Nowa Kultura IV

ΤΕΥΧΟΣ #4 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ 2015

NOWAKULTURA #4

Συνεχίζουμε την έκδοση του εντύπου Nowa Kultura , μετά από παύση ενός χρόνου λόγω πρακτικών δυσκολιών για τον ίδιο λόγο αποφασίστηκε η έκ-δοσή του σε άτακτα χρο-νικά διαστήματα. Αρχικός στόχος ήταν η έκδοη του τακτικά κάθε δύο μήνες το οποίο και ελπίζουμε να συμβεί στο μέλλον.

Θεωρούμε απαραίτητο στοιχείο κάθε ομάδας την έκφραση ιδεών και παραγωγή νέου λόγου , συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση του αντικαπι-ταλιστικού-επαναστατι-κού κινήματος. Το παρόν έντυπο αποτελεί μέσο έκφρασης της της κατά-ληψης Libertatia και τα κείμενα που το αποτε-λούν είναι είτε συλλογι-κά είτε ατομικά των μελών της συνέλευσης. Στόχος μας είναι η διερεύνηση κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων για την πορεία προς τον ελευθεριακό

κομμουνισμό.

Όσον αφορά το αντίτιμο του εντύπου η ελεύθερη συνεισφορά θα ήταν απα-ραίτητη για την συνέχισή

του.

editorial

nowa kultura 4 inside almost done.indd 1 29/3/2015 2:59:37 µµ


ιδεολογία, έννοιες και χρήσεις

ιστορία της ιδεολογίας

Το 1989 ο Fukuyama διακήρυξε το ‘‘τέλος της ιστορίας’’, υποστηρίζοντας ότι μετά την ήττα του φασισμού (1945) και κατόπιν του μαρξισμού-λενινισμού(1989), ο δυτικός φιλελευθερισμός επικράτησε των ανταγωνιστών του και η θεμελιώδης ιδεολογική διαμάχη (Ψυχρός Πόλεμος) έφτασε στο τέλος της. Νωρίτερα, κατά τις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60 εκφράστηκαν απόψεις που έκαναν λόγο για το ‘‘τέλος των ιδεολογιών’’, όπως αυτή του Bell, σύμφωνα με την οποία μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχε μια ευρεία συμφωνία των πολιτικών κομμάτων στον δυτικό κόσμο. Η ιδεολογική διαμάχη ήταν παρελθόν και η οικονομία είχε θριαμβεύσει πάνω στην πολιτική. Η τελευταία δεν εξέφραζε πλέον ηθικά ή φιλοσοφικά την ιδέα της ‘‘καλής κοινωνίας ‘’ και συνακόλουθα η ιδεολογία δεν είχε

καμία πρόθεση και κανένα σκοπό. Τι είναι όμως η ιδεολογία; Πώς εμφανίστηκε και ποια είναι η ιστορική

της πορεία; Υπάρχουν πάρα πολλοί ορισμοί σχετικά με την έννοια της ιδεολογίας, πολλές φορές συγκρουόμενοι μεταξύ τους. Όλοι όμως αποδέχονται ότι στην ιδεολογία υπάρχει σύνδεση θεωρίας-πράξης, κάτι που αφενός δημιουργεί διαφωνίες για το ρόλο των ιδεών στην πολιτική και αφετέρου για τη σχέση της θεωρίας με την πραγματική ζωή. Επίσης, η έννοια της ‘‘ιδεολογίας’’ επηρεάζεται από την αντιπαράθεση μεταξύ των διαφόρων πολιτικών ιδεολογιών. Ο Andrew Heywood παρουσιάζει την ιδεολογία ως ένα συνεκτικό σύνολο ιδεών, που παρέχει τη βάση για οργανωμένη πολιτική δράση, είτε έχει ως στόχο της τη διατήρηση, την αλλαγή ή την ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος εξουσίας. Άρα, όλες οι ιδεολογίες προσφέρουν αφενός μια περιγραφή της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων (συνήθως υπό τη μορφή ‘‘κοσμοθεώρησης’’) και αφετέρου αναπτύσσουν ένα πρότυπο του επιθυμητού μέλλοντος (το όραμα δηλαδή μιας ‘‘καλής κοινωνίας’’) και εξηγούν τον τρόπο επίτευξης της συγκεκριμένης πολιτικής αλλαγής, της μετάβασης

δηλαδή από το πρώτο σκέλος στο δεύτερο. 1

Η έννοια της ‘‘ιδεολογίας’’ είναι προϊόν της νεωτερικής εποχής, δηλαδή διατυπώθηκε λίγο μετά τον Διαφωτισμό. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1796 από τον Antoine Destutt de Tracy, ο οποίος με τον όρο αυτό αναφέρεται σε μια ‘‘επιστήμη των ιδεών’’. Πίστευε, δηλαδή, πως ήταν αντικειμενικά δυνατό να βρεθεί η καταγωγή των ιδεών και μάλιστα θεωρούσε ότι αυτή η επιστήμη



NOWAKULTURA #4

θα γινόταν η βασίλισσα των επιστημών.

Κάμποσες δεκαετίες αργότερα οι Marx και Engels καταπιάστηκαν με το ζήτημα της ιδεολογίας. Ως ‘‘ιδεολογία’’ εννοούσαν την ιδεαλιστική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η ύπαρξη και ανάπτυξη των ιδεών (φιλοσοφία, θρησκεία, μεταφυσική) είναι αυτόνομη από τις υλικές συνθήκες. Με την κλασική διάκριση βάση-εποικοδόμημα υποστήριξαν ότι η ιδεολογία (εποικοδόμημα) είναι άμεση αντανάκλαση του τρόπου παραγωγής (βάση) μιας συγκεκριμένης περιόδου. Η διατήρηση και αναπαραγωγή των παραγωγικών σχέσεων εξαρτάται από την ιδεολογία και συγκεκριμένα από την κυρίαρχη ιδεολογία (της κυρίαρχης τάξης στην κοινωνία δηλαδή), η οποία δημιουργεί μια ψευδή αντίληψη για τον κόσμο (‘‘ψευδής συνείδηση’’). Όπως παρατηρεί και ο Marx οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης είναι σε κάθε εποχή οι κυρίαρχες ιδέες. Με άλλα λόγια, η τάξη που είναι η κυρίαρχη υλική δύναμη της κοινωνίας, είναι ταυτόχρονα η κυρίαρχη πνευματική της δύναμη. Η τάξη που έχει στη διάθεσή της τα μέσα της υλικής παραγωγής, διαθέτει ταυτόχρονα τα μέσα της πνευματικής παραγωγής, έτσι ώστε, μιλώντας γενικά, οι ιδέες αυτών που δεν έχουν τα μέσα της πνευματικής παραγωγής

υποτάσσονται σ’ αυτά2.

Η ιδεολογία, επομένως, είναι μια ψευδής αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου, σε αντίθεση με τις ιδέες του μαρξισμού οι οποίες είναι ‘‘επιστημονικές’’, γιατί αποκαλύπτουν τις λειτουργίες της ιστορίας και της κοινωνίας. Υπάρχει, λοιπόν, αντίθεση ιδεολογίας-επιστήμης στο μαρξικό σχήμα σκέψης, καθώς η πρώτη αποτελεί προϊόν του ταξικού συστήματος, αντανακλώντας τις αντιλήψεις και τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης (‘‘άρχουσες ιδέες’’ κάθε εποχής). Η ιδεολογία θα υπάρχει όσο το ταξικό σύστημα και θα εξαλειφθεί οριστικά στην αταξική κοινωνία, όπου οι άνθρωποι θα χρησιμοποιούν συνειδητά τους αντικειμενικούς οικονομικούς νόμους για να εξασφαλίσουν τον έλεγχο πάνω στην παραγωγή, την ανταλλαγή και τις κοινωνικές τους σχέσεις…. Όλη αυτή η ψευδαίσθηση ότι η κυριαρχία μιας ορισμένης τάξης είναι μόνον η κυριαρχία ορισμένων ιδεών, εξαφανίζεται φυσικά από μόνη της, από τη στιγμή που η ταξική κυριαρχία γενικά παύει να είναι η μορφή οργάνωσης της κοινωνίας, δηλαδή από τη στιγμή που δεν είναι πια αναγκαίο να παρουσιάζεται ένα ιδιαίτερο συμφέρον σα γενικό ή το ‘‘γενικό συμφέρον’’ σαν

κυρίαρχο.2

Οι μαρξιστές του 20ου αιώνα χρησιμοποίησαν με διαφορετικό τρόπο την έννοια



της ιδεολογίας, εννοώντας με το συγκεκριμένο όρο τις ιδέες μιας συγκεκριμένης τάξης. Ο Lenin υποστήριξε ότι κάθε τάξη έχει την ιδεολογία της, χαρακτηρίζοντας τη μαρξιστική/σοσιαλιστική ιδεολογία ως ιδεολογία του προλεταριάτου. Πλέον δηλαδή δεν σήμαινε το ψεύδος ή την παραπλάνηση ούτε ερχόταν σε αντίθεση με την επιστήμη. Ο Gramsci πάλι μίλησε για την ‘‘ιδεολογική ηγεμονία’’* και για την κυριαρχία των αστικών ιδεών στο καπιταλιστικό σύστημα. Η ιδεολογία εισχωρεί σε κάθε επίπεδο της καθημερινής ζωής, ενώ η αμφισβήτησή της πολιτικά και πνευματικά μπορεί να επέλθει με την ανάπτυξη μιας ‘‘προλεταριακής ηγεμονίας’’. Για τον Gramsci κάθε κοινωνική ομάδα έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει και να επηρεάζει την παραγωγή και τη διαπραγμάτευση του νοήματος. Υπάρχει, δηλαδή, η δυνατότητα αντίστασης στην κυρίαρχη ιδεολογία. Έτσι, απορρίπτεται η ιδέα ότι μια και μόνη ιδεολογία ελέγχει εξολοκλήρου το πεδίο του λόγου. Επομένως, μπορούμε να μιλήσουμε για αυτονόμηση του εποικοδομήματος από τη βάση και για επηρεασμό της δεύτερης από το πρώτο. Περιορίζεται, λοιπόν, ο οικονομικός ντετερμινισμός, καθώς η εξουσία της άρχουσας τάξης δεν μπορεί να εξηγηθεί απόλυτα με βάση μια οικονομικά καθορισμένη σύλληψη της

ιδεολογίας. Για τους μαρξιστές των μέσων του 20ου αιώνα, όπως για τη

Σχολή της Φρανκφούρτης**, η ανεπτυγμένη βιομηχανική κοινωνία έχει αναπτύξει έναν ‘‘ολοκληρωτικό’’ χαρακτήρα, καθώς η ιδεολογία χειραγωγεί τη σκέψη και αρνείται την έκφραση στις αντίθετες απόψεις. Η διάδοση μιας εκτεταμένης και αποχαυνωτικής ευημερίας παραλύει κάθε προσπάθεια

