20
O LE SULU SAMOA O LE NUSIPEPA FAA-LE-LOTU NA FAAVAEINA I LE T.A. 1839 EKALESIA FAAPOTOPOTOGA KERISIANO SAMOA FAAVAEINA 1839 O LE SULU SAMOA OKETOPA 2014 email: [email protected] -Main Office: Ph. 24414, Ext 30 - website: www.cccs.org.ws O le Pese Savali a le ‘Au Kerisiano Ua masani Kerisiano i le faaaogaina o le gagana ma le faaata o taua (imaging of war), e faamatala ma faamalamalama ai le mataupu i le tagata Kerisiano. E le fou i le faalogo i lauga a faifeau o le EFKS ma isi, le faaaogaina o ata o ‘autau, o au’upega ma ofutau e molimoli mai ai se feau. Ua iai faaauau itulau e 2 Pepa mai le Mafutaga Faafouina a Faifeau ma A’oa’o 2013 Saunia e Si’u Vaifale Faaliuefuefuina o Tino Maliu faaauau i le itulau e 8 Ia Manuia Outou Matua ae ola matou le Fanau O le Mafuaaga o le Pese: “When the Roll is called up yonder” saunia e Faapaia T. Tariu FS O Suesuega i le Tusi o Mareko Saunia e Fuaao Fetalaiga Fuimaono faaauau itulau e 13 faaauau itulau e 15 O moomooga lava ia o nai a tatou fanau e fia sefulu afe na alalaga ai i totonu o malumalu i Samoa i lo latou Aso Sa o Tamaiti e pei ona masani ai. (silasila itulau e 12) O nai tamaiti ua aulelei i le taeao o le latou Lotu aTamaiti i lo latou falesa EFKS i Maasina, Fagaloa. O le lotu afiafi, na lolotu faatasi ai le EFKS, Katoliko ma le Metotisi, e pei ona ua masani ai nei lea alalafaga. Oloo tausia le aulotu lenei e le Susuga Laupama Solomona Tokan ma le faletua ia Vaitoomuli.

O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

  • Upload
    others

  • View
    12

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA O LE NUSIPEPA FAA-LE-LOTU NA FAAVAEINA I LE T.A. 1839

EKALESIA FAAPOTOPOTOGA KERISIANO SAMOA

FAAVAEINA 1839 O LE SULU SAMOA OKETOPA 2014email: [email protected] -Main Office: Ph. 24414, Ext 30 - website: www.cccs.org.ws

O le Pese Savali a le ‘Au Kerisiano

Ua masani Kerisiano i lefaaaogaina o le gagana ma lefaaata o taua (imaging of war),e faamatala ma faamalamalamaai le mataupu i le tagata

Kerisiano. E le fou i le faalogoi lauga a faifeau o le EFKS maisi, le faaaogaina o ata o ‘autau,

o au’upega ma ofutau emolimoli mai ai se feau. Ua iai

faaauau itulau e 2

Pepa mai le Mafutaga Faafouinaa Faifeau ma A’oa’o 2013

Saunia eSi’u Vaifale

Faaliuefuefuinao Tino Maliu

faaauau i le itulau e 8

Ia Manuia Outou Matua aeola matou le Fanau

O le Mafuaagao le Pese:“When the Roll is calledup yonder”

saunia eFaapaia T. Tariu FS

O Suesuega i leTusi o Mareko

Saunia eFuaao Fetalaiga Fuimaono

faaauau itulau e 13

faaauau itulau e 15

O moomooga lava ia o nai a tatou fanau e fia sefulu afe naalalaga ai i totonu o malumalu i Samoa i lo latou Aso Sa o

Tamaiti e pei ona masani ai. (silasila itulau e 12)

O nai tamaiti ua aulelei i le taeao o le latou Lotu aTamaiti i lo latou falesa EFKS iMaasina, Fagaloa. O le lotu afiafi, na lolotu faatasi ai le EFKS, Katoliko ma le

Metotisi, e pei ona ua masani ai nei lea alalafaga. Oloo tausia le aulotu lenei e leSusuga Laupama Solomona Tokan ma le faletua ia Vaitoomuli.

Page 2: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

2. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

O le Pese Savali a le ‘Au Kerisianoi le Tusi Paia a’oa’oga a Pauloe faaaogaina ai ata faapenei(ofutau, puloutau, talipupuni...)Efeso 6:10-18. E talanoa loa i taua, o sevaaiga masani i fitafita mavaega’au, a latou ‘alaga o taua(war cries) e faaleoina ma usuma aga’i i taua. Peiseai, uafaafoliga faapena le siva tau ale Manu Samoa ma le haka a leAll Blacks. Peisea’i o ni pese/alaga a fitafita e faatupu malosia o aga’i atu e tau le taua. Atonuo le alaga ma le pese a fitafitata’ito’atasi, ma le maopoopo oleo o se autau ua sosoo faatasi,e faatupu malosi lea mo fitafitauma. E faatupu ai le loto nuu, efaalototele. E manatua ai Aso Tofi otaaloga kirikiti i Malua pe auma le tauvalaauga i le FaleMafutaga, ona solo lea o ‘auaga’i atu i ga’uta i le malae mataufai lagi a latou pese savali.Peisea’i e faamalosi’au ia pesesavali ma faatupu malosi ai moa’oa’o i taaloga.

Tautinoga a le Ekalesia(Creeds of the Church) O ‘tautinoga’ poo creeds a leEkalesia, ua ta’ua e John H.Leith, o le isi ona uiga o ‘pesesavali’ ia a le ‘Au Kerisiano, eusu ma savali i le vaotuitui ofaigata aemaise taimi e feagaiai ma sauaga. “Creeds haveserved as a battle cry... Theearly church found them help-ful in times of persecution....inthis sense, a creed is a march-ing song.” O le isi lava lea ta’uo le talitonuga Kerisiano, o le‘talitonuga faa-ta’utinoga’ (a

mai le itulau muamua creedal religion). O le ‘ta’utinoga’ o le faa-Samoaina lea o le upu faa-Peretania ‘creeds’, e sau mai leupu Latina credo - ‘ua outalitonu’ - I believe which means“an authoritative statement ofthe main articles of theChistian faith to which believ-ers are expected to assent.” O le tautinoga lauiloa a leEkalesia Aoao, ua masani ai foile EFKS, o le Tautinoga faa-Aposetolo oloo lomia i le pito itua o lana Tusi Pese.

Ta’utinoga ma ona taua mo leFaatuatuaga. (Creeds and theirroles in religion). (i) O Kerisiano ta’utino, oKerisiano e puipui o latoutalitonuga (defending Chris-tians). Soo se fitafita lava a se malo,o lona faamoemoe ina ia malupuipuia le malo mai ona fili.Peisea’i e faapea se tasi o agagataua i le fatufatu mai ai otautinoga. O taimi o lu’itau safesoua’iina ai le talitonuga faa-Kerisiano i aso o le uluaiEkalesia. eg. - (Arius ma lonatalitonuga o Keriso e le se Atua,ma e le aupaga faatasi ma leAtua. O ia o le foafoaga aupitomaualuga/highest creation ofGod). O lafoga ia na tula’i ai lelotu Kerisiano ma puipui lonatalitonuga ina ua fatuina se tasio ana talitonuga autu, le Nicea(325). O le fono lea na latoupuipuia le talitonuga, “O IesuKeriso o le Atua lava ia. O IesuKeriso o le tagata foi o ia.”

(ii) O Kerisiano ta’utino, oKerisiano mafaufau (thinking

Christians). O le iai o tautinoga i leEkalesia, e mafua lava ona o setasi o natura o le tagata soifua,o le tagata mafaufau (a think-ing being) na te mafaia onafaamatala lona faatuatuaga, inaia manino i le tagata lava ia, leautu tonu o lona talitonuga. Ele faatuatua pogisa ae faatuatualava le malamalama i le faa-autuo lona faatuatuaga. O lona uigao tautinoga o se gaoioiga (ac-tion) faa-mataupu silisili efaaaogaina iai le mafaufau inaia malamalama. A tupu lemalamalama e tupu ai le loto atui le Atua (commitment). Ta’uae Leith, o e loto atu i le Atua eaunoa ma le mafaufau, emata’utia ma le magafagafa. (Acommitment that does not serveGod with the mind is alwaysdangerous and irresponsible).O le aotelega o lea manatu, peifoi ona taua tele le loto (heart) ile auaunga a le tagata, e taua telefoi le faiva a le mafaufau (mind)aua o le mafaufau ua afua ai letautinoga. O le saga mafaufaupea ma saga mafaufau pea la ole tagata (i le Atua), o se faailogafoi lea o se tautinoga e faia pea,ma o se mataupu silisili gaoioima ola.

(iii) O Kerisiano tautino oKerisiano o le ‘manatua’ (re-membering Christians) O tautinoga a le Ekalesia e lena o ni fuaiupu e a’o faataulotoma faaleo i taimi o sauniga.; a oupu oloo molimoli ma afifi aipine faamau o faiga a le Atua ile talafaasolopito, e ao ina legalo. Eg. E iai le manatu faa- faaauau itulau e 4

Page 3: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 3.

O LE LAUGASaunia e Maselino Sului FS

EFKS Fugalei

Manatu Autu:O auega a matua: O le asau tali talavou?(Faapitoa mo lenei masina oOketopa - ASO SA O LEFANAU)

Tusi Faitau:F/Tuai: 2 Samuelu 18:24-33.F/Fou: Ioane 6: 3-13Matua: 2 Samuelu f33: Lo’uatalii Apisaloma e..... A oo ina uluulu le alofa faa-matua, ona faigata lea ona toevavae, ma e leai se malosi e toeliliuina. O le alofa e toto’a’anoma e oo lava i le oti....e le fo’i.E talitonu e afua ona o lesootaga i le uso ma le fanua o letoala fanau. A tuutuu pea le vaaii le loloto ona faapea lea - O aise tasi na te toe teena lona lavatino, ivi ma aano? A afaina leatalii poo le afafine, o le afainalava lea o matua. O i’uleo o le tagi lotulotu oTavita e pei ona faamauina i lefuaiupu 33, o ‘ina oloo taoto ailea lagona faamatua.....le ootiafaatama. Ua oo lava i lona ola,ua o se meanoa, ua sili ia Tavitape ana oti ae ola Apisaloma lonaatalii. Ua le manatu Tavita i le ataliileaga, ma le faufau ia oti o ia.Ua mama ia Tavita lona tulagao ia o le tupu ma le faamoemoeo le malo oloo i ona lima, peitaiua sili lona alofa i lona atalii.Se mea ina a leaga o le tausitausi ua ola ma malosi, ae o leaua toe faasaga tau mai. E talatuu mai pe ana mamao se

sootaga, ae paga lea, o le atalii,ua faasaga tau i le tama. Fai mai toe upu a Tavita i onata’ita’i’au o Apisai, Ioapo maItai oloo faamauina i le fuaiupue 5: “Ia outou agamalu i letaule’ale’a o Apisaloma ona oa’u....” Se’i faauta!, tiga onailoa e le Tupu o Tavita o lea uasauni lana autau e faafetaia’iApisaloma ma lana itu, ae toemomoli atu lenei feau. E lefaigofie i alii nei ua tofia eta’ita’i’au. O le a o e sauni i letaua, ae toe fai mai lenei fanogae uiga i lona atalii....e mafai onafaapea, i se isi ona faauigaga, eo e ave o latou ola i lima oApisaloma. E faapefea onaagamalu ia Apisaloma, o le fililea o le a latou feagai? E mafua lea manatu o Tavitaona o le ALOFA faa-tama. Atoe silasila i le tasi itu o leneitala, o se mea toilalo le sola eseo se tupu. O lea ua tuua lonatulaga faa-tupu ae alu ese. Otagata sa ia te ia ma nisi meataua o le malo ua oo lava i leatolaau ua aveese ma tiliola onao le aga’i mai o Apisaloma maana ‘au, (pei ona faamauina i lemataupu 15-17) Talofa ia Tavita o le tupufaauuina, ua fesolasolata’ipeisea’i ua leai sonafaamoemoe. E ui ona o lemanu’a mai fale, ae sili onaoona, ona o lona lava toto, uafia fasioti ia te ia. O se tulagatoilalo o le nofo atu o le tupu ile malo ae oloo fafau e le ataliile upega e maileia ai. Ua le toenanea se upu a le tupu o lea ua

