№ 01 (474)

2004@nurastana.kznurastana2004@mail.ru

Газет 2004 жылдың 22 наурызынан шығады

e-m

ail:

Бейсенбі, 10 қаңтар2013 жыл

www.nurastana.kz

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ЖАСТАР АПТАЛЫҒЫ

HYP HYP ACTAHAACTAHA

Зейнетақы өсті дегенше, баға өсті десеңші

СӨЗІҢІЗ АУЗЫҢЫЗДА...

«Бір жерде кілем, �ялы телефон сын-ды заттарды� ба�асын арзандатып жа-тыр. Ал мына жерде нан, с�тті� ба�асы �ымбаттауда. Зейнеткерлер к�нде �ялы телефон алмайды �ой. Д�рыс есептел-меген. К�нделікті керек д�ниені есепке алу керек».

�а�тарды� бірінен бастап �аза�стан зейнеткерлеріні� зейнета�ысы 9 пайыз�а �сті. О�ан �оса ���ы� �ор�ау органдары �ызметкерлеріні� е�бека�ысы к�бейді.

Жа�сы хабар�а с�йініп �лгермей жа-тып, елімізде азы�-т�лік пен тауар ба�асы, коммуналды� �ызмет, су (20-25 пайыз), электр �уаты (10-12 пайыз), теміржол ба�асы (12 пайыз) �зге де �ызмет т�рлері �абаттасып, жаппай к�терілді. Б�л бір #бден �алыптас�ан �йреншікті жа�дай�а айналды. Нары� за�дылы�ын сылтау етіп, ��зырлы органдар еш �айран �ылмай, ��лы�сызды� танытады. Неге? Адам �шін ат�арылатын шаруаны� до��ала�ына неге тас �ойылады? М�ндай �ымбатшылы�ты� �аншалы�ты экономикалы� негізі бар?

Жангелді Шымшы�ов, �Р Б4М Экономика институты филиалыны� директоры (Nur.kz 9. 01. 2013 жыл):

Керек д�ние не? Нан, с�т, ет, к�к�ніс... коммуналды� �ызмет т�рлері. Сол к�нделікті �ажеттілікті� арзан болуы. Жас кезінде �о�ам �шін берерін беріп, енді жасы �л�ай�ан ша�ында е�бегіні� зейнетін к�руге ���ылы �ариялар жа�асына жармас�ан �ымбатшылы� �амытынан арыла алмай-а� �ойды. «Зейнета�ы �седі дегенше, ба�а �седі десе�ші» деп, �ткен жылы к�зде уайымдай баста�ан зейнеткерлерді� айт�аны келді. Б�кіл �о�амны� тіршілігі �ариялар алатын азын-аула� тиын-тебенге �арап �ал�ан сия�ты. Б�л не деген бітпейтін парадокс!

15-бетте5-бетте

Қаламқас АХАТОВА: Қытайда дінсіздік мәселесі ушығып тұр

Ертеңгі үмітіміз – ер Жәнібек!

Луина:Луина:«Тірі» дауыста «драйв» көп«Тірі» дауыста «драйв» көп

2www.nurastana.kz

Орынтақ бос тұрмайды...

Әліпби түркі жұртын түгендейді

«�аза�стан кирилл ліпбиінен латын�а толы�тай к�шетін уа�ытын белгіледі. Мемлекет басшысы Н�рс�лтан Назарбаев !кіметке 2025 жыл�а дейін ла-тын ліпбиіне к�шу туралы тапсырма берді. Назарбаев жа#а ліпбиді# �аза� тілін дамытумен �атар, б!гінгі технология�а ілесуге м!мкіндік беретінін айтты.

Назарбаевты# с�зінен кейін &зірбайжан парламенті М дениет комитетіні# т�ра�асы Низами Джафаров бас�а т!ркі мемлекеттеріні# латын ліпбиіне к�шуді жылдамдатынына сенетінін м лімдеді. Сондай-а�, Джафаров &зірбайжанны# ліпби жасау т жірибесімен б�лісетіндігін, латын�а к�шуді# �иын екеніне �арамастан, �ол жеткізуге болатынын да білдірді», – деп жазады Dünya Bülteni газеті.

Латын �ліпбиіне к�шу кезінде екі кедергі тууы м�мкін. Ал�аш�ысы – б��ан дейін жазыл�ан кітап, газет-журналдарды� кирил �ліпбиінде болуы. Бірнеше �рпа� ауыс�ан со�, оларды� о�ылуы �иындауы м�мкін. Кирилден �айтадан латын �ліпбиінде к�шіріп жазып шы�у уа�ытпен �атар, �ома�ты �аржыны да талап етеді. Екіншісі – т�ркі тілдес елдер арасында�ы �ліпбиді� саналуанды�ы. Мысалы, �азіргі кезде латынды �олданып ж�рген Т�ркия, (зірбайжан, Т�ркіменстан ж�не )збекстанда �ліпби �рт�рлі. Осы орайда, Т�ркі тілдес мемлекеттерді� ынтыма�тасты� ке�есіні�

Мемлекет басшысыны# Жарлы�ымен �айрат Ермек�лы Омаров �аза�стан Республикасыны# Америка ��рама Штаттарында�ы Т�тенше ж не �кілетті елшісі �ызметіне та�айындалды.

Мемлекет басшысыны# �кімімен �айрат Ермек�лы бас�а ж�мыс�а ауысуына байланысты �Р Сырт�ы істер министріні# орынбасары �ызметінен боса-тылды.

* * *�ызылорда облысы кіміні# �кімімен облысты� эко-

номика ж не бюджеттік жоспарлау бас�армасыны# басты�ы болып С уле Ибрагим�ызы ��лымбетова та�айындалды.

С уле Ибрагим�ызы 2008 жылдан �ызылорда облысы экономика ж не бюджеттік жоспарлау бас�армасы басты�ыны# орынбасары �ызметін ат�арып келген болатын.

* * *О#т!стік �аза�стан облысы кіміні# �кімімен

Еркеб�лан &білхан�лы Дауылбаев облысты� ��рылыс бас�армасыны# басшылы�ына та�айындалды.

Еркеб�лан &білхан�лы 2012 жылды# с уір айынан О#т!стік �аза�стан облысы бойынша Кедендік ба�ылау департаментінде бас�арма басты�ы болып �ызмет ат�арды.

* * *«�аза�стан темір жолы» >лтты� компаниясы»

А� президентіні# б�йры�ымен акционерлік �о�амны# экономика ж не �аржы ж�ніндегі вице-президенті �анат �али�лы Алпысбаев логистика ж�ніндегі вице-президент болып �ызмет ауыстырды.

* * *�ара�анды облысы кіміні# �кімімен Алмас

Рым��л�лы С!лейменов �ара�анды �аласы кіміні# орынбасары �ызметіне та�айындалды.

Алмас Рым��л�лы жа#а �ызметке та�айындал�ан�а дейін �ара�анды облысы Шахтинск �алалы� кімдігі ��рылыс, с улет ж не �ала ��рылысы б�лімін бас�арып келген болатын.

�ара�анды �аласы кіміні# б�рын�ы орынбаса-ры М�хтар Ермекбай�лы Адамбеков �ара�анды облысты� энергетика ж не т�р�ын !й-шаруашылы� бас�армасы басты�ыны# орынбасары болып �ызмет ауыстырды.

* * *�Р Ішкі істер министріні# б�йры�ымен полиция

полковнигі �айрат Са�атхан�лы Тыныбеков Алматы �алалы� Ішкі істер департаментіні# басшылы�ына та�айындалды.

� а й р а т С а � а т х а н � л ы ж а # а � ы з м е т к е та�айындал�ан�а дейін Ішкі істер министріні# орын-басары �ызметін ат�арып келді.

Алматы �алалы� Ішкі істер департаментін б��ан дейін бас�ар�ан полиция генерал-майоры Ерлан Заманбек�лы Т�р�ымбаев Ішкі істер министріні# орынбасары �ызметіне ауысты.

* * *Павлодар облысы кіміні# �кімімен �абжан

Шорман�лы Еділбай облысты� тілдерді дамыту бас�армасыны# басшылы�ына та�айындалды.

�абжан Шорман�лы б��ан дейін орта мектептерде орыс тілі п ніні# м��алімі, Павлодар педагогикалы� институтында орыс тілі п ніні# о�ытушысы, Пав-лодар �алалы� кімдігінде �лтты� тілдерді дамыту б�ліміні# басты�ы, Павлодар облысы тілдерді дамы-ту бас�армасы басты�ыны# орынбасары �ызметін ат�ар�ан.

БАСҚАЛ

АР НЕ ДЕ

ЙДІ?

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халықына Жолдауында елдің 2025 жылы латын әліпбиіне толық көшетіндігін ай-тып, бір желпінтіп тастаған еді. Енді ше, кирилл әліпбиінен гөрі латынның қазақ тілі үшін пайдасы өте үлкен болмақ. Бұл жаңалыққа түбі бір түркі халықтары ерекше қуанды. Түркияның Dünya Bülteni басылымы бұл қадамның тиімді болатынына сенім білдіріп отыр.

«Ұр, тоқпақ» әлсіз болса, ұлықтан ұят кетеді...

(р істі� астарынан жем�орларды� же�і жылтырайтын �йреншікті о�и�а кезекті м�рте �айталанып отыр. Б�л жолы «+асыр ��рылысы» деп жалаулат�ан «Жетіген-0ор�ас» темір жол магистралін салу кезінде анау-мынау емес, миллиардта�ан �аржы с��ана�тарды� с��ына ілінгені белгілі болды.

(у баста 0ытай елін 0аза�станмен �ана емес, Еу-ропа елдерімен байланыстыратын «Жетіген-0ор�ас» магистралі 0аза�станды мол табыс�а кенелтетінін сарапшылар бір ауыздан мойында�ан-ды. Азияны к�рі ��рлы�пен жал�айтын торапты ба�зыда�ы Жібек жо-лымен салыстырушылар да табыл�ан. Алайда, а�и�аты сол, «+асыр ��рылысына» мемлекет �азанынан б�лінген 20 миллиард те�геден ба�ыр тиын да �лі �айт�ан жо�. Керісінше, 1 миллиард те�ге �олды болып, ел экология-сына 2,7 миллиард те�ге к�лемінде шы�ын келтіріліпті. Б�л туралы Талды�ор�ан �аласы к�лік прокуратурасы:

– 0Р 0ылмысты� кодексіні� 176-б�ліміні� 3-бабы бойынша мердігер компанияны� �стінен �ылмысты� іс �оз�алды,– деп хабарлады. Аталмыш мекеме �ызметкері Жанат М�хамедяровты� айтуынша, мердігер компания ��рылыс ж�мыстарына �ажетті ��м мен �иыршы� та-старды тиісті органдарды� р��сатынсыз пайдаланып, �орша�ан орта�а 2,7 миллиард доллар зиян келтірген.

Алматы облысыны� к�лік прокуратурасыны� ха-

��рылуына байланысты б�ріне ы��айлы орта� �ліпби �алыптастыруды� с�ті келгендей.

0аза�станны� латын �ліпбиіне к�шу туралы талпы-нысы к�рші Ресейді де бейжай �алдырма�ан сы�айлы. Ресейді� стратегиялы� дамуды модельдеу орталы�ыны� вице-президенті Григорий Трофимчук «0аза�стан �асіретке со�тыратын �ателік жіберді» деп есептейді екен. Ал, неміс м�дениеттанушысы Лариса Бельцер-Лисюткина латын�а к�шуді ��птап отыр:

«Б�л �те д�рыс шешім болды. Кирилица – батыс пен шы�ыс м дениетін б�ліп жат�ан !лкен кедергі болатын. Еуропа хал�ы Парижден Берлинге келгенде немесе Лон-доннан Рим�а бар�анда �здерін б�тен сезінбейтін. Ал, М скеуде б рі керісінше».

Ресейді� латын �ліпбиіне к�шуге �ырын �арауы т�сінікті. 0аза�стан кирилицадан ауыс�ысы келетін со��ы мемлекет болмаса да, М�скеуді� ы�палынан та�ы бір мемлекетті� бас тарт�анын к�рсетеді. (рі латын �ліпбиі т�ркі мемлекеттеріні� бірлігіне �сер ететіні с�зсіз. Нұрбол ҚЫСТАУБАЕВ

:

«Н�р Астана» республикалы� жастар апталы�ыны� �жымы «7 арна» телеарнасы Ба�ылаушы ке�есіні� т�райымы, Бас редакторлар клубыны� вице-президенті Бибіг�л Н�р�али�ызына с�йікті анасы

Г�лбану алиеваны��айтыс болуына байланысты �ай�ысына орта�тасып, к��іл айтады.

барлауынша, аты-ж�ні �зірге жарияланба�ан ��рылыс компаниясы �аржы �немдеу �шін темір жол�а �ажетті жа�а рельстерді� орнына б�рын �олданылып, тозы�ы жеткен рельстерді т�септі. Б�л аздай, тиісті ��жаттар�а �тірік цифрларды тізіп, жауапкершіліктен бас сау�алап �алу�а тырыс�ан.

«Жетіген-0ор�ас» жобасы 2007 жыл�ы 0ытай мен 0аза�стан арасында�ы меморандумны� аясында �ол�а алын�аны м�лім. Оны іс ж�зіне асыру «0аза�стан темір жолы» Cлтты� компаниясына ж�ктелген. Cзынды�ы шамамен 300 ша�ырым�а жуы�тайтын темір жол желісін салу�а бас-ая�ы 1 миллиард А0Ш доллары ж�мсалу�а тиіс.

«+асыр ��рылысы» деп айдар та�ыл�ан магистраль жоспар бойынша былтыр�ы жылды� желто�сан ай-ында пайдалану�а берілуі керек еді. Алайда, ��рылыс ж�мыстары ая�талмай, теміржол желісі ашылатын к�н шегеріле берді. (не-міне деп к�тіп ж�ргенде магистраль емес, былы�ты� беті ашылып отыр.

С�з басында «Cр, то�па�» туралы бекер айт�ан жо�пыз. «Cр, то�па�ы» �лсіз елді� �лы�тарынан �ят кетеді екен. (йтпесе, жем�орларды� желкесін �зуге тиісті 0аржы по-лициясы, Есеп комитеті, айма� �кімдіктеріні� жанында�ы комиссиялар, прокуратура, та�ы бас�а толып жат�ан меке-мелер ай �арап отыр ма?! Халы�ты� несібесін ш�міштеп, я�ни, миллиардтап жегендерді� бой к�рсетіп жат�аны «�р, то�па�ты�» �лсіздігіні� бір к�рінісі емес пе?! Айбын АҚПАТША

«Ұр, тоқпақ!» деген ертегі кейіпкері есіңізде шығар. Бұйрық берілсе бітті, «ұр, тоқпақ» бей-шара шал мен кемпірдің мүлкін тонағандарды төпелей жөнеліп, ұрлықтарын мойында-тады. Біздің елде қарапайым халықты зар қақсатататын жемқорлар жетіп-артылады. Жемқорлардың жегенін желкесінен шығарып, халықтың несібесін қайтарумен айланысатын арнайы мекемелер де баршылық. Алайда, жемқорлардың азаймай тұрғанын ескерсек, «ұр, тоқпақтардың» жұмысына күмәнмен қарауға тура келеді.

«Бас редакторлар клубы» 0Б «7 арна» телеарнасы Ба�ылаушы ке�есіні� т�райымы, Бас редакторлар клубыны� вице-президенті Бибіг�л Н�р�али�ызы Жексенбай�а с�йікті анасы

Г�лбану алиеваны��айтыс болуына байланысты �ай�ысына орта�тасып, к��іл айтады.

АПТА

www.nurastana.kz3

Тоғыз жолдың торабы Тоғыз жолдың торабы немесе

Сәкен ауылындағы бір күнЕртемен тұрып ішкен шайы бойға сіңер-сіңбестен мал жайғап, көмір-суын тасып, «құмырсқа» тірлікке мойынсұнған ауыл жастарының өмірі өз алдына бір әлем. Таңның атысы, күннің батысы бір бітпейтін «жыбыр» жұмысқа үйреніп кеткен олардың өмірі өзгеше. Құрбы-құрдаспен көңіл көтеру, қызды үйдің ауласын бағу, жүректі өрекпітер кездесу мезгілі мен мекені қызық хикая. Осы бір қауымның тірлігі туралы жазу мақсатымен Жаңа жыл қарсаңында ауылға аттандық.

«МАЛСЫЗ КҮНІҢ ЖОҚ...» Ислам екеуміз та �ы сегіздер шамасында т�рды�. Анамызды газ�а �айнат�ан шайын іше сала, мал жай�ау�а сырт�а беттеген оны со ынан мен де ілестім. �сілі, ма�ан та сы� тірлік емес, ауылды �ызы бол�анды�тан бала к�ннен к�збен к�ріп, �олмен т�ртіп �скен д�ниеміз. Ал «асфальтта �скен бала» ауыл адамдарыны болмысына сі ген к�йді ��а алмайды екен. Ал, ту�аннан ауыл к�рмеген �алалы�тарды �здері ай-татындай «м$дениетті» болып кетпесе де, тас �аланы к�шесін екі ай кезіп жаттап, тірлігіне бой �йретіп алу�а $бден болады. Б�л мені �ала�а келгелі т�йген ойым.

Ойымды ая�ында�ы керзі етігімен ны�арлай басып, �ой �ораны есігін аш�ан Исламны �имылы шалт б�лді. (ой-ешкі де $бден �йреніп ал�ан екен. Кешкісін ішіне шаша ш�п салып дайындап �ой�ан шарба��а �арай біріні со ынан бірі лап �ойды. Артынша екі ��нан, �ш сиыр, �ш торпа� пен к�ктемде ту�ан �ш б�зауды да шы�арды�.

Ислам �ораны ішін тазалау�а кірісті. Мен сырттан «к$рита» аталатын жалпи�ан шана сия�ты сыр�ыманы ішке с�йрете кірдім. Ислам а�аш еден мен астауларды та-залай бастады. М�ны �зіне $жепт$уір �ара к�ш �ажет. +лкен �орада т�ратын ірі �араны кешкілік �амын жаса�аннан кейін, �ой �ора�а �айта келдік. Інім отты�та �ал�ан «к$шекті», �ора ішінде шашыл�ан ш�пті айыр-мен жинап алып сыртта орналас�ан аттарды отты�ына салды да, �ора ішін жа�алай орнатыл�ан отты��а маядан ш�п тасыды. Осы тірлікті ат�арып бол�ан�а дейін-а� са�ат он екіден ас�анда т�скі ас ішуге �йге кірдік.

...Уа�ыт шамасы �ш болып �ал�анда �алы киініп �айта дала�а беттедік. (ора ма ында�ы тере �азыл�ан ��ды�тан шынжырлы кранды алып шы�ып астау�а су толтыруды тапсырды ма�ан. Алдымен екі ��нанды кезек $келіп су�арды. Жыл�ы малыны сиыр мен �ой ішкен суды ішпейтіні бар. Сыртта�ы орындарына �айта апарып, шарба�та�ы �ойды есігін аш�аны сол еді, �ой-ешкі ба�ыра-ша�ыра су�а келді. Еріндерін бір малып ала салысымен т�нгі �ораларына зып берді. Ал сиыр-лар �ысты аязында тастай суды �алай іше беретінін �айдам, бір т�р�анда бір сиырды �зі екі-�ш шелек болар суды сімірмей �оз�алмайды. Ислам оларды орын-орындарына байлау�а бара жатып, астауда �ал�ан суды ш� �ылдау к�рекпен алып, алысыра� шашып тастауды тапсыр-ды. (ал�ан су т�нде �атып �алса, келесі к�ні м�зды ойып, астауды босату да басы арты� ж�мыс болады. Бес-алтылар шамасын-да ерте гі жа�ар отын, ірісі мен �са�ы аралас т�рт шелек к�мір мен су $келіп �йге кірдік.

К � н д і з г і т і р л і к т і бітіргеннен кейінгі ермек – теледидар. Жастарды ж�ні б�лек. Ауыл ара-лап, �ыдырып кетеді. Ал, �лкендер жа�ы кешкісін т е л е э к р а н � а телміріп отыр�аны. Бір жа�сысы, б�л �йде етсіз тама� істелмейді. Д$мді ас�а тойып ал�ан со теледидар ал-дына жай�асты�. К�зге �й�ы ты�ыл�анша уа�ыт �ткізер ермек осы. «Судьбы сестер», «Иффет», «Сулейман ве-ликолепный», �ндіні «Келін» сынды сериалдарыны бір б�лімі �алып кетпейді.

Жиырма�а жазда тол�ан Ислам бір ай б�рын �ана бір жылды� $скери борышын �теп келген. Былтыр к�зде $скер �атарына ша�ырылып, академия алып кеткен о�уын биыл жал�астыруда. Жыл со ы, жер-

к�ктегі ж�мыс орындарында �ыс�арту ж�ріп жат�анды�тан, ж�мыс�а орналасу жайына жа а жылдан кейін кіріспек. �зірге ата-анасына �ол�анат. Колледжде о�ып ж�рген кезінде телефон ар�ылы таныс�ан к�рші ауылды �ызымен $лі к�нге байланысын �збеген екен, ендігі ойы кездесу. �зірге екеуара к�пір – телефон мен агент.

