52 £lAc SAN NGUYEN TRAI. NAM 2000

Nua H6n Thtiong Dan! NGUYEN TH110NG Due

Til nho, qua de'n thai can tn~, va eho de'n bay giO,

toi v~n co mQt cai t~t rat xau la hay "ehe' bie'n" IC;li !Oi nhfi'ng ban nhC;le rna toi da nghe d€ no h<;1p vai "khgu vi" eua minh. Vi~e ehe' bie'n nay eh~ng phai do tai hay ho gl, eung eh~ng phai do toi nghl tai tai ba han tae gia nhfi'ng ban nhC;le a y. Rat don gian, toi ehe' bie'n loi nhC;le d€ u ll' hat thea VI m~e dgu rat yeu nhC;le nhung tri nha tai kern eoi, khang bao gio nha n6i trQn v~n !Oi eua bat eu mQt ban nhC;le naQ Nhu rat dong nhfi'ng nguoi chua co co hQi ra CD, bang nhae, ho~e ra "tae phgm d€ doi", toi la ea SI phong ... dm. Nhi~u bu6i sang, trong phong Ulm, VaG nhfi'ng nga y tuang doi thong dong khong bi hai eai kim d6ng h6 no ru<;1t de'n d6i phai hap tap nhu mQt con l~t d~t ; trong tie'ng hoa am eua nhung tia nuae dang tung tang tren dgu, tren e6 va tie'ng d~m SQt sOC;lt eua cai ban ehai tren lung, toi ung dung ta ta tl tl trlnh dien rat tai nhung dOC;ln nha du<;1e trong cae ban nhC;le mlnh yeu thich . Han ca hai co Linda Trang Bai , Trizzie Phuong Trinh tren sa n khau, toi dam tdnh dien trQn v~n mQt each rat. .. eoe dn ngh~ thu~t. MQt tay toi nhip nhang dgy dgy eai ban ehai eha lung, tay kia dm el,le xa bong xoa nhip, toi d€ trQn tam h6n mlnh VaG ban nhC;le. Hai co ea 51 nay, ne'u rna thay dU<;1C loi trlnh dien song dQng cua toi llie dang tam chac chan phai gap mlnh bcii phl,le (ho~e ... re len goi 911 r6i Ian dung te xiu luon

cung co !). Nhu da noi, mi~ng tai hat, tam h6n tai trgm b6ng vai loi nhC;le, not nhC;le. Ch6 nao quen, tai che' dC;li !Oi, hat tie'p. Ne'u suy nghl khong Iqp nhfi'ng chfi' d€ ehe' bie'n, ne'u khong them th11t bie'n ehe' n6i, tai iiI i, u u il u, a a a a ... eho lien tl,le ban nhC;lc, ho~e toi lam mQt eu lien khue nhay luon qua ban nhC;le khac.

Co Ie giQng hat cua toi eung da die't, tha thie't, trgm am, mui m~n 111m nen chua bao gio toi nghe loi phan nan hay khen ehe gi til dam khan thinh gia trung thanh eua tai la nhfi'ng mie'ng gC;leh men va cae mon llnh kinh trong phong t11m nhu thuoc gQi dgu, xa bong, kern, ban ehai danh rang, van van va van van. V <;1 toi khen ehe the' nao toi khang bie't. Ho~e eu eoi nhu la toi s<;1 Sl! th~t dau long 111m, nen eu gia va ngoan co khong dn bie't. M6i bu6i sang, til lue dung doi dgu vai cai m~t can them ngu eua mlnh trong guang d€ eC;lo rau, va til hk toi u u a a trong mi~ng "dC;lO" truae di~u nhC;le eua mQt bai hat

nao do thl ba da Hie dg u bo di ch6 khae mat r6i . Co Ie ba ton trQng ea sl, bie't ea sl khi n6i nong thuong hay bie'n dC;lng thanh la 51, ho~e la ba khang bie't cau " ... lI/a !Oi rna noi cho vila long nhau" nen danh phai I~ng Ie ra di trong cam nin, dang di ch6 khae, tra lC;li eho tai eai khong gian rieng tu eua mQt nguoi ca SI phong tam n~ng n<;1 vai kie'p dm ban chai ca lung rna ca cua minh.

Nhfi'ng ban nhC;lc toi thich thl rat nhi~u, dung hat de'n he't blnh nuae nong g11n trong garage cung chua hat du<;1e phan nll'a , nhung khang phai lue nao toi cung chl,lp lay bat eu mQt bai nao do d€ hat dC;li. Tai cung tuy thuQc rat nhi~u VaG cai cam hung eua toi va nhfi'ng y tuang dang mien man trong dgu minh. Khi eh<;1t nhln nhfi'ng tia nuae til voi sen vila b11n ra, toi co th€ bat giQng b~ng mQt eu "ngoai hien giql mua thu thanh thot raj ... " ho~c Ille thoang hi~n trong dgu hinh anh eua bai bi€n Nha Trang rna h6i xua co lftn da d~t chan tai, toi lam luon mQt cau

8Ac SAN NGUYEN TR.A.I" NAM 2000

"ngay mai em di , bi~n nhd thuong em gQi v€ ... " . Lue q .o rau, nhln trong guong tha'y cai dftu bu xu va nhung eQng du Wm ehdm eua mInh, toi co th~ dang "hom qua toi den nha em, ra v€ mdi nhd ding quen cay dan", nhung den lue nhln hoi nude nong bao phu tren ta'm guong soi mi;it, nhln dam hoi nude rna rna nhu suong, toi budc luon ra't gQn gang van "ai ludt di ngoai suong gio, khong dung chan den em be bang .. . ". Toi chuy~n nh~c nht:: nhang nhu cai tia laser cua may CD hi~n d~i.

D~i khai, toi dung tam d My rna tam h6n toi, long toi, mang mang hlnh anh eua que nha.

Sang hom nay, trong lue dua cai dftu co da nhi€u hon toe eua mlnh ngay dudi voi sen, mat nham kin, ng§:ng mi;it eho nude troi s~eh thu6e g(>i dftu, mi~ng thl "uu, uuu, Vuuu, uuuuuuu, u u U V U u V .. . " ban nh~e Nii'a H6n Thuong Dau, va trong dftu hi~n len tung ehu trong bai tho ella Thanh Tam Tuy€n da dUQe Ph~m Dlnh Chuong ph6 nh~e, toi d(>t nhien cam tha'y l~nh te nguoi mi;ie dftu dang tam nude nong. Toi cam tha'y gia bu6t tu trong long b6ng dung ua ~t Ian nhanh ra nhu m(>t dQt song nu6t trQn than th~ mlnh. Toi ng(>p thd. Toan than n6i gai 6e. Toi ehdi vdi, hl;!t h~ng . Mat toi khong bi ehut thu6e g(>i dftu nao ehay van rna ttf nhien tha'y cay cay. Toi te eung trong the dung nham mat d~ nude chan hoa tren mi;it mlnh.

Vai ba phut sau, hIe bude ra dung tru'de ta'm guong lOn, tay dm eai khan tam lau kho nude tren than th~, toi nh~n ra ring mlnh d(>t nhien da ua nude mat VI con xue d(>ng den ba't ehQt, gay ra

bdi toi ehoi d~i, dam sii'a Wi va y tho Thanh Tam Tuy€n.