toe pu lava le vaa ia Ti’a. Pagalenei alofa ina a tele..... Le fanau e, ua tatou iai i leneivaitau o le saoasaoa o letaaviliga o le lalolagi. E le toetau nanaina aafiaga ua oo i aitupulaga talavou. Ou te fesiliatu, o leo tele i la outou faalogole tagilotulotu a le toeaina oTavita i le alofa i lona atalii? Ole a sou lagona i le tagi auefaamatua, tainane oloo sailiApisaloma e fasioti ia te ia? Faimai e malu le tama i lana fanaupoo lona atalii, ae ua a nei? Uale tua le upu a Tavita. OApisaloma o lona atalii e tatauona lagolago ma tapa atu iai ile tautuaina o lana nofoaiga. Uasiliga tali i seu, se tali mai a leatalii, ae ua na o le pelu ua sasaui le tama. I le tala a Ioane i le fafagainae Iesu o le motu o tagata e ala ile vavega na ia faia i i’a iti e luama areto karite e lima, olootaoto ai se aoaoga taua. I leneifaamauga oloo taua ai e Ioane efaapea, o i’a ma areto a le tama,ua le maua lona igoa. O lemasani a tina e tapena meaai alatou fanau e pei o falaoa, ia mase faguvai ona o lea ma i latou,aemaise pe a iai ni meatumutumu e lolofi iai tagata ematamata ai, pei foi o le taimi oIesu i ana aoaoga ma vavegafaapea le faamaloloina o ma’i.E talitonu o i na ala atu ai letama lea ma lana meaai (lunch)na tua iai le motu o tagata fiaaai. Ioe, le fanau e, o le a soulagona pe a tapa atu ia te oe mose fesoasoani ‘a ‘e tali mai? Letama ua tali i le manao o letoatele o tagata, e ui ina itiiti aena faateleina e Iesu. E ui ina e le o iloa le igoa o le

faaauau itulau e 4

Page 4: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

4. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

O LE LAUGAtama, ae silia ma le lima afe ma‘ato o toega o taumafa esefululua le faitau aofa’i o onaigoa. Aisea? O le aofai lena oe na tua ia te ia, ma ‘ato o toegao taumafa, e toe tua foi iai nisitagata i le lumana’i. Tama leleiia e tua atu iai tagata, ma le tamaleaga o Apisaloma faufau leaga. Le fanau e, o le mea moni, poofea lava tou te aga’i iai emulimuli atu pea le alofa faa-matua. Pe faaeaina oe, ia e iloaoloo iai faatasi ma ou matua. Peoo foi i se tulaga e te toilalo aima oo atu i puapuaga, ia e iloaoloo toilalo faatasi ai ma imatou nei o matua. O le alofa e mafua ai loimatao auega, e moomoo ai ina ia otie suia outou. E toafia nitupulaga ua toe faufau le leagai o latou matua? Ua maua lepoto ma le faaeaina ona manatulea ua atoa ia te ia mea uma. Ole ala lena na taumafai ai

Apisaloma, ua ia taumafai efaaliliu loto o le nuu ia te ia, uaia manatu e maua le lagolago ale nuu e faigofie ai onafaatoilalo le malo o lona tama.Ua fia vave ona saofa’i i lemamalu ma le faaeaea a tagatai se ala leaga ma le inosia. E mata’utia le iuga o leataumafaiga, na tautau i le va ole lagi ma le lalolagi, ua fili lonalaulu e la o le tapeneto (laau).E mafai ona faapea foi, o soo setalavou e taumafai e mulimuli iala o Apisaloma, o lona iuga foilea. A oo ina tutupu ni tulagafaapea ia te outou le fanau e, onamatou fetagisi faatasi lea maTavita ma lagona le fia oti e suiai outou. Matua e, malo le galulue, uale toe faigofie lenei vaitau, uamatua eseese mamao ma le 15tausaga ua mavae. O la tatougaluega e tumu i faigata, e le ogema mafatiaga, ae o le tuualalo i

lenei masina ua faatauaina mole fanau, aua le tuuna lo tatoutofi. E ui i puapuaga na feagaima Tavita, e le’i uma le alofafaatama (faamatua). O le tagilotulotu a Tavita e afua mai leloto, na te lei faamele lona tofimai le Atua. E moomia le tagie afua mai le loto, e fia avea leola e suia fanau..Ua to’afia nifanau ua le malu i tama......uatoafia ni fanau ua sauaina mafaia iai uiga mataga ematua.......O le feau o leneiOketopa, ia avea lou ola tamama tina e suia le ola o fanau itotonu o puapuaga ua fetaomimai. ‘AUA tatou te fiu, ‘aua lesolomuli.....aua le faavaivai....Ole Alii e fesoasoani mai. Talavou, o le a sau tali i auegaa matua? Ua e sauni e tua atuia te oe nai ou matua i leneimasina a o lenei foi tausaga? Ia manuia lenei masina uafaatatauina mo outou, faapea lealo atu i su’ega faaiu o leneitausaga. Amene.

O le Pese Savali a le ‘Au KerisianoLutheran - Lotu Luteru, e toluni vaega taua o le tautinoga faa-Aposetolo e ao ina manatua aipea. Vaega muamua: e manatua aile Atua foafoa (creation). Ua oufaatuatua i le Atua le Tama,o Lee ona le malosi uma lava, o lena faia le lagi ma le lalolagi. O le a le uiga o lea vaega? Uaou faatuatua ma talitonu o leAtua na faia a’u ma mea umaua iai, ua ia umia (sustain) foilo’u tino ma lo’u agaga ma uana fafaga, leoleo ma puipui iate au i lona lava malosi. O le

mai le itulau e 2 Atua foi o le ou le malosi umalava ma na faia le foafoaga, o leAtua lena ou te talitonu mafaatuatua iai. Vaega e lua: e manatua ai leAtua (Iesu), na faasaoloto/faasaoina a’u. (redemption). “Ua ou faatuatua foi ia IesuKeriso o lona Alo e toatasi o lotatou Alii. O le na fanaua e leAgaga Paia, na fanau mai iaMaria le taupou. O le napuapuagatia i le pule a PonotioPilato, sa faasatauroina, samaliu, sa tanumia. Na oo ifo iSeoli, o le aso tolu na toe tu maiai nai e ua oti. Na afio a’e i le

lagi, oloo ua nofo o ia i le itutaumatau o le Atua le Tama, ole e ona le malosi uma lava. Ole a toe afio mai o ia efaamasino i e ola atoa ma e uaoti. O le a le uiga o lea vaega? Uaou faatuatua o Iesu, o le Atuamoni, o mea uma foi na oo ia teia, ua na faasaoina mai ai a’umai le oti ma le malosi o leleaga, ina ia avea/faia a’u mo ia,ma auauna ia te ia i le olafaavavau. O le faaleoina la olea vaega o le tautinoga, efaamanatu mai ai, ana leai leAtua na faasaoina mai ausemanu o penei lava o fai mapologa a le agasala ma le faaauau itulau e sosoo ai

Page 5: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 5.

MATINI LUTERU1483 - 1546

O le Auupega o le Toe Fuata’i

O le Pese Savali a le ‘Au Kerisianotiapolo. Vaega e tolu: E manatua aile faamamaina (sanctification) Ua ou faatuatua i le AgagaPaia. Ua ou faatuatua i leEkalesia paia e aofia ai nuuuma, i le mafutaga o le ‘AuPaia; ma le faamagaloina oagasala; ma le toe ola mai o letino o le tagata; i le ma le ola efaavavau. Amene. O le a le uiga o lea vaega? Uaou faatuatua e le mafai e lo’umalosi ma lo’u mafaufau ona outalitonu ai i le Atua, ae ua alalava i le Tala Lelei (gospel) levalaauina o a’u e le Agaga Paiaina ia faamalamalamaina a’u euiga i ana meaalofa ma lonafaamamaina o a’u, ma mea e ooia te au i le faatuatua. O ‘manatu’ ia e tolu ua faatauae lenei pepa, ua mafua ai onafia faatalanoa lenei mataupu e

uiga i le Taut inoga faa-Aposetolo, aemaise o sona saotaua i le faamanatuina o mea namo le tagata faatuatua.

Folasaga: Ia toe faaolaola le ‘anava tau’a le ‘Au Kerisiano faatuatua eala i ana creeds/tautinoga.Peisea’i o le matau a le pepa,ua iai mataupu (issues) o lesosaiete ua foliga ua maalilili aile ‘autau a Keriso, ma ua vaivaiai le peseina o le pese savali ale ‘Au Kerisiano. Eg. same sexmarriage, (ulugalii tutusa - tamama le tama poo le teine ma leteine), human rights, WTO maona aafiaga o le sosaiete. Ia faaleoteleina le alaga “Uaou faatuatua i le Atua leTama....Ua ou faatuatua ia IesuKeriso.....Ua ou faatuatua i leAgaga Paia.....”. Faamanatu

leotele o le Atua na foafoa, o leAtua na faasaoina, o le Atua nafaamamaina a’u le Kerisiano, eleai se isi talitonuga e sili atunai lo lena. E leai foi se isimanatu e ao ona faamuamua nailo lena.

Faalauteleina o Manatu O tautinoga lava ia a leEkalesia faato’a tula’i mai inaua tuana’i le seneturi lona toluma le fa (tausaga 200-400 taluona fanau mai le Alii Faaola).Peitai o totonu o le Tusi Paiaoloo iai ta’iala (themes)safaavae mai ai. eg. Oloo iai i leTeuteronome 26: 5-9 lefaatonuga mo le Isaraelu pe a namaua le fua o le eleele na foa’iatu e le Atua mo ia. Na te avatule fua mo le Atua ma naTAUTINO atu: “O lo’u Tamao le Suria ia na fai a oti, ona

faaauau mai le masina o SetemaFaafesaga’i ma le Fili iWorms O nei tusitusiga a MatiniLuteru, e pei o ni faailipu leotetele i taliga o le pulega o leEkalesia i Roma, aua uafaasagasaga atu nei Matini elia’ina i luga ituaiga talitonugama amio faatevolo ua teleseneturi o ola i uiga mamafaufauga o tagata. E ui lavao le tusi lona lua a Matini (‘Onthe Babylonian Captivity of theChurch’) na tusia mo tamalii oSiamani, ma e na o Siamani lava

na faasalalau ai, ae na i’u lavaina lauiloa uma e tagata oEuropa. E oo i le tupu o HenryVIII o Egelani. Na matua itatele ai lenei tupu ma ia tusia aini faaaliga tetee i mea na tusiae Matini i lea tusi, ma matuafaasaga tau ai o ia ia Matini ilona olaga atoa. A o tau filifili ta’ita’i o atunuupe o le a le mea e fai ia Matini,a o le taimi foi lea o tau filifiliana lava uo mamae pe o fea leitu e ‘au ai i nei fe’ese’esega.Sa tutumau pea le lagolago anisi o ana uo, a o isi safaalotolotolua. O se tasi o uo a

