Notes du mont Royal

Cette œuvre est hébergée sur « No­tes du mont Royal » dans le cadre d’un

exposé gratuit