Кеш��рым �ялы телефоны тынымсыз шы-рылдай берген, бір �ара�анда �йы�тап жат�ан ата-анасына сездіргісі келмей, «сы�иып» киініп, сытылып сырт�а шы�ып бара жатты.

КЕШТІҢ КӨРКІ – «ҚЫЗЫЛ ӨРІК»

Отыз бірі к�ні кешкі то�ыз-ондар шамасында к�рші т�ратын кластасымды ертіп алып к�ше барлап �айтты�. Жастар т�бе к�рсетеді-ау де-ген кафелер мен вокзал жа��а бір барды�. Тым-тырыс. Кафелер жабы�. Тек, «Жастар» кафесінде би кеші он екі жарымнан басталады. Он екіден кейін �айта келу керек болды. Жылда�ы д$ст�рмен биыл�ы жа а жылда да �йде, отбасымызбен дастархан басына жиналып отырып теледидардан Елбасыны с�йлегенін к�ттік. Жарты са�ат отырар-отырмастан інім екеуміз к�ршім Н�рболатты ертіп, к�шені �а� ортасында орналас�ан «Жастар» кафесіне жол тартты�. Жа�ында ашыл�ан «Жастар» – $зірге ��рбы-��рдас, бозбала-бойжеткенні барар жері, к� іл к�терер, кездесу �йымдастырар мекені. Ебін тап�аны �й тауып бас �осады мейрамдарда, �ал�аны жылы �йлерінде теледи-дардан берілген тегін

концертті тамашалайды.

Шамалы уа�ыттан со жастар к�бейді. +ш ж�з те гемізді т�леп, ішке ендік. Ша�ын «барды » жа-нына �ойыл�ан екі киім ілгішке си�анынша �лгергендері сырт киімдерін ілді, �ал�аны �ысты� киімдерімен билеуге кірісті. Кіре беріске жа�ын терезе ал-дында т�р�ан ма�ан сыныптас

достарым мен таныстарым к�рген жерден келіп аманды�-саулы� с�расты. (ызы�, мектепте �зімнен бірнеше сынып т�мен о�ы�ан �ыздарды �алай б�ла �а�а бойжеткендерін, ж�гірмектерді ер жеткендерін �асыма келіп т�ра �ал�андарында бай�адым. Би кешіне келгендер арасында жо�ары сынып о�ушыларынан ба-стап �йлі-баранды жігіт а�аларына дейін ж�р.

Кеш �ыз�ан кезде кезекшіліктегі полиция мен $кімшілік �ызметкерлері келді. Б�л кісілерді ж�ргені ж�н. То�ыз жолды торабында орналас�ан Жары� шулы мекен. «<рып-со�ып кетті, �лтіріп, тонап кетті» дегендер $редік естіліп �алады.

(ызды-�ыздымен билеп жат�ан жастар, шетелдік «диско-музыкаларды » еліктіріп $кетер си�ырына

ілесіп о ды-солды �имылды сілтеп жатыр. Ара-т�ра ініме к�з салып �оямын. =зі �атарлас к�ріктілерді «кругын шашып» ж�р. Арасында ма�ан �арап �ояды. Не керек, кеш бойы бір-бірімізді «а дыды�».

А�ылбекті «(ызыл �рігі» �ойыл�анда, жастар жа�ы шу ете т�сті. Осыдан бас�а �аза�ша �ле �ойылмады. Сір$, ойна�ы биге ы �айлысы жо�. Біраздан со �йге �айтуды шешіп, бір ж�рген дос-жаран�а сау бол айты-сып, інімді іздедім. «(айтайы�» дегенімде, ішке �айта еніп кеткен. Бірер минут �ткенде Н�рболат сыныпта-сымды ертіп келіп т�р.

–Сені Нурик апарып салады, мен бесте �айтам, шы�арып салатын кісілерім бар, – дейді ба�ырайып. Інімні б$рібір �азір �айтар т�рін к�рмеген со , Н�рболат екеуміз �йге �арай жылжыды�.

Ая�ымны �шымен ж�ріп, жатын орнымды ы �айлап енді �й�ы�а кете бергенімде: «Есікті ашып �ой, мен келе жатырмын» деп бас жа�ыма �ой�ан телефоныма маза бермеген інім а�ыры алты�а дейін �йы�татпады.

ДЕРЕК ПЕН ДƏЙЕК(ара�анды облысыны Шет ауданына �арасты Жары�

кентіне 2009 жылдан бері ресми т�рде С$кен Сейфул-лин есімі берілген. Елді-мекендегі жалпы халы� саны 3870 болса, оны 1147-сін 14-29 жас аралы�ында�ы жастар ��райды. К�ні б�гін 600 жас�спірім мектепте, 156-сы орта, ал 272-сі жо�ары о�у орындарында білім алуда. (ал�ан б�лігі айлы� н$па�а табар мемлекеттік, $леуметтік ж�мыстар�а орналас�ан. Басым к�пшілігі темір жол саласында. Б�йы�ы к�н кешкен ша�ын ауыл емес, то�ыз жолды торабында орын тепкен Жары�та к$дімгідей ілгерілеу бар. «Дипломмен – ауыл�а», «Ж�мыспен �амту-2020» мемлекеттік ба�дарламалары аясында жастар ж�мыспен, баспанамен �амтамасыз етіліп, арнайы маманды�тарды ме геруде.

+кіметтік ж�мыс�а ілікпегендер �з беттерінше к$сіп �ылады. Бірі – �йдегі малын, к�к шы��аннан �ара к�зге дейін ауыл малыны кезегін ба�са, екіншісі – жекелеген к$сіпкерлерді жалдамалы ж�мысын істеп, к�лігі бар-лары – аудан мен �ала, ма айда�ы ауыл-айма��а адам тасып н$па�а табады.

+лкен елді мекендегі шешілмей жат�ан жастар м$селесі де жетерлік. Жастар�а арнал�ан бірде-бір $леуметтік нысан жо�. Осы тектес бір�атар с�ра�тарды к�лдене тартып кент $кімі Бауыржан (уанды��лына бар�анымызда, сонау бір кезе дері жеке меншікке �ткен М$дениет �йін �айта сатып алып, биыл�ы жылы ж�ндеуден �ткізілетінін жеткізді. Сондай-а� �лкен спорт кешенін салуды жоспары жасалып жат�ан к�рінеді. Ақбота ӘБІЛТАЙҚарағанды облысы,Шет ауданы

ЭКСКЛЮЗИВ

4www.nurastana.kz

«Желден сәлем жіберермін, жерден де ауыр үмітпен!..»

«Нұр Астана» газеті жұмыр жердің əр тарабына тарыдай шашылған Алаш жұртының тау тұлғаларын түгендеп, шалғайдағы қандастардың мұң-мұқтажын елге жеткізіп, тыныс-тіршілігіне құлақ түруді естен шығарған емес. Əрісі Еуропа елдерінен, берісі Қытай, Монғолия, Өзбекстан, Ресей сынды көршілес елдердегі жастар редакцияға хабарласып тұрады. Былтырғы жылы газет сайтындағы (www.nurastana.kz) мақалалардың төте жазумен жазылған нұсқасы жариялана бастағаннан бері бұл ісіміз одан əрі оңға басқаны тағы бар. Таяуда редакция қоржынына Қытайдағы бір топ қазақ жастары

хат жолдап, «Нұр Астана» газеті туралы ой-пікірлерін, басылымның мазмұнына байланысты ұсыныс-талаптарын, ақ тілектерін жеткізіпті. Хатты оқып отырып ойымызға өр Алтайдың арғы бетінен оралған өр мінезді ақын Ұларбек Байтайлақтың «Желден сəлем жіберермін, Жерден де ауыр үмітпен...» деп келетін өлеңі оралды. Сөйтіп, атажұртынан жырақта жүрген жастардың үміт арқалаған хаттарын оқырманға жеткізгенді жөн көрдік.

– Астана �аласында�ы «Н р-Астана» газетінде ж мыс т�жірибесінен �ту орайы былтыр�ы жылды� шілде айында т�сіп еді. Бас редактор #абит М�сіреп пен редакторды� орынбасары %уаныш Жиенбаев а�алармыз ысты� ы�ыласымен �арсы алып, хал-жа�дайымызды �ысты. %ытайда�ы а�парат к�здеріне жиі на-

зар салатынын, онда�ы бауырластарыны� �р �адамына а�жол тілеп отыратынды�ын, алаш баласын с�йіндірер жа�алы�тарды «Н р Астана» газетінде де �лде неше рет жарияла�анын айтты.

*з басым, «Н р Астана» газеті %аза�стан іші-сыртында�ы �р т�рлі та�ырыптар�а еркін �алам сілтеп, �зіні� сансыз о�ырманыны� сеніміне ие бола ал�ан, �сіресе, кейінгі жылдары жастар жа�ыны� еле� еткізерлік жа�алы�тарына к�птеп орын шы�арып, �олдап-�уаттап келе жат�ан, осы заманны� к�рделі �леуметтік м�селелерін пайымдап жариялауда халы�ты� �десінен шы��ан %аза�станда�ы е� белді газеттерді� бірі �рі бірегейі деп ойлаймын. Б дан кейінгі басылымдарына жа�а серпін, �уатты ой-�ріс тілеймін. Ерзат ЕРКІНҰЛЫ,

Бейжіңдегі Орталық Ұлттар университеті Қазақ тілі-әдебиет факультетінің студенті

Балдырғандар анатілінде оқидыСтамбулдағы қандастарымыз көп шоғырланған Зейтінбұрын ауданында жергілікті Қазақ қорының ат салысуымен 3 пен 5 жас аралығындағы балаларға тіл және қазақ салт-дәстүрлерін үйрететін орталық ашылды. Мимар Синан универститеттің профессоры Абдіуақап Қараның айтуынша, орталықта жыл сайын 50-ге тарта бала тәлім алмақ.

%аза� �орыны� т�ра�асы +бдіуахап

%ылыш:– Ана тілін балалар�а �аршадайынан

�йрету �те ма�ызды. Балалар есей-ген сайын �аза� тіліне к��іл б�луге м�мкіндіктері азая береді. Олар �йренгісі келсе де, о�у мен ж мыстан �олдары бо-самайды. Оны� �стіне, балдыр�андарды� орталы�та болып, уа�ыттарын пайдалы н�рсеге ж мса�аны ата-аналары �шін де тиімді,– дейді.

О р т а л ы � т ы � а ш ы л у р � с і м і н е %аза�станны� Т�ркияда�ы Т�тенше ж � н е � к і л е т т і е л ш і с і Ж а н с е й і т Т�ймебаев �атысып, жа�а т�лімгерлік орталы�ыны� лентасын �иды. Елші Т�ркияда�ы �аза� жастарыны� ана тілін �йренуі оларды� ту�ан хал�ымен байланысын ны�айтып �ана �оймай, болаша�та ж мыссыз �алмауына да �лкен септігін тигізетіндігін атап �тті. Себебі, �азіргі та�да �аза�-т�рік тілдерін еркін т�ржімалайтын ілеспе аудармашылар тапшы к�рінеді. Ал орыс тілінен т�рік тіліне немесе т�рік тілінен орыс тіліне т�ржіма жасай-тындар к�п. Сонды�тан Т�ркияда�ы �андастарымызды� екі тілді еркін менгерулері оларды� министрліктерде ж�не ірі сауда компанияларда ж мыс істеуіне м�мкіндік ту�ызады.

АТАЖҰРТ

– +рине, елді� ерте�і, егемендікті� ай�а�ы болатын ж�ректерге с�уле т�сіріп, рух бостанды�ын оятатын, сонымен бірге толайым халы�ты� к�кейіне н р дарытар тек халы�ты� �ні, тілі бол�ан баспас�з десек, арты� болмас. Ендеше етек же�ін енді �ана жиып ерте�іне н рлы �мітпен к�з тіккен халы�ты� тілегіне с�йкес б�йтеректен к�ллі �лемге н рын шашып �з хал�ына

жолдама ал�ан газеттерімізді� бірі осы «Н р Астана» газеті деп ойлаймын.

Мен осы газеттен тым-тым шал�айдан �зіме рухани н�р алып жат�ан о�ырманы ретінде �з пікірімді ж�не ал�ысымды білдіргім келеді. «Н р Астана» атымен атал�ан газетке жол болсын!.

Газетті� айдарларында сол �зіндік к�терген та�ырып аясында к�ркем шы�арма саяси, ж�не �ткен тарихты� алтын іздері мен с рапыл�а толы �ткен хал�ымызды� �анды тарихы да тай�а бас�ан та�бадай бедерленеді екен. Барлы�ын о�ып, білмегенімізді біліп, �зімізді жебейтін газетке ал�ыс білдіреміз. Сонымен �атар, т�мендегідей бірнеше талабымызды да �арапайым о�ырман ретінде білдіргіміз келеді. Алдымен, �дебиет айдарына �атысты �аза� �дебиетіні� классикалы� �лгілеріне �атысты эсселер мен �ткен �аламгерлер �міріні� бізге � пия бейм�лім беттерін к�птеп тауып беруге � лшынса. Мысалы, басылымны� бір са-нында а�ын 6лы�бек Есд�улетті� а�алары жайында жазыл�ан риясыз к��ілден ту�ан эсселері а�аларды� �мірі туралы аз да болса дерек беріп �аламгерлікті� �ыры мен сыры жайында да біраз н�рселерді а�датады екен.

Хал�ымыз та�дырды� т�лейімен тарихта тарыдай шашылып а�айыннан айырылып �р елде �мір с�ргендіктен тарих жайлы да танымны� т�мен екені, �сіресе шетелде �мір с�ріп жат�ан �аза�тар, елдік туралы тарихи санасыны� т�мен екендігін жасырып �айтеміз, сонды�тан тарихтан та�ылымды д�ниелер де к�птеп жарияланса ерте� халы�ты� жадында жа��ырып �рбір рпа�ты� к�кейіне �онар, хал�ым, елім дейтін елді� лы жаттап, белін бекітер деректер керек деп білеміз.

Енді т�рт т рманы т�гел егеменді еліміз �шін тіл м�селесіні� ма�ызы �рбір �аза��а да т�сінікті болса керек деп ойлаймын, сонды�тан б л жа�ында �кіметті� �ніне �н �осып, тілші �алымдар мен �аза� тілін �ыз�ыштай �орып ж�рген маман а�алармен с хпат �ткізіп т рса деген ойымыз да бар.

Тарихта к�кірегі алтын санды� аталарымыз бен апалары-мыздан �ал�ан лтты� � ндылы�тарды осы мезгілде �айта жандандырып хал�ымызды� т рмыс салты жайында да кешегі к�шпенді халы�ты� асыл �асиеттеры мен � рып-�деттерін де зерделеп рпа�ты� к�кейіне ялатса�, �рине, лтты� болмысымызды� �айта жа��ырып �зіні� т�л м�рагерлерін табары ха�.

+р�ашанда рухани �ркениет басты орында болды деген к�нні� �зінде мынау экономика жершарылан�ан зымыран заманда, �рине, бізді� де техника тетігін ме�геру аса �ажет болып отыр, лылы-кішілі техниканы жетік игерген елдермен �азірды� �зінде �лем саясаты санасып отыр�анын к�зде стар болса�, �рине, газетке �ылымда�ы �р т�рлі жа�алы�тарды да жариялап т рса деген тілек бар.

Жо�арыда�ыдай біз б л аса тамаша газетті� ел к�лемінде одан �рі � нды та�ырыптарымен �ызы�тыра беруін, �лемдегі барша �аза�ты� ой то�ысындай боп, Астананы� ж�рек л�пілін барша �аза��а жеткізсе деген а� тілегімізді білдіреміз.Тұрдықан АЙДАРХАНҰЛЫ, ҚХР, ШҰАР -дың

Сарсүмбе қаласы

«Н р Астана» газетіні� лтты� та�ырыпты к�п к�теретіні найды. Кейінгі жастарды� – т�уелсіздікте туыл�ан т�уелсіз саналы тол�ынны� �нін естігендей боласы�. Бір �ана %анат Ислам туралы «Алаш ру-хын ас�а�тат�андар», «Алаш ру-хын ас�а�тат�андар – 2», «Мені� та�дырым АИБА-ны� �олында!»

�атарлы �атарлы жазылымдар к�зі�ді жаспен шылай-ды. Алтайдан Амстердам�а дейін шашыл�ан �аза�ты� т �ыры, ар�а с�йер рухани тірегі %аза�стан �ой, одан бас�а кіміміз бар еді!

Бостан ж ртымызды� баспас�здегі белгісі лтты� рухани т�уелсіздік болса, сол ба�ытта жасал�ан игі ж мыстарды� ы�палы «Н р Астанадан» к�зге рып т р. %арап отырып разы боласы�. Жа�сыны жа�сы дейік н ры тассын! Бас�а мемлекетті� астанасында о�ып жатса� та, %аза�станны� �рбір табысына �ол со�а �уанып, ар�амыздан ж�гіміз т�скендей болатын біз а�парат к�здерін жіті �ада�алап отырамыз. Тіліні� тазалы�ы, лтшылды�ы, жа�ашылды�ы жа�ынан «Н р Астана» к�п д�ниелерден к�зайым �ылады. Шекараны� ар жа�ында т р�ан со�, б л газет турасында арты� пікіріміз жо�. Дайым жа�сы болып сезіледі. Осы ба�ытынан жазбасын. 6лтты� ма�танышымызды� раншысы бола берсін.Тізімбек АНАШҰЛЫ, Бейжің педагогика университеті

(BEIJING NORMAL UNIVERSITY) Қытай тілі-әдебиеті факультетінің студенті.

Бас�осуда �стіміздегі жылды� ма-мыр айында Парижде �тетін Еуро-па �аза�тарыны� кіші � рылтайына дайынды� ж мыстары да с�з болды.

– *з басым осы жиын�а �атыс�ан жастарды� к�пшілігі лтты� салт-д�ст�рінен ажырап �алма�анын к�ріп ж�рмін. Олар �аза� музыкасын ты�дайды, ана тілдерінде шешен с�йлейтіндері де бар. Кейде той-томала�тарда �она�тар�а �алай таба� тарту, дастар�анды жайна-тып жасау, шай � ю сия�ты ж мыстарды лтты� �деп пен д�ст�рге сай етіп орындайтындарды да білемін. Осы �рдіс жал�асын тауып, рпа�ымыз т�пкі та-мырынан ажырап �алмаса екен, – дейді жиын�а �атыс�ан Франция �аза�тары арасында�ы А�са�алдар ал�асыны� т�ра�асы Абд лс�мет Алтай.

Айта кету керек, �азіргі та�да Фран-ция астанасында 250-ге жуы� �аза� отбасы �мір с�реді.

Таяуда Парижде Франциядағы қазақ мәдени орталығының ұйымдастыруымен «Парижде өмір сүретін қазақ жастарының бүгіні мен болашағы» атты басқосу өтті. Осы жиында белгілі болғандай , қазіргі таңда Францияда туып-өскен жастарды оқуға түсу, жұмысқа орналасу, ұлттық салт-дәстүрді ұстану, қазақ тілін меңгеру сынды мәселелер алаңдатады екен.

Оғыландар төл дәстүрін игереді

www.nurastana.kz5

Қытайда дінсіздік мәселесі ушығып тұр – Естуімше, мектепті «Алтын белгімен»

бітіріпсі�? – И�, Жаркент �аласында�ы лицейді «Алтын

белгімен» т�мамдап, �л-Фараби атында�ы �аза� �лтты� университетіні! Шы�ыстану факультетінде �ытай тілі маманды�ына грант негізінде білім алдым. Кейіннен оны ойда�ыдай ая�тап, �ытайда о�уымды жал�астырамын деп шештім. С+йтіп, �азіргі та!да Далянь техникалы� университетінде о�ып жат�ан жайым бар.

– �ытайда гуманитарлы� емес, экономикалы� сала бойынша білім алуды ж�н к�ріпсі�...

– Ал�ашында �ытай тілі бойынша білімімді тере!детпек ойым бол�ан-ды. Біра� со!ында экономикалы� ба�ытта да дипломны! арты�ты� етпейтінін т3сініп, та!дауымды +згерттім. 4йткені, �р адамны! кемінде екі маманды�ы бол�аны д�рыс сия�ты... Содан �ытайда�ы Далянь униерситетіне ��жаттарымды тапсырып, ба�ымды сынап к+рейін дедім. С�ті т3скен болуы керек, к+п �замай «сіз бізді! университетке �абылданды!ыз» деген мазм�нда�ы хат алдым. Ш3кір, б3гінде Далянь техникалы� университетіні! халы�аралы� сауда маманды�ыны! 1-курс магистрантымын. Осында келгеніме к+п болмаса да, 3йренісіп кеттім деп айта аламын.

– Дегенмен, тіл �йрену жа!ынан �иынды� бол!ан шы!ар? �ытайды� "р айма!ыны� �зіне т"н диалектісі бар деп естиміз.