Matini sa lagolago malosi ia teia, sa matua vevesi lonamafaufau i talitonuga ua faaaliae Matini, ua tago ua togi le tusii lalo ma lona ita tele, ae na toetago atu i le ‘u’u mai le tusi, matoe faitau. Na oo ina ia talitonue pei o isi i mea o fai mai aiLuteru, ma ia faapea ane, “satauaso atoa le lalolagi i nei meaua faaalia.” Sa iai se isi taumafaiga na faie tau taofiofi ai faasalalauga safai e Matini Luteru, i le fonofaale-tausaga a faamasino o lemalo i le aai o Worms i letausaga e 1521. Na amia aiMatini e alu atu e tali i ni tuuaigao fai aga’i i ana tusitusiga. Sata’ita’i i lea fono le emeperoapoo le tupu. O le finagalo o letupu o Feterika ia ave pea le

faaauau itulau e sosoo ai

Page 6: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

6. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

O le Pese Savali a le ‘Au Kerisianoalu ifo ai lea o ia i Aikupito....uaavea foi ma nuu tele,.......onaagaleagaina lea o i tatou etagata Aikupito....ona tatoualalaga atu lea i le Alii le Atuao o tatou tama, na faafofogamai foi o le Alii i o tatouleo.....ona aumaia lea o i tatoue le Alii nai Aikupito i le ‘a’aomalosi ma le ‘a’ao faaloaloa,atoa ma mea mata’utia tele, maua foa’i mai ia i tatou lenei nuu,o le nuu e tafe ai le suasusu male meli.” I le iloiloga/tauvaga sa faia eElia ma perofeta a Paala maAsaira i le mauga o Karamelu eiloa ai le Atua moni (1 Tupu 18),ina ua muamua perofeta a Paalapeitai e le’i mu la latou taulaga,ona talosaga lea o Elia i le Atuama auina ifo ai le afi ma mu ai

lana taulaga. A o molimauina ele nuu lea mea mata’utia, o lef.39 oloo iai la latouTAUTINOGA. “Ua iloa e lenuu uma, ona faapa’u’u fao ailea o i latou, ua faapea, “O leAlii, o le Atua ia; o le Alii o leAtua ia.” Ua lauiloa foi le shema faa-Iutaia (Teut. 6:4:) “Isaraelu e,faalogologo mai ia, o le Alii olo tatou Atua, o le Alii e toatasilava ia.” O le Feagaiga Fou oloo iai lefesili a Iesu i ona soo poo ai oia, (Mareko 8:27). Ua faailoaane tali a nisi - “ona tali mai leao Peteru ia te ia, “O oe o leKeriso”. (f.29). Peisea’i setautinoga foi si na mea. O laPaulo, Roma 10:9: “afai e teTAUTINO i lou gutu i le Alii o

Iesu, ma faatuatua i lou loto uatoe faatuina mai o ia e le Atuanai e ua oti, e faaolaina ai oe.” E leai ni tautinoga aloa’ia a leEkalesia oi le Feagaiga Fou, aesa feagai le Ekalesia ma lemolimau atu e ala i ana lauga,pesega, tatalo, papatisoga,faamalologa ma nisi faiva. Oia mea uma, na amatamatamalie mai ai ona faatulaga mafaataatia ana talitonuga faa-Kerisiano (Binitarian &Trinitarian) ma ana tautinoga.O nisi o a latou auega “O Iesu ole Alii”, “O Iesu o le Keriso”, onai i’uleo ia faatautinoga sa faima ta’imua mo ta’utinoga ma’oti ale Ekalesia na mulimuli mai.

O le Tautinoga faa-Aposetolo E iai le talitonuga o letautinoga faa-Aposetolo e le’i

MATINI LUTERUavanoa ia Matini efaamalamalama ai onatalitonuga. O Feterika foi o setupu sa talitonu e tatau lava onatuu le avanoa i le tagata e faaaliai lona manatu i mea uatuua’iina ai o ia. Na matua fiafiaai lava Matini i le avanoa ua tuumai e faamalamalama ai onatalitonuga, peitai na vave lavaona ia iloa e ese le mea ofaamoemoe iai le fono. O le tupu o Salesa V oSipaniolo e matua le manao lavae maumau le taimi ia Matini. Ole mea lea, na matua puupuulava le fono. Na ona tusi atulava o sui o le fono i lefaaputuga tusi i luga o le laulau,ma fesili ia Matini pe o ia na iatusia ia tusi, ma afai o lea, e toefulitua i ona talitonuga o

tusitusia ai i nei tusi pe leai. Na faatalitali le fono ma lemanatu o le a tali vave atuMatini, ina ia faaauau ai le fonoi isi ana mataupu. Ae le’imana’o Matini e i’u ai i le taimilea lenei mataupu. Na iatalosagaina se taimi faaopoopo.“O le mataupu lenei e oo atu ile Atua ma lana Upu. O lemataupu lenei e aafia ai lefaaolaina o agaga. Ou tetalosaga atu ai ia te outou, toeaumai se taimi ou te tali atu ai.” Ona tuuina atu ai lea o le asoe tasi. Na alu lena po omafaufau o ia i le fesili naaumai, ae ui lava i lea, ua levaona uma ona fai le faaiuga aMatini i lenei mataupu. O le asona sosoo ai na tu ai o ia i luma ole fono. Na fesili se sui o le

fono, “Aumai se tali faigofie male manino. E te faafo’i au upuma ou talitonuga o tusia i neitusi?” Na tali atu Matini Luteru i leafesili e faapea, “Vagana uafaatonuina au, ma ua oumautinoa ni faamaoniga maiTusitusiga Pa’ia, poo nisimafuaaga manino ua tuuinamai, ou te le talia ai le toe faafo’io au upu ma o’u manatu ofaaalia i nei tusi. Aua e le sa’oona e faia se mea e te tetee atuai i ou lagona moni.” “O le mea lea, ou te tu atu ai io outou luma, ma ou faapea atu,e le mafai ona ou faia se isi mea.Fesoasoani mai le Atua ia te a’u!Amene.”

O se Faaaliga Aloa’ia mai leaai o Worms Ua faamaonia nei tuuaiga oMatini Luteru, ae ua tuuina atu

Page 7: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 7.

tusia e Aposetolo, a o semafaufauga faa-Aposetolo.Peitai ua ta’ua e Geoffrey Wain-wright (2003) se talatuu (a tale),faapea sa faataamilomilo lava ile seneturi e 5, sa faamatala ai eRufinus o Aquileia i sana tusi i‘tautinoga’ ma faapea ai, sa taufai velo’aso uma le ausoo e to’asefulu ma le lua i le fausiaina olenei ta’utinoga. Fai mai inaua sauni le ausoo e taape mo lalatou galuega tala’i, ma ua latoutalia foi meaalofa o gagana i leAso Penetekoso, ona latoufeiloa’i ai lea e faataatia sa latoumaliliega ina ia aua nei feteena’ila latou galuega tala’i o le a aloatu iai. A o Peteru ‘aioso masanifoi na muamua oso ane: “Ou tetalitonu i le Atua le Tama, o le

O le Pese Savali a le ‘Au Kerisianona faia le lagi ma lelalolagi”......peiseai o sana talae faavae i luga o le fetalaiga aIesu ia te ia (Mataio 16:17):“Ona tali atu lea o Iesu ia te ia,Amuia oe Simona Paiona, auae le se tagata na ia faaali atu aiia te oe, a o lo’u Tama oi le lagi. Atonu na sosoo Anetele’a i lefaapea ane, “Ma Iesu Kerisolona Alo lo tatou Alii”, pe a fuai le tala a Anetele’a ia Simona -“Ua maua le Mesia,” (o lonauiga o le Keriso), Ioane 1:41 Atonu e le matua manino lavale afuaga o le Tautinoga faa-Aposetolo. Peitai mo leneimafutaga, e taua le faamalosiaai o e na mua i malae i letala’iga.

MATINI LUTERUai foi ma se avanoa e tuua ai male saogalemu le aai o Worms aetoe foi atu i Wittenberg. O le faaiuga aloa’ia mai lefono i Worms, o se iuga safaatalitali iai le pope ma lanapule’aga. O lenei la uafaamaonia tuuaiga o Matinifaapea o lona faia o aoaoga sesee le tusa ai ma talitonuga o leEkalesia, ma ua avanoa ai foima soo se tagata na te fia fasiotiia Mat ini e aunoa ma sefaasalaga e faia iai i lea tagata.A na iai lava se avanoa e mafaiai e Roma ona susunu olaina aio ia, ua faia ia te ia e pei onafaia ia Ioane Hasi. O le faaaliga aloa’ia mai le aaio Worms, ua logoina ai neiMatini e faapea o ona talitonugao se pala o otaota leaga, ma uafaasaina ona faasalalauina i soo

se atunuu o pulea e le malo. Uafaasaina foi soo se tasi na telomia, faatauina atu, pefaitauina nei tusi. Ua faasainafoi faale-tulafono ona toefesoasoani se isi ia Mat iniLuteru i soo se auala lava. Ae ui lava i nei faasasa e tele,ae na maua lava se avanoa o seuo a Matini e fesoasoani ai. Oia lea o Frederick the Wise. Uaia taupuleina ina ia faatagapu’eina ma saisai Matini, maave faanana i se tasi o ona maotai Wartburg. E sefulu masina olafi ai i lea maota Matini. Uafaatutupu lana ‘ava, faatutupulona lauulu, ma ua faaigoa o le“Toa o Siaosi”. E oo lava i setasi o uo matua lelei a Matinina te le’i iloa o ia ina ua tatalamai ma le maota, ona o le uumio lona ulu ma lana ava na

nanaina ai ona foliga. E le’i fiafia o ia i le taimi nanofo ai i le maota i Wartburg.Na ia tusi ai e faapea: Na ou iai i lo’u falepuipui ilo’u motu o Patamo, i luga o lemaota i le malo o manulele, satofotofoina ai a’u e le tevolo. Ole faatuatua na ou mafai ai onaou tetee atu ia te ia, ma tali atuia te ia i upu nei, “O lo’u Atuao ia lea na faia tagata, ma iatuuina mea uma i lalo o o latouvae. (Salamo 8:6) Faaa’oa’o lape a iai sou malosi e sili atu i loia.” Sa faaauau pea ana tusitusigaa o iai o ia i le maota i Wartburg.Ma o se tasi o mea aupito siliona taua na ia faia i lea maota,o lona faaliliuina lea o leFeagaiga Fou atoa mai legagana Latina i le gaganaSiamani. I lea vai taimi e le’imaua lava e tagata lautele leTusi Paia. O nai fuaiupu safaitauina atu mo latou i le taimio le Faamanatuga, sa faia i legagana Latina. O lenei la o le asuia atoa foliga o le tapuaigaKerisiano.. O le a maua e tagatalautele le malamalama! mai le tusi: God’s Generals, tusia e Roberts Liardon, faamatalaina e Afemata T. Apelu Aiavao

Mercy and Justice Only as we bow in contrition,and repentence at the foot of theCross, can we find forgiveness.There is the grace of God! Wedon’t deserve it! A man said sometime ago, “When I get to the judge-ment of God, all that I will ask foris justice. “ My beloved friend, ifyou get justice, then you will goto hell. You don’t want justice.What you want is mercy. Billy Graham

Page 8: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

8. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

Faaliuefuefuina o Tino Maliu(Pepa mai le Mafutaga a leMatagaluega Faleata - Iulai

2014)Saunia e

Faapaia T. Tariu FS,EFKS Vailoa Faleata

Ua faatonuina au e le Komitio le Mafutaga, ou te faia sesuesuega mae’a i le mataupu ole ATUALALAINA - EM-BALM, ma lipoti mai i luma olenei mafutaga mamalu setaunuuga o la’u suesuega.Masalo e iai se fesootaiga o lemataupu autu o le Mafutaga malea mea e ta’ua o le Atualalaina,ae ou te talitonu, o le a ‘oa matamaoaiga la tatou talanoaga ilou faasoa mai. Tau ia ina oufaama’ite atu i nai fesili ia, se’itau tatala ai le mataupu nei:

FESILI:1. O le ATUALALAINA - o lea lea mea?2. O fea na fanau/maua/amatamai ai?3. O le a le mafuaaga/uiga/faamoemoe o lea mea?4. E faapefea ona fai? O le upu moni, e anoanoa’inisi fesili aga’i i le mataupu nei,a ona o le taimi e ‘uti’uti, o leaua manatu ai ua lava ia fesili -faitau faatasi mai le Kenese 50:1-3; 25-26: “Ona faapa’u atu lea o Iosefai fofoga o lona tama, ua tagi ai iona luga, ma sogi ia te ia. Onapoloa’i lea o Iosefa i ana auaunafoma’i ia latou atualala i lonatama, ona atualalaina lea oIsaraelu e foma’i. Ua atoa onaaso e fagafulu, aua oloo faapeaona faaatoa o aso o e ua

atualalaina; ua tagi foi Aikupitoia te ia e fitugafulu ona aso.” “Ona fai atu ai lea o Iosefa iatauto mai le fanauga a Isaraelu,ua faapea atu, e asiasi mai lavale Atua ia te outou, tou te ava’efoi o’u ivi ai le mea nei. Onaoti lea o Iosefa ina ua atoa onatausaga e selau ma le sefulu, naatualalaina foi o ia e i latou, matuu i le atolaau i Aikupito.”

