν χρειαστεί. Τέτοια μέτρα γίνονται εφικτά λόγω των εξελίξεων στην τεχνολογία και βοηθούν να

αυξηθεί το κίνητρο και η αφοσίωση του υπαλλήλου, ο οποίος με τη σειρά του προσφέρει ένα

καλύτερο επίπεδο υπηρεσιών στους πελάτες, συμβάλλοντας έτσι στην επιτυχία της επιχείρησης.

Εκτός από το να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία μπορεί να

χρησιμοποιηθεί στη διαχείριση των υπαλλήλων, οι επιχειρήσεις πρέπει επίσης να αφιερώσουν

χρόνο και πόρους για τη διαχείριση της τεχνολογίας τους. Η Διαχείριση της Τεχνολογίας γίνεται όλο

και πιο σημαντική για τις βιομηχανίες στις οποίες οι τεχνολογικές εξελίξεις προχωρούν γρήγορα και

γίνονται πιο περίπλοκες (Schuh & Kramer, 2015). Η επένδυση στη Διαχείριση της Τεχνολογίας είναι

σημαντική για τις επιχειρήσεις ώστε να μπορέσουν να διαθέσουν επαρκείς πόρους στη διαχείριση

της τεχνολογίας τους, που θα οδηγήσει στη συνεχή οικονομική πρόοδο και ανταγωνιστικότητα. Οι

δραστηριότητες στη Διαχείριση της Τεχνολογίας είναι σημαντικές ώστε οι εταιρείες να είναι

ενημερωμένες σχετικά με τις τεχνολογικές εξελίξεις και να μπορούν να εξασφαλίζουν μια προσέγγιση

που αποσκοπεί σε αποτελέσματα ή κέρδη, ενσωματώνοντας την τεχνολογία στις διαδικασίες της

επιχείρησης τους (Schuh & Kramer, 2015)


Σελ. 19 | 60

Mέρος IV. Επίδραση της ψηφιοποίησης της οικονομίας στα επαγγέλματα Σε αυτό το μέρος των οδηγιών, παρουσιάζονται τα επαγγέλματα που κινδυνεύουν να

εξαφανιστούν και εξηγούνται οι λόγοι για τους οποίους βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο.

Επιπλέον, γίνεται μια εισαγωγή σε μερικά επαγγέλματα που αναμένεται να εμφανιστούν

στις επόμενες δεκαετίες. Οι τομείς στους οποίους δίνεται έμφαση είναι: μεταφορές ατόμων

και προϊόντων, παραγωγή και βιομηχανία, κατασκευή και εξόρυξη, γραφειακή και

διοικητική υποστήριξη, πωλήσεις και σχετικές υπηρεσίες.

Τα «κύματα» της ψηφιοποίησης έχουν οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στην αγορά

εργασίας, στους τομείς παραγωγής και στην επαγγελματική δομή. Αυτές οι αλλαγές δημιουργούν

την ανάγκη για ένα δημιουργικό και ευπροσάρμοστο εργατικό δυναμικό, ικανό να προσαρμοστεί στις

απαιτήσεις των δυναμικών εργασιακών προγραμμάτων και πρόθυμο να μαθαίνει και να εξελίσσεται

συνέχεια μέσα από την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και προσόντων.

Η αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας στην εκτέλεση εργασιών που παραδοσιακά γίνονταν

από ανθρώπους προκαλεί ταυτόχρονα μια αυξανόμενη πίεση να αναπτυχθούν ανθρώπινες

δεξιότητες που είναι δύσκολο να αποκτήσουν οι μηχανές. Μια τέτοια δεξιότητα που μπορεί να δώσει

περισσότερη αξία στον τομέα των υπηρεσιών είναι η εγγύτητα και η ικανότητα κατανόησης στη

σχέση με τον πελάτη/ χρήστη.

Mερικοί συγγραφείς έχουν προβλέψει την εμφάνιση νέων επαγγελμάτων (Frey, 2014; Miner,

2012…). H ακριβής πρόβλεψη των επαγγελμάτων που θα ακμάσουν είναι περίπλοκη, αφού

υπάρχουν πολλές μεταβλητές που προκαλούν ένα υψηλό βαθμό αβεβαιότητας: οικονομική ύφεση,

αυξομειώσεις συναλλάγματος, κρίση πετρελαίου, επαναστατική πρόοδος, ανατρεπτικές καινοτομίες,

κλπ.

Οι αναμενόμενες αλλαγές στην προσφορά εργασίας πολλών οικογενειών επαγγελμάτων (job

families2) προχωρούν πέρα από την αυτοματοποίηση, καθιστώντας το φαινόμενο αυτό σύνθετο και

πολύπλευρο. Συνεπώς, είναι σημαντικό να συμβαδίζει η αγορά εργασίας με τις τεχνολογικές αλλαγές

ώστε να γίνεται καταλληλότερη προετοιμασία (World Economic Forum, 2016).

Οι τεχνολογικές, κοινωνικο-οικονομικές, γεωπολιτικές και δημογραφικές εξελίξεις συνήθως

υποδεικνύουν τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων στο μέλλον, ωστόσο, οδηγούν και σε τεράστιες

προκλήσεις για τις κυβερνήσεις, τις κοινωνίες και τα άτομα εξίσου. Ο πίνακας που ακολουθεί

συνοψίζει τους πιο σημαντικούς τεχνολογικούς, δημογραφικούς και κοινωνικοοικονομικούς

παράγοντες για τις αλλαγές που θα αντιμετωπίσουν οι οικογένειες εργασιών και τα επαγγέλματα.

Αυτοί οι παράγοντες θα επηρεάσουν τις δεξιότητες που θεωρούνται απαραίτητες για τα

επαγγέλματα του μέλλοντος, καθώς επίσης και το σημείο από το οποίο τα άτομα θα ξεκινήσουν την

καριέρα τους.

2 Οικογένειες επαγγελμάτων ορίζονται στην παρούσα δημοσίευση οι κατηγορίες επαγγελμάτων που βασίζονται στην εργασιακή απόδοση, τις δεξιότητες, την εκπαίδευση, την επιμόρφωση και τα προσόντα (“Browse by Job Family,” n.d.).


Σελ. 20 | 60

Πίνακας 1 – Παράγοντες προώθησης αλλαγών στα επαγγέλματα. Προσαρμοσμένο από Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, , 2016)

Τεχνολογικοί Παράγοντες

Διαδικτυακή τηλεφωνία και τεχνολογία νέφους

Η Διαδικτυακή τηλεφωνία επιτρέπει μια πιο αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών και ευκαιριών που μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα . To υπολογιστικό νέφος (the cloud) επιτρέπει τη γρήγορη διάδοση των διαδικτυακών μοντέλων παροχής υπηρεσιών.

Εξελίξεις στην υπολογιστική δύναμη και τα Μεγάλα Δεδομένα

Οι εξελίξεις αυτές θα επιτρέψουν την ανάλυση ενός μεγάλου αριθμού δομημένων και μη δομημένων δεδομένων. Οι αναλύσεις αυτές θα λειτουργήσουν ως βάση για έξυπνα συστήματα σε όλα τα επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης που απαιτούν σύνθετη γνώση.

Nέες ενεργειακές παροχές και τεχνολογίες

Οι νέες τεχνολογίες στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας διαμορφώνουν το παγκόσμιο σκηνικό στον τομέα αυτό, προκαλώντας ανατρεπτικές εξελίξεις για τους εμπλεκόμενους με πετρέλαιο, οδηγώντας έτσι σε γεωπολιτικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων

Αυτή η τεχνολογία θα παράγει ένα μεγάλο αριθμό δεδομένων σε συνδυασμό με πρότυπα συστήματος και σχεδιασμού σε βαθμό που δεν ήταν προηγουμένως εφικτός.

Πληθοπορισμός (crowdsourcing), οικονομία διαμοιρασμού και επικοινωνία μεταξύ ομότιμων

Οι τεχνολογίες που στηρίζουν τις έννοιες αυτές επιτρέπουν στις οργανώσεις να έχουν πρόσβαση στο ταλέντο, να προωθήσουν τη μαζική παραγωγή και να αξιοποιήσουν ατομικές/ οικογενειακές επιχειρήσεις.

Εξελιγμένη ρομποτική και αυτόνομη μεταφορά

Οι εργασίες στην παραγωγή/ βιομηχανία που γίνονται από ρομπότ με υψηλή επιδεξιότητα και νοημοσύνη καταλήγουν να είναι πιο πρακτικές, ακριβείς και οικονομικές. Ο τομέας μεταφορών υφίσταται αλλαγές με την εισαγωγή των αυτόνομων οχημάτων.

Τεχνητή νοημοσύνη και μηχανική μάθηση

Αυτό το είδος τεχνολογίας επιτρέπει την αυτοματοποίηση εργασιών με νοητική διάσταση και, συνεπώς, αυξάνει την ανθρώπινη νοημοσύνη.

Εξελιγμένη παραγωγή και εκτύπωση 3D

Αυτή η τεχνολογία επιτρέπει την αύξηση της παραγωγικότητας σε επίπεδα πρωτόγνωρα. Τεχνολογίες όπως η εκτύπωση 3D επιτρέπει παραγωγή που προσαρμόζεται στις απαιτήσεις ενός πραγματικού χρόνου, δημιουργώντας μια βελτιωμένη εφοδιαστική αλυσίδα και παγκόσμια δίκτυα.

Εξελιγμένα υλικά, βιοτεχνολογία και γονιδιωματική

Οι εξελίξεις σε αυτό το είδος τεχνολογίας έχουν πολλές καινοτόμες βιομηχανικές εφαρμογές. Οι εξελίξεις στη γενετική μπορούν να έχουν μεγάλη επίδραση σε τομείς όπως η γεωργία και η ιατρική. Η βιοτεχνολογία, με τη σειρά της, έχει επιπτώσεις στα φάρμακα, στα πλαστικά και τα βιοκαύσιμα.

Δημογραφικοί και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες Mεταβαλλόμενα εργασιακά περιβάλλοντα και ευέλικτοι εργασιακοί διακανονισμοί

Οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν το χώρο όπου γίνεται η εργασία, επιτρέποντας να γίνεται από απόσταση. Αυτή η τάση θα οδηγήσει σε μείωση του εργατικού δυναμικού με σταθερά καθήκοντα ενώ θα αυξηθεί η συνεργασία μεταξύ εργαζομένων από διάφορες χώρες και η ανάθεση συγκεκριμένων έργων σε εξωτερικούς συνεργάτες.

Άνοδος της μεσαίας τάξης στις αναπτυσσόμενες αγορές

Η παγκόσμια οικονομία προχωράει προς αναπτυσσόμενες χώρες, με την Ασία να αναμένεται να φιλοξενήσει την πλειοψηφία της παγκόσμιας μεσαίας τάξης μέχρι το 2030.

Κλιματολογική αλλαγή, περιορισμοί φυσικών πόρων και η μετάβαση σε μια πιο «πράσινη οικονομία»

Η κλιματολογική αλλαγή είναι ένας από τους οδηγούς καινοτομίας. Ωστόσο, η παγκόσμια οικονομική πρόοδος οδηγεί στην αναζήτηση φυσικών πόρων και πρώτων υλών με συνέπεια την υψηλή εξαγωγή κόστους και την αποδόμηση των οικοσυστημάτων.

Ανοδική γεωπολιτική εκρηκτικότητα

Η γεωπολιτική εκρηκτικότητα έχει επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο και στην κινητικότητα ταλέντου, με αποτέλεσμα την πιο γρήγορη προσαρμογή μερικών βιομηχανιών (όπως πετρέλαιο, αέριο ή ακόμη τουρισμός).


Σελ. 21 | 60

Aνησυχίες νέων καταναλωτών για θέματα ηθικής και ιδιωτικότητας

Νέοι καταναλωτές αρχίζουν να ανησυχούν για θέματα που δεν ήταν προηγουμένως τόσο σχετικά όπως περιβαλλοντικά και ηθικά θέματα, θέματα ιδιωτικότητας και ασφάλειας. Αυτές οι νέες ανησυχίες αρχίζουν να διαμορφώνουν τις επιλογές τους στην αγορά εργασίας.

Μακροβιότητα and γηράσκουσες κοινωνίες

H τάση είναι η μεγαλύτερη γήρανση του πληθυσμού, αφού οδηγεί στην αύξηση του αριθμού των ατόμων που δουλεύουν μετά την ηλικία των 65. Αυτή η γήρανση, με τη σειρά της, θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για νέα προϊόντα, υπηρεσίες και μοντέλα επιχειρήσεων λόγων των αναγκών του πληθυσμού.

Nέες πληθυσμιακές ομάδες στις αναπτυσσόμενες αγορές

Μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου αντιμετωπίζει σήμερα μια μεγάλη αύξηση του πληθυσμού της νεολαίας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η ανάγκη κατάλληλης εκπαίδευσης και συστημάτων επιμόρφωσης για επαγγέλματα. Η πρόσβαση στην υψηλού επιπέδου εκπαίδευση θα συμβάλει στην άνοδο της πανεπιστημιακής παιδείας και στην παγκόσμια διανομή του ταλέντου.

Ανοδικές βλέψεις των γυναικών και οικονομική δύναμη

Οι γυναίκες έχουν αποκτήσει σπουδαιότερο ρόλο στο εργατικό δυναμικό και την παιδεία, όπως φαίνεται από τη σημασία που έχουν αποκτήσει και στην οικονομία (ως καταναλωτές αλλά και υπάλληλοι).


Σελ. 22 | 60

Ραγδαία αστικοποίηση

Η ραγδαία αστικοποίηση του πληθυσμού είναι η μαζική μετακίνηση στις πόλεις και, συνεπώς, η δημιουργία τεράστιων πόλεων (mega cities) ( με πληθυσμό 10+ εκατομμύρια). Αυτές οι τεράστιες πόλεις θα δημιουργήσουν πολλές ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις.

Για τη βαθύτερη κατανόηση της επίδρασης των πιο πάνω παραγόντων στα σημερινά

επαγγέλματα και της δυνατότητας να δημιουργήσουν νέα επαγγέλματα, είναι σημαντικό να γίνει μια

προσεχτική μελέτη μερικών τεχνολογιών που περιλαμβάνονται στις αυτονόητες μετατροπές.

Τεχνολογίες που αλλάζουν τον κόσμο Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποια καινοτόμα εργαλεία και συσκευές θα εμφανιστούν

τα επόμενα δέκα χρόνια (δέκα χρόνια πριν κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει την εξέλιξη των

smartphones). Υπάρχουν όμως ήδη πολλές τεχνολογικές καινοτομίες στη σημερινή αγορά οι οποίες

θα έχουν μεγάλη επίδραση στα επαγγέλματα και στις ανάγκες για άλλες δεξιότητες.

Tρόποι πληρωμής Ο τρόπος που οι καταναλωτές πληρώνουν για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες θα δεχθεί

επαναστατικές αλλαγές στα επόμενα χρόνια (Grewal, Roggeveen, & Nordfalt, 2017; R. Meng & Gr,

2016). H Apple Pay, το Google Wallet, το PayPal και άλλοι τρόποι πληρωμής μέσω γραπτού

μηνύματος (SMS) είναι ήδη διαθέσιμα. Στο Σιάτλ, η Amazon έχει ανοίξει το AmazonGo, ένα

κατάστημα χωρίς ταμίες. Για να μπει ο πελάτης στο κατάστημα, χρειάζεται να εγκαταστήσει απλά

την εφαρμογή της AmazonGo στο κινητό του τηλέφωνο. Οι αισθητήρες πάνω σε κάθε προϊόν

ειδοποιούν το σύστημα ποια προϊόντα παίρνουν οι πελάτες, προσθέτοντας ταυτόχρονα την τιμή του

προϊόντος στη συνολική τιμή των αγορών, και χρεώνοντας το λογαριασμό του πελάτη. Συνεπώς, η

AmazonGo προωθεί ακόμη περισσότερο τους αυτόματους ταμίες που ήδη χρησιμοποιούνται σε

καταστήματα όπως το Ikea.

Mερικές υπηρεσίες, όπως οι αεροπορικές πτήσεις, τα τρένα, ο κινηματογράφος και άλλα, που

χρειάζονται κανονικά εισιτήριο, προσφέρουν τώρα την δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικού εισιτηρίου.

Αυτές οι αλλαγές κάνουν την υπηρεσία check- in πιο γρήγορη και εύκολη για τον πελάτη.

Συνεπώς, το ηλεκτρονικό συνάλλαγμα, οι κάρτες γρήγορης συναλλαγής, οι διαδικτυακοί

λογαριασμοί για πληρωμή αγορών και άλλες μετατροπές που θα γίνουν στην πληρωμή προϊόντων

και υπηρεσιών θα αλλάξουν τον τρόπο επαφής του πελάτη με τους οργανισμούς, με αποτέλεσμα τη

μείωση εργασιών στον τομέα των πωλήσεων και της παροχής υπηρεσιών.

Ηλεκτρονικό εμπόριο (E-commerce) Mε τα ηλεκτρονικά καταστήματα και τη δυνατότητα διαδικτυακής παραγγελίας προϊόντων και

παράδοσης τους στο σπίτι, εμφανίστηκε και η έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου. Από τότε, έχουν

γίνει πολλές αλλαγές. Οι πελάτες μπορούν να αξιολογήσουν την ποιότητα του προϊόντος και την

υπηρεσία παράδοσης, επηρεάζοντας έτσι άλλους πιθανούς πελάτες και ασκώντας πίεση στις

εταιρείες να διασφαλίσουν την ποιότητα των προϊόντων τους και την καλή εμπειρία των πελατών

τους (Stoddard, Dotson, & Das, 2015).

Πρόσφατα, έχουν δημιουργηθεί πλατφόρμες που συγκρίνουν τιμές υπηρεσιών (Kayak,

Momondo, Expedia μεταξύ άλλων) και δίνουν στον καταναλωτή την ευκαιρία να βρει την καλύτερη

τιμή. Μεγάλες διαδικτυακές αγορές, όπως η Amazon και eBay, στηρίζουν το παγκόσμιο εμπόριο,

δίνοντας πρόσβαση σε ποιοτικά προϊόντα που παράγονται σε κάθε περιοχή του κόσμου.

Για τη διατήρηση των υφιστάμενων πελατών και την προσέλκυση νέων, οι σημερινές

διαδικτυακές πλατφόρμες ενσωματώνουν δυναμικές παιχνιδοποίησης (gamification) που κάνουν την

εμπειρία αγοράς πιο διαδραστική και ενήμερη (Stoddard και άλλοι, 2015). Μερικές πλατφόρμες


Σελ. 23 | 60

ενσωματώνουν επίσης δυναμικές πληθοπορισμού (crowdsourcing) για πρόσβαση στο ταλέντο

ατόμων εκτός οργανισμού για το σχεδιασμό νέων προϊόντων. Τα άτομα αυτά γίνονται μετά

καταναλωτές των προϊόντων που κατασκεύασαν και επηρεάζουν τις επιχειρήσεις (Bal, Weidner,

Hanna, & Mills, 2017; P. T. Meng, Kumar, & Som, 2016).

Οι τεχνολογίες που επιτρέπουν αυτές τις καινοτόμες δυναμικές έχουν ως αποτέλεσμα μείωση της ανάγκης για κτιριακά καταστήματα και χαμηλότερο κόστος παραγωγής και υλικοτεχνικής υποστήριξης λόγω του ότι δεν υπάρχει πλέον ανάγκη για μόνιμο προσωπικό.

Σάρωση OCR και αποϋλοποίηση

H σάρωση αρχείων με συστήματα OCR και η αυτόματη «ανάγνωση» γίνονται όλο και πιο

αποτελεσματικά ενώ ταυτόχρονα εμφανίζονται πολλά προγράμματα που μπορούν να σαρώσουν

ένα ικανοποιητικό αριθμό τιμολογίων, αρχείων γραφείου, βιογραφικών σημειωμάτων ακόμη και να

αποθηκεύσουν αυτόματα πληροφορίες σε διάφορες βάσεις δεδομένων. Οι εξελίξεις αυτές, σε

συνδυασμό με τα αυξανόμενα οφέλη της διαδικασίας αποϋλοποίησης που πραγματοποιείται σε

πολλούς οργανισμούς, θα έχουν σαφώς μεγάλη επίδραση στην απασχόληση σε δημόσιους και

ιδιωτικούς οργανισμούς, ειδικά σε δουλειές χαμηλής ειδίκευσης.

Τα αυτόματα συστήματα τηλεφώνου που απαντούν τις κλήσεις των πελατών θα αλλάξουν

σίγουρα το ρόλο των γραμματέων, των γραφειακών υπαλλήλων και των τηλεφωνικών κέντρων. Με

την αποϋλοποίηση των επιχειρήσεων και των αλυσίδων εφοδιασμού εφαρμόζονται πιο γρήγορες

και βιώσιμες διαδικασίες που μειώνουν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των εταιρειών. Ωστόσο, αυτή

η αποϋλοποίηση έχει και μια αρνητική επίπτωση στις δουλειές που σχετίζονται με τη μεταφορά

προϊόντων. Μειώνει την ανάγκη πακεταρίσματος και μεταφοράς των προϊόντων, την εκτύπωση

αρχείων, και άλλων δραστηριοτήτων σχετικών με τη ροή των προϊόντων, που συνήθως γίνονται από

εξειδικευμένες εταιρείες (Schmidt, 2013; Vendrell-Herrero, Bustinza, Parry, & Georgantzis, 2017).

Ηλεκτρικά και αυτόνομα αυτοκίνητα Μια άλλη σημαντική καινοτομία είναι η αυξανόμενη εξέλιξη των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και

μέσων μεταφοράς που θα επηρεάσει στο μέλλον το ρόλο και την ανάγκη των σταθμών περιπολίας.

Η βιομηχανία αυτή έχει ήδη περάσει από μια διαδικασία μετασχηματισμού και αυτοματοποίησης που

μείωσε σημαντικά την ανάγκη για υπαλλήλους. Αφού όλο και περισσότερα αυτοκίνητα δεν

χρειάζονται πλέον ορυκτά καύσιμα, θα αρχίσουν να εμφανίζονται περισσότεροι χώροι

επαναφόρτισης των αυτοκινήτων στις πόλεις (μαζί με τους χώρους στάθμευσης τους). Συνεπώς, τα

βενζινάδικα θα χάσουν τη σημασία τους στις αναπτυγμένες κοινωνίες (Delucchi et al., 2013).

Τα αυτόνομα οχήματα είναι πλέον πραγματικότητα στις αναπτυγμένες χώρες και

χρησιμοποιούνται από άτομα και επιχειρήσεις. Αυτά τα οχήματα θα επιτρέπουν καλύτερη διαχείριση

της κίνησης, μεγαλύτερη κινητικότητα για τα άτομα με αναπηρίες, μείωση των τοξικών εκπομπών,

με την προοπτική της από κοινού χρήσης οχημάτων και μείωση του αριθμού των αυτοκινητικών

ατυχημάτων. Τα αυτοκίνητα θα συνδεθούν (Coppola, Morisio, & Torino, 2016; Mai, Vehicles, & Mai,

2015), δηλαδή θα έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, θα επικοινωνούν με έξυπνες συσκευές, με άλλα

αυτοκίνητα και έργα υποδομής στο δρόμο και θα συλλέγουν και θα επεξεργάζονται δεδομένα από

πολλές πηγές σε πραγματικό χρόνο.

Αυτές οι καινοτομίες στα αυτοκίνητα υπονοούν ότι στο μέλλον θα υπάρχει λιγότερη ανάγκη

για επαγγελματίες οδηγούς, η συντήρηση των αυτοκινήτων θα απαιτεί σύνθετες τεχνολογικές

δεξιότητες και η βιομηχανία αυτοκινήτων θα πρέπει να επανασχεδιαστεί ώστε να επωφελείται από

τις ευκαιρίες που δίνουν τα συνδεδεμένα αυτοκίνητα στις καινοτόμες διαδικτυακές υπηρεσίες

παράδοσης.


Σελ. 24 | 60

Η επίδραση των drones στη μεταφορά προϊόντων Η αυτόνομη παράδοση πακέτου με τη χρήση drones που πετούν θα αλλάξει τον τρόπο με

τον οποίο παραδίδονται τα προϊόντα στις αγορές B2B και B2C (Vlahovic, Knezevic, & Sabolic, n.d.).

H Αmazon έχει ήδη κάνει πειράματα για την παράδοση των προϊόντων με ρομπότ. Ωστόσο, οι άδειες

για πτήση και η αναχρονιστική νομοθεσία επιβραδύνουν τη χρήση τους σε ευρεία κλίμακα, θέμα που

σίγουρα θα επιλυθεί σύντομα.

Εταιρείες όπως η UPS, DHL, και Deutsche Post ενδιαφέρονται να χρησιμοποιήσουν τα

ρομπότ αυτά και να προσπαθήσουν να κάνουν τη χρήση τους νόμιμη και ασφαλή. Αυτή η καινοτόμος

προσέγγιση διανομής θα επιτρέψει την υπερπήδηση γεωγραφικών περιορισμών και την προσέγγιση

πελατών σε δύσκολα προσβάσιμες περιοχές.

Oι συνηθισμένες υπηρεσίες παράδοσης θα γίνουν συγκριτικά πιο αργές και περιορισμένες, και συνεπώς θα πρέπει να επανασχεδιαστούν ώστε να επιβιώσουν και να μειώσουν το κόστος των απωλειών.


Σελ. 25 | 60

Φωτογράφιση και εκτύπωση Ένας άλλος τομέας που έχει δεχθεί ριζικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια είναι η φωτογράφιση

λόγω της φωτογραφικής μηχανής των κινητών τηλεφώνων, εξέλιξη που άλλαξε όχι μόνο το ρόλο

των επαγγελματιών φωτογράφων αλλά και την εκτύπωση της φωτογραφίας. Πολλές είναι οι μη-

επαγγελματικές, υψηλής ποιότητας φωτογραφίες που κοινοποιούνται στο διαδίκτυο ώστε να

χρησιμοποιηθούν από άλλους, μερικές φορές χωρίς κόστος. Αυτή η αλλαγή ανάγκασε τη βιομηχανία

να μεταβληθεί, προωθώντας την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και του ταλέντου των

φωτογράφων. Ωστόσο, πρόκειται για ένα τομέα που κινδυνεύει να εξαφανιστεί αφού το ταλέντο δεν

είναι προνόμιο μόνο των επαγγελματιών και η διαθέσιμη τεχνολογία γίνεται όλο και πιο σύνθετη και

φτηνή.

Όσον αφορά στη βιομηχανία εκτύπωσης, η εκτύπωση 3D πρόκειται να φέρει επαναστατικές

αλλαγές σε αρκετούς τομείς. Στην ιατρική, αναμένεται ότι στο κοντινό μέλλον τα όργανα θα

εμφυτεύονται στο ανθρώπινο σώμα χωρίς τον κίνδυνο να τα απορρίψει. Στον κατασκευαστικό τομέα,

η εκτύπωση 3D θα επιτρέπει την δημιουργία μοντέλων για δοκιμή καινοτόμων τεχνικών κατασκευής.

Θα συμβάλει επίσης στην παραγωγή αρχιτεκτονικών δομικών στοιχείων, συντομεύοντας έτσι το

χρόνο ολοκλήρωσης και μειώνοντας τη χρήση υλικών (Kothman & Faber, 2016). Αυτή η τεχνολογία

θα φέρει επανάσταση σε ένα ευρύ φάσμα βιομηχανιών, καθιστώντας δαπανηρές υπηρεσίες και

διαδικασίες προσβάσιμες σε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων.