– Д�рыс айтасыз. Басында азын-аула� �иынды�тар

Қаламқас АХАТОВА, Далянь техникалық университетінің магистранты:

�шырасты. Оны! 3стіне, 3лкен �ала дегендей. Бейтаныс орта. 7йткенмен, бес жасымда-а� а�ылшынша ауызекі т3рде с+йлей баста�ан мен, �ытай тілінде ойымды жеткізуде аса �инал�ан жо�пын. О�ан �оса �аза� тіліні! �ліпбиі дауысты дыбыстар�а бай бол�анды�тан, біз (�аза�тарды айтады – А.С.) �ытайшаны «акцентсіз» с+йлеуге �абілеттіміз. Топта�ы �атарластарымны! к+пшілігі �аза� тіліні! сан �ырлылы�ына та!�алып жатады.

– Ал �ытайды� білім беру ж�йесі ж�нінде не айтасы�?

– Жасыратыны жо�, онда «жаттау синдромы» беле! алып т�р�анына к+зім �бден жетті. Я�ни, саба� айт�ан студент кітапта берілген материалды айна-�атесіз, сол к3йінше айтып береді. Біздегідей мазм�ндап беру, т3сінігі!ді айту �ытайда атымен жо�. Егер ондай «�діске» к+шсе!, о�ытушылар сені «нашар о�итындарды!» са-натына �осады. Д�рысы – б�рін жаттап ал�ан (жылы жымиып). Сондай-а� �олын к+теріп, саба� айту�а �мтылатындар ілуде біреу. Тіпті, педагог орта� с�ра� �ой�анны! +зінде, жауап беретіндер сауса�пен санарлы�. Оларды! ойынша, на�ты бір адамны! есімі атал�анда �ана 3н �ат�ан д�рыс. Сондай-а�, мен о�ып жат�ан білім ордасында тек екі мемлекетті! аты аталады: А�Ш пен �ытай. О�ытушылар саба� кезінде осы екі елді �ана мысал�а келтіруді �детке айналдыр�ан. Кейде «атал�ан екеуінен бас�а мемлекет жо� па?» деген ой �ыла!

береді...– С�зі�ні� аузы�да, �ытайлы�тар �зінен бас�аны

мойындамайды, �зімшіл дегі� келіп т%р ма? – Барлы�ы демесем де, �ытайларды! дені +зімшіл

келетіні шынды�. Олар бір-біріне б�секелес ретінде �арайды. Отбасында �р�айсысы жал�ыз +скендіктен болар, кім білсін?! Сосын �ытайлы�тарды! к+пшілігі шетелден келгендерді +здерінен т+мен санайды. Менсінбеушілік басым. 7рине, б�л бас�а �лт +кілдеріні! к+!ілінен шы�пайтыны белгілі.

– �ытайлы�тарды� бойында та!ы �андай кемшілік бар?

– Олар ас-ау�ат�а �атты м�н бермейді, �олына т3скенін жей береді. Б�дан б+лек �ытайда дінсіздік м�селесі �атты ушы�ып т�р десем, асыра айт�аным болмас.

– Е н д і � а з а � п е н � ы т а й ж а с т а р ы н ы � айырмашылы!ына то�талса�.

– О-о, б�л жайында к+п айту�а болады. �ытай жастарыны! бозала та!нан �ара кешке дейін кітапханада отыруы �бден м3мкін. Б�л – олар 3шін �алыпты ��былыс. Сонымен �атар олар біз сия�ты с�н�ой емес, бір киіммен жыл бойы ж3ре береді. 7детте �аза�ты! �ыз-жігіттері мереке сайын гардеробын жа!артпаса, к+штен �ал�андай сезінеді �ой (к3ліп)... Та�ы да �осарым, оларды! с+мкелерінде �рдайым су ��йыл�ан ��ты ж3реді. �ытайлы�тар 3немі су ішіп ж3руге да�дылан�ан.

– �ытайлы� замандастары� бос уа�ытын �алай �ткізеді?

Қандай сыйлық қалайсыз? Сыйлық жасай білу мен сыйлық ала білудің өзіндік дәстүрі бар. Ағылшындардың: «Сыйлық жасай білген адам, өмір сүре біледі» деген мақалы бекер айтылмаса керек.

Негізі сыйлы� �сынуды! �атып �ал�ан ережесі жо�. Шын к+!ілден �сынылса, кез келген сыйлы� тамаша. Дегенмен, сыйлы� та!да�ан кезде басты к+!іл ауда-ратын м�селе – оны! ба�асы. Сонды�тан аса �ымбат сыйлы�ты! «салма�ы» да же!іл болмайды. М�селен, кейбір шет мемлекеттерде сыйлы�ты! ба�асы белгілі бір сомадан аспауы керек. Б�л, �сіресе, А�Ш-та ма!ызды р+л ат�арады. Тіпті А�Ш-та Л.Джонсон президенті билігі кезінде «�ызметкерді! этикалы� кодексі» �абылдан�ан. Кодексте, «�ызметшіге сыйла�ан сыйлы�ты! ба�асы отандастар 3шін 20 доллардан, ал шетелдіктер 3шін 225 доллардан аспауы тиіс» деп на�ты к+рсетілген. Б�л – сыйлы��а бей-жай �арау�а болмайтынын а!�артады.

Негізі сыйлы�ты адамны! тал�амына, �ызы�тыратын заттарына, +мір салтына ж�не де хоббиына байланысты та!дау керек. Сонымен �атар оны �йелдерге ж�не ерлерге деп б+лген ма!ызды. Та�ы бір �ызы� жайт, асы�ыс та!далып, кенеттен алын�ан сыйлы� – сыйлы��а жатпайды. Ал +зі тапсырыспен, «Ма�ан мына зат �ажет еді?» деп, тілеп ал�ан сыйлы� м3лде этикет нормасынан тыс. Деген-мен, к+пшілігіміз сыйлы� �сынуды! �арапайым �ана ережесін біле бермейміз. Сыйлы� туралы жастарды! пікірін білу 3шін оларды! бір�атарына сауалнама ж3ргіздік.

– �олдары �алт еткенде бассейнге баратын жастарды! �арасы мол. �ытайда т�ртіп бірінші орында бол�анды�тан, студенттер т3нгі 12-ге дейін ж�мыстарын бітіріп алу�а жанталасады. Неге десе!із, т3н жарымда �ытай елінде жары� +шіріледі. Бізде де Студенттер 3йінде сондай т�ртіп орнаса, жа�сы болар еді. Сонда т3німен �леуметтік желіде отырып, денсаулы�ына ��ртатын �арак+здер �атары азаяды.

– Осы ретте, шетелдегі кейбір �аза� жастарыны� саба� кезінде ж%мыс істеп, соны� кесірінен о�удан шы!арылып жат�анын �%ла!ымыз шалды. Б%л �аншалы�ты рас?

– Бол�ан... �ытайда шетелден келіп о�ып жат�ан сту-денттерге ж�мыс істеуге тыйым салын�анына �арамастан, талап пен т�ртіпке ба�ын�ысы келмейтіндер �шырасады. Жа�ында сондай 25 жас ту�ан еліне �айтарылды... 7рине, о�ан жастар к+бінесе �аржы тапшылы�ынан баратыны белгілі.

– (зі�ні� ш"кірта�ы� б"ріне жете ме, �алай? – Барлы�ына демесем де, о�у�а �ажетті д3ниеге,

тама�ыма жетеді. 7йтпесе, ш�кірта�ы сауы�-сайран ��ру 3шін берілмейді �ой... Осыны �мытпау керек. Fнемдеп ж�мсаса!, б�ріне де жетеді(к3ліп).

– Те�геге ша��анда айына �анша аласы�? – 41 мы! те!ге. – *�гіме�е рахмет!

Әңгімелескен Айбек СЕРІК

ЗАМАНДАС

М�лдір Маралбаева, жеке к"сіпкер:

– М а � а н � ы м б а т сыйлы�ты! керегі жо�. Сыйлы� �сынушыны! п е й і л і м а ! ы з д ы . А л сыйлы�ты! ережелері ж+нінде аздап хабарым бар.

Дархан Жа�ыпаров, фотограф:

– О, �рине сыйлы� ал�ым келеді. Арманым Nikon D4 фотоаппара-ты немесе Toyota к+лігін сыйлы��а алу. Деген-мен, �ымбат сыйлы�ты! соншалы�ты «салма�ы» болады деп ойламаппын. Шамам келсе, �айтарамын. �арыз бол�ым

келмейді. «Сый�а – сый, сыра�а – бал», деген емес пе?!

С�бина �буова, эко-номист:

– Кім сыйлы� ал�анды � а л а м а й д ы д е й с і з ? ! К3лкілі естілер, біра� мен 3лкен себетке толы т�тті шоколадтарды ал�ым

келеді. М�селен, Fеrrеro roсhеr... Б�л мені! е! с3йікті шоколадым!

Шынар Т�легенова, м%!алім:

– Ма�ан сыйлы�ты! �андай бол�аны ма!ызды. К+бінесе достарымнан к 3 т е т і н с ы й л ы � ы м – «Empire» фирмасыны! арнайы ��жат са�тайтын жады бар білезігі мен Монтесорри ж3йесіні! толы� м�ліметтер жина�ы.

6www.nurastana.kz

�азіргі кні «Астана медицина университеті» А� – �аза�станда�ы ірі ж�не динамикалы трде дамып келе жат�ан медициналы� жо�ары о�у орындарыны� бірі. Университетті� медициналы� білім беру жйесінде репутациясы жо�ары, білім беру �ызметін #сынуда, медициналы� �ылым мен клиникалы� �ызметті дамытуда $зіндік �діснамасы ж�не д�стрлері бар.

EFQM Кемелдік моделін енгізу университетте менеджмент жйесіні� н � т и ж е л і л і г і н ж о � а р ы л а т у � а , медициналы� білім беру саласында�ы с т р а т е г и я н ы ж з е г е а с ы р у � а , м е м л е к е т т і к б а � д а р л а м а л а р д а к$рсетілген ма�саттар�а �ол жеткізуге ж�не міндеттерді орындау�а, ке-мел #йымдар менеджментіні� жал-пы принциптерін жзеге асыру�а к$мектесті.

2 0 1 1 ж ы л ы « К е м е л д і к к е #мтылу» де�гейіне жету шін ва-лидация процедурасы ж�не 2012 жыл�ы �арашада EFQM кемелдік моделіні� «Мойындал�ан кемелдік» де�гейіне с�йкестікті тексеру шін ассесмент (ба�алау) процедурасы $ткізілді. Университетті� $зін-$зі ба�алау н�тижелері ж�не универси-тет �ызметіні� Кемелдік моделіні� іргелі т#жырымдамаларына ж�не критерийлеріне с�йкестік де�гейін Сапа менеджментіні� еуропалы� �оры ба�алады. Сапа менеджментіні� еуропалы� �орыны� сарапшылары мен ассессорлары Максим Энри Лагри-льер мен профессор А.А.Абдрахманов кафедраларды, зертханаларды, о�у-клиникалы� орталы�ты, кітапхананы, м#ражайды ж�не $зге де �#рылымды� б$лімшелерді аралап, студенттер-мен, персоналмен, клиникалы� базаларды� $кілдерімен ��гімелесу н�тижесі бойынша, $зін-$зі ба�алау есебінде к$рсетілген м�ліметтерді д�лелдейтін объективті д�лелдерді зерделеу н�тижесінде Астана ме-дицина университетіні� �ызметін жо�ары ба�алады, университетті� «Мойындал�ан кемелдік» де�гейіне – 4 ж#лдыз�а с�йкестігін растады.

«Астана медицина университеті» А� �ызметіні� халы�аралы� де�гейде мойындалуы �аза�станды� білім беру саласыны� халы�аралы� имиджіні� ны�аюына к$мектеседі ж�не Болон процесіне с�йкес Астана медицина университетіні� еуропалы� білім беру ке�істігіне кіру процесін жыл-дамдатады.

Батыс мойындағануниверситет« А с т а н а м е д и ц и н а университеті» АҚ – кемелдіктің іргелі тұжырымдамасына жән е к р и т е р и й л е р і н е сәйкестікті тексеру үшін ассесменттен (бағалау) өткен және Сапа менеджментінің еуропалық қоры ( E F Q M ) К е м е л д і к м о д е л і н і ң «Мойындалған кемелдік» деп аталатын деңгейіне жеткен Қазақ с танда ғы бірінші жоғары оқу орны, Қазақстандағы үшінші ұйым («Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылыми медициналық орталығы» АҚ , Астана қаласының әкімдігі).

Шетелде оқу оңай ма?Бүгінгі күні шетелде білім алу үрдісінің қатты қарқын алғаны мәлім. Шетелде оқу орындалмайтын арман болудан қалғалы қай заман. Қалтасы көтерсе, ата-аналардың бәрі де балаларын шетелге оқуға жіберуге талпынады. Шама-шарқыңа қарап қай елге барып оқимын десең өз еркің.

Дегенмен шетелге білім алу�а кетпей жатып, алдымен �р елдегі жо�ар�ы о�у орындарыны� о�у�а �абылдау ережелерімен таныс�аны� арты�ы жо�. ;р мемлекетті� білім саласында $зіндік #лтты� ерекшеліктері болады. Мыса-лы, Германияда о�у «міндетті саба� кестесі жо�» принципінде �#рыл�ан: �алай, �ашан ж�не нені о�у, тапсыруды студенттерді� $здері белгілейді.

Австралияда еркін саба� кестесімен �атар, �айта тапсыру да тыйым салын�ан, сонды�тан да еркіндікке тым �уес болып �ал�андар мен бітіру емтихандарын тапсырма�андар, �айтседе диплом алу шін, басынан бастап курсты� п�ндерді $туге м�жбр болады.

А�Ш – жо�ар�ы білім беруді� к$шбасшысы болып саналады. ?здік университеттерді� 75% осы мемле-кетте. Шетел азаматтары ел экономи-касына 13$ млрд. табыс �келеді екен. Мемлекетті� білім жйесі студентерді кино, $нер, м�дениет секілді тар ше�берлі маманды�тар�а тартады. Англия �алыптас�ан д�стр бойынша келешек экономист, финансист маман-дарын дайындайтын мемлекет болып есептеледі. Канада университеттері $зіні� е� жа�а лабораторияларымен �йгілі, ал Мальта мен Швейцария университеттері �лемдік туризм бой-ынша е� здік мамандарды дайындап, �она� й менеджментіне мамандар-ды даярлайды. Hлыбритания $зіні� д�стрлі ж�не сапалы біліммен таны-мал. Ирландияда білім жйесі – негізгі �#ндылы�тарды� бірі. Италия дизайн

СТИПЕНДИЯЛАР

ТАПСЫРАТЫН ЕМТИХАНДАР

Шетелдік гранттар есебінен арманын жзеге асыр�ысы келетіндерге бірнеше стипендияларды #сынады: Muskie сти-пендиясы бакалаврлы� білімі бар, �рі $з саласы бойынша �о�амда�ы белсенді жандар�а магистратуралы� білім алу�а ммкіндік береді. �#жаттарды �абылдау жыл сайын �азан-�араша айында жргізіледі. Биыл�ы жыл�ы м�ліметтерді оларды� ресми сайттары-нан табу�а болады.

Fulbr ight жобасыны� бірнеше ба�дарламасы бар. Соны� бірі Амери-ка университетінде �аза� тілін о�ыту деп аталады. Бір жыл бойы �аза� журналистері немесе �аза� филоло-гиясы факультетіні� тлектері Америка Университетінде ж#мыс істеп, �осымша курстар�а �атыса алады. Біра� б#л жоба бойынша магистрлік д�режесі берілмейді. �#жаттарды �абылдау жыл сайын жаз айларында жреді.

Fulbright жобасыны� келесі трі �ылым

маманды�ына о�ытуда $зге елдерден озып кетті.

Hлыбританияда шетел азаматтарыны� ЖОО-да білім алуы жылына 24 мы� А�Ш долларынан, Ирландияда – 15 мы�нан, Канадада – 10-12 мы�нан, Мальтада – 7-9 мы� доллардан бастала-ды. Швейцарияда�ы студенттік $мірді� бір жылды� �#ны 25 мы� долларды �#райды, алайда б#л сома�а т#р�ын й мен тама�тану да кіреді.

Ш е т е л д і к о � у о р ы н д а р ы н а �абылдану талабы ретінде мектеп ба�дарламасында�ы барлы� негізгі п�ндерден тестілеу немесе жеке п�ндерден емтихан болуы ммкін. Біра� атал�ан іріктеу критерийлеріне �арамастан б�рі шетел студенттеріне осы талапты міндетті трде �ояды: талапкер �ай тілде о�ыма� болса, сол тілді білетіндігін растайтын сертификат #сынуы �ажет.

К$бінесе ол а�ылшын тілі болып есептеледі. Ол тілде тек Hлыбритания м е н А � Ш � а н а е м е с , с о н ы м е н �атар Канаданы�, Германияны�, Финляндияны�, к$птеген о�у орында-ры білім алады. А�ылшын тілді білімге IELTS ж�не TOEFL емтихандары есік ашады – біріншісін Англияда о�ыма� бол�андар тапсырады, екіншісін тап-сыратындар - А�Ш университтеріні� болаша� студенттері.

Францияда білім алу шін француз тілін тере�детіп о�ы�анын растайтын DALF дипломы �ажет. Германияда шетелдіктерді� неміс тілін білу де�гейін аны�тайтын негізгі емтихан DAAD (Deutscher Akademischer Austausch Dienst) болып есептеледі. Испан о�у орындарына DELE тіл емтиханын тапсыр�анын д�лелдейтін диплом �ажет, ал Италияда б#ндай диплом CILS деп аталады.

Шетел студенттерін о�ытуда�ы 5 к$шбасшы мемлекеті: (UNESCO бой-ынша)

32%–А�Ш12%–Hлыбритания11%–Германия10%–Франция7%–Австрия Шетелдік студенттерді� 5 танымал

маманды�ы: (The Times бойынша)ДизайнМедицина�#�ы�тануПсихологияМенеджмент Дана ЖҮНІСБЕКОВА

кандидаттарына немесе докторлар�а бір жыл к$лемінде белгілі бір маманды� бойынша �ылыми та�ылымдамадан $туге ммкіндік береді.

Б#дан б$лек Тркияны� білім м и н и с т р л і г і , � ы т а й к і м е т і , Hлыбританияны� Chevening, Еуропа Ода�ы (Erasmus Mandus) т.б. к$птеген стипендия трлері бар. Стипендияны беру бойынша ш ба�дарламаны А�Ш кіметі �аржыландырады.

АУДИТОРИЯ

Былтыр елордада 5 мектеп пен 7 балаба�ша пайдалану�а берілген-ді. Осыны� ар�асында мемлекеттік мектептер мен мектепке дейінгі мекемелердегі орындар саны артты.

2012 жылы «Білім беру нысандарыны� дамуы» ба�дарламасы бойынша 9,693 млрд. те�ге �аражат б$лінді. Оны� 7,862 млрд. те�гесі республикалы� бюджеттен болса, 1,831млрд. те�гесі жергілікті �азынадан б$лінген.

�азір та�ы 4900 орын�а ша�тал�ан 5 мектеп пен 1680 бала�а арнал�ан 7 балаба�шаны� �#рылысы басталып кетті. Олар 2013 жылды� со�ына дейін пайдалану�а берілмек. Сонымен �атар биыл 7 мектеп пен 12 балаба�шаны� �#рылысы �ол�а алынады. Жоспар бойынша, олар 2014 жылы салынып бітуі тиіс.

Астанада ЭКСПО-2017 көрмесіне дейін 30 мектеп пен 50 балабақша салынады. Бұл туралы Астана әкімдігінің баспасөз қызметі мәлім етті.

Мектеп пен балабақша көбейеді Жол ережесін – Жолдос үйретедіЕлордалық мектеп оқушыларына «Арсенал» кинотеатрында жол қозғалысы қауіпсіздігі туралы оқытатын алғашқы анимациялық сериалдың тұсаукесер көрсетілімі өтті.

Анимациялы� фильмні� басты кейіпкері – жан-жа�ты Жол-дос кез келген адамны� бойында кездесе бермейтін �абілетімен дараланады: ас�ан кш иесі, ке�істікте желмен жарыс�ан желая�. Ол сериал кейіпкерлерін жол �ауіпсіздігіне йретіп �ана �оймайды, апатты жа�дайларды� алдын алуды да біледі.

�аза� ж�не орыс тілдерінде жасал�ан жобаны� бірегейлігі сонда, мультфильмдер жолда жру ережесін о�ытуды� интерактивтік трі болып табылады.

Ал�аш�ы к$рсетілімді �ала мектептеріні� 600-ден астам о�ушысы тамашалады. К$рермендер �атарында �аза�станны� бокстан е�бек сі�ірген спорт шебері, Олимпиаданы� �ола жлдегері Марина Вольнова да бар.

www.nurastana.kz7

Сол тұлғалар қайда жүр? Сол тұлғалар қайда жүр? Болашағынан үміт күттіретін, «жарқ» етіп танылған кейбір

жандарды кейін мүлде «жоғалтып» аламыз. «Көзден кетсе, көңілден кетеді» де-

ген, өкінішке қарай, ара-кідік жетістіктерін айтып, тамсана жырлайтын жұрт, кейіннен

оларды ұмыта бастайды. Шы-нында да, атқарған саласында біраз биіктерді бағындырып, елге пайдасын тигізеді», деп қалың жұрт болашағына үміт

артқан азаматтар қайда жүр? Біз төменде, бұрынғы қызметінде өзіндік орны ойсырап тұрған білікті мамандардың бүгінгі

тірлігі туралы əңгімелемекпіз.