1. O LE ATUALALAINA - OLE A LEA MEA? O le tali tuusa’o ma le faigofieona malamalama ai e faapea: “Ole atualalaina - o se sauniga(togafitiga) e faia i le tino o letagata oti, e mafai ai ona taofiamai i le manogi poo le pala, aefaasaoina mai mo se taimi umi.

NISI FAAMATALAGA: O le upu atualalaina - o le upuo le Gagana Samoa, e le o seupu Eperu poo se upu Eleni, ole upu na fatu a’e lava i leGagana Samoa - e faapena foiona faauigaina faa-Samoa, mafaamatala ai le uiga o mea etutupu ma aliali mai i tu maaganuu a Samoa. O lona uiga,a tatou malamalama i la tatoulava Gagana ma la tatou lavaaganuu, ona faigofie foi lea onatatou manino lelei i le uiga o soose mea ua tupu, saga tupu, o lea tupu ma aliali mai i totonu olo tatou atunuu. Faata’ita’iga:O le upu ATU:i. lagona o le loto ua popole,fefe, tiga, faanoanoaii. o le i’a o le samiiii veape - atu - ou te fai atu,taimi ma le nofoaga.

O le upu ALALA -i. fafie,ii. nofoaga, mea e mau ai,alalafaga, nuu,iii. eva i le po, talanoa mo setaimi umi (Tala i le Samoa nagalo), Manu’alesagalalaO le upu ATUA - LALAi. Atua o le Laii. vaevae, faaninii - tau inavaevae pe faaninii foi - ae auale aveeseina.

2. O LE ATUALALAINA - OFEA NA FANAU MAI AI? I le mau na tatou faitauina i letusi o Kenese, e atagia mai ai ole nuu lava o Aikupito na mauama amata mai ai lenei mea. Ole ta’ua o le atualalaina o Iakopoe foma’i Aikupito, e foliga maiai o se mea ua leva, fai soo, maua masani ai foi foma’iAikupito. Peitai, e le mafai foi ona tatoulafoesea, pe faatauagavale i nisio mau, e pei ona ta’ua i nisi otusitusiga oloo faapea mai, o leATUALALAINA, o se tasi leao aganuu a tagata Eleni, e faia io latou tagata ta’uta’ua, e pei otagata popoto, tagata malolosi,ma tagata totoa. O talitonuga o tagata Eleni, emafai e le POTO o tagatapopoto, o le MALOSI o tagatamalolosi ma le TOA o tagatatotoa, ona faaumiumi atu le leleiatoatoa o le tino (e le manogipe pala), seia mae’a aso o lefaanoanoa ma aso o ona toesauniga i luga o le fogaeleele matuuina atu i o latou tuugamau. Ilea aganuu a Eleni, e leai, leailava se mea e faia i le tino o le

Page 9: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 9.

Faaliuefuefuina o Tino Maliutagata oti, ae talu ai le maliu ole toa tautaua o Eleni, o Alesanale Sili, na maliu i Papelonia onatuu lea o lona tino maliu i totonuo le pusa ua tuuina iai i totonule meli suamalie, ina iafaaumiumi ai le lelei o lona tino,ona e le gata e mamao le nuu oMaketonia e tanu ai, a o aso foio le faanoanoa ma ona toesauniga.

3. O LE ATUALALAINA - OLE A LE MAFUAAGA/UIGA/FAAMOEMOE O LEA MEA? Tasi lenei o mataupu ua fai matotonugalemu o mafaufaugafaa-mataupu silisili o tagataAikupito i totonu o a latoutapuaiga, ona o se tasi o o latoutalitonuga - E toe ola mai letagata nai le oti. O le ala lea ematua faia ai lava ma lefaaeteete ma le saunia lelei lesauniga o le atualalaina. O le atualalaina o tagata i leaganuu a Aikupito, e le gata o olatou talitonuga e pei ona outa’ua, a o ni aganuu foi ua faia etalafeagai lelei ma lo latousiosiomaga. O lona laufanua efaalaulautoafa, ma lona tau ematua vevela lava, e matuafesoasoani tele i le faamoemoelenei o le atualalaina o tino otagata ua oti. Sa masani tagata Aikupito onatanu o latou tagata ua oti i lemalala ma le oneone (Esoto2:11-12). E tuu mamao ese male vai o le Naila, ina ia le afainale tino oti i le manogi ma le palape a susu. O lo latou talitonuga,a oti le tagata, ona oti lea o letino ae ola pea le agaga. Etaumafai lava ia faia le saunigao le atualalaina i le lelei,

matagofie ma le aulelei o le tino,ina ia toe tosina mai ai le agaga.O fea le taimi e toe mafuta aivaega uma nei o le tagata e peio lona agaga, lona mauli, le lotoma lona igoa, o le taimi tonulena o le toe tu mai o le tagata ile TINO. E faavae o latoutalitonuga uma nei i a latoutapuaiga i o latou atua.(i) Tapuaiga i le atua o le La(fafine)(ii)Tapuaiga i le atua o Seoli(Oisilisi - Osiris) Atonu e iai nisi mafuaaga olenei mea ua ta’ua o leatualalaina, a o ni nai manatuna e fesoasoani e tau faamatalaai le mafuaaga, o le uiga, ma lefaamoemoe e mafua ai leneiauaunaga, e pei ona faatinoina ile soifuaga.

4. O LE ATUALALAINA - EFAAPEFEA ONA FAI? E eseese lava le faiga ma lefaatinoga o lenei auaunaga,aemaise lava e pei ona maua itusitusiga a nuu e pei oAikupito, ma tala tuu a Eleni,ae o loo ta’ua mai e oo mai itaimi o Iesu.1. O le Mau Faa-Eleni. Na otagata tautaua e pei o tagatapopoto, tagata malolosi matagata totoa sa faia ai leasauniga. E leai se vailaau poose isi lava mea e faia i le tino ole tagata, ua latou talitonu, olona POTO, MALOSI ma leTOA a o ola,o le malosiaga lenana te taofia le tino mo se taimiumi, mai le manogi ma le pala,vagana ai le mea na tupu iaAlesana le Sili, ua mautinoa ai,ua faaaogaina foi e Eleni meamanogi ma vailaau, e faatino ai

lea faamoemoe.

2. O le Mau Faa-Aikupito. Ile amataga, a oti le tagata, onaaveese uma lea i fafo ona totoga,e amata mai lava i le fa’ai, o lefatu, o le mama, e oo lava itotoga o le manava. E talitonutagata Aikupito, o vaega ia evave ai tele ona manogi ma palale tino. E taumafai e faamatu letoto mai le tino o le tagata. Amatu lelei, ona avane loa lea ole masima faapitoa, ma nini atoaai totonu o le tino; e faapena foii totoga uma nei, e iai lava lemasima faapitoa e nini ai foi matotoga, ona toe tuu lea i totonuo le tino o le tagata oti, onaavane lea o se ie ua afifi ai. (Olenei faiga, ina ia faatumauinaai le lalelei o le tino, mo lefaamoemoe i le toe tu). Ona aveloa lea ua tanu i le vevela o leoneone. O lenei faiga ua tauao le Mami, (Mummies). Efaapea se mau, e oo mai i taimina atualalaina ai Iakopo maIosefa, ua faia faapitoa lavalenei sauniga na o le auga Farao. I ona po nei, ou te manatu foiua laugatasia uma ai le lalolagi,ua faapena foi i fale maliu itotonu o Samoa. Ua mautinoaai, ua faaaogaina mea manogi,ma vailaau faapitoa e faatino aile faamoemoe.

(Mai le Faatonu: Fai mai uasilia i le 30 maliu ua mae’a onafaaliu efuefuina i le fale maliu iTafaigata/Falelauniu).

Page 10: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

10. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

A Page for YouthITULAU MO TUPULAGA TALAVOU

Tama’i Maile fia faatau atu

“O le tama nei na ou tatalo atuai.....O a’u foi ua ou tuuina atuo ia i le Alii i aso uma e ola ai oia.” (1 Samuelu 1: 27-28)

O le talitonuga o Hana o leavea ma tina o se mea tauatele. E moni na soifua mai o iaanamua anamua lava a o na o letasi le galuega a le tina - o leavea ma tina o tamaiti, poo leaiga ma le tausiga o tamaiti. Aua ese foi nei aso. E iai nisitama’ita’i ua fiafia lava latou ile leai o ni a latou fanau. Peitaie le’i faapea Hana, e le’i fiafia ile leai o sa na tama. O nei onapo o se tama’ita’i ua le fia aveao ia ma tina o se tamaitiiti, uafulitua i se faamanuinagasilisili. O le lalolagi o nei onapo e faafetai i tama’ita’i e iai alatou fanau latou te tausi masiisii ma luelue i o latou moega,ola a’e ma avea ma tagata aogamo le atunuu ma le malo. E laitiiti lava ni mea tatou teiloa e uiga i le tina o MatiniLuteru, peitai tatou te talitonuo ia na ia tausi ma faasusu maa’oa’o le tama na matua maavea ma ta’ita’i o le toefuata’iga o le Ekalesia, ma lefaavaeina o EkalesiaPorotesano.

O Hana o le Tina Tatalo “O le tama nei na ou tatalo atuai...” E mafai ona e ta’utino maifaapea na e tatalo mo sau tama?

Talofa i tamaiti na ifo mai i lelalolagi ae le’i tatalo ai o latoutina! E taua tele ma tatau onatatalo le tama ma le tina mo sela tama, ma talosia a o iai pea ile manava o le tina, ina iafaamanuiaina e le Atua gasologauma o lona olaga.

Na talitonu Hana e mai le Atualana tama Sa talitonu Hana e alofa leAtua i lana tama, ma e iai sefeau taua mo ia i lona olaga. Olea na ia tuuina atu ai o ia i leAlii. E matua mativa tagatalava le Ekalesia Kerisiano pe ana le tuuina atu e ni tama ma nitina a latou fanau mo le Alii malana Tala Lelei.

O le taimi lelei mo lea’oa’oina o le solofanua, o letaimi o laitiiti. E faapea foi i letamaitiiti: ‘A’oa’o le tama e tusama ona ala, a oo ina matua e letoe te’a ese ai.’