Ωστόσο, η δυνατότητα εκτύπωσης δεν περιορίζεται μόνο στο 3D. Άρχισε να εμφανίζεται και

η εκτύπωση 4D, υποσχόμενη πολλά πλεονεκτήματα (Khoo et al., 2015). H εκτύπωση 4D είναι η

εκτύπωση του έξυπνου υλικού που ανταποκρίνεται στα εξωτερικά ερεθίσματα αλλάζοντας σχήμα

και/ή υφή. Αυτά τα υλικά είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την παραγωγή βιοτυπωμένων δομών

(bioprinted structures), φωτοηλεκτρικών κυττάρων και αυτοσυναρμολογούμενων σχημάτων. Οι

εφαρμογές αυτών των έξυπνων δομών είναι αμέτρητες και θα φέρουν ουσιαστικές αλλαγές στον

τρόπο ζωής μας.

Επαυξημένη πραγματικότητα, 360° και τρισδιάστατες φωτογραφίες και βίντεο H επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα, οι 360° και τρισδιάστατες φωτογραφίες και βίντεο

βρίσκονται στην αιχμή των νέων τεχνολογιών, χωρίς όμως να έχουν αξιοποιηθεί πλήρως ακόμη.

Αυτές οι τεχνολογίες πιθανόν να γίνουν πολύ σημαντικές για βιομηχανίες όπως ο τουρισμός και η

ψυχαγωγία. Οι ταξιδιωτικοί πράκτορες, για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν σφοδρό ανταγωνισμό από

διαδικτυακές εταιρείες όπως η Booking, Expedia, Trivago και άλλες. Με τις 360° και 3D φωτογραφίες

και βίντεο ίσως μπορέσουν να προσελκύσουν και πάλι πελάτες, υιοθετώντας μια πιο μοντέρνα

προσέγγιση στην αγορά με τη δημιουργία, μέσω αυτών των τεχνολογιών, εικονικών ταξιδιωτικών

εμπειριών. Ωστόσο, η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να μειώσει

την ανάγκη για ξεναγούς.

Με την εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών, θα επωφεληθούν ακόμη και τα μουσεία και οι

γκαλερί ώστε να εντάξουν τους επισκέπτες τους στο ιστορικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον των

εκθεμάτων τους. H ένταξη αυτή μπορεί να συνδυαστεί με μυρωδιές και αίσθηση αφής μέσω των

οποίων οι επισκέπτες θα ταξιδεύουν στο παρελθόν ή σε κόσμους αισθητικής.

Στην πραγματικότητα, πολλές είναι οι εφαρμογές που θα επιτρέπουν την μετατροπή της

διαδικτυακής εγγύτητας σε αισθητηριακή εμπειρία. Η διαδικτυακή διαδικασία αγορών, για

παράδειγμα, μπορεί να βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό από τις τεχνολογίες αυτές αφού θα επιτρέπουν

στον καταναλωτή να μυρίσει και να αγγίξει τα προϊόντα πριν αποφασίσει ποιο να αγοράσει.

Διαδίκτυο των πραγμάτων Μια άλλη σημαντική ομάδα καινοτόμων τεχνολογιών που αξίζει να αναφερθεί στην παρούσα

δημοσίευση είναι αυτή με τον γενικό όρο Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT). Στο κοντινό μέλλον, όλες


Σελ. 26 | 60

οι οικιακές συσκευές θα συνδεθούν στο διαδίκτυο και θα επικοινωνούν με άλλες συσκευές και

συστήματα. Mε αυτό τον τρόπο, δραστηριότητες όπως η αγορά φαγητού θα γίνουν ευκολότερες.

Αισθητήρες που θα τοποθετούνται στο ψυγείο ή στην αποθήκη θα δίνουν ειδοποιήσεις για τις αγορές

που γίνονται ή θα επιτρέπουν ηλεκτρονικές αγορές των προϊόντων που τελειώνουν από τα ράφια.

Το ξυπνητήρι θα χτυπάει νωρίτερα όταν υπάρχει κίνηση και το φαρμακευτικό σκεύασμα θα μας

υπενθυμίζει να πάρουμε την ημερήσια δόση φαρμάκου. Στο βιομηχανικό τομέα, οι αισθητήρες, σε

συνδυασμό με ειδικές εφαρμογές, θα ενημερώνουν τους υπεύθυνους των καταστημάτων για την

ακριβή ποσότητα κάθε προϊόντος στην αποθήκη και θα παραγγέλνουν αμέσως νέα όταν χρειάζεται.

Έτσι, με το IoT θα μειωθεί η ανάγκη πλήρωσης μεγάλου αριθμού θέσεων με χαμηλή ειδίκευση

ενώ θα αυξηθεί ταυτόχρονα η ανάγκη για δημιουργικές και τεχνολογικές δεξιότητες σε θέσεις που

ασχολούνται με την ανάπτυξη και συντήρηση των συσκευών.

Οι ποικίλες τεχνολογίες και εφαρμογές τους, που αναφέρθηκαν άμεσα ή έμμεσα σε αυτό το

μέρος της δημοσίευσης, θα θέσουν πολλά επαγγέλματα στο περιθώριο και θα προωθήσουν νέα τα

οποία απαιτούν πιο σύνθετες δεξιότητες. Το επόμενο μέρος αναφέρεται στα επαγγέλματα εκείνα

που αναμένεται να επηρεαστούν περισσότερο.


Σελ. 27 | 60

Eπαγγέλματα που θα επηρεαστούν από την Ψηφιακή Οικονομία Στην παρούσα δημοσίευση, η οποία έχει σκοπό ενημερωτικό και συμβουλευτικό, είναι

αδύνατο να αναλυθούν όλες οι αναμενόμενες αλλαγές που θα υποστούν όλες οι οικογένειες

επαγγελμάτων, όπως αυτές απαριθμούνται στο ISCO-08 που παρουσιάστηκε στο Μέρος ΙΙ.

Συνεπώς, ως σημείο αφετηρίας για τη μελέτη της επίδρασης της ψηφιακής οικονομίας στην αγορά

εργασίας, έχουν επιλεχθεί οι οικογένειες επαγγελμάτων που αναφέρονται περισσότερο στη

βιβλιογραφία.

Αρχιτεκτονική και Μηχανολογία Η Αρχιτεκτονική και η Μηχανολογία ανήκουν σε μια αναπτυσσόμενη οικογένεια

επαγγελμάτων. Η εκτύπωση 3D, η βιώσιμη παραγωγή και τα ρομπότ ως εργατικό δυναμικό έχουν τη

δυνατότητα να συμβάλουν στην πρόοδο της απασχόλησης, αφού θα υπάρχει ανάγκη για επιδέξιους

τεχνικούς και ειδικούς που θα αναλάβουν τη δημιουργία και διαχείριση αυτόματων παραγωγικών πόρων

και συστημάτων, μετατρέποντας τις βιομηχανίες σε υψηλά σύνθετους εργασιακούς χώρους (World

Economic Forum, 2016).

Αναμένεται λοιπόν εξέλιξη στα επαγγέλματα της Αρχιτεκτονικής και της Μηχανολογίας, και

πιο συγκεκριμένα στην Πληροφορική και την Τεχνολογία επικοινωνιών, τους τομείς της Ενέργειας

και της Κινητικότητας, γεγονός που αυξάνει τη ζήτηση για ηλεκτροτεχνολογικούς μηχανολόγους,

αρχιτέκτονες, τοπογράφους μηχανικούς καθώς επίσης και μηχανικούς ενέργειας, πετρελαίου,

βιομηχανίας και παραγωγής. Επιπλέον, στον τομέα Κατανάλωσης στη συγκεκριμένη οικογένεια

επαγγελμάτων εμφανίζονται επαγγέλματα που γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη, όπως (World Economic

Forum, 2016):

Βιοχημικοί Μηχανικοί – επικεντρώνονται στην ανάπτυξη χρήσιμων και χειροπιαστών

αντικειμένων χρησιμοποιώντας γνώσεις βιολογίας, χημείας ή μηχανολογίας. Οι

επαγγελματίες αυτοί αναζητούν λύσεις για προβλήματα που σχετίζονται με υλικά,

συστήματα ή διαδικασίες που αλληλεπιδρούν με ανθρώπους, φυτά, ζώα,

μικροοργανισμούς ή βιολογικά υλικά.

Μηχανικοί Υλικών – αξιολογούν τα υλικά και αναπτύσσουν μηχανές και διαδικασίες με

στόχο την παραγωγή υλικών για χρήση σε προϊόντα με σύνθετες προδιαγραφές και

υψηλού επιπέδου απόδοση.

Μηχανολόγοι Μηχανικοί – ειδικεύονται στην εκτέλεση εργασιών μηχανολογίας για την

οργάνωση και το σχεδιασμό εργαλείων, κινητήρων, μηχανών και άλλου εξοπλισμού.

Συμμετέχουν επίσης στην επίβλεψη, την εγκατάσταση, τη λειτουργία, τη συντήρηση και

την επιδιόρθωση του εξοπλισμού (κεντρική θέρμανση, βενζίνη, συστήματα ατμού και

νερού).

Επιχειρηματικές δραστηριότητες και Υπηρεσίες

Αναμένεται ότι αυτή η οικογένεια επαγγελμάτων θα μείνει σταθερή κατά την επόμενη δεκαετία.

Ωστόσο, στους τομείς της υγείας και της υποδομής θα παρατηρηθεί μια αυξημένη πολυπλοκότητα

στις δεξιότητες που απαιτούν επαγγέλματα όπως (World Economic Forum, 2016):

Ειδικοί ρυθμιστικών θεμάτων και κυβερνητικών σχέσεων – οι επαγγελματίες αυτοί

εργοδοτούνται συνήθως από μεγάλους οργανισμούς για να καθορίσουν τις πολιτικές σε

συνεργασία με τις κρατικές υπηρεσίες και να προωθήσουν την εικόνα του οργανισμού

μέσω των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Στην εποχή της ανοιχτής διακυβέρνησης και

των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι επαγγελματίες αυτοί θα πρέπει να αναπτύξουν

ψηφιακό γραμματισμό και δεξιότητες στην Επιστήμη Δεδομένων (“Government Affairs


Σελ. 28 | 60

Manager: Job Description, Outlook and Duties,” n.d., “Government Relations Jobs -

Search Government Relations Job Listings | Monster,” n.d.);

Eπαγγελματίες υγείας – αναλαμβάνουν λειτουργίες τεχνικής υποστήριξης σε πολλά επαγγέλματα υγείας, όπως διαχείριση των υπηρεσιών επειγόντων πρώτων βοηθειών, συναρμολόγηση, συντήρηση και επιδιόρθωση. Θα χρειαστεί να συντηρήσουν όλο και πιο πολύπλοκες συσκευές και ρομπότ (Eθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2010.)

Επαγγελματίες πωλήσεων και μάρκετινγκ – με την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού

εμπορίου (e- and m-commerce) και την παρακολούθηση των κοινωνικών δικτύων με

σκοπό τη δημιουργία καταναλωτικών αναγκών, οι επαγγελματίες αυτοί θα χρησιμοποιούν

όλο και πιο εξελιγμένα αναλυτικά εργαλεία και εργαλεία για διαδικτυακή επαφή με τους

πελάτες (“Marketing and Sales | Career and Professional Development | Wake Forest

University,” n.d.).

Ειδικοί ανθρώπινου δυναμικού – εκτελούν υψηλά ειδικευόμενες εργασίες στον τομέα

εργατικού δυναμικού, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής, της πρόσληψης και της

τοποθέτησης των εργαζομένων. Πρέπει να εξειδικευτούν στα εργαλεία των μέσων

κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπουν τον εντοπισμό ταλέντων και εξειδικευμένων

δεξιοτήτων. Ο πληθοπορισμός (crowdsourcing) γίνεται ένα ακόμη εργαλείο για την

προσέγγιση εξωτερικής γνώσης και εργατικού δυναμικού (“O*NET OnLine,” n.d.).

Λογιστές και Ελεγκτές – εξετάζουν, αναλύουν και ερμηνεύουν ηλεκτρονικά λογιστικά

αρχεία ώστε να ετοιμάσουν οικονομικές εκθέσεις. Συμβουλεύουν, επικυρώνουν και

αξιολογούν εκθέσεις που ετοιμάζονται από άλλους και εγκαθιστούν συστήματα

διαχείρισης δαπανών, οικονομικά δεδομένα και δεδομένα προϋπολογισμού. Τα εργαλεία

Μεγάλων Δεδομένων είναι εργαλεία-κλειδιά για την εκτέλεση των πιο πάνω εργασιών. Τα

ρομπότ θα αυτοματοποιήσουν μερικές εργασίες σχετικές με την ερμηνεία δεδομένων και

την παραγωγή γνώσεων (“O*NET OnLine,” n.d.).

Υπεύθυνοι Ταμείου Επενδύσεων – σχεδιάζουν, κατευθύνουν ή συντονίζουν

στρατηγικές επένδυσης ή διαδικασίες για περιουσιακά στοιχεία που δίνονται από

επενδυτές/ επενδυτές ιδρυμάτων. Αυτές οι δραστηριότητες εκτελούνται με την

υποστήριξη έξυπνων συστημάτων ικανών να αναλύουν μεγάλο αριθμό δομημένων και

μη δομημένων δεδομένων ώστε να κάνουν σωστές προτάσεις στους πελάτες.

Υπολογιστές και Μαθηματικά

Σύμφωνα με αναφορά του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, οι Υπολογιστές και τα

Μαθηματικά είναι μια οικογένεια επαγγελμάτων που θα γνωρίσει μεγάλη πρόοδο: θα εξελιχθούν

συγκεκριμένα επαγγέλματα και θα αναπτυχθούν καινούρια. Στη μεγάλη αυτή πρόοδο συμβάλλουν

οι εξελίξεις των νέων τεχνολογιών αλλά και παράγοντες όπως η ραγδαία αστικοποίηση στις

αναπτυσσόμενες χώρες, η γεωπολιτική έκρηξη και τα ζητήματα ιδιωτικότητας (Παγκόσμιο

Οικονομικό Φόρουμ, 2016).

Επαγγέλματα όπως αναλογιστής δεδομένων και προγραμματιστής λογισμικού και

εφαρμογών αναμένεται ότι θα έχουν μεγάλη πρόοδο, όχι μόνο στους τομείς της τεχνολογίας και των

επικοινωνιών, αλλά και σε άλλους τομείς όπως οι Οικονομικές Υπηρεσίες & Επενδυτές, τα Μέσα

Μαζικής Επικοινωνίας, η Ψυχαγωγία και η Πληροφορική, οι Υπηρεσίες Κινητικότητας και οι

Επαγγελματικές Υπηρεσίες. Αυτοί οι τομείς θα ασχοληθούν με ένα αυξανόμενο όγκο δεδομένων που

απαιτεί αποτελεσματική και γρήγορη ανάλυση.

Τα αναπτυσσόμενα αυτά επαγγέλματα που επηρεάζονται είναι (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2016):


Σελ. 29 | 60

Μαθηματικοί, αναλογιστές και στατιστικολόγοι – αναπτύσσουν και εφαρμόζουν

ενημερωμένες τεχνικές μαθηματικών, αναλογιστικής και στατιστικής ώστε να επιλύσουν

προβλήματα σε διάφορα πεδία. Έξυπνα συστήματα θα αυτοματοποιούν αρκετές εργασίες

των επαγγελμάτων αυτών (“Actuaries, Mathematicians and Statisticians | Job Outlook,”

n.d.).

Τεχνολόγοι και Επιστήμονες Γεωδιαστημικής Πληροφορικής (Geospatial Information

Scientists and Technologists) – ερευνούν και αναπτύσσουν γεωδιαστημικές τεχνολογίες.

Μεγάλη επίδραση σε αυτά τα επαγγέλματα θα έχουν προηγμένα εργαλεία απεικόνισης

(“O*NET OnLine,” n.d.), που θα επιτρέπουν τη λεπτομερή απεικόνιση γεωγραφικών και

κοινωνικών προτύπων. Οι απεικονίσεις 3D θα βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση

καταστάσεων, παρέχοντας μια πιο αποτελεσματική υποστήριξη σε σύνθετες αποφάσεις.

Αναλογιστές Βάσης Δεδομένων και Ασφάλειας– σχεδιάζουν, αναπτύσσουν, ελέγχουν,

συντηρούν και υποστηρίζουν την απόδοση και ασφάλεια συστημάτων και υποδομών. Η

διαδικτυακή ασφάλεια και τα σύνθετα εργαλεία ελέγχου της κυκλοφορίας θα αρχίσουν να

χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο. (“Database and network professionals| World Of

Work | Career information | International ISCO Career Standards,” n.d.). Η δυνατότητα

λειτουργίας σύνθετων συστημάτων και εργαλείων για την προστασία δεδομένων θα

αποκτήσει μεγαλύτερη αξία. (“O*NET OnLine,” n.d.).

Διοίκηση Επιχειρήσεων

Ενώ ο τομέας της Διοίκησης Επιχειρήσεων θα παραμείνει πιθανόν σταθερός στα επόμενα

χρόνια, οι τομείς της ενέργειας και των μέσων μαζικής επικοινωνίας αναμένεται να δεχθούν αλλαγές.

Συγκεκριμένα (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2016):

Γενικοί Διευθυντές και Διευθύνοντες Σύμβουλοι – διατυπώνουν και αναθεωρούν

πολιτικές και επίσης σχεδιάζουν, συντονίζουν και αξιολογούν τις γενικές δραστηριότητες των

οργανισμών με τη στήριξη άλλων διευθυντών. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα

δημιουργήσει την ανάγκη για δεξιότητες διαχείρισης της παγκόσμιας αγοράς και των

Μεγάλων Δεδομένων που αναπαράχθηκαν από επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο (“ILO,” n.d.).

Γενικοί Διευθυντές και Διευθυντές Εργασιών – σχεδιάζουν, διαχειρίζονται και συντονίζουν

τις λειτουργίες ιδιωτικών και δημοσίων εταιρειών. Μερικά από τα καθήκοντα και τις ευθύνες

των επαγγελμάτων αυτών είναι η διατύπωση πολιτικών, η διαχείριση ημερήσιων λειτουργιών

και ο σχεδιασμός της χρήσης υλικών πόρων και εργατικού δυναμικού. Η ικανότητα

συντονισμού των λειτουργιών σε σύνθετες αλυσίδες αξίας με τη χρήση έξυπνων

συστημάτων, εργαλείων συνεργασίας και προηγμένων εργαλείων απεικόνισης θα αποκτήσει

τεράστια σημασία, ειδικά αν συνδυάζεται με την ικανότητα επικοινωνίας με διάφορες

κουλτούρες και νομικά συστήματα. (“O*NET OnLine,” n.d.);

Υπηρεσίες Υποστήριξης και Διευθυντές Διοίκησης – η ψηφιακή οικονομία θα φέρει

σημαντικές αλλαγές στις δεξιότητες που χρειάζεται να έχουν οι επαγγελματίες αυτοί, αφού

πολλές από τις δραστηριότητες τους σχετίζονται με το e- and m-business (Ταξινόμηση

Επαγγελμάτων, 2008);

Ειδικοί Οργανωτικής Ανάπτυξης – αναλύουν οργανωτικές δομές, ευθύνες, συνεργατικές,

επιχειρησιακές και λειτουργικές διαδικασίες ώστε να εφαρμόσουν αποτελεσματικές μεθόδους

εργασίας. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα επιτρέπουν στους επαγγελματίες να επιφέρουν

σημαντικές αλλαγές στις οργανωτικές δομές όπως τις υποδομές, τις μεθόδους και

διαδικασίες, τα επικοινωνιακά κανάλια και την εξισορρόπηση των δυνάμεων. Οι αισθητήρες

και άλλες τεχνολογίες θα επιτρέπουν τη συλλογή δεδομένων σε οργανωτικές λειτουργίες και


Σελ. 30 | 60

την επικοινωνία, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη καινοτόμων οργανωτικών σχεδιασμών

(“Organizational Development Specialist Job Description | Salary.com,” n.d.).

Πωλήσεις και συναφή επαγγέλματα Οι πωλήσεις και τα συναφή επαγγέλματα θα γνωρίσουν ιδιαίτερη ανάπτυξη λόγω της

συνεχούς αύξησης του online shopping και της ανάγκης για αξιολόγηση των προτιμήσεων των

πελατών μέσω εφαρμογών Μεγάλων Δεδομένων. Αυτά τα στοιχεία θα καταστήσουν τις αγορές πιο

προσωπικές και θα προωθήσουν την πελατειακή εμπειρία (World Economic Forum, 2016). Άλλοι

παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτής της οικογένειας επαγγελμάτων είναι η ανάπτυξη

της μεσαίας τάξης στις αναπτυσσόμενες αγορές, οι αλλαγές των καταναλωτικών αξιών και η

ανάπτυξη της οικονομικής δύναμης των γυναικών (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2016). Οι τομείς

υπό ανάπτυξη είναι οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας,

σε επαγγέλματα όπως υπεύθυνοι τηλεπωλήσεων, εκπρόσωποι πωλήσεων, τεχνικοί χονδρικού

εμπορίου, ταμίες και πωλητές εισιτηρίων, υπάλληλοι πωλήσεων από πόρτα σε πόρτα και πλανόδιοι

πωλητές (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2016).

Τέχνες, Σχεδιασμός, Ψυχαγωγία, Αθλητισμός και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας Η οικογένεια επαγγελμάτων Τέχνες, Σχεδιασμός, Ψυχαγωγία, Αθλητισμός και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας έχει αναπτυχθεί με προσανατολισμό κυρίως προς τις τέχνες και την εξέλιξη επαγγελμάτων όπως εμπορικοί και βιομηχανικοί σχεδιαστές. Αυτός ο τύπος επαγγελμάτων επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και το σχεδιασμό βιομηχανικών προϊόντων, όπως οικιακές συσκευές και παιδικά παιχνίδια. Ο συνδυασμός καλλιτεχνικού ταλέντου και ερευνητικής ικανότητας για τη χρησιμότητα ενός προϊόντος, την προώθηση του και τα υλικά κατασκευής του μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία πιο λειτουργικών και ελκυστικών προϊόντων (“O*NET OnLine,” n.d.). Η πρόοδος αυτή συνδυάζεται με την εισαγωγή της επιστήμης της πληροφορικής και των μαθηματικών στην επιμόρφωση των επαγγελματιών, με αποτέλεσμα να προωθείται ο ψηφιακός μετασχηματισμός (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2016).

Ο δημιουργικός τομέας είναι ήδη σε κυρίαρχη θέση και θεωρείται ένας από τους πιο

δυναμικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, αφού παρέχει σημαντικές ευκαιρίες προόδου στις

αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, είναι σημαντική η επένδυση σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα

προωθεί την διεπιστημονικότητα, την δημιουργία, την καινοτομία και την αφοσίωση στην μόρφωση

στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανολογίας και των μαθηματικών. Στις εταιρείες

βιντεοπαιχνιδιών, λογισμικών και ΙΤ συστημάτων παρατηρείται σήμερα έλλειψη ικανοτήτων στους

συγκεκριμένους τομείς. (Pompa, 2015).

Μεταφορές και Διακίνηση Προϊόντων Οι Μεταφορές και η Διακίνηση προϊόντων είναι μια οικογένεια επαγγελμάτων που

παρουσιάζει τάση ανάπτυξης σε επαγγέλματα όπως οι ειδικοί εφοδιαστικής αλυσίδας και

μεταφορών και οι υπάλληλοι μεταφορών και αναλογιστές (transportation attendants and

analysts). Η ζήτηση αυτή οφείλεται στην άνοδο της μεσαίας τάξης σε αναπτυσσόμενες αγορές και

στη διογκούμενη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.

Ειδικοί εφοδιαστικής αλυσίδας και μεταφορών– διασφαλίζουν την αποδοτικότητα της

εφοδιαστικής αλυσίδας, από την παράδοση των προϊόντων στην εξυπηρέτηση πελατών.

Καθήκοντα του επαγγέλματος αυτού είναι ο έλεγχος του καταλόγου απογραφής, ο έλεγχος

των παραγγελιών, η πρόβλεψη ζήτησης, και ο έλεγχος και η διοίκηση της ομάδας στην

αποθήκη. (“Supply Chain Specialist Job Description | JobHero,” n.d.). Οι ηλεκτρονικές

εφοδιαστικές αλυσίδες (E-supply chains), τα ρομπότ στις αποθήκες και τα ρομπότ

παράδοσης (delivery drones) θα οδηγήσουν στην ανάγκη για πιο σύνθετες τεχνολογικές

δεξιότητες.

Υπάλληλοι μεταφορών και αναλογιστές – παρέχουν υπηρεσίες που προωθούν την


Σελ. 31 | 60

ασφάλεια στους δρόμους και βελτιώνουν την αποδοτικότητα των μεταφορικών μέσων,

μειώνοντας τα έξοδα και ελαχιστοποιώντας την επίδραση τους στο περιβάλλον. Θα υπάρξει

απαίτηση για δεξιότητες ανάλυσης δεδομένων με σκοπό την ανάπτυξη αποτελεσματικών

λύσεων για την κυκλοφοριακή ροή, τα ατυχήματα, τις οδικές υποδομές, την ποιότητα του

αέρα κ.α. (“O*NET Resource Center - Overview,” n.d.) (“Transportation Analyst Occupation,”

n.d.). Η χρήση αυτόνομων οχημάτων σε ευρεία κλίμακα θα δημιουργήσει νέες προκλήσεις στις

εργασίες που εκτελούνται από τους επαγγελματίες αυτούς.


Σελ. 32 | 60

Μέρος V. Νέα Μοντέλα εργασίας και επαγγέλματα Αυτό το μέρος των οδηγιών εξετάζει τα καινοτόμα μοντέλα εργασίας σε συνδυασμό με τις

αναπτυσσόμενες δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούν. Περιγράφεται η επίδραση των

μοντέλων αυτών στη φωνή και δύναμη του εργαζόμενου. Παρουσιάζονται επίσης

συζητήσεις που αφορούν τη ρύθμιση και μέτρηση των νέων αυτών μοντέλων.

Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound),

κατέγραψε, το 2015, 9 νέες μορφές απασχόλησης.

Διάγραμμα 2 – Ταξινόμηση των εννέα ειδών απασχόλησης (Mandl, Curtarelli, Riso, Vargas, & Gerogiannis, 2015)

Το μοντέλο επιμερισμού εργαζομένου (employee sharing) σύμφωνα με το οποίο ο

εργαζόμενος προσλαμβάνεται από διάφορους εργοδότες και, από κοινού, δουλεύει σε διάφορες

εταιρείες. Έτσι, οι εταιρείες ικανοποιούν την ανάγκη τους για έναν επαγγελματία με υψηλά προσόντα

και ο εργαζόμενος αποκτά μόνιμη πλήρη απασχόληση.

Στον επιμερισμό θέσης εργασίας (job sharing), ο εργοδότης προσλαμβάνει δύο ή

περισσότερους εργαζόμενους μερικής απασχόλησης για να εκτελούν από κοινού τα καθήκοντα μιας

θέσης πλήρους απασχόλησης. Με αυτό τον τρόπο, ο εργοδότης δεν εξαρτάται μόνο από έναν

εργαζόμενο και ο εργαζόμενος με τη σειρά του αποκτά μια θέση μερικής απασχόλησης.

Η προσωρινή διαχείριση (Interim management) αφορά στην προσωρινή πρόσληψη

εμπειρογνωμόνων με υψηλά προσόντα που θα διευθύνουν μια ομάδα ερευνητικής εργασίας ή θα

λύσουν ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Με αυτό τον τρόπο, ο οργανισμός ενσωματώνει εξωτερικές

ικανότητες διαχείρισης με υψηλό μισθό για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Η περιστασιακή εργασία (causal work) είναι μια μορφή απασχόλησης στην οποία ο

εργοδότης καλεί τον εργαζόμενο για εργασία ανάλογα με τη ζήτηση.

Όλο και περισσότεροι οργανισμοί ζητούν την κινητή εργασία βασισμένη στις ΤΠΕ (ICT-

based mobile work), σύμφωνα με την οποία οι εργαζόμενοι μπορούν να εκτελέσουν την εργασία

τους από οποιονδήποτε τόπο, οποιαδήποτε στιγμή, με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών.

