Nýtt kerfi almannatrygginga

30. nóv. 2012Benedikt Jóhannesson

Opinn fundur Félags íslenskra tryggingastærðfræðinga í Arion banka

Nefnd velferðarráðherra

• Árni Gunnarsson formaður• Fulltrúar hagsmunasamtaka• Fulltrúar stjórnmálaflokka• Aðilar vinnumarkaðarins• Ekki fulltrúar öryrkja

Tilgangurinn

Að einfalda núverandi kerfi og gera það

sanngjarnara

Núverandi kerfi

• Nokkrir bótaflokkar• Skerðingar miklar, framfærsluuppbót skert krónu

fyrir krónu• Til dæmis fær einhleypur maður með 73 þúsund

krónur á mánuði úr lífeyrissjóði sömu tekjur í heild og sá sem hefur engar tekjur

• Með skerðingum og sköttum fær sá sem er með 100 þúsund á mánuði úr lífeyrissjóði um 11 þúsund krónum meira en sá sem hefur aldrei greitt í lífeyrissjóð

Tillögurnar

• Dregið úr skerðingum í áföngum• Fyrst minnkað í 80% árið 2013• Svo í 70, 60, 50 og loks 45% árið 2017• Tekjutrygging og grunnlífeyrir sameinuð og

svonefnd framfærsluuppbót árið 2017

Verkefnið

• Að finna langtímaáhrif vegna tillagnanna• Búa til stærðfræðilíkan sem nota mætti til þess

að reikna áhrif af breytingum á tillögunum til langs tíma litið

• Í niðurstöðum er eðli málsins samkvæmt mikil óvissa, en þær gefa engu að síður hugmynd um kostnaðaráhrifin

Mannfjöldaspá Hagstofu 2012-48

20122013

20142015

20162017

20182019

20202021

20222023

20242025

20262027

20282029

20302031

20322033

20342035

20362037

20382039

20402041

20422043

20442045

20462047

20480%

50%

100%

150%

200%

250%

300%

Vísitala mannfjölda 67+

Nálgun með Poisson

Grænt raunverulegur ferill – Fjólublátt nálgun

0 25 75 125 175 225 275 325 375 425+0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

Nálgun með Poisson langtímaáhrif

Blái ferillinn núverandi nálgun– Rauði framtíðarnálgun

0 25 75125

175225

275325

375425

475525

575625

675725

775825

875925

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

Ferill með lífeyrisréttindum – nokkrir sjóðir

303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859601

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

Athugið að skalinn er frá 60 niður í 30

Nálgun við réttindaferil

35363738394041424344454647484950515253545556575859601

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

Um 2,8% réttindaaukning til 48 ára aldurs um 0,8% eftir það

Forsendur líkans

Byggt er á:1. Mannfjöldaspá Hagstofu2. Poisson nálgun við tekjuferil3. Hækkun lífeyrisréttinda skv. meðaltali

nokkurra sjóða og hliðsjón af tekjuferli frá RSK

4. Giftingarlíkum skv. upplýsingum frá RSK um samskattaða

Samanburðarferlar

• Könnuð útgjaldaþróun m.v. eftirfarandi:• Núverandi kerfi• Tillögu 2013• Tillögu 2014• Tillögu 2015• Tillögu 2016• Tillögu 2017 og áfram• Þegar ákveðnar breytingar

Þróun lífeyriskerfa frá 2013-2049

Öll kerfi hafa innbyggða útgjaldaaukningu en útgjöld minnka aftur, hægast í lokakerfinu

20132014

20152016

20172018

20192020

20212022

20232024

20252026

20272028

20292030

20312032

20332034

20352036

20372038

20392040

20412042

20432044

20452046

20472048

2049100%

105%

110%

115%

120%

125%

130%

135%

140%

145%

150%

Núverandi20132014201520162017Lofað

Þróun ferla

• Myndin hér á undan sýnir lagið á ferlunum en ekki raunverulegan útgjaldaauka í prósentum því að öll kerfin eru stillt á 100% í upphafi.

• Til þess að sjá kostnaðinn í prósentum er nauðsynlegt að stilla þeim upp hlið við hlið

Kostnaðarauki

Nú 2013 2014 2015 2016 2017+ Lofað0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

FyrstHámark

Kostnaðarauki

20132015

20172019

20212023

20252027

20292031

20332035

20372039

20412043

20452047

2049100%

110%

120%

130%

140%

150%

160%

170%

180%

190%

20172016Lofað201520142013Núverandi

Þegar áformaðar breytingar hafa lítil áhrif í fyrstu en mikil í framtíðinni

Þegar áformaðar bætur

• Miðað við þau áform sem ríkið hefur þegar gefið má ætla að í kerfinu sé þegar nokkur kostnaðarauki fyrirsjáanlegur.

• Þau áform, þegar þau eru öll komin til framkvæmda eru heldur dýrari en tillögur hópsins fyrir árið 2015 þegar fram í sækir, en heldur ódýrari í upphafi. Skýringin er að áformaðar bæturnar eru meiri til þeirra sem hafa milli tvö og þrjúhundruð þúsund í mánaðartekjur en í núverandi kerfi

Kostnaðarauki

20132015

20172019

20212023

20252027

20292031

20332035

20372039

20412043

20452047

2049100%

110%

120%

130%

140%

150%

160%

170%

180%

190%

Rauður ferill tillaga starfshóps – blár ferill þegar áformað

Skattamál

• Þar sem stærstur hluti „nýrra“ bóta fer í skattþrep með 23 til 26% skatti til ríkisins má reikna með því að af bótaaukningunni fari um 24 til 25% til hins opinbera aftur í formi skatta.

• Útgjaldaauki ríkisins er því um 75-76% af kostnaði TR af nýjum kerfum.

• Hluti staðgreiðslu fer í útsvar til sveitarfélaga.

Samanburður á kostnaðarhækkun skv. tillögu og þróun VLF

20132014

20152016

20172018

20192020

20212022

20232024

20252026

20272028

20292030

20312032

20332034

20352036

20372038

20392040

20412042

20432044

20452046

20472048

2049100%

120%

140%

160%

180%

200%

220%

TillagaVLF

Gert er ráð fyrir 2% hækkun VLF á ári allan tímann

Hlutfall 67 ára og eldri af 21-66 ára

Samanburður á kostnaðarhækkun skv. tillögu, VLF og fjölgun 21-66 ára

Kostnaðarauki í tölum (Milljarðar kr.)

Kostnaður við tillögur sem hlutfall af landsframleiðslu 2012-2049

20122013

20142015

20162017

20182019

20202021

20222023

20242025

20262027

20282029

20302031

20322033

20342035

20362037

20382039

20402041

20422043

20442045

20462047

20482049

1.9%

2.0%

2.1%

2.2%

2.3%

2.4%

2.5%

2.6%

2.7%

2.8%

Niðurstaða

• Tillagan er um einfaldara og sanngjarnara kerfi en það sem við búum við núna

• Af því hlýst hins vegar verulegur kostnaðarauki umfram það sem myndi gerast ef ekki er tekið upp nýtt kerfi