Na manuia le tausiga a Hanai lana tama Fai mai le Tusi Paia na iloauma e Isaraelu ua tula’i mai seperofeta. A o Hana na iafaasusuina, o ia na ia tausia masiisii, ma faamoemoe i lonamoega. E lei fanau maiSamuelu o se perofeta. A o letausiga a lona tina na faavae maiai le avea ma perofeta. O le faaaoaoga taua lava etatau ona tatou manatua e uigaia tatou fanau, o le tala iaAperaamo ma lona uso o Lota.E le’i faamuamuaina e Lota leAtua, o le mea lea na le mafai aiona ia pulea lana fanau. A o lefanau a Aperaamo na ola mai ilatou ma latou ta’ua lo latoutama o Aperaamo o se tagata uafaamanuiaina.

O se Tina mai AnamuaAnamua lava

Sa tu le tamaloa i fafo o lefaitoto’a o lona faleoloa, matu’itu’i le pepa oloo tusia ai upunei i luga o le faitoto’a: ‘Pup-pies for Sale’ - Tama’i Maile fiafaatau atu. O ituaigafaasalalauga faapea e fiafia teleiai tamaiti, ma o lea ua tu nei setamait iiti i le faitoto’a mafesili,” E fia le tau o lau tama’imaile?” Sa tali mai le faatauoloa, “Ose mea i le va o le $30 ma le$50.” Na tago ifo le tamaitiiti i lanataga ma to a’e lana tupe ma

faitau, ma fai atu, “E $2.37 la’utupe lea e iai. E mafai ona oumatamata i tama’i maile?” Na ‘ata’ata le tamaloa mafaaili i lana maile ma lanatoloa’i. Na vave ona laga mailana maile o Lady ma lanatoloa’i e lima mananaia lava mataufai tata o latou si’usi’u maouou. Ae fai si mamao i tua lemea o tamo’emo’e mai ai le isimaile. E ‘etu’etu lona vae. Navave lava ona oso le alofa o letamaitiiti i le tama’i maile lea. faaauau itulau e sosoo ai

Page 11: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 11.

A Page for YouthITULAU MO TUPULAGA TALAVOU

Na fesili atu i le tamaloa pe aiseae ‘etu’etu ai le vae, ae tali mai,na su’esu’e e le foma’i manu mailoa ai, e leai se ponaivi o lesooga o le vae. O le mea lea, ole a ‘etu’etu ai lava i aso uma. Na matua fiafia le tamaitiitima fai atu, “O le tama’i mailelena ou te fia faataua.” Fai mai le tamaloa, “Leai, e tele faataua le maile lena. ‘A ‘emana’o iai e mafai ona ave maoe e leai se tau.” Na faanoanoa ma ita letamaitiiti ma faataupupula atu ile tamaloa ma fai atu, “Leai, oute le mana’o e te aumai fuainama au. O le tama’i maile lena etutusa lelei lona lelei ma le leleio isi maile. E fia le tau? O leao le a avatu la’u tupe lea e $2.37,ae togitogi atu le ta’i .50sene ile masina se’ia oo ina uma le tau

Tama’i Maile fia faatau atuatoa.” Ae o le la e fai atu lava letamaloa e ona le faleoloa, “E letatau ona e faatauina le mailelea. E le mafai ona tamo’e malua ta’a’alo e pei ona mafai onafai e isi maile le la e lelei o latouvae.” O le taimi lea na tago ifo ai letamaitiiti ma susu’e i luga le vaeo lona ofuvae, ma faaali i letamaloa lona vae e pi’o, ma oloosulu ai i totonu se u’amea efesoasoani i le tau faasa’oga ole vae a o tuputupu a’e, ma faiatu i le tamaloa, “E tutusa lavama’ua ma le tama’i mailevaepi’o lea, e leaga uma o mavae. A ma ta’a’alo, o le amalamalama le isi i le isi i lemafuaaga e setusetu ai, ona etaufai pipi’o uma o ma vae.” tusia e Dan Clark

O le Faatuatua e pei ole tele o se mauga E iai nisi e manatu o lefaatuatua e tupuga mai i nivavega; ae toatele foi isi etalitonu o vavega e fanau mai ile faatuatua. E manaia lava le tala lenei efaamalamalamaina ai leamanatu: E iai se aulotu e i leauvae mauga o se mauga, nalatou fausia so latou falesa i leamea, i se fanua na uili mo leaulotu e se alii mauoloa o le

aulotu. Toe sefulu aso faapaiale falesa fou, ae tu atu le asiasifale mai le malo ma fai i lefaifeau, e matua tele tele lefalesa e le lava le paka ua sauniae le aulotu mo taavale. Ma a lefaateleina le paka, e lefaatagaina le tatalaina o le falesamo a latou tapuaiga. O le faafitauli, ua faaaogauma e le aulotu le fanua mo lefalesa, ma ona pau lava lea o le

vaega oloo totoe lea ua tuu mole paka, a ua le pasia e le asiasifale. Vagana le mauga, o sevaega o le fanua o le aulotu. Ao ai e iai ni ana miliona e na tesuaeseina ai le mauga? Ae le’i faavaivaia ai le loto ole faifeau a le aulotu. Ina uamae’a le sauniga i le Aso Sa nasosoo ai, ona tula’i mai ai lea ole faifeau ma faasilasila faapea:“Ia, ua mae’a lo tatou falesa.Malo le galulue. Malo le lototetele. A o le faalavelave, ua lepasia le tatou galuega ona elaitiiti le mea e paka ai taavale.Ua tele naunau lo tatou falesa,ae laitiiti le mea e paka aitaavale. O le mea lea, nanei i le afiafi,o le a fai ai se tatou fono tatalo,tatou e iai so latou faatuatua epei o le maualuga o le maugalea e tu mai i lo tatou fanua; leituaiga faatuatua lea e mafai aiona siitia mauga........” Ua fai le fono tatalo, ma tataloai le aulotu i le Atua ina ia alofamai ma ave’ese le mauga lea o tumai, ae se’i faaaoga le vaega lea ole fanua e faalautele atu iai le pakamo taavale. Ma ia alofa mai foi,ma aumai ni tupe e faalauleleinaai, ma faata, le vaega lava lea mole paka, aua ua matua leai lava nia latou tupe o totoe ua alu uma i lefauina o lo latou malumalutapua’i. Ua atoa le tolu itula o tatalole aulotu, ona faai’u lea i letatalo a le faifeau. Ona iafolafola atu lea, o le a tatalainalava lo latou falesa e pei onaatofaina. “Ou te talitonu mafaatuatua i le Atua, na te letuulafoaina tatou.” Ae a faapefea nei e le o pasiae le pasi fale? O le taeao o le Aso Gafua nasosoo ai, oloo galue le faifeau i

faaauau itulau e sosoo ai

Page 12: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

12. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

O le Faatuatua e pei ole tele o se maugalona ofisa, ae tu’itu’i atu setagata. “Ia, ulufale mai ia!” ole valaau lea a le faifeau mafaataupupula i le faitoto’a. Na tu mai i le faitotoa setamaloa, o le fomeni o segaluega o fai e le mamao ma lefanua o le aulotu. Na to’eselona pulou ‘apa, ma fai mai i lefaifeau, “Malie lau Susuga, uaou faalavelave mai. Ou te sau ile kamupani lea e fausia lefaleoloa tele lea e le mamao teleatu ma outou. Oloo matoumana’omia ai se eleele e tanuai le fanua. A mafai ona matousuaina atu le tou mauga lea, ua

faigofie le matou galuega. Auma ona matou suaina, onamatou toe faalauleleiina lea, mafaata.” O le Aso Sa na sosoo ai nalolotu ai le aulotu i le latoufalesa fou e pei ona folafola ele latou faifeau, ae paka a latoutaavale i le paka tele ua uma onafaataina i le mea sa tu ai lemauga. Fai mai nisi, o le faatuatua efanau mai vavega. Ae toatele etalitonu, o vavega e fanau mai ile faatuatua - e mafai ai onasiitia mauga! Ma faalauleleima faata le paka e aunoa ma setupe e alu ai.

faaauau mai le itulau e 11

Ia Manuia Outou Matua aeola matou le Fanau

O moomooga ia o fanau e fia sefulu afe, na alalaga aii totonu o malumalu i Samoa i lo latou Aso Sa o

Tamaiti, e pei ona masani ai. (mai le itulau muamua)

Ua fia sefulu nei tausaga taluona amata le Lotu a Tamaiti, ofai lava le alaga lea a a tatoufanau, i lo latou aso faapitoa, pea uma ona fai o le tauloto, poose pese, poo se tala, poo selauga, ona faamanuia mai lea iaoe le tama, poo oe le tina, mamatua uma ma le faapotopotogaatoa: “Ia manuia outoumatua, ae ola matou le

fanau!” E pepese fiafia mai i o tatouluma, e faamananaia mai iatatou, ma manatu lava le ataliiia ma le afafine, o ia e aupitosili ona aulelei i le vaai a lonatama ma lona tina. O lona ofu eaupito sili ona manaia i lo le ofuo le isi tamaitiiti. E mana’o e te vaai lelei atu iaia a o fai mai lana tauloto, pe se

siva, poo se lauga, ma e fiafiaia te ia. Ma e faamalo atu ia teia: “Lelei tele si a’u tama!” E matauina lava e tamaiti lefaapitoa ona fai i latou i lea aso.O o latou ofu fou papa’e, olipine ma ‘ula; o fusiua o tamama tautaliga o teine. Ma pale! Ma mea’ai! Ua fai faapitoa uma nei mea,e sami/faamanatu ai le meaalofaa le Atua ua aumai mo tatoumatua. E faamati’eti’e ai letamaitiiti na fetalai ai Iesu:“Tuu mai tamaiti e o mai ia tea’u, aua e faapei o i latou nei eoi le malo o le Atua.” Emata’utia lenei mea ua fetalaiai Iesu. Fai mai e pei o tamaitiia, a tatou fanau, i latou oi lemalo o le Atua. Tusa lava pe na o le mimigisolo o lau tama, ma matamuli efai le tauloto, ‘aua e te popoleoe le tina, o aga uma lava na olauga a tamaiti. Faafetai olooiai se tamaitiiti oloo mimigisolo i ou lima, ma lau tausiga.A mafai lava ona tu mai i lumao le faapotopotoga e toatele, olana lauga poo lana tauloto lavalena. Ua matamata atu lefaapotopotoga i le tamaitiitioloo ola manuia ona o lautausiga lelei, le tamaitiiti naaumai e le Atua mo oe. I se tasi itu, o le Aso Sa oTamaiti, o le aso o le faaaligao a tatou fanau mai le Alii, mao le aso foi tatou te toe ofoinaatu ai a tatou fanau na mauamai ia te ia, mo ia! O le asofoi e faamautu atili ai le upumai le Tusi: a’oa’o le tama etusa ma ona ala, a oo inamatua, e le toe te’a ese ai. O le mea lea, aua e te fasialau tama ma fepo ma vau ina ia

A Page for YouthITULAU MO TUPULAGA TALAVOU

faaauau itulau e 19

Page 13: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 13.