Η εργασία βάσει επιταγής πληρωμής υπηρεσιών (Voucher-based work) είναι μια μορφή

απασχόλησης σύμφωνα με την οποία οι υπηρεσίες πληρώνονται με επιταγή η οποία αγοράζεται


Σελ. 33 | 60

από εγκεκριμένο οργανισμό που καλύπτει τόσο τις αποδοχές όσο και τις εισφορές κοινωνικής

ασφάλισης.

Όταν ένας αυτοαπασχολούμενος εργαζόμενος δουλεύει για ένα μεγάλο αριθμό πελατών,

εκτελώντας για κάθε έναν από αυτούς εργασίες μικρής κλίμακας, τότε κάνει εργασία βάσει

ατομικού χαρτοφυλακίου (portfolio work), σύμφωνα με την ταξινόμηση της Eurofound.

H απασχόληση με αξιοποίηση του πλήθους (Crowd employment) αναφέρεται στην εργασία που γίνεται μετά από ανοιχτή πρόσκληση για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών (καινοτομία, εργασίες δημιουργικότητας, μικροεργασίες) σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα η οποία αντιστοιχίζει εργοδότες και εργαζόμενους. Αυτές οι πλατφόρμες σχηματίζουν «εικονικά νέφη» (“virtual clouds”) εργαζομένων που απαντούν στην ανοιχτή πρόσκληση που ταιριάζει με τις αντιληπτές δεξιότητες τους.

Η συνεργατική απασχόληση (Collaborative employment) είναι μια μορφή απασχόλησης

στην οποία ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι ή μικρές επιχειρήσεις, συνεργάζονται

κατά κάποιο τρόπο ώστε να ξεπερνούν περιορισμούς που σχετίζονται με το μέγεθος και την

επαγγελματική απομόνωση.

Μερικές από αυτές τις μορφές απασχόλησης οφείλουν την ανάπτυξη τους στην ψηφιοποίηση

της οικονομίας, άλλες πάλι αποτέλεσαν την εξέλιξη πιο παραδοσιακών μορφών απασχόλησης που

έγιναν δυνατές λόγω της σύνθετης τεχνολογίας, διαθέσιμης σε χαμηλό κόστος.

Με τη χρήση καινοτόμων μοντέλων απασχόλησης ή πιο παραδοσιακών μορφών, είναι βέβαιο

ότι στις επόμενες δεκαετίες θα εμφανιστούν νέα επαγγέλματα ως απάντηση στις προκλήσεις που

αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και στις τεχνολογίες που έχουν μετατρέψει τον κόσμο σε ένα

παγκόσμιο χωριό (Valenduc & Vendramin, 2016). Στο επόμενο μέρος, παρουσιάζονται μερικά από

τα νέα επαγγέλματα που αναλύθηκαν περισσότερο από τους μελλοντολόγους εργασίας.

Αναπτυσσόμενα επαγγέλματα Με αφορμή τις κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές που συνδέονται με τη

σταδιακή εφαρμογή της ψηφιακής οικονομίας, μερικοί συγγραφείς προτείνουν νέες οικογένειες

επαγγελμάτων (Binsfeld, Nico; Whalley, Jason; Pugalis, 2016; Spiezia, View, & Spiezia, 2016).

Πιο κάτω παρουσιάζεται μια λίστα με οικογένειες επαγγελμάτων και τα αντίστοιχα νέα

επαγγέλματα σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη των ειδικών (καταγράφονται με αλφαβητική

σειρά).

Γεωργία

Αστικοί αγρότες (Urban farmers): Αυτό το επάγγελμα θα αναπτυχθεί ως ένας τρόπος μείωσης

του κόστους αποστολής και μεταφοράς του φαγητού. Ήδη εμφανίζονται χώροι καλλιέργειας

στις πόλεις και ειδικά κατασκευασμένα κτήρια για το σκοπό αυτό.

Εργάτες για φυτά και δέντρα (Plant- and tree-jackers): ειδικοί στο χειρισμό δέντρων και φυτών,

συμπεριλαμβανομένης της γενετικής, της ανάπτυξης, της υφής και άλλων ειδών χειρισμού. Αυτό

το είδος χειρισμού ίσως είναι χρήσιμο στην ικανοποίηση των προτιμήσεων του πελάτη και στην

ανάπτυξη φυτών πιο ανθεκτικών στις κλιματικές αλλαγές.

Τεχνικοί για ρομπότ καλλιέργειας (Crop robots technicians): τα ρομπότ θα επιβλέπουν τα

επίπεδα νερού και το είδος του εδάφους. Θα συλλέγουν δεδομένα που μπορούν να

αποθηκευτούν και να αναλυθούν ώστε να βοηθήσουν τους αγρότες να πάρουν αποφάσεις

που σχετίζονται με τη συγκομιδή, το φύτεμα και τη χρήση παρασιτοκτόνου. Η συντήρηση

αυτών των ρομπότ και η προσαρμογή τους στις ανάγκες της καλλιέργειας θα απαιτεί


Σελ. 34 | 60

εξειδικευμένους τεχνικούς.

Οικονομία

Εναλλακτικοί τραπεζίτες (Alternative money bankers): η εξέλιξη των διαδικτυακών

συναλλαγών θα αυξήσει τη ζήτηση εικονικών χρημάτων (Bitcoin, Etherium, Litecoin, Ripple,

Bitcoin Cash, Eos, Ripple, etc.) και τραπεζών για τη δημιουργία τους.

Ειδικοί ηλεκτρονικού συναλλάγματος (Future currency speculators): αγοράζουν και πουλούν

εικονικά νομίσματα ώστε να επωφεληθούν από τις αυξομειώσεις της αξίας των νομισμάτων

αυτών.

Υπεύθυνοι πρόσληψης προσωπικού για επαγγέλματα του μέλλοντος (Jobs of the future

specialist/recruiter): λόγω της ραγδαίας αλλαγής στην αγορά εργασίας και των

αναπτυσσόμενων προηγμένων τεχνολογιών, ειδικοί στην πρόβλεψη αλλαγών στα

επαγγέλματα/ στην ανάδειξη νέων επαγγελμάτων και στον εντοπισμό ατόμων με το

κατάλληλο προφίλ για θέσεις που δεν έχουν ακόμη προσφερθεί, ίσως να αποδειχθούν

σημαντικοί στην αγορά εργασίας (“10 New Jobs People Will Have by the Year 2030,” n.d.).

Σύμβουλοι παραγωγικότητας (Productivity counselors): ειδικοί στη διαχείριση του χρόνου και της

ευημερίας σε μια υπερσυνδεδεμένη κοινωνία με χαμηλές ευκαιρίες ιδιωτικότητας (“10 New Jobs

People Will Have by the Year 2030,” n.d.).

Εκπαίδευση

Υπεύθυνοι διάλυσης επαγγελμάτων (Dismantlers of professions): θα εξειδικευτούν σε

μεγάλες μεταβολές, ή ακόμη στην εξάλειψη των βιομηχανιών, με όσο το δυνατό πιο ομαλό

τρόπο. Ένας από τους τομείς δραστηριοτήτων τους θα είναι στην ανώτερη εκπαίδευση. Με

την αυξανόμενη κοινοποίηση της γνώσης και των διαδικτυακών μαθημάτων, θα παρατηρηθεί

μια τάση για μετάβαση από την παραδοσιακή εκπαίδευση σε ένα πιο δυναμικό μοντέλο. Δεν

θα υπάρχει πλέον ανάγκη υποδομής για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, ακόμη και η χρήση του

θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Η διαδικτυακή εκμάθηση θα πρέπει να έχει τέτοια δομή που να

επιτρέπει τις εικονικές μορφές κοινωνικοποίησης και κινητικότητας.

Ειδικοί ιδιωτικής εκμάθησης (One-to-one learning specialists): η τεχνητή νοημοσύνη και η

απεριόριστη πρόσβαση σε ισχυρά υπολογιστικά νέφη θα συμβάλουν στην εμφάνιση

συσκευών ικανών να κατασκευάζουν εκπαιδευτικό υλικό προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τους

στόχους και τους τρόπους εκμάθησης του κάθε μαθητή ξεχωριστά. Συσκευές με

ενσωματωμένες βιντεοκάμερες και μηχανικά συστήματα όρασης θα αναλύουν τις εκφράσεις

προσώπου και τη γλώσσα του σώματος των μαθητών για να προσδιορίσουν πόσο

συμμετέχουν στη διαδικασία εκμάθησης και πόσο δύσκολο βρίσκουν ένα συγκεκριμένο θέμα

αλλά και για να εντοπίσουν πρώιμα σημάδια μαθησιακών δυσκολιών. Οι ειδικοί ιδιωτικής

εκμάθησης πρέπει να εκπαιδευτούν στη μεταμαθησιακή διαδικασία που επιτρέπει στον

μαθητή να προσδιορίσει τις μαθησιακές του ανάγκες και στόχους. Για την υπέρβαση τυχών

μαθησιακών δυσκολιών απαιτείται η παρέμβαση ειδικών από διάφορους τομείς όπως

ψυχολογία, νευρολογία, παιδαγωγική και άλλους.

Μηχανολογία/Τεχνολογία

Μηχανικοί εκτύπωσης 3D/4D: πρόκειται για ένα επάγγελμα που ειδικεύεται στο χειρισμό

τεχνολογιών εκτύπωσης 3D/4D για υπηρεσίες παράδοσης και τη δημιουργία καινοτόμων

τεχνουργημάτων.

Σχεδιαστές παγκόσμιων συστημάτων: θα χρειαστούν σχεδιαστές για κατασκευή και


Σελ. 35 | 60

διαχείριση των παγκοσμιοποιημένων συστημάτων πληροφόρησης που υπάρχουν σήμερα.

Οι ειδικές τους γνώσεις θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τις παγκόσμιες πολιτικές

(ασφάλεια, εργασιακός σχεδιασμός και ασφάλεια, διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού).

Χειριστές drone: τα drones θα χρησιμοποιηθούν για την παράδοση πολλών προϊόντων και

για κοινοτικές λειτουργίες όπως η συλλογή σκουπιδιών ή ο έλεγχος της κυκλοφορίας. Για την

ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών θα υπάρχει υψηλή ζήτηση επιδέξιων εμπόρων.

Σχεδιαστές και μηχανικοί συστημάτων ενέργειας διαστήματος (Space-based energy systems

designers and engineers): θα έρθει η στιγμή που οι φυσικοί πόροι της γης δεν θα

αξιοποιούνται πλήρως. Θα αναπτυχθούν νέοι τρόποι παραγωγής και αποθήκευσης

ενέργειας, μέσω της αξιοποίησης πόρων διαθέσιμων έξω από τη γη.

Ειδικοί μικροβιακής ισορροπίας (Microbial balance experts): παρατηρείται έντονη ανησυχία

για επικίνδυνους βακτηριακούς παράγοντες, λόγω των νέων μορφών βακτηρίων και της

τάσης μερίδας γονιών να αποφεύγουν τον εμβολιασμό. Συνεπώς, θα υπάρξει αυξημένη

ζήτηση για ειδικούς που θα αξιολογούν την επίδραση των βακτηρίων στην υγεία μας και τους

τρόπους εξέλιξης των πανδημιών (“10 New Jobs People Will Have by the Year 2030,” n.d.,

“8 New Jobs People Will Have In 2025,” n.d.).

Σύμβουλοι ιδιωτικότητας: η αύξηση του φαινομένου της κοινοποίησης των προσωπικών

πληροφοριών σε ένα όλο και πιο εικονοποιημένο κόσμο θα δημιουργήσει την ανάγκη για

ειδικούς στην προστασία προσωπικών δεδομένων και ανάπτυξης της διαδικτυακής φήμης.


Σελ. 36 | 60

Περιβάλλον

Ειδικοί ανατροπής αφανισμών: άτομα ικανά να επαναφέρουν αφανισμένα είδη με τη χρήση

γενετικού υλικού.

Ειδικοί περιβαλλοντικής αποκατάστασης: επαγγελματίες ικανοί να εφαρμόσουν μια

καινοτόμο τεχνολογία για τον καθαρισμό της ατμόσφαιρας από τη μόλυνση που προκαλεί ο

άνθρωπος και για τη μείωση της θερμοκρασίας της γης.

Ειδικοί κλιματικών αλλαγών: ειδικοί ανάπτυξης και εφαρμογής τεχνικών και τεχνολογιών για την

εποπτεία και τον έλεγχο της κλιματικής αλλαγής, ώστε να διασφαλιστεί το μέλλον του ανθρώπινου

είδους.

Υγεία

Nano-doctors: γιατροί που ειδικεύονται στον εντοπισμό ασθενειών, την εξέλιξη φαρμάκων

και την παρακολούθηση του σώματος στο εσωτερικό του.

Παροχείς υπηρεσιών σε ογδοντάρηδες: η αύξηση του προσδόκιμου μέσου όρους ζωής θα

οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των ανθρώπων με ηλικία 80 ετών και άνω και, συνεπώς, θα

δημιουργήσει ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών που τώρα δεν υπάρχουν στην αγορά. Αυτά τα

αγαθά και οι υπηρεσίες δεν θα ανήκουν όλα στον τομέα της υγείας αφού οι άνθρωποι θα

είναι ακόμη ενεργοί όταν φτάνουν στην ηλικία των 80.

Χειρουργοί αμνησίας: γιατροί ικανοί να αφαιρέσουν από το μυαλό κακές αναμνήσεις ή να αλλάξουν παγιωμένες συμπεριφορές.

Κατασκευαστές οργάνων/ μερών του σώματος: ειδικοί στη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών

για την κατασκευή από την αρχή υγιών οργάνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στους

ανθρώπους.

Γιατροί Μεγάλων δεδομένων: η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη θα προσφέρεται με βάση το

ιστορικό υγείας του ασθενούς και τις πληροφορίες για τον τρόπο ζωής του που θα

συλλέγονται αυτόματα. Οι γιατροί θα χρειάζονται δεξιότητες για να χρησιμοποιούν

αποτελεσματικά τα συστήματα μεγάλων δεδομένων και τα προηγμένα εργαλεία απεικόνισης

(“10 New Jobs People Will Have by the Year 2030,” n.d.).

Ο πιο κάτω πίνακας συνοψίζει όλα τα επαγγέλματα που προβλέπεται να αναπτυχθούν στις

οικογένειες επαγγελμάτων που παρουσιάστηκαν πιο πάνω.

Πίνακας 2 – Σύνοψη των προβλεπόμενων επαγγελμάτων

Οικογένεια επαγγέλματος

Νέα επαγγέλματα

Γεωργία Αστικοί εργάτες

Εργάτες για δέντρα

και φυτά

Τεχνικοί για ρομπότ

καλλιέργειας


Σελ. 37 | 60

Οικονομία Εναλλακτικοί τραπεζίτες

Ειδικοί ηλεκτρονικού

συναλλάγματος

Υπεύθυνοι πρόσληψης προσωπικού για

επαγγέλματα του μέλλοντος Σύμβουλοι

παραγωγικότητας

Υπεύθυνοι διάλυσης επαγγελμάτων

Ειδικοί ιδιωτικής εκμάθησης

Μηχανολ

ογία/

Τεχνολογ

ία

Ειδικοί εκτύπωσης 3D/4D

Σχεδιαστές παγκόσμιων συστημάτων

Χειριστές drones

Σχεδιαστές και μηχανικοί συστημάτων

ενέργειας διαστήματος

Ειδικοί μικροβιακής ισορροπίας

Σύμβουλοι ιδιωτικότητας

Οικογένεια

επαγγέλματος Νέα

επαγγέλματα Περιβάλλον Ειδικοί ανατροπής αφανισμών

Ειδικοί περιβαλλοντικής αποκατάστασης

Ειδικοί κλιματικών αλλαγών

Υγεία Nano-doctors

Παροχείς υπηρεσιών για

ογδοντάρηδες

Χειρουργοί αμνησίας

Κατασκευαστές οργάνων/ μερών του σώματος

Γιατροί μεγάλων δεδομένων


Σελ. 38 | 60

Μέρος VI. Αναδυόμενες δεξιότητες και ικανότητες για την Εργασία 4.0 Σε αυτό το μέρος των οδηγιών, περιγράφονται οι δεξιότητες και οι ικανότητες για την

Εργασία 4.0. Προσδιορίζονται επίσης οι προκλήσεις για την ανάπτυξη τους μέσω

συγκεκριμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Αν και είναι δύσκολη η ακριβής πρόβλεψη των επαγγελμάτων που θα αναπτυχθούν στο

κοντινό μέλλον, είναι εύκολο να προσδιοριστούν οι βασικές ικανότητες που χρειάζονται για την

ψηφιακή οικονομία. Σε έναν κόσμο όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο και τεχνολογικό, μέσα σε αστικά

περιβάλλοντα με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, όπου η εικονική εμπειρία ζωής ανταγωνίζεται την

πραγματική, η δημιουργικότητα, η αντοχή και η κοινωνική ευφυΐα είναι δεξιότητες τόσο σημαντικές

όσο οι δεξιότητες στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανολογία και τα μαθηματικά (STEM).

Το μέλλον της απασχόλησης: η ανάπτυξη μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων Οι αλλαγές που αναμένεται να γίνουν από την αυτοματοποίηση των βιομηχανικών διαδικασιών,

των υπηρεσιών και των δικτύων ανθρώπινης επικοινωνίας, αναδεικνύουν τη σημασία μερικών

αυστηρά ανθρώπινων δεξιοτήτων που δύσκολα αυτοματοποιούνται. Οι ειδικοί επισημαίνουν μερικές

από αυτές τις δεξιότητες (Popovic & Tomas, 2009; Willyerd, 2016):

Οι δεξιότητες συλλογισμού (Sense-making), αφορούν στην ανθρώπινη ικανότητα να

συνδημιουργεί νοήματα και να κατασκευάζει κοινωνικές πραγματικότητες που ενισχύουν τη

συλλογική ευημερία. Παραδείγματα δεξιοτήτων που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι η

γνωστική επιχειρηματικότητα και η ηγετική ικανότητα. Επιπλέον, η ψηφιακή οικονομία απαιτεί

ενθουσιώδη και αυτόνομα άτομα, ικανά να θέσουν τους δικούς τους στόχους, να

οργανώσουν το πρόγραμμα, το φόρτο εργασίας και την εκπαίδευση τους με τέτοιο τρόπο

ώστε να μειώνεται το χάσμα δεξιοτήτων στην οργάνωση και να ενισχύεται η προσπάθεια του

εργαζόμενου να προσδιορίσει τη δική του ουσιαστική καριέρα.

Οι δεξιότητες κοινωνικής ευφυΐας αναφέρονται στην ανθρώπινη ικανότητα ανάπτυξης

σχέσεων κατανόησης με άλλους ανθρώπους, ώστε να γίνεται πιο αποτελεσματική η

επικοινωνία και να προκαλούνται θετικές αντιδράσεις. Αυτές οι ικανότητες σχετίζονται

ιδιαίτερα με υπηρεσίες όπου η αποτελεσματική εξυπηρέτηση εξαρτάται από την ποιότητα

επικοινωνίας. Εργαζόμενοι με κοινωνική ευφυΐα έχουν την ικανότητα να αξιολογούν αμέσως

τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω τους και να προσαρμόζουν τα λόγια, τον τόνο και τις

χειρονομίες τους ανάλογα. Οι δεξιότητες κοινωνικής ευφυΐας έχουν κεντρική σημασία στην

συνεργασία με σκοπό την επίλυση σύνθετων προβλημάτων που απαιτούν διεπιστημονικές

γνώσεις. Είναι σημαντικές επίσης για τις παγκόσμιες επιχειρήσεις και ομάδες.

Οι δεξιότητες διαχείρισης γνωστικού φορτίου (Cognitive load management)

επικεντρώνεται στην ικανότητα φιλτραρίσματος των πληροφοριών ανάλογα με τη σημασία

τους και στην κατανόηση του πώς θα μεγιστοποιηθεί η νοητική λειτουργία με τη χρήση

εργαλείων και τεχνικών. Η επόμενη γενιά εργαζομένων θα αναπτύξει τις δικές της τεχνικές

για να διαχειρίζεται προβλήματα νοητικής υπερφόρτωσης όπως κοινωνικό φιλτράρισμα-

κατάταξη, χρήση ετικέτων κ.α. ή πρόσθεση πληροφοριών ως ένα τρόπο αυτοπροβολής ή

προβολής της εικόνας του οργανισμού.

Η καινοτόμος και προσαρμοστική σκέψη μεταφράζεται ως η ικανότητα προσαρμογής της

σκέψης σε συγκεκριμένες περιστάσεις της στιγμής και η εύρεση γρήγορων λύσεων που

προχωρούν πέρα από το προφανές, μετασχηματιστικοί ενισχυτές που αξιοποιούν στο

μέγιστο τα παράθυρα ευκαιριών. Τα επαγγέλματα που συνδέονται με τεχνολογικές

καινοτομίες και εξυπηρέτηση πελατών θα επωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από αυτό το είδος


Σελ. 39 | 60

δεξιοτήτων. Η συγκεκριμένη κατηγορία δεξιοτήτων σχετίζεται με την εργασιακή οργάνωση

που δίνει στον εργαζόμενο την ευκαιρία να κάνει προσαρμογές στο εργασιακό του

περιβάλλον ώστε να ενισχύσει την αποδοτικότητα του. Η εκμάθηση στρατηγικών ρύθμισης

και προσαρμογής γίνεται όλο και πιο σημαντική ώστε να μπορεί κανείς να ανταπεξέλθει σε

ένα πολύπλοκο κόσμο που υφίσταται συνεχείς αλλαγές.

Οι διαπολιτισμικές δεξιότητες συμπεριλαμβάνουν δεξιότητες πολυπολιτισμικής

επικοινωνίας. Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον, η εργασία δε θα εξαρτάται πλέον από τη

γεωγραφική εγγύτητα μεταξύ εργοδότη και εργοδοτούμενου, ούτε μεταξύ εταιρείας και των

πελατών της. Για να είναι αυτές οι σχέσεις αποτελεσματικές, ο εργαζόμενος πρέπει να

τελειοποιήσει τις γνώσεις του σε πολλές γλώσσες και σε ένα ευρύ φάσμα πολιτισμικών

νοημάτων. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να

χρησιμοποιούν κοινές ιδέες όπως κοινούς στόχους, προτεραιότητες και αξίες ώστε να

αναπτύξουν ισχυρές επαγγελματικές/ εμπορικές σχέσεις και να εργάζονται μαζί

αποτελεσματικά. Αυτές οι δεξιότητες είναι σημαντικές ακόμη και για ομάδες στον ίδιο

γεωγραφικό χώρο. Τα αυξανόμενα μεταναστευτικά κινήματα και οι διεθνείς επιχειρήσεις

έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη ομάδων εργασίας με πολιτισμική, θρησκευτική, φυλετική και

γλωσσική ποικιλομορφία. Η ικανότητα συνεργασίας σε τέτοιες συνθήκες έντονης

ποικιλομορφίας θα είναι εξαιρετικής σημασίας για τον μελλοντικό εργαζόμενο.

Οι διεπιστημονικές δεξιότητες επιτρέπουν την αντίληψη σύνθετων καταστάσεων από

πολλές επιστημονικές οπτικές. Συγκεκριμένα επαγγέλματα που συνδέονται με καινοτομίες

και επίλυση σύνθετων προβλημάτων (υπερθέρμανση του πλανήτη, τρομοκρατία, γήρανση

πληθυσμού) θα απαιτούν ειδικούς σε ένα συνδυασμό διεπιστημονικών πεδίων και σε

δεξιότητες διεπιστημονικής επικοινωνίας. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αναπτύξουν βαθιά

αντίληψη ενός τουλάχιστον πεδίου και να έχουν παράλληλα την ικανότητα να κατανοούν ένα

ευρύ φάσμα κλάδων. Επιπλέον, η διεπιστημονική μείξη επιστήμης, μηχανολογίας και τέχνης

είναι μεγίστης σημασίας για τις δημιουργικές επιχειρήσεις που απαιτεί η ψηφιακή οικονομία.

Design mindset είναι η ικανότητα καθορισμού και ανάπτυξης συγκεκριμένων εργασιών και

εργασιακών διαδικασιών για συγκεκριμένα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι εργαζόμενοι θα

έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν το εργασιακό τους περιβάλλον με τρόπο που να

αξιοποιούν τη γνωστική λειτουργία. Το περιβάλλον εργασίας έχει επίδραση στο μυαλό και,

συνεπώς, η επόμενη γενιά εργαζομένων πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει τις επιδράσεις

αυτές και να κάνει προσαρμογές που θα ευνοούν την ολοκλήρωση των καθηκόντων της. Το

design mindset συμπεριλαμβάνει την αντίληψη ότι οι τέχνες αποτελούν ένα πολύτιμο

συστατικό της εκπαίδευσης.

Οι δεξιότητες Υπολογιστικής σκέψης περιλαμβάνουν δεξιότητες στατιστικής και

προγραμματισμού που απαιτούνται για την ανάπτυξη τεχνολογιών ανάλυσης και

απεικόνισης ενός απέραντου συνόλου δομημένων και μη δομημένων δεδομένων. Οι

εργαζόμενοι θα πρέπει να γίνονται όλο και πιο ικανοί να μετατρέπουν τα δεδομένα σε

σχετικές και χρήσιμες ιδέες που θα αυξάνουν την παραγωγικότητα και θα οδηγούν σε

περαιτέρω καινοτομίες. Πρέπει να αντιληφθούν τα δυνατά σημεία και τους περιορισμούς των

μοντέλων που χρησιμοποιούνται για να αναγνωρίσουν μοτίβα στα διαθέσιμα δεδομένα,

κατανοώντας ταυτόχρονα πόσο καλά υποστηρίζουν τα μοντέλα αυτά τους στόχους και τις

στρατηγικές μιας επιχείρησης. Οι εργαζόμενοι πρέπει επίσης να μπορούν να

ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στην απουσία δεδομένων και να αναγνωρίζουν τι


Σελ. 40 | 60

υποδηλώνει αυτή η απουσία. Επιπλέον, οι προσομοιώσεις θα χρησιμοποιηθούν για την

υποστήριξη διαπραγματεύσεων και τη λήψη αποφάσεων σε οργανισμούς. Η ικανότητα

δημιουργίας/ προσδιορισμού των χρήσιμων εργαλείων προσομοίωσης αλλά και η ικανότητα

ερμηνείας των αποτελεσμάτων των προσομοιώσεων αυτών θα αποδειχθούν πολύ

σημαντικές δεξιότητες.

Ο γραμματισμός στα νέα μέσα επικοινωνίας αναφέρεται στην ικανότητα κριτικής

αξιολόγησης των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και της εφαρμογής τους με τρόπο που να

γίνεται πιο αποτελεσματική η επικοινωνία με τους συναδέλφους, τους πελάτες, τους χρήστες

υπηρεσιών και άλλους. Εκτός από την αναγνώριση των κινδύνων της υπερ-συνδεδεμένης

κοινωνίας (hyper-connected society), είναι σημαντική η υιοθέτηση και ανάπτυξη πιο

αποτελεσματικών στρατηγικών που θα ενισχύουν τη διαδικτυακή ασφάλεια. Η βελτίωση της

διαδικτυακής φήμης, η εφαρμογή μηχανισμών εμπιστοσύνης και η διάκριση της αξιόπιστης

πληροφορίας από τις φήμες θα γίνουν δεξιότητες όλο και πιο περιζήτητες. Επίσης, θα

εκτιμηθεί ιδιαίτερα και η ικανότητα παραγωγής περιεχομένου που θα αξιοποιεί τα νέα αυτά

μέσα επικοινωνίας για πειστική επικοινωνία.