Tho Thanh Tam Tuy€n qua nhung n6t nh~e qua tuy~t ella Ph~m Dlnh Chuong lam toi me m§:n, nhung ehinh nhung hlnh anh va vi~n anh t~o nen do vi~e chi thay d6i m(>t vai ehu trong Wi tho ella ong da lam toi quay quat den rQn nguoi, xue d(>ng den ua nude mat. Toi da ehe l~i, trong dftu mInh, qua giQng hat reo rat ella Julie Quang rna toi tung nghe, von vt::n chi ma'y cau tho dftu tien trong bai Nth H6n Thuong Dau d~ r6i xue d(>ng ehdi vdi trong dau thuong mN nii'a h6n mlnh.

Nhu ra't nhi€u nguoi g6e Giao Chi hi~n dang s6ng d Hoa Ky, h6n toi ehia hai. M(>t nii'a "Made in Am€riea", m(>t nii'a "Made in Vietnam". Trong m(>t nga y, nhung hie ao ao lam vi~e hay b~n biu vdi doi s6ng dfty sue ep d day thl toi s6ng trong eai mta h6n d6 ngo~i, da nh~p cang vo dftu tu khi toi di;it chan den mi€n United States of America nay. "Thai gian can l~i anh eho em ta't ca em oi" toi s6ng trong cai h6n d6 n(>i rna toi da co tu thUd lQt long. D6 n(>i, d6 ngo~i eua toi no xen ke, eai nQ no la'n cai kia hi~n len ba't ehQt ehu toi khong co eai "remote control" nao d~ tat b~t hai eai nii'a h6n eua mlnh. Lue dang phom phom t6ng ga lai xe tren xa 1(> 50, toi co th~ dang vua nghe "nghln trung xa each nguoi da di r6i ... ", vua nhd den con Duong Ph~m Ngu Lao co co con gai rna toi da toe mai sQi ngan sQi dai. Toi dang phe phe trong cai nii'a h6n d6 n(>i eua mlnh thl r6i ba't ehQt, khi tha'y co cai xe den trang eua ma'y ong b~n khong ma'y than thiet lam ella dan dang

53

eh~y nguQe ehi€u, toi v(>i va I ~ t d~t dong luon qua cai h6n d6 ngo~i vdi hlnh anh phai ky ngan phieu tra ti€n ph~t v€ t(>i ehc:li b~o 8, 9 ehl;!e di;im m(>t gio tren ouong. Cu v~ y, hai eai mta h6n toi no tV o(>ng "on" , ttf o(>ng "off', lien tl;!C trong m(>t ngay , Va eu nhu v ~ y VI m(>t ngay thl dftu sao phftn IOn cling nhu mQi ngay.

Nii'a h6n d6 n(>i eua toi tru ngl;! trong tim, no tinh cam, no tha thiet, no da diet. No hu hu that th~t, rna rna £10 £10. Nhung suc niu keo eua no l~i b€n bi nhu nhung sQi day loi toi neo tau vao ben . Can mta h6n d6 ngo~i eua toi no n~m trong dftu . No tinh toan , no logic, no nguyen tae, no phan minh. No tinh thi~t tinh hon. No r6 rang. No dua ra quyet oinh toi phai theo.

Khi dang s6ng trong mta h6n 06 n(>i, toi ngh! den va nhd den ra't nhi€u nhung gl toida tha' y, da cam, da nh~n vo dftu oe, lien tl;!C tu thUd thieu thai eho den ngay roi da't nude mlnh. Cac nha nghien euu bao r~ng trung blnh m(>t ngay, doi mat ghi nh~n va ehuy~n vo dftu oe tu hai tram ngan den hai tram nam ehl;!e ngan hlnh anh. Con sO' lOn qua toi khong tudng tUQng xu~ , va chua bao gio dam ng6i ll;!e oe dem thl't xem mlnh tha'y dUQe bao nhieu ta't ca hlnh anh trong m(>t nga y, tu lue mat nham mat md bu6i sang sdm, eho den lue khuya lac khuya 10 n~m ehieu h6i gia'e ngu trd v€ . . Chua bao gio toi dem thl't eoi xem ma'y nha nghien eUu nay noi thi~t hay noi dua. Theo nguyen tae neu mlnh khong chung minh dUQe m(>t eai di€u gl do la sai thl mlnh phai eha'p nh~n no la di€u khong tr~t, toi khiem nhuQng

54

cha'p nh~n s6 h1Qng hinh anh toi tha'y a muc trung binh tha'p, so so hai tram ngan buc hinh mQt ngay. R6i toi tinh so saluon mQt cu, Wi s6ng a que huang toi t6ng cQng 18 nam, nhan 365 ngay mQt nam vi chi la sau ngan nam tram bay chl,lC ngay. Ne'u la'y trung binh a muc tha'p la trang thai gian toi can a Vi~t Nam ma:t Wi chi chuy€n vo dftu hai tram ngan hlnh anh m6i nga y thl qua muai tam nam d6, toi dil c6 dUQc trong dftu mQt ti ba tram muai b6n tri~u hlnh anh clla que huang mlnh.

MQt ti ba tram tri~u! Con s6 vi d ;;t i, hili hung qua , kinh qua. Tinh nhan di chai voi nhau chl,lp dUQc mQt cu6n phim 24 bo la dil nho nhau dai dai; vQ ch6ng lam dam cuoi chl,lp hinh gioi la:m chung tram ta'm ga:n trong ma'y tap album la duyen nQ dil niu keo cling nga:c r6i. Cai cu6n album ky ni~m clla toi voi que huang nhi€u hlnh a nh nhu v~y nen bao nam r6i , toi s6ng ch~p chon, hic nao cung 10 to rna de'n que nha.

Cai day loi t6i nl'ta h6n d6 nQi clla toi c6 suc niu keo b~n bi VI n6 ke't b~ng mQt ti ba tram muoi b6n tri~u day tol~n.

Khi nl'ta h6n d6 nQi keo v~, tai chan dling a My rna long thl a Vi~t Nam. Nhi~u luc toi tI.f ll,lc tim trong mQt ti ba tram tri~u buc hlnh ky ni~m d€ ttf hoi long, minh thuang que huang mlnh la mlnh thuang cai gl? Con trau ruQng lua u? X;;to! Toi g6c Quang Nam, cha m~ d~n vao Ba L;;tt s6ng tu 3 tu6i , nha ngheo nhung la cong tl't bQt, c6 bie't cay bua c6c chi dau rna bao thuang con trau ruQng lua? Thuang con song u6n khuc u? Ch~ng phai luon. Con song nao l;;ti ch~ng u6n khuc? Thuang