“When the Roll isCalled up Yonder” O le mautinoa ma le to’afilemu lelei o le mafaufau onao le faaaliga oloo iai lo tatoumaota tumau i le lagi, o se mealava lea e taula’i iai lefaamoemoe o le Kerisianofaatuatua i le Alii Faaola. Fai mai e na’o i latou e mautulo latou talitonuga i le manuia ile lagi pe a i’u lenei ola, o i latouia e latou te maua se olagamanumalo moni a o iai i leneilalolagi. O le felata’i o le tatoumafutaga ma Keriso, o leamataga lava lea o le tatouaga’iga’i atu i maota ua uma onasaunia mo i tatou pe a i’u leneiola: “E tele mea e nonofo ai i lemaota o lo’u Tama, a na leai oute alu ma sauni se mea e nonofoai outou...” O le pese lenei: “When theroll is called up yonder”, natusia ma faanotaina e James M.Black, o se tagata lotu Metotisi,o se faiaoga musika, ma o se tasisa na tusia ma lolomiina le teleo nisi pese faale-Tala Lelei. Olana faaaliga lenei i le mafuaagana tusia ai lenei pese. O le vai taimi na faiaoga ai ile A’oga Aso Sa, o ia foi o leperesitene i lea taimi o le ‘autalavou, na ia feiloai ai i seteineitiiti e 14 ona tausaga, e lelelei ni ona ofu sa fai ma o ia ose afafine o se tagata inu’ava.Na talia e lenei teineitiiti levalaau a Semisi Peleki la te o ile a’oga a le au talavou maA’oga Aso Sa. O se tasi afiafia o faasolo le valaau i tama mateine e tauloto mai se fuaiupu o

O le Mafuaaga o le Pese:

le Tusi Paia, na oo atu le valaaui le teineitiiti, ae leai sa nafuaiupu na fai mai. Ona talanoalea Semisi i le faanoanoa e ooia te ia pe a oo i le taimi e valaaumai ai igoa i le Tusi o le Ola ale Tama’i Mamoe, ae le o iai louigoa. Ina ua oo Semisi i lona aiga ilea po, na iloa mai e lona to’aluae pei o iai se mea o mamafa i

lona mafaufau. O le taimi leana amata manino ai i lonamafaufau upu o lenei pese. Uanofo i lalo ma tusi, ma faanota,ma alu atu i le piano, ma tainale pese. Ae faato’a uma ona tusia lepese atoa ina ua ia maua tala uamaliu si teineitiiti i le sefulu asomulimuli ane. Talu mai onalomia lenei pese i le tausaga e1894, ua matua toatele lavaKerisiano ua faamafanafanainao latou loto e upu ma le fati olenei pese. Ma faalototeleinafoi o latou loto i le vaavaai atulea i le manuia i le lagi pe a umalenei ola.

“When the Roll is Called up Yonder”When the trumpet of the Lord shall sound and time shall be nomore, and the morning breaks eternal, bright and fair-when thesaved of earth shall gather over on the other shore, and the roll

is called up yonder I’ll be there.

On that bright and cloudless morning when the dead in Christshall rise and the glory of His resurrection share-when the

chosen ones shall gather to their home beyond the skies, and theroll is called up yonder I’ll be there.

Let us labour for the Master from the dawn till setting sun, letus talk of all His wondrous love and care, then when all of lifeis over and our work on earth is done, and the roll is called up

yonder I’ll be there.

Chorus: When the roll is called up yonder, when the roll iscalled up yonder, when the roll is called up yonder, when the

roll is called up yonder I’ll be there.

James M. Black, 1856 - 1938

At the close of life, the question will be not, How much have yougot? but how much have you given? not How much have you won?but How much have you done? not How much have you saved? butHow much have you sacrified? it will be How much have you loved

and served, not How much were you honoured?by Nathan C. Shaeffer

Service

Page 14: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

14. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

O le Malosi o Manatuo Tagata Lautele O finagalo, poo manatu, pootaofi o tagata lautele tuu faatasi,(public opinion), o mafaufaugalava ia o soo se sosaiete o tagata,ituaiga tagata, poo se atunuu. I le tala atoa ia Iesu Keriso lotatou Alii Faaola, e lua nifaaaliga manino ma le ogaogao ia finagalo: muamua: o lonamaliu; ma lona lua: o anaa’oa’oga. Na fesili atu Pilato ile motu o tagata pe o le a le mealatou te manana’o iai ia faia iaIesu, o le latou tali - faasatauroia te ia! A o le taimi foi lea olooalalaga le motu o tagata:‘Faasatauro ia te ia! Faasatauroia te ia!’ Ua tuu e Pilato e faimai e le motu o tagata le faaiugaina ia ‘aua ne’i tuua’ia ai o ia. E aunoa ma se ‘i’ite o Pilatoo le tagata o le a ia faasatauroinao le a toe tu mai ma ia fuli atoale lalolagi i ana a’oa’oga, maliliu mai tagata e talitonu mamulimuli ia te ia, ma latoufaato’ilaloina le malo malosi oRoma oloo ia tautua iai. O aoaoga a Iesu Keriso olootumu ai le vaega lona lua o leTusi Paia - le Feagaiga Fou. Otala i le tagata e igoa ia Iesu; oona uiga, o lona tagata, o anamea na fai; o le lolofi atu otagata ma taumulimuli ia te ia ile fia faalogologo i anafetalaiga; o le fe’au na afio maiai o ia; o fea e sau ai; o lona taliatu i tuua’iga ma faitioga a lelotu Iutaia; o lona faaeaeaina otagata e oo i tama’ita’i; o le tauaia te ia o tamaiti; o lona alofa itagata ua faasinosinomia ma‘alofia e tagata; o lona

faamagaloina o agasala; o anafaamalologa, atoa ma lonafaasatauroina. O le Feagaiga Fou e maua aima tala i ulua’i toa o le TalaLelei, lo latou ola to’ilalo a uatoe fuata’ina, ma avea i latou mafetu pupula e molimoli atua’oa’oga a lo latou Alii ma lanafaaolataga mo tagata uma o lelalolagi - e le na o le Iutaia aemo tagata o nuu ese. A na le talitonuina e tagatalautele Iesu ma ana a’oa’oga,ma lona maliu ma lona toe tumai, e le oo atu le Tala Lelei ipa’usisi uma o le lalolagi, e peio Samoa. I le talafaasolopito o lelalolagi, sa iai ni ta’ita’i totoa,e pei foi o Iesu, na latou liuamafaufauga o tagata lautele, masuia ai ni faiga sa iai e le fetauima le soifua o tagata. E pei oAperaamo Linikone leperesitene o Amerika nataulamua i taumafaiga efaasaoloto tagata uli mai le nofopologa, poo le faatauina atu efai ma pologa. Ae iai foi ta’ita’i iloga sa latouta’ita’i seseina o latou tagata, epei o Hitila o Siamani lea namafua ai ona amata le TauaLonalua a le Lalolagi - 1939-1945, lea na maliliu ai tagata esili i le 50 miliona. O le Ekalesia Kerisiano saamusia ma sauaina masusunuolaina ona tagata i leulua’i senituri o le Tala Lelei,na avea mulimuli ane mafaaolataga, faalet ino mafaaleagaga, mo tagata o le

lalolagi - uliuli pe pa’epa’e,mumu pe ‘ena’ena. O se meafou i tagata uiga o a’oa’oga aIesu na latou maua ai lesaolotoga ma le le faailogatagata. O se mea fou i tagata lefaamagalo atu i e ita mai ia te ilatou, le alofa i lou tuaoi tusalava pe inoino mai ia te oe. Oni uiga fou, na faatuupuina ai lefealofani ma le ola fetausia’i, epei o oe lava ia te oe. O le Tala Lelei ia Keriso uana faasa’olotoina le tagata e failana lava filifiliga sa’oloto i lemea e mana’o ma talitonu iai.E le faamalosia le tagata. E tuulava i lana filifiliga saoloto. Mao le mea lena ua silia ai i le2,000 tausaga o malosi pea leEkalesia Kerisiano i le lalolagi. A manatua pea e le Ekalesialana misiona o le faaolaina otagata ma faaleleia o latousoifua e pei ona a’oa’o mai Iesu,tatou te le popole i le lumana’io le Ekalesia. Ae a tatoufaatamala i le misiona lea....... Afemata T. Apelu Aiavao

Loneliness The cure for loneliness isnot a pill or suicide. It is aperson. The lonely needs aperson or persons, someonewith whom he can share hisdreams, his dreads, hisdisappointments.. . .Thelonely person cannot waitfor another to enter his lifeand dispel the loneliness.He must, first, begin thejourney into another’s life,through service, caring, andhelping. Then, chances are,he will find his lonelinessvanishing., And he willprobably have filledanother’s lonely hours too. John Gibson

Page 15: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 15.

Pepa mai le Mafutaga Matagaluega Apia

O le Sue’su’ega ia Mareko

O ai Mareko? O Mareko o lona tina o Maria,ae le o maua ni faamaumauga ilona tama (Galuega 12:12) Oia lava o le tusitala o le tusi leneiua faaigoaina “O LEEVAGELIA A MAREKO”. Elua ona igoa oloo faaaogaina ile Tusi Paia, o Ioane ma Mareko(Galuega 12: 25; 15: 37; 13: 5,13; 15: 39), ae oloo mafuli lefaaaogaina o le igoa Mareko itusitusiga a le aposetolo o Paulo(Kolose 4: 10; Filemoni 1: 24;2 Timoteo 4: 11) Oloo faamauina o IoaneMareko e le o se soo o Iesu(Mataio 10: 2-4), ‘a o ia sa aveama fesoasoani ia Paulo maPanapa i le malaga muamuafaamisionare a Paulo (Galuega13:5). O Mareko, (Marcus) ole igoa i le gagana Lat ina(Roma), a o Ioane o le igoa i legagana Eperu ua faauigaina -“Alofa tunoa o le Atua”.

Faamaumauga poo le Talaagao le Tusi o Mareko Oloo faamauina o le mavae ole oti o Peteru na tusia ai le tusilenei o Mareko, ona oloo toatelele ‘au su’esu’e o le Tusi Paia, ile talitonuga, o Mareko o se tasio tagata sa mafanafana le lamafutaga ma Peteru, aua sa ta’uo ia o le atalii o Peteru (1 Peteru5: 13), ma o ia foi lea sa ‘aveama faaliliu upu ia Peteru a o iaii le galuega. O lona uiga, uatatou iloa o soo se mafutaga lava

faaleuo, e tele ina talatala mafaailoa ai mea lilo, ma mea tauae pei o ni a’oa’oga, tala i vavegama ni vaaiga ofoofogia sa mauamai i se isi tagata, e pei o letamaoaiga faaleagaga o Peteruna maua mai ia Iesu, ma tala ivavega ma saunoaga a Iesu euiga i le malo o le Atua. O le faasoa lea a Peteru natusia ma faamauina e Mareko,aemaise o le tele o lauga aPeteru i sauniga eseese sa laauai, lea la ua manatu nisi uatuufaatasia e Mareko ma aveao se tusi aloa’ia. Ua le gata o lefaasoa a Peteru, ae le mafai onafaagaloina ai le sao o Paulo i legaluega mo Mareko. E ui safulitua Mareko mai ia Paulo(Galuega 13:13, 15:38), aepeitai na mulimuli ane toefaatasia foi i la’ua i Roma(Kolose 4:10). O le isi foi lamau tatou te iloa ai, o IoaneMareko sa ia muamua ona iloaIesu ma mulimuli ai, e ui lava ele’i faamauina o se soo ae olooia ta’utino mai lava lona auai ile po na faalata ma pu’eina aiIesu. (Mareko 14:51-52). I le vaai lautele i le tapenagao le tusi lenei “O LEEVAGELIA A MAREKO”, o segaluega sa faia i lona taimi sa’oa o feagai le ulua’i Ekalesia malu’itau o le ola finau mo letala’iinaa o le finagalo o le Atua.E faapea le molimau, na umaloa ona tusia ma tuufaatasia letusi lenei “O LE EVAGELIA AMAREKO”, ae osofa’ia loa fo’ie Roma le aai o Ierusalema matoe faatafunaina le malumalu,ma e oo mai lava la i le taiminei e le’i toe fausiaina lava.

O le nofoaga la sa faapena onafaia ai lenei galuega tele aMareko, i le tusia ma letuufaatasia o lana tusi, o Roma(Smith’s Handi-Reference:Bible Dictionary), ae oloomalosi foi le talitonuga, o legagana Eleni (Greek) na tusiaai lenei tusi, e ui ina iai foi lonailoa i isi gagana e pei o le gaganaEperu ma le gagana Aramaika.