Кезінде Премьер-Министрді� баспас�з хатшысы бол�ан Расул Ж�малы Алматыда�ы �л-Фараби атында�ы �азМУ-ды бітіріп-а!, биік лауазым�а !ол жеткізгендерді� бірі. Мемлекеттік !ызметте табан аудармай 15 жыл тер т�ккен білікті маман 'кіметте, Сырт!ы істер министрлігінде, сондай-а! Мысыр, БА*, Израиль, Ливия сынды бір!атар шетелде дипломатиялы! !ызметте болды. Мемлекеттік !ызметтен кеткеннен кейін а!паратты!-сараптамалы! «Эксклюзив» журналында бас редактор !ызметін ат!ар�ан Расул Берекет7лына хабарлас!ан едік. *�гіме арасында, «Эксклюзив» журналынан кеткенін айт!ан саясаттанушы б8гінде С.Демирел атында�ы университетте саба! беретінін жеткізді. Б7рын�ы лауа-зымы жайында сыр суыртпа!тап, «мемлекеттік !ызметке ша!ырса келесіз бе?» деп с7рады!.

– Мемлекеттік ызметке еліміз егемендігін ал�ан т�ста келдім. Еліме, Отаныма біраз уаыт ызмет еттім. Кейіннен, �кінішке арай, мемызмет �згере бастады. Кейбір келе�сіз жайттар орын алды. Т!піштеп айтуды� да ажеті жо, белгілі н!рселер �ой. Келе�сіздікті к�ргеннен кейін !рі арай ж�мысымды жал�астыр�ым келмеді. Мемызметті� азіргі шешім абылдау ал�ышарттарынан да к��ілім алды. Т!п-т!уір алыптасып ал�ан мансабыма да арамай, ызметтен кеттім. #азіргі к$ні билікке айта бар�ым жо. &йткені, азір сол бая�ы 90-жылдарды� басында�ы т!ртіп жоты� асы. Натылап айтанда, жеморлы жайла�ан жерге айта барып, ж�мыс істегім келмейді.

– Сонда сізді �з �алауыызбен, ешкімге ба�ынбай �ызмет еткііз келгені ме?

– )рине, еліме шамам келгенше пайдамды тигізсем деймін. Идеяларымды, аыл-ке�есімді орта�а сал�ым келеді. Алайда, д!л азіргі ж$йеде мені� м$мкіндіктерім ж$зеге асады деп ойламаймын. Мемлекеттік ызмет азір «т�рпайы» д!режеге жеткен. Ал ондай ортада мемлекет-ке пайда !келем деп айта алмаймын. Керісінше, азіргі биліктен тыс ж$рген ызметімде мемлекетке !лдеайда пайдам тиіп жатыр...

Бізде гитарасымен таныл�ан �ншілер жетерлік. К�пшілігі �лі к8нге дейін гитарамен бірге шыр!ап та ж8р. Сондай талантты !ыздарды� бірі – Бота.

Осыдан он ша!ты жыл б7рын !аза!станды! шоу-бизнесте «жар!» етіп к�рінген рок �ншісі !азір Америкада

КАРЬЕРА

�н салады. Е� ал�аш то�ыз жасында !олына гитара ал�ан �нші !ыз 14 жасынан бастап �зі �ле� жазады. К�біне а�ылшын тілінде �н шыр!айтын !аза! !ызы 2010 жылы Лос-Анджелес !аласында �ткен халы!аралы! �нер б�секесінде елімізді� намысын !ор�ап, жо�ары д�режеде �нер к�рсетті.

�аза!станды! эстрадада �зіндік стилін !алыптастыр�ан жас �нші тек �зіні� шы�армаларын орындаумен де ерекшеленетін. О�ан !оса кезінде отанды! шоу-бизнесті� танымал �кілдері Ділназ Ахмадиева, �айрат Т8нтековтерге де �н жазды. Шыны керек, Ботаны гитара-сыз елестету м8мкін емес. Оны �зі де мойындайды. «Бота мен гитара егіз 7�ым. Біз бір-бірімізден б�лек �мір с8ре алмаймыз», деген еді бір с7хбатында.

Cнер �лкесінде ерекше даусымен, �н орындау м�нерімен есімізде !ал�ан Ботаны «жо�алтып» ал�анымыз �кінішті.

Dлтты! м8ддеге !атысты м�селелерді тере�нен тол�ап,

!о�амны� «жанды жарасын» жо�ары�а жеткізіп ж8рген а!мылты! журналистерді� бірегейі Дархан �бдік еді. Кезінде �зіні� «Астана» телеарнасында�ы «Бас та!ырып» ба�дарламасында талай ат!амінерді «атынан т8сіріп», с�збен «саба�ан» Дарханды б8гінде хал!ы іздеп ж8р. С�зімізді �аламторда�ы пікірлер на!тылайды: «�айда ж�р екен, не н�рсемен ш��ылдануда?» «Дархан "бдікті елді ал�ысына б�ленген жан деп білеміз, баталы �л далада �алмайтынды�ына, халы��а, мемлекетке адал �ызмет ете беретіндігіне сенімім мол». «К�рінбей кетті...» «�айда ж�рсе де аман бол, шынды�ты с�йетін, биліктен �аймы�пайтын, бізді заманны Махамбеті!» (http://abai.kz/node/4095)

«К�гілдір экраннан» жо�алтып ал�ан �ріптесімізге хабарласып, �деттегі сауалымызды, «Сіз !айда ж8рсіз?» деп бастады!.

– Мен азір �зімні� жеке ісіммен айналысып ж$рмін. – Жеке ісіізді журналистика�а �атысы бар

ма?

– Жо-жо, шы�армашылыа м$лде атысы жо. &зімні� к$нк�рісімні� шаруасы.

– Жалпы, журналистика�а келетін ойыыз жо� па? �ызмет �сынып, ша�ырып жат�ан телеарналар болды ма?

– Телеарна�а бару мені� олымда т�р�ан н!рсе емес ой. Егер шаырса, !рине, барамын. Дегенмен, мені� де талап-тарым бар. Сол талабым орындалатын болса, шаыр�ан ызметтен бас тартпаймын. Біра шаыр�ан ешкім жо. Ал �зім с�ранып бар�ан емеспін.

– Ша�ыра �ал�ан жа�дайда, �зііз жоспарлап ж�рген жобаыз бар ма?

– Негізі ж�мыса кіріскеннен кейін кез келген сала-да бірде�е ойлап табу�а болады. Егер ж�мыс істеуіме м$мкіндік берілсе, сол жерде �сынысты наты жа�дай�а байланысты ойланамын. Ал жалпы $йде жатып алып, «мынадай хабар жаса�ым келеді», деп иялдай беруге болады.

– �азіргі жас тілшілерден кімдерге к�бірек �міт артасыз?

– &зіндік ойы бар тамаша журналистер бар. М!селен, Н�рбол #апешов жасы алыптасып келеді. Орыс тілді тілшілерді� ішінде С!лима Д$йсекова деген жас журналисті� жаз�андары �найды. Интернеттен оны� бірде-бір материалын алдырмай оу�а тырысамын. Негізі, бізде журналистиканы� дамуына жа�дай жа-салуы керек. Мысалы, кез келген �сімдік �лерменденіп, тамырын тере�ге жайып �су $шін олайлы орта іздейді. Ал журналистика с�з бостанды�ы болма�ан жерде дамы-майды. &ткенде жергілікті радиоларды� бірінде жа�адан ашыл�ан 24.kz телеарнасыны� директоры Александр Аксютицті� с�хбатын ты�дадым. «Сіз жас тілшілерді айдан алды�ыз?» деген с�раа ол: «К!сіби жас жур-налистер табу иын. Елімізде оларды� арнайы мектебі алыптаспа�ан. Тілші бол�ысы келетін жастарды к�шеден алды. Б��ан арланбаймыз, айта матанамыз. &йткені, олар білімі болмаса да, ж�мыс істеуге �лшынып т�р. Т!рбиелеп шы�арамыз», - деп жауап берді. Масара! Ал мамандарды к�шеден жинап алу дегенні� �зі – б�л салада $лкен рухани да�дарыс бар деген с�з...»

Таланттарды ба�аламау спортта да кездеседі. Лондон Олимпиадасында медаль алады деп ел сенген �рен �анат Ислам �кінішке !арай д8бірлі дода�а жіберілмеді. 2007 жылы Чикагода �ткен �лем чемпионатында !ола медаль еншiлеген ол ара�а жыл салып, Бейжi� олимпиадасыны� !ола ж8лдегерi атан�ан еді. Отандасымыз осыдан екі жыл б7рын елге келді. Лондон олимпиадасында !аза!ты� �н7ранын шыр!ауды ма!сат т7т!ан. Бiра! ойла�аны болмады. Алдымен, азаматты! алу м�селесiмен бiраз ж8гiрді. Лондон олимпиадасыны� жолдамасы 8шiн сын�а т8суге белiн бекем бу�ан �анатты� жолын кедергi мен !иынды! атаулы кес-кестей берді, са�ын сындыр-ды. Былтыр А�Ш-!а кетіп, к�сіп!ой бокс!а біржола ауыс!ан �анат басылымдар�а берген с7хбатында Лон-дон олимпиадасыны� жолдамасы 8шiн Бакуде �тетін �лем чемпионатына !атысу�а жо�ары жа!тан кедергі бол�анына !ынжылыспен жеткізген. «... жо�арыдан !атыса алмайтыным туралы а!пар жетiп, к��iлiм нiлдей б7зылды. Бiрден к�сiп!ой бокс!а ауысу туралы шешiмге келдім», – дейді.

«Жоғалтып» алған тұлғаларымызды «жіпке тізіп», əңгімені əрі қарай тарқатуға да болады. Бірақ өткенді айтып өкінгенмен, уақытты кері қайтару мүмкін емес. Тек таланттарды бағалап, қадірін білсек болғаны. Ләззат КЕМЕЛБАЕВА

8www.nurastana.kz

«Тыйым салынған билер»

«Rin`Go» – демалыста «Ринголық» жігіттер жаңа жылдық мереке мен тойлардан кейін қатты шаршаған сыңайлы. Топ мүшелері қаңтар айының ортасынан аяғына дейін өздеріне демалысқа шыққандарын қуана-қуана жариялады.

Өткен жылы «Шал» фильмі арқылы көпшіліктің ықыласына бөленген режиссер Ермек Тұрсынов енді жаңа жобаны қолға алмақ. «Кенже» деп аталатын кезекті фильмінде қала өмірін баяндап, бүгінгі өмір шындығын бейнелеймін деген Тұрсынов:

–Аян Шри-Ланка�а, Батыр мен �діл Біріккен Араб �мірліктеріне саяхат шегуді жоспарлап отыр. Ал мен �зім жиі ат басын б!ратын "йреншікті Тай-ланд немесе Балиге баратын шы�армын, – дейді «Rin`Go»-ны% продюсері Алуа 'онарова.

–К�рермендерді% отанды* фильмдерге с!ранысы артып келеді. Б!л "лкен жетістік деп есептеймін. Сенімді а*тау "шін ты%�ылы*ты дайындал�ан ту-ындыларды к�бейту керек, – деп отыр.

Б!л «Келіннен» басталып, «Шалмен» жал�ас*ан трилогияны% т"йіні болма*. Т"сіру ж!мыстары а�ымда�ы жылды% а*пан айында *ол�а алынады.

Жуырда «Тыйым салынған билер» атты би жайлы қазақстандық алғашқы фильм көпшілік назарына ұсынылмақ. –Фильмні% к2сіби де%гейде т"сірілгенін *алады*.

�йтпесе, туындыны% т!сауы жоспар бойынша �ткен жылды% а*пан айында кесілуі тиіс еді. Музыкалы* композиция ойымыздан шы*пады. Себебі, б!л фильмге рэп емес, поппинг *ажет. �рі жастарды *ызы*тыратын сапалы д"ние т"сіргіміз келді, – дейді продюсер Сахиева.

Басты р�лдерді «Азиада аруы» бай*ауыны% *атысушысы Ж!лдыз Сапар�алиева, Ма*пал Исабе-кова, «Mysterions» тобында�ы Дильен сомдайды. «Тірі» дауыста «драйв» көп

–Луина, �ткен жылды� «Жыл �ншісі» �рі «Жыл �йелі» атанды�. �ай марапат жаны�а жа�ын?

–«Жыл 2ншісі» атану – мен "шін зор м2ртебе! Б2йгені «Cosmopolitan Kazakhstan» журналы !йымдастыр�ан болатын. Б!л марапаттау 2лемні% т"кпір-т"кпірінде 15 жыл бойы �ткізіліп келеді екен. �леуметтік белсенді н2зікжандыларды аны*тауды ма*сат т!т*ан жоба же%імпаздары �аламтор ар*ылы берілген дауыстар санымен аны*талды.

–Сыйа�ы�а ал�ан 1 миллион те�гені не істеді�?–Жуырда екі жиенім д"ние есігін ашты. Жа%а жыл

*арса%ында солар�а *ымбат сыйлы* жасадым. Ата-анам мен туыстарымды да бір *уантып тастадым.

–А�шамен «доссыз» ба?–Ысырапшыл емеспін, ерте%гі к"нді де ойлап

ж"ремін.

–Луина немесе Луиза! �ай есімі�мен ата�аным д$рыс?

–Б2рібір. Б2лкім, уа*ыты келгенде т�л*!жатта�ы есімімді Луина деп �згертетін шы�армын. Себебі, продюсеріммен бірігіп та%да�ан «ж!лдызды псевдоним-ге» *!ла�ым "йреніп бара жатыр...

–Б&гінгі та�да «Жал�ыз» деп аталатын �ні�ні� бейнебаяны арналардан к�рсетілуде. (ткенде Италия�а сол клипті т&сіру &шін барды� ба?

–И2! �нбаян итальянды* режиссерді% *олынан шы*ты. Алайда, сюжетті ж2не клип т"сіретін жерлерді продюсерім Жомарт С"лейменовпен бірігіп та%да�ан едік. Миланны% орталы�ын, Комо �зені бойында�ы 400 жылды* тарихы бар ескі �имараттарды объективке тартты*.

–Астраханда о�ыпсы�. Ресейді� шоу-бизнесіне барып ж$мыс істесем деген ой жо� па?

–Туыстарымны% к�бі Астраханда т!рады. 'ыдырып жиі барып т!рамын. Ал шы�армашылы* байланыс*а келер болсам, «Титаник» атты 2нді сол елді% ST ж2не «Карандаш» топтарымен бірігіп шыр*ады*. Д2л *азір Hip Hop ба�ытында�ы орындаушы L'One-мен жа%а жоба�а дайынды* "стіндеміз.

–Неше тіл білесі�?–Жасыратыны жо*, орысша о*ыдым. Дегенмен, 2деби

тіл байлы�ым керемет болмаса да, ана тілімде жа*сы с�йлеймін! Жазуым да сауатты.

–0леуметтік желілерде а�ылшынша да жа�сы жазасы�...

–Шет тілінде еркін с�йлеймін. Одан 2рі дамыту "шін бас*а елге барып уа*ытша �мір с"руге м"мкіндік болмай ж"р.

–�нді тек жанды дауыспен айту�а бел байлапсы�. �станымы�ды �згертуге тура келетін с�ттер бола ма?

–Тек «тірі» дауыс *ана! Ол жо* жерде «драйв» та бол-майды! Кейде телевизиялы* т"сірілімдерге ша*ыр�анда «фонограммамен айтасы%» деген талап *ояды. Ондай жа�дайда дыбыс режиссерлеріне микрофонды *ос*ызып алып «фанерамен» бірге айтамын.

–Ал фонограмманы серік етіп ал�ан �ріптестері�е не айтасы�?

–'азір кім-кімге а*ыл айтатын заман?! Оларды% біразынан «неге олай жасайсы%дар?» деп с!ра�анымда, «жанды *инауды% не *ажеті бар?» деп �зіме с!ра*пен жауап берген. Сонды*тан 2ркім �зіні% �ресі жеткенін істейді.

–Отанды� шоу-бизнеске не жетіспейді?–Сапа! –Кітап о�исы� ба?–�лбетте! 'азір к�п о*ып ж"рмін. О*ушы кезімде

еркелік пен жал*аулы**а салынып, к�п о*ымаппыз �ой... Классиканы жаным с"йеді. �сіресе, аты а%ыз�а айнал�ан Джек Лондонды о*ы�анда с"йсінемін. Кеше М.Булгаковты% «Белая гвардиясын» баста�ан ем. С2л іш пыстырарлы* болса да, б"гін-ерте% о*ып бітіретін шы�армын.

–0ртістік �абілеті� �алай?–К"ннен-к"нге ашылып келе жат*ан сия*тымын.

Дарындыларды анықтайтын «X-Faсtor» музыкалық байқауы Ақтау қаласында туып-өскен Луиза Каринбаеваның өмірдегі өз жолын айқындауына үлкен мектеп болды. Бүгінгі таңда Luina жобасының аясында ән айтып , есімі елге танылған әнші қызбен сұхбаттасқан болатынбыз.

Тұрсыновтың «Кенжесі»

Кубик-рубик ойыншы�ы сия*ты алуан *ырлы бол�ым келеді.(к"ліп...) Бірнеше режиссерлерден !сыныстар т"сті. К�п !замай киноэкраннан к�ріп *алулары%ыз �ажап емес.

–Патриотсы� ба?–F*сап т!рмын ба?(к"ліп...) 'аза*станны% 2рбір аза-

маты секілді мен де Отанымды �зімше с"йемін. Фран-ция еліні% астанасында «ЕХРО-2017» к�рмесі �тетін ел аны*талар с2тте Парижде о*и�аны% бел ортасында ж"ріп *уанышты с2тке ку2 болдым. �лемні% кішкентай �ана б�лшегі болса* та, жетістіктеріміз аз емес.

– Мінезі� �андай?–Бірбеткеймін. Ара-т!ра *ырсы*ты�ым !стап *алады.

�р кез к�%ілді ж"ремін. Vнемі 2ділдік "шін к"рескім келіп т!рады.

–Сен &шін на�ыз �йелді� бейнесі �андай?–�ркім �зінше бір 2лем. Сондай-а*, кез келген

адамны% жеке т!л�а болуы �з *олында. Мен анама, айналамда�ы адамдар�а *арап бой т"зеп келемін. Есімдерін атамай-а* *ояйын, �нер адамдарыны% ара-сында біраз 2ншілерді "лгі т!тамын. �йел ешкімге !*самай, �зіні% таби�и болмысын са*тай алса �ана на�ыз 2йел. Кейін *ызыма "лгі болатындай 2йел болсам, соны% �зі жетеді ма�ан..

–(зі�ді �демімін деп есептейсі� бе?–Айнаны% алдында т!рып солай ойламайтын *ыз

баласы жо* шы�ар, сір2?! Сондай с2ттерде к�%ілі% к�теріліп, �з-�зі%е сенімі% арта т"седі. Алайда, сырты% �ана жылтыр болмай, ішкі д"ние%ні% тазалы�ы мен ойы% 2демі болуы тиіс.

–Ж&регі�ні� жартысын тапты� �ой?–Ш"кір! Болаша**а *ол !стасып баратын азаматым-

ды тап*ан сия*тымын. Осы *арым-*атынасымыз�а сызат т"скенін *аламаймын.

–Бірбеткеймін деп �алды�. (нер жолында ж&ру �ыздар�а о�ай емес...

–И2, білемін... 'ажет кезінде, одан бір саты т�мен 2йел заты екенімді білдіртіп *оямын. С"йікті адамым "шін б2ріне дайынмын.

–Ол адамны� сені� та�дыры� екенін т&сінуге �анша уа�ыт кетті?

–Кірпік *а**анша �ана �те шы�атын, *ас-*а�ым с2т...

–�андай косметиканы �олданасы�?–Loreal! Бір жыл бойы тегін пайдаланатын сертифи-

катым да бар.–Сырт�а шы��анда &немі алып шы�атын

заты�...–Fялы телефоным мен жа*сы к�%іл к"й. –0улеттері�де �алыптас�ан мыз�ымас д�ст&рді

айтып берші...–Сырттан "йге кіре салысымен атам "немі:

«Т2пішке%ді ки!» деп ескертіп отыратын. Бізді% "йге келген *она*тар да «"йге біреу келсе, б!лар т2пішкеге ж"гіреді» деп к"леді. Содан бері *она**а барсам да, �з "йімде де даладан кіре сала т2пішкемді іздеймін.

–0�гіме�е рахмет!

Әңгімелескен Мақпал ЖҰМАШОВА

ЛУИНА:

КҮЙТАБАҚ

www.nurastana.kz9

Адель есімін меншіктеді

Депардье – Ресей азаматы!

Әдемі келбет, «Twitter-көйлек»

Британдық әнші Адель өз атын патенттеді. «The Sun» газеті таратқан мәліметке сүйенсек, ол өз атының коммерциялық мақсатта қолданылуына қарсы екен.

Француз актері Жерар Депардье бұдан былай Ресей азаматы. Ақпаратты «Agence France-Presse» агенттігі Кремльдің баспасөз қызметіне сілтеме жасай отырып растауда.