Οι δεξιότητες εικονικής συνεργασίας είναι σημαντικές για εργασία σε ομάδες μέσω μιας

εικονικής πλατφόρμας που επιτρέπει τη συνεργασία μεταξύ γεωγραφικά διεσπαρμένων

εργαζομένων. Η εικονική συνεργασία απαιτεί συγκεκριμένες δεξιότητες επικοινωνίας όπως,

για παράδειγμα, την ικανότητα ερμηνείας των συναισθημάτων μέσα από τα κείμενα, την

αποτελεσματική λεκτική έκφραση των σκέψεων και την ελαχιστοποίηση της ανασφάλειας

που συνδέεται με την αναμονή ανατροφοδότησης. Σε εικονικά περιβάλλοντα, είναι ελάχιστη

η πρόσβαση στις εκφράσεις του προσώπου και σε πληροφορίες που αφορούν τις

δραστηριότητες του συνομιλητή όταν βρίσκεται εκτός επικοινωνίας. Αυτός ο περιορισμός

μπορεί να προκαλέσει προβλήματα επικοινωνίας με αρνητικό αντίκτυπο στη συνεργασία.

Επιπλέον, οι μελλοντικοί εργαζόμενοι πρέπει να νιώθουν άνετα με τη χρήση στρατηγικών παιχνιδιού για παρακίνηση της διαδικτυακής εργασίας και με τη χρήση των άβαταρ (avatars) σε εικονικά περιβάλλοντα εργασίας.

Η ψηφιοποίηση και η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση απαιτούν την απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό του προγράμματος μαθημάτων στα σχολεία, ειδικά στα πεδία της πληροφορικής, της λογικής, της δημιουργικής σκέψης, της επίλυσης προβλημάτων, της ερευνητικής μελέτης και της ομαδικής εργασίας. Απαιτείται γι’ αυτό αλλαγή σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των τυπικών και μη μορφών εκμάθησης, των εκπαιδευτικών μοντέλων εργασίας και της ενσωμάτωσης με την οικονομία και την κυβέρνηση.

Το να ξεπεραστούν οι παραδοσιακές αυθεντίες των επιστημονικών κλάδων που

χαρακτηρίζουν ως επί το πλείστον τη σημερινή εκπαίδευση αποτελεί μια τεράστια πρόκληση που

πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Οι καινοτόμες πρωτοβουλίες στο πεδίο αυτό είναι επιτακτικές,

ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι ο τομέας της εκπαίδευσης θα υποβληθεί σύντομα σε μια μεγάλη αλλαγή

λόγω της εισαγωγής των ρομπότ. Αυτά τα ρομπότ θα επιτρέπουν τη συγκέντρωση περιεχομένου

υψηλής ποιότητας σύμφωνα με τις συγκεκριμένες ανάγκες του μαθητή στο πλαίσιο μιας ιδιωτικής

μαθησιακής προσέγγισης.

Το μέλλον της απασχόλησης: εις βάθος εξέταση βασικών δεξιοτήτων Οι αλλαγές στις εργασιακές ανάγκες που συνδέονται με την εμφάνιση των υπολογιστών

επιβάλλουν μεγαλύτερη ευελιξία στα επαγγέλματα. Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για μια νέα σειρά

δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την εκτέλεση εργασιών, σε συνεργασία με τις τεχνολογίες, και


Σελ. 41 | 60

απαιτούν συνεχή προσαρμογή. Οι εργαζόμενοι χρειάζεται επίσης να εμπλακούν σε μη τυπικές

μορφές μάθησης και συνεχή δια βίου παιδεία. Είναι σημαντική η δημιουργία μιας κουλτούρας

μάθησης στην εταιρεία, ώστε οι υπάλληλοι να είναι έτοιμοι να προσαρμοστούν στις ανάγκες της

καινοτόμου τεχνολογίας που προκύπτουν συνέχεια. Επιπλέον, ο σύνθετος κόσμος μας που

εξελίσσεται ραγδαία απαιτεί σήμερα την εξέταση των προκλήσεων ενός μεγάλου φάσματος κλάδων.

Στον 20ο αιώνα, μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, παρατηρήθηκε μεγάλη ώθηση στην έρευνα.

Πολλοί επιστημονικοί κλάδοι άρχισαν να ακμάζουν, με πολλές νέες ιδέες, γνώσεις και προσεγγίσεις.

Η εξειδίκευση επιτεύχθηκε με τη μελέτη ενός κλάδου και την εστίαση σε ένα επιστημονικό θέμα

διεξοδικά και εις βάθος. Αυτή η προσπάθεια οδηγεί στην απόκτηση περιορισμένης και βαθιάς

γνώσης, που οδηγεί σε ποιοτική εξειδίκευση σε ένα πολύ συγκεκριμένο θέμα. Η εξέλιξη αυτή είναι

ιδιαίτερα σημαντική μέσα σε σταθερές συνθήκες, όπου οι ειδικοί συνεργάζονται για την επίλυση

καθορισμένων προβλημάτων. Ωστόσο, η νέα χιλιετία παλεύει να αντιμετωπίσει κοινωνικά

προβλήματα που εμφανίζονται συνεχώς και τα οποία είναι πολύ σύνθετα για να επιλυθούν από την

οπτική γωνία ενός συγκεκριμένου κλάδου. Αυτά τα προβλήματα, όπως ο υπερπληθυσμός, η

υπερθέρμανση του πλανήτη, οι επιδημίες ή η βιωσιμότητα χρειάζονται ανθρώπους που θα μπορούν

να επανενώσουν την προϋπάρχουσα αποσπασματική γνώση και σοφία με τέτοιο τρόπο ώστε να

προωθούνται καινοτόμες διεπιστημονικές λύσεις. Όπως είπε ο Karl Popper (στην Εθνική Ακαδημία

Επιστημών, Μηχανολογίας & Ιατρικής, 2005): «Δεν είμαστε μαθητές ενός αντικειμένου, αλλά μαθητές

προβλημάτων. Και τα προβλήματα μπορούν να ξεπεράσουν τα όρια οποιουδήποτε αντικειμένου ή

κλάδου.»

Διεπιστημονικές δεξιότητες των μελλοντικών εργαζομένων

Τα επαγγέλματα τα οποία πιθανόν να μην αντικατασταθούν από τους υπολογιστές στο

κοντινό μέλλον είναι αυτά που παρέχουν μοναδικές λύσεις σε σύνθετα προβλήματα. Το μέλλον

βασίζεται σε ολιστικές προσεγγίσεις όσον αφορά στην επίλυση προβλημάτων.

Μια προσέγγιση για την προώθηση του διεπιστημονικού είναι να διαμορφωθούν ομάδες

ειδικών σε ποικίλους επιστημονικούς κλάδους που θα συνεργάζονται για την επίλυση ενός σύνθετου

προβλήματος. Τέτοιες ομάδες θα απαιτούν επίσης άτομα με ταλέντο στο να διαπερνούν τα όρια του

κάθε κλάδου και να φέρνουν σε επαφή τους ειδικούς από διάφορα πεδία. Τα μέλη αυτών των

ομάδων θα έχουν διεπιστημονικές δεξιότητες, δηλαδή θα έχουν την ικανότητα να μιλούν τη γλώσσα

αρκετών κλάδων αν και δεν θα είναι ειδικοί σε κάποιον από αυτούς.

Μια εναλλακτική προσέγγιση είναι να διαμορφωθεί μια ομάδα εργασίας T-shaped, δηλαδή

με άτομα που έχουν πολλές γνώσεις σε ένα κλάδο αλλά μπορούν να εισχωρήσουν και σε άλλους

κλάδους και να μιλήσουν τις γλώσσες τους. Αυτοί οι ειδικοί θα έχουν την ικανότητα να κινηθούν

ανάμεσα στη λεπτομερή αντίληψη των συγκεκριμένων πτυχών μιας λύσης και την ευρύτερη

κατανόηση της.

Στο μέλλον, οι εργαζόμενοι θα αναπτύξουν με φυσικό τρόπο διεπιστημονικές δεξιότητες.

Αρχικά, η μεγάλη διάρκεια ζωής και τα περισσότερα χρόνια εργασίας δείχνουν ότι οι άνθρωποι, κατά

τη διάρκεια της καριέρας τους, θα εκτελούν εργασίες που απαιτούν γνώσεις σε διάφορους κλάδους.

Συνεπώς, θα λαμβάνουν ποικίλες γνώσεις και δεξιότητες, τις οποίες θα μπορούν να συνδυάσουν σε

μελλοντικά επαγγέλματα. Δεύτερον, η τεχνολογία θα συνεχίσει να εξελίσσεται ραγδαία αποσύροντας

λύσεις που θεωρούνται ξεπερασμένες για τους σημερινούς γρήγορους ρυθμούς. Οι μελέτες θα

διαρκούν πιθανόν 2-3 χρόνια το μέγιστο, γεγονός που απαιτεί μεγαλύτερη ευελιξία και ικανότητα

απόκτησης νέων γνώσεων και δεξιοτήτων σε διάφορους κλάδους. Με τον καιρό και καθώς

εξελίσσεται η καριέρα τους, οι εργαζόμενοι θα συνδυάζουν τις προϋπάρχουσες γνώσεις και

δεξιότητες μέχρις ότου η διεπιστημονική προσέγγιση σε προβλήματα/ λύσεις να γίνει ο φυσικός


Σελ. 42 | 60

τρόπος εργασίας.

Οι δεξιότητες που είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένες με διεπιστημονικές προσεγγίσεις

περιλαμβάνουν: (1) κριτική σκέψη απαραίτητη για την αποτελεσματική αξιολόγηση νέων ιδεών, την

επιλογή των καλύτερων και την τροποποίηση τους αν χρειάζεται, (2) σύνθετη σκέψη (αντιτίθεται στην

αναλυτική σκέψη) που επιτρέπει την παγίωση νέων εννοιών και ιδεών με το συνδυασμό γνώσεων

που αποκτήθηκαν από πολλές οπτικές, (3) δημιουργικότητα για τον εντοπισμό του απροσδόκητου

και την εξεύρεση αντισυμβατικών λύσεων, (4) καινοτόμος σκέψη με σκοπό την επιτυχή εφαρμογή

δημιουργικών ιδεών, (5) επικοινωνιακές δεξιότητες που επιτρέπουν την αποτελεσματική ανταλλαγή

ιδεών και την εξήγηση των επιστημονικών γνώσεων στους ενδιαφερόμενους, (6) πρακτική ευφυΐα

που επιτρέπει τη χρήση σύνθετων γνώσεων στην εξεύρεση χρήσιμων λύσεων και (7) προθυμία για

υπέρβαση των ορίων και εξερεύνηση άγνωστων πτυχών του δικού τους πεδίου εξειδίκευσης ή

άλλων πεδίων.

Kοινωνική ευφυΐα

Η κοινωνική ευφυΐα επιτρέπει την άμεση αξιολόγηση καταστάσεων και τη στάση μας σε αυτές

ώστε να υπάρξει επαρκής ανταπόκριση. Πρόσφατα, η κοινωνική ευφυΐα έγινε ένα φλέγων θέμα για

τη βελτίωση της ατομικής ζωής και των συνθηκών εργασίας.

Ο Thorndike έδωσε τον ορισμό της κοινωνικής ευφυΐας στη δεκαετία του 1920. Την όρισε ως

«την ικανότητα κατανόησης και χειρισμού αντρών και γυναικών». Σύμφωνα με τον συγγραφέα, αυτές

είναι οι δεξιότητες που χρειαζόμαστε όλοι για να ευδοκιμήσουμε στη ζωή. Οι κοινωνικές δεξιότητες

ορίζονται ως «η συνετή συμπεριφορά στις διαπροσωπικές σχέσεις». Ή, με άλλα λόγια, ο τρόπος

διαχείρισης των συναισθημάτων και των αντιδράσεων μας σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις

(Thorndike, 1920 στο Goleman, 2010).

Οι κοινωνικές συμπεριφορές παίζουν σημαντικό ρόλο στη νευροπλαστική μεταμόρφωση του

εγκεφάλου. Οι συνεχώς επαναλαμβανόμενες εμπειρίες έχουν ενισχυτική επίδραση στον αριθμό των

νευρώνων και των συνάψεων ανάμεσα τους. Σχηματίζουν, συνεπώς, ένα συγκεκριμένο νευρικό

δίκτυο, που καταλήγει στη σταδιακή μεταμόρφωση του εγκεφάλου μας. Αυτό σημαίνει ότι οι σχέσεις,

καλές ή κακές, έχουν μια μακροχρόνια επίδραση στον εγκέφαλο μας και, συνεπώς, στο πώς

καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας σε σχέση με τους άλλους.

Η κοινωνική ευφυΐα αποτελείται από δύο βασικές δεξιότητες: κοινωνική ευαισθητοποίηση και

κοινωνικές δεξιότητες. Τα κοινωνικά ευφυή άτομα έχουν την ικανότητα να δημιουργούν νέες σχέσεις,

να αντικαθιστούν την ασυνείδητη ταχύτητα ανταπόκρισης με συνειδητή και να διαχειρίζονται τα

αρνητικά συναισθήματα, μετατρέποντας τα σε θετικά. Η κοινωνική ευφυΐα απαιτεί την ικανότητα

εξοικείωσης με τους συνανθρώπους μας, την αναμονή των αντιδράσεων τους αλλά και των δικών

μας και την αναμονή πιθανών συνεπειών.

Η κοινωνική ευφυΐα ενσωματώνει τρεις διαστάσεις: Συναισθηματική ευφυΐα, Νοοτροπία, Συμπεριφορικός τρόπος.


Σελ. 43 | 60

Σχήμα 3 – Διαστάσεις της κοινωνικής ευφυΐας (από το “Social Intelligence | How To Improve Social Intelligence,” n.d.)

Αυτές οι τρεις διαστάσεις μαζί επιτρέπουν στους εργαζόμενους να έχουν μια πετυχημένη

καριέρα, επωφελούμενοι από τους διαθέσιμους οργανωτικούς πόρους τους οποίους αυξάνουν με

την εποικοδομητική συνεισφορά τους, διασφαλίζοντας έτσι την επιτυχία των άλλων οργανωτικών

μελών. Με αυτό τον τρόπο, οι εργαζόμενοι συνεισφέρουν στην επιτυχία του οργανισμού και στη

δημιουργία ενός εμπλουτισμένου εργασιακού περιβάλλοντος.

Στην αναφορά «Η Κοινωνική Ευφυΐα και η Επόμενη Γενιά» (Social Intelligence and The Next

Generation (Lau, 2016)), ο συγγραφέας τονίζει την αυξανόμενη σημασία που δίνουν οι εταιρείες στις

κοινωνικές δεξιότητες με το να υποστηρίζουν την καριέρα των κοινωνικά ευφυών εργαζομένων και

να τους προσφέρουν υψηλότερους μισθούς. Συνεπώς, είναι σημαντικό το εκπαιδευτικό σύστημα να

προωθήσει την ανάπτυξη τέτοιων δεξιοτήτων όπως η λεκτική επικοινωνία αντιλήψεων και

αποτελεσμάτων, η συνεργασία σε ομάδες, η γνωστική επιχειρηματικότητα, η αυτονομία, η ευελιξία,

η ενσυναίσθηση και η αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου.

Δημιουργική ευφυΐα Η δημιουργικότητα έχει αρκετές διαστάσεις και μορφές. Δεν περιορίζεται μόνο στη δημιουργία

νέων κατασκευασμάτων, προϊόντων. Είναι η ικανότητα διεύρυνσης των νοητικών οριζόντων και

υπέρβασης πέρα από τη συνηθισμένη λογική σκέψη. Τροφοδοτείται από την τέχνη και την

κουλτούρα.

Η δημιουργικότητα είναι το αγαθό με τη μεγαλύτερη αξία στην ψηφιακή οικονομία. Η

δημιουργική σκέψη μπορεί να διδαχθεί στο σχολείο, το κολλέγιο ή το πανεπιστήμιο. Δεν μπορεί όμως

να βαθμολογηθεί ή να εξεταστεί όπως άλλες δεξιότητες. Αναπτύσσεται μέσω της ποικιλομορφίας

στις εμπειρίες ζωής και σε περιβάλλοντα όπου οι προκαταλήψεις μπορούν να τεθούν εύκολα υπό

αμφισβήτηση. Η δημιουργικότητα απαιτεί ενημέρωση και ευκαιρίες εμπειρίας και πληροφόρησης και

απαιτεί ανοχή στα λάθη.

Οι πέντε ικανότητες που ακολουθούν εντοπίζονται μέσα από τη μελέτη των συνηθειών και

νοοτροπιών των πιο δημιουργικών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο:

1. Αναζήτηση γνώσης (Knowledge Mining) – οι δημιουργικοί άνθρωποι ψάχνουν επιμελώς

οτιδήποτε προϋπήρχε, αναμειγνύοντας φαινομενικά άσχετα πεδία ή φορείς γνώσεων. Έχουν

επίγνωση των δικών τους γνώσεων και δεξιοτήτων για να μπορέσουν να δημιουργήσουν

συνδέσμους με το καινούριο. Οι δημιουργικοί άνθρωποι αναπτύσσουν περιβάλλοντα και


Σελ. 44 | 60

καταστάσεις που ενισχύουν τη σύνδεση με την εμπειρία του παρελθόντος, αναζητούν το

νόημα και ίσως ανακαλύψουν εννοιολογικές αλήθειες δύσκολα προσβάσιμες στους άλλους.

2. Διαμόρφωση - ερμηνεία του κόσμου μέσα από συγκεκριμένες, ποικίλες οπτικές. Οι δημιουργικοί άνθρωποι έχουν την ικανότητα να αποδεσμεύονται από υφιστάμενες αντιλήψεις, να εμπλέκονται με άλλους ανθρώπους και δραστηριότητες ώστε να συμπληρώνουν τις αντιλήψεις τους, και να φανταστούν πέρα από το κοινωνικά αποδεκτό.

3. Παιχνίδι – Μάθηση και πείραμα αποτελούν για τα άτομα αυτά διασκέδαση και όχι υποχρέωση.

Οι αποτυχίες αντιμετωπίζονται ως σημαντικά μαθήματα ζωής και χρησιμοποιούνται για αναθεώρηση και δράση.

4. Κατασκευές – οι δημιουργικοί άνθρωποι θέλουν να δημιουργήσουν κάτι πρωτότυπο που θα

αμφισβητεί την εγκυρότητα των νέων ιδεών και αντιλήψεων. Απολαμβάνουν να βλέπουν τα προϊόντα της φαντασίας τους.

5. Στροφή – Πορεία από την έμπνευση στην παραγωγή. Δεν θέλουν όλοι οι δημιουργικοί

άνθρωποι να παράγουν εμπορικά προϊόντα και υπηρεσίες από τα πρωτότυπα τους. Γι’ αυτό χρειάζεται μια καινοτόμος διαδικασία που θα προωθεί την συνεργασία ανάμεσα στους δημιουργικούς υπαλλήλους, τους υπεύθυνους υλοποίησης, τους εμπόρους και τους πωλητές.

Διαλειτουργικές δεξιότητες Οι διαλειτουργικές δεξιότητες αναπτύσσονται από τους εργαζόμενους που ενδιαφέρονται να

μάθουν πώς να εκτελούν διάφορα καθήκοντα στον οργανισμό. Αυτό γινόταν παραδοσιακά με

στρατηγικές κυκλικής εναλλαγής καθηκόντων, κατά τις οποίες οι εργαζόμενοι έπρεπε να δουλεύουν

σε διάφορα τμήματα και λειτουργικές μονάδες στον οργανισμό.

Σήμερα, αυτές οι δεξιότητες αναπτύσσονται εκ των προτέρων από τους εργαζόμενους που

επιθυμούν να έχουν καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης. Η ιδέα είναι να κατανοήσει ο εργαζόμενος

όσο το δυνατό περισσότερες λειτουργίες στους οργανισμούς ώστε να είναι σε θέση να προτείνει νέες

ρυθμίσεις και να δημιουργήσει νέες συνεργασίες που βελτιώνουν την απόδοσή του αλλά και την

απόδοση των άλλων εργαζομένων. Αυτό οδηγεί σε πολλά πλεονεκτήματα: (1) επιτρέπει στον

εργαζόμενο να επικοινωνεί με τους άλλους εργαζόμενους σε άλλες λειτουργικές μονάδες και να

επηρεάζει τις ενέργειες τους, (2) επιτρέπει στον εργαζόμενο να ενσωματώσει καλύτερα την εργασία

του στην εργασία των άλλων συναδέλφων, (3) ενισχύει την αποτελεσματική διοίκηση αφού οι

προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άλλοι γίνονται πιο εύκολα κατανοητές και ο καθορισμός των

στόχων γίνεται πιο ρεαλιστικός, (4) αυξάνει τις πιθανότητες επαγγελματικής ανέλιξης, αφού ο

εργαζόμενος γίνεται πιο γνωστός στους άλλους και αναγνωρίζεται η ικανότητα του να παρεμβαίνει

σε πολλές δραστηριότητες σχετικές με την επιχείρηση.

Η ανάπτυξη διαλειτουργικών δεξιοτήτων απαιτεί ευελιξία στην εκμάθηση διαφόρων γνώσεων

και διαδικασιών, αλλά και κοινωνική ευφυΐα ώστε ο εργαζόμενος να αντιμετωπίζεται ως συνδετικός

κρίκος στον οργανισμό και όχι ως κάποιος που θέλει να παρέμβει σε καθήκοντα που δεν είναι δικά

του.


Σελ. 45 | 60

Μέρος VII. Για ένα πιο δίκαιο χώρο εργασίας: οι προβλεπόμενες

προκλήσεις Σε αυτό το μέρος των οδηγιών, εξετάζονται οι ηθικές αρχές των νέων μοντέλων εργασίας.

Θα αναλυθεί ο ρόλος των ανθρώπων σε επαγγέλματα που πρόκειται να ψηφιοποιηθούν.

Θα συζητηθούν επίσης οι βραχυπρόθεσμες προκλήσεις από την επιμόρφωση του

παρόντος εργατικού δυναμικού για να αναπτυχθούν μελλοντικά βιώσιμες δεξιότητες.

Παρόλο που η έρευνα των Osborne και Frey (2017) προέβλεψε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες

περισσότερα από 47% των σημερινών επαγγελμάτων θα εξαφανιστούν στα επόμενα χρόνια (χωρίς

να επισημαίνει ένα πιο συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο), νεότερες έρευνες, κυρίως από Ευρωπαίους

μελετητές, καταλήγουν σε πιο αισιόδοξα συμπεράσματα. Ωστόσο, όλες οι έρευνες αναφέρουν ότι θα

προκύψουν μεγάλες αλλαγές στην αγορά εργασίας.

Ο μεγάλος κίνδυνος του τερματισμού επαγγελμάτων ή της αυτοματοποίησης δεν εντοπίζεται

μόνο στη βιομηχανία, αλλά και σε επαγγέλματα διοίκησης και υπηρεσιών. Ωστόσο, οι νέες

τεχνολογίες δημιουργούν και νέα επαγγέλματα. Απαραίτητη θα είναι η εξειδικευμένη εκπαίδευση για

την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και ικανοτήτων για νέους αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας

εργαζομένους. Απαραίτητη θα είναι επίσης και η προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος και

της ροής της γνώσης αλλά και η υποστήριξη των ευκαιριών για συλλογικές καινοτομίες με τη

συνεργασία διαφόρων φορέων που συνδέονται με κοινούς στόχους και ενδιαφέροντα.

Παρόλη την ενδεχόμενη ευεργετική επίδραση της τεχνολογίας στην οικονομική ανάπτυξη,

είναι σημαντικό να συζητηθούν επίσης και οι πιθανές αρνητικές συνέπειες στην αγορά εργασίας.

Αυτές οι συνέπειες αφορούν υψηλή ανεργία, αυξανόμενη ανισότητα και αλλαγή στην κατάσταση

απασχόλησης από μόνιμους υπαλλήλους σε «άτυπη μορφή απασχόλησης». Αυτές (μέχρι τώρα) οι

άτυπες μορφές απασχόλησης προσφέρουν ως ένα βαθμό επαγγελματική ασφάλεια, πληρωμένες

υπερωρίες και διακοπές, ενώ οι νέες προσωρινές μορφές απασχόλησης τείνουν να καταλήξουν στη

μείωση της ποιότητας των εργασιακών συνθηκών.

Το πρόβλημα της ανεργίας ανοίγει νέα ευαίσθητα πεδία και μπορεί να επιφέρει σοβαρές

συνέπειες στο άτομο. Απώλεια δουλειάς δεν σημαίνει μόνο απώλεια εισοδήματος, αλλά μπορεί να

αποτελέσει ένα σοβαρό πλήγμα για όλη την οικογένεια, ειδικά όταν μόνο ένα άτομο φέρνει χρήματα

στο σπίτι. Μια τέτοια κατάσταση οδηγεί, συνεπώς, σε μείωση της αυτοπεποίθησης, χαμηλή

αυτοεκτίμηση, ανικανότητα κριτικής αξιολόγησης του περιβάλλοντος. Σε μακροπρόθεσμο στάδιο,

μπορεί να καταλήξει σε φτώχεια, χρόνιο αλκοολισμό, κατάθλιψη, ή ακόμη και αυτοκτονία.

Ο ρόλος των εθνικών ιδρυμάτων που προωθούν την απασχόληση και ρυθμίζουν την αγορά

εργασίας καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός, αφού δρουν ως συντονιστές ανάμεσα στην προσφορά και

τη ζήτηση των επαγγελμάτων. Μπορούν, με αυτό τον τρόπο, να ενημερώσουν όχι μόνο τους πολίτες

αλλά και επαγγελματικά εκπαιδευτικά ιδρύματα για τις μελλοντικές αλλαγές στην οικονομία και την

επίδραση τους στα επαγγέλματα. Η ενεργός πολιτική της αγοράς εργασίας πρέπει επίσης να

παρακολουθεί τις τάσεις στον τομέα των αναγκών για νέες δεξιότητες και ικανότητες.

Γήρανση, δημογραφική αλλαγή και υγεία Ως το 2050, υπολογίζεται ότι θα ζουν σε αυτό τον πλανήτη 9.5 δισεκατομμύρια άνθρωποι,

που σημαίνει 30% περισσότεροι απ’ ότι σήμερα. Ο αριθμός των ανθρώπων ηλικίας άνω των 65 θα

είναι τριπλάσιος. Ο αριθμός των εκατοντάχρονων θα αυξηθεί σημαντικά.


Σελ. 46 | 60

Από την άλλη, οι άνθρωποι ηλικίας 15 ως 29 ετών, που τώρα αντιστοιχούν στο 19.3% του

πληθυσμού3, αναμένεται να μειωθούν στο 15.3% του ευρωπαϊκού πληθυσμού το 2050.

Αυτές οι προβλέψεις προκαλούν προβλήματα όπως η γήρανση του εργασιακού πληθυσμού,

πιο αργή συνταξιοδότηση και οργάνωση υγιούς ζωής, ένα σταθερό σύστημα υγείας και σύνταξης. Η

γήρανση αποτελεί, λοιπόν, μια πρόκληση για την οικονομία, αφού μειώνεται ο πληθυσμός που είναι

ηλικιακά κατάλληλος να εργαστεί. Ταυτόχρονα, το μερίδιο του ηλικιωμένου πληθυσμού, το οποίο

εξαρτάται από την κρατική χρηματική υποστήριξη, αυξάνεται. Οι κυβερνήσεις συζητούν για αύξηση

του ορίου συνταξιοδότησης. Με αυτό τον τρόπο, τα μεγαλύτερα σε ηλικία μέλη της κοινωνίας θα

μπορούν να συνεχίσουν τη συνεισφορά τους στο εργατικό δυναμικό, και ταυτόχρονα, να λειτουργούν

ως μέντορες για τη νεότερη γενιά που δεν έχει εργασιακή εμπειρία. Οι νέοι με τη σειρά τους, μπορούν

να παρέχουν στους μεγαλύτερους συναδέλφους τους ψηφιακές γνώσεις. Συνεπώς, η συνεργασία

μεταξύ γενεών μπορεί να αποτελέσει κλειδί για τη δια βίου μάθηση.