O le ‘Auga o le tusi a Mareko O soo se tusi lava e tusia, eiai mafuaaga ma se faamoemoena afua ai. E faigofie onamalamalama lea tulaga ona o itatou o ni tagata e fiafia e tusi letele o itu’aiga tusi, ma o nei tusie faailoa ma faaleo ai ni manatuma ni lagona fiafia, ita,faanoanoa, faamafanafana,a’oa’i, faatonu, faamanatu, ‘aisi,fiauo..... O le tusi a Mareko oloofaapitoa mo tagata Kerisianooloo i nuu ese (Samuel T. Jor-dan: Who’s Who in the Bible), ifafo atu ma le li’o o tu ma agama laufanua o Isaraelu. O levaitau o le galuega faamisionaa Iesu, se’ia oo mai i le auaposetolo, sa malosi ai lava leva lea o le faailogaina o Isaraeluo le nuu filifilia ma patino mole Atua, ae faalupe pea i tatou otagata o nuu ese. O le tusi(Evagelia a Mareko) ua manatunisi ua ave iai le faamuamua male amana’iaina e Mareko otagata o nuu ese aemaise o leEkalesia i Roma. Oloo ta’ua eGary M. Burge (The BakerIlustrated BibleC o m m e n t a r y ) , i a ’ a u g amatagofie oloo momoli eMareko mo le EkalesiaKerisiano i Roma ma nai tagataKerisiano i isi Ekalesia e pei o faaauau itulau e sosoo ai

Saunia e

Fuaao FetalaigaFuimaono

Page 16: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

16. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

Pepa mai le Mafutaga Matagaluega Apia

O le Sue’su’ega ia Mareko

le (i) o le Tala Lelei ia IesuKeriso, (ii) Faamafanafana itagata Kerisiano oloo sauainaona o le Tala Lelei; (iii) ia tumaui le faatuatua; (iv) o le uiga o lesatauro o Keriso. E pei ona ta’ua le faamoemoeo Mareko mo ia Ekalesia, oloofaamamafa ai lana talanoa i nisio tu ma aga e patino i tagataEperu (Mareko 7:2-4; 15:42),lona uiga e le o se faafitauli molatou ae o ia vaega oloo faailoamai e Mareko, e manino atili aile le tau faamatalaina i tagataEperu, aua o le latou lea aganuuua masani ai. O le tasi lea ituua mafua ai ona laitiiti mapuupuu le tusi a Mareko mai itusi a Mataio ma Luka, ona satusia ma faamauina na o vavega,faataoto ma aoaoga a Iesu, aetaatia ma ‘ave ese le tele opoloaiga mai i le Feagaiga Tuaio mea ia ua alaga tatau mo na otagata lava o Isaraelu.

O alaga’oa o le tusi a Ioane Ua mautinoa pea i sa’ili’iligai tusi a le aufai evagelia, oMareko lava le ulua’i tusi namuamua ona tusia. Ua mautulea talitonuga ona ua maua isuesuega, o le 95% o leEvagelia a Mataio ma Luka nafaaaogaina ai le tusi lenei aMareko, ae o le puna ofaamatalaga o le tusi a Mareko,na maua mai ia Peteru maPaulo, e pei ona faailoa atumuamua ia le avea o Mareko mafaaliliu upu ia Peteru ma lefesoasoani a lana uo mamae oPaulo.

O nai Lu’itau a Mareko O le ogatotonu lea ma le fatuo le galuega ma le tusi aMareko, o Iesu. Ua folafola mafaailoa e Mareko i le Ekalesia,ia faigata ma puapuaga e tele ole a feagai ma i latou, i tulaga ole sauaina, ma e foliga mai ai, ole ola ofoina mo le Atua e lefaigofie ma saogalemu. Uafaaalia lea itu e Mareko ona olona talitonuga, ia nofo sauni iaile Au Kerisiano ma tapena iailo latou ola faatuatua ma le alofamoni e molimau le Tala Leleiia Iesu Keriso (Mareko 8:338;13:9-13). O le isi foi itu ua faailoa e letusitala, o le faamoemoe ma letaunuuga o le faiga filifiliga ale tagata mo le ola ofoina moIesu ma lanaTala Lelei. Uasaunoa manino Iesu i lona ausoo ma le motu o tagata, o ai sefia mulimuli ia te ia, ia faafiti oia ia te ia, ma ave e ia lonasatauro. O le faalauteleina o lefinagalo o Iesu, oloo ia lu’iinaai le tagata i le ola e faapelepelemo ia lava, e leai se manuia emaua, na o le ola e ofoina mama’umau mo Iesu ma lana TalaLelei e faasaoina ma faamanuiaiai le Atua. (Mareko 8:34-38). Ua manatu foi Mareko i leolaga ofoina ma le faalavelavemai o le mafutaga faaleaiga male taua o le tamaoa’iga i letagata, aua o le sini tau’ave leao le tagata ia ola galue, ae o leaua saunoa manino Iesu, afai ete tuua na mea uma, o le fale,uso, tuafafine, tama, tina, fanauma fanua ae tuu atu atoa lemalosi ma le ola e auauna ai iate ia ma le Tala Lelei, ona

faaselau lea ona maua o na meauma, ae o le sili o na mea, o lemaua o le ola e faavavau.(Mareko 10:30). E le faapea laua ta’u leaogaina e Iesu le tulagao le saofa’iga mamalu i totonuo aiga, ae o se laasaga emafaufau iai le tagata, i gatalona faamoemoe i le lotoifale ole aiga, ae ao ona ave lefaamamafa ma le faamuamua ile Atua, aemaise lava o mea uata’ua e mavae ma mou atu, a ole ola e favavau o le ute lea male taunuuga o mea uma o leneiolaga, ma le faamoemoe o leAtua mo lana tagata. O le isi vaega taua ua faailoamai e Mareko, o le lotofaamaualuga o le tagata i le vama le isi tagata, ua leiloa ai leava fatafata ae ua tausili i tulagao mamalu ma le aloa’ia i totonuo sosaiete. O isi ia itu tetele ole olaga ua malosi mai lava maua foliga mai o le tele o lemamalu ma le aloa’ia o letagata, ona tele lea o lonafaaaloalogia e tagata, ae laitiitile faaaloalo i le Atua, onamanatu lea o Mareko, e lelei lematua’i fofola iai aoaoga ma lefinagalo o Iesu i le vaivaiga lea,o ai ua sauni ma tapena lona olamo le galuega a le Atua, e aoona maua le loto maulalo malona ta’u faatauvaaina o lonalava tagata. O ai lava e fia sili itotonu o se sosaiete poo leEkalesia, e ao ina mua’i aveama auauna, o se fia muamua, iafai ma tautua. O le saunoagalea a Iesu e tusa ma le mataupua le fanau a Sepetaio, o Ioanema Iakopo i lo la manao enonofo i le itu taumatau ma leitu tauagavale o Iesu. O sefaala’ei’au la mo le Ekalesia, ole ola auauna mo isi tagata, e sili faaauau itulau e sosoo ai

Page 17: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

Pepa mai le Mafutaga Matagaluega Apia

O le Sue’su’ega ia Marekoatu ona mamalu i le Atua, auafoi o le faamoemoe atoa lea ole afio mai o Iesu le Alo o leAtua i lenei lalolagi, ia ‘avea oia o se faaa’oa’o i le olagaauauna mo isi tagata, lea lavana taunuu lea soifua auauna oIesu i le maliu ona o lefaaolataga mo tagata agasala(Mareko 10:43-45).

Lagi Soifua o le Molimau O le galuega a Mareko, eatagia mai lona fiafia efaamatala ma faailoa vavega nafaia e Iesu. O se laasaga faigofiee vave ai ona liliu le loto o letagata le talitonu i le Atua, peafai ae faalogo ma vaai i iagaluega ofoofogia na faia. Uafaamatalaina e nisi ia leEvagelia lenei a Mareko, o seTusi ua tele i le faamatalaina ogaoioiga ae laiti i aoaoga(Mark’s is the Gospel of action),ua fausia lea manatu i le sefuluma le valu tala i vavega(miracles) na faia e Iesu, ua iafaailoa mai: (Mareko 1:21-28,1:29-31, 1:40-42, 2:1-12, 3:1-5,4:35-41, 5:1-13, 5:25-34, 5:35-42, 6:41-44, 6:51-52, 7:24-30,7:31-35, 8:5-8, 8:22-26, 9:25-29, 10:46-52, 11:20-21). Uatutusa ma le aofai o tala i vavegaoloo faamatalaina e Mataio maLuka. E foliga mai la i le tusi lenei aMareko, ua taunuu iai se tasi ofuaitau masani ......e leotelegaluega nai lo upu.......pe ‘a fuaiai na o le fa ia faataoto oloo iaaumaia, lea ua tuufaatasia itotonu o le mata’upu e 4(Mareko 4:1-9, 13-20; 21-25;26-29; 30-32). E manatu foi le pepa, o se

faatupu manatu lea mo i tatou ao iai i le galuega auauna ma letautua ile Ekalesia. E taua upu,i lona tulaga o le faamalosi mafaala’ei’au, ae o galuega faatinoe sili atu lea mo le tagatamolimau.

La’ei o le Galuega Ua tuusa’o le amataga aMareko i le galuega a Ioane male papatisoina o Iesu i le vaitafeo le Ioritana, ona faasolo mai leao lana molimau i vavega ma nisio vaaiga i ‘a’ai ma faoa’a’ai itotonu o Kalilaia mai i leMareko 1-12 ae o le Mareko 13,o la’ei matagofie ia o le galuega.O lea ua faailo ma talatalapipimamanu eseese e filitagaga iaile tagata galue, e tapena mamafaufau loloto iai, pe talia peleai. Ua fofola e Iesu letaunuuga o mea uma, mai leteena ma le fenumia’i, e le mafaiona faagaloina, aua e oo lava ile li’o o le aiga e ogaoga onamafatiaga, e tuufesili foi lemafaufau poo a uiga o ia mea,ae o le tali manino ua saunoaiai le Aliii o Iesu.... .”Inamataala ia”.

Aotelega E manatu ua manino mamalamalama le tulaga aoaotetele o lenei tusi i lonafaamoemoe autu e pei onataumafai e faamatalatalaina atu,i le agaga lotunuu ma le mapoAtua o Mareko. Ua ia fofola aise feau talafeagai mo le au usoKerisiano, ua le gata i Ekalesiai nuu ese, sa taula’i iai leneife’au, ae ua faasopolia ma otatou tagata i lana feau

faamafanafana ma le faamatalaloto, i le ola auauna ma le olatautua mo le Atua ma lonafinagalo. I le matau ma le vaaitoto’a i le agaga o le feau aMareko, o fea lava e aga’i iaitaaviliga o le soifuaga sa feagaima le uluai Ekalesia, a o le meamautinoa o fuafuaga alualumamao a le Atua mo le manuiao le tagata i le ola e faavavaupoo lona malo.

Upu Faai’u O Iesu na fetalai: “O atu iaoutou i le lalolagi uma, ina tala’iatu ai le Tala Lelei i tagata umalava”. O tagata uma lava uatalitonu ma faatutua i le manasilisili’ese ma le alofa tunoa ole Atua, o i latou ia ua valaauinamo lona finagalo pa’ia, e tala’ima logo atu le Tala Lelei o leFaaolataga ua mae’a onatapenaina mo tagata uma lava. O nai seuseu na sa mafai onaaoina mai, atonu e iai se aogamo lau ta’igafi mo lau magalafufaaleagaga i se aso. Afai foi ua le malie lou galalai se vai malu na asua’e e laoutou auauna, o le galuega e faufaatasi, ae talitonu le manatu,iatatou tuutasi ia le faiva o letamaloa (Pili), i le Atua o ia o lepuna vaiola o le ‘oa ma letamao’aiga faaleagaga, na tefaatumuina la tatou utu iauupega o le Tala Lelei, ina iafau ma soloi ma osaosa lonamalo i ni agaga se tele, ona olau galuega molimau. Ia manuia tele le mafutaga.