Көпшіліктің сүйікті әншісі, тележүргізуші Николь Шерзингер «Twitter-ден» көйлек киді. Ерекше киімді Шерзингер британдық «Everything Everywhere» мобильді байланыс операторының 4G желісінің тұсаукесер кешіне арнап қара жібектен арнайы тіктірткен.

Ата�ты ж�лдыздарды атынан �нім шы�ару – �лемге белгілі �нер иелеріні бас ауыртар м�селелеріні біріне айнала бастады. М�селен, былтыр�ы жыл�ы �ырк�йекте Леди Гага Ex-cite Worldwide LLC компаниясыны �стінен ша�ымдан�ан болатын. О�ан себеп – компания «Lady Gaga» брендімен опа-далап шы�ар�ан. Ал Бейонсе мен Джей Зи �здеріні Блю Айви есімді �ыздарыны атын тауар белгісі ретінде тіркеуге тырысса да, сот р��сат бермей келеді.

+ткен жылды желто�санында Депардье жа адан �абылдан�ан салы� реформасына �арсы шы�ып, ол �з елінен Бельгия�а �оныс аударамын деп жар салды. Францияны премьер-министрі Жан-Марк Эйро оны б�л �ылы�ына «аянышты» деп ба�а берген со , Жерар Францияда �алмау�а бел байла�ан.

Ал, Ресей басшылы�ы актерді б�л шешімін ��птап отыр. Тіпті, ресейлік кинематография�а �осыл�ан �лкен �лес деп есептейтін к�рінеді.

500 Сваровски тастары мен 2000 жары� шамдарымен �шекейленген киімні ерекшелігі – �аламтордан Twitter пара�шасында�ы ша�ынблог�а жариялан�ан жазбалар сол мезетте к�рініп т�рады.

«Cosmopolitan» журналы «с�н �лемінде батыл �адамдар жасаудан �оры�пайды» деп ба�а берген Николь ты дарманын та �алдырудан жалы��ан емес.

Тойдағы би қандай өнер? ҚАЗІР ТОЙҒА ЖИЫЛҒАН ЖҰРТШЫЛЫҚТЫҢ, СЫЙЛЫ ҚОНАҚТЫҢ КӨҢІЛ САРАЙЫН АШАТЫН САН АЛУАН СЕРГІТУ НӨМІРЛЕРІ БАР. «Н, КҮЙ, АРНАУ, ТЕРМЕ, ЖЫР ДА АЙТЫЛЫП, ЖАС БҮЛДІРШІНДЕРДІҢ КӨШЕ БИЛЕРІН ОРЫН-ДАП, ТҮРЛІ ДЕНЕ ҚОЗҒАЛЫСТАРЫН ЖАСА-УЫ ЕЛДІҢ ЕСІН АЛАДЫ-АҚ. МҰНЫҢ БӘРІ АСАБА ҰЙЫМДАСТЫРАТЫН ШОУ-БАҒДАРЛАМА. СӨЗ ЖОҚ, КӨҢІЛДІҢ ҚОШЫ. СОНДАЙ-АҚ САЛТА-НАТТЫ ТОЙЛАРДЫҢ КӨРКІН АШЫП, КӨРІГІН ҚЫЗДЫРАТЫН МЫҢ БҰРАЛҒАН БИШІЛЕРДІҢ БИІ ЕКЕНІ БЕЛГІЛІ. БИ БОЛҒАНДА ДА, ТҮР-ТҮРІ БАР. КЕЙДЕ ЭТИКА МЕН ЭСТЕТИКА ТӨМЕНДЕП БАРА ЖАТҚАН ЖОҚПА ДЕ-ГЕН ОЙ КЕЛЕДІ. ОСЫҒАН ОРАЙ «ЕЛ АРАСЫНДАҒЫ ТОЙЛАРДА ОРЫНДА-ЛАТЫН БИШІЛЕРДІҢ БИІ ТУРАЛЫ ҚАНДАЙ ПІКІРДЕСІЗ?» ДЕГЕН СҰРАҚТЫ ОРТАҒА ТАСТАП САУАЛНАМА ЖҮРГІЗГЕН ЕДІК.

�сем, студент:– Жа�сы пiкiрдемiн. Оны несі бар? Тойды

шырайын келтіріп, жандандырады, жиыл�ан �она�ты �имыл�а тартады. Оны �бестігі жо�. <азір заман талабы солай болып т�р. Кім ашы� киінсе со�ан с�раныс бар. Кін� бишілерде де емес. Тапсырыс берілген со оны орындау�а м�жб�р. >рі ол бишілерді б�рі дерлік �нері ар�ылы, табыс тауып ж�рген студенттер. Тесік �алтасына а�ша арты� болмайды �ой. >р н�рсені кері тарта бермей заман к�шіне ілесіп, о к�збен �абылда�ан да д�рыс. Ол билер �ай �она��а �намайды? Та дайларын �а�а тесіліп тамашалайды �ой.

Сержан, о�ытушы: –М�нда�ы м�селе оларды �андай би

билегенінде �ой. К�пшілік ортада орынды, танымды�-т�рбиелік м�ні бар билер бол-са ��ба-��п. Ал, енді ашы�-шашы� киініп �нер к�рсеткендерін ��птамаймын. Той елді �азынасы. @лтты� �ресін к�рсететін д�ние. Бойжеткендерді �сіресе шы�ыс билерін би-легенде тым ашы� киініп алатындары бар. Б�л енді жын-ойна� сия�ты. Той с�н к�рсететін, т�н к�рсететін орын емес. Шы�ыс биіні орны б�лек �нер екенін мойындаймыз, біра� шы�ыс �лгісінде тігілген жабы� киімдер де бар. >рі �ыз баланы �урет жерін жауып ж�ргені абзал. М�ны б�рі

КҮЙТАБАҚ

�арак�здерді санасына байланысты. Асаба мен той иесіне кін� арту �ажет емес.

Ербол, белсенді жастар �кілі: – Бишілерді тал шыбы�тай иіліп �з �нерімен

жинал�ан �ауымды т�нті етуінде еште е жо�. Той кезінде айтылатын сансыз тілек пен тосты арасында адамдарды к� ілін к�теретін би �те жа�сы-а�. Оларды �р �оз�алысы мен киімінен жа�сы бір эстетикалы� л�ззат алу�а болады. >рине ол билер бізді ділімізге сай келетін болса. Жартылай ашы� денесімен е бектеген бала мен е кейген �арт алдында билеп т�руы �ят.

Ал, ол жа�дай�а кім жол береді десек, на�ты жауап беру �иын. Дегенмен, тиісті а�ысын той иесі т�легендіктен, орындалар биді де �зі та дайды. Той жасау о ай емес. Сол себепті де б�рін бірдей �ада�алау да м�мкін емес. Кейбір м�селелер назардан тыс �алып жатады. Соларды �атарында осы би де бар. Би болса болды деп асаба мен бишіге тапсыра салма�ан ж�н. Бишілер �шін биді �ай т�рі болмасын, ол - �нер. Онысына дау жо�. Сонды�тан болар олар �шін �айсыбір биді билеу ма ызды емес. Асабалар да бишілер сия�ты біреуді тапсы-рысын орында�анды�тан о�ан басын ауырта бермейді.

10www.nurastana.kz

Тағы да кірдің түсіме...

Тағы да кірдің түсіме...

Тыныш, тып-тыныш ұйқы ғана тілегім. Жұрт мені алаңсыз, ойсыз, мұңсыз жан санар, бəлкім. Жалғанды жалпағынан басқан серіге де теңестірер. Сырт көзге солай болуым заңды шығар. Өйткені, қайда барсам да ойын-той, жиын, қарқ-қарқ күлкі. Алайда, той-думаннан да қажиды екенсің.

Махаббатсыз өмір өмір ме?!

Мені� �о�ыр м�� деген досым болатын, б�гінде сол досым жо�. М��сызды� мазасызды�тан алып шы�а алмайды екен. Менен м�� �аш�алы мазасызды� миыма т�ра�тап алды. Д�рыс �йы�тай алмай-мын. �азір к�ніне 3-4 са�ат �ана к�з шырымын аламын. Оны� �зінде т�сім маза бермейді. Аны�ыра� айт�анда, т�сіме Сен кіресі�.

$ткенде (шартты т�рде то�сан то�ызыншы рет) сені к�рдім т�сімде. Есі�де ме, екеуміз ж�мыстан бірге �айтатын ша�. Мен сені, сен мені іштей т�сініп, арты� ж�мысымыз болмаса да �ас �арай�анша оны-м�ныны сылтау �ылып �имараттан шы�пайтынбыз. Сосын бірге �айтатынбыз, жасанды �зенні� бойын жаяу жа�алап. Сол уа�ыттарда �анша о�талсам да, са�ан сезімімді айту�а д*тім жетпеген. Т�сімде тап сол с*ттегідей �олты�тап алыпсы� мені. Со-сын бізді� �йге барыппыз. Мен �ялып, бас�а б�лмеге кіріп кетіппін. Б�лек кеткеніме �олайсызданып, орта��ы б�лмеде жиенімді ойна-тып �алды�. Сосын бір-бірімізден адасып �алды�. Ма�ан �кпелеген сы�аймен �йімнен шы�ып, к�пшілік арасына сі�іп кете барды�. Іздемек бол�анымда алдымнан сансыз танысымны� бірі шы�ып, соларды� к��ілін жы�пай �алып �ойдым.

Енді бірде т�сімде (ж�зінші рет) мен сені� �йі�е кіріппін (К�рші т�рады екенбіз). Балпана�тай бір баланы тербетіп отыр екенсі�. К�рімдік беріп, «�зі�нен айнымайды» деймін. Ал сен: «�немі �тірік айтасы�, б�л бала менікі емес, к�рші �йдікі» дегені�де, �тірік к�ліп, сол жасанды �ылы�ым �шін ы��айсызданып �алдым.

Б�л жолы (ж�з бірінші, б*лкім, мы� бірінші рет) бізді� �йде ж�р екенсі�. Ма�ан �она�тар келіп жатыр шамасы. Сені де олар�а �она� деп таныстырып жатырмын. Ма�ан наздана �арап «�ойшы, мен са�ан �она� бол�ым келмейді. Халатпен ж�ргенімді к�рмей т�рсы� ба?!» деді�. $з жолдастарыммен *уре болып ж�ріп, сен шай�а ша�ыр�анда �ана дастархан басына келдім. Сол кезде (*дейілеп) �айнап т�р�ан самаурынды ма�ан итеріп жіберді�. Бір �ажабы, денем к�йген жо�.

...Екеуміз бір купеде пойызда кетіп бара жатыр екенбіз. Сені� ж�ргекте с*биі� бар. Мен осы о�ашалы� �шін �ысылып болып-пын. Бір кезде пойыз то�тады-ау. �ызы� �ыл�анда, пойыз мені� ауылда�ы �йімні� �асына, тап моншамызды� (шарба� сыртында монша бол�ан) �асына то�тапты. Жан достарымны� бірі сол жерде ж�р екен. �уана-�уана секіріп т�стім. Сен мені� пойыздан т�сіп �ал�аныма ренжіген сынай танытты�. Біра� ма�ан �алай да сенен �ашу керек еді...

Сен енді б�тен адамсы�. Мен махаббатты пенделер �олжаулы� �ылмау�а тиіс �астерлі б�йым к�ремін. Сонды�тан да енді сенен �немі �ашатын шы�армын. Немесе �зімді был�ап кеп барып. Бізге періште болып �осылу жазылмады, енді м�мкін пенде болып бір �мір с�ре аламыз ба, алмаймыз ба, ол енді �ызы�атын та�дыр емес.

Б�л неткен мас�ара с�ннет,(Со�ылды тас�а басым кеп...) 9йлену жайлы о�талып т�рып, �аш�ан ем.. «жас баласы�» деп. (Періште махаббатымды, Пенделік ластамасын деп...)Б�л �ле� де ая�сыз �алды. Б*рі ая�сыз, т�рлаусыз. Тіпті, к�рген

т�стерім де т�сініксіз, со�ы бейм*лім, ж�мба�... Адам ��мырын «к�рген т�стей» деп жатамыз. Т�сі�де де бір ба�ыт сезінбеу �андай азап... АЙБЫН ЖОЛАЕВ

Шынында да бұл дүние ананың бауыр еті баласына сүйіспеншілігінен, адамның оттан да ыстық Отанына деген махаббатынан, туыс адамдардың бауырмалдығы, шынайы достық пен ғашықтардың киелі махаббатынан құралғандай.

СЫРЛАСУ

М а х а б б а т та�ырыбы м*�гілік та�ырыптарды� бірі �ой. <сіресе, б�л та�ырыпты тал�ыла�ан жастар�а � ы з ы � . О л а р � ш і н махаббат – �й�ы да, к�лкі де... б*рі. Алай-да �мірін тек осы т*тті сезіммен байланыстыр�ан з а м а н д а с т а р ы м н ы � б � л киелі ��ым жайында�ы т�сінігі �андай? Достарымды пікіралысу�а ша�ырып едім, *р�айсымызды� т�сінігіміз *р т�рлі екен. �асымда отыр�ан ��рбым Г�лжанаттан: «$мірде шынайы махаббат бар ма?» деп с�радым.

– <р пендені� Алланы� �алауымен ма�дайына жазыл�ан �мірлік серігі бар екеніне сенемін. Демек, �мірде шынайы сезім бар. Тек сол махаббаты�ды жалы�пай к�те білуі� керек. Ал кездестірген с*тте ж�регі� са�ан оны сездіреді, – деді ол.

Б�л сауалыма келесі ��рбым Айжан бас�аша т�сінікте екенін а��артты.

– Махаббат дегенні� барлы�ы бос *�гіме. Шынайы сезім �мірде бол�ан емес. Тіпті бізге а�ыз болып жеткен �ашы�тарды�

�зіні� �мірде д*л сон-дай сезімде бол�анына к�м*нім бар. Егер бол-са, неге киелі ��ым б�л к�ні жо�? Жер орта�, аспан орта�. $згерген не бар? <лде жастар

�шін б�л к�нде шы-найы махаббатты� �адірі

кетті ме? Досты�ты махаб-бат деп �абылдап, артынан

�кініп жат�андары �аншама? Алдамшы сезімні� кесірінен ма-

хаббатта жолы болмай ж�ргендер де жетерлік. Сонды�тан, мен �шін

мына жал�ан �мірде шынайы махаббат та жай �ана алдамшы сезім секілді, – деді Айжан.

<рине, *ркімні� ойына шектеу �оя алмаймыз. Екеуіні� де ойы �зінше д�рыс. Келісуге негіз бар. $ткінші сезімді �лы сезіммен шатастырып, барма� тістеп ж�ргендерді де, на�ыз махаббатты� айды-нында шомыл�ан �ашы�тарды да жо��а шы�ара алмаймыз. $йткені, махаббатсыз д�ние бос!..

ЖАНСАЯ КЕНЖЕБЕК

Т�нгі са�ат бір-екілер шамасында ма екен, ��рбымны� телефонында�ы оят�ыш шырылдап �оя берді. Aй�ысынан атып т�р�ан ол теледидар�а �мтылды. Т�н орта-сында �й�ысын �иып, �андай ба�дарлама к�рмекші екен? С�йтсем, ��рбымны� т�н �й�ысын т�рт б�ліп ж�рген т�рікті� «Дениз» телесериалы екен. Телесериалды еліге отырып к�рген ол т�н ортасына �арай т�сегіне �исайды.

Он екі жас�а тол�ан жас�спірімдерді� к�руіне р��сат берілген осы телесериал к�гілдір экран�а е�бектеген баладан е�кейген к*ріге дейін телміртті десем, �ателеспеспін. «Дениз» басталса бітті, �й іші т�рма�, т�тас бір ауыл сілтідей тына �алады.

�азір �йдегі же�гелеріміз бен ата-*желерімізді� к�н �за� ермегі – сериалдар. Са�ат �ште – корей, бесте – Бразилия, жетіде – т�рік, то�ызда – ресейлік сериал. �ыс�а ��мырымыз са�ыздай созыл�ан телехикаяларды к�румен �тіп жатыр.

Д�йсенбі мен ж�ма аралы�ында �збей к�рсетіліп ж�рген «Денизіміз» сенбі-жексенбіге ауысса да �з аудиториясын

жо�алтпады. Телек�рермен к�гілдір экранны� т�нгі жапала�ына айналып �лгерді. «Дениз»-ді� бір сериалын �алт жіберсе шаруасы бітпегендей к��ілсіз ж�ретіндер та�ы бар.

�ызы� �шін *жеммен бірге сериал к�рдім. Жа�ында та�ы бір сериалына к�з салдым. Шынымды айтсам, жа�ында к�ргенім осыдан екі жыл б�рын к�рген сериалымны� екінші сериалы сия�ты. Т�сінбейтін т�гі жо�. Дау-жанжал, бітпейтін �ай�ы, т*рбиесіз д�ниеге толы былы�... Сол сериалды к�ргенімде �аншама к�рерменні� екі жылда�ы *р к�ніні� екі са�аты бос�а кеткеніне ішім ашыды.

Дастархан басында �оз�алатын та�ырып – «Дениз», автобуста�ы екі апайды� *�гімесі – «Дениз», ��рбымны� �й�ысын б�з�ан – «Дениз», к�рші апайымны� айтатын жа�алы�ы та�ы да «Дениз»... Т*рбиелік м*ні жо� т�рік сериалын �алдырмай к�ріп ж�рген он екі жаста�ы бала болаша�та ел тізгінін �стайды-ау деген ой �ркітеді.

АЙДАНА ҚУАНЫШЕВА

Демалыс күні бірге оқитын құрбым үйге қонаққа келді. Əңгіме-дүкен құрып, бірге ас əзірлеп, тамақтанып, түстен кейін сауда үйін аралауға шықтық. Қажет заттарымызды алып, кеш оралдық. Бір күнді өткізіп, ұйқыға бас қойдық.

Деміктірген «Дениз»

www.nurastana.kz11

МЕДИЦИНА: мемлекеттік тілде қалай сөйлеп жүр?

Мұхамбедия АХМЕТОВ, «Астана медицина университеті» АҚ Мемлекеттік тілді дамыту және тіл саясаты бөлімінің бастығы

Еліміз т�уелсіздік ал�анымен, тіліміз толы� т�уелсіздік ал�ан жо�, �лі к�нге орыс тіліне «т�уелді» аударма тіл болып т�р. �аза� тіліне орыс тілінен ��рылымды� интер-венция к�шейіп барады. #сіресе компьютерлік аударма �аза� тіліні& ��рылымын б�зып жатыр.

Орыс хал�ыны& к)рнекті гигиенист-�алымы А.П.Доброславин д�рігер-�алым С.П.Боткинні& орыс тіліне, �ылымына сі&ірген е&бегі туралы былай деп жаз�ан болатын: «Было время, когда мы были при-нижены в науке, забиты, когда черпали свои знания исключительно из переводных немецких сочинений, когда самостоятельная деятельность в науке русских людей почиталась почти чем-то ненормальным. В пе-тербургских больницах среди их врачей слышалась только немецкая речь. Более того документы боль-ничного делопроизводства, следовательно документы административного характера, идущие к отчетности учреждений русского государства, велись на немецком языке». Д�л осындай тілдік ахуалдан �аза�станда�ы денсаулы� са�тау саласы шы�а алмай келеді. Б�л жерде А.П.Доброславин С.П.Боткинні& д�рістері, идеялары

орыс �алымдарыны& «бізге ондай болу �айда?» деген ��лды� психологиядан шы�уына, орыс д�рігерлеріні& рухын к)теруге, медицина терминдерін орыстілді етуге зор �лес �осты деп атап к)рсетіп отыр.

2ылыми терминдер – кірпіштер. Кез келген �ылыми м�тіндер – сол кірпіштерден �июластырып �аланатын �абыр�алар. Кірпіштері кетік, �исы�, сыны� болса, стандарттал�ан �алыппен ��йылмаса, �абыр�аны& т�зу �аланбайтыны белгілі.

ХХ �асырды& басында �аза� тілі мен грамматикасына бір )зі «Тіл академиясындай» е&бек етіп, �лес �ос�ан ана тілі біліміні& атасы Ахмет Байт�рсын�лы денсаулы� са�тау саласына �атысты бір ма�аласында мынадай пікір жазады: «Ауру – денеге зарарлы н�рселерден бо-латын б�ліншілік. Ол зарарлы н�рселерді микроб дейді. Микроб денеге орнап, к)бейе бастаса, т�нге зарар келтіре бастайды. Т�нні& �алыпты істеп т�р�ан істерін б�зып, б�лдіріп, денеге зарарлы улар жая бастайды» (1913ж.). Та�ы бір ма�аласында: «Т�н мен жан саба�тас, екеуі бірінен-бірі айыр�ысыз. Т�нсіз жан жо�, жансыз т�н т�ра алмайды. Т�н кемшілігі жан�а білінеді, жан кемшілігі т�нге білінеді» (1922 ж.). А�а&ны& �аза�ша жаты� тілмен к�рделі ��былыстарды ��ындыру шеберлігіне та& �аламыз. «Зарарлы», «б#ліншілік» деген с)здері ��ымды� терминні& ж�гін к)теруге с�ранып-а� т�р. «Микроб» деген шетелдік атау с)зден де �ашпайды.