κριτικής. Μετέπειτα ο Γερμανός κοινωνιολόγος Mannheim προσπάθησε να δώσει μια μη-μαρξιστική έννοια των ιδεολογιών, περιγράφοντάς τις ως συστήματα σκέψης που προσπαθούν να περιγράψουν μια συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση και που εκφράζουν τα συμφέροντα σε μεγάλο βαθμό της ομάδας που βρίσκεται στην εξουσία. Ενώ τις διακρίνει από τις ουτοπίες, οι οποίες είναι εξιδανικευμένες αναπαραστάσεις του μέλλοντος που δείχνουν την ανάγκη για ραγδαία κοινωνική αλλαγή, υπηρετώντας τα συμφέροντα καταπιεσμένων ή υποδεέστερων ομάδων. Τέλος όλα τα ιδεολογικά συστήματα αποτελούν διαστρεβλώσεις, καθώς παρέχουν μια μερική και ιδιοτελή εικόνα της κοινωνικής

πραγματικότητας. Μετά τον Β΄ ΠΠ βέβαια εμφανίστηκαν θεωρίες (λόγω των φασιστικών καθεστώτων, αλλά και των σταλινικών) που περιέγραφαν την ιδεολογία ως ‘‘κλειστό’’ και ολοκληρωτικό σύστημα σκέψης, ως ένα είδος

κοσμικής θρησκείας. Κάθε ιδεολογία ισχυρίζεται



NOWAKULTURA #4

για τον εαυτό της ότι κατέχει την αλήθεια και φτάνει σ’ ένα ‘‘τέλος’’, που έχει περισσότερο την αρχαιοελληνική σημασία του, δηλαδή αυτή του σκοπού. Για παράδειγμα, πολλοί φιλελεύθεροι πίστεψαν ότι με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού ο καπιταλισμός δυτικού τύπου επικράτησε και ότι έφτασε το τέλος της ιστορίας. Αντίστοιχα, οι μαρξιστές πιστεύουν ότι το τέλος των ιδεολογιών θα επέλθει στην

αταξική κοινωνία. Υπάρχει, λοιπόν, στενή σύνδεση ιδεολογίας-αλήθειας (είτε δεχόμαστε ότι υπάρχει απόλυτη αλήθεια είτε όχι). Η αλήθεια αυτή καθορίζεται επίσης δια του λόγου. Για τον Althusser η ιδεολογία παραποιεί τις πραγματικές κοινωνικές σχέσεις και συνακόλουθα αν απελευθερωνόμασταν από την ιδεολογία θα μπορούσαμε να συλλάβουμε διαυγώς την αλήθεια. Το άτομο γίνεται ιδεολογικό υποκείμενο μέσα από μια διαδικασία έγκλησης, δια της οποίας οι διάφοροι λόγοι εγκαλούν το άτομο ως υποκείμενο. Η ιδεολογία ορίζεται ως ένα σύστημα αναπαραστάσεων που συσκοτίζουν τις πραγματικές κοινωνικές σχέσεις, με το να διαμορφώνουν φαντασιακές σχέσεις ανάμεσα στα άτομα και τον κοινωνικό σχηματισμό. Αυτή η διαστρεβλωτική εγγραφή των πραγματικών κοινωνικών σχέσεων λειτουργεί μέσω των κατασταλτικών και ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους και

ελέγχει όλες τις διαστάσεις του κοινωνικού.

Η συνισταμένη της εξουσίας βρίσκεται και στον τρόπο με τον οποίο ο Fairclough ορίζει την ιδεολογία ως κατασκευή νοήματος στην υπηρεσία της πρώτης που συμβάλλει στην παραγωγή, την αναπαραγωγή και τον μετασχηματισμό των σχέσεων κυριαρχίας. Οι ιδεολογίες δημιουργούνται σε κοινωνίες, όπου οι σχέσεις κυριαρχίας βασίζονται σε κοινωνικές δομές, όπως η τάξη ή το φύλο. Όσον αφορά στη σχέση των ατόμων με τις διάφορες ιδεολογίες, για τον Fairclough ‘‘τα υποκείμενα είναι ιδεολογικά προσδιορισμένα, αλλά μπορούν να δράσουν δημιουργικά, να κάνουν τις δικές τους συνδέσεις ανάμεσα στις διάφορες ρηματικές πρακτικές και τις ιδεολογίες στις οποίες είναι εκτεθειμένα, και να αναδιαρθρώσουν τις πρακτικές και τις δομές της ιδεολογικής

ένταξης.’’3



Η δική μας οπτική

Το κρίσιμο ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται τώρα είναι εάν απορρίπτουμε την έννοια της ιδεολογίας καθολικά ή εάν αποδεχόμαστε την ύπαρξη μιας κυρίαρχης ιδεολογίας που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, αλλά και τη δυνατότητα εμφάνισης ιδεολογιών που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των υποδεέστερων

τάξεων.Για εμάς, η ιδεολογία είναι ένα σύστημα κατανόησης του κόσμου, ένα σύνολο ιδεών ατόμων ή ομάδων, που αφενός περιγράφει μια κοινωνική πραγματικότητα υπό ένα συγκεκριμένο πρίσμα (πολιτικού ρεύματος σκέψης ή επιστημονικού κλάδου) και αφετέρου προσφέρει μια ιδεατή πραγματικότητα, η οποία πρέπει να επέλθει. Αποτελεί ένα αφηρημένο σύστημα αξιών που λειτουργεί ως μηχανισμός κοινωνικής συγκόλλησης, ενοποιώντας τους ανθρώπους και διασφαλίζοντας τη συνοχή μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Με απλά λόγια, χωρίς να τη δαιμονοποιούμε ούτε να τη καθαγιάζουμε. Χωρίς να τη βλέπουμε ως μια πλάνη αλλά ούτε και ως θρησκεία. Το μεγαλύτερο κομμάτι του σύγχρονου κινήματος λανθάνει συνδέοντας την ιδεολογία με τον τρόπο χρήσης της στα κομμουνιστικά καθεστώτα. Το σημαντικό είναι να μαθαίνουμε από τα λάθη προγενέστερων επαναστατικών κινημάτων κι όχι

να τα επαναλαμβάνουμε με διαφορετικό τρόπο. Κίνημα που αρνείται πεισματικά την ύπαρξη ιδεολογίας στις γραμμές του εθελοτυφλεί, παγιδευμένο μέσα σε μεταμοντέρνες νοητικές αφαιρέσεις και άτυπες (κι όχι μόνο) ιεραρχίες που καταργούνται μόνο στα λόγια.

Αυτό που είναι σημαντικό στην παρούσα ιστορική στιγμή είναι κάποιες κοινές ιδέες, αξίες, αλλά και στόχοι που θα ενώσουν τις καταπιεσμένες κοινωνικά τάξεις και ομάδες γύρω από μια κοινή βούληση με επαναστατική κατεύθυνση. Αυτό το ρόλο μπορεί να επιτελέσει η ιδεολογία. Το ρόλο του μέσου προς την κοινωνική ανατροπή. Πιο πάνω έγινε αναφορά στη σχέση ιδεολογίας-εξουσίας-αλήθειας-λόγου. Εμείς θα προσθέσουμε και το στοιχείο της πράξης ή καλύτερα της κοινωνικής πρακτικής. Χωρίς να πιστεύουμε σε κάποια απόλυτη κι αφηρημένη αλήθεια, αναγνωρίζοντας όμως τη κοινωνική καταπίεση και ανισότητα, επιδιώκοντας τη σταδιακή καταστροφή της εξουσίας και μια ελευθεριακή κοινωνία ισότητας. Προσπαθώντας να καθορίσουμε την κατάλληλη σύνδεση θεωρίας και πράξης για

το σκοπό αυτό. Ιδεολογία μας, λοιπόν, ο ελευθεριακός κομμουνισμός με κομβικό του σημείο την αυτοδιαχείριση, την κυριότερη όψη εφαρμογής της επαναστατικής θεωρίας στην πράξη τη συγκεκριμένη στιγμή. Ας συνειδητοποιήσουμε τις



NOWAKULTURA #4

αλλαγές της εποχής μας και ας δώσουμε μια προοπτική για μια καλύτερη κοινωνία, έχοντας υπόψη τα λάθη τόσο του παρελθόντος όσο και του παρόντος. Επιδίωξή μας ένα κίνημα που θα έχει κοινές ιδέες και κοινούς σκοπούς, όχι σε απόλυτο βαθμό φυσικά. Κι ας μη λησμονούμε τους ισπανούς αναρχικούς επαναστάτες που αναφέρονταν στον ελευθεριακό κομμουνισμό ως ‘‘Ιδέα’’. Και σ’ αυτούς που επιμένουν με πείσμα που θα ζήλευαν και οι πιο φανατικοί νεοφιλελεύθεροι ότι οι εποχές των ‘‘μεγάλων αφηγήσεων’’ έχουν τελειώσει, θα απαντήσουμε ότι τίποτα δεν έχει τελείωσει (μπορεί να βολευτούμε σε μικρότερες αφηγήσεις προς το παρόν) γιατί η ιστορία είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων. Και αυτό που έχουμε ανάγκη αυτή τη στιγμή είναι ιδέες και προτάγματα που θα ενώσουν τους καταπιεζόμενους εναντίον των καταπιεστών, τους εκμεταλλευόμενους εναντίον των εκμεταλλευτών τους και τους εξουσιαζόμενους εναντίον

των εξουσιαστών τους. Θα κλείσουμε με την άποψη του Γάλλου φιλοσόφου Alain Badiou, όπως αυτή εκφράστηκε σε μια

παλαιότερη συνέντευξή του: Ερώτηση: Για τη σημερινή χρεοκοπία μας, σε όλα τα επίπεδα, πέρα από την παντοκρατορία του κεφαλαίου, έχουν κάποια ευθύνη η απαξίωση του συνδικαλισμού και η αποδυνάμωση του εργατικού κινήματος; Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι ζούμε το τέλος

των ιδεολογιών.Απάντηση: Η Ιστορία του

εργατικού κινήματος, του πολιτικού εργατικού κινήματος, κατά τον 20ό αιώνα είναι γεμάτη σφάλματα και οπορτουνισμούς. Είναι απαραίτητη η ιστορική αυτοκριτική του. Από την άλλη, ασφαλώς υπάρχει η προπαγάνδα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Επομένως, το τέλος των ιδεολογιών είναι μια ιδεολογία. Που μάλιστα δηλώνει ότι η μοναδική επικρατούσα ιδεολογία είναι η ιδεολογία του αντιδραστικού καπιταλισμού. Το τέλος των ιδεολογιών δεν είναι επομένως παρά ένα προπαγανδιστικό μοτίβο. Είναι απαραίτητη η αυτοκριτική του εργατικού κινήματος, του κομμουνιστικού κινήματος των σοσιαλιστικών κρατών και αφ' ετέρου η ανεξάρτητη σκέψη ως άμυνα στην αντιδραστική προπαγάνδα που αποτυπώνεται στη διατύπωση «κάθε απόπειρα χειραφέτησης είναι μια καθαρή τρέλα. Κάθε ιδεολογία χειραφέτησης είναι τρέλα». Φυσικά, δεν είναι δυνατό να αποδεχτούμε τέτοιες διατυπώσεις. Θα προσθέταμε στο σημείο αυτό δύο λέξεις: κριτική

και αυτοκριτική.