£lAC SAN NGUY~N TRAI + NAM 2000

suang mu, thuang d6i thong? d day xach xe ch;;ty len Lake Tahoe thl tha'y thie'u gi d6i thong voi suang mu. Thong a day can cao han thong a E>a L;;tt, suang mu a day can mu han, can day d~c khong tha'y duang han, dau c6 thie'u dau? Thuang "ngoi trl1ang d;;ti h9C, con duang Duy Tan cay dai b6ng mat"? Cling khong dung. Cay tren con duang toi dil a ma'y thang luc moi v~ Sai Gon chua h~n dil nhi~u, dil cao, va c6 nhi~u b6ng mat b~ng nhii'ng hang cay tren duang J Street dftn de'n trl1ang d;;ti h9C Sac State. Thuang to mi Quang, to bun bo Hue', to pha, to ml u? L;;ti cang khong phai n6t. Bun, pha, ml a day ch~ng thie'u. Cha't IUQng dem vao phong thi nghi~m phan tich ky c6 Ie l;;ti kha han bun pha ml a Vi~t Nam VI tom thit gia vi e h~ . Thuang b;;tn be, hang x6m lang gi~ng? Cling ch~ng phai luon. M6i mQt nguai c6 m6i cUQc dai d€ s6ng. M6i ch~ng duang trang cUQc dai minh d~u c6 them b;;tn be, lang gi~ng moi va d€ l;;ti nhii'ng lang gi~ng, nhii'ng b;;tn be trang ch~ng duang dil di qua . B;;tn be va lang gi~ng mlnh dau c6 luc nao mlnh thie'u dau? Toi c6 nho c6 nghi de'n b;;tn be ngay xua, c6 nghi de'n cac thfty co a ngoi trl1ang cli clla mInh, nhung chuy~n nay cling khong h~n la di€m lam toi thuang que huang minh. R6i ra't th~t voi long , toi cling dil ttf hoi c6 phai minh to tuang de'n que huang VI nai d6 can c6 nguai mlnh " .. .Ia'y nhau ch~ng d~ng... lic hoai nghln nam"? Ra't th~t long, toi tha'y di~u nay cling ch~ng phai. Toi voi "nguai" di qua dai nhau r6i, fi-ni r6i, va xa xua la:m r6i. Boi luc toi

c6 ba't chQt thoang nghI de'n nguai ti ti nhii'ng luc vui bu6n lftn IQn, coi nhu cho c6 them chut ma:m, chut mu6i, m~n rna d~m da chut xiu cai thua con tim clia minh n6 moi bie't rung rung v~y thoi, cho khi Wi to tuang de'n que huang thl trong dj que huang rna toi to tuang n6 khong nha't thie't luc nao cling c6 b6ng dang clla "nang" a trong.

Toi khong ro rang la mlnh thuang dj gi a que nha. Ban ong thuang dan ba c6 th€ k€ l€ mQt thuc1ng t6c xoa duoi ga , hai thuang an n6i m~n rna c6 duyen, ba thuang. .. b6n thuang... . nam thuang... sau thuang.. . K€ g9n gang ch6ng vanh mQt leo toi muai thuang. Toi khong bie't ma'y nguai My g6c Giao Chi khac thl nhu the' nao chu rieng toi thl toi chiu. Bi€u k€ dich xac nam cai thuang que nha toi k€ khong toi . V~y rna toi cu thuang hoai. Nhii'ng cai lam toi thuang n6 cli rna rna ao ao rna l;;ti ra't ro net. N6 10 to rna rna l;;ti ra't thtfc. N6 hu hu ao ao rna l;;ti chlnh lnh. N6 lam toi cu u hoai, dftu 6c cu va'n vuong, cu bai bai de'n cai mi~n da't a tu6t lu6t phia ben kia ba dai duang .

N6 khie'n toi , nhu qua ma'y cau trong ban Nlta H6n Thuang Bau rna toi dil sl'ta Wi l;;ti , v~n cli thuang xuyen

xua

"Nhilm milt. Cho toi tim m9t thoang que

Cho toi vJ que cu nen tho Cho toi g(ip que trang uC/c

mo ... " Tit bao nam qua , khi lai xe

ngang qua quilng duang c6 nhung cay Palm - cu t;;tm g9i lo;;ti cay nay la... dita My - thl trong dftu toi l;;ti hi~n len ngay nhii'ng hang dua

E>Ac SAN NGUYEN TRAI'" NAM 2000

thu thiet, c6 tni i dang hoang, a Cam Ranh, a Tuy Hoa ... nhung nai toi da: thay nhung hang dua thu thi~t nay. Va y nghi so sanh, thay "dua mlnh" d~p han "dua MY" l;:ti hi~n len trong d~u, dua den ket lu?n: clua My a Cali ~, ch~ng c6 trai! Dua khong trai nhu ... con gai thieu con trai. (Ai mu6n nghi tiep the nao d6 thl cu v i~c nghi) .

Khi lang thang a nhung ben tau vung bi€n San Pedro, Long Beach, hay be n la u d9C ba song a Old Sacramento, trong d~u toi cu hien len hlnh anh cua nhung hang quan doc thea ben tau Sai Gon. Toi phe blnh trang d~u mQt cach rat ngang phe r~ng dan My qua thi~t can ... Ch?ffi tien, chua biet thuang thU'c thu an hQt vit lQn, an ml , an xoi, an che, v.v ... a nhung nai tlnh tu nhu the na y.

Khi di den bat cu nai nao c6 dong hang quail cua nguai Vi~t, to i cling deu tim vao nhung ti~m an c6 ban m6n ml Quang d€ r6i vua an, vua cham di€m trong cai nua h6n d6 nQi dng la ccii to ml nay so voi to mi cua ba Chin Ml Quang trong con hem b~c ngang duang Hai Ba Trung voi duang Phan Dlnh Phung a Da L;:tt thl can chua b~ng. Ml Quang a Bolsa, ml Quang a San Jose , a Sacramento, v.v ... khong so l;:ti to ml Quang ... Da L;:tt! Ngay ca luc di voi may "on", may "mt$" b;:tn rnlnh vao quan hung chi g9i thu mQt to bun bo Hue, m6n an rna ong b~n van Tr~n Kiem DO~lll cua toi da: long tr9ng nang niu b~ng hai tay, thiet

tha hit ha b~ng mlii, ng~m mQt dch trlu men b~ng m~t va an b~ng ... tam h6n "Ve Hue" cua 6ng, toi thay bun bo Hue a dau cling thua di to bun toi da: an a di quan ll,lp xl,lp ben c;:tnh ben xe Da L;:tt.

Chua het, khi toi ve ki€u va lam ccii vuan sau nha , toi cling cO' g~ng xep may cl,lc da btf btf ch6 nay, xay cai hang g;:tch cong cong d~ng kia, tr6ng hai ba cay thong, d.y dua (My) ke ben cai san 16t g;:tch do v.v ... d€ cho n6 gi6ng di vuan di canh a Vi~t N am - m~c d~u h6i a Vit$t Nam ban than toi chua c6 cai vuan nao ca. Trong nhung ngay tuang d6i khong l;:tnh, toi v~n thich gac dng l~c lu tren di yang sau nha , d€ long l~ng d9ng, lam mQt ti ti "chieu chieu ra ... n~m nga sau ... ".

R6i di tham b;:tn be a day, toi d€ y thay da sO' c6 ve cling nhu toi . Nguai nao c6 nha c6 cua r6i thl cling lui cui lam di han non bQ , lam ccii san lat g;:tch, lam nhung ch~u ki€ng, tr6ng dan b~u, dan bi.. . cho c6 ve Vi~t Nam. Va nhung nguai dang a chung cu thl th€ nao truoc nha, ho~c sau he ,

55

cling c6 cay at, ch?u rau hung, rau thorn , diep ca, blli sa.. . d€ an (dT nhien) va d€ thinh thoang chieu chieu dung tuoi nuoc nho bl,li sa, dam diep ca, rau thorn, rau hung , cay at a que huang mlnh. Bai V?y rna a My di tlmnha Viet Nam rat d~ , nhln cai 16i cham s6e vuan truoc , vuan sa u; nhln dam rau, bui sa... la nhan ra li e n.