Ал бізді& б�гінгі д�рігер-�алымдарымызды& �аза�ша жаз�ан о�у ��ралдарынан мысал келтіріп салыстырайы�шы.

«%йелді& к'кірегінде екі омырауы болады, с#т 'ндіруге жауапты екі м#шесі. Олар )йелге т)н 'те тар-тымды келеді». Біріншіден, б�л аударма с)йлем екені к)рініп т�р. Екіншіден, осы с)йлем �аза�ша с)йлеп т�р ма? С�т )ндіретін а�заны (органды) ауызекі с)йлегенде кейде «кеуде», «омырау» деп астарлап, ауыспалы атау-лармен айта береді, біра� б�л а�заны& на�ты терминдік атауы емшек �ой. Емшек с)зін анайы (бо�ауыз) с)здер тобына жат�ызатын «�ялша�» аудармашылар Бердібек Со�па�баевты& шы�армасында – «#йелдер емшектегі балаларын ала келіп, жыласа омырауларын жар�ыратып ашып емізіп отыр�анын к)ресі&», – деп жаз�анын о�ысын. Медициналы� �ылым тілі �шін омырау бас�а, емшек бас�а, сол сия�ты к)кірек (грудная клетка), кеуде (грудь) – екі

т�рлі айма�. Орган – м�ше емес, ол – а�за, ал м�ше – член. #лі к�нге орган с)зін организммен шатастырып ж�рміз. Жалпы -изм �осымшасымен, -логия сия�ты тіркеспен ая�талатын ��ымды� терминдерді& б�рін �аза�шалаймыз деген �рекетке �арсымын. Мысалы, гинекология терминін аударып – тану тіркесімен �осып жазса� не болма�? �аза� тілінде «�леуметтану», «таби�аттану» деген с)здер бар �ой дейтіндерді& у�жі сол�ылда�. Мы-салы, «Травматологияны» – жара�аттану деп аударса�, «травматизм» – жара�аттанушылы� болар еді. Сонда жара�аттану жара�аттарды зерттейтін �ылым ба, �лде жара�ат алып �алу�а �атысты с)з бе?

Бір о�у ��ралынан «Нижние и верхние конечности имеют по пять пальцев» деген �арапайым с)йлемні& «Ая/ пен /олда бес сауса/тар болады» – деп аударыл�анын к)рдік. Орыстар �шін ая�та да, �олда да «пальцы», �аза� �шін �олда – сауса�тар, ая�та – ба�айлар. М�ше атау-ларын ажырата алмау былай т�рсын �аза� тіліні& грам-матикасын б�зып, «...бес сауса�тар болады» деп о�улы� жазатындар барына �айранмын.

@з саласыны& білгір маманы бол�анмен, сол саланы&

проблемаларын �аза�ша жаты� тілмен жазатын мамандар )те аз. К)бісі «калька» аударма. Ж�з жыл�ы орыс тіліні& �серінен шала�аза�танып кеткен мамандарымызды& пайдаланатыны �аза�ша Орфографиялы� с)здік (Ал-маты, 2007). Сол с)здікте ит тіс, к�рек тіс, азу тіс, мойын омырт�а, ауыз омырт�а, то�пан жілік, ортан жілік, к�рі жілік, бас с�йек т.с.с., б�рі б)лек жазыл�ан. Ал біз �шін, б�л атаулар бірге жазыл�аны керек. Мысалы, медицина �шін бас с�йек – главная (головная) кость, ал бас с�йегі дейін десе&, кость головы болып кетеді, бізге керегі басс�йек деп бірге жазу, демек череп атауыны& баламасы керек.

Медицина�а, ветеринария�а, биология�а, биохимия�а ж�не т.б. �ылымдар саласына орта� терминдер к)п. @кініштісі, соларды �р саланы& �алымдары �рт�рлі ау-дарып �олдана береді. Мысалы: клетка, торша, жасуша немесе ткань, тін, то�ыма ж�не т.с.с.

Д�ниеж�зінде тілдік айналымда ж�рген бірнеше ж�з мы&да�ан медицина�а �атысты терминдер бар. Медици-намен шектесіп жат�ан білім салаларыны& терминдерін есепке алма�анны& )зінде тек медицинаны& �ана с)здік �орында �анша с)з бар екенін д)п басып айту )те �иын.

Со&�ы �ылыми жа&алы�тармен байланысты терминдерді& �осылуы )те �ар�ынды ж�ріп жатыр. Жыл сайын медициналы� лексикамыз�а ж�здеген жа&а атаулар �осылады. Оларды& ішінде )зге тілдерден, �сіресе а�ылшын тілінен енген с)здер к)п. Д�ниеж�зінде басы-лып шы�атын медициналы� �ылыми е&бектерді& 60%-дан астамы а�ылшын тілінде жазылады.

Стедманны& а�ылшынша к)лемді медициналы� с)здігі 90 000-�а жуы� жетекші (т�бірлік) терминдерді �амты�ан.

М.Н.Чернявскийді& деректеріне �ара�анда неміс тіліндегі медициналы� с)здікте 250 000-�а жуы� жетекші термин бар екен, ал французша медициналы� с)здіктегі терминдер саны – 200 000. �азіргі кездегі орысша �деби тілді& 17 томды� с)здігінде 120 000 с)з бар екен.

«Энциклопедический словарь медицинских терминов» (1982-1984ж) 60 000-�а жуы� терминді �амты�ан. 1975 жылы шы��ан «Русско-английский медицинский сло-варь» 50 000-�а жуы� термин берген, ал кейінірек 2001 жылы шы��ан «Большой русско-английский медицин-ский словарь» 70 000-�а жуы� терминді �амты�ан.

Осы ма�аланы& авторы ��растыр�ан орысша – �аза�ша – а�ылшынша медициналы� терминдер с)здігі 40 мы& �ана жиі кездесетін терминдерді �амты�ан. #рине, б�л – аз. Келешекте толы�тырып, таралымын к)бейтіп ма-мандарды �амтамасыз ету �ажет.

Кез келген салалы� с)здіктер )зіне т�н терминдеріні& саны жа�ынан да, к�сіби лексикасыны& ��ымды� саналуанды�ы жа�ынан да медициналы� с)здікпен те&есе алмайды деуге болады. Себебі медицинаны& салалары )те к)п ж�не �р саланы& )зіне т�н терминдері бар. Мысалы, адам организміні& �алыпты жа�дайда�ы морфологиялы� ��рылымдарына, онда�ы процестерге ж�не ауруды& даму сатыларына, ауырлы� д�режесіне байланысты атаулар; атауларды& белгілеріне (симптомдар, синдром-дар); ауруларды& �оздыр�ыштары мен ауру тасымал-даушыларына �атысты атаулар; �орша�ан ортаны& адам организміне жа�ымды немесе зиянды �сер ететін фак-торларына �атысты атаулар; гигиеналы�, санитариялы�-эпидемиологиялы� атаулар; терапиялы� атауларды& диагностикасына, профилактикасына, емдеу �дістеріне �атысты атаулар; хирургиялы� операциялар�а �атысты атаулар; медициналы� аппараттарды&, ��ралдарды& ж�не бас�а да техникалы� ��рыл�ылар мен жабды�тарды&, медициналы� арнайы жиPаздарды& атаулары; д�рілік заттар, �осылыстар, оларды& фармакологиялы� �серіне �атысты с)здер; д�рілік )сімдіктерді& атаулары, та�ысын та�ылар.

Бір �ана анатомиялы� ж�не гистологиялы� атаулар тізімінде 10 000-нан астам термин бар. А�заларды& тек �ана функциясын сипаттайтын с)здер саны 20 000-нан арты�. Зерттеу �дістеріне, емдеу �рекеттеріне �атысты 40 000-�а жуы� с)з бар. Тек ауру атаулары 10 300-ге жуы�. �ойылатын диагноздарды& т�рі – 30 000. Симптомдарды& бірнеше он мы&да�ан атаулары бар. Бір �ана онкологиялы� терминдер саны �азіргі кезде 35 000-�а жетті.

Сонымен �атар терминдік �ызмет ат�аратын сан алуан �ылыми ��ымдар бар. Мысалы, процесс – �деріс, тен-денция – �рдіс, явление – ��былыс, вещь – зат, вещество – заттек, свойство – �асиет, качество – сапа, сущность – м�н, т.с.с.

2ылыми ��ымды� терминні& лексикалы� ма�ынасы оны& дефинициясымен, я�ни энциклопедиялы� ж�не т�сіндірмелік аны�тамасымен с�йкес келеді.

Терминдер к)п жа�дайда зат есім т�рінде болады не-месе жетекші с)зі зат есім болып келетін с)з тіркесінен т�рады. Етістік с)здер де термин бола алады, себебі белгілі бір �ылым саласына т�н процестерді бейнелейді, мысалы, пальпация – пальпировать – пальпациялау, протезиро-вать – протездеу ж�не т.б.

2ылыми терминдер эволюциялы� жолмен дамып, тіпті мазм�нды� жа�ынан т�бегейлі )згеріп кетуі де м�мкін, біра� негізінен )мірше& келеді.

К)птеген о�у ��ралдарынан ревматический, анафи-лактический, апластический ж�не т.б. осылар сия�ты аны�тауыш терминдер ревматикалы�, анафилактикалы�, апластикалы� деп аударыл�анын к)ріп ж�рміз. Б�л терминдерді& т�бірі ревматизм, анафилаксия, апла-зия бол�анды�тан, �осымшалар осы т�бірлерге т)те жал�анып, ревматизмдік, анафилаксиялы�, аплазиялы� болып жазылуы керек. Терминдерді& т�п т)ркініне, этимологиясына �&ілмейтіндігімізден селкеу с)з, ола� аударма о�улы�тар к)бейіп барады. Тойда тост айту�а �ана жететін �аза�шамызбен о�улы� жазу �ят !

@зге тілдерден аударыл�ан материалдарды о�у ба-рысында �абылдаушы�а тілдік-стильдік кедергілер кездеспеуі �ажет, демек �абылдаушыны& �лтты� ерекшеліктері ескерілуге тиіс.

�аза� тілі м��алімі терминком бекіткен �аза�ша атау-ларды )зі жа�сы білуге міндетті. Рецензия берушілерге �ойылатын талапты к�шейту керек. Жекжатбек ��дабековичті& �аза�ша о�улы�ына Блатбек Сватбеко-вич рецензия берген со& тіл о&а ма?

Осы ма�аланы& та�ырыбы етіп алын�ан с�ра�ты& жауабын да, шешімін де Елбасы Н.#.Назарбаевты& «0аза/ тілі – 1ажап тіл. Тек оны насихаттай білуіміз керек, о/ыта білуіміз керек. 3ажап тілді азап тіл сия/ты етіп к'рсететін о/улы/тардан /4тылуымыз керек», – деген с)зінен табар.

ƏЛЕУМЕТ

12www.nurastana.kz

28 саны да қасиеттіЛ.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің оқытушысы, тарих ғылымдарының кандидаты Мәулен Тайлақұлы Іліповтың айтуынша, тек қана 7 емес, 28 саны да қасиетті болып есептеледі.

Ертедегі жне орта �асыр �алымдарыны� 7 санын �асиетті санауын л-Фарабиді� о�ырман �ауым назары-нан тыс �алып келген дрігерлік-философиялы� трактат-тары да длелдейді. Б!л трактаттар "збекстанны� #бу Райхан Бируни атында�ы Шы�ыстану институтыны� №2385 �олжазба жиынты�ында са�тал�ан. Осы н)мірлі жиынты�та 17 е�бек бар екен, соны� 3-уі – л-Фарабиді� медициналы� е�бектері.

Б!л е�бектер 1664 жылы жина�тал�ан, «+лы �алымдар трактаттарыны� жиынты�ы» деп аталады.

#л-Фарабиді� медициналы� /ш е�бегі де ерте �асырлы� Шы�ыс /лгісіндегі 18×24.5 сантиметрлік �атты �а�аз�а !�сас жазулармен т/сірілген деп жазады А.Л.;азбердов.

Б!л медициналы�-философиялы� е�бекті� 7 санына негіз болатынды�ы – #бу Насыр медициналы� ілім 7 б)лімнен т!рады деп т/сіндіреді:

1. Анатомия – адам тніні� �алыпты орналастыру �!рылысын о�ытатын б)лім.

2. Диагностика – адам тніні� �алыпты �ызметіні� б!зылуын, ауру�а шалды�уын аны�тайтын б)лім.

3.Физиология – адам тніні� �алыпты жа�дайда�ы �ызметін ай�ындайтын б)лім.

4.Патология – адам тніні� �алыпты жа�дайда�ы ж!мыс жасау �абілетіні� б!зылуын білдіретін б)лім.

5. Болжам б)лімі немесе ауруды� алда�ы жа�дайына болжам жасайтын б)лім.

6. Диетика – тама�тану ретін білдіретін, я�ни ауру жне дені сау адамдар�а да тама�тану ретін білу керектігін білдіретін б)лім.

7. Фармакология – дрі жасау жне дріні ауруларды� т/ріне сай лайы�ты м)лшерде, лайы�ты т/рде беруді /йрететін б)лім.

#л-Фараби Отырар кітапханасында�ы е�бектермен танысып ж/рген кезінде «Адамны� аспан таби�аты» деген кітапты тауып о�иды. Б!л кітап аспан лемінен сыр шертеді. Аспан шыра�тарын, аспан леміні� �асиеттерін айта келе, оларды� адам )міріні� дамуына �алай сер тигізетінін жаз�ан екен.

40х7=280 к/н. 280:10=28 к/н.Аспан к)гі жеті �абатты. Осы жеті �абатта шыра�тар

бар. #р шыра� – /лкен аспан планетасы. #р планета �!рса�та�ы адам баласыны� )сіп-жетілуіне �ыры� к/ннен сер етеді делінген. Егер р планета �!рса�та�ы сбиге �ыры� к/ннен сер ететін болса, осы 40-ты жеті планетаны� санына к)бейтсек, 280 к/н шы�ады. Б!л сан �ылыми медицинада�ы – нрестені� )сіп-жетілуіне

жиырма сегіз к/ннен б ) л і п , о н а й л ы � уа�ытты белгілемемен дл келіп т!р. Егер баланы� �!рса�та�ы )суі 280 к/ннен асып, 294 к/н, не одан да к)п болып кетсе, онда бала �!рса�та жататын �алыпты уа�ытынан к)п жатып �алды деп есептелінеді.

М!ндай нресте � а з і р г і а к у ш е р -л е р ж н е п е д и -атр тілінде �ауіпті топ�а жат�ызылып, д/ниеге келісімен д р і г е р л е р д і � �ада�алауында болады.

1. Е� бірінші 40 к/нде – Зухел (Сатурн ) сер етеді. 2. Екінші 40 к/нгі серді – М/штрн(Юпитер) береді.

Б!л уа�ытта �анны� етке айналу �!былысы ж/реді. 3. Jшінші 40 к/нде – Мейрих(Марс) сер етеді. Б!л

уа�ытта с/йектерді� пайда болуы басталады. 4. Т)ртінші 40 к/ндік сер етуді – К/н алады. Б!л

кезде жандану процесі жетіледі. 5. Бесінші 40 к/ндік /лесті – Шолпан (ЗуMра) алады.

Осы ша�та �!рса�та�ы нресте адамды� кейіпке келіп, �оз�алыс �!былысы білінеді.

6. Келесі 40 к/нде – Гутрад(Меркурий) сер береді. Б!л уа�ытта нрестеде сезім м/шесі пайда болады.

7. Со��ы 40 к/ндік сер Ай планетасына тиеді екен де, нрестені� Айдай толы�сып, �!рса� ішінде бден )сіп-жетілуіне сер етеді.

;аза� хал�ында сби шыр етіп жары� д/ниеге кел-геннен кейін �ыры� к/н бойы ешкімге к)рсетпей, тіл-к)зден, с!�ынан са�тауда да )зіндік сыр бар. Педиатрия т!р�ысынан �араса� та, б!л баланы� ал�аш�ы айда ауырмай-сыр�амай )суіне )те пайдалы. Себебі бала д/ниеге келгеннен кейін /лкен адамны� дауысынан да, �атты с)зінен де шошынып, суы� ауаны� �алай болса солай келе беруінен де тез ауырып �алуы кдік.

Осы жеті ж!п планета �ыры� к/ннен сер беріп, д/ниеге дені д!рыс сби келген со� да )з серлерін то�татпайтын к)рінеді. Мысалы, Ай – баланы� 4 жасы-нан 12 жас�а дейінгі аралы�. Меркурийді� �арама�ында

болып, �!лындай !йт�ып )сетін кезі. 12 жастан 20 жас�а дейін – Шолпанны� ба�ылауында !л баланы� бозбала болып, �ыз баланы� �ызыл г/лдей �!лпыратын уа�ыты. 20-30 жас аралы�ында К/нні� ба�ылауында болып, к/ндей жайнап ж/ретін ша�ы. 30-40 жас аралы�ында – Марс серінен к/ш-�айратыны� тол�ан кезі. К/нні� серінен ал�ан білімі мен бас�а талпыныстарыны� нтижесінде к)рсеткен уа�ыт. 50-60 жасты� арасында сабырлылы� пен а�ыл-парасатты� толы��ан кезін – Юпитер �ада�алайды.

60-70 жасты Сатурн )з �ам�орлы�ына алады екен. Осы уа�ытты ертедегі адамдар кріліктен кейінгі екінші балалы� басталады деп сана�ан к)рінеді.

;!рса�та�ы баланы� аспан леміні� 7 �абатында орналас�ан планеталардан сер алып, дамып, жары� д/ниеде �аншалы�ты )мір с/руіне де осы планеталарды� шапа�аты тиіп, �ада�алап ж/руі ертедегі �алымдарды� �ылыми т/сініктерінен туында�аны та��алдырады. Себебі 7 �абат жерасты, 7 �абатты аспан лемі, 7 пла-нета, сонымен �атар бірден 7 санына дейінгі сандарды� �осындысы 1+2+ 3+4+5+6+7=28 болуы да бекер емес. Бір айды� !за�ты�ын б!рын�ы уа�ытта 28 к/нге те�еген. Бізді� �олымызда�ы сауса� буындарын санаса�ыз, �осындысы 28-ге те� болады. Сонымен м!сылман халы�тарыны� 7 саны мен 28 саныны� �асиетті, киелі санауы �ылыми т!р�ыда ертеден �алыптас�аны бай�алады. Жазып алған Айша ӘСЕТҚЫЗЫ

жарым жыл ж!мсаса�, не істерімізді білмей уа�ытты зая жіберуге СЕГІЗ жыл уа�ытымызды ж!мсайды екенбіз. Дерек к)зге сенсе�із осы. К)�ілден шы�арлы�тай емес. М/мкін, жина�ы, !�ыптыра� болса�, к)рсеткіштер м!ндай болмайтын да шы�ар.

Сонда да «уа�ыт тапшылы�ына» � а р а м а с т а н , а д а м з а т � а н ш а м а жетістікке �ол жеткізді десе�ізші! « А д а м б а л а с ы н ы � � о л ы м е н жаса�аныны� брі – уа�ыт пен т)зімні� жемісі» демеді ме О.Бальзак. Ал, бізге екеуі де тапшы. Уа�ыт

Бұл формула физиканы жақсы меңгермесеңіздер де бәріңізге аян. Жылдамдық артқан сайын, уақыттың азая беретіні де заңдылық. Иә, уақыт – құдіретті күш. Оның құдіретінің күштілігі сондай ол дүниенің барлығын өз дегеніне көндіріп, шырмауында ұстайды. Ал, бұл шым-шытырықтан шыққандар өте аз. Көбіміз «Уақыт жоқ», «Үлгермейміз» деген «маңызды» себептермен шырмауда оратылып қала береміз.«Неге бір к/нде 24-а� са�ат бар?»

дейтіндер де бар �ой. Біра�, тулікте 48 са�ат болса да, бізге уа�ыт тапшы. Сізге бір �ызы� айтайын. Статистика бой-ынша, адам )міріні� 1/3 б)лігін, я�ни 20-25 жылын !й�ы�а ж!мсайды екен. К/ніне жеті са�ат !йы�таса� жеткілікті емес пе? Жо�! Бос уа�ыт бола �алса, пайдалы іспен айналысуды� орнына !йы�таймыз. Ал, ба�даршамды к/туге бір жыл, телефонмен с)йлесуге екі жыл, д/кен аралау�а йелдер /ш жыл, ерлер бір жыл ж!мсайды екен. Со-нымен �атар, кітап о�у�а небрі бір

брінде бірдей м)лшерде бол�анымен, т)зім миллионны� біреуінде �ана бар. Осыны� ар�асында адамзат �ол жеткізген со��ы технологиялар )мірімізді же�ілдетіп, уа�ытымызды тиімді пайдалану�а к)мектесуі тиіс еді �ой...