*σύμφωνα με τον Bar-ret η ηγεμονία ερμηνεύεται καλύτερα ως η οργάνωση της συναίνεσης, ως οι διαδικασίες με τις οποίες συγκροτούνται οι υποτελείς μορφές συνείδησης χωρίς προσφυγή στη βία ή τον

καταναγκασμό**σχολή νεομαρξιστικής σκέψης, η οποία αναδύθηκε στο



πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης στο ‘‘Ινστιτούτο για την Κοινωνική Έρευνα’’. Επηρεασμένοι κυρίως από τα πρώιμα γραπτά του Marx, επιχείρησαν να συνδέσουν τη μαρξιστική θεωρία με τομείς όπως η ψυχανάλυση, κάνοντας παράλληλα κριτική στην ορθόδοξη λενινιστική άποψη που επικρατούσε στα Κομμουνιστικά Κόμματα της εποχής τους. Μερικοί διανοητές που ανήκουν στο ρεύμα σκέψης της Σχολής της Φρανκφούρτης είναι οι Max Horkheimer, Herbert Marcuse και

Theodor Adorno.1 Andrew Heywood ‘‘Πολιτικές

Ιδεολογίες’’2 Karl Marx, Friedrich Engels ‘‘Η

Γερμανική Ιδεολογία’’ 3 Norman Fairclough ‘‘Discourse

and Social Change’’

Ο φασισμός αναδύθηκε ως αντιστάθμισμα στον κομμουνισμό, σε περίοδο γενικευμένης παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού. Ως διέξοδο στην κρίση μέσω του επεκτατισμού (ιμπεριαλισμού) και της καταναγκαστικής εργασίας. Υπερασπιζόμενος επιφανειακά τον μικροαστισμό, τις συντεχνίες και τα συμφέροντα της εθνικής εργατικής μάζας, μέσω συντηρητικών πολιτικών ο φασισμός εδραιώνει την πλήρη κυριαρχία της αστικής τάξης και του κεφαλαίου. Από την πραγματική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο μέχρι την τυπική (τρόπος εργασίας) ο φασισμός υπερεντατικοποιεί τις σχέσεις εκμετάλλευσης του πληθυσμού. Οι ρίζες που δημιουργούν τον φασισμό προέρχονται από την φτώχεια (υλική – πνευματική) και την εξαθλίωση που προκαλεί ο καπιταλισμός και οι κρίσεις του, από την συνήθεια και την εναντίωση στο διαφορετικό μιας και ο φασισμός εκφράζει τα οξυμένα συμφέροντα του καπιταλισμού. Η φασιστική ιδεολογία εκφράζεται κυρίως αισθητικά με τρόπο αποτελεσματικά μαχητικό (φουσκωτοί, καθαροί, ξυρισμένοι) απόλυτο και επιβλητικό.



NOWAKULTURA #4

Προσλαμβάνοντας χαρακτηριστικά φονταμενταλισμού και αμείλικτης κοσμικής θρησκείας έχει ως βασικό δόγμα την υπεροχή του έθνους. Η αυταρχικότητά του εκφράζεται από τα ιδανικά της ρώμης, της επιβολής του ισχυρού (άρια φυλή) της ανδρείας, της αυστηρής επιβολής κανόνων που έχουν σαν πρότυπο την αναπαραγωγή του δυνατού. Με οδηγό τον άνδρα και λατρεία στην πυρηνική πατριαρχική οικογένεια οι φασίστες οικοδομούν μία άκρως συντηρητική κοινωνία. Η αιτία ανάδυσης τέτοιων αντιλήψεων θα εξακολουθήσει να υπάρχει όσο θα υπάρχει ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων, ανταγωνισμός, κοινωνικός δαρβινισμός, καπιταλισμός, που συνεπάγονται κρίσεις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και γεννούν στον άνθρωπο μια ψευδή συνείδηση για τις κοινωνικές σχέσεις. Ο φασισμός καταπολεμείται αναλύοντας ιδεολογικά-θεωρητικά και πρακτικά τις αιτίες που τον προκαλούν. Λαμβάνοντας σαν δεδομένο ότι το μόρφωμα αυτό προέρχεται από τον καπιταλισμό και τις καθιερωμένες λειτουργίες που τον ακολουθούν, η καταπολέμησή του εμπεριέχει τη ρήξη-άρνηση με αυτόν τον τρόπο παραγωγής αξιών και ιδεών. Για εμάς όμως δεν αρκεί η άρνηση που στην ουσία δεν επιτρέπει την ουσιαστική ξερίζωση του φαινομένου, καθώς δεν προτείνει θέση κατάφασης. Στο πόλεμο με τον καπιταλισμό αντιπαραθέτουμε τον κομουνισμό σαν το μοναδικό άλλο δρόμο που

έχουμε να διανύσουμε.

Σε όλες τις εξεγέρσεις και οξυμένες ταξικές συγκρούσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στην ιστορία οι οποίες δεν έχουν μετατραπεί σε επαναστάσεις, η καταστολή και τα μέτρα που παίρνουν (ισχυροποίηση) οι καθεστωτικές αρχές είναι πολύ σκληρά. (Ισπανική επανάσταση - Φάλαγγα, Γερμανική Freicops, Ελλάδα ΕΕΕ). Με λίγα λόγια οι αντεπαναστάσεις παίρνουν τα αναγκαία μέτρα για την εξαφάνιση του φαινομένου. Στην περίπτωση του φασισμού η διαπίστωση ισχυροποιείται καθώς επιβεβαιώνει τον κανόνα. Μετά τις προσπάθειες των Σπαρτακιστών στην Γερμανία και των Εργατικών συμβουλίων στην Ιταλία για την κατάληψη της εξουσίας και την εγκαθίδρυση του κομουνισμού που έφτασαν πολύ κοντά στην πραγματοποίησή του, ακολούθησε η επίθεση του κεφαλαίου οργανωτικά και πρακτικά. Η σύνδεση μεταξύ της ανόδου των Ναζί και της αποτυχίας της επανάστασης την περίοδο 1917-1919 είναι άμεση και πιστεύουμε ότι προέρχεται από τον κίνδυνο του κομουνισμού. Επίσης ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί είναι το γεγονός ότι οι Ναζί εξυπηρετούν

το μεγαλοαστικό κεφάλαιο.

Ο εθνικοσοσιαλισμός κινητοποιεί όλα τα κοινωνικά στρώματα με έμφαση στην μεσαία τάξη με μικροαστικά χαρακτηριστικά. Ένα εμφανές παράδειγμα είναι ότι ανέβηκε στην εξουσία στη Γερμανία με



εκλογές. Αναλογιζόμενοι τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούν στις χώρες που εξετάζουμε κυρίως (Γερμανία-Ιταλία) βλέπουμε ότι στη Γερμανία η συγκρότηση του εθνικού αστικού κράτους καθυστερεί αρκετά λόγω του ότι ο φεουδαρχικός τύπος κράτους προβάλει ισχυρή αντίσταση. Στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατικής επανάστασης, εθνική ενοποίηση σημαίνει “οικονομική ενότητα” ενός κοινωνικού σχηματισμού. Αν και οι χώρες αυτές είναι ανεπτυγμένες οικονομικά είναι οι χώρες που μαζί με τη Ρωσία φτάνουν καθυστερημένα στον καπιταλισμό. Μέσω της αυξημένης εκμετάλλευσης της εργατικής μάζας και του κρατικού παρεμβατισμού ο εθνικοσοσιαλισμός τρέχει προς τα εμπρός ξεπερνώντας τα εμπόδια που εμφανίζονται και εδραιώνει την ευημερία για μια μεγάλη μερίδα των Γερμανών. Η μικροαστική τάξη επανδρώνει τις κρατικές θέσεις στους κρατικούς μηχανισμούς όπου ήδη είχε κρατήσει επιρροή (φεουδαρχία) και η συγκέντρωση κεφαλαίου βοηθάει τις επενδύσεις. Επαναφέροντας το χαμένο κύρος απογοήτευσης από τους πολέμους που χάσανε (πρώτο παγκόσμιο), τα φασιστικά κινήματα απαντάνε στο φόβο του διαφορετικού δημιουργώντας συνθήκες επιβίωσης κανονιστικού περιβάλλοντος (ησυχία, τάξη, ασφάλεια) μπόρεσαν και

εξασφάλισαν ισχυρές παροχές μηδενίζοντας την ανεργία, προς όφελος των δικών τους εθνών. Το κίνημα του φασισμού (Γερμανία,Ιταλία) κατέστησε δυνατότερο γιατί είχε την υποστήριξη του χρηματιστικού κεφαλαίου (βιομηχανικό-τραπεζικό) που ήταν την εποχή εκείνη ισχυρό και στηρίζεται στην συνήθεια που ακολουθεί την κοινωνική αναπαραγωγή. Επίσης είχε πολύ καλύτερη οργάνωση. Οι κομμουνιστές και οι σοσιαλδημοκράτες υστερούσαν για τον λόγο του ότι είχαν πόλεμο μεταξύ τους και εκατέρωθεν συνεργάστηκαν με τους Ναζί (οι Σοσιαλιστές υπέγραψαν τις πολεμικές αποζημιώσεις του πρώτου παγκοσμίου, συνεργάστηκαν με τα freicops για την ήττα των Σπαρτακιστών, έδειξαν ανοχή στη δημοκρατία της Βαϊμάρης. Οι κομμουνιστές αντίστοιχα το 1928 δημιουργούν εργατικό μέτωπο με τον Χίτλερ). Αντίστοιχες συνεργασίες βλέπουμε και σήμερα από την σοσιαλδημοκρατία της Ελλάδας με τη συνεργασία

Σύριζα – Καμένου.

Η πολιτική του αντιφασισμού ενοποιεί την αμφισβήτηση του καπιταλισμού (για εμάς) και εν συνεχεία του φασιστικού μοντέλου παραγωγής. Ο αντιφασισμός των ιστορικών κινημάτων ενοποιεί την διάθεση των ανθρώπων για ισότητα, εξανθρωπισμό, δικαιοσύνη και αναδεικνύει την άρνηση στον



NOWAKULTURA #4

ολοκληρωτισμό μέσα από τη μνήμη της φρίκης που μετέδωσε ο φασισμός και τα αποτελέσματά του. Τα εγκλήματά του επίσης συνετέλεσαν στην διαρκή επαγρύπνηση του κινήματος. Δεδομένης της απουσίας ενός απροκάλυπτου φασισμού, η συνέχεια του αντιφασιστικού αγώνα εκφράζει την αυταπάρνηση και ουσιαστική διαφοροποίηση ενάντια στην ιδεολογία του φασισμού (στάση, αντίληψη, θέση) με τον αντίστοιχο τρόπο ζωής. Ο φασισμός είναι συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα που γεννήθηκε πριν ένα περίπου αιώνα. Οι θιασώτες φασίστες του σήμερα προέρχονται από αυτή την πολιτική τάση και φέρουν χαρακτηριστικά του. Οπότε, αν και οι συνθήκες έχουν αλλάξει, το περιεχόμενο παραμένει το ίδιο. Έτσι ο αντιφασισμός αφού καταπολεμά τις ίδιες ρίζες νοείται σαν συνέχεια του αντιφασισμού του ‘30. Ο αντιφασισμός σήμερα δεν μπορεί να εννοείται σαν ενιαίος, μιας και η ανάλυση πολλών αντιφασιστών περιορίζεται στην άρνηση παραβλέποντας τις αιτίες. Σαν επακόλουθο συνεπάγεται ότι οι δράσεις εξαρτώνται από τη θέση την οποία οι συλλογικότητες λαμβάνουν σε μια ιστορική συνέχεια και τα μέσα που χρησιμοποιούν. Αντίστοιχα με τα μέσα ορίζεται

και η ριζοσπαστικότητα.