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 17

Page 18: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

Ma ‘Apa’au e pei o ‘Aeto Na ou vaai atu i le uati i lugaa’e o le moega o la’u tama i lefalema’i, ma ou mafaufau ma lefaanoanoa i le tele o itula taluona mafatia Riki i le mau moegasa ta’oto ai mai lea taimi i leataimi i masina e ono o tautogafiti ona manu’a. Ua oumafaufau i suiga tetele ua oomai i lona olaga, faapea ma lematou aiga talu ona lavea Rikiina ua so’a lana uilaafi e setaavale laitiiti matua saoasaoalava. I luga o le laulau i tafatafa olona moega oloo tu ai le ata olona atalii e sefulutasi onatausaga, o Liki. I le aso na sosooma le faalavelave, sa talie ailava Riki ma Liki ma taaalofiafia i le matou tafaoga i lematafaga, a o le taimi nei, e leaima se isi o toe ‘ata fiafia. Ua faaletonu lava le vaeagavale o Riki. Ua pepe onamanu’a i lona tau’au ma onamata na o nai ma’ila’ila o totoeai. Peitai o le manu’a i luga a’eo lona tuli agavale, lea na saliaai ni ‘a’ano i luga a’e o le tuli,ua le pe. Ua faalua nei onata’oto Riki, iva itula o fai leta’otoga faigata e tasi, e toinamai ai se maso mai le manava,poo le tau’au, poo le papatua,ma su’i faapipii i le mea lea nasalia. Ua faalua foi ona teena elona tino le maso faapipii natoina mai. Ua manatu neifoma’i, a toe fai se isi ta’otogaae le manuia, ona tipi loa lea ole vae o Riki i luga a’e o lonatuli. Ua na o le tagi nei o Riki mafai mai ia a’u, “Ou te le toemafai ona tatali tiga o se isita’otoga. Ou te masalo e oo ina

ou oti i le ta’otoga lena pe a fai.”O le tala lea a Riki ua na o letagi ma fai mai pea lava pea iaa’u. Ua le suia foi i a’u upufaalototele le musu o Riki e toeta’oto. Ua fefe! Ua popole! Uaavea foi le fefe o Riki i se isita’otoga ua amata ai ona vaivaio lo’u foi loto. E ui lava na outatalo mai lava ina ua manu’aRiki i le taavale ina ia toemalosi, ae ua amata ona oumasalosalo e le lava a’u tataloo fai i le Atua. Ona ou talosagaai lea i nisi o le matou aulotu, oni a’u uo, ina ia alolofa mai matatalo mo Riki ma lona ma’i. Uaoso mai foi lo’u talitonu e legata i le toe faafo’i mai o lemalosi atoatoa o le tino o Riki,a o ona lagona faaleagaga. O tagata sa asiasi atu ia Rikisa latou fai atu iai, e matua ofolatou ona o lona sao mai lefaalavelave. Ae sa talitonu Rikii uluai aso talu ona lavea i letaavale, e le taumate e iai sefe’au mo ia mai le Atua na alaai ona faasaoina lona ola. Aeina ua mae’a ta’otoga e lua e lemanuia, ma faaauau ai lava onata’oto i le falemai mo nisimasina, ona amata ai loa lea onasui ona lagona ma mafaufau, satatau lava ona ot i i lefaalavelave. Ua amata nei ona ou pesepesei tafatafa o lona moega, o maifoi ona uso e toatolu ma fai alatou tala malie iai ma faitau iaitusi komi, a ua le mafai ona suiaai le faanoanoa o Riki. Ona oo ai loa lea i se isi aso,ua ou sau ma la’u Tusi Paia mafaitau leotele. Na amata e le fiafaalogologo mai iai Riki. O leaso na sosoo ai, na ou faitauina

ai le Isaia 40: f31: “A o e faatalitali i le Alii, etoe faafouina lo latou malosi;latou te sii a’e apaau e pei oaeto; latou te femo’ei, ae levaivai; latou te savavali, ae letigaina.” Na ou vaai atu ua sui uiga oRiki ina ua mae’a ona oufaitauina le Tusi Paia. Ona oumanatua ai lea o le faatagata ole aeto oloo i luga o la’u laulaui le matou fale, oloo tusia ai iluma upu lava ia mai le Isaia e40:31. O le aso na sosoo ai naou aumaia ai ma tuu i luga o lelaulau a Riki i tafatafa o lonamoega. Ina ua ou toe asiasi atuiai, ua matua sui lava ona foliga.Na ou fesili atu i tausima’i aefai mai, o taimi uma lava e uiane ai, e faalogo mai lava otauloto e Riki upu ia: “A o efaatalitali i le Alii, e toefaafouina lo latou malosi;latou te sii a’e apaau e pei oaeto, latou te femo’ei , ae levaivai; latou te savavali, ae letigaina.” O le aso na sosoo ai na fai atuai Riki i fomai ua ia sauni molona ta’otoga lona tolu. Ina ua oo i le aso e toe ta’otoai Riki, na o le ‘ata’ata matalanoa i fomai. A ua toatele atufoma’i i le ta’otoga lea i lo taimio ta’otoga muamua e lua. A ole’i faia le ta’otoga ae fai atuRiki i foma’i, “Aua tou tepopole, o le a lelei atoatoa meauma. Oloo auai mai le Atua.” Na manuia le ta’otoga. Ua toeatoatoa nei le malosi o Riki. Uafaatau ese atu lana uilaafi. Uatalitonu o ia i le mana otalosaga. Ua fai foi ma anamasani le faatau o tama’i aetomai faleoloa ma tuu i lona potu. tusia e Diana L. James, faamatalaina e Afemata T. Apelu Aiavao

18. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014

Page 19: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

E tatau ona e fanaufouina E mafai ona e aumaia le puaaoloo lopala, aumai faata’elelelei i lou faleta’ele, aumai sepulumu ma matua olo ese ai onapalapala. A uma lena, aumai sesolo i le solo ai lona tino. Aumaini fagu sausau matua u’u ai iasasala lona manogi sausau ae letoe manogi puaa. Aumai ma selipine i le ‘asoa i lona ua. Ona e tu lea ma e matamata ilau puaa, oi, ua matua manaialava. Peitai, o le taimi lava e tetatala ai le faitotoa o loufaleta’ele, e masausau atu ai laupuaa, tamo’e i fafo ma faasasa’oi le pala sa lopala ai, ma toetaafilifili ai. O le faalavelave, na e faata’ele

le tino o le puaa, ae te le’i suialona natura. O le natura lava ole puaa ia, o le alu i le vaivaipalapala, ua taafilifili ai, aua emalu ai lona tino vevela. E faapena foi pe afai e te avease tamaloa inu ‘ava ma ‘ona sooma palauvale i luma o lefale’ava e faafesaga’i ma lefalesa, ‘ave i se lotu i le Aso Sa.Avatu iai ni ou lavalava lelei ela’ei ai, ma se fusiua, ma sepeleue. Selu lelei le ulu. Oi, uamatua aulelei lava. A faasolomai le peleti o le sene, ona tagolea ua lafo iai se tupe tele, matoe nofo filemu ma vaavaai iluma i le faifeau. Ae a fo’i i lona fale, ona toetago foi lea i le fagupia, tatala,

ma toe amata ona inu. Se’ia ooina ‘ona, palauvale, ‘ote itamaiti ma lana ava. Pe fasi foile ava ona ua nofo ma faaaogase tupe na ia tuuesea mo se isiana fagupia. O le faalavelave, e le’i suialona natura. E le’i faafouinalona tagata. E le’i fanaufouina.E ui lava na lavalava mama i leAso Sa, ma matua foliga mai ise tagata lelei, pei se agelu, aetumau lava ona uiga e pei o sepuaa. Na ona talai lava olavalava lotu, alu toe inu’ava,palauvale, fasi le ava. Ua toefo’i lava i le palapala sa lopalaai, ma toe ola ai. Seiloga lavaua sui lona natura, ona faato’alelei moni lea. O le mea lenana ala ai ona fetalai Iesu iaNikotemo, ‘E tatau i le tagataona fanaufouina’, toe fanau maifaaleagaga.

Ia Manuia Outou Matua aeola matou le Fanau

fai le tauloto. O lana taulotolava lena o lona tu mai i luma otagata e toatele, ma faamanaiamai ai i lona ofu fou, ma mimitaai. Ia e faatauaina le upu uafetalai ai Iesu: “Aua e faapei oi latou nei e oi le malo o leAtua.” Tamaiti ia, lau tama malou afafine, lea ua fetalai iaiIesu, e faapea i latou oi le maloo le Atua. E loto mama; e le‘alu’alua o latou loto; e sa’olotomai uiga leaga ma lagona leagao le lalolagi. O le Lotu a Tamaiti, WhiteSunday, o lona lua ai lea osauniga pa’ia a le tatou Ekalesiae le mafai ona le maligi ai o’u

loimata, e pei o le toatele otatou. O le isi o le Faamanatuga.O le tala i le faaolataga na afiomai Iesu Keriso na te faia molo tatou faamagaloga. O anaa’oa’oga, o ana lauga; o ana meana fai; o lona alofa i soo setagata aemaise lava i latou uatusitusi lima iai lo tatou sosaietema amusia ma le papa’i atu iai. Ma le Lotu a Tamaiti. A ouvaai atu ia i latou - a tatou fanaulaiti, o fiafia mai ma pepese, esagisagi mai e faafiafia tatou.Ma tupulaga matutua, ua telemea e ono o iai, e tosina iai olatou mafaufau, aua ua matutua,a o lea lava e auai i Lotu aTamaiti, ma faamaopoopo alatou faafiafiaga faaleagaga, mo

tatou, o latou matua ma aiga. Ae a ou manatua nisi o sauagae oo ia i latou, sauaga o le sasama le lima te te ae manu’anu’aai, ona ou faanoanoa lea. Poosauaga mataga e faia e i tatoulava matua - ma faapo’ululu aile tamaitiiti i le tulimanu, matagi ‘u’u, ma fefevale, O le faamanuia a a tatou fanaumo tatou i le Aso Sa o Tamaiti ,e faaiu i le laina, “.....ae olamatou le fanau.” O o latoumoomooga na! O si a latou tagimai lena ia oe ma a’u o latoumatua! I lea tausaga ma leatausaga o le Lotu a Tamaiti. Inaia latou maua se ola maloloinalelei ma le manuia, mai o latoumatua. O le lagona, ne’i o tatoumanatu mama i le latou alalagamai, ma talotalo mai: Ia manuia outou matua aeola matou le fanau. Afemata T. Apelu Aiavao

mai le itulau e 12

O LE SULU SAMOA Oketopa 2014 19

Page 20: O LE SULU SAMOA - Home | CCCS · alaga a fitafita e faatupu malosi a o aga’i atu e tau le taua. Atonu o le alaga ma le pese a fitafita ta’ito’atasi, ma le maopoopo o leo o se

Nai Ata o le Lotu a Tamaiti

O moomooga lava e fai pea lava pea i Lotu a Tamaiti uma e a tatoufanau: “Ia Manuia Outou Matua ae ola Matou le Fanau.”

O ata mai le Lotu a Tamaiti a le aulotu EFKS to’alaitiiti i AleisaSisifo, oloo tausia e le Susuga Elekosi Viliamu ma le faletua ia Lila.

20. O LE SULU SAMOA Oketopa 2014