Το βασικό πρόβλημα της μεγαλύτερης γενιάς είναι το γεγονός ότι πολλοί δεν είναι

εξοικειωμένοι με την τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας (ΤΠΕ) και τις εφαρμογές της. Αυτή

η έλλειψη γνώσης προκαλεί την αντίσταση και τη δυσπιστία άλλων χρηστών πιο εξοικειωμένων στις

νέες τεχνολογίες. Ωστόσο, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι μια τέτοια κατάσταση πρόκειται να αλλάξει

τα επόμενα δέκα ή δεκαπέντε χρόνια.

Αναμένεται ότι στο μέλλον η σημασία των ΤΠΕ στην στήριξη των μεγαλύτερων ανθρώπων

θα συνεχίσει να αυξάνεται, όπως και η εξέλιξη των εργαλείων και λύσεων ΤΠΕ στους τομείς της

υγείας και της ενεργούς ζωής. Οι νέες τεχνολογικές λύσεις θα επιτρέπουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία,

αυτονομία, ενημέρωση και ένταξη των ηλικιωμένων.

Νέες υπηρεσίες της ψηφιακής οικονομίας: πλατφόρμα και οικονομία διαμοιρασμού Σε συζητήσεις για την ψηφιακή οικονομία, γίνεται γενικά ένας διαχωρισμός ανάμεσα στις παραδοσιακές εταιρείες και τις εταιρείες της «ψηφιακής γενιάς» (‘digital natives’). Οι παραδοσιακές εταιρείες επιδιώκουν να προσαρμοστούν στις νέες τεχνολογίες εισάγοντας την τηλεργασία, την ηλεκτρονική εργασία, τα κοινοτικά κτήρια κ.α. στο εργασιακό τους σύστημα. Οι εταιρείες «ψηφιακής γενιάς», δηλαδή οι εταιρείες που δημιουργήθηκαν με και ως αποτέλεσμα των νέων τεχνολογιών, χαρακτηρίζονται από μια ουσιαστικά διαφορετική μορφή εργασιακής οργάνωσης, πιο ευέλικτη και δομημένη σε ερευνητικό επίπεδο, πιο ανοιχτή στο οικοσύστημα, πολύ πιο αποτελεσματική, ειδικά σε ό,τι αφορά την εξάπλωση της καινοτομίας: ανοιχτός χώρος, ιστότοποι συνεργασίας, ανοιχτά δεδομένα, πληθοπορισμός και άλλα. Αυτή η «ευελιξία» σχετίζεται με το χώρο εργασίας, τα ωράρια εργασίας και τη σχέση υποταγής εργοδότη και εργαζομένου και δεν σημαίνει απαραίτητα μεγαλύτερη ελευθερία για τον εργαζόμενο. Η εξέλιξη αυτή έχει επίδραση στη διοίκηση, καθώς επίσης και στις νέες μορφές μη- μισθωτής απασχόλησης, όπως οι αυτοεργοδοτούμενοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται διαρκώς. Η εξ αποστάσεως εργασία που βασίζεται στις νέες τεχνολογίες παρέχει ένα συγκεκριμένο επίπεδο ευελιξίας, αυτονομία και μεγαλύτερη ευθύνη για τους εργαζόμενους. Οι νέες μορφές απασχόλησης πράγματι κινδυνεύουν με το να απαιτούν από τον εργαζόμενο να είναι διαθέσιμος όλες τις ώρες, σε όλους τους τόπους αφού οι νέες τεχνολογίες ξεπερνούν ή εκμηδενίζουν τα παραδοσιακά όρια επαγγελματικού χρόνου και τόπου (προγράμματα ωραρίου εργασίας).

3 http://www.populationeurope.org/

http://www.populationeurope.org/


Σελ. 47 | 60

Σύμφωνα με την Eurofound (Mandl et al., 2015), «η εξ αποστάσεως εργασία που βασίζεται σε

ΤΠΕ παρέχει μερική ευελιξία, αυτονομία και ενδυνάμωση, αλλά εμπεριέχει και τον κίνδυνο

εντατικοποίησης της εργασίας, έντονου άγχους, αύξησης των ωρών εργασίας και ανάμειξης της

εργασίας και της προσωπικής ζωής. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ανάθεση των παραδοσιακών

ευθυνών ενός υπαλλήλου, όπως την υγεία και την προστασία της ασφάλειας, σε εξωτερικό

συνεργάτη».

Μήπως όλοι θα μετατραπούμε στο μέλλον σε ελεύθερους επαγγελματίες και

αυτοεργοδοτούμενους; Είναι αυτό το τέλος της οικονομίας σταθερού μισθού; Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα

για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Mandl et al., 2015) έχει αναλύσει τις «νέες

μορφές απασχόλησης» που αναπτύσσονται στην Ευρώπη και λίγο ή πολύ μεταβάλλουν ριζικά τις

παραδοσιακές σχέσεις εργοδότη και εργοδοτούμενου.

Η ανάπτυξη νέων υπηρεσιών έχει εισάγει στην αγορά νέους παράγοντες: «πλατφόρμες».

Είναι «παράλληλοι» παράγοντες οι οποίοι φαίνεται, τουλάχιστον προς το παρόν, ότι δρουν έξω από

τις τοπικές, εθνικές και ευρωπαϊκές ρυθμίσεις, είτε αφορά διοικητικές ή τεχνικές πλευρές, είτε τη

φορολογία και την κοινωνική ασφάλεια. Η τακτική που προτιμάται είναι αυτή του τετελεσμένου

γεγονότος (fait accompli). Η ραγδαία ανάπτυξη αυτών των πλατφόρμων οδηγεί το νομοθετικό πλαίσιο σε

αδυναμία να συμβαδίσει με τις εξελίξεις και έχει μεγάλη επίδραση στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας με την

ολοκληρωτική αδιαφορία για τις προδιαγραφές εργασίας.

Στην «Οικονομία Διαμοιρασμού», προσφέρονται πολλές άλλες υπηρεσίες που δεν απαιτούν

μεγάλη επένδυση. Το εύρος των υπηρεσιών κυμαίνεται από την παροχή σχετικά ανειδίκευτης

εργασίας (π.χ. παροχή βοήθειας στη μετακόμιση, επισκευή βρύσης που στάζει, διακόσμηση

αίθουσας για πάρτι) στην παροχή πολύ εξειδικευμένων υπηρεσιών: σύμβουλοι, λογιστές, δικηγόροι,

γιατροί, κ.α. Άλλα παραδείγματα είναι οι υπηρεσίες διαμονής μεταξύ ιδιωτών (Airbnb), οι κρατήσεις

σε ξενοδοχεία (Booking), καινοτόμος χρηματοδότηση (LendingClub), ή ηλεκτρονικές πωλήσεις

(eBay, Amazon).

Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν αυτές οι νέες υπηρεσίες είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο

που να δίνει μια θετική εικόνα της νέας αυτής αγοράς υπηρεσιών: «κοινότητα», «ανταλλαγή»,

«διαμοιρασμός», «γειτονιά», κ.α. Ωστόσο, όταν ο «διαμοιρασμός» σημαίνει ότι μια εταιρεία είναι

μεσολαβητής ανάμεσα σε καταναλωτές που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, δε θεωρείται πλέον

διαμοιρασμός. Οι καταναλωτές πληρώνουν για να έχουν πρόσβαση στα αγαθά ή στις υπηρεσίες

κάποιου άλλου για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο και, συνεπώς, πρόκειται για μια οικονομική

ανταλλαγή.

Στην αποκαλούμενη, λοιπόν, οικονομία διαμοιρασμού, ο διαμοιρασμός συνήθως

ακολουθείται από πληρωμή, η συνεργασία μοιάζει με απόρριψη και οι εταιρικές σχέσεις είναι

εκμετάλλευση. Οι καταναλωτές τέτοιων υπηρεσιών ενδιαφέρονται περισσότερο για χαμηλότερες

τιμές και άνεση παρά για καλλιέργεια κοινωνικών σχέσεων με την εταιρεία ή άλλους καταναλωτές.

Στην εικονική αυτή αγορά, οι εργαζόμενοι πλούσιων χωρών δεν μπορούν να συνεργαστούν

με αυτούς των αναπτυσσόμενων χωρών – οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι έχουν ευκαιρίες μόνο αν

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε τιμές που συμβαδίζουν με τον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Με την

ανάπτυξη της τηλεργασίας, προέκυψε ένας αυξανόμενος ανταγωνισμός ανάμεσα στις κοινότητες

χαμηλόμισθων εργαζομένων που οδήγησε στην μείωση της ποιότητας των εργασιακών συνθηκών.

Οι πλατφόρμες χωρίς την ευθύνη της νόμιμης ή κοινωνικής ασφάλειας επικεντρώνονται

αποκλειστικά στο βασικό τομέα εμπορικής τους δραστηριότητας που συνίσταται στη σχέση

προσφοράς και ζήτησης. Αρνούνται όλες τις άλλες ευθύνες ή δεσμεύσεις. Η Upwork παρέχει τις


Σελ. 48 | 60

υπηρεσίες περισσότερων από 10 εκατομμύριων εργαζομένων αλλά αρνείται να αυτοθεωρηθεί

εργοδότης. Παρόμοια, η Airbnb και η Uber έχουν γίνει σημαντικοί παροχείς υπηρεσιών διαμονής και

μεταφοράς, αλλά δεν έχουν ούτε ένα δωμάτιο ή όχημα, δεν αναλαμβάνουν ούτε την ελάχιστη

συμβατική, νόμιμη ή ποινική ευθύνη στην υπηρεσία μεσολάβησης τους, και προσλαμβάνουν

προσωπικό με το ελάχιστο όριο μισθού. Η Upwork, η Airbnb, ή η Uber δεν έχουν περισσότερες από

λίγες εκατοντάδες άμεσους εργοδοτούμενους.

Συνθήκες εργασίας στην ψηφιακή οικονομία: ευελιξία και εξατομίκευση Οι τεχνικές εξελίξεις αλλάζουν ριζικά όχι μόνο τις προοπτικές υπό τις οποίες εκτελούνται

κανονικά οι εργασίες, αλλά και τις συνθήκες εργασίας που εφαρμόζονται. Αυτό συμπεριλαμβάνει το

από ποιόν, πού, πότε, και πώς εκτελείται η εργασία. Μια τέτοια ευελιξία στις συνθήκες εργασίας είναι

ιδιαίτερα ευεργετική για την Εργασία 4.0. Παρόλ’ αυτά, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι

ο θετικός ρόλος της καινοτομίας που φέρνει η τεχνολογία δεν προκύπτει αυτόματα. Ο βαθμός

ευελιξίας των συνθηκών εργασίας πρέπει να εξισορροπηθεί με το βαθμό ασφάλειας των

εργαζομένων.

Προϋπόθεση για μια πιο ευέλικτη παραγωγή είναι τα Μεγάλα Δεδομένα- η συλλογή και

επεξεργασία μεγάλου αριθμού δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Το διαδίκτυο συνδέει εταιρείες,

παραγωγικές μονάδες και πελάτες. Με αυτό τον τρόπο, δημιουργούνται νέες, πάντα ενημερωμένες,

συνδέσεις ανάμεσα στην παραγγελία, την παραγωγή και την παράδοση. Υπάρχει μεγάλη ευελιξία

στις εταιρείες με τη μέθοδο της ανάθεσης σε εξωτερικό συνεργάτη και τη δικτύωση, η οποία απαιτεί

ευελιξία και στο εργατικό δυναμικό. Αυτό αξιοποιείται από την γρήγορη ανάλυση τεράστιου όγκου

δεδομένων που παράγεται από χιλιάδες συνδεδεμένα συστήματα. Έπειτα, αυτές οι αναλύσεις

χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σύνθετων απεικονίσεων και την ανατροφοδότηση έξυπνων

συστημάτων.

Η ευελιξία στις συνθήκες εργασίας περιλαμβάνει τη συμφωνία μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη για προσαρμογή στις απαιτήσεις της αγοράς σε σχέση με το ποιος θα κάνει την εργασία (το καθήκον), το πότε (ο χρόνος), το πού (χώρος) και το πώς (προσέγγιση) θα εκτελεστεί η εργασία. Συνεπώς, οι συνθήκες εργασίας εξατομικεύονται, δίνοντας ευκαιρία για συλλογική ευφυΐα, κατά την οποία οι εργαζόμενοι ενθαρρύνονται να συνεργαστούν για την εκτέλεση σύνθετων εργασιών. Μπορεί επίσης να καταλήξει σε αδυναμία και απομόνωση.

Ευελιξία στα Ωράρια Η ψηφιοποίηση επικαλύπτει χρονικούς περιορισμούς παραγωγής. Η εργασία γίνεται πιο

ευέλικτη και πιο ανεξάρτητη. Νέες μορφές απασχόλησης εμφανίζονται, οι οποίες αντικατοπτρίζουν

αυτές τις αλλαγές.

Αρχικά, η ευελιξία στα ωράρια συμπεριλαμβάνει θέσεις με λιγότερες ώρες εργασίας παρά θέσεις πλήρους απασχόλησης:

Η θέση μερικής απασχόλησης αντιστοιχεί σε ένα ωράριο από 40 ώρες την εβδομάδα μέχρι μια

πιο σύντομη εβδομάδα, σε μόνιμη βάση.

Η προσωρινή εργασία απασχολεί εργαζόμενους για περιορισμένο χρόνο- για μια σεζόν ή μια έρευνα.

Η περιστασιακή εργασία ανάλογα με τη ζήτηση (On call work or on-demand work)

απασχολεί εργαζόμενους σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο που υπάρχει ανάγκη. Πολλοί

οργανισμοί υπογράφουν συμβόλαιο με περιστασιακούς εργαζόμενους (on-call workers)

ώστε να εξασφαλίζουν για τις επιχειρήσεις άμεση αντικατάσταση υπαλλήλων που

αρρωσταίνουν κατά τη διάρκεια της μέρας.

Key-time staffing επιτρέπει στις επιχειρήσεις να κάνουν προσαρμογές ανά ώρα στο


Σελ. 49 | 60

προσωπικό σύμφωνα με τις διακυμάνσεις στην εξυπηρέτηση πελατών ή στη ζήτηση

παραγωγής. Αυτό το είδος εργασίας εφαρμόζεται στις βιομηχανίες υπηρεσιών όπως στα

εστιατόρια φαστ φούντ, στις υπεραγορές ή στις τράπεζες.

Δεύτερον, η ευελιξία στο ωράριο αντικατοπτρίζεται και σε δουλειές με διαφορετική οργάνωση

των ωρών εργασίας, όπως:

Συμπιεσμένες εργάσιμες ώρες (Compressed workweeks) σημαίνει ότι ο εργαζόμενος

δουλεύει κανονικά 40 ώρες την εβδομάδα, αλλά σε λιγότερες μέρες. Για παράδειγμα, αντί για

5 μέρες των 8 ωρών, ο εργαζόμενος δουλεύει 4 ημέρες, 10 ώρες κάθε μέρα. Αυτή η

συμφωνία είναι ιδανική για εργαζόμενους που χρειάζεται να μετακινούνται από και προς τη

δουλειά.

Η εργασία με πληρωμή βασισμένη στην απόδοση (Performance related pay) αφορά

στην πληρωμή μισθού που δεν εξαρτάται από τις ώρες εργασίας αλλά από το επίπεδο

απόδοσης του εργαζομένου στην εκτέλεση μιας εργασίας. Αυτή η μορφή απασχόλησης

εφαρμόζεται σε επαγγέλματα όπως πωλητές αυτοκινήτων ή εργαζόμενοι στη γραμμή

παραγωγής.

Μερικές έρευνες δείχνουν ότι αυτές οι μορφές απασχόλησης μπορούν να οδηγήσουν σε

υψηλότερο δείκτη απασχόλησης, αφού προσφέρουν την ευκαιρία σε άτομα που δεν μπορούν να

έχουν μια θέση πλήρους απασχόλησης να μπουν στην αγορά εργασίας. Αυτός είναι και ένας λόγος

που τέτοιου είδους δουλειές με ευελιξία στο ωράριο αποκτούν όλο και περισσότερη υποστήριξη στην

κρατική πολιτική με τους ασταθείς βαθμούς ελέγχου, ρύθμισης και κοινωνικής ασφάλισης που τις

χαρακτηρίζουν.

Ευελιξία στο χώρο εργασίας Η ευελιξία στο χώρο εργασίας έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την οργάνωση και

διαχείριση της εργασίας μεταξύ των εταιρειών αλλά και μέσα σε αυτές. Η παραγωγή μπορεί να

δικτυωθεί, ακόμη και πέρα από τα όρια της εταιρείας. Οι εταιρείες μπορούν να αναθέτουν τη δουλειά

που πρέπει να γίνει σε εξωτερικό συνεργάτη, ο οποίος βρίσκεται στην άλλη πλευρά του κόσμου. Οι

διαδικασίες είναι λιγότερο συγκεντρωτικές, με μεγαλύτερα επίπεδα τοπικής αυτορρύθμισης. Η πιο

συνηθισμένη μορφή εργασίας με ευελιξία χώρου συμπεριλαμβάνει την τηλεργασία (teleworking),

όπου οι εργαζόμενοι δεν μετακινούνται από και προς τη δουλειά αλλά χρησιμοποιούν τεχνολογίες

τηλεπικοινωνίας (WiFi, tablets, smartphones) για να δουλέψουν από έναν άλλο χώρο: από το σπίτι,

μια καφετέρια, ή έναν ειδικό χώρο, όπως κέντρα εργασίας στη γειτονιά (neighborhood work

centers), όπου εργαζόμενοι από διάφορες εταιρείες μπορούν να δουλεύουν δίπλα-δίπλα. Ένα άλλο

παράδειγμα εργασίας με ευελιξία χώρου είναι το εικονικό γραφείο ( virtual office), όπου οι

άνθρωποι που κατέχουν τα εργαλεία υψηλής τεχνολογίας μπορούν να δουλεύουν οπουδήποτε και

οποιαδήποτε στιγμή και να συνεργάζονται ακόμη και με συναδέλφους.

Η ευελιξία στο χώρο εργασίας καλύπτει όχι μόνο το θέμα του χώρου εργασίας, αλλά και την

οργάνωση του χώρου εργασίας. Η αναδιάρθρωση των γραφείων από τη συνηθισμένη οργάνωση σε

εξατομικευμένους μικρούς χώρους σε ένα πιο κοινόχρηστο χώρο, ίσως διευκολύνει την ομαδική

εργασία και την επίλυση προβλημάτων, και ίσως μειώσει το κόστος σε έργα υποδομής. Ακόμη και το

κόστος της διοίκησης ίσως μειωθεί αφού οι πιο συγκεντρωτικοί χώροι εργασίας θα μεταβάλουν το

σημείο εστίασης από τη «διοίκηση εποπτείας» στη «διοίκηση για αποτελέσματα». Οι αυξημένες

ευκαιρίες για επικοινωνία μεταξύ των υπαλλήλων θα οδηγήσουν σε αύξηση της αλληλοϋποστήριξης,

μείωση του εργασιακού άγχους και αυξημένη παραγωγικότητα. Η ευελιξία στο χώρο εργασίας είναι

ιδιαίτερα συνηθισμένη σε πιο «δημιουργικά» επαγγέλματα όπως το μάρκετινγκ, η ανάπτυξη

λογισμικού ή η έρευνα.


Σελ. 50 | 60

Λειτουργική ευελιξία

Μέσα στις εταιρείες, εντοπίζεται επίσης μια αυξημένη ανάγκη για λειτουργική ευελιξία, δηλαδή

το βαθμό στον οποίο οι εργαζόμενοι μπορούν να μεταφερθούν από μια δραστηριότητα σε άλλη, από

ένα καθήκον σε άλλο. Ένας τρόπος να επιτευχθεί η λειτουργική ευελιξία είναι η ανάθεση εργασίας

σε εξωτερικό συνεργάτη.

Οι εταιρείες εξωτερικής ανάθεσης (Outsourcing firms) είναι ανεξάρτητες εταιρείες που

παρέχουν υπηρεσίες σε πολλές επιχειρήσεις. Οι πιο διαδεδομένες εταιρείες εξωτερικής ανάθεσης

προσφέρουν υπηρεσίες υπαλλήλων, κυλικείου, ασφάλειας, καθαριότητας και συντήρησης,

λογιστική, διαδικασίες διεκδίκησης (ασφάλισης), εκτύπωση, διαχείριση υπολογιστικών συστημάτων,

προώθηση πωλήσεων και προϊόντων.

Ωστόσο, η λειτουργική ευελιξία μπορεί να επιτευχθεί και μέσα στην εταιρεία, με την

προώθηση της κυκλικής εναλλαγής καθηκόντων (αλλαγή εργαζομένων ανάμεσα σε δύο ή

περισσότερες εργασίες ή καθήκοντα), με την επιμόρφωση των υπαλλήλων σε διάφορα καθήκοντα

και την αλλαγή στη δομή της διοίκησης.

Ευελιξία στην προσέγγιση Το διαδίκτυο βοηθάει τους εργοδότες να βρουν ανθρώπινο δυναμικό στην παγκόσμια αγορά

εργασίας, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει πολλές δυνατότητες στους εργαζομένους να απολαύσουν την

ευελιξία και τα πλεονεκτήματα των θέσεων μερικής απασχόλησης. Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων

(ΙοΤ) παρέχει τεράστιες ευκαιρίες για ευέλικτες συνθήκες εργασίας. Υπάρχει μια έντονη ζήτηση για

εξατομίκευση των προϊόντων, που θα δώσει ώθηση σε νέες μορφές οικονομίας.

Για παράδειγμα, η οικονομία μεταξύ ομότιμων ή P2P (Peer-to-Peer economy) είναι μια νέα

αποκεντρωμένη μορφή οικονομίας, στην οποία ο πωλητής και ο αγοραστής συνδέονται άμεσα,

χωρίς κανένα μεσολαβητή. Όλη η διαδικασία παραγωγής εκτελείται από το άτομο στο οποίο ανήκει

και το τελικό προϊόν. Παρόλ’ αυτά, προκύπτουν ζητήματα σχετικά με την ποιότητα, την ασφάλεια και

την διαφάνεια των αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρονται, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί η

Πλατφόρμα Οικονομίας (Platform Economy). Οι πλατφόρμες έχουν διάφορους τρόπους να

ελέγχουν την ανεπαρκή ποιότητα της P2P οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων μηχανισμών

επιβεβαίωσης της ταυτότητας και αξιολόγησης της αξιοπιστίας του συμμετέχοντος. Οι παροχείς

πλατφόρμας οικονομίας δημιουργούν διαδικτυακές δομές που επιτρέπουν ένα ευρύ φάσμα

ανθρώπινων δραστηριοτήτων και διασυνδέσεων. Μερικά παραδείγματα συμπεριλαμβάνουν την

ανάπτυξη λογισμικού ανοικτού κώδικα (πλατφόρμες που υποστηρίζουν τη συμμετοχή κάθε

προγραμματιστή στην ανάπτυξη ενός σύνθετου λογισμικού, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από

οποιονδήποτε έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο), τo TaskRabbit (που είναι μια διαδικτυακή και κινητή

αγορά η οποία αντιστοιχίζει τον ελεύθερο επαγγελματία με την τοπική ζήτηση, επιτρέποντας στους

καταναλωτές να βρουν άμεση βοήθεια για τις καθημερινές τους εργασίες, όπως το καθάρισμα, την

μετακόμιση, την παράδοση και άλλες εργασίες που απαιτούν τεχνίτη), το AirBnB (μια εναλλακτική

επιλογή αντί για ξενοδοχεία, όπου άτομα προσφέρουν κατάλυμα σε άλλα άτομα στο σπίτι τους), το

Uber (μια εναλλακτική επιλογή αντί για υπηρεσίες ταξί, όπου οι επιβάτες ψάχνουν για διαθέσιμο

αυτοκίνητο μέσω μιας εφαρμογής) ή το Etsy (για την πώληση χειροποίητων προϊόντων).

Εξιδεικευμένα άτομα μπορούν επίσης να δουλέψουν σε παγκόσμιες ομάδες για να

εκπληρώσουν καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί. Οι πλατφόρμες συνεργασίας (Collaborative

platforms) προσφέρουν ευκαιρίες για κοινοποίηση πληροφοριών, εκτέλεση δραστηριοτήτων στο

διαδίκτυο από γεωγραφικά διασκορπισμένες ομάδες και επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο.


Σελ. 51 | 60

Ευελιξία με ασφάλεια (Flexicurity) Η νέα τάση ευελιξίας, ωστόσο, εγείρει ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια των

εργαζομένων. Από τη μια πλευρά, μικρότερες επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες για

συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, από την άλλη, υπάρχει ο κίνδυνος της κοινωνικής ανασφάλειας

και της αυξανόμενης ευαισθησίας στις επιχειρήσεις, ειδικά σε τομείς με περιορισμένο ή καθόλου

έλεγχο. Έτσι, έχει αναπτυχθεί ο νέος όρος «Ευελιξία με ασφάλεια» (Flexicurity), που ορίζεται ως μια

ενσωματωμένη στρατηγική για βελτίωση της ευελιξίας αλλά και της ασφάλειας στην αγορά εργασίας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η «Ευελιξία με ασφάλεια» έχει τέσσερα στοιχεία πολιτικής

(Agreement & Report, 2010):

1. Ευέλικτοι και αξιόπιστοι συμβατικοί διακανονισμοί

2. Γενικές στρατηγικές δια βίου μάθησης

3. Αποτελεσματικές, ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας και

4. Μοντέρνα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας που παρέχουν επαρκή επιδόματα κατά

τη διάρκεια μιας επαγγελματικής αλλαγής.

Η ευελιξία στις συνθήκες εργασίας αφορά σε επιτυχημένα βήματα («μεταβάσεις») κατά τη

διάρκεια της ζωής του ανθρώπου: από το σχολείο στην εργασία, από τη μια δουλειά στην άλλη, από

την ανεργία ή αδράνεια στην εργασία και από την εργασία στη συνταξιοδότηση. Αυτό δεν περιορίζει

τις εταιρείες να έχουν περισσότερη ελευθερία στην πρόσληψη ή την απόλυση υπαλλήλων και δεν

υπονοεί ότι τα ανοικτά συμβόλαια είναι ξεπερασμένα. Πρόκειται για την πρόοδο των ίδιων των

εργαζομένων στην εύρεση καλύτερης θέσης εργασίας, την «ανοδική πορεία» και την βέλτιστη

ανάπτυξη του ταλέντου τους. Η ευελιξία στην εργασία αφορά επίσης στην ικανότητα μερικών

οργανισμών να τελειοποιούν άμεσα και αποτελεσματικά τις νέες ανάγκες και δεξιότητες παραγωγής,

αλλά και στη διευκόλυνση του συνδυασμού των ευθυνών εργασίας και προσωπικής ζωής. Η

ασφάλεια, από την άλλη πλευρά, δεν περιορίζεται μόνο στην ασφάλεια να διατηρήσει κανείς τη

δουλειά του: αφορά στην παροχή εκείνων των δεξιοτήτων που επιτρέπουν στα άτομα να

προοδεύσουν στην επαγγελματική τους ζωή και να αναπτύξουν μια σημαντική καριέρα. Αφορά

επίσης στα επαρκή επιδόματα ανεργίας για τη διευκόλυνση των μεταβάσεων. Τέλος, περιλαμβάνει

ευκαιρίες επιμόρφωσης για όλους τους εργαζόμενους, ειδικά για τους εργαζόμενους με χαμηλή

ειδίκευση ή τους ηλικιακά μεγαλύτερους.

Συνεπώς, τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι εργαζόμενοι μπορούν να επωφεληθούν από την

ευελιξία και την ασφάλεια μέσα από την καλύτερη οργάνωση της εργασίας, από την ανοδική πορεία

των εργαζομένων ως αποτέλεσμα των αυξημένων δεξιοτήτων τους και από την επένδυση στην

επιμόρφωση η οποία έχει θετικά αποτελέσματα για τις επιχειρήσεις ενώ ταυτόχρονα βοηθάει τους

εργαζομένους να προσαρμοστούν και να δεχθούν την αλλαγή4.