Για εμάς σήμερα φασισμός σημαίνει εντατικοποίηση των εργασιακών σχέσεων,

απολυτοποίηση σχέσεων και πρακτικών, σεξισμός, επιβολή, αισθητική μιλιταρισμού, ξενοφοβία, μίσος για το διαφορετικό, καθετοποίηση στον τρόπο αποφάσεων, λατρεία του αρχηγού. Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά δημιουργούν την ιδεολογία του φασισμού και αναπαράγονται από αξίες και συμπεριφορές ανάλογων ανθρωπότυπων. Ο φασισμός σήμερα πιστεύουμε ότι λειτουργεί σαν οπισθοφυλακή του πολιτικοοικονομικού συστήματος και εφεδρεία αντιμετώπισης αντιδραστικών συμπεριφορών. Συσπειρώνοντας την αντίδραση – αγανάκτηση δημιουργεί ένα αντί-κόμμα, ενάντια στο πολιτικό κατεστημένο (πρακτική εμφάνισης του Ιταλικού φαινομένου 1913-1919) που λειτουργεί εκφοβιστικά με σκοπό την πειθάρχηση της μάζας σε αντιλαϊκά μέτρα. Ο παραλληλισμός της σημερινής Ελλάδας με τη δημοκρατία της Βαϊμάρης έχει κοινά χαρακτηριστικά από την άποψη της πολιτικής αστάθειας που επικρατεί, τον ιδιότυπο χαρακτήρα του καπιταλισμού στην Ελλάδα που φέρει στοιχεία φεουδαρχίας και τη βίαιη προλεταριοποίηση κομματιών της μεσαίας τάξης. Το χαρακτηριστικό που δεν είναι αντίστοιχο με τη δημοκρατία της Βαϊμάρης είναι το αντίβαρο και η απειλή από ένα κίνημα-κόμμα που θα αμφισβητήσει την ιδιοκτησία και την μισθωτή εργασία, τα ιδανικά του φασισμού. Ένα άλλο σημείο που πρέπει να εξεταστεί είναι αυτό της παγκοσμιοποίησης, η άνοδος των παραγωγικών δυνάμεων,



η μη ύπαρξη ανταγωνιστικού κινήματος σε παγκόσμιο επίπεδο που να απειλεί τον καπιταλισμό και το γεγονός ότι κυβερνήσεις συνεργασίας υπάρχουν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όπως είπαμε και παραπάνω, οι αντικειμενικές συνθήκες έχουν αλλάξει, ο οικονομικός ¨ολοκληρωτισμός” επιβάλλεται με “δημοκρατική” συναίνεση και η κοινωνικοοικονομική πολιτική εξάρτησης από τη σχέση του κεφαλαίου είναι πλήρης ενώ η καταναγκαστική εργασία έχει αντικατασταθεί από τη μικτή

οικονομία.

Στόχος του αντιφασιστικού κινήματος σήμερα είναι η ανάδειξη των αιτιών που προκαλούν το φαινόμενο και η καταπολέμησή του. Μέσα από τον αντιφασισμό επίσης γεννιούνται οι πράξεις (καταφάσεις) των ανθρώπων για την καταπολέμησή του. Η σχέση θεωρίας και πρακτικής είναι μια διαλεκτική σχέση και ο άνθρωπος αποδεικνύει ποιος πραγματικά είναι μέσα από την πράξη. Εξετάζοντας το συνολικό θα πρέπει να εστιάσουμε στο μερικό και στον μετασχηματισμό του ατόμου που συνθέτει το σύνολο. Άρα ο τρόπος αναπαραγωγής της προσωπικότητας στην καθημερινότητα είναι η αρχή αντιφασισμού που συμπληρώνει το σύνολο. Η στάση – αντίληψη – τρόπος συμπεριφοράς σύμφυτα χαρακτηριστικά τη

ιδεολογίας που διαμορφώνει την βάση της κοινωνίας και επηρεάζει την κορυφή και τις επιθυμίες των ανθρώπων. Για εμάς υπεραξία στην εργασία, καταναγκασμός στην εργασία, καθημερινή αναπαραγωγή προτύπων σεξισμού, εργασιακής εκμεταλλευτικής πειθαρχίας, φυλετικές – ρατσιστικές διακρίσεις, ταξικοί διαχωρισμοί, πολιτιστικές και πολιτισμικές μορφές ταύτισης (κουλτούρα) διαπαιδαγώγησης που ακολουθούν ή επηρεάζονται από τα παραπάνω χαρακτηριστικά και όλα αυτά ενσωματωμένα σε χαρακτηριστικούς ανθρωπότυπους, συμβάλλουν στον εκφασισμό της κοινωνίας. Ο αντιφασισμός λοιπόν μας βοηθάει να αλλάξουμε την κοινωνική πραγματικότητα με πράξεις, καλυτερεύοντας τις συνήθειές μας και σε συνέχεια τις συνθήκες διαβίωσής μας. Δημιουργώντας το κοινωνικό αντίβαρο, τον κομουνισμό στην πράξη, την αυτοδιαχείριση στην

παραγωγή.

Οι μεγάλες δυνάμεις και η δεξιά χρησιμοποιούν διαχρονικά τον φασισμό ως ακρογωνιαίο λίθο και τον επιστρατεύουν όποτε χρειάζεται, είτε ως παραδειγματισμό είτε ως εκφοβισμό. Αποδεχόμαστε τα δημοκρατικά αισθήματα του κόσμου που θέλει να δράσει έτσι και τα ενστερνιζόμαστε, αλλά μέσα από αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να αναπτυχθεί η



NOWAKULTURA #4

πραγματική όψη της δημοκρατίας που δεν είναι άλλη απ’ τη λαϊκή: ισότητα, κοινή ιδιοκτησία, διαφάνεια, πολιτικός φιλελευθερισμός. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε στον επιφανειακό αντιφασισμό, κρατικό ή μη, ακριβώς γιατί αυτός λειτουργεί επίσης ως βαλβίδα αποσυμπίεσης των υγιών κοινωνικών αντανακλαστικών μπροστά σε μια οξυμένη φασιστική δράση και στο αντίστοιχο κλίμα που διαμορφώνεται (τρανταχτό παράδειγμα η μιντιακή και κυβερνητική καμπάνια “αποκάλυψης” του “εγκληματικού” χαρακτήρα της Χρυσής Αυγής αμέσως μετά τη δολοφονία του

Παύλου Φύσσα). Οι συνθήκες ωρίμανσης των φασισμών προήλθαν σε συγκεκριμένες περιστάσεις και αποτελούν εθνική-κρατική υπόθεση. Επίσης ο φασισμός τονίζει την επικράτηση μίας κυρίαρχης φυλής, και κατά συνέπεια τα συμφέροντά του είναι συγκρουόμενα με τα υπόλοιπα κράτη-κεφάλαια. Χωρίς να ταυτίζουμε την αστική δημοκρατία με τον φασισμό, πιστεύουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει αντιφασισμός εάν δεν είναι αντικαπιταλιστικός, καθώς ο φασισμός δεν είναι παρά εντατικοποιημένος καπιταλισμός.

Εξετάζοντας την δημοκρατία όμως και τις αντιλήψεις προς αυτήν ανοίγονται διάφορες οπτικές. Δημοκρατία που για εμάς είναι απαραίτητο χαρακτηριστικό των επαναστατικών – προοδευτικών δυνάμεων αποτελεί η δημιουργία ίσων ευκαιριών (ισότητα), η κοινή ιδιοκτησία, οι αρχές της διαφάνειας και του πολιτικού φιλελευθερισμού, απαραίτητα στοιχεία που καθορίζουν την δημοκρατία. Σίγουρα λοιπόν δεν ταυτίζουμε την δημοκρατία ή τους οπαδούς της με τον φασισμό. Βλέπουμε στοιχεία καλλιέργειας μέσα από τον δρόμο της αντίθεσης προς την απολυτοποίηση. Επίσης πιστεύουμε ότι για μία πραγματική αντιφασιστική προοπτική απαραίτητη διαδικασία είναι η προλεταριακή επανάσταση, όπου η συνεργασία με τις τάξεις των μικροαστών θεωρείται επιβεβλημένη. Η δημοκρατία όπως την εννοούμε εμείς εμπεριέχει

μέσα της τον αντιφασισμό.



ΟΧΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ

Εδώ και κάποιους μήνες έχει ψηφιστεί η κατάργηση της κυριακάτικης αργίας, ενώ το νέο μέτρο έχει ήδη αρχίσει να

εφαρμόζεται. Η κυριακάτικη αργία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1910 κατόπιν εργατικών πιέσεων και σε αντίθεση με τη θέληση πολλών εργοδοτών, καθώς ευνοήθηκε και από τις ιστορικές συνθήκες (κίνημα στο Γουδί). Για παραπάνω, λοιπόν, από έναν αιώνα υπήρχε μια τουλάχιστον μέρα ξεκούρασης για τον εργαζόμενο (φυσικά πάντα

υπάρχουν και οι εξαιρέσεις). Ωστόσο, με τον νέο νόμο η Κυριακή καταργείται ως μέρα αργίας και όλα τα καταστήματα μέχρι 250τμ μπορούν να λειτουργούν όλες τις Κυριακές του χρόνου, ενώ αυτά άνω των 250τμ εφτά Κυριακές το χρόνο. Σημαντικό, επίσης, είναι ότι δεν ορίζεται ο τρόπος πληρωμής των εργαζομένων (μέχρι πρότινος λόγω του ότι ήταν αργία ο εργαζόμενος έπαιρνε 75% παραπάνω από τον κανονικό μισθό του), κάτι που δίνει το δικαίωμα στα αφεντικά να μην δώσουν κάποια προσαύξηση, αφού πλέον

θα θεωρείται εργάσιμη μέρα. Το μέτρο αυτό γίνεται στα πλαίσια εντατικοποίησης της εργασίας σε περίοδο κρίσης. Τα εργατικά δικαιώματα καταργούνται το ένα πίσω από το άλλο, η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία γίνεται σιγά σιγά ο κανόνας και τα ωράρια