«Та�ы бір минут!»... Не /шін? На�ты ма�саты�ыз болса, уа�ытында орындап бітірер еді�із. Сізді� жасы�ыз нешеде? Жиырмада делік. Сіз к/ніне орташа есеппен жеті са�аттан !йы�таса�ыз, жиырма жылды� 8 жылын !й�ыда )ткізді�із. Ал�аш�ы бес жылы�ызда�ы !й�ыны �оса алса�, шамамен 10 жыл. Б!ны �ажеттілік деп �абылдайы�. Ал, ас ішу, ба�даршам к/ту, су�а т/су сынды �ажеттіліктері�із 3 жыл уа�ыты�ызды алсын. Ал�аш�ы /ш-т)рт жылы�ыз есі�ізде жо�, �ал�аны еміс-еміс. Сонда, д/ниені тану�а сізді� тек алты-жеті жыл уа�ыты�ыз �ана бол�ан. Білгі�із келетін �!былыстар лі �аншама! Бар классиктерді о�у, шетел дебиеті, музыка, )нер, спорт, кино.... Б!л )зіндік таным /шін. Армандары�ызды орындау /шін ше? Отыз жасы�ызда /лкен жетістіктерге жеткі�із келеді. Онда, уа�ыт аз! Бізді� уа�ытымыз

P.S. Б�гін мен Тургеневті� «�келер мен балалар» романын о�ып бітірдім. А�ылшын тілінде бірнеше с�з жаттадым. Уа�ытым бос�а �тпеген сия�ты. Ал, сіз ше? Сіз не бітірді�із? Бір секундты� �зі б%рін т�бегейлі �згертуге берілген м�мкіндік бола алаты-нын 'мытпайы�...

аз ! Жылдамды�ты арттырып, ма�сатымызды аны�тамаса�, хліміз м/шкіл. Кешегі к/н – тарих, ерте�гі к/н – �!пия, ал б/гінгі к/н еш�ашан �айталанбайды. «Уа�ыт бар �ой!» – еріншекті� айтары. «Еріншекті� ерте�і бітпес». #.Н!ршайы�овты� с)зімен айтар болсам: « "мірді� !за� екені рас, біра� ол біреу �ана. Зымы-рай шап�ан асауды� мойнында�ы ар�андай ш!батылып, ол тез )тіп кетпек, оны )з т!сы�нан )те бергенде бассалмаса�, )тіп кеткеннен кейін �уса� да жете алмайсы�»...И, жете алмайсы�...

Арайлым ҚҰЛМАҒАНБЕТОВА ,Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-дың Журналистика және саясаттану

факультетінің студенті

3:33 t = Sv

ТАНЫМ

www.nurastana.kz13

Біздер нағыз жолы Біздер нағыз жолы болған жандармыз...болған жандармыз...

Əлия ДƏУЛЕТБАЕВА, 1977 жылы Атырау облысында дүниеге келген. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің түлегі. Халықаралық «Шабыт» фестивалінің бірінші орын жүлдегері. Халықаралық, республикалық ақындар мүшəйраларының бірнеше мəрте жеңімпазы.

�зі� жайлы арманымны� т�сі аппа�,�зге д�ние кетсін ��м боп �са�тап.Екі кешті� ортасында отырам,Елесі�ді есім кетіп ��ша�тап.

�рей сазын сарнат�анда �лып т�н,�нсіз �ана �рлеп шо�ын �мітті�.�арашы�ым �ара аспан�а �адалып,�анша к!ктем ауыс�анын

�мыттым.

К�ре� �стел. К��гірт б!лме. К!к шамдал.М�� арылмас мы� бір шыра�

жа�сам да.Ауы�-ауы� ауыр ой�а шомдырды,Алаб!тен жамыра�ан а�шамдар.

С�п-суы� ай. О, не деген с��ана�,К!к с(улесі к!к пердеден сы�алап.Сырыма орта� болма�шы �ой б�л-

да�ыМені� дертті ж�регімді дуалап.

�шпенді т�н. �� менен т�с арба-сып,Жаза алмадым б�л жырды� да

жал�асын.Ж�лдыздарды� б�лдырады жанары,Боз та�нан бір хабар келіп болма-

шы.

Т�сі аппа� !зі� жайлы арманны�,Тылсымы�а тіл жетпейтін арбал-

дым.Тек !зі�мен тілек �ос�ан к�ндерден,Абайсызда аула� кетіп �ал�анмын.Жолы�ар ма екенбіз...

***Жан дауысы� жеткен талып

жыра�тан,Жазы�ы жо� ж�регімді жылат�ан.Менен !зге жан бар сені с�йетін,Сенен !зге жан бар мені �нат�ан.

Ма�ынасыз к�н керуені сабыл�ан,Ми �аритын мы� с�ра�тан

арыл�ам.Менен !зге жан бар сені а�сайтын,Сенен !зге жан бар мені са�ын�ан.

Солай...солай... С�рамаймын кешірім,Енді сені еле�детпес есімі�.Мен !згені �уантамын к�лкіммен,Сен біреуді� �а�ып т�рсы� есігін.

Б(рі де �мыт... К�лкі�, �ні�, �ылы�ы�,

ШАБЫТ

Сын�аны рас бізді� сезім-шыныны�.Жат ��ша�та талы�симын мен-

да�ы,Сен бас�аны� тар�атасы�

б�рымын.О, т(�ірім, мен (лі де тірімін...

***Сезімдерді сергелде�ге сал�ан к�з,�айтем енді бір �мітім алдаса.Біздер на�ыз жолы бол�ан жандар-

мыз,Жолы�а алмай ж�ргеніміз болмаса.

Мен солай деп т�сінемін б�л сырды,�зі� жа�та ж�рсе де ойым

�а��ырып.�оштасарда к!зі�дегі тылсымды,К!здеріме ��йып ал�ам м(�гілік.

Содан бері жылау�а да батпадым,Кірпігіме ілінсе де монша� м��.Сол бая�ы !зі� к!рген ба�тамын,Сол бая�ы... м��лы �айы� (н сап

т�р.

Б(рі (н сап т�р, т�псіз аспан, тыр-налар,Мен �ана �нсіз ме�іреу ме ем

м�ншалы�.А�сарымнан алмадым деп бір хабар,Жа�алау�а барсам ба екен м��

ша�ып.

Жабы��анда жал�ыз со�ан оралдым,Жайы� мені т�сінер ме, кім білген?...��лпын б�зып мендік берік

�амалды�,�иялымды жаулап алып �лгіргенСен кімсі�?

***Сен та�ы келіп кетті�...Айтады мені сонша берік деп кім?..Ойлап ем, !р болам деп, біра�... ке-

нет...Сені� от ��ша�ы�а еніп кеттім.

Сен мені та��алдырды�, табындырды�,Еркі�е жіпсіз байлап ба�ындырды�.К!рмеске бекініп ем, кештім та�ы,Келмеді жалындыр�ым.

Сен еді� м�нар са�ым,Мен осы с(тті жаным шын

а�садым.Ойымды он�а б!ліп �айта оралды�,�сті�нен кімге сені� �ылам ша�ым.

Та�ы да кезіктірдім,

!зі�ді осы с(тте тез ��тырды�.Сен мені са�ыныпсы�, са�ынасы�,Сездіргі� келмесе де сезіп т�рдым.

Сездім де м���а баттым,Сергелде�ді осынау кім �алапты.Сен мені� кеудемдегі жанартаусы�, Мен сендік са�ынышты

жырлама�пын.

Жанымды ж�лдыз ��ып, ай м��дас�ан,Сенсіз де асып жатыр �ай�ым бас-

тан.Б�гін сен бас�ашасы�, ерте� та�ы,Кетесі� �айрылмастан...Солай...

***Жебеушім болып к!ріскен еді�,Кесірлігіммен келіскен еді�.Жалын шарпы�ан та�дыр отына,�анаты к�йген періште� едім.

Сен мені� с�йді� ынты�ып, талып,Тыншыды ж�рек б�л�ынып барып.Серті�ді берік са�тады�, к!кем,Т�рса да миды мы� к�дік �арып.

Аттады� бірге арман асуын,Таптым !зі�нен жан жарасымын.Алмадай беттен ал�аш !пкенсі�,Астында т�рып алма а�ашыны�.

Т�ны� к!зі�е кеттім шым батып,Тегін келмейді, с(улем, шын ба�ыт.Біздерді �ос�ан �о�ыр к�з еді,�араша �азды� (нін ты�датып.

Б�йра шашы�ды желмен ойна�ан,Бал�ын сауса�ым келген аймалап.Ж�рт �шін ж�мба� жанымды ��ар,Бір жан болса егер сен деп ойла�ам.

К�зді� аспаны тырау�а т�нып,Белгісіз м���а т�р-ау батырып.�ытымыр �а�тар кірпіктері�еКетпесе болды �ырау �атырып.

***Б�л к�нде жаным м��ды, сырым

сара�,Жетпей ж�р ж�регіме бір і�к(р (н...Ба�ыт�а керектіні� берді� б(рін,Шерімді �алай т!гем, к�нім, са�ан.

Кезім аз �амы�па�ан, к�рсінбеген,�ор�амын айналудан ��р с�лдеге.Шуа��а толтырдым �ой жан-

жа�ы�ды,��са боп неге �ал�ам ж�рсі� деме.

Жанар�а жетім тамшы ты�ыл�анынК!рсе� де с�рай к!рме м�ны� м(нін.Бейуа� т�зге �арап к!п телмірсем,Б!тенді к�тіп ж�р деп ��ынба�ын.

�ырандай �я сал�ан шы��а дара,Жетуге асы�амын бір �ара�а.К�дікпен �арай к!рем, к!кем, ма�ан,3ашы�пын сенен !зге жыр�а �ана.

Бозала та�. 4л жатыр бесігінде,Шамам жо� шешінуге, к!сілуге.Т�ннен �ал�ан шыра�тай жанып,

с!ніп,�ле�мен дерттімін �ой осы к�нде.

Құнарлы топырақ тумасы

Айтылғанда қандай; біреуді мақтауға келгенде сөзд ік қорымызды түгесіп, сансырап қалатындығымызды қайтерсің?! Аяғы жер иіскемейтін гүмпіл теңеулерден құлақ тұнады . Мақтаған да, мақталғанда жақсы ғой; тек соның шек-шекарасынан шығандап кетпесек екен, сөздің де киесі барлығын естен шығармасақ екен. Жаңа жыл басталғалы бері, тіпті одан ілгері уақытта да Ертіс өңірінен шыққан қаршадай қыз Мария Мудрякты жарыса жаздық-ай келіп! Ол «жарыстың» әзірге аяқталатындай түрі де байқалмайды.Ж�н-а�. «�лемді мойындат�ан

Мария» деп тамсан�анда ��ешіміз �зіліп кете жаздайды. Он сегіз жасын-да Милан консерваториясын �здік ая�тап, б�гінгі та�да Ла Скала театры жанында�ы Музыка академиясында о�уын жал�астырып жат�ан Мария �ыз «&лемді мойындата �ойды ма екен». Келешекте мойындататынды�ына к�м&німіз жо�, лайым солай бол�ай! �рине, операны� отаны – Италия�а бару, онда�ы «сен т*р, мен атайын» ��ше� �нер майталмандарымен иы� те�естіріп, оларды� тал�амынан табы-лу, кейбір басты р�лдерді орындау�а м�мкіндік алу… айтып тауыса алмайтын жетістік. Марияны� жетістігіне біз де ж�регіміз жарылардай �уанамыз. Ертіс жа�алауында�ы жерлестері де �уанады. Соны� бір белгісі ретінде жа�а жылды� алдында ту�ан жеріне аз к�нге демалыс�а келген Марияны облысты� жас-к&рісі т�белеріне к�теріп �арсы алды. Пав-лодар облысыны� рухани, м&дени �міріне �лес �ос�ан жастармен бірге Мария Мудряк та облысты� 75 жылды� мерейтойлы� медалімен марапатталды. Радио-теледидар тілшілері жас �ызды� ырду-дырдудан �ашып шы�ып, б�ткіл жан-д�ниесіні� тынышты� тілегендігін елеместен бірінен со� бірі �а�ып алып, турасына к�шкенде «жанын �инап» с�йлетіп жатты. М*ны да ма�*л дейік, б&рімізге белгілі жа�дай �ой.

Ертісті� ерке �ызыны� &ншілік �нерге кездейсо� тап болма�анды�ы бе-сенеден белгілі. �ке-шешесіні� �анында бар �нер �*дай б*йыртып *рпа�ына дары�ан шы�ар, мектептегі музыка п&нінен беретін *стаздарыны� т&рбиесі басты р�л ат�ар�ан шы�ар. О�ан кімні� таласы болсын. Ал осындайда д�йім елді таби�и талантымен та�да�дырып, та��ы шы�тай м�лдір де таза дауы-сымен «а��у�а &уен �ос�ан» Ертісті� ерке б*лб*лы– Майра апамыз, �айран Майра У&ли�ызыны� есімі неге *мыт �ала береді?! Ла Скала сахнасынан к�рініп ж�рген �нші �ызымыз Мария Мудряк Майра апасы �мірге келген ��нарлы топыра�тан н�р ал"ан еді десек, �андай �йлесімді, �андай жа-расымды! 4зі с*ранып, тіл *шын т�ртіп т*р�ан айшы�ты те�еуді айтып жіберсек арты�ты� етер ме еді?! Тіпті Майра апамызды� аруа�ы �шін… Аққұм ТЕҢІЗБАЙ

14www.nurastana.kz

ДРАЙВ

Ең жүйрік Bentley Bentley компаниясы қазіргі ең жүйрік кабриолет нұсқасын ұсынды. Бұл мәшине енді жұртқа Continental GTC Speed деген атпен таныс болады.

Ж�йрік к�лікті� �андай арты�шылы�тары бар? К�лік��мар жандар алдымен оны� сапалы� жа�ына баса назар аударады. Сосын дизаинына �арайды. Сол есеппен �ара�анда, Bentley �ызы�тыратын т�стар баршылы� сия�ты.

Айталы�, к�лік капотыны� астында W12 двигателі бар. Ол бірден 625 ат к�шіне те� �уат бере алады. Оны былай �ой�анда, толы� тартымдылы� ж�йесі ж�мыс істейді. Сегіз де�гейлі берілістер �орабы ерекше. Осыны� б&рі к�лікті бар-жо�ы 4 секундты� ішінде са�атына 100 ша�ырым жылдамды�пен �оз�алту�а м�мкіндік береді. Ал жалпы Bentley са�атына 325 ша�ырым жылдамды�пен ж�йткиді.

Кабриолетті� к�рсеткіштері �те жа�сы. 'азіргі та�да Continental GTC Speed т�рт орынды кабриолеттерді� е� ж�йрігі болып табыла-ды. Оны� �стіне �те ы��айлы. Continental GTC Speed б�рын�ыдай Bentley к�лік маркасы болып саналады.

Жаңарған Nissan Teana

Соңғы кездерде электронды ақпарат құралдарында Nissan Teana көлігінің рестайлингтік нұсқасы жарияла-на бастады. Рестайлинг – көлік шыққанан кейін екі-үш жылдан соң оның сыртқы немесе ішкі бөлшектерінің түріне өзгерістер жасау деген сөз. Сондай бір суретті бас�ан 'ытайды� Sohu басылымы м�ндай

к�лік биыл, 2013 жылы наурыз айына �арай пайда болады дегенді айтады.

Бай�а�анымыздай, Nissan Teana к�лігіні� алды��ы жары� беретін фарыны�, радиатор торыны�, бамперіні� пішіні �згертілген. Жалпы сырт�ы т�р�ы корпоративті жа�а Nissan стиліне сай келеді. Сол сия�ты А'Ш нары�ында сатылатын Altima седаны сия�ты.

М&шинені� к�лемі 2,0, 2,5 ж&не 3,5 литрлік �ш моторы бар. Со��ысынан компания �кілдері бас тартуы м�мкін деп жазады 'ытай басылымы. Оны� орнына Teana 1,8-литрлік турбиналы� мо-тор алады. Ресей мен 'аза�станда Nissan Teana к�лігі двигателіні� бас�а н�с�алары болатын сия�ты.

Жа�ар�ан Nissan Teana к�лігіні� т�саукесері �ашан �теді, ба�асы �андай, ол жа�ы &зірше белгісіз. Еске сала кетейік, Ресейде осы седанны� �азіргі н�с�асыны� ба�асы 1 026 000 рубльден жо�ары. Я�ни, 'аза�станда 5 миллион те�геден асады.

Әмбебап Logan

Былтыр, 2012 жылдың күзінде Париж автосало-нында румындық Dacia компаниясы Logan седаны мен Sandero хэтчбегінің жаңа нұсқасын көрермендер назарына ұсынды. Ал енді алдағы көктемде Женевада болатын автошоуда оның әмбебап нұқасын көруіміз ғажап емес. Рас, ау�ымды Dacia к�лігін жа�сы к�ретіндер �шін азыра�

ренішті жа�дай тууы м�мкін. ;йткені, б�рын�ы Logan MCV к�лігіні� орынды�тары �ш �атар орналас�ан. К�ршіміз – Ресей-де оны Lada Largus деген атпен Тольятти �аласы шы�арып келді. Енді жа�а н�с�ада екі �атар �ана орынды� болады. Б�л жайдан-жай ат�арыла сал�ан жо�. Маркетологтар к�лікті� жеті орынды� &мбебап н�с�асы Dacia Lodgy к�лігіні� сатып алушыларын тартып &кетеді деп есептеген.

Техникалы� т�р�ыдан алып �ара�анда, жа�а &мбебап м&шинені� седан мен хэтчбектен айырмашылы�ы шамалы. К�лік �ш цилиндрлі 0,9 литрлік жа�а мотормен ж�реді. 'уаты 90 ат к�шіне те�. Одан бас�а к�лемі 1,2 литр, 75 литр ауа двигателі пайда болуы м�мкін. Еуропалы�тар �шін �уаты 75 ж&не 90 ат к�шіне те� 1,5 литрлік дизель моторы да шы�арылады.

Нөмірге адам есімі жазылады Алатаудың ар жағындағы айыр қалпақты ағайындардың тыныс-тіршілігіне қарап кейде еріксіз таңғаламыз. Тым белсенді сияқты. Жоқ жерден бір мәселелер төңірегінде жиын жасап жатады.

Сондай бір жа�алы�ты �азір ж�ргізушілер �ауымы да жа�ыныра� сезініп, д�рлігуде. Келесі жыл-дан бастап �ыр�ызстанды�тар �з авток�ліктеріне есімдері жазыл�ан номерлер та�ып ж�ре алатын болады.

Б�л жайында Бішкекте «Инфоком» мемлекеттік мекемесіні� басшысы Кирилл Исмаилов айтып отыр. Т�сінгеніміз, н�мірдегі �йреншікті сандарды� орнына &ріптер жазу�а р��сат берілген.

М�ндай н�мір тек бір адамны� атына �ана беріледі ж&не �зге ешкімге тиесілі бола алмайды. Жа�а н�мірлер тек 'ыр�ызстан аума�ында �ана жарамды. О�ан жеті латын &ріпінен арты� &ріп жазылмауы тиіс.

Бір н�мірді� ба�асы – 250 мы� сом. Шенеуніктер т�скен �аржыны� те� жартысы мемлекет �азынасына ��йылады дейді. Ал н�мірге жазыл�ан с�здер міндетті т�рде цензурадан �теді.

Ендігі көздегенім – «Бентли» БҮРКІТ:

Қазақ эстрадасында өзіндік қолтаңбасы бар белгілі әнші Бүркіт (Айбек Жансейітов) автокөлік әлемінде де өзін балықтай еркін сезінеді. Олай дейтініміз әнші төрт доңғалақтың түр-түрін ауыздықтап, мәшинеге қатысты бизнесін де жүргізіп келеді. Халықтың көз алдындағы өнер адамы «темір тұлпарға» қатысты сауалдарымызға еш бүкпесіз жауап берді. – Ал�аш �н айт�аны сия�ты м�шине

руліне ал�аш отыр�ан кезі де есінде шы�ар? –Бала кезімізде б&ріміз де �иял жетегінде

ж�рдік �ой. Кинолардан к�рген кейіпкерлерге ��са�ымыз келетін, аспан�а �шсам, �арышкер болсам деп армандайтынбыз. То�ызыншы сы-ныпта о�ып ж�ргенде &кем Бекжігіт м&шинесіне отыр�ызып, �асына жиі ертіп алатын. Сондай кез-де к�лік ж�ргізуді� �ыр-сырын біртіндеп �йрете берді. Бірде рульді ма�ан беріп, �зі ба�ылап отырды. 'ор�а-�ор�а &кем �йреткен &діспен педальді басып, жылдамды� тетігін бірге �ойып, а�ырындап �оз�ал�аным, сосын к&дімгідей ж�ріп кеткенім есімде. ;стіп жиі �айталай берген со�, �зімді еркін сезініп, т�селіп кеттім.

–Ал �зі ні меншік к�лігі �ашан пайда болды?

–Осыдан 14 жыл б�рын. «ВАЗ-99» к�лігін сатып алды�. Ол кезде «Жигули»-ді� б�л мар-касы &лі ��нын жо�алта �ойма�ан, к&дімгідей ж�рт �ызы�атын м&шине еді. Артынан шетелдік к�ліктер елімізді� нары�ына т�р-т�рімен а�ылып келе бастады да, Ресей брендіні� с&ні кетіп �алды. Ж�рт �атарлы шетелдік к�лік мінуге �мтылды�.