T6m l;:ti , d;:ti khai la khi m~t toi vua nhln thay mQt hlnh anh nao d6 a day , cai may vi tfnh trong tim toi n6 chay di ao, va chi trong tich t~c , n6 loi trong cai bQ nho kinh khiep cua n6 ra roi d~y len d~u toi hlnh anh li e n he toi da: thay a que nM .

Toi khong thien vi qua mere den d6i phai nghi dng di gl cua que huang cling han a day. Khi di ngang qua nhung d6ng lu a bat ngat d9C theo xa lQ sO' 5 g~n Sacramento, toi nghi ve nhung d6ng lUa mlnh da: thay a mien Nam, a ngoai Trung, r6i long thl cu uoc ao phai chi dan mlnh cling c6 dUQc nhung may m6c nong nghi~p hi~n d;:ti nhua day d€ viec canh nong bot kh6 ctfc .

Nhung khi lai xe di xa , toi thuang c6 y nghi phiti chi duang xa a Vi~t N am dUQc rna rQng , dUQc bang ph~ng nhu duang xa a day. Lai xe ban dem, nhln nhung mieng nhtfa pha n chieu anh sang g~n tren m~t duong, toi v~n cu phai chi duang xa a Vi~t Nam cling c6 g~n may mieng nhtfa nhu V?y d€ nguai lai xe tha y duang.

Nhung bu6i sang di lam ngang qua khuc

56

duang co darn con nit dang cap s.ach toi truong, nhln darn con nit My toi lien tudng ngay den darn con nit d Vi~t Nam; roi ngo tha'y chI so so cai truang ti€u h9C (ho~c trung h9C) thoi rna da day n9 n6i tiep day kia tren ca mQt khu da't rQng, toi nghi' ngay den chuy~n phai chi que huang mlnh cung co dUQc nhung ngoi truang khang trang nhu v~y d€ con nit Vi~t Na m tlJi no h9C cho ... da!

Khi nhln th~ng con mlnh vung viii nhung chiec xe ltYa , xe cuu hoa ch<:lY pin do choi clla no tren san nha, cai choi cai pha, toi hlnh dung ngay den nhung mon do choi tlj bien ttt di~ n clla darn con nit d Vi~t Nam, roi nghi' phai chi toi gdi v~ do duoc ma'y cai do choi cua con toi cho tl,li no mung.

Toi cu thien vi tha'y cai gl d day cling khong b~ng, va toi cu "phai chi" nhu v~y lien mien ngay nay qua ngay khac bao nhieu nam roi .

CU the, trong d~u toi hie nao CLlllg co y tLrdng dU'Qc nhln , dUQc tha y. dUQc s6ng tren que huang minh.

Toi om y tudng se v~ s6ng d Vi~t Nam tu ngay moi den Hoa Ky.

Chuy~n v~ s6ng a Vi~t Nam c6 n~m trong du tlnh v~ tuong lai cua tOi. Day ia di~u to i mong uoc mot ngay nao do mlnh se thttc hi~n dUQc. Ng~m nghi' ky thl tha'y chua ng chuang, va co ve vong on bQi nghia voi ti~n nhan Hue Ky qu6c nua, nhung thi~t tlnh la s6ng a day ph~n lOn tu6i dai minh roi , ail boi iQi, t~m mat trong cai dong iinh dQng clla oai s6ng tan tie n, va thlJ hUdng biet bao quy~n lQi cua mQt nguai dan xu nay nhi~u nam roi, rna hic nao toi cling cam

E>Ac SAN NGUYEN TRAI" NAM 2000

tha'y mlnh nhu nguai dung ben l~, m~t ha hung nhln va long ra't it rung dQng VI nhung gl dang xa y ra quanh mlnh. Tu nga y chan uot chan rao den day, va cho den gia nay , toi v~n tha'y toi la nguai Vi~t dang "s6ng t<:lm" tren da't dai clla "tl,li My".

Nhu ph~n lOn nhung nguai dang mon men ron ren khong darn buoc d~n d~n den cai tu6i "tri thien m~nh", ho~c nhung nguai dang a trong lUa tu6i nam bo nay , toi thuang nghi' v~ nhung di~u toi mu6n ho~c dtt tlnh se lam trong cai tu6i v~ hUll clla mlnh. Thai gian co nhung cai quai dan nghi' khong ra Ie. Ngay toi "xuan xanh", ngo ngac nhucon nai yang khe l~n o~u tien d~t buoc tren la kho xu My, cho den nay yeO mQt Cll da xa'p Xl cling g~n ba chl,lc nien . Thai gian clla qua khu ch<:lY nhanh nhu xe tam may moi keng, sO' tay , d6 xang super unleaded 92 dQ . Can thai gian truoc m~t clla mQt dai nguai sao tha'y no bo nhu xe ... bo doi. Cham ch<:lP, Ijch kjch , cha thea bao nhie u ni~m noi n~ng n~ , va can co noi sQ hai la let can khong toi nua.

Tuong ttt nhu dtt tlnh cua nhi~u b~ng huu , dUQc biet qua nhung l~n nghe h9 tam Stt, du tlnh cua toi la mQt ngay nao do , hic cac con toi da truang thanh - dai khai la khi nao tl,li no h9C hanh xong xuoi, co cong an vi~c lam, ttt l~p roi - thl vQ chong toi se dong v~ Vi~t Nam d, s6ng tr9n v~n mQt tram ph~ n tram trong l1IYa hon do nQi cua minh. Luc do, vQ chong toi xa'p xi nam ma'y sa u chuc roi, khoe kho~n voi trach nhi~m roi. Tha ho di dau cling dUQc. Toi se: " ... v~ que cli nen tho, g~p que trong uoc mo ... "

Nhung nhu m9i nguai, toi thuong b~ng tim, lam vi~c b~ng d~u. Khi dtt kien v~ tuong lai, toi suy nghi' voi Stt tinh toan ra't thttc te v~ ta't ca nhung di€m phai ngh) den. Toi logic dn tr9ng va ky luang trong cai l1IYa hon "made in America" clla mlnh roi phai cha'p nh~n nhung ly lu~n nay sinh tu mY a ph~n hon nay. Quyet ojnh no dua ra toi phai lam thea VI nhu oa noi d ph~n truoe day, khi minh khong chung minh dUQc mQt oi~u gl do la sai thl mlnh phai cha'p nh~n no khong tr~t. Co gi oi nua thll1lYa hon do ngo<:li nay no ra't. .. My , no bao v~ 10 l~ng cho toi cling chi VI quy~n lQi rieng cua no . Toi can, no can. Toi ai, no tieu dieu mi~n ClrC l<:lc , ho~c mi~n dja ngl,lc.