‘’ελαστικοποιούνται’’, ώστε να βολέψουν τα συμφέροντα των αφεντικών. Η αναγγελία νέων θέσεων εργασίας που θα φέρει το μέτρο είναι ουσιαστικά ψεύτικη, αφού θα πρόκειται κυρίως για συμβάσεις μιας μέρας, πράγμα που γίνεται ήδη κατά κόρον σε σουπερμάρκετ και πολυκαταστήματα. Θα ωφεληθούν αποκλειστικά οι μεγάλες επιχειρήσεις, αφού έτσι θα εντείνουν τον ανταγωνισμό προς τις μικρές και μεσαίες, οι οποίες είτε θα αφανιστούν είτε θα απορροφηθούν. Μιλάμε δηλαδή για ισχυροποίηση των ‘’καρτέλ’’ του μεγάλου κεφαλαίου και προλεταριοποίηση ενός κομματιού της μικροαστικής κυρίως τάξης αλλά και περαιτέρω φτωχοποίηση πολλών εργατών

και εργατριών. Φυσικά, η κατάργηση της κυριακάτικης αργίας εκτός από μια παραπάνω μέρα δουλειάς σημαίνει και μια παραπάνω μέρα, όπου η αγορά θα είναι ανοιχτή, κάτι που φιλοδοξούν οι εφαρμοστές του μέτρου ότι θα φέρει επιπλέον κατανάλωση και κίνηση της αγοράς. Σημαντικό είναι οι καταναλωτές να απέχουν τη συγκεκριμένη μέρα ως ένδειξη αποδοκιμασίας του μέτρου και αλληλεγγύης σ’ αυτούς που πλήττονται απ’ αυτό. Επιδίωξή μας, λοιπόν, είναι η κατάργηση της κυριακάτικης εργασιας. Πρέπει οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να δώσουν την απάντηση μέσα από την αυτοοργάνωση στους χώρους δουλειάς μέσα από



NOWAKULTURA #4

σωματεία βάσης και τη ταξική συνειδητοποίηση, ώστε να αποτρέψουμε τη κατάργηση των βασικών μας δικαιωμάτων που κερδήθηκαν με αίμα και να απαντήσουμε στις συνεχόμενες επιθέσεις που δεχόμαστε από το κεφάλαιο και τους υπηρέτες του. Το προσωρινό ‘‘πάγωμα’’ του νόμου δεν μας εφησυχάζει και συνεχίζουμε τις δράσεις μας.

Περί ομοφοβίας και σεξισμού

Είναι δύσκολο κανείς να καταγράψει την πορεία του ομοφυλοφιλικού κινήματος ανά τον κόσμο. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποια σημεία σταθμός στην ιστορία του. Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που σηματοδότησε την πορεία του ομοφυλοφιλικού κινήματος είναι η ‘’εξέγερση του stonewall ‘’ στις 27 Ιουνίου 1969. Απ’ ότι φαίνεται όμως αρκετά χρόνια πριν στην Γερμανία του 1860-70 βλέπουμε την γέννησή του. Δημιουργήθηκε τότε ο κοινός γερμανικός ποινικός κώδικας, με σκοπό την

ενοποίηση της διασπασμένης ακόμη Γερμανίας, σύμφωνα με τον οποίο ποινικοποιουνταν η ομοφυλοφιλία. Η ομάδα Sci-entific Humanitarian Commit-tee οργανώνεται τότε ενάντια στο νόμο αυτό έχοντας βάλει 3 βασικούς στόχους , την κατάργηση του νόμου , την ενημέρωση της κοινωνίας και την ευαισθητοποίηση των ίδιων

των ομοφυλόφιλων. Η πρώτη αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας γίνεται το 1917 στην επαναστατημένη Ρωσία. Μέσα από μία σειρά μεταρρυθμίσεων που έγιναν τότε ο Λένιν αποποινικοποιεί την ομοφυλοφιλία και νομιμοποιεί τις αμβλώσεις ενώ ταυτόχρονα έγιναν προσπάθειες για την κοινωνικοποίηση του ατομικού νοικοκυριού (κοινόβια, δημόσια εστιατόρια/ πλυντήρια κλπ) με σκοπό την απαλλαγή της γυναίκας απο τα βάρη του νοικοκυριού. Δυστυχώς όμως όλη αυτή η κατάσταση δεν κράτησε για πολύ,με τα χτυπήματα του ναζισμού και με την άνοδο του Στάλιν, ο οποίος για να επιβιώσει ο σοσιαλισμός στη Ρωσία προωθεί την πρότυπη πυρηνική οικογένεια, ποινικοποιεί ξανά την ομοφυλοφιλία το 1934 και απαγορεύει τις αμβλώσεις. Οι ποινές ήταν βαριές, οι περισσότεροι στέλνονταν σε ψυχιατρία και άλλοι στα

στρατόπεδα εργασίας. Την περίοδο εκείνη στη ναζιστική Γερμανία ο χίτλερ είχε βάλει στόχο την αναπαραγωγή της ‘’άριας φυλής’’ . Οι ομοφυλόφιλοι



στεκόταν εμπόδιο σ αυτό, ήταν η παρακμή του κράτους. Η στρατιωτική π ρ ο π α γ ά ν δ α γινόταν μέσω της εξύψωσης της ανδρικής υπεροχής και της μητρότητας. Το ινστιτούτο της σεξουαλικής ε π ι σ τ ή μ η ς καταστράφηκε και τα βιβλία και οι μελέτες ρίχτηκαν στην φωτιά. Μέσα σ όλη αυτή την κατάσταση υπολογίζεται οτι περίπου 15.000 ο μ ο φ υ λ ό φ ι λ ο ι εξοντώθηκαν με ιατρικά πειράματα ή μαζική θανάτωση στους θαλάμους αερίων, με τους ρατσιστικούς νόμους της Νυρεμβέργη το

1953. Ο Μάης του 1968 χ α ρ α κ τ η ρ ί σ τ η κ ε από πολλούς και σεξουαλική επανάσταση. Μέσα από την μαζικότητα των κινητοποιήσεων του Μάη κ παρόλο που δεν κατακτήθηκε κάτι σε πολιτικοοικονομική βάση οι κοινωνικές αλλαγές ήταν πολλές. Το κίνημα του Μάη κατάφερε να εξαλείψει τις

σ υ ν τ η ρ η τ ι κ έ ς κ ο ι ν ω ν ι κ έ ς αντιλήψεις και και να δομήσει μία νέα φιλελεύθερη κουλτούρα. Η ο μ ο φ υ λ ο φ ι λ ί α αποποινικοποιείται και δεν είναι ψυχιατρικό νόσημα, το σεξ απενοχοποιείται , οι αγώνες των γυναικών επηρεάζουν την κοινή γνώμη, αυτές καθώς και άλλες πολλές κοινωνικές αλλαγές κ α τ ο χ υ ρ ώ ν ο ν τ α ι μέσα από αυτό το κίνημα το οποίο αποτέλεσε έμπνευση για τη δημιουργία νέων κινημάτων γυναικών και ομοφυλόφιλων ενάντια στον σεξισμό και την καταπίεση.

Για πρώτη φορά, τον Ιούνιο του 1969 σε μία από τις συνηθισμένες ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς ελέγχου και εξευτελισμού της αστυνομίας στην Νέα Υόρκη, ο κόσμος αντέδρασε. Στις 27 Ιουνίου στο μπαρ stonewall ένα μπαρ που συχνάζανε ομοφυλόφιλοι και ‘’περιθωριοποιημένοι’’ η επιχείρηση της αστυνομίας δεν κράτησε πολύ. Οι

θαμώνες επιτέθηκαν με ο,τι υπήρχε στο μαγαζί, και οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν για 5 μέρες. Το ζήτημα πήρε παγκόσμια διάσταση και δημιουργήθηκε τότε το gay liberation front μία καθοριστικής σημασίας οργάνωση για το κίνημα των ομοφυλόφιλων σε όλο τον κόσμο. Οι ομάδες που συμμετέχουν ενεργά σ αυτήν την οργάνωση συνδέουν το κίνημα της απελευθέρωσης με τη συνολική ανατροπή του συστήματος για να αλλάξουνε τον κόσμο. Από τότε η 27η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια μέρα ο μ ο φ υ λ ο φ ι λ ι κ ή ς

υπερηφάνειας . Στην Ελλάδα το 1976 μέτα την πτώση της χούντας και εμπνευσμένοι απο το κίνημα του Μάη , οι έλληνες ο μ ο φ υ λ ο φ ι λ ο ι δημιουργούν την ΑΚΟΕ – απελευθερωτικό κίνημα ομοφυλόφιλων

ελλάδαςτο οποίο αντιστέκεται δυναμικά στην όποια σεξιστική και



NOWAKULTURA #4

ρατσιστική καταπίεση προτάσοντας το σύνθημα ‘’η ομοφυλοφιλία είναι ανθρώπινη δυνατότητα’’. Δύο χρόνια μετά εκδίδεται το πρώτο τεύχος

του περιοδικού ΑΜΦΙ το οποίο είναι ενεργό για 2 χρόνια.

Όλες αυτές οι προσπάθειες αποτέλεσαν ένα βήμα έτσι ώστε ο αντισεξιστικός αγώνας να γίνει μέρος του αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό και να αποτελεί προϋπόθεση στις διεκδικήσεις του. Σε αυτό βοήθησε αρκετά και το κίνημα ενάντια στην γυναικεία καταπίεση που αναμφίβολα είναι άμεσα συνδεδεμένο. Η σεξιστική καταπίεση είτε γυναίκας είτε ομοφυλόφιλου θρέφει και αναπαράγει τον καπιταλισμό και έχει τις ρίζες της στην ατομική ιδιοκτησία και στην αναπαραγωγή του ανθρώπου μέσα σε κάθε κοινωνία. Το πρότυπο της ‘’πυρηνικής οικογένειας’’, που προβάλλεται από κάθε κοινωνία στις μέρες μας, ο καπιταλισμός το προσάρμοσε στα μέτρα του. Ο Ενγκελς στο βιβλίο του ‘’η καταγωγή της οικογένειας της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους’’ υποστήριζε πως ‘’...με το πέρασμα των μέσων παραγωγής σε κοινωνική ιδιοκτησία, παύει η ατομική οικογένεια να είναι οικονομική μονάδα της κοινωνίας. Το ατομικό νοικοκυριό μετατρέπεται σε κοινωνική εργασία. Η φροντίδα και ανατροφή των παιδιών γίνεται δημόσια υπόθεση.’’έτσι η γυναίκα θα έπαυε να καταπιέζεται και να έχει ως σκοπό της ζωής της το να γίνει καλή νοικοκυρά , ενώ ταυτόχρονα η πυρηνική οικογένεια δεν θα αποτελούσε καταναγκαστικό πρότυπο αλλά μία επιλογή του

ατόμου.