Πολιτική της αγοράς εργασίας για την ψηφιακή οικονομία Η ψηφιακή οικονομία προσφέρει πολλές νέες ευκαιρίες αλλά οδηγεί και σε σημαντικές

προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Μια από αυτές τις προκλήσεις είναι η ανάγκη εύρεσης

καινοτόμων τρόπων που θα διασφαλίζουν την πρόσβαση στην κοινωνική πρόνοια για εργαζόμενους

με άτυπα συμβόλαια. Αν κατανοήσουμε την ποιοτική απασχόληση ως ένα σύστημα που παρέχει

έναν αξιοπρεπή μισθό, υγεία και ασφάλεια στο χώρο εργασίας, ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας

και ευκαιρίες επιμόρφωσης και προαγωγής, και αν παραμείνει άγραφος κανόνας το ανοικτό

συμβόλαιο πλήρους απασχόλησης «για όλους», τότε η επίδραση της ψηφιακής επανάστασης στην

αγορά εργασίας αποτελεί το έναυσμα για πάρα πολλά ζητήματα.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, ειδικά η Ευρωπαϊκή Ένωση Συνδικαλιστικών Οργανώσεων

(ETUC), προβληματίζονται ότι δεν γίνεται αρκετή προσπάθεια να αναλυθεί η κοινωνική επίδραση


Σελ. 52 | 60

που έχει η ψηφιοποίηση στις εταιρείες και στην αγορά εργασίας, και πιο συγκεκριμένα στο εργατικό

δίκαιο, τις συνθήκες εργασίας, την ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, τον

κοινωνικό διάλογο κ.α.. Αυτά τα στοιχεία θεωρούνται πολύ σημαντικά για μια καινοτόμο πολιτική

ψηφιακής εργασίας. Ωστόσο, άρχισαν να αναπτύσσονται πρωτοβουλίες και λύσεις, τόσο σε εθνικό

όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2017 μια

διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους της σχετικά με την πρόσβαση όλων στην κοινωνική

πρόνοια και σχετικά με τους κανόνες των συμβολαίων εργασίας ως μέρος του Ευρωπαϊκού Πυλώνα

Κοινωνικών δικαιωμάτων, με σκοπό να αποφύγει την εμφάνιση νέας αστάθειας και ανισοτήτων.

Η στρατηγική πορεία για προσαρμογή της πολιτικής της αγοράς εργασίας και των ιδρυμάτων

ώστε να παρέχουν επαρκή πρόνοια στους εργαζομένους πρέπει να βασιστεί στις πιο κάτω

διαστάσεις:

Ξεκάθαρος προσδιορισμός των συμβατικών εταίρων σε οποιαδήποτε εργασιακή σχέση

Επισημοποίηση των συμβατικών προτάσεων που προστατεύουν τους εργαζόμενους από την εκμετάλλευση σε ένα νέο μοντέλο απασχόλησης

Εφαρμογή νομοθεσίας και φόρουμ συζητήσεων για την επίλυση συγκρούσεων που ίσως προκύψουν μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου

Όροι και προϋποθέσεις που ρυθμίζουν την εργασία που εκτελείται στις διαδικτυακές πλατφόρμες (συνεργασία, διαμοιρασμός ή πληθοπορισμός)

Προϋποθέσεις για αυτο-οργάνωση και διαδικτυακή επιχειρηματικότητα που περιλαμβάνουν καθοδήγηση στους μηχανισμούς καλλιέργειας φήμης και αξιοπιστίας

Καινοτόμες μορφές συνδικαλισμού και συλλογική διαπραγμάτευση για τη διαδικτυακή εργασία

Κοινή απόφαση των εργοδοτών για τα εργασιακά καθήκοντα και δικαιώματα, λειτουργώντας ως μεσολαβητές στις πλατφόρμες και τους εργαζόμενους στο διαδίκτυο

Οι συνέπειες της πολιτικής της αναπτυσσόμενης ψηφιακής οικονομίας προβληματίζουν το ρυθμιστικό πλαίσιο των ασφαλίσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, το πόσο για το οποίο ασφαλίζονται οι αυτοαπασχολούμενοι απέναντι στους διάφορους κινδύνους είναι ένα ζήτημα τεράστιας σημασίας. Για παράδειγμα, η γερμανική νομοθεσία δίνει ήδη την επιλογή στους ανεξάρτητους εργαζόμενους να ασφαλίσουν τον εαυτό τους απέναντι στην ανεργία.

Η έμφαση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στη συμβατική απασχόληση (που θεωρείται η πλήρης απασχόληση αορίστου χρόνου, και περιλαμβάνει μια υποτακτική σχέση εργαζόμενου και εργοδότη) αλλά και η ραγδαία ανάπτυξη της μη τυπικής απασχόλησης, θα αποτελέσουν πρόβλημα όχι μόνο για το φόρο κοινωνικής αλληλεγγύης αλλά και για τη σύνταξη γήρατος. Στα επόμενα χρόνια, πρέπει να εξεταστούν τα επιπρόσθετα κίνητρα ή ακόμη οι υποχρεώσεις για ένταξη στο σύστημα συνταξιοδότησης.

4 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52007DC0359

Η κατάσταση των εργαζομένων

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52007DC0359


Σελ. 53 | 60

Οι παροχείς ψηφιακών υπηρεσιών στις πλατφόρμες θεωρούνται αυτοαπασχολούμενοι ή

λειτουργούν σε μια σχέση υποταγής –ή εξάρτησης- απέναντι στην εταιρεία ή την πλατφόρμα; Έχουν

το δικαίωμα να αρνηθούν ένα καθήκον; Με το ποσό που χρεώνουν λαμβάνουν υπόψη ότι οι

εργαζόμενοι χρησιμοποιούν και πρέπει να συντηρούν το δικό τους εξοπλισμό, πληρώνουν οι ίδιοι

την ασφάλιση τους, πρέπει να πληρώνουν εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και δεν καλύπτονται σε

περίπτωση αρρώστιας ή ατυχήματος;

Όσον αφορά στις συνθήκες εργασίας, το στοίχημα είναι ριζικό: οι πλατφόρμες αναπτύσσουν

στο παρόν στάδιο μια υπερευέλικτη παράλληλη αγορά εργασίας. Σε αυτή τη μορφή απασχόλησης

δεν υπάρχει πλέον συμβόλαιο εργασίας, συμβατικός μισθός, κανονισμοί στις ώρες εργασίας,

προδιαγραφές σχετικά με τις συνθήκες στο χώρο εργασίας, επιμόρφωση, πρόσβαση σε

συνδικαλιστικές οργανώσεις και συλλογικές διαπραγματεύσεις. Ο εργαζόμενος, ο οποίος ονομάζεται

«εταίρος», πρέπει να διαχειρίζεται, στη βάση ενός συμβολαίου αυτοαπασχόλησης, τη δική του

κοινωνική πρόνοια (ανεργία, σύνταξη, αναρρωτική άδεια), την υγεία και ασφάλεια του στο χώρο

εργασίας.

Οι νομικές πληροφορίες για τους εργαζόμενους πληθοπορισμού είναι σπάνιες και διαφέρουν

από χώρα σε χώρα. Το Fair Crowd Work, μια ομαδική έρευνα από το IG Metall (τη γερμανική ένωση

σιδηρουργών), ο αυστριακός οργανισμός εργασίας, η Αυστριακή Συνομοσπονδία Συνδικάτων και η

σουηδική ένωση υπαλλήλων, η Unionen, ενημερώνουν στις αρχικές τους σελίδες ότι «στο παρόν

στάδιο έχουμε νομικές πληροφορίες διαθέσιμες για τους εργαζόμενους πληθοπορισμού μόνο στη

Γερμανία και την Αυστρία». Αλλά ακόμη και αυτές οι πληροφορίες είναι βοηθητικές μόνο όσον αφορά

στην καθοδήγηση για καταχώρηση μιας ατομικής εταιρείας. Δεν επιλύνουν τα ζητήματα που

αναφέρθηκαν πιο πάνω.


Σελ. 54 | 60

Ρυθμιστικές ανάγκες Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ΙLO) έχει εντοπίσει τομείς στους οποίους χρειάζονται

νομοθετικές ρυθμίσεις ώστε να βελτιωθεί η εργασία για εργαζόμενους μη τυπικής απασχόλησης. Τα

μέτρα περιλαμβάνουν:

1. Αντιμετώπιση κακής ταξινόμησης της απασχόλησης. Στα περισσότερα νομικά

συστήματα, η αναγνώριση της ύπαρξης μιας εργασιακής σχέσης αποτελεί την προϋπόθεση

για εφαρμογή της εργασιακής νομοθεσίας. Η εφαρμογή ξεκάθαρων και αντικειμενικών

κριτηρίων για τον καθορισμό του εύρους της εργασιακής σχέσης είναι αποφασιστικής

σημασίας. Για την οικονομία της πλατφόρμας, το να γίνεται μια εικασία για την εργασιακή

σχέση, εφόσον πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις, ίσως να είναι χρήσιμο για την αποφυγή

της εκμετάλλευσης και της υποαπασχόλησης.

2. Εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης. Η εξασφάλιση ισότητας στην μεταχείριση των

εργαζομένων μέσα από νομοθετικά μέτρα είναι απαραίτητη. Πολλές προδιαγραφές του

Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας και τρεις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενσωματώνουν

τη βασική αρχή ίσης μεταχείρισης για εργαζόμενους μερικής απασχόλησης, εργαζόμενους

με σύμβαση ορισμένου χρόνου και προσωρινούς εργαζόμενους σε οργανισμούς. Ωστόσο, η

αποτελεσματικότητα της βασικής αρχής για ίση μεταχείριση φαίνεται να αποδυναμώνεται από

εξαιρέσεις, ή νομικά παραθυράκια, όπως για παράδειγμα όσα αφορούν στους προσωρινούς

εργαζόμενους.

3. Εφαρμογή των ελάχιστων ωρών και άλλα μέτρα προστασίας. Οι ανάγκες για ελάχιστες

ώρες εργασίας για τους εργαζόμενους μερικής απασχόλησης, όπως αυτές που

παρουσιάστηκαν στη Γαλλία πρόσφατα, μπορεί να είναι χρήσιμες για την αντιμετώπιση

μερικών μορφών σύντομων ωραρίων, συμφωνιών για διαθεσιμότητα όποτε υπάρχει ζήτηση

και βελτίωσης της ασφάλειας εισοδήματος. Εργαζόμενοι προσωρινοί ή διαθέσιμοι για

υπηρεσία αντιμετωπίζουν επιπλέον κινδύνους λόγω της πιθανής υψηλής αστάθειας και

έλλειψης προγνωσιμότητας στα προγράμματα εργασίας τους. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις

περιλαμβάνουν νόμους πληρωμής μετά από αναφορά ωραρίου, με τους οποίους ο

εργοδότης υποχρεούται να πληρώσει τον υπάλληλο που παίρνει εντολή να δουλέψει για μια

προγραμματισμένη βάρδια, ακόμη κι αν η βάρδια ακυρωθεί ή η διάρκεια της μειωθεί.

4. Περιορισμός στη μη τυπική απασχόληση. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, πρέπει να

εφαρμοστούν περιορισμοί στη μη τυπική απασχόληση για την αποφυγή της

κακομεταχείρισης. Οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εργασία με σύμβαση

ορισμένου χρόνου απαιτούν την υιοθέτηση μέτρων ώστε να αποφευχθεί η κακομεταχείριση

που προκύπτει από τη χρήση διαδοχικών συμβάσεων απασχόλησης ορισμένου χρόνου ή

σχέσεων.

5. Συλλογικές αντιδράσεις και συλλογικοί διακανονισμοί. Εκτός από τις προτάσεις για

νομοθετικές ενέργειες που δόθηκαν πιο πάνω, είναι επίσης σημαντική η ενίσχυση της

συλλογικής διαπραγμάτευσης ως ένα σημαντικό ρυθμιστικό εργαλείο για την αντιμετώπιση

πιθανής έλλειψης αξιοπρέπειας για τους εργαζόμενους με μη τυπική απασχόληση. Η

επέκταση των συλλογικών διακανονισμών σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες ή τους

οικονομικούς τομείς μπορεί να είναι χρήσιμη για την εξασφάλιση συμπεριλαμβανομένης

πρόνοιας τόσο στη μη τυπική όσο και στην τυπική απασχόληση εξίσου.

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι, μέχρι τώρα, ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε η εθνική

νομοθεσία έχουν προχωρήσει σε ικανοποιητική νομοθεσία για αυτούς τους τομείς.


Σελ. 55 | 60

Πλατφόρμες εργατικού δυναμικού: νέες αρένες ανισότητας Ο βασικός προβληματισμός των συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι οι ψηφιακές

πλατφόρμες εργατικού δυναμικού και οι πιθανόν ανατρεπτικές τους συνέπειες για την αγορά

εργασίας και την απασχόληση. Πολλοί ερευνητές της πολιτικής της αγοράς εργασίας και κοινωνικοί

επιστήμονες θεωρούν τις πλατφόρμες εργατικού δυναμικού και το crowd working ως μια επικίνδυνη

νέα τάση. Μια έρευνα του 2016 από το Παγκόσμιο Ινστιτούτο McKinsey υπολόγισε ότι 9 περίπου

εκατομμύρια άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην «ΕU-15» (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία,

Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία,

Ισπανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν κερδίσει χρήματα εκτελώντας εργασίες μέσω

ψηφιακής πλατφόρμας.

Μια άλλη έρευνα, που επιχορηγήθηκε από το Ίδρυμα Ευρωπαϊκών Προοδευτικών Σπουδών,

την Παγκόσμια Ένωση UNI, κατέληξε στους πιο κάτω ειδικούς υπολογισμούς ανά χώρα σχετικά με

το πόσα άτομα κερδίζουν τουλάχιστον το μισό μισθό τους μέσω διαδικτυακών πλατφόρμων

εργασίας:

Ηνωμένο Βασίλειο: περίπου 1.4 εκατομμύρια

Γερμανία: περίπου 1.3 εκατομμύρια

Ολλανδία: περίπου 280,000

Σουηδία: περίπου 200,000

Ανώνυμα άτομα σε όλο τον κόσμο δημιουργούν στρατιές εργαζομένων που δουλεύουν στη σκιά για μεγάλες εταιρείες όπως η Google, η Amazon ή το Twitter, εκτελώντας καθήκοντα ελέγχου, ταξινόμησης, φιλτραρίσματος και κωδικοποίησης ενός όγκου δεδομένων σε πραγματικό χρόνο.

Η Amazon κυκλοφόρησε πρόσφατα το Amazon Mechanical Turk (AMT), μια εφαρμογή

σχεδιασμένη να συνδέει τεχνικούς και εργαζόμενους χαμηλής ειδίκευσης, οι οποίοι εκτελούν όλα τα

είδη εργασίας που δεν μπορούν (ακόμη) να εκτελέσουν σωστά τα συστήματα λογισμικού:

επανέλεγχος εικόνων σε φόρουμ, ταξινόμηση αρχείων ήχου ή βίντεο, διαχείριση των αιτημάτων που

υποβάλλονται στις μηχανές αναζήτησης, διαχείριση διαδικτυακών ερευνών, κ.α. Ταυτόχρονα, αυτή

η ιστοσελίδα χρησιμοποιείται από εταιρείες και εργαζόμενους από όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την

Amazon, 500,000 άτομα από 190 χώρες έχουν καταχωρηθεί στην Mechanical Turk.

Έτσι, οι εργαζόμενοι – εφόσον ο εργοδότης είναι ικανοποιημένος με τη δουλειά τους-

πληρώνονται ανά μονάδα (piece-work basis). Οι συνθήκες εργασίας για αυτούς που εργάζονται με

δεδομένα αντιστοιχούν σε όσα «η αγορά», ή οι ίδιοι οι εργαζόμενοι αντέχουν. Οι εργαζόμενοι στην

ΑΜΤ, ως εξωτερικοί συνεργάτες, δεν συμπεριλαμβάνονται στην προστασία των νόμων για ελάχιστο

εισόδημα. Η Amazon επιτρέπει στους εργοδότες να αποφασίσουν αν θα πληρώνουν ή όχι κοινωνική

ασφάλιση.

Tα βασικά ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας που επηρεάζουν τους crowd-workers

συμπεριλαμβάνουν παγκόσμιο ανταγωνισμό, χώρο εργασίας μακριά από την κανονική τοποθεσία,

μηχανισμούς έντονου εικονικού ελέγχου, αδιαφανή «ψηφιακή φήμη», έλλειψη οργάνωσης του

εργαζόμενου, ολιγοπώλιο λίγων πλατφόρμων, νομικές ανασφάλειες, χαμηλή αμοιβή και άδικους

όρους & προϋποθέσεις.

Αν το crowd working δεν ρυθμιστεί, θα προκύψουν άδικες συνθήκες εργασίας. Ένα μεγάλο

μέρος του εργατικού δυναμικού εξαιρείται από τους εθνικούς νόμους εργασίας και δεν καλύπτεται

από τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα. Οι crowd workers δεν λαμβάνουν επίδομα άδειας ή

επίδομα ασθενείας και ούτε καλύπτονται από την κοινωνική ασφάλιση. Το crowd working χρειάζεται

ένα πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν και αυτό είναι ακόμη ένα επουσιώδες φαινόμενο. Το

πρόβλημα της ανισορροπίας εξουσίας ανάμεσα στους εργοδότες και τους crowd workers πρέπει να

αντιμετωπιστεί με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.


Σελ. 56 | 60

Άλλες στρατηγικές ελέγχου και ασφάλειας Οι πιθανότητες ελέγχου που παρέχονται από την ψηφιακή διοίκηση οδηγούν σε άλλες

προκλήσεις και πιθανούς κινδύνους στον εργασιακό κόσμο. Οι διευθυντές ίσως χρησιμοποιήσουν

αλγόριθμους για να κατευθύνουν τη ροή εργασιών των υπαλλήλων. Μπορούν να παρακολουθούν

τη δακτυλογράφηση των εργαζομένων στα πληκτρολόγια τους και τις κινήσεις τους μέσω ενός GPS

στο σώμα τους. Μπορούν να ελέγχουν το ρυθμό πραγματοποίησης των εργασιών ή την επιτυχία σε

εργαζόμενους πωλήσεων που δεν ανταποκρίνονται στους στόχους.

Σε αυτή την επισκόπηση των διακυβευμάτων απασχόλησης στην ψηφιοποίηση, πρέπει να

αναφερθούν επίσης κι άλλα ζητήματα που αφορούν θέματα διάκρισης στην ψηφιακή οικονομία. Σε

αντίθεση με τις μελέτες για τη θετική επίδραση της ψηφιοποίησης στις δουλειές, υπάρχουν μερικές

έρευνες που σχετίζονται με το πώς τα μοτίβα διάκρισης στην πραγματική οικονομία αναπαράγονται

με τον ίδιο ακριβώς τρόπο στην ψηφιακή οικονομία.

Μια από τις διαστάσεις της ανισότητας με αρνητική επίδραση στην απασχόληση είναι η

υποχρησιμοποίηση των ψηφιακών εργαλείων και των εφαρμογών στο κινητό από οικογένειες με

χαμηλό εισόδημα. Λιγοστές είναι οι διαθέσιμες ψηφιακές εφαρμογές που έχουν στόχο να βοηθήσουν

ή να λύσουν τα προβλήματα των εργαζομένων με χαμηλό εισόδημα, των οικογενειών τους και των

περιορισμένων πόρων τους.

Μια άλλη μορφή ψηφιακής διάκρισης προκύπτει στις διαδικτυακές αγορές οι οποίες

περιέχουν συχνά πληροφορίες όχι μόνο για προϊόντα, αλλά και για τα άτομα που πουλούν τα

προϊόντα. Σε μια προσπάθεια διευκόλυνσης της εμπιστοσύνης, πολλές πλατφόρμες ενθαρρύνουν

τους πωλητές να παρέχουν στοιχεία του προσωπικού τους προφίλ. Έτσι, μπορεί να παρατηρηθεί

διάκριση σχετικά με τη φυλή του πωλητή, το φύλο, την ηλικία του και άλλα στοιχεία.

Προς την ίδια κατεύθυνση, στις πλατφόρμες που ασχολούνται με τα οικονομικά μεταξύ

ομότιμων, φαίνεται ότι ο κατάλογος των έγχρωμων ανθρώπων για δάνεια έχει 25 με 35 τοις εκατόν

λιγότερες πιθανότητες να λάβει χρηματοδότηση σε σχέση με τον κατάλογο των λευκών ανθρώπων

με παρόμοιο οικονομικό προφίλ.


Σελ. 57 | 60

Μέρος VIII. Οδηγίες για προώθηση μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων Με βάση όλες τις πληροφορίες που δόθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, παρέχονται

σαφείς οδηγίες για την οργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης που θα προωθούν την

ανάπτυξη μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Θα δοθούν επίσης οδηγίες για

την προώθηση της ευημερίας των εργαζομένων στη νέα αγορά εργασίας.

Στις επόμενες δεκαετίες, θα παρατηρηθούν ριζικές κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές

αλλαγές που ενισχύονται από τις ραγδαίες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Νέες

επιχειρήσεις, μορφές κοινωνικής οργάνωσης, και μοντέλα εργασίας θα παρέχουν πολλές ευκαιρίες

για προσωπική και συλλογική ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα θα οδηγήσουν σε σύνθετες προκλήσεις

για την ατομική ευημερία και κοινωνική πρόοδο.

Η επαγγελματική επιτυχία θα εξαρτηθεί από την ατομική ικανότητα διατήρησης εκείνων των

δεξιοτήτων που προσαρμόζονται στις ανάγκες της ολοένα και πιο μικρής αγοράς εργασίας. Τα

ρομπότ και τα έξυπνα συστήματα θα χρησιμοποιηθούν ευρέως για την εκτέλεση

επαναλαμβανόμενων και καλά-καθορισμένων εργασιών, που περιλαμβάνουν όχι μόνο απλές αλλά

και σύνθετες εργασίες οι οποίες απαιτούν υψηλά επίπεδα ακρίβειας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι

επιστημονικές και τεχνολογικές δεξιότητες καθώς επίσης και αυτές που είναι καθαρά ανθρώπινες θα

είναι καθοριστικής σημασίας για τον μελλοντικό εργαζόμενο.

Οι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πόρους που τους παρακινούν να

βελτιώσουν τη ζωή τους. Τα επόμενα κεφάλαια παρουσιάζουν προτάσεις για την ανάπτυξη

μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων, σχετικά με την παιδαγωγική, τον καθορισμό ενός αποτελεσματικού

περιβάλλοντος εκμάθησης, το σχεδιασμό μαθημάτων και την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων.

Προτάσεις παιδαγωγικής Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται προτάσεις χρήσιμες για τον καθορισμό στρατηγικών που

θα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη το υπόβαθρο

και τα ενδιαφέροντα των μαθητευόμενων. Συμπεριλαμβάνονται επίσης οι καλύτερες τακτικές για την

βελτίωση των δυνατοτήτων και την απόκτηση ειδικών δεξιοτήτων.

Τυπική μάθηση

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων μπορεί να γίνει μέσα και έξω από την τάξη μέσω τυπικών

δραστηριοτήτων που είναι σχεδιασμένες να καθοδηγούν και να αξιολογούν τους μαθητευόμενους.

Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται μέσα από προγράμματα μαθημάτων, σεμινάρια, επιστημονικές

έρευνες, μαθήματα επιμόρφωσης, μελέτες, επισκέψεις σε εταιρείες και ερευνητικά ταξίδια, με

ατομικές ή ομαδικές μαθησιακές προσεγγίσεις.

Οι μεθοδολογίες εκμάθησης μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες: ερμηνευτικές,

καθοδηγητικές και λειτουργικές στρατηγικές (Cinque, 2016). Οι ερμηνευτικές στρατηγικές

περιλαμβάνουν (1) διάλεξη στην οποία ο ειδικός αναλύει ένα θέμα εις βάθος, (2) σεμινάριο στο οποίο

συμμετέχει μια μικρή ομάδα ατόμων που αναλύει ένα θέμα με τρόπο συμμετοχικό, (3) συνέδριο στο

οποίο παρουσιάζονται καινοτόμα θέματα από διάφορους ομιλητές, τα οποία στη συνέχεια

συζητούνται από ένα μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων, και (4) παρουσίαση στην οποία τίθενται σε

εφαρμογή οι υπό εξέταση έννοιες με σκοπό τη διευκόλυνση της εκμάθησης.

Οι στρατηγικές καθοδήγησης περιλαμβάνουν (1) συζήτηση η οποία προϋποθέτει την

εξέταση του θέματος από τις διαφορετικές οπτικές των συνομιλητών και την προαπαιτούμενη


Σελ. 58 | 60

επιστημονική γνώση τους στο συγκεκριμένο θέμα, (2) σεμινάριο που δίνει τη δυνατότητα

πειραματισμού των υπό συζήτηση εννοιών με τη χρήση ικανοποιητικών εργαλείων, (3) μελέτη

περίπτωσης που επιτρέπει την εις βάθος μελέτη ενός φαινομένου μέσα στα πλαίσια που εξελίσσεται,

(4) μελέτη που γίνεται συνήθως για τεκμηρίωση μιας έννοιας (μεθοδολογικά ή τεχνολογικά εργαλεία

που ακολουθούν μια εννοιολογική οπτική) ή προς μια πειραματική μάθηση σύνθετων θεμάτων, (5)

προσομοίωση που αναλαμβάνει την δοκιμή σύνθετων αποφάσεων και συμβάλλει στην κατανόηση

των επιδράσεων τους σε συγκεκριμένες συνθήκες, (6) καθοδήγηση που βοηθά στην διευκόλυνση

της εκμάθησης του μαθητευόμενου μέσα από την παρακολούθηση της απόδοσης του και την

παροχή στήριξης για κατάκτηση της γνώσης ώστε να μπορούν να ξεπεραστούν οι προκλήσεις που

προκύπτουν.

Τέλος, οι λειτουργικές στρατηγικές εφαρμόζονται: (1) στον καταιγισμό ιδεών, δηλαδή τη

δημιουργική ομαδική συζήτηση που έχει στόχο την συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων

ιδεών για την αντιμετώπιση προβλημάτων, χωρίς βιαστική κρίση για την ποιότητα ή την δυνατότητα

εφαρμογής των ιδεών αυτών, (2) στην αναπαράσταση που επιτρέπει την κατανόηση καταστάσεων

μέσω της πραγματικής εμπειρίας προκλήσεων και προβλημάτων, (3) στο παιχνίδι επιχειρήσεων, μια

τεχνική η οποία στοχεύει στην εμπλοκή των μαθητευόμενων σε πραγματικές συνθήκες επιχείρησης,

(4) στις επισκέψεις και στα ταξίδια που στοχεύουν στην προσεκτική μελέτη των οργανωτικών και

κοινωνικών συνθηκών υπό τις οποίες εξελίσσεται ένα φαινόμενο. Η στρατηγική αυτή διαφέρει από

τη μελέτη περίπτωσης γιατί εδώ ο μαθητευόμενος αναλαμβάνει τον παθητικό ρόλο του παρατηρητή

αντί τον ενεργό ρόλο του ερευνητή, (5) στην επιμόρφωση σε εξωτερικό χώρο, όπου οι μαθητευόμενοι

μεταβαίνουν από την τάξη σε ένα πιο ξεκούραστο περιβάλλον το οποίο ίσως ενισχύσει τη

δημιουργικότητα τους, (6) στη διδασκαλία, τη στρατηγική που αποσκοπεί στον καθορισμό των

σταδίων εκμάθησης που πρέπει να ακολουθήσει ο μαθητευόμενος για την επίτευξη των στόχων που

έχει θέσει ο ίδιος μαζί με τον εκπαιδευτή του.