– Осы уа�ыт�а дейін «темір т�лпарды » �аншасын ауызды�тады ?

–'азіргі мініп ж�рген м&шинем –18-нші к�лігім. Жа�а айттым �ой, автомобиль нары�ы &лемдік &йгілі компаниялар шы�ар�ан к�зді� жауын алатын к�лік маркаларымен толы��ан сайын жа�а д�ниеге а�сары� ауады. Б�л авто��марларды� б&ріне т&н н&рсе. 'аза� б�рын ж�йрік ат та�да�ан. Сол �рдіс м&шинеге ауысты.

– !азір �андай м�шине мініп ж#рсі ?– Меrcedes-Benz S. Б�л двигателіні� ау�ымы

5,5 литрлік �те �олайлы, ж�ргізуші �шін барлы�

жа�дай жасал�ан м&шине. Неміс к�ліктеріні� �ай-�айсысы да сапалы� жа�ынан ешкімнен кем т�спейді. Шыдамды, орны�ты &рі ди-заины к�зтартарлы� &сем. Рульде отыр�анда соншалы�ты салма�ты �оз�алады.

–$зі ж#ргізген он сегіз м�шинені ішінде к� ілі е жа��аны �айсы?

–;йтіп б�ле-жаратын еште�есі жо�. М&шинені� жа�асы �найды.

– Жылдамды�ты жа�сы к�ресі бе?– Ж�ргізушілерді� �ай-�айсысы да жылдам

ж�ргенді �натады. Біра� бізді� жолдар ондай-ды к�тере бермейді �ой. Шамадан тыс жылдам ж�ремін деп �апыда апат�а �шыра�ан �аншама азаматтарды білеміз. Сонды�тан б�л жа�ына са� �араймын. 'алада �алыпты, ережеге сай жылдамды�пен �оз�аламын. Ал дала�а, ке� жол�а шы��анда азыра� басып-басып аламын. «Мерсе-дес» �шін пайдалы.

–Авток�лікке �атысты бизнесі бар екен?

– И&, бар. Автомектеп пен к�лік жуатын орын. Біра� б�л м&шинеге ��марлы�ымнан �ол�а ал�ан іс емес. К&дімгі тіршілік �шін �ажетті бизнес.

– А и ш а е к е у і с а х н а д а ж � р т т ы к�зайымына айналды дар. $мірлік серігі м�шине ж#ргізе ала ма?

–Ж�ргізеді. Оны� �з м&шинесі бар. Бір кісідей жа�сы ме�герген. Ж�мыс барысында бір-бірімізге б�гет болмай �з к�ліктерімізді пайдаланамыз.

– Енді �андай м�шине назары ды аударып ж#р?

– «Бентли»...– О . . о . . . Б � л � л е м д е г і е � ы м б а т

м�шинелерді бірі емес пе?– И&, ендігі к�здегенім сол. Әңгімелескен Әзиза ӘБДІРАХМАНОВА

www.nurastana.kz15САЙЫПҚЫРАН

ФУТБОЛ Ертеңгі үмітіміз – ер Жəнібек!

Жәнібек Әлімханұлы – қазақ боксында жарқ еткен жаңа есім. Он тоғыз жастағы боксшы 2012 жылы желтоқсан айында республика чемпиона-тында топ жарды. Ересектер арасындағы жарысқа тұңғыш рет қатысқан жас спортшы жанкүйерлердің айызын қандырып, бірқатар тәжірибелі боксшылардың алдын орап кетті.Ол ашы� боксты натады, шаршы

ала�да �зін еркін сезінеді. Со��ысы зілдей. Енді біраз ысылса, республикада 75 келі салма�та�ы мы�ты боксшыны� бірі бол�алы т р. �азірді� �зінде маман-дар назарына ілініп, � рама�а алынды. Тіл к�зден са�таса, болаша�та Серік С!пиев сынды са�ла�ты� ізін басатын жас талантты жанк$йер �ауым талай биіктен к�ретін шы�ар. К�пшілікті� тілеуі осы. &йткені, оларды� к�з алдын-да �арсыласынан �аймы�пай, бетпе-бет келіп, ширы�ып, шалт �имылдап, дене !леуетін к�рсетіп, т$леп сала беретін, рингте �зін барынша еркін стау�а ты-рысатын боксшы бейнесі �алып �ойды. �аза�стан чемпионатыны� финалды� кездесулерінен кейін гуілдесіп �айт�ан жанк$йерлерді� аузынан Ж!нібек есімі т$спегеніне ку! болды�.

Алматыда Спорт академиясында о�ып ж$рген жас спортшы �олы �алт еткен бір с!т �зі туралы, бокс туралы а�ынан жарылды.

– Мен Алматыда�ы дарынды балалар�а арнал�ан спорт мектебінде о�ыдым, – деді Ж!нібек.– Сонда ж$ріп боксты� �ыр-сырына �аны�тым. О�ан дейін Ал-маты облысыны� Алак�л ауданында�ы «Жыланды» ауылында $шінші сынып-тан бастап мектептегі $йірмеге, т�ртінші сыныптан бастап жарыстар�а �атыса бастадым.

�аза� «б ла� к�рсе� к�зін аш» дейді. Негізі �андай да бір талантты тауып, ба�ын ашу�а себепкер адамдар бола-ды. Сол т р�ыда Ж!нібекті� де $йінде жол к�рсеткен біреу бол�ан шы�ар деп ойла�ан едік. С�йтсек, !кесі 2лімхан �арапайым е�бек адамы екен. Анасы З!уре мектепте ж мыс істейтін к�рінеді. Спорт жа�ына аса �ызы�ушылы� таныта �ойма�ан кісілер. �аршадай �ара лды� был�ары �ол�ап�а деген � марлы�ы Сид-ней олимпиадасы кезінде ашылыпты. &зі � ралпас лдармен бірге теледидардан �аза� боксшыларыны� б!секелерін к�ріп, �ызы�тап ж$рген кішкентай Ж!нібекті� ж$регіне Олимпиада чемпионы атан�ан Бекзат Саттарханов пен Ермахан Ыбы-райымов а�аларыны� же�істері шо� т$сіргендей бол�ан. Сол кезде «шіркін-ай, мен де осы кісілердей чемпион бол-сам» деп арманда�аны есінде. Осы елеулі о�и�а $лкен !сер етіп, Ж!нібек бокс десе ішер асын жерге �оятын болды.

С�йтіп ж$ргенде айы о�ынан туды. �аза� спортыны� $лкен жанашыры, «Жер-Су» корпорациясыны� президенті, белгілі к!сіпкер Бауыржан Оспановты� �олдауымен ауыл-ауылдан талантты балалар іздестірілген �ой. Сонда б рын �зі де боксшы болып, талай жарыстарда ж$лде ал�ан бапкер М рат Си�ымбаевты� назарына ілікті. Ол «Жыланды» ауы-лына келіп, т�рт жылдай балалармен ж мыс істеді. Боксты жандандырды. Сол кісілерді� ар�асында Алматыда�ы дарын-ды балалар�а арнал�ан спорт мектебіне алынды.

Сонда о�ып ж$ріп �аза�стан боксыны� майталмандарын т$гел тани бастады. М!скеу олимпиадасыны� чемпионы Серік �она�баев а�асын пір т тты. Ж!нібек осы мектепте шын м!нінде был�ары �ол�апты� �ыр-сырына �аны�а алды. Бокста�ы �мірбаяны осы кезден

басталды. 2уелде спорт мектебіндегі б!секелерге �атысып ж$рді. Сосын жатты�тырушылары жас�спірімдер мен жастар арасында�ы жарыстар�а шы�арып, топшысын �атайта баста-ды. Жас�спірімдер арасында �ткен �аза�стан біріншілігінде екі рет чемпион атанды. Енді буыны беки баста�ан кезде Ереванда �ткен халы�аралы� жарыс�а �атысты. Біра� жолы болмады. 2010 жылы Сингапурде �ткен жас�спірімдер

арасында�ы ал�аш�ы олимпиада�а бара-тын болып, б$кіл � жаттарын !зірлеп дай-ын отыр�анда орнына бас�а біреуді салып жіберді. Амал �анша, кейде осындай да �исынсызды� орын алып жатады. Сосын жастар арасында республика чемпиона-тында да екі рет чемпионды� т �ыр�а к�терілді. Бабы келісіп т р�ан Ж!нібек 2лімхан лын бапкерлері Бакуде �ткен жастар арасында�ы !лем біріншілігіне апарды. Б л жолы румын, молдаван, �ытай боксшысын же�іп, т�ртінші кез-десуде �збек боксшысына есе жіберіп ал�аны �кінішті болды.

Спортты� жолы ауыр. Бірде с!тті, бірде с!тсіз. Кедір-б дыры к�п. Тек талмай е�бектенгендер �ана к�здеген ма�сат�а жетеді. Ж!нібек $шін м ны� б!рі саба� болды. Т!жірибе жинады. Физикалы�, психологиялы� табандылы�ты та-лап ететін жа�дайларды, ринг $стінде ойлы �имыл жасауды� � пияларын зерделеп, бапкерлеріні� айт�андарын � ла�ына � йып алды. Осыдан кейін жас боксшыны� са�ы сынбасын деді ме, !лде тыны�сын деді ме, бір жылдай $зіліс берді. Тек �ткен жылы желто�санда �ана $лкен сын�а салды. Ересектер арасында�ы ал�аш�ы б!секесіне Ж!нібек жан-жа�ты даярлы�пен келді. Н!тижесінде �аза�стан чемпионы атанды.

– Рустам Сбаевпен бол�ан кездесуім ауыр болды. Рустам аса т!жірибелі, к�пті к�рген боксшы. Рингтегі м!нері ерекше, к�бінесе жабы� ж$реді де, атылып ба-рып со��ы жасайды. Мен ашы� бокс�а $йренгенмін. Б л жолы жатты�тырушым Сбаевты� �з тактикасын �зіне �арсы �ою�а ке�ес берді. Бапкерді� а�ылымен солай істедім. А�ыры же�іс ма�ан берілді, – деп еске алады Ж!нібек.

С�зі салма�ты, �арсыластарын лайы�ты ба�алай білетіні к�рініп т р. &зімен �ол�ап т$йістірген талантты жас

боксшылардан а�молалы� Н р д ! у л е т Ж а р м а н о в пен ма��ыстаулы� Ерік 2лжановты ерекше атайды. Ерікпен ел чемпионатыны� а�ты� сынында кездесіп, же�іске жеткен.

Ш ! к і р т і т у р а л ы М рат Си�ымбаев бы-лай дейді: «Жеті жа-сынан бері т!рбиелеп келемін. Е�бек�ор бала.

Айт�аны�ды на�ты орындайды. С�зінде т рады. Арты� �ылы�ы жо�. Бокс�а де-ген � штарлы�ы, жауапкершілігі аны� сезіледі. Болаша�ы $лкен деп ойлай-мын».

Боксшыларды� к�пшілігіне т!н кемшілік – физикалы� !лсіздік, тез шар-шау. Д!л осы жа�дайды Ж!нібек басты назарда стайды. Бойыны�, �олыны� зынды�ын физикалы�, психологиялы�, техникалы� даярлы�тармен барынша пысы�тай беруге к$ш салады. � рама команданы� жиынын �оспа�анда к$ніне екі рет 1,5-2 са�аттан тер т�гуіне тура келеді.

– Шаршайсы� ба?– деп с рады� біз.– Шаршамаймын десем жал�ан айт�ан

болар едім. Шаршаймын. Біра� шыдам-ды, т�зімді болу�а тырысамын. Серік С!пиевті� $ш раунд бойы тыным таппай �имылдайтыны сол т�зімділікті� ар�асы �ой. Сондай е�бек�орлы� – басты ны-санам.

А�панны� 26-на �аза�стан � рама командасыны� жиыны болады. Бокс-шылар тауда жатты�ады. А�панны� басында Украина, Бразилия, &збекстан, �аза�стан � рама командалары Астанада бас �осып жатты�у жасайды, сосын 14-18-і аралы�ында б!секеге т$седі. Наурызды� ортасына �арай боксшылар Германия�а, Галле �аласына халы�аралы� турнирге аттанады. �ырк$йек-�азан айларында Алматыда бокстан !лем чемпионаты �теді. Ж!нібекті� ендігі ма�саты – осы сындарда жа�сы н!тиже к�рсету.

М ны� б!рі т�рт жылдан кейін Бра-зилияда �тетін Олимпиада ойындарына барар жолды� ал�аш�ы баспалда�тары сия�ты. Б йырса, сол кезде ол бар жо�ы 23 жас�а толады екен. � дай �аласа, Ж!нібекті� ж лдызы Рио-де-Жанейрода жанатын болады! Айдар ЕСЕМБАЕВ

Kлтты� � рама бапкерлері мен капитандарыны� дауысы мынадай: Месси – 41,6 %, Роналду – 23,68 %, Иньеста – 10,91%

ФИФА сайтында�ы сауалнама бойынша: Леонель Месси – 47, 83%, Криштиану Роналду – 46,77%, Ан-дрес Иньеста – 5,4%

А�Ш !йелдер � рамасыны� бас бапкері Пиа Сундхаге $здік !йелдер командасы жатты�тырушысы атанды. «Жылды� е� $здік бапкері» – Ис-пания � рамасыны� бапкері Висенте Дель Боске. Ол Испания � рамасын жатты�тырып, !лем ж!не Еуропа чемпионды�ына �ол жеткізді.

Футболды дамыту�а �ос�ан $лесі $шін сыйлы�ы Франц Беккенба-уэерге берілсе, жылды� е� !демі голын со��ан футболшы ретінде словакиялы� Мирослав Стох (Фе-нербахче) танылды. О�ан Пушкаш сыйлы�ы берілді. Жылды� е� $здік !йел футболшысы – Эвви Уамбах (А�Ш).

ФИФА 2 0 1 2 жыл ғы үздіктерді анықтады. Дауыс беру нәтижелері бойынша Леонель Мессиге тағы да «Ал-тын доп» бұйырды. Бұл – оның қатарынан төртінші рет осы мәртебелі сыйлыққа ие бо-луы.

Мессидің кезекті покері

«Ала шапанды ала доп шеберлері �рлеу $стінде» деп айт�анымыз айдай келіп, футболдан &збекстан � рамасы 2012 жылды� �орытындысы бойын-ша ФИФА-ны� fair play сыйлы�ына (футболды дамыту�а ос ан �лесі мен таза ойын �шін берілетін сыйлы ) ие болды. Халы�аралы� футбол ма-мандары &збекстан футболында�ы ілгерілеушілікті жо�ары ба�алады.

Кейбір ресми деректерге назар аударып к�рейік. 2012 жылы 19 маусым�а дейін &збекстан � рама ко-мандасы 198 кездесу �ткізіп, соны� 92 кездесуінде же�іске жетіпті. 40 ойын-ды те� ая�тап, 66 ойында же�ілген. �арсыластар �а�пасына со�ыл�ан ж!не �з �а�пасына жіберіп ал�ан доп айырмасы: 378 – 248.

Ф И Ф А р е й т и н г і б о й ы н ш а 2012 жылы &збекстан 69-орын�а т ра�тады. Ал �аза�стан – 142 орында. Енді кімні� к$шті екенін ба�алай бері�із...

«Нұр Астана» газетінің өткен жылғы 25 қазандағы №43 санында «Қайрат»-тың «Пахта-кордан» несі кем?» атты мақала жарияланғаны оқырман қауымның есінде болар. Сон-да Еуропаға ұмтылмай-ақ Өзбекстан футболының бізден ат оздыра бастаған тұсына, бұл елде футболға мемлекеттік тұрғыда мән берілетініне баса назар аударып едік.

Өзбектер олжаға кенеледіФУТБОЛ

www.nurastana.kz

«ЖАҚСЫ КӨРСЕҢ «1»-ДІ БАС»Жастарды арасында �алта телефон ар�ылы агенткеті

жаулау с�нге айнал�андай. �йтеуір, реті келсе де, келмесе де «соткіге» ш��шиып, блогты б�р�ыратып ойларына келгенін жазып жатады. Соларды ішінен іріктеп ал�анымыз т"мендегілер болды.

#ялы байланыс �ызметіні операторына �оырау шал�анда естілетін дауысты жаартыл�ан т%рін енді Нариманны блогынан о�и аласыз. «Жа�сы к�рсе� 1-ді бас. �нап �алсам 2-ні бас. Жа�тырмаса� 3-ті бас. Мені с�йсе� 4-ті бас. Досым болса� 5-ті бас». Телефон демекші, «агентте отыр�анда звондай берме�дерші» (Ержан). «Т�нде тарифпен звандасам #йы�тап �алмайсы� ба? $азір ет бітіп �алды» деген Нучаны с"зіне �арап, �аза� пен ет ажырамас ��ым ба дерсі?! �йтеуір, �азеке не жазса да, етті ойлап отырады. К%ні кешеге дейін білмей келгенбіз, «�ыз деген – анаша»(Мадияр) екен. #зын шаштыларды намысына тиетін с"здерге К�усар шыдамай шарт кетіпті. «Олай болса, жігіт деген есірткі». Агентте с"йлесіп отыр�ан адамны �ріптесін «�л-Жазира» екен деп �алатын ауруы бар. Ал, б�лай �ателесу Хамидті ашуын келтіреді: «Не жа�алы�, не жа�алы� дей берме�дерші. Жа�алы�ты теле-дидардан �арап алы�дар».

«Мен м#�айсам, сен к�ліп �йрен, жаным,$арсы алайы� �мірді� а� та�дарын.Сырласайы� ар�а с�йеп айлы аспанда,Б#рай бермей �ткенні� са�аттарын, – блогты шабыт

ашатын «"нері» бар екені белгілі �ой. �лдана да а� �а�аз�а жаз�аннан, агентке тергенді ж"н к"ріпті. «Дана, тізесі шы�ып кеткен *�гіме айтпашы» (С�дірбек).

Махаббатсыз "мір м�нсіз! Мына "леді бірге о�ылы�:«Любовь – это классно!�рысып �алса� – ужасно.9тірік с�йсе� – опасно,Шын с�йсе� – вот ПРЕКРАСНО!» (ПаПиНа ДоЧкА).

Думан БЕКЕНОВ

Тибеттегі Кайлас тауы – �лемдегі е ж�мба� мекендерді бірі. Шыны биіктігі – 6666 метр. Ал, таудан Англияда�ы Стоунхенджге дейін 6666 км болса, солт%стік полюске дейін де 6666 км екен. Кайлас тауыны жанында адамны тез �артаятыны аны�тал�ан. О�ан тырна� пен шашты тез "суі д�лел болады. Тау екі б"лікке жарыл�ан. Кешке таман к"лекесіне �араса, свастика к"рінеді.

Жұмбақ тау

К"шедегі «бомждарды» арасында д�улеттілері де бар. Швед Курт Дегерман-ды тірі кезінде к"ргендер еш�ашан бай екенін білмес еді. Курт �айтыс бол�ан со, оны м�ра�а миллион доллардан астам �алдыр�аны белгілі болды. Дегерман 30 жыл бойы �айыршылы�тан т%скен а�ша�а танымал швед компаниясыны акциясын сатып алып отыр�ан. Сондай-а�, оны банктегі ж�шігінен 124 ��йма алтын табылыпты.

Бай «бомж»

Жасыл қан�детте, адам �аны �ызыл т%сті бо-

лады �ой. <анны т%сі жасыл болуы – кездесе бермейтін жа�дай. Бірде канадалы� д�рігер нау�ас�а опера-ция жасап жат�анда, оны �аныны жасыл т%сті екенін бай�айды. <атты таыр�а�ан д�рігерлер �ан ��рамын тексереді. С"йтсе, нау�ас сульфогемо-глобинемиямен ауырады екен. Б�л ауру т%рі к%кірт атомдарыны гемоглобинге араласуынан пайда болады.

Мекен-жайымыз: Астана қаласы, Кенесары көшесі 25 үй, 3-қабат, 308-бөлме

Газетті есепке қою туралы № 8987-Г куəлікті 2008 жылғы 23 ақпанда Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігі, Ақпарат жəне мұрағат комитеті берген.

«Рауан» баспа үйі» ЖШС компьютерлер орталығында теріліп, беттелді.

Тиражы 8960 дана

Газет бейсенбі күні шығады.

Байланыс телефондары: 49-69-17 (Бас директор-Бас редактор) 49-69-19 (Бас ред. орынбасары)49-69-27 (Секретариат) 23-08-01 (тілшілер) факс: 23-08-0223-08-04 (бухгалтерия)

Бас директор-Бас редакторҒабит МҮСІРЕП

Бас директорЕрлан БАЙЖАНОВ

Басқарушы компания – «Нұр-Медиа» ЖШС

Газет «БМ Баспасы» ЖШС-да (Астана қаласы, Жұбанов көшесі, 24/1) басылды.

Электронды пошта:2004@nurastana.kz

Тапсырыс № 01

Газет меншік иесі – «Рауан» баспа үйі» ЖШС

HYP ACTAHAРЕКОРДТАР КІТАБЫНАН БАСҚА БЛОГТАРДАН БАРЫМТА

(Жалғасын келесі нөмірді алған соң оқисыздар!)

16 МƏССАҒАН