Ενάντια στην διαταξική καπιταλιστική ενσωμάτωση

Ο νεοφιλελευθερισμός, η πιο σύγχρονη πολιτική μορφή διαχείρισης του καπιταλισμού, έχει εξελίξει την ικανότητά του να εντάσσει κοινωνικές ομάδες στον ιστό του, και μάλιστα πολύ αποτελεσματικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης ενσωμάτωσης “πρώην” αποκλεισμένων κομματιών της κοινωνίας είναι η εκλογή του προέδρου

Ομπάμα στις ΗΠΑ.Και όσο τα κοινωνικά πρότυπα στη νεοφιλελεύθερη δύση δείχνουν δήθεν να αλλάζουν, εντάσσοντας στην δημόσια ζωή και την κουλτούρα τους, πρώην αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες (έγχρωμοι, ασιάτες, λοατ κ.α.), τόσο ανακύπτει το ερώτημα: μπορεί ο καπιταλισμός να είναι αντιρατσιστικός ή αντισεξιστικός ή άλλα πολλά αντί; Ή πιο απλά, μπορεί ο καπιταλισμός όντως να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και πλήρως, κοινωνικά προβλήματα όπως ο κοινωνικός ή ο φυλετικός ρατσισμός; Μπορεί μια καπιταλιστική κοινωνία, με βασικές αξιακές αρχές το κέρδος και τον ανταγωνισμό, να απελευθερωθεί πλήρως απ’ τα δεσμά που την

καθηλώνουν;



18

Ένα ιστορικό παράδειγμα εργατικής οργάνωσης, που είναι σχετικά άγνωστο και συχνά παραβλέπεται, είναι αυτό του Σοβιέτ του Λίμερικ*2 στην Ιρλανδία. Ως απάντηση στη βρετανική πολιορκία της πόλης του Λίμερικ το 1919, τα συνδικάτα οργάνωσαν τη δική τους μορφή τοπικής κυβέρνησης, στην οποία ήταν τα αφεντικά της πολιτικής και οικονομικής ζωής. Από τις 15 ως τις 17 Απριλίου, το Σοβιέτ διατήρησε έναν υψηλό βαθμό εξουσίας εντός των ορίων της πόλης. Θα ρίξουμε μια ματιά στο πώς προέκυψε το Σοβιέτ του Λίμερικ και στο ποια ήταν τα δυνατά του σημεία και ποιες οι αδυναμίες του. Το συγκεκριμένο παράδειγμα εργατικής αυτοοργάνωσης ήταν το πρώτο και μόνο δείγμα ενός εργατικού ρεύματος που ενεργά προκαλεί και με κάποιους τρόπους ξεπερνά το Sinn Féin*3 στην ηγεσία του ιρλανδικού κινήματος ανεξαρτησίας. Ο Ιρλανδικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας*4 ξεκίνησε το 1919, καθώς ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός (IRA)*5, υποστηριζόμενος από το Sinn Féin, ξεκίνησε έναν ανταρτοπόλεμο στη βρετανοκρατούμενη Βόρεια Ιρλανδία. Ο Robert Byrne, μια ηγετική φυσιογνωμία του Sinn Féin και του IRA

και ακτιβιστής της Ένωσης Ταχυδρόμων, είχε συλληφθεί και δεχόταν θεραπευτική αγωγή σ’ ένα νοσοκομείο για την αντιμετώπιση των παρενεργειών μιας απεργίας πείνας. Όπως αναμενόταν, ο IRA ξεκίνησε μια αποστολή για να απελευθερώσει τον Robert. Η επιχείρηση απελευθέρωσης σημαδεύτηκε από το θανάσιμο τραυματισμό του αστυφύλακα Martin O’Brien, καθώς επίσης και από τον τραυματισμό ενός άλλου αστυνομικού. Παρόλο που η προσπάθεια διάσωσης ήταν αρχικά επιτυχημένη, ο Robert By-rne θα πέθαινε αργότερα το ίδιο απόγευμα από τα τραύματα που υπέστη κατά την απόδραση. Η κηδεία του, στην οποία παρευρέθηκαν δεκάδες χιλιάδες (από συγγενείς που θρηνούσαν μέχρι συντρόφους του απ’ όλη τη χώρα), δυνάμωσε τις υποψίες της βρετανικής κυβέρνησης για το ενδεχόμενο μιας ιρλανδικής επανάστασης. Αξιοποιώντας εκτενώς τη μεταφορά μέσω αέρα, σιδηροδρόμου, δρόμου και θάλασσας, η πόλη του Λίμερικ βρίσκεται βολικά σε μια γεωγραφική περιοχή που περιβάλλεται απ’ όλους τους τρόπους μεταφοράς. Χρησιμοποιώντας τα λόγια του περίφημου Ιρλανδού ρεπουμπλικάνου σοσιαλιστή James Connolly*6 :‘‘Σε περίπτωση που

το Σοβιέτ του Λίμερικ



NOWAKULTURA #4

επέλθει μια σύγκρουση στην Ιρλανδία…. Μεταξύ αυτών που υπερασπίζονται το Ιρλανδικό Έθνος και αυτών που υπερασπίζονται τη ξένη κυριαρχία, το σπουδαιότερο πολιτικό εργαλείο στα χέρια του Ιρλανδικού Έθνους προς χρήση στον αγώνα θα είναι ο έλεγχος της ιρλανδικής ναυσιπλοΐας, των αποβαθρών, των σιδηροδρόμων και της παραγωγής από συνδικάτα που έχουν προσφέρει την πλήρη υποταγή τους στην Ιρλανδία.’’ Ως απάντηση, η βρετανική κυβέρνηση δήλωσε στις 9 Απριλίου ότι η πόλη βρίσκεται υπό καθεστώς στρατιωτικού νόμου και ότι θα επιτηρούνταν από στρατιωτική παρουσία σταθμευμένη στην πόλη του Λίμερικ. Από τις 15 Απριλίου όλοι οι κάτοικοι που επιθυμούσαν να βγουν από την πόλη ή να μπουν σ’ αυτήν ήταν υποχρεωμένοι να έχουν στην κατοχή τους ένα χαρτί της Διεθνούς Επιτροπής Διάσωσης (IRC). Για διαμαρτυρία σ’ αυτή την επιθετική ενέργεια καλέστηκε γενική απεργία στις 13 Απριλίου από τα Συνδικάτα του Λίμερικ και το Συμβούλιο Εργασίας, του οποίου ο Rob-ert Byrne υπήρξε αρχικά εκπρόσωπος. Την οργάνωση της απεργίας διαχειρίστηκε μια επιτροπή εκλεγμένη από τα συνδικάτα και το Συμβούλιο Εργασίας, η οποία αυτοχαρακτηριζόταν κατά κύριο λόγο ως Σοβιέτ. Ο John Cronin, πρόεδρος αυτής της εκλεγμένης από τους εργάτες επιτροπής κέρδισε τον τίτλο του ‘‘πατέρα

του μωρού Σοβιέτ’’.‘‘Εμείς, ως οργανωμένοι εργάτες, αρνούμαστε να ζητήσουμε την άδεια για να βγάλουμε καθημερινά το ψωμί μας και αυτή η απεργία είναι μια διαμαρτυρία εναντίον της κίνησής τους αυτής.’’ Robert Byrne, Πρόεδρος της Απεργιακής Επιτροπής του Σοβιέτ του Λίμερικ Αν το Σοβιέτ ήθελε να επιβιώσει, πρώτα και κύρια θα έπρεπε να ήταν ικανό να εφοδιάσει τους κατοίκους της πόλης με φαγητό. Δυο επιτροπές δημιουργήθηκαν : μια να παραλαμβάνει το φαγητό και μια να το μοιράζει. Τα καταστήματα σίτισης ήταν ανοιχτά από τις 2.00 μμ ως τις 5μμ. Παρόλο που το Σοβιέτ παρότρυνε τους αρτοποιούς να παράγουν τα προϊόντα τους, τούς απαγορεύονταν να διανείμουν τα προϊόντα τους σε σπίτια και καταστήματα. Τα προϊόντα τους επρόκειτο να πουληθούν κατευθείαν στο λαό. Μια ειδική απεργιακή επιτροπή δημιουργήθηκε μετά την πρώτη βδομάδα της απεργίας, η οποία ξεκίνησε να τυπώνει τη δική της εφημερίδα, καθώς επίσης και να φτάσει στο σημείο να κόψει δικό της νόμισμα. Παρόλα αυτά, η ιδιωτική περιουσία έμεινε ανέγγιχτη, καθώς οι έμποροι και οι επιχειρηματίες συμφώνησαν να ακολουθήσουν τις οδηγίες και τους κανόνες του Σοβιέτ.

Καταρτίστηκε μια λίστα καταστηματαρχών που ήταν έτοιμοι να αποδεχτούν το νόμισμα του Σοβιέτ, αξιοποιώντας



ένα είδος συστήματος με κουπόνια, τα οποία οι καταστηματάρχες επιτρεπόταν να εξαργυρώσουν σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Συμφώνησαν σ’ αυτή την τακτική κατά τη σύντομη περίοδο της απεργίας, αλλά αυτή η σχέση δεν θα ήταν πιθανώς ικανή να κρατήσει. Αν το Σοβιέτ είχε κρατήσει για πολλούς μήνες, η εμπορική κίνηση από και προς την πόλη θα εμποδιζόταν από τη χρήση δυο διαφορετικών νομισματικών συστημάτων. Οι επιταγές του ελεγχόμενου από τους εργάτες Σοβιέτ βρίσκονταν σε ισχύ ταυτόχρονα με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών, όπως μόνο μπορούσε να γίνει. Αν αυτοί οι ανταγωνισμοί παρέμεναν για πολύ, ο ταξικός πόλεμος θα ξεσπούσε όχι μόνο εντός, αλλά και εκτός της πόλης εξίσου. Μετά από δυο βδομάδες γενικής απεργίας, ο συνδεδεμένος με το Sinn Fein δήμαρχος του Λίμερικ, Al-phonsus O’Mara και ο τοπικός καθολικός επίσκοπος Dennis Hallinan κάλεσαν να λήξει η απεργία, καθώς οι περιορισμοί για την κυκλοφορία στην πόλη του Λίμερικ είχαν ανακληθεί. Στις 27 Απριλίου η Απεργιακή Επιτροπή κήρυξε το τέλος της απεργίας. Παρόλο που το Sinn Fein και το συνδεδεμένο στρατιωτικό του σκέλος, ο IRA, ήταν κριτικά υποστηρικτικοί προς το Σοβιέτ του Λίμερικ, αυτή η πράξη μπορεί να ειδωθεί ως μια μορφή προδοσίας, όχι