Παρόλο που μια αρχική παρουσίαση των εννοιών και των τακτικών μπορεί να ενισχυθεί από

τις ερμηνευτικές στρατηγικές, προκαλείται μια παθητική στάση που δεν συμφωνεί με την σημερινή

γνώση που απαιτείται για την αποτελεσματική μάθηση. Χρειάζεται πρακτική εμπειρία για την

κατανόηση των εννοιών και των τακτικών αυτών. Η διαδικασία μάθησης μεταβάλλει τον εγκέφαλο

στο βαθμό που να περιέχει μια ενωτική γνωστική λειτουργία: μυαλό και σώμα. Συνεπώς, οι

καθοδηγητικές και λειτουργικές στρατηγικές έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται όλο και περισσότερο

από τους εκπαιδευτές και τους μαθητευόμενους. Ωστόσο, η διαδικασία ανάπτυξης των δεξιοτήτων

που απαιτεί η ψηφιακή και παγκόσμια οικονομία μπορεί, ακόμη και με την εφαρμογή αυτών των

στρατηγικών, να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις.

Πολλές διαδικασίες έχουν γίνει πλέον εικονικές και, συνεπώς, ο εργαζόμενος πρέπει να είναι

αποδοτικός τόσο στα εικονικά όσο και στα φυσικά περιβάλλοντα εργασίας. Υπάρχει το ενδεχόμενο

οι εργαζόμενοι να ξοδεύουν όλο και πιο πολύ χρόνο σε εικονικά περιβάλλοντα εργασίας όπου θα

πρέπει να συνεργάζονται και να επικοινωνούν αποτελεσματικά, βρίσκοντας λύσεις από κοινού,

εφαρμόζοντας καινοτόμες διαδικασίες και καθοδηγώντας ομάδες. Η επικοινωνία, βέβαια, μεταξύ

συνεργατών είναι ακόμη περιορισμένη σε ότι αφορά τα συναισθηματικά και συμπεριφορικά στοιχεία

στα οποία ο εργαζόμενος μπορεί να έχει πρόσβαση. Για την μείωση αυτών των περιορισμών, έχουν

αναπτυχθεί νέες τεχνολογίες οι οποίες επιτρέπουν την κοινή χρήση αισθητηριακών πληροφοριών

στο διαδίκτυο, όπως τον ήχο, την αφή, την όσφρηση (Aijaz, Dohler, Hamid Aghvami, Friderikos, &

Frodigh, 2017; Fettweis, 2014). Βέβαια, αυτές οι τεχνολογίες βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό

στάδιο, αλλά όταν διατεθούν στο εμπόριο σε ευρεία κλίμακα, τότε θα εφαρμοστούν καθοδηγητικές

και λειτουργικές στρατηγικές για την ανάπτυξη, μέσω καινοτόμων μαθησιακών διαδικασιών, των

δεξιοτήτων εκείνων που χρειάζονται στα εικονικά πλαίσια εργασίας.


Σελ. 59 | 60

Πιο συγκεκριμένα, στρατηγικές όπως η μελέτη περίπτωσης, οι έρευνες, η καθοδήγηση, η

αναπαράσταση, οι επισκέψεις και τα ταξίδια, η επιμόρφωση σε εξωτερικό χώρο, η διδασκαλία θα

ενισχυθούν από την επαυξημένη πραγματικότητα και τις αισθητηριακές τεχνολογίες ώστε να

δημιουργηθεί ένα μαθησιακό περιβάλλον όπου ομάδες γεωγραφικά διασκορπισμένες θα μπορούν

να πειραματιστούν με έννοιες με ένα σχεδόν φυσικό τρόπο, απολαμβάνοντας τη χαλάρωση και την

δημιουργικότητα της διδασκαλίας σε εξωτερικούς χώρους.

Άτυπη μάθηση Η ανάπτυξη δεξιοτήτων μπορεί επίσης να γίνει και σε πλαίσια άτυπης μάθησης, όπου οι

μαθητές λύνουν προβλήματα σε μη ακαδημαϊκές συνθήκες σύμφωνα με τις σημερινές ανάγκες οι

οποίες δεν είναι καθορισμένες εκ των προτέρων (Bamber, 2013). Αυτό το είδος μάθησης ωθείται

από τα ενδιαφέροντα του μαθητευόμενου και σχετίζεται με πραγματικές καταστάσεις, οργανισμούς

ή κοινότητες, στις οποίες ο μαθητευόμενος μαθαίνει με τη συμμετοχή του σε εργασίες. Η άτυπη

μάθηση προωθεί την δημιουργικότητα, τα ταλέντα, την πρωτοβουλία και την κοινωνική ευθύνη του

μαθητευόμενου στην εκτέλεση εργασιών που σχετίζονται με τη γνώση, τις δεξιότητες, τις στάσεις και

αξίες.

Οι κοινότητες ανάπτυξης λογισμικού ανοιχτού κώδικα σχετίζονται με διαδικτυακές ευκαιρίες

για την ανάπτυξη σύνθετων δεξιοτήτων υπολογιστικής σκέψης. Οι πλατφόρμες πληθοπορισμού

(διαχείριση της κρίσης, συνδημιουργία, χρηματοδότηση) παρέχουν ευκαιρίες για ανάπτυξη

καινοτόμων και προσαρμοστικών δεξιοτήτων, διαπολιτισμικών δεξιοτήτων, δεξιότητες για design

mindset, δεξιότητες εικονικής συνεργασίας και ηγετικές ικανότητες. Οι πλατφόρμες διαμοιρασμού

παρέχουν ευκαιρίες για απόκτηση καινοτόμων δεξιοτήτων και δεξιοτήτων διαδικτυακής

επικοινωνίας. Τα πιο πάνω αποτελούν μόνο μερικά από τα παραδείγματα ευκαιριών άτυπης

μάθησης που προσφέρει το διαδίκτυο σήμερα.

Η εικονική πραγματικότητα τρομάζει ακόμη μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, είτε

γιατί προωθεί διαφορετικά πρότυπα ζωής τα οποία θεωρούνται φυσικά και πνευματικά υγιή, είτε γιατί

είναι ακόμη κάτι άγνωστο το οποίο παρουσιάζει μεγάλους κινδύνους για την ασφάλεια. Για αυτό τον

λόγο, δίνεται έμφαση στους διαδικτυακούς κινδύνους που φαίνεται να επικαλύπτονται από την

ανάγκη αξιοποίησης της εικονικής πραγματικότητας με τρόπο υπεύθυνο και σωστό. Ωστόσο, η

κατάσταση αυτή θα αλλάξει σίγουρα στην επόμενη δεκαετία με το διαδίκτυο να γίνεται μια πλούσια

και ποικιλόμορφη πηγή άτυπης μάθησης.

Ολιστική Παιδαγωγική Η τυπική και η άτυπη μάθηση μπορούν να ενωθούν με στρατηγικές ενοποίησης που

στοχεύουν στην προώθηση της διεπιστημονικής μάθησης και την ανάπτυξη της κοινωνικής ευφυΐας

και των δεξιοτήτων sense-making (Tynjälä, Virtanen, Klemola, Kostiainen, & Rasku-Puttonen, 2016).

Αυτές οι στρατηγικές περιλαμβάνουν:

Συνεργατική μάθηση: αναφέρεται σε μαθησιακές διαδικασίες στις οποίες οι μαθητευόμενοι

δουλεύουν σε μικρές ομάδες πάνω σε μια μελέτη ή ένα πρόβλημα. Κάθε ομάδα αυτο-

οργανώνεται σχετικά με τα καθήκοντα που πρέπει να εκτελέσει και καθορίζει την πιο

ικανοποιητική στρατηγική συντονισμού. Ένας συντονιστής ακολουθεί το σκεπτικό της υπό

εξέλιξη διαδικασίας μάθησης και δίνει καθοδήγηση όποτε η ομάδα δεν μπορεί να ξεπεράσει

τις προκλήσεις που έχει μπροστά της.

Μάθηση βασισμένη σε πρόβλημα/ βασισμένη σε μελέτη: αναφέρεται στη δομή της

μαθησιακής διαδικασίας γύρω από μια μελέτη που καθορίζεται εκ των προτέρων από έναν

εκπαιδευτή- συντονιστή (μια ομάδα) για την προώθηση ενός συγκεκριμένου είδους μάθησης.

Ο εκπαιδευτής καθοδηγεί την ομάδα των μαθητευόμενων μέσα από όλα τα στάδια και τις


Σελ. 60 | 60

δραστηριότητες που απαιτούνται για την απόκτηση εμπειρίας με τις έννοιες και τις τακτικές

που πρέπει να μάθουν.

Ενεργός μάθηση: προσθέτει σε προηγούμενα μοντέλα το στοιχείο της μάθησης σε αληθινές

συνθήκες. Οι αποφάσεις και ενέργειες των μαθητευόμενων έχουν πραγματικές και ορατές

επιδράσεις σε αυτές τις συνθήκες, επιδράσεις που οδηγούν σε σκέψεις και προσαρμογή των

μελλοντικών πράξεων.

Εμπειρική μάθηση: επιτρέπει την κατανόηση της έννοιας της εμπειρίας μέσω της σκέψης

και της χρήσης αναλυτικών δεξιοτήτων, που αποκτάται με την εκτέλεση εργασιών ή την

επίλυση προβλημάτων. Η μάθηση μπορεί να γίνεται σε ατομικό επίπεδο ή να στηρίζεται σε

ομαδικές συζητήσεις και καταιγισμό ιδεών.

Αμοιβαία μάθηση: πραγματοποιείται όταν δύο μαθητές συνεργάζονται στην μαθησιακή

διαδικασία με στόχο να στηρίξουν ο ένας τον άλλο στην ανάπτυξη συγκεκριμένης αντίληψης

και δεξιοτήτων.

Προοδευτική επιδεξιότητα: είναι ένα μοντέλο μάθησης που επικεντρώνεται στην ανάπτυξη

δεξιοτήτων μέσα από διαδοχικά όλο και πιο σύνθετα στάδια, το καθένα από τα οποία είναι

σχεδιασμένο για ενίσχυση και διεύρυνση της ήδη αποκτημένης γνώσης.

Κριτική σκέψη: αναφέρεται σε ένα μοντέλο μάθησης που ενθαρρύνει τους μαθητευόμενους

να στοχαστούν για κάθε ενέργεια και να παρατηρήσουν τις επιδράσεις, επιτρέποντας έτσι την

μετα-νόηση δραστηριοτήτων που έχουν εκτελεστεί. Αυτή η προσέγγιση είναι χρήσιμη για την

απόκτηση γνώσης σχετικά με μοτίβα αποφάσεων και ενεργειών που μπορούν να

εφαρμοστούν με επιτυχία σε διάφορες καταστάσεις.

Ενεργός αναζήτηση του νοήματος: αναφέρεται στην προσπάθεια παρακίνησης για ενεργό

αναζήτηση του προσωπικού και κοινωνικού νοήματος των αποφάσεων και ενεργειών με

σκοπό την ευαισθητοποίηση για τις επιδράσεις και τις μελλοντικές συνέπειες.

Οι ολιστικές μαθησιακές στρατηγικές είναι επίσης χρήσιμες για την ανάπτυξη μελλοντικά

βιώσιμων δεξιοτήτων και μπορούν να εφαρμοστούν σε εικονικά μαθησιακά περιβάλλοντα. Οι

ευκαιρίες και οι προκλήσεις που προκύπτουν είναι παρόμοιες με όσες αναφέρθηκαν πιο πάνω για

τις τυπικές και μη τυπικές στρατηγικές. Είναι στρατηγικές ιδιαίτερα ικανοποιητικές για την ανάπτυξη

του sense-making, της κοινωνικής ευφυΐας, της συνεργασίας και των δεξιοτήτων καινοτόμου σκέψης

που απαιτεί η εργασία σε εικονικά περιβάλλοντα.

Έξυπνα μαθησιακά περιβάλλοντα Η έξυπνη μάθηση είναι εφικτή με τη στήριξη έξυπνων τεχνολογιών, όπως το υπολογιστικό

νέφος, οι στατιστικές αναλύσεις και η απεικόνιση, που προωθούν την εξατομικευμένη και

προσαρμοστική μάθηση (Gros, 2016).

Οι Zhu, Yu, & Riezebos (2016) περιγράφουν δέκα σημαντικά χαρακτηριστικά που ορίζουν την έξυπνη μάθηση:

Επίγνωση θέσης: τα νοήματα και οι καταστάσεις στις οποίες εκτίθεται ο μαθητευόμενος

συνδέονται με δεδομένα που αφορούν την θέση του και προσαρμόζονται στον πραγματικό

χρόνο, στην κίνηση του μαθητευόμενου.

Επίγνωση συνθηκών: η μάθηση καθοδηγείται από τη διερεύνηση της επίδρασης των

διαφορετικών περιπτώσεων και πληροφοριών για την έκβαση των αποφάσεων.

Kοινωνική επίγνωση: η μάθηση εξελίσσεται μέσα από τη λογική των κοινωνικών σχέσεων

οι οποίες δημιουργούν προβλήματα που λύνονται και αντιστοιχούν σε αποφάσεις των

οποίων η επίδραση επεκτείνεται προς απρόσμενες κατευθύνσεις.

Διαλειτουργική: η μάθηση ενισχύεται από διάφορες πηγές, υπηρεσίες και πλατφόρμες που

επικοινωνούν μεταξύ τους.


Σελ. 61 | 60

Συνεχής σύνδεση: η σύνδεση νέων συσκευών για την ενίσχυση της υπό εξέλιξη μαθησιακής

διαδικασίας δεν γίνεται αντιληπτή από το μαθητευόμενο ο οποίος προοδεύει μέσα από

καθορισμένες ή αναπτυσσόμενες δραστηριότητες.

Ευέλικτη: οι εκπαιδευτικές πηγές διατίθενται ανάλογα με τις προτιμήσεις, τους μαθησιακούς

τρόπους και το γνωστικό φορτίο του μαθητευόμενου.

Ευρέως διαδεδομένη: η μάθηση δεν εξαρτάται από τη συγκεκριμένη τοποθεσία του

μαθητευόμενου. Εφόσον αρχίσει η μαθησιακή διαδικασία, μπορεί να συνεχιστεί, αν και όταν

ζητηθεί, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται ο μαθητευόμενος, αρκεί να είναι διαθέσιμες οι επαρκείς

πηγές για την εκτέλεση των καθορισμένων μαθησιακών δραστηριοτήτων.

Πλήρης καταγραφή: οι δραστηριότητες που εκτελούνται από τον μαθητευόμενο και τα

επιτυχημένα αποτελέσματα καταγράφονται συνέχεια και τίθενται υπό επεξεργασία για να

στηρίξουν ικανοποιητικές αξιολογήσεις και προτάσεις και να ωθήσουν την κατά παραγγελία

υπηρεσία.

Φυσική αλληλεπίδραση: ο μαθητευόμενος δε χρειάζεται να καταβάλει επιπλέον προσπάθειες

για να διαχειριστεί την τεχνολογία ή να εισάγει πληροφορίες για την εκπαίδευση του. Παρέχεται

πολυτροπική αλληλεπίδραση, όπως η θέση και η αναγνώριση των εκφράσεων του

προσώπου, για να γίνουν αυτόματες αποφάσεις σχετικά με τις πηγές που πρέπει να

χρησιμοποιηθούν και τον ρυθμό εκτέλεσης των δραστηριοτήτων.

Υψηλή εμπλοκή: διευκολύνεται η διαδραστική μαθησιακή εμπειρία προς πολλές

κατευθύνσεις σε τεχνολογικά εμπλουτισμένα περιβάλλοντα με σκοπό την παροχή γνώσεων

στα θέματα που διδάσκονται.

Με λίγα λόγια, η έννοια του έξυπνου μαθησιακού περιβάλλοντος θα φέρει επανάσταση στην

εκπαίδευση και στην επαγγελματική επιμόρφωση με την εξατομίκευση της μάθησης και την

αποδέσμευση του εκπαιδευτή από το να συγκεντρώνει και να δομεί το περιεχόμενο και τα

συμφραζόμενα. Θα προωθηθεί η τεχνολογικά εμπλουτισμένη μάθηση κατά την οποία ο

μαθητευόμενος καθοδηγείται μέσα σε ένα πραγματικό/ εικονικό μαθησιακό περιβάλλον από

αυτόνομα και έξυπνα συστήματα που δίνουν πρόσβαση στις πιο επαρκείς ψηφιακές πηγές.


Σελ. 62 | 60

Σχεδιασμός βασικών αρχών για τα μαθήματα Αυτό το κεφάλαιο παρέχει πληροφορίες για τις βασικές αρχές δομής της διαδικτυακής

μάθησης. Σε ένα παγκόσμιο και ψηφιοποιημένο κόσμο, η επιμόρφωση θα παρέχεται διαδικτυακά σε

τάξεις με άτομα από όλο τον κόσμο και με ειδικό σημείο εστίασης τα προσωπικά μαθησιακά

ενδιαφέροντα και τους περιορισμούς (Brower, Humphreys, Karoff, & Kallio, 2017; J. Downing &

Herrington, 2013; J. J. Downing, 2017; van Ginkel, Gulikers, Biemans, & Mulder, 2015). Οι

μαθητευόμενοι στα διαδικτυακά αυτά περιβάλλοντα διαφέρουν σε ότι αφορά την ηλικία, τα

χαρακτηριστικά, την εθνικότητα, την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και το μορφωτικό επίπεδο.

Συνήθως οι μαθητευόμενοι είναι σε ώριμη ηλικία, έχουν επάγγελμα και οικογένεια, χαμηλό

κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, αναπηρία και προέρχονται από μειονότητα. Για το σχεδιασμό των

μαθημάτων, λαμβάνονται υπόψη αυτές οι διαφορές και αξιοποιείται η ποικιλομορφία για την

ανάπτυξη των μελλοντικά βιώσιμων δεξιοτήτων που παρουσιάστηκαν στο Μέρος VII της παρούσας

δημοσίευσης.

Οι βασικές αρχές για το σχεδιασμό μιας κατευθυνόμενης και ενεργούς διαδικτυακής μάθησης περιλαμβάνουν:

την οργάνωση μαθησιακών δραστηριοτήτων που συνδέουν τη θεωρία με την

εφαρμογή σε πραγματικές συνθήκες. Αυτή η βασική αρχή επικεντρώνεται στην

ανάγκη για εκμάθηση βάσιμων θεωρητικών εννοιών και των εφαρμογών τους σε

πραγματικούς χώρους εργασίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αν γίνει προώθηση του

διαδικτυακού μαθήματος τόσο από φορείς επιμόρφωσης όσο και από οργανισμούς,

όπου οι μαθητευόμενοι θα μπορούν να ασχοληθούν με πραγματικά προβλήματα και

να εκτελέσουν πραγματικά καθήκοντα. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούν να

αντιληφθούν καλύτερα τις δεξιότητες και γνώσεις που απαιτούνται στο χώρο

εργασίας.

την αναγνώριση της προηγούμενης εμπειρίας των μαθητευόμενων. Με την

αναγνώριση της εμπειρίας των μαθητευόμενων, η μάθηση μπορεί να βασιστεί σε

προηγούμενη γνώση και να οργανωθούν τα εξελικτικά στάδια ανάπτυξης της γνώσης

με τέτοιο τρόπο μέχρι να επιτευχθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος.

Επιπλέον, η ποικιλία εμπειριών προσφέρει τη βάση για ανάπτυξη της κοινωνικής

ευφυΐας και δυνατότητα εποικοδομητικής συζήτησης διαφορετικών αντιλήψεων.

Επιτρέπει, επίσης, την συνδημιουργία νοήματος για σχετικές θεωρητικές έννοιες.

Προωθεί την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων που απαιτούνται για την

παραγωγή πειστικών επιχειρημάτων με ταυτόχρονο σεβασμό στις απόψεις των

άλλων.

την παροχή ουσιαστικών ευκαιριών για τη συλλογική δόμηση της γνώσης ανάμεσα

στους μαθητευόμενους. Το διαδικτυακό περιβάλλον πρέπει να δίνει στους

μαθητευόμενους την ευκαιρία να αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους με τους

οποίους μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην συλλογική μαθησιακή

προσπάθεια. Οι μαθητευόμενοι πρέπει να ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των

συμμαθητών τους όσο ενδιαφέρονται και για τη δική τους, βοηθώντας τους να

ξεπεράσουν τις προκλήσεις και ακολουθώντας τον δικό τους ρυθμό στην εκτέλεση

δραστηριοτήτων.

την προτροπή για ανάπτυξη επαγγελματικής ταυτότητας μέσω της συλλογικής

αλληλεπίδρασης σε ένα φάσμα περιβαλλόντων. Οι μαθητευόμενοι πρέπει να

συνειδητοποιήσουν την σημασία των δεξιοτήτων που αναπτύσσουν και πώς οι


Σελ. 63 | 60

δεξιότητες αυτές αρμόζουν στις απαιτήσεις για μια εξαιρετική εργασιακή απόδοση.

Επιπλέον, το διαδίκτυο παρέχει πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελματικών

ομάδων που ειδικεύονται σε σύνθετα θέματα. Αυτές οι ομάδες δίνουν στον

μαθητευόμενο την ευκαιρία να έχει πρόσβαση σε επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις

που συμβάλλουν στην δημιουργία επαγγελματικής καριέρας και στην επαγγελματική

αναγνώριση. Το να γνωρίζει ο μαθητευόμενος να δημιουργεί προφίλ σε κοινωνικά

δίκτυα όπως το LinkedIn μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για ανάπτυξη δεξιοτήτων

απαραίτητων για την γνωστοποίηση της επαγγελματικής του εμπειρίας σε πιθανούς

εργοδότες.

την παροχή πραγματικών καθηκόντων αξιολόγησης που φανερώνουν τον τρόπο με

τον οποίο θα χρησιμοποιείται η γνώση στο πραγματικό εργασιακό περιβάλλον. Τα

καθήκοντα αξιολόγησης πρέπει να αντικατοπτρίζουν τις δεξιότητες και γνώσεις που

απαιτεί ο μελλοντικός ρόλος του μαθητευόμενου στον χώρο εργασίας. Τα

αποτελέσματα των ερευνών και άλλα αποτελέσματα που θα υποβληθούν σε

αξιολόγηση πρέπει να είναι ουσιαστικά και χρήσιμα για το επάγγελμα των

μαθητευόμενων. Η συμμετοχή στην αξιολόγηση των συμμαθητών τους και η

διαδικασία εκπαιδευτικής ανατροφοδότησης χρησιμεύουν στην απόκτηση γνώσης

σχετικά με τις διαδικασίες αξιολόγησης, τις προκλήσεις και την αμεροληψία. Ο

μαθητευόμενος πρέπει να έχει την ικανότητα να παρέχει μια εμπεριστατωμένη

αυτοαξιολόγηση η οποία θα σχετίζεται με την τελική αξιολόγηση της εκπαίδευσης του.

Πρέπει επίσης να μπορεί να συγκρίνει τα δικά του μαθησιακά αποτελέσματα με τα

αντίστοιχα των άλλων μαθητευόμενων και τα αναμενόμενα αποτελέσματα του

μαθήματος.

την προτροπή για ανάληψη ενός αυξανόμενου βαθμού ευθύνης στην μάθηση. Τα

στάδια και οι δραστηριότητες της μαθησιακής διαδικασίας πρέπει να καθορίζονται,

όσο γίνεται, σε συνεργασία με τους μαθητευόμενους, αφού αυτοί είναι που θα

αποκτήσουν τις δεξιότητες που αναπτύσσονται. Η μαθησιακή διαδικασία πρέπει να

προσαρμοστεί στις μοναδικές εμπειρίες και συνθήκες του κάθε μαθητευόμενου,

αποφεύγοντας παράλληλα την αίσθηση της απομόνωσης. Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο

που ο μαθητευόμενος θα έχει τη δύναμη να καθορίσει ο ίδιος το σημείο εστίασης και

τον ρυθμό του στην μάθηση, θα μπορεί ταυτόχρονα να επικοινωνήσει με τους άλλους

μαθητευόμενους και να συνεργαστεί μαζί τους στις δραστηριότητες με σκοπό την

κοινή επίτευξη των μαθησιακών στόχων. Οι μαθητευόμενοι θα πρέπει να επαινούνται

για τις επιτυχίες τους αλλά και για την προσπάθεια που καταβάλλουν στη δοκιμή και

ανάπτυξη των δεξιοτήτων (ακόμη κι αν κάνουν λάθη στην πρώτη προσπάθεια να

μάθουν μια νέα τακτική). Πολλές από τις εκπαιδευτικές πηγές σε διάφορους τομείς

είναι ήδη διαθέσιμες στο διαδίκτυο. Πρέπει να δοθεί καθοδήγηση στους

μαθητευόμενους για το πώς να βρίσκουν αξιόπιστες πηγές και προτροπή για την

κοινοποίηση των γνώσεων που αποκτούν σε άλλους μαθητευόμενους.

Μερικές από τις βασικές αυτές αρχές εφαρμόζονται σε καθημερινή βάση από τους

δασκάλους και τους εκπαιδευτές παγκόσμια. Τίθενται όμως υπό αμφισβήτηση όταν η μαθησιακή

διαδικασία είναι εικονική και/ ή δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για εικονικά περιβάλλοντα

εργασίας. Οι εικονικές μαθησιακές διαδικασίες πρέπει να οριοθετηθούν για αποφυγή της

απομόνωσης και προώθηση της αποτελεσματικής διαδικτυακής επικοινωνίας και συνεργασίας.

Αυτές οι διαδικασίες δίνουν την ευκαιρία για αφομοίωση ενός όγκου πληροφοριών διαθέσιμων στο

διαδίκτυο και θα επωφεληθούν από τα εργαλεία στατιστικής ανάλυσης και άλλα έξυπνα συστήματα

που είναι ικανά να παρέχουν εύστοχες απεικονίσεις πληροφοριών για την επίτευξη των μαθησιακών


Σελ. 64 | 60

αποτελεσμάτων του μαθήματος.

Προτάσεις για ανάπτυξη συγκεκριμένης σειράς δεξιοτήτων Σε αυτό το κεφάλαιο, δίνονται σαφείς προτάσεις για την ανάπτυξη των μελλοντικά βιώσιμων

δεξιοτήτων που παρουσιάστηκαν στο μέρος VII της παρούσας δημοσίευσης. Εφόσον δίνεται έμφαση

στην ψηφιακή οικονομία και τις αλλαγές που προκαλεί στην αγορά εργασίας, οι προτάσεις συζητούν

την αποτελεσματική στρατηγική για την ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων για εργασία σε εικονικά και

έξυπνα περιβάλλοντα εργασίας.

Sense-making, κοινωνική ευφυΐα και διαπολιτισμικές δεξιότητες

Ο όγκος των πληροφοριών που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο είναι τεράστιος και αυξάνεται

ραγδαία μέρα με τη μέρα. Αυτές οι πληροφορίες συνήθως δημιουργούνται και κοινοποιούνται από

αξιόπιστους φορείς που ενδιαφέρονται πραγματικά να κοινοποιήσουν σημαντικές πληροφορίες για

την κατανόηση του κόσμου γύρω μας και τη λήψη αποφάσεων. Ωστόσο, άτομα και οργανώσεις

έχουν την ίδια δυνατότητα να κοινοποιήσουν λανθασμένες πληροφορίες και να διαδώσουν φήμες.

Οι μελλοντικοί εργαζόμενοι θα χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο τις ψηφιακές πληροφορίες

για να μαθαίνουν, να εκτελούν τα καθήκοντα τους και να καινοτομούν. Συνεπώς, είναι απαραίτητη η

επιμόρφωση αυτών των εργαζομένων με τις καλύτερες στρατηγικές ώστε να διακρίνουν τις

αξιόπιστες από τις λανθασμένες πληροφορίες (Del Vicario et al., 2016; Shao, Ciampaglia, Flammini,

& Menczer, 2016). Για τη συζήτηση αυτού του θέματος, προτείνονται τα πιο κάτω μαθησιακά

αποτελέσματα5:

να εξηγούνται οι έννοιες της ψεύτικης/ μεροληπτικής πληροφορίας και της φήμης και οι λόγοι

που μπορεί να οδηγήσουν στην δημιουργία και διάδοση τους.