Toi da suy ngh) la voi da lam vi~c tu nhi~u nam nay, gia nhu khong co mQt di~u bat thuang nao do xay ra thl khi thu yen go n gang l<:li, sau tu6i S5 vQ chong toi co th€ tuong d6i co oUQc mQt cUQc s6ng khong pha i 10 I~ng v~ nhu du tai chanh cho I ~ m a Vi~t Nam. Lau nay , 10 s6ng va s6ng 10 nhu v~y qua du roi . Toi ngh) se s6ng trong mQt din nha nho nho a Da L<:lt, kiem mQt cha n day Anh van a mQt cai trL(ang trung ti €u h9C nao 00 ho~c mQt chan djch thu~ t sach bao d mQt noi nao 00, lam vi~c khong luang d€ chia vo i cai dam con nit hie u h9C Viet Nam mQt chut kie'n thuc chuyen mon cua mlnh. R6i thl toi se thu xep d€ ran rna c1i , rna tha'y , ma s6ng trong cai que huang cua minh. VQ toi se lam gl do th1.. . h~u xet. Ba da tong phu voi toi lau nay roi thl toi ch~c ba cling khong Ctt ntt cai chuy~n cling toi giang ho tren que huang trong

E>Ac SAN NGUYEN TRAI" NAM 2000

tu6i gia. Ba se chi€u y toi, "cho toi v€ que cli nen tho, cho toi g~p que trong uoc mQ ... " Nhung r6i di cau titp theo trong bai hat n6 lam toi te tai : "Hay chi la giac rna thoi?" Cai di€u toi muon lam, muon v€ que cli nen tho, muon g~p que trong uoc rna d6 , toi c6 thtfc hi~n dUQc khong, hay n6 chi la giac rna thoi?

Toi suy ngh), phan tich voi stf tfnh toan rat thtfc tt nhung "di€u ki~n ~ t c6 va du" d~ mlnh thtfc hi ~n cai chuy~n tra l~i s6ng nai que nha. Truoc nhat, dtn cai hie toi "v€ huu" d6 , th~ cht chinh tri a Vi~t Nam n6 nhu tht nao? Ngay con di hQc, nhu rat nhi€u chu nghe non khac, toi tang ve vo i nuoi chi lOn, mong "lam quan" d~ "giup dan giup nuoc". 8l;mg cu 75 lQn tung pheo, r6i dng IOn tu6i dng rna dUQC m~t, dng thay dUQc chuy~n doi, toi dng thea d~o Uio, chi IOn toi xep lep. Them VaG d6 , qua nhung titp xuc, dUQc nghe nhung Wi tam tlnh cua nhi€u bang huu cao nien da tang "lam quan", toi dng tiem nghie m dUQc di phu du cua cong danh. Ta nhi€u nam qua, toi da d~p mQi chi IOn chi nho d~ thl,l hUdng t~n tlnh cai thu lam anh dan den , rung dui cuoi cQt tren nhung di d6m cua nhung ke loi nhoi mu6n "quan" lOn, "quan" be trong t~p th~ nguoi mlnh. Toi thay lam dan qua da , qua thu vi. Toi thay lam dan la suong nhat, khoe nhat. Sau thai gian lam dan My g6c Giao Crn, toi mu6n v€ Vi~t Nam dUQc lam dan Giao Chi g6c 8~i C6 Vi~t, huang thl,l cai thu lam dan Vi~t tren dat nuoc Vi~t. Nhung van d€ d~t ra la lam nguoi dan, toi c6 hit c6 tha dUQc cai khong khi ttf do khi s6ng tren

que huang mlnh; toi c6 c6 dUQc nhung di ttf do va nhung quy€n can ban cua mQt nguoi dan, nhu toi da c6 va da s6ng trong n€n tang d6 ta bao nhieu nam nay tren dat nguoi; hay toi phai s6ng pMp ph6ng trong au lo? Cai mau Quang Nam hay cai cua toi , m~c d~u da dUQc khi h~u trong mat cua 8a L~t lam cho loang ra nhi€u l~m r6i , nhung a day thinh thoang toi v~n IOn hQng khi g~p chuy~n bat blnh, chuy~n trai tai gai m~t. V€ que huang s6ng, toi c6 con dUQc phep va dUQc quy€n thinh thoang ha hQng la lang hay khong, hay l~i phai sQ bi di cai t~o rna im 11m nhu con htn?

Toi mu6n s6ng a que nha nhu mQt con nguoi chu toi khong mu6n s6ng a d6 nhu mQt con chuQt luc nao cling phai d€ phong, luc nao cling phai ph~p ph6ng v~nh tai nghe ng6ng, canh chang hi~m nguy. Toi v~n mu6n cuoi cQt ha he khi thay chuy~n d6m. Va toi mu6n s6ng a que nha nhu mQt con nguoi chu khong muon v€ b~n lam con htn.

Chang d6 khong thoi cling du lam cho toi thay r6 rang chuy~n v€ s6ng a que huang chua chi rna da nhieu khe qua co! Nhieu khe thi~t !lnh!

Cai ph~n h6n d6 ngo~i cua toi con phan tich mQt di~m rat khong th~ khong ngh) toi dUQC, va rat quan trQng nua, la di€u ki~n y tt thitt ytu cho di than th~ over miles cua nhung nguoi IOn tu6i. Sau chu Hio cua chu ky mQt doi nguoi la chu b~nh. Va n6i dtn chu b~nh la phai n6i dtn chuy~n nha thuang, chuy~n bac sT, chuy~n may m6c y khoa. Moi da y, mQt nguoi em cua toi sau dip v€ Vi~t Nam nghien cuu v€ b~nh

57

tim c6 dem qua mQt so hlnh a nh cho thay thtfc tr~ng cua van d~ cham s6c y tt cho dan chung sau hai muai may nam "titn bQ". The tham l~m . The thitt l ~m. Y SI Vi~t Nam bay gio khong thi t u nhung nguoi c6 kha nang va ta m h6n, nhung hQ c6 gioi va c6 luang tam dch may cling b6 tay vl thitu th6n phuong ti~n, thi t u thu6c men chua tri b~nh nhan. Thit u thu6c men phuong ti ~ n VI duong nhu nhung nguoi thea chan bac H6 chi thuang dan khoe m~nh chu khong may thfch dan b~nh . HQ ch~ng tha dem ngan quy qu6c gia ra b~t dan khoe m~nh di lao dQng xay di con duong mang ten bac a tuot luot tren nui cho khi tan bQ hon la danh ti€n d6 u'u tien cho v i ~c cham s6c nhung nguoi khong con h6 hai phan khai lao dQng dUQc. Them VaG d6 l~i con van d€ chut it ti€n gl trong ngan sach y tt n6 cling da ch~y qua ngan hang Thl,ly S) htt r6i .

Han hai muai nam qua , voi da titn bQ sieu vi~t cua nga nh y khoa trong cht dQ u'u vi~t a Vi~t Nam hien thai, toi rat so d i vi~n . . anh ngay nao d6 phai dem di xac than over miles cua mlnh vaG nha thuang a Vi~t Nam d~ tune up ho~c la d~ sl'ra chua, thay d6 phl,l tung. May buc hlnh nguoi em dem v€ cho thay khan bit m~t cua bac sT, y ta, dUQc phai chung voi nhung tam khan trai giuong, khan lau, bao cao su bQc tay v.v ... bay phat phoi tren hang day kern , ngay ben qnh con muong l~y lQi rac ruoi ; nhung buc hlnh chllP trong phong h6i sinh cho tha:y tren m6i giu'ong c6 hai b~nh nhan dang nam cheo queo ... ran h6i sinh, lam toi thuang cam cho dan

58

mlnh b6n ph~n rna hiii scj cho vi~n anh phai dn de'n nha thuong d Vi~t Nam cua toi tdi sau ph~n. Hai muoi nam qua "nudc ta" dii tie'n bO, thuc hi~n ducjc nhung budc nhay vQt xa tu6t lu6t.. . ra dang sau nhu the'; hai muoi nam tdi se ra sao?

Cai ph~n h6n "made in America" cua toi, v6n ra't 10 liing bao v~ va v6n ra't g~n b6 vdi than xac cua toi , n6 phgn tach xong r6i n6 nh~n dinh cai chuy~n trd l<,ti Viet Nam d~ s6ng cua toi la "No way , Jose! " Dich ra tie'ng Vi~t la "Bo qua di Tam!"

Cai h6n "made in America" eua toi can phan tach. D~u mu6n dfru khong gl, toi dii hoi nh~p ao ao vao doi s6ng, vao xii hoi va vao van h6a xu nguoi . Nhung th6i quen, t~p quan (va n6i cho xom tll chu t dinh, tu tudng nua) cua bao nhie u nam tren xu nguoi ch~e eh~n se khong giup toi d~ dang "tai hoi nh~p" vao doi s6ng na i que nha.

Nhi~ u nguoi ra di nam muoi nam, lam mot chuye'n Vi~t Ki~u na m ba tu~n trd l<:ti Vi~ t Nam dii ren n6ng, ren blli , ren dong due eh~t h~p , ren thie'u ti~ n nghi , thi e'u v~ sinh , chiu khong tha'u . Nhi~u nguoi khac , tham thu y han va e6 ehi ~ u sau hon , ren v~ V? t cha't thl it rna ren v~ va'n d~ tam linh thl nhi ~ u , voi khong it quan nga i. Mot anh b<:tn nguoi Nam cua toi, qua My nam 82, dii ra't th~t long qua cau n6i: " tui dz~ b~n tui tha'y tui ngu han hQ nhi~u qua. MInh d My lau chung nao mlnh dam ra mlnh tho ngay va ngu nhu ma'y thang My. Minh dz~ Oziet Nam mlnh ehai h6 ng l<:ti dzoi nguoi d b~n!"

Cau n6i cua anh b<:tn nghe

E>AC SAN NGUYEN TRAI'" NAM 2000

vUI vui rna chua x6t, dau ddn, n6i len mot thll'c tr;;tng b~t buOc phai nhln nh~n la it nhi~u gl , qua bao nhieu nam troi s6ng du'di mN che' dO chi bie't tri dan rna khong bie't d<:ty dan, l<:ti can bip dan nua, gia tri d<:to duc trong long ra't nhi~u nguoi dan Vi~t Nam dii VI hoan canh s6ng rna bi lung lay khong phai it. N6i ra c6 th~ dong ch<:tm, va bi dy nua , nhung rna cling nhu ra't nhi~u nguoi dii nhln nh?n, sll' th?t la dan mlnh sau nay eoi bo phue t<:tP han ngay xua nhi~u l~m.

Ke e6 chut quy~n hanh thl long ha nh. Nguoi khong quy~n hanh thl phai "uy~n ehuy~n" . d be n Due, bue tuong 0 nhlle dii sup ca chlle nam r6i rna da n Tay Duc v~n dang dien dfr u voi d6ng huang cua hQ ben Dong Duc. Gia ti mai m6t nay dang cong san Vi~t Nam ti n;;tn qua ... Cu Ba thl bao nhieu nam sau d6 ph~ n tam linh cua nguoi Vi~t Nam moi phllc h6i trd l<:ti? Cfrn bao nhieu nam moi lam phai nh<:tt di di vi~c tr6ng nguoi t~m b?y tram nam cua ong H6?

N6i cho ngay, ne'u chi ban v~ va'n d~ ti~n nghi cua doi s6ng thl thi~t tlnh la d My nhi~u nam, s6ng trong nhung cai ti~n nghi dffy du, toi trd thanh loai nguoi chiu l;;tnh ra't dd rna l<:ti eh~ng ua n6ng nll'c . Mua dong, tui l ~p c~p

than l;;tnh hie mdi buoe len xe . Mua he , ra ngoai la toi toat m6 hoi la n6ng. Mai m6t, d tu6 i 60, bi~u toi dem di than sau b6 eua mlnh chQi nhau voi cai n6ng dien nguoi cua Sai Gon khong e6 rna y l;;tnh ho~c cai l<:tnh e rang ban

dem cua Da Lat khong e6 may sudi, n6i th~ng ra la toi tha'y khong ha'p d~n l~m l~m . Tuy nhien, n6ng l<:tnh la... b~nh eua Troi. C6 mu6n d6i cling khong d6i n6i nen toi nghl mlnh cha'p nh~n ducjc. V~ nuoc, mlnh n6ng toa t m6 hoi rie't r6i mlnh quen, ttl' nhien se tha' y .. . rna t thea lo i "n~ng Sai Gon anh di rna ch<;1t mat"; can mlnh lanh thl mlnh ran qua'n the m di m~n , b~n them hai ba cai ao, ho~c dem hai di than sau b6 cua mlnh vo i v<;1 ra rna ea eai bai "em ai , nep vao long anh ... ", thl eh~c eli ng a'm ap ph~n nao. Can blli b~m, ch?t h~p , thie'u ti~n nghi .. . la chuy~n nho! Di~ u rna to i nghl

la mlnh se chiu khong n6i, se khong dch nao d6i ph6 duae, la mlnh se bi ky thi tre n ehinh que huang mlnh . Toi se la "Viet ki~u" trong m~t hang x6m, ba con la ng gi~ng. Vi~c dU<;1e ra nuoe ngoa i, "du<;1c s6ng d~y du , du thua , do la tren cay cu tho ta y rna la' y" ... trd thanh mot cai "toi" kh6 ehoi di i; va d~u eho toi c6 te' nhi nhu the nao di nua , c6 cO' g~ ng song hoa mlnh the nao di nua , thl d6i voi ba con ha ng x6m lang gi~ng, to i cling v~n se la Vi~t ki~ u , chu

E>Ac SAN NGUYEN TRAI .. NAM 2000

khong phai la nguoi Vi~t nhu h9. Toi se la "doi tu<;lng" cua phan bl , cua ken qta soi moc, ho~c cua ganh ghet ti hi~m. Anh cong an -noi d;:ti mi~ng, ne'u Wc a'y can cong an! - se ghe tham toi, hoi tham "hao-a-ru" mQt phat, moi toi de'n tru sa "dj nam thu ttlC dgu tien" rnQt phat. Ba ban qugn ao se tinh gia d~c bj~t "bot" cho Vi~t ki~u mQt ti, giam gia cai ao len tu nam chtlc ngan d6ng "xuong" can chi co mQt tram ngan. R6i ne'u rang long toc b;:tc phai di tham cac ong cac ba nha sT thl h9 cGng se VI tlnh nghTa rna tinh gia d~c bi~t, "on sale", nh6 mQt cai, tinh giL. nguyen ham!

MInh song tren que huang rnlnh rn a di dau mlnh cling tha'y mlnh dU<;lC doi xii' nhu mQt anh Man moi a nui xuong thl thi~t dau long.

Them vao do, cai nii'a h6n "made in America" no can quo tay quo chan chi cho toi tha'y la chinh cai than cay toi cling da m9c du<;lC ra't nhi~u canh, r€, sau baa nhjeu nam a xu nay. Cac can toj da sinh ra va IOn len a da y, ttli no nhu trai chuoi, yang ngoai trang trang, thuang ham-ba-ga han thuang pha. Bat ttli no "thuang" cai xu Vi~t Nam ttli no chua h~ tha' y, "v~" cai nai t"tIi no chua h~ d~t chan toi d€ song la di~u khong lam dU<;lc . R6i day , mai mot ttli no se la'y v<;l la'y ch6ng sinh can de cai, v<;l ch6ng toi se co chau nQi chau ngo;:ti . Nhu nhung ong nhung ba b;:tn cao nien han mlnh hi~n gio, v<;l ch6ng toi cling se gffn can gffn chau thl dien cai dffu rna song xa ttli no l;:ti thuang nho chiu khong tha'u. Toi la dan ong rna can cam tha'y v~y r6i huang chi v<;l toi. R6i can anh

em h9 hang b~ng huu a xu nay nua. Cai chuy~n v~ Vi~t Nam song coi v~y cho cling k~t. Bung cay non di ca'y nai khac thl can lam du<;lc. Doi mQt cay "trung thll" ma'y muai nam dem tr6ng nai khac coi bQ khong d€ dang. Dem ca dnh la r€ thea thl khong dem dU<;lc, rna ch~t he't r€ la dnh thl cay khong song d~ng - ho~c se song cha va nhu cay cQt den vo tri vo giac.

Toi suy nghT ta't ca nhung di~u kien at co va du do r6i, toi tha' y ra't r6 rang mQt di~u ra't th1/c la mInh, cling se nhu nhi~u nguoi khac, se ch£ng baa gio tra l;:ti d€ song tr9n v~n tren que huang cua mlnh. Vi~c tra v~ d€ song, th1/c te', chi la gia'c rna thoi!

No chi la gia'c rna thoi khong nhung doi voi rieng mQt rnlnh toi, rna cling chi la gia'c rna thoi dOl voi baa nhieu nguoi khac nua. Nha't la voi nhung b~ng huu IOn tu6i rna toi co duyen du<;lC quen bie't r6i thanh than thuang. Nhung nguoi toi g9i b~ng bac, chu, ho~c nhung nguoi toi g9i b~ng anh, chi cho than m~t, m~c dgu tu6i h9 han toi co de'n mQt hai giap. Blnh nhu dng IOn tu6i, toi dng hay suy nghT de'n va cang cam thong han voi nhung ong gia ba ca nay. Toi thuong hlnh dung de'n h9 khi d1/ kie'n v~ tuang lai. Toi nghT de'n cai day loi toi ke't b~ng nhung s<;li to hlnh anh que huang cua mlnh. Muoi tam nam thoi, khong la baa nhieu ca, rna da b~n bi, niu keo khong roi. Can S<;li day cua nhung nguoi than, b~ng huu, co de'n rna' y ch"tIC nam hay la gffn tr9n cUQc doi h9 a que huang. Lam sao h9 song a day rna khong bi cai h6n "made in Vietnam" cua h9 lam cho nggy ng~t, 10 to rna dem

59

ngay ? Lam sao h9 chiu cho tha'u? Toi "may man" chi song tre n que huang thai gian chua la baa, va a day toi can ham ho bon chen song, can lu bu voi cong vi~c cua mlnh; a day toi xoay xoay ch;:ty nha y trong cai h6n "made in America" ra't nhi~u gio trong rnQt ngay, rna toi can dieu dung, huang chi la nhung nguoi than , b~ng huu IOn tu6i nay. Toi lien tuang de'n nhung khuon rn~t da co nhi~u net thai gian cua b~ng huu IOn tu6i han mInh, toi nghT de'n anh mat da chung kie'n bie't baa dau thuang cua nhung b~ng huu cao nien, r6i toi nghT de'n uoc rna cua h9, UOC rna khong khac gl voi uoc rna clia toi , mQt ngay nao do se co co hQi dU<;lC v~ song tren que nha; t1/ nhien toi tha'y xot xa. Ben c;:tnh nhung 19n g~p go tay bat m~t mung, ben c;:tnh nhung nu cuoi, lOi noi te'u luc h9P m~t , tham vie'ng, toi bie't long h9 can n~ng n~ han toi ra't nhi~u m6i khi lang d9ng suy nghT v~ que nM. Luc h9 lui thui a vuon sau, san truoc, khi can cai h9 da di lam, di h9C, ho~c da roi xa, toi doan la h9 can ng~t nggy trong hlnh anh que huang ga'p tram 19n toi. Ngay giO phut nay , co baa nhieu b~ng huu cua toi dang quay quat nho v~ que huang? Co baa nhieu b~ng huu IOn tu6i han toi dang nghT de'n chuy~n mQt ngay nao do se v~ song a que nha? Va co baa nhieu b~ng huu dang tu' lu, suy nghT nhung di~u toi dang suy nghT, r6i btli ngui, xot xa, nhu toi dang xot xa, bui ngui, nMn ra r~ng vi~c tra v~ song a que huang mlnh no chi la gia'c rna thoi!

No chi la gia'c rna thoi, nhu gia'c rna lam loai ca h6i (ca salmon) rna toi da co 19n nghi: de'n

60

cach day nhi~u nam. Ca salmon sanh d ngu6n, IOn len ra bi~n so'ng, r6i ba't cha'p mQi gh~nh thac nguQc dong trd v~ d~ de trung, ca'y trung, r6i che't, than xac Id loet ben dong.

Di~u do vftn canh canh ben long toi. Doi khi, trong nhung thang 11 , 12, toi vftn thuong ra dung ben bo song American River, gftn d~p nuoc Nimbus Dam , nhln xac than trfty tn,la lC5 loet clla nhung con ca Salmon dang d~p dlnh theo song nuoc ta'p ben bo rna thuang cam, xen Iftn chut kinh ph\,Ic, nguong mQ. Nhung r6i khi nghI de'n vi~c trd v~ que huang d~ so'ng clla chfnh ban than mInh, toi bie't khon g bao gio toi dam bat chuoc loai ca Salmon. Ca Salmon ngon lanh dam can da m ba't k~ thac gh~nh quay v~ nai chon nhau cat ro'n (?) clla no , r6i che't, tai VI no han toi cai ch6 khong co nhung suy tinh phuc t~p eLla mQt con nguoi. Ca Salmon no dam ngon lanh chai b~o t~i VI no la.. . con ca . Toi dung ben bo song, toi nhln than xac ra roi clla no, vl... toi la con nguoi. MQt con nguoi Vi~t Nam dang a m gia'c ma trd v~ ngu6n cQi cUa mlnh . Trong dgu con ca Salomon kh6ng bie't co gl khong ehu ca n trong dftu toi ngoai eai mla h6n "made in Vietnam" thai thue toi trd v~ can co cai mta h6n "made in America" am cung, giU' eh ~ t , keo d ng toi l~i, bat toi so'ng cho he't eUQe doi ella mQt nguoi Viet tren da't My .