μόνο εκ μέρους του κλήρου με την επιρροή που διατηρεί στην πολιτική, αλλά επίσης με κάποιον τρόπο και από το Sinn Féin εξίσου. Μη θέλοντας να σπάσει την ταξική ‘‘ενότητα’’ που το πολιτικό κόμμα στόχευε να διατηρήσει, ο ιδρυτής του Sinn Féin, Arthur Griffith, δήλωσε τον Ιανουάριο του 1919 : ‘‘Η γενική απεργία είναι ένα όπλο που μπορεί να κάνει ζημιά όσο και να βοηθήσει. Θα ήταν ασύνετο στο παρόν και μπορεί να είναι ασύνετο οποιαδήποτε στιγμή, εκτός κάτω από ακραίες συνθήκες.’’ Αυτοί οι ανταγωνισμοί μεταξύ Εργασίας, Sinn Féin και Κλήρου μπορούν περαιτέρω να φανούν παραδειγματικά από μια δήλωση που έκανε ο αιδεσιμότατος Fr. W Dwane : ‘‘Θέλω να δηλώσω ότι δεν συμβουλεύτηκαν ούτε τον Κύριο ούτε τον κλήρο πριν την κήρυξη της απεργίας και ότι (και οι δυο) ήταν εντελώς αντίθετοι με τη συνέχισή της.’’ Αφού κάποιος διαβάσει αυτή την περίληψη των γεγονότων που ακολούθησαν τη διάλυση του σύντομου αλλά ισχυρού Σοβιέτ του Λίμερικ, μπορεί να ρωτήσει τι πήγε στραβά. Η έλλειψη εξωτερικής βοήθειας από τα συνδικάτα σε εθνικό επίπεδο μπορεί να είναι μια αιτία. Παρόλο που τα απλά μέλη των συνδικάτων σε όλη την Ιρλανδία συμμετείχαν σε πρακτικά μέτρα, όπως η συγκέντρωση χρημάτων και η αποστολή προμηθειών τροφίμων, η κύρια βιομηχανική περιοχή



NOWAKULTURA #4

του Μπέλφαστ δεν τέθηκε στον αγώνα και οι εργάτες και ενωτικοί*7 σ’ αυτή την περιοχή δεν διερεύνησαν τη σκέψη να αναπαράγουν το παράδειγμα ανυπακοής του Λίμερικ. Επιπλέον, η Εθνική Ένωση Σιδηδρομικών Εργατών δεν βοήθησε το Σοβιέτ. Αυτό είναι ακόμα πιο απογοητευτικό, καθώς οι εργάτες αυτού του εθνικού συνδικάτου είχαν την ευκαιρία να κλείσουν ή να χρησιμοποιήσουν τους σιδηροδρόμους για να εφοδιάσουν περαιτέρω το Σοβιέτ με τα αναγκαία. Λόγω της έλλειψης μιας γενικής απεργίας, ή της έλλειψης έστω μιας γενικής απεργίας στις τριγύρω κομητείες της Ιρλανδίας, έγινε προφανές ότι αυτό το πρώιμο εργατικό συμβούλιο δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί για πολύ. Παρά το σύντομο βίο του ιρλανδικού παραδείγματος εργατικού ελέγχου, ο διεθνής ενθουσιασμός που αυτό το γεγονός σκόρπισε δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Αυτό το γεγονός σημαδεύτηκε από την αρχική παγκόσμια προσμονή ενός καλύτερου μέλλοντος που θα διευθύνεται απευθείας από τους ίδιους τους ανθρώπους που παράγουν. Τα πρακτορεία του Τύπου, τόσο τα εγχώρια στην Ιρλανδία, όσο και αυτά στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο αναφέρθηκαν στο Σοβιέτ του Λίμερικ με μεγάλο ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, στο ετήσιο συνέδριο του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος της

Βρετανίας δηλώθηκε ότι : ‘‘Ο δημοτικός σύμβουλος του Εδιμβούργου Cradford είπε ότι θα έπρεπε να κάνουν κάτι για να ενθαρρύνουν το «Σοβιέτ του Λίμερικ», το οποίο ξεπέρασε τις οικονομικές δυσκολίες με την έκδοση χαρτονομίσματος μόνο του. Θα ήθελε να δει την εργατική τάξη αυτής της χώρας να κάνει το ίδιο. Σε αντίθεση με όσα ο κύριος (Ramsay) McDonald είχε πει, το Σοβιέτ του Λίμερικ ήταν το πρώτο Σοβιέτ της εργατικής τάξης σε πρακτικό επίπεδο που δημιουργήθηκε σ’ αυτά τα νησιά…’’ Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Times περιέγραψαν την εξέγερση της πόλης ως μια αναστάτωση που θα είχε διαρκείς επιδράσεις : ‘‘…με την εξαίρεση του Λοντοντέρι , δεν υπάρχει ίσως καμία άλλη πόλη στην Ιρλανδία, της οποίας η ιστορία να είναι τόσο ογκώδης, όπως είναι του Λίμερικ.’’

Καθώς το πείραμα της σοβιετικής δημοκρατίας έφτανε στο τέλος του, οι Irish Times στις 23 Απριλίου έκαναν μια τελευταία αναφορά σχετικά με τις διεθνείς διαστάσεις που πήρε η απεργία : ‘‘Είμαστε θεατές σήμερα ενός πολύ τολμηρού και ειλικρινούς πειράματος στον Ιρλανδικό Συνδικαλισμό.’’ Λαμβανοντάς το ως όλον, δεν θα ήταν ιδεαλιστικό να πούμε ότι οι εργάτες του Λίμερικ ήταν επιτυχημένοι στα αιτήματά τους.



Οργανώθηκαν, εξέλεξαν ένα κυβερνητικό σώμα και έλεγξαν την πόλη για περίπου δυο βδομάδες με την απειλή της εισβολής και χωρίς εξωτερική βοήθεια. Ο στρατιωτικός νόμος ανακλήθηκε και το Σοβιέτ ακόμα παραμένει ένα λαμπρό παράδειγμα επιτυχημένου εργατικού ελέγχου. Λέγοντας αυτά, θα ήταν μια μονόπλευρη οπτική να πούμε ότι η επανάσταση ήταν ολοκληρωμένη. Η βοήθεια από την ηγεσία της Εθνικής Ένωσης δεν αξιοποιήθηκε και η έλλειψη του επείγοντος για να ξεκινήσουν απεργιακά κινήματα σ’ όλη τη χώρα, ήταν αυτά που επέτρεψαν στο Σοβιέτ του Λίμερικ να εξασθενίσει. Παρόλο που κράτησε λιγότερες από δυο βδομάδες, αυτό το παράδειγμα εργατικού αγώνα δείχνει όχι μόνο τη δύναμη που η Εργασία έχει στα χέρια της, αλλά επίσης τη δυνατότητα που έχει η εργατική τάξη για πλήρους κλίμακας κοινωνική επανάσταση. Αν η οργανωμένη εργατική τάξη μπορεί να άρει στρατιωτικό νόμο σε μια πόλη σε λιγότερες από δυο βδομάδες, κάποιος πρέπει να αναλογιστεί τις πιθανότητες ενός εργατικού αγώνα που θα είναι αυξημένος στο επίπεδο ενός εθνικού ή διεθνούς κινήματος.………………………………*1 Το κείμενο μεταφράστηκε από την αμερικανική μαρξιστική ιστοσελίδα ‘‘The Red Phoenix’’(http://theredphoenixapl.

org/2012/04/16/remember-the-limerick-soviet/). Επιλέχθηκε λόγω του μικρού μεγέθους του κι όχι λόγω πολιτικής ταύτισης. Σκοπός ήταν να παρουσιαστούν τα γεγονότα με σύντομο τρόπο κι έτσι ακολουθήσαμε μια απλή μετάφραση χωρίς δικό μας σχολιασμό (από το αρχικό κείμενο λείπουν 2 παράγραφοι που μιλούν για το κλίμα της εποχής μέσω εφημερίδων και κρίναμε λειτουργικό να τις παραλείψουμε.) *2 Το Λίμερικ είναι πόλη της δυτικής Ιρλανδίας. *3 Αριστερό εθνικιστικό κόμμα της Ιρλανδίας που ιδρύθηκε το 1905 (στα ιρλανδικά μεταφράζεται ‘‘εμείς’’) και υπάρχει ως σήμερα (δεύτερο κόμμα στη Β. Ιρλανδία και κοινοβουλευτικό με αυξανόμενη δύναμη στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας). Μέχρι το 1998 ο IRA αποτελούσε το στρατιωτικό σκέλος του κόμματος

(ανεπίσημα, καθώς διατηρούσε μια αυτονομία, αλλά πολλοί αντάρτες του ήταν μέλη του Sinn Féin).*4 Διήρκεσε από το 1919 ως το 1921. Αποτέλεσμά του ήταν η δημιουργία του Ελεύθερου Κράτους της Ιρλανδίας (δημιουργήθηκε το 1922 μετά την Αγγλοϊρλανδική Συνθήκη, το 1937 έγινε δημοκρατία βάσει συντάγματος, ενώ μόλις το 1949 ονομάστηκε Δημοκρατία της Ιρλανδίας). Παρόλα αυτά το βόρειο μέρος του νησιού



NOWAKULTURA #4

παρέμεινε υπό την κατοχή των Βρετανών, γεγονός που έκανε έκτοτε πολλούς Ιρλανδούς να ζητούν την απόσχισή του από την Αγγλία και την ένωσή του με το νότιο τμήμα. Μετά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας ακολούθησε εμφύλιος (1922-23) μεταξύ αυτών που υπερασπίζονταν το Ελεύθερο Κράτος και τη συνθήκη με τους Βρετανούς και αυτούς που ζητούσαν την πλήρη ανεξαρτησία και τη δημιουργία μιας Ιρλανδικής Δημοκρατίας.*5 Irish Republican Army : ιδρύθηκε το 1919 ως συνέχεια της ένοπλης οργάνωσης Ιρλανδοί Εθελοντές (Irish Volun-teers) και αποτέλεσε ανεπίσημα το στρατιωτικό σκέλος του Sinn Féin. Αποτελούσε ένοπλη οργάνωση που σκοπό είχε την ένωση της Β. Ιρλανδίας με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και

την πλήρη ισότητα μεταξύ καθολικών και προτεσταντών. Τερμάτισε τη δράση του το 1998 με τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, παρόλο που κάποια παρακλάδια του υπάρχουν ως σήμερα. *6 Σοσιαλιστής και ρεπουμπλικάνος, ένας από τους κύριους Ιρλανδούς μαρξιστές, εκτελέστηκε από τους Άγγλους λόγω του ηγετικού του ρόλου στην Εξέγερση του Πάσχα (1916)*7 Χαρακτηρισμός που αναφέρεται σε όσους Ιρλανδούς (κυρίως προτεστάντες) επιθυμούν τη συνέχιση της ίδιας δομής πολιτικής ένωσης μεταξύ Μ. Βρετανίας και Β. Ιρλανδίας.