να αναλύονται προβλήματα και πιθανές συνέπειες που συνδέονται με τη διάδοση ψεύτικων

και μεροληπτικών πληροφοριών.

να εξετάζονται πραγματικές περιπτώσεις στις οποίες οι ψεύτικες/ μεροληπτικές πληροφορίες

οδηγούν σε σοβαρές συνέπειες για οργανισμούς και την κοινωνία γενικότερα.

να εφαρμόζονται στρατηγικές για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πηγών

πληροφόρησης.

να εφαρμόζονται στρατηγικές για την αποφυγή ακούσιας διάδοσης φημών στο διαδίκτυο.

να αξιολογείται λογισμικό που εντοπίζει αυτόματα τις ψεύτικες πληροφορίες.

Οι εργαζόμενοι θα αρχίσουν να επικοινωνούν ολοένα και περισσότερο στο διαδίκτυο με πελάτες

και προμηθευτές, συνεργάτες, άτομα σε ομάδες γνώσης που δε σχετίζονται με τους οργανισμούς

τους και πολλά άλλα άτομα που μπορούν να προσεγγίσουν στο διαδίκτυο. Η επιτυχία αυτής της

επικοινωνίας εξαρτάται από την ικανότητα τους να κατανοούν τον συνομιλητή και να βοηθούν κι

άλλους να τον καταλάβουν (Lau, 2016; Monnier, 2015; Steinman & Teachman, 2015). Πιο κάτω

παρουσιάζεται ένας κατάλογος με προτεινόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

να εφαρμόζεται κοινωνική ακρόαση με τη χρήση αποτελεσματικών εργαλείων λογισμικού για

τον έλεγχο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Με αυτό τον τρόπο, οι εργαζόμενοι θα

μπορούν να προβλέπουν προσδοκίες και δυσαρέσκειες και να μαθαίνουν εκ των προτέρων

για τους συνομιλητές τους.

να αξιολογούνται οι διάφορες στρατηγικές για την γραφή ενός κειμένου με σκοπό την

μετάδοση της λογικής και του συναισθήματος.

να αξιολογείται η αποτελεσματικότητα των εργαλείων κοινοποίησης οπτικών, ηχητικών,


Σελ. 65 | 60

5 http://www.teachhub.com/teaching-strategies-detect-fake-news

οσφρητικών πληροφοριών και πληροφοριών αφής στη διαδικτυακή επικοινωνία.

να εφαρμόζονται στρατηγικές για επίλυση συγκρούσεων στο διαδίκτυο, για την αντιμετώπιση

καταστάσεων όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, γρήγορη αντίδραση σε μια αρνητικά

φορτισμένη επικοινωνία με αποτελεσματικό τρόπο, μείωση της επίδρασης ενός

παρεξηγημένου μηνύματος.

να εφαρμόζεται ιδιωτική ακρόαση στις διαδικτυακές επικοινωνίες με τη διατήρηση μιας

σταθερής εστίασης στην ανταλλαγή πληροφοριών, να ζητούνται διευκρινίσεις που μπορεί να

είναι χρήσιμες για μια ολοκληρωμένη ερμηνεία της πληροφορίας που δόθηκε και που

σχετίζεται με προηγούμενες διαδικτυακές επικοινωνίες ώστε να τοποθετηθούν οι ληφθείσες

πληροφορίες σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο.

να αναπτυχθούν αποτελεσματικές στρατηγικές για αυτο-υπεράσπιση στο διαδίκτυο που θα

εκφράζουν επαρκώς τις ανάγκες κάποιου, χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την αξιοπρέπεια του

ιδίου ή των άλλων.

να αναπτυχθεί διαδικτυακή συνεκτική ταυτότητα με την ασφάλιση της σταθερής

επικοινωνίας, την διαχείριση της διαδικτυακής φήμης και την παροχή πληροφοριών για τις

εμπειρίες ζωής του χρήστη (προσωπικές, κοινωνικές, επαγγελματικές).

Στην παγκόσμια οικονομία, ο εργαζόμενος, για να αντιληφθεί καταστάσεις και να έχει μια

αρμονική σχέση με αυτόν που επικοινωνεί, πρέπει να μπορεί να κατανοήσει διάφορες κουλτούρες

και να μάθει πως αυτές εκφράζονται στο διαδίκτυο (Shadiev, 2015; Sornlertlamvanich &

Charoenporn, 2011). Για μια αποτελεσματική διαπολιτισμική επικοινωνία και συνεργασία, είναι

σημαντικά τα μαθησιακά αποτελέσματα που απαριθμούνται για το online sensemaking και την

κοινωνική ευφυΐα. Ο κατάλογος των επιπρόσθετων προτεινόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων

περιλαμβάνει:

να αναγνωρίζεται η πολιτισμική ποικιλομορφία και οι διαδικτυακές πολιτισμικές εκφράσεις

να εξηγούνται οι στρατηγικές που προωθούν αμοιβαία αποδοχή και κατανόηση

να αναγνωρίζονται οι καλύτερες τακτικές επικοινωνίας στο διαδίκτυο

να περιγράφεται η διαδικασία προετοιμασίας για μια πολυπολιτισμική διαδικτυακή εργασία

http://www.teachhub.com/teaching-strategies-detect-fake-news


Σελ. 66 | 60

Δεξιότητες Διαχείρισης Γνωστικού Φορτίου Οι ποικίλες συσκευές που μας περιτριγυρίζουν προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για πρόσβαση

σε πληροφορίες, για επαφή με γνωστούς και άγνωστους, για τοπική ή εξ αποστάσεως δράση. Το

τίμημα αυτής της δύναμης που αποκτούμε για απόφαση και δράση είναι η υπερφόρτωση

πληροφοριών που απαιτεί μια πολύ υψηλή νοητική προσπάθεια και οδηγεί σε άγχος, δυσκολίες στη

συγκέντρωση και ανικανότητα ανάπτυξης σταθερών αντιλήψεων για τα γεγονότα. Για τη διαχείριση

των εισερχόμενων αυτών πληροφοριών και άλλων ερεθισμάτων, οι εργαζόμενοι πρέπει να μάθουν

πώς να διαχειρίζονται το φόρτο πληροφοριών στο μυαλό τους. (Convertino, Grasso, Dimicco,

Michelis, & Chi, 2010; Iandoli, 2009; Ocasio, 2011). Πιο κάτω παρουσιάζεται ένας κατάλογος με

προτεινόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

να εφαρμόζονται αποτελεσματικές τεχνικές για να επικεντρώνεται η προσοχή σε θέματα

σχετικά με την εκτέλεση επικείμενων εργασιών

να γίνεται κατανοητή η έννοια της συλλογικής ευφυΐας για να εφαρμόζεται στη σύνδεση των

νοητικών ικανοτήτων μιας ομάδας ατόμων με τη χρήση επαρκούς τεχνολογίας

να χρησιμοποιούνται τεχνικές και εργαλεία λογισμικού για την αποτελεσματική διαχείριση

του χρόνου

να αναγνωρίζονται και να αξιολογούνται τα εργαλεία λογισμικού που ενσωματώνουν τις πληροφορίες σε εύστοχες απεικονίσεις.

Προσαρμοστική σκέψη και διεπιστημονικές δεξιότητες Αυτές οι δεξιότητες ενισχύουν την ικανότητα του εργαζόμενου να καινοτομήσει με την

προσαρμογή των αντιλήψεων του και την σύνδεση των γνώσεων από διάφορα επιστημονικά πεδία.

Έξυπνα εργασιακά περιβάλλοντα θα δημιουργηθούν για να αξιοποιήσουν αυτές τις δεξιότητες.

(Geiger, Seedorf, Nickerson, & Schader, 2011; Michalos, Karagiannis, Makris, Tokçalar, &

Chryssolouris, 2016; Ricci, Piunti, Tummolini, & Castelfranchi, 2015). Για την ανάπτυξη τους,

χρήσιμος οδηγός είναι ο κατάλογος μαθησιακών αποτελεσμάτων που ακολουθεί πιο κάτω:

να εξηγείται η εφαρμογή της τεχνολογίας στην ανάλυση και ενσωμάτωση δομημένων και μη

δομημένων πληροφοριών από διάφορες πηγές για την παραγωγή εύστοχων απεικονίσεων

να εξηγείται η χρήση έξυπνων συστημάτων για να καθοδηγούν τη λήψη αποφάσεων και να επεκτείνουν τις ικανότητες δράσης

να σχεδιαστούν εργασιακά περιβάλλοντα όπου η τεχνολογία (ΙοΤ, υπολογιστικό νέφος,

μεγάλα δεδομένα) θα συνδέει και θα επεκτείνει την ανθρώπινη ευφυΐα, καθορίζοντας μια

ανοικτή οικολογία συνδεδεμένων έξυπνων ιστότοπων και υπηρεσιών

να αναγνωρίζεται η δυνατότητα των κινητών τηλεφώνων να δρουν ως ανθρώπινοι

αισθητήρες για ένα ευρύ φάσμα λύσεων που απαιτούν ανθρώπινη κρίση όσον αφορά στην

επιλογή των πληροφοριών που θα μεταδοθούν.

Design Mindset και δεξιότητες Υπολογιστικής σκέψης Όσο εξελίσσεται η ψηφιακή οικονομία, θα αυξάνεται και η απαίτηση για καινοτόμες λύσεις,

δυναμική αφομοίωση των πολυεθνικών ομάδων και ανάπτυξη νέων ψηφιακών προϊόντων

(Kalelioğlu, Gülbahar, & Kukul, 2016; Snow, Fjeldstad, & Langer, 2017; Voogt, Fisser, Good, Mishra,

& Yadav, 2015). Τα μαθήματα για την ανάπτυξη του design mindset και των υπολογιστικών

δεξιοτήτων πρέπει να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα μαθησιακά αποτελέσματα:

να αναγνωρίζονται οι ψηφιακές ενδείξεις δραστηριοτήτων και μεταφορών

να εξηγείται ο ρόλος του ψηφιακού συναλλάγματος και το πώς δημιουργήθηκε

να σχεδιαστούν στρατηγικές αυτο-οργάνωσης και μηχανισμοί για ψηφιακούς οργανισμούς


Σελ. 67 | 60

να αξιολογείται η απόδοση των αλγορίθμων μηχανιστικής μάθησης και η χρησιμότητα τους

σε συγκεκριμένες συνθήκες εργασίας

να επιλέγεται η κατάλληλη γλώσσα προγραμματισμού για διάφορους αναπτυξιακούς

στόχους

να σχεδιαστούν και να κατασκευαστούν ρομπότ


Σελ. 68 | 60

Γραμματισμός στα νέα μέσα επικοινωνίας και δεξιότητες εικονικής συνεργασίας Στις επόμενες δεκαετίες, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα συλλογικά εργαλεία θα

καταστούν απαραίτητα εργαλεία εργασίας. Η σωστή χρήση τους απαιτεί μια σειρά δεξιοτήτων που

μπορούν να αναπτυχθούν σε καθορισμένα μαθήματα επιμόρφωσης για την επίτευξη των

ακόλουθων μαθησιακών αποτελεσμάτων (Greenlight, 2009; Lee, Chen, Li, & Lin, 2015; Mihailidis &

Cohen, 2013; Wende & King, 2017):

να αναπτυχθούν και να εκφραστούν οι προσωπικοί στόχοι των μαθητευόμενων για τη

χρήση του περιεχομένου των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Να αξιολογείται κατά

πόσο οι στόχοι αυτοί έχουν επιτευχθεί από το περιεχόμενο που χρησιμοποιήθηκε

να περιγράφονται οι μορφές περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένης και της γνώσης για

τα χαρακτηριστικά των νέων μέσων μαζικής επικοινωνίας που επηρεάζουν τη

διαδικασία παραγωγής και διάδοσης των πληροφοριών

να αξιολογείται η αξιοπιστία των πληροφοριών που παράγονται ή λαμβάνονται

να εφαρμόζονται στρατηγικές ανάπτυξης εμπιστοσύνης και καλλιέργειας φήμης σε εικονικά περιβάλλοντα

να εφαρμόζονται μηχανισμοί για το συντονισμό των προσπαθειών και τον έλεγχο της ολοκλήρωσης μιας εργασίας σε εικονικές ομάδες.

Τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν προταθεί για τον προσδιορισμό της επιμόρφωσης,

η οποία επιτρέπει την ανάπτυξη δεξιοτήτων απαραίτητων για την ψηφιακή εποχή, φανερώνουν τις

συγκεκριμένες ανάγκες της ψηφιακής εργασίας ή της εργασίας που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις

σημερινές αναπτυσσόμενες τεχνολογίες. Όλα τα μαθησιακά αποτελέσματα που καταγράφηκαν πιο

πάνω προέρχονται από φιλόδοξους εκπαιδευτικούς στόχους. Καθένα από αυτά μπορεί να

υποδιαιρεθεί σε ακόμη πιο στοχευμένα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθημάτων που στοχεύουν

στην ανάπτυξη δεξιοτήτων προσαρμοσμένων στις συγκεκριμένες ανάγκες και προσδοκίες των

εκπαιδευόμενων.


Σελ. 69 | 60

Μέρος X. Βιβλιογραφία 10 New Jobs People Will Have by the Year 2030. (n.d.). Retrieved September 1, 2017, from

https://www.cheatsheet.com/personal-finance/10-high-paying-jobs-of-the- future.html/?a=viewall

8 New Jobs People Will Have In 2025. (n.d.). Retrieved November 23, 2017, from

https://www.fastcompany.com/3015652/8-new-jobs-people-will-have-in-2025

Actuaries, Mathematicians and Statisticians | Job Outlook. (n.d.). Retrieved September 9, 2017, from http://joboutlook.gov.au/occupation.aspx?search=industry&tab=reports&cluster=&code=2241

Agreement, A., & Report, F. (2010). Flexicurity in Europe Administrative Agreement JRC N ° 31962-2010-11 NFP ISP - FLEXICURITY 2 Final Report, 1–82.

Aijaz, A., Dohler, M., Hamid Aghvami, A., Friderikos, V., & Frodigh, M. (2017). Realizing the Tactile Internet: Haptic Communications over Next Generation 5G Cellular Networks. IEEE Wireless Communications, 24(2), 82–89. https://doi.org/10.1109/MWC.2016.1500157RP

Andrus, G., Kejriwal, S., & Wadhawani, R. (2016). Digital transformation in financial services: The need to rewire organizational DNA.

Bal, A. S., Weidner, K., Hanna, R., & Mills, A. J. (2017). Crowdsourcing and brand control. Business Horizons, 60(2), 219–228. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2016.11.006

Bamber, J. (2013). Promoting the creativity and innovative capacity of young people by identifying competences and skills acquired through non formal and informal learning relevant for employability .

Binsfeld, Nico; Whalley, Jason; Pugalis, L. (2016). Competing through e-skills: Luxembourg and its second level digital divide. In 27th European Regional Conference of the International Telecommunications Society (ITS).

Brower, A. M., Humphreys, D., Karoff, R., & Kallio, S. (2017). Designing quality into direct- assessment competency-based education. The Journal of Competency-Based Education, 2(2), e01043. https://doi.org/10.1002/cbe2.1043

Cinque, M. (2016). “ Lost in translation ”. Soft skills development in European, 3(2), 389–427. https://doi.org/10.18543/tjhe-3(2)-2016pp389-427

Convertino, G., Grasso, A., Dimicco, J., Michelis, G. De, & Chi, E. H. (2010). Collective Intelligence In Organizations : Toward a Research Agenda. Business, 613–614.

Coppola, R., Morisio, M., & Torino, P. (2016). Connected Car : Technologies , Issues , Future Trends. ACM Computing Surveys, 49(3), 1–36. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1145/2971482

Database and network professionals | World Of Work | Career information | International ISCO Career Standards. (n.d.). Retrieved September 9, 2017, from https://www.tucareers.com/iscocareers/252

Del Vicario, M., Bessi, A., Zollo, F., Petroni, F., Scala, A., Caldarelli, G., … Quattrociocchi, W. (2016). The spreading of misinformation online. Proceedings of the National Academy of Sciences, 113(3), 554–559. https://doi.org/10.1073/pnas.1517441113

Delucchi, M. A., Yang, C., Burke, A. F., Ogden, J. M., Kurani, K., Kessler, J., & Sperling, D. (2013). An assessment of electric vehicles: technology, infrastructure requirements, greenhouse-gas emissions, petroleum use, material use, lifetime cost, consumer acceptance and policy

http://www.cheatsheet.com/personal-finance/10-high-paying-jobs-of-the-

http://www.fastcompany.com/3015652/8-new-jobs-people-will-have-in-2025

http://joboutlook.gov.au/occupation.aspx?search=industry&tab=reports&cluster&code=2241

http://dx.doi.org/10.1145/2971482

http://www.tucareers.com/iscocareers/252


Σελ. 70 | 60

initiatives. Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 372(2006), 20120325–20120325. https://doi.org/10.1098/rsta.2012.0325

Downing, J., & Herrington, J. (2013). Design Principles for Applied Learning in Higher Education: A Pedagogical Approach for Non-traditional Students in an Online Course. Proceedings of EdMedia: World Conference on Educational Media and Technology 2013, 874–881.

Downing, J. J. (2017). Design principles for applied learning: bringing theory and practice together in an online VET teacher-education degree. International Journal of Training Research, 15(1), 85–102. https://doi.org/10.1080/14480220.2017.1313756

Fettweis, G. P. (2014). The tactile internet: Applications and challenges. IEEE Vehicular

Technology Magazine, 9(1), 64–70. https://doi.org/10.1109/MVT.2013.2295069

Frey, C. B., & Osborne, M. A. (2017). The future of employment: How susceptible are jobs to computerisation? Technological Forecasting and Social Change, 114. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2016.08.019

Friedrich, Roman; Koster, Alex; Le Merle, Matthew; Peterson, M. (2011). The Next Wave of Digitization, Setting Your Direction. Booz & Company, 21.

Geiger, D., Seedorf, S., Nickerson, R., & Schader, M. (2011). Managing the Crowd : Towards a Taxonomy of Crowdsourcing Processes. In Proceedings of the 17th Americas Conference on Information Systems (pp. 1–11). Detroit, Michigan.

Goleman, D. (2010). Inteligência Emocional-O livro que mudou o conceito de Inteligência. (T. e Debates, Ed.). Lisboa.

Greenlight, F. (2009). Yourself Getting Virtual Teams Right, (December), 1–12.

Grewal, D., Roggeveen, A. L., & Nordfalt, J. (2017). The Future of Retailing. Journal of Retailing, 93(1), 1–6. https://doi.org/10.1016/j.jretai.2016.12.008

Gros, B. (2016). The design of smart educational environments. Smart Learning Environments, 3(1), 15. https://doi.org/10.1186/s40561-016-0039-x

Iandoli, L. (2009). Leveraging the Power of Collective Intelligence through IT-enabled Global Col ... Technology.

ILO. (n.d.). Retrieved June 27, 2017, from http://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/isco/

Kalelioğlu, F., Gülbahar, Y., & Kukul, V. (2016). A Framework for Computational Thinking Based on a Systematic Research Review. Baltic J . Modern Computing, 4(3), 583–596.

Khoo, Z. X., Teoh, J. E. M., Liu, Y., Chua, C. K., Yang, S., An, J., … Yeong, W. Y. (2015). 3D printing of smart materials: A review on recent progresses in 4D printing. Virtual and Physical Prototyping, 10(3), 103–122. https://doi.org/10.1080/17452759.2015.1097054

Kothman, I., & Faber, N. (2016). How 3D printing technology changes the rules of the game: Insights from the construction sector. Journal of Manufacturing Technology Management, 27(7), 932-. https://doi.org/10.1108/MBE-09-2016-0047

Lau, J. (2016). Social Intelligence and The Next Generation. London.

Lee, L., Chen, D.-T., Li, J.-Y., & Lin, T.-B. (2015). Understanding new media literacy: The development of a measuring instrument. Computers & Education, 85, 84–93. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2015.02.006

http://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/isco/


Σελ. 71 | 60

Mai, A., Vehicles, S. C., & Mai, A. (2015). Smart Connected Vehicles : Driving to the Bottom Line !

Mandl, I., Curtarelli, M., Riso, S., Vargas, O., & Gerogiannis, E. (2015). New forms of employment. Eurofound, 1–162. https://doi.org/10.2806/989252

Marketing and Sales | Career and Professional Development | Wake Forest University. (n.d.). Retrieved September 16, 2017, from http://career.opcd.wfu.edu/explore-careers/marketing- and-sales/

Meng, P. T., Kumar, P., & Som, B. K. (2016). Crowdsourcing & Marketing: A Relationship in the Making. Journal of Business Theory and Practice, 4(2), 207. https://doi.org/10.22158/jbtp.v4n2p207

Meng, R., & Gr, D. W. (2016). RideSense : Towards Ticketless Transportation.

Michalos, G., Karagiannis, P., Makris, S., Tokçalar, Ö., & Chryssolouris, G. (2016). Augmented Reality (AR) Applications for Supporting Human-robot Interactive Cooperation. Procedia CIRP, 41, 370–375. https://doi.org/10.1016/j.procir.2015.12.005

Mihailidis, P., & Cohen, J. N. (2013). Exploring Curation as a core competency in digital and media literacy education. Journal of Interactive Media in Education, 2013(1), 2. https://doi.org/10.5334/2013-02

Monnier, M. (2015). Difficulties in defining social-emotional intelligence, competences and skills - a theoretical analysis and structural suggestion. International Journal of Research for Vocational Education and Training, 2(1), 59–84. https://doi.org/10.13152/IJRVET.2.1.4

National Academy of Sciences, Engineering, N. A. of, & Medicine, I. of. (2005). A Vision of Interdisciplinary Research. In Facilitating Interdisciplinary Research (pp. 16–25). Washington DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/11153

O*NET OnLine. (n.d.). Retrieved September 9, 2017, from https://www.onetonline.org/

O*NET Resource Center - Overview. (n.d.). Retrieved August 22, 2017, from

https://www.onetcenter.org/overview.html

Ocasio, W. (2011). Attention to Attention. Organization Science, 22(5), 1286–1296.

https://doi.org/10.1287/orsc.1100.0602

Office for National Statistics. (2010). Standard Occupational Clasification 2010: Volume 1 Structure and descriptions of unit groups (Vol. 1).

Organizational Development Specialist Job Description | Salary.com. (n.d.). Retrieved September 10, 2017, from http://swz.salary.com/salarywizard/Organizational-Development-Specialist- Job-Description.aspx

Pompa, C. (2015). Jobs for the Future.

Popovic, C., & Tomas, C. (2009). Creating future proof graduates, (5), 37–39.

Ricci, A., Piunti, M., Tummolini, L., & Castelfranchi, C. (2015). The mirror world: Preparing for mixed-reality living. IEEE Pervasive Computing, 14(2), 60–63. https://doi.org/10.1109/MPRV.2015.44

Rouser, K., & Dorsey, A. (n.d.). Strong Threads of Learning - Knowledge Transfer Within Communities o f Practice. Learning, 141–145.

Schmidt, F. (2013). SUPPLY CHAIN TRENDS IMPACTING THE AIR CARGO INDUSTRY.

http://career.opcd.wfu.edu/explore-careers/marketing-

http://www.onetonline.org/

http://www.onetcenter.org/overview.html

http://swz.salary.com/salarywizard/Organizational-Development-Specialist-


Σελ. 72 | 60

Shadiev, R. (2015). Facilitating cross-cultural understanding with project-based collaborative learning in an online environment, 31(2), 123–139.

Shao, C., Ciampaglia, G. L., Flammini, A., & Menczer, F. (2016). Hoaxy: A Platform for Tracking Online Misinformation, 745–750. https://doi.org/10.1145/2872518.2890098

Snow, C. C., Fjeldstad, Ø. D., & Langer, A. M. (2017). Designing the digital organization. Journal of Organization Design, 6(1), 7. https://doi.org/10.1186/s41469-017-0017-y

Social Intelligence | How To Improve Social Intelligence. (n.d.). Retrieved November 23, 2017, from https://www.tracomcorp.com/social-intelligence/

Sornlertlamvanich, V., & Charoenporn, T. (2011). Cultural Knowledge Co-creation on Social Networking Paradigm. 2011 Second International Conference on Culture and Computing, 92– 97. https://doi.org/10.1109/Culture-Computing.2011.25

Spiezia, V., View, O., & Spiezia, V. (2016). New Skills for the Digital Economy.

https://doi.org/10.1787/5jlwnkm2fc9x-en

Steinman, S. A., & Teachman, B. A. (2015). Training less threatening interpretations over the Internet: Does the number of missing letters matter? Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 49, 53–60. https://doi.org/10.1016/j.jbtep.2014.12.004

Stoddard, J. E., Dotson, M. J., & Das, N. (2015). Using Focus Groups and Correspondence Analysis to Explore the Relationship Between Millennials ’ Online Behavior and Their Opinions of Online Reviews, 5(2), 55–69.

Supply Chain Specialist Job Description | JobHero. (n.d.). Retrieved September 16, 2017, from http://www.jobhero.com/supply-chain-specialist-job-description/#

Transportation Analyst Occupation. (n.d.). Retrieved September 16, 2017, from https://www.gostudy.net/occupation/transportation-analyst

Tynjälä, P., Virtanen, A., Klemola, U., Kostiainen, E., & Rasku-Puttonen, H. (2016). Developing social competence and other generic skills in teacher education: applying the model of integrative pedagogy. European Journal of Teacher Education, 39(3), 368–387. https://doi.org/10.1080/02619768.2016.1171314

Valenduc, Gg., & Vendramin, P. (2016). Work in the Digital Economy: Sorting the Old from the New. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.2770405

van Ginkel, S., Gulikers, J., Biemans, H., & Mulder, M. (2015). Towards a set of design principles for developing oral presentation competence: A synthesis of research in higher education. Educational Research Review, 14, 62–80. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2015.02.002

Vendrell-Herrero, F., Bustinza, O. F., Parry, G., & Georgantzis, N. (2017). Servitization, digitization and supply chain interdependency. Industrial Marketing Management, 60, 69–81. https://doi.org/10.1016/j.indmarman.2016.06.013

Vlahovic, N., Knezevic, B., & Sabolic, M. (n.d.). Overview of Recent IT Technologies in Retail

Supply Chains 2 Logistics and Integrated Supply, 31–38.

Voogt, J., Fisser, P., Good, J., Mishra, P., & Yadav, A. (2015). Computational thinking in compulsory education: Towards an agenda for research and practice. Education and Information Technologies, 20(4), 715–728. https://doi.org/10.1007/s10639-015-9412-6

Wende, E., & King, G. (2017). Towards Genuine Virtual Collaboration : Designing the Use of Mobile Remote Presence in Offshore-Outsourced Projects, 484–493.

http://www.tracomcorp.com/social-intelligence/

http://www.jobhero.com/supply-chain-specialist-job-description/

http://www.gostudy.net/occupation/transportation-analyst


Σελ. 73 | 60

Willyerd, K. (2016). Stretch : How to Future-Proof Yourself for Tomorrow ’ s Workplace There is too much turmoil and technological innovation to expect that any current career path will still exist in a recognizable form fi ve or 10 years HBR ’ s 10 Must-Reads on Managing Acr, 39(3).

World Economic Forum. (2016). The Future of Jobs Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution. Growth Strategies. https://doi.org/10.1177/1946756712473437

Zhu, Z.-T., Yu, M.-H., & Riezebos, P. (2016). A research framework of smart education. Smart Learning Environments, 3(1), 4. https://doi.org/10.1186/s40561-016-0026-2

Documents

O2 –Οδηγίες Ευαισθητοποίησης για την Εργασία 4work4-0.eu/wp-content/uploads/2018/12/Jobs-for-Work-4.0...ξεχωριστά με την παροχή