Nai toi lam vi~e n~m ngay tren duong Stockton Boulevard,

BAc SAN NGUYEN TRAI+ NAM 2000

nga y nao co cong vi~c toi cung phai lai xe ch~y len ch~y xuo'ng cai tf\,lC lQ t~p trung cac sinh ho~t Vi~t Nam nay it nha't vai ba Iftn. Toi doan la cling nhu toi, nhung nguoi Vi~t khac - nha't la nhung b~ng hU'u cao nien han mlnh - khi di tren con duong na y d~u tha' y hi~n t~i va tuang lai cua mQt doi nguoi no ra't r6 net ngay d goc duong Stockton voi duong Lemon Hill. Ben nay la chQ VInh Phat, buon ban cae thu dn thie't va gftn gui nha't voi sl! so'ng la thuc an, g~o, mam, thit, ea; can

phia ben kia duong la nha quan va nghIa trang Sacramento Memorial Lawn, nai rna nguoi b~n van ella toi la Nguy~n Han Thu da ra't van chuang ph\,I d~ Vi~t ngu ra thanh "Khu Chung Cu VInh Cii'u". Cai bon chen, soi dQng, ella mQt doi nguoi mong dUQc vInh phat ra't c~n k~ voi cai hi~n nhien, tinh l~ng clla Sli vInh cii'u. VInh cii'u la la muon nien, duang nhien se de'n. VInh phat la tinh toan, la t~m thoi , la mong

? •

mOl. Sang nay, toi tha'y ra't r6 net,

qua ma'y cau tho dUQc sii'a Wi, di~u mlnh da rna h6 trong dftu, di~u mlnh sQ hai, la voi ta't ca phan tach va suy tfnh Clla 19 tri trong cai nii'a h6n "made in America", nhung "thoang que xua ... que cu nen tho .. . g~p que toi uoc rna" ro't cUQe, ra't thue, "chi la gia'c rna thoi" va gia'c rna nay dang che't trong toi. Theo ngay thang, va theo than xae cang ngay cang them miles clla

mlnh, "que nha dang ehe't trong toi" - Noi dung han , dl! tinh mQt ngay nao do se v~ so'ng mQt tram phftn tram, so'ng trQn ven la nguoi Vi~t chu khong phai la Vi~t ki~u nai que huang mInh , dang ra't thlie va ra't dau xot ua tan theo cai than xac over miles clla mlnh. Toi se pha i danh do~n cha'p nh~n thlie te'o Va toi se phai "nghe long tie'c nuo'i, nho thuang suo't doi" suo't phftn do i can l ~i ella mlnh.

Cai xe thoi gian ca n l~i eua eUQc doi toi do con bo doi nheo loi be suon keo di dang lieh kich, lieh kjeh ti e'n toi . Toi dang d

tu6i trung nie n. Cae con to i se IOn . Ne'u Troi Da t thuang , t\,Ii no se nen nguoi , se co gia dlnh sinh con de cai. Va ne'u Troi Da't thuang, vQ eh6ng toi se de'n eai tu6i cao nien nhu nhung b~ng huu cao nien rna mlnh dang co . Cae con toi se co cu<)c so'ng rieng tu clla t\,Ii no, roi xa . Toi voi ba xa se nhu nhi~u b~ng huu IOn tu6i hon mlnh bay gio, l§'n qu§'n san truoe vuon sau "co' gang vui len ma

EJAc SAN NGUYEN TRAI" NAM 2000

THO CAO DONG KHANH

tu6i con chim quyen

a tre n m~t trang thay me do dia chan

ngLfoi ta len troi tOi xuong a voi em

ngLfoi ta up Ie n dau tOi co chuang d~i sl)

g6 lien hoi dLfa tai tro ve XLfa

tai t~m dung tren bao bung tlnh ai

nhLf nhQng dOi cay co dung yen

tai may ngan tUGi em hai mLfdi tUGi

tUGi con chim quyen an trai nhan long

thanh xuan hoa hu~ ben them trf nhd

thanh pho tran tre trLfoc ngLfOng cua khOng trung

nang hoi tham tr~n mLfa hOm trLfoc

ngon tay dai g6 nhip van chudng

nhQng ngon tay cua em che nl,J CLfoi hong ngoc

da thit con non , nl,J la ngoi wdng

gio trong ao Il,Ja, may trong hdi tho

am lich chlm trong my nQ ung dung

my nQ cua em nhLf trai cay quoc cam

won tLfOc tLfdng lai con a trong mo

cay cau anh noi hai bO bi€n

bi€n co tlnh co trong im I~ng khang em?

nha cua mOi ngay bay moi mieng moi chieu dl,l

em mOi ngay thanh ra mOi con v~t tinh khan

con xfch tho cua Qnan Cong, con cho soi cua em be Quang khan do

hom trLfoc em VB nhLf gai ho Iy

hom do em VB doi di~n voi b~o IIjC

ngLfoi ta khao cua da man tren khanh t~n doi tOi

d€ doi mat em lIng mau sdn thuy

co mai nha tranh voi qua tim vang.

61

s6ng, to len doi moi nl,l cuoi " lam nguoi Vie t tam cu ... vlnh vi~n tren dat My . M6i nam trong thai gian dang toi , toi se tie'p tl,lC nhu da tie'p tl,lC tu ngay roi que huang, chai vai trong cam giac co dan ell a nguoi dung be n l~ l~c long nhln nhung nhon nhjp clla ngay l~ T~ dn, l~ Giang Sinh, Te't Tay d day. R6i trong cai tInh l~ng clla nhung ngay thang Gieng, toi se tie'p tl,lC, nhu da tie'p tl,lC tu nga y d~ t chan toi xu nay, gu<;1ng g~o tay b~t m~t mung yo i anh em bang huu rna long bu6n thiu d6n di Te't Ta dang toi .

Toi se nho thuang su6t doi nhung gl toi khong th€ thl,l'c hi~n du<;1c.

Toi se mai mai thuang dau trong cai nth h6n "made in Vietnam" .

Mot ngay nao d6, gftn xa chua bie't , toi cling se nhu nhung bang huu than thuang cao nien han mInh, nam xu6ng. Than xac toi c6 Ie se nam trong Khu Chung Cu Vlnh Citu, nita h6n "made in America" cua toi se tieu dieu mi~n cl,l'c l~c (hay ch6n d~a ngl;lc) , mat hut. Con cai nita h6n d6 noi clla toi, di mh h6n "made in Vietnam" clla toi , se lay lat, vat vudng ben ch6 toi nam. Toi se mai mai dau thuang VI khong bao gio con duac v~ s6ng nhL( mot nguoi Vi~t tren que huang minh.

Sang nay, luc dung t~m, u U u u bai hat Nlia H6n Thuang Dau du<;1c sita loi, "Nhdm mdt, cho toi tlm mQt thoang que xua - Cho toi vi que cii nen tho­Cho toi giJp que trong u(jc mo ... "; u u u u de'n do~ n "hay chlla gidc mO thoi - Que nha dang chit trong toi - Nghe long tiic nuo'i, nh(j thuong suo't doi ", trong y nghl d6 toi da bu6t l~nh , ua nuoc m~t.

ntd

Ghi chu:

Nhilng diu trong ngoiJc kep dUf/c mUf/n tu

tho/nh(J-c cua Thanh Tam Tuyin, Ph(J-m Dlnh

Chuong, DiJng Thi Phong, vein Cao, Trinh Cong

Son, Ph(J-m Duy, Trdn Thi~n Thanh, Nguyen Sa, N go

Th¥-y Mien, Lam Phuong, Vii Thanh An.

Va, mQt dO(J-n ngdn trong hai viit nay dUf/c l{ty ra tu hai "vi Te't" da post tru(;c day.