Μεταναστευτικό: μια (αυτο)κριτική

και μια ματιά στο ρόλο του φύλου

Μέρος 1ο Το θέμα του μεταναστευτικού βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα των περισσότερων πολιτικών ομάδων και κομμάτων (ίσως όχι αδίκως) τα τελευταία χρόνια. Μεγάλος είναι ο αριθμός των μεταναστών/στριών που έχουν μετακινηθεί από τις βαλκανικές και ανατολικο-ευρωπαϊκές χώρες με κατεύθυνση άλλες καλύτερης οικονομικής κατάστασης, μία από αυτές και η Ελλάδα. Αυτό είναι το τελευταίο ρεύμα μετανάστευσης που γνώρισε η Ελλάδα και με αυτό θα ασχοληθούμε στο παρόν κείμενο. Πρέπει να αναφέρουμε εδώ ότι η Ελλάδα δεν έχει υπογράψει την Διεθνή Σύμβαση Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών εργατών και των μελών των οικογενειών τους(1990), έχει υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το νομικό καθεστώς και την ιθαγένεια που όμως δεν την έχει κυρώσει(1977)1. Τα περισσότερα κράτη, όπως και η Ελλάδα δεν επιθυμούσαν να είναι χώρες υποδοχής μεταναστών και αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στο να δομήσουν ένα πλάνο σχετικά

με τη μετανάστευση. Το 2003, όμως, υπογράφηκε η συνθήκη του “Δουβλίνου 2” που προέβλεπε ότι “ο μετανάστης δικαιούται να ζητήσει άσυλο στην ευρωπαϊκή χώρα που θα εισέλθει την πρώτη φορά και ότι οι μετανάστες οι οποίοι εισέρχονται στην Ελλάδα και μεταβαίνουν σε άλλη χώρα για να αιτηθούν άσυλο, θα πρέπει να επιστρέφονται πίσω σε αυτή”. Έτσι η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε χώρα υποδοχής. Αυτός είναι και ο λόγος ύπαρξης των απαράδεκτων κέντρων κράτησης, που από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν έχουμε γίνει μάρτυρες πολλών “δολοφονιών”. Οι διάφορες τάσεις της δεξιάς αντιμετωπίζουν την όλη κατάσταση έχοντας τις κλασικές συντηρητικές- ρατσιστικές αντιλήψεις (κλείσιμο των συνόρων ,περιορισμός με κάθε τρόπο στην είσοδο κλπ) , που όμως βρίσκουν αποδοχή από την κοινή γνώμη. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που κάθε δεξιό και ακροδεξιό κόμμα που βρισκόταν στην αφάνεια, υποστηρίζοντας διάφορες ασταθείς απόψεις έχει καταφέρει να αυξήσει



NOWAKULTURA #4

τα ποσοστά του. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε πολλές χώρες της Ευρώπης(και ας μην επαναπαυόμαστε εμείς εδώ με την εκλογή του Σύριζα, γιατί και οι Αν.Ελ. είναι στην κυβέρνηση και η Χ.Α. αναδείχτηκε τρίτη δύναμη) . Γιατί δεν αρκεί ο “κόκκινος τίτλος” μιας αριστερής κυβέρνησης αν οι συνειδήσεις της κοινωνίας παραμένουν γαλανόλευκες. Ποια είναι όμως η δική μας αντιμετώπιση; Οι περισσότερες αριστερές αλλά και αναρχικές ομάδες προσεγγίζουν το θέμα με φόβο χωρίς να θέλουν να εντοπίσουν τις ρίζες του προβλήματος. Εμμένουν έτσι σε μία κριτική χρόνων πίσω και αρνούνται να δούνε τις άλλες τόσες προβληματικές που δημιουργούνται εξ’ αιτίας αυτής της αντιμετώπισης. Φαινόμενα όπως ο σεξισμός (εκμετάλλευση των γυναικών λόγω φύλου, κατώτερη θέση λόγω θρησκείας-μπούργκα κ.α.) αλλά και η εκμετάλλευση εντός και εκτός των μεταναστών (μαφία,μετανάστες 1ης από 2ης γενιάς) είναι κάτι παραπάνω από ορατά και δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια μας σε αυτά. Δεν μπορούμε επίσης να παραβλέψουμε ότι οι μετανάστες αποτελούν το φθηνό εργατικό δυναμικό που χρειάζεται το κεφάλαιο για να συντηρηθεί και να ενισχυθεί. Θέσεις όπως “οι μετανάστες είναι το σύγχρονο προλεταριάτο, το εν δυνάμει επαναστατικό υποκείμενο και ζητούμενο είναι η άμεση

απελευθέρωσή τους” (μέχρι εδώ καλά και δεκτά τα αιτήματα, όμως...), χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλο το φάσμα της αριστεράς, το οποίο επιμένει φανατικά σε αυτές με αποτέλεσμα όποιες άλλες προσεγγίσεις ή κριτικές να θεωρούνται εκτός ορίων . Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει σε ένα προοδευτικό κίνημα που δέχεται τον πλουραλισμό. Δε γίνεται να μένουμε φανατικά σε μία μονοδιάστατη προσέγγιση για ένα τόσο πολύπλοκο θέμα. Αγνοούμε πολλές φορές τον λόγο για τον οποίο οι περισσότεροι επιλέγουν το να μεταναστεύσουν, καθώς η πλειονότητα δεν το κάνει με σκοπό να πολεμήσει ενάντια στο κράτος, αλλά για να ενταχθεί σε αυτό και να επιβιώσει͘ πολλοί από αυτούς μάλιστα είναι και αρνητικοί στο να συμμετέχουν σε τέτοιες διαδικασίες.Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι το μεγαλύτερο κομμάτι του ελευθεριακού κινήματος δεν επιθυμεί να δώσει λύση ή έστω να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά υιοθετεί τις παραπάνω θέσεις, οι οποίες αποτελούν μια έκφραση αυτοαναφορικότητας δίνοντας το στίγμα του ελευθεριακού. Συντηρείται έτσι μία κατάσταση μετέωρη, η οποία δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για άλλες πολιτικές δυνάμεις. Όπως έχουμε πει και στο παρελθόν δεν μας αρκούν χίλιες αρνήσεις αλλά αγωνιζόμαστε για άλλες



τόσες καταφάσεις. Ένα τέτοιο πολυδιάστατο θέμα χρειάζεται διεθνιστική προσέγγιση και αλληλεγγύη, χτίζοντας παράλληλα τις δικές μας επαναστατικές δομές. Πρέπει λοιπόν να στραφούμε σε νέες αναλύσεις και έρευνες με κατεύθυνση πάντα μέσα από τον επαναστατικό φακό.

Μέρος 2ο Στα περισσότερα κράτη της Ν.Ευρώπης όπως και στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των μεταναστών είναι γυναίκες. Κάτω από τις συνθήκες του καπιταλισμού που έχουν αναπτυχθεί στην Ευρώπη και στον τομέα των εργασιακών σχέσεων, τα βασικότερα επαγγέλματα που θεωρούνται παραδοσιακά γυναικεία και “μπορούν να επιλέξουν” οι γυναίκες είναι οι οικιακές υπηρεσίες, ο τουρισμός και δυστυχώς οι σεξουαλικές υπηρεσίες. Πολύ συχνά μάλιστα λόγω απουσίας εναλλακτικών επιλογών οδηγούνται και συχνά εξαναγκάζονται στην πορνεία ως μοναδική λύση. Αυτές οι γυναίκες ζούνε καθημερινά την άνιση μεταχείριση στην εργασία και τον κοινωνικό αποκλεισμό στην καθημερινή τους ζωή και στις σχέσεις τους. Το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι αριθμητικά περισσότερες από τους άντρες μπορεί να οφείλεται στους πιο ευνοϊκούς νόμους που έχουν θεσπιστεί από διάφορες χώρες , λόγω του

φύλου1. Μία γυναίκα υπόκειται ευκολότερα σε εκμετάλλευση, κυρίως σεξουαλική αλλά όχι μόνο, σε σχέση με έναν άντρα. Ένας άλλος λόγος που πολλές γυναίκες, κυρίως των ανατολικών χωρών της Ευρώπης που υπέστησαν αλλαγή πολιτικού καθεστώτος, επιλέγουν το δρόμο της μετανάστευσης είναι ότι, ωθούμενες από μικρές στην επιλογή της δημιουργίας οικογένειας καταφεύγουν σε αυτή τη λύση για να επιβιώσουν αυτές και τα παιδιά τους. Η κατάσταση αυτή έχει βάλει την γυναίκα να αντεπεξέλθει σε ένα δύσκολο ρόλο, πολλές φορές χωρίς καμία βοήθεια. Το μεγαλύτερο μέρος των μεταναστριών παρέχει υπηρεσίες στον τομέα της καθαριότητας, με το μεγαλύτερο ποσοστό να είναι παράνομες. Αυτό το κομμάτι είναι το λεγόμενο φθηνό εργατικό δυναμικό που εκμεταλλεύεται χωρίς όρια και ντροπή το κεφάλαιο. “Η μετανάστρια μέσω της εργασίας της και της απασχόλησής της στη χώρα υποδοχής, αναπτύσσει όλες αυτές τις δραστηριότητες που συμβάλλουν στην κοινωνική ανέλιξη των ντόπιων γυναικών, αντιμετωπίζουν επίσης την ρευστότητα των χωρών διαμονής εργασίας και απασχόλησης....δημιουργείται έτσι ένα ευέλικτο εργατικό δυναμικό που βιώνει συνθήκες απομόνωσης εθνικής και κατά



NOWAKULTURA #4

φύλο...”2. Το οικονομικό μοντέλο που επικρατεί σχεδόν σε όλες τις χώρες, για την αγορά εργασίας, υπακούει στο νόμο προσφοράς - ζήτησης. Η ελληνική αγορά εργασίας διοχετεύει τις μετανάστριες σ’ αυτά τα επαγγέλματα ανεξάρτητα από το εκπαιδευτικό τους επίπεδο, το οποίο πολλές φορές είναι αρκετά καλό. Οι μετανάστριες ανταποκρίνονται στη ζήτηση της ελληνικής αγοράς εργασίας πάνω σε αυτά τα συγκεκριμένα επαγγέλματα, απασχολούμενες σε έναν ιδιωτικό χώρο(οικία), χάνουν τον προσωπικό τους χώρο-κατοικία και όλη αυτή η κατάσταση αντανακλάται στην ψυχολογία των μεταναστριών , στις κοινωνικές τους σχέσεις αλλά και στην ταυτότητά τους. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι οι γυναίκες έχουν βρεθεί θύματα διακρίσεων και καταπιέσεων που οφείλονται σε στερεότυπα και εχθρικές προκαταλήψεις , που ενισχύονται φυσικά από θρησκευτικές αλλά και πολιτισμικές πεποιθήσεις. Λίγες είναι εκείνες οι καταστάσεις όπου οι γυναίκες αλλά και διάφορες μειονότητες δεν βιώνουν την καταπίεση και την άνιση αντιμετώπιση. Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να αναδείξουμε την γυναικεία μετανάστευση ως σημαντικότερο ζήτημα σε σχέση με την αντρική, χρήζει ωστόσο ιδιαίτερης προσοχής,

όχι λόγω “διαχωρισμού του φύλου”, αλλά λόγω μιας κοινωνίας η οποία εξακολουθεί να είναι προσκολλημένη σε αντιλήψεις συντηρητικές και σεξιστικές.

Πηγές

1. Γυναικεία μετανάστευση και ανθρώπινα δικαιώματα, Κατερίνα Βασιλικού

2. Η κοινωνική διάσταση της εργασίας των μεταναστριών

οικιακών βοηθών , Ιορδάνης Ψημμένος



ΧΡΗΣΙMA LINKS

nowakult.blogspot.grlibertatiasquat.blogspot.gr

act-antifa.blogspot.grfacebook.com/antifa.pthess

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ 2015


Documents

Nowa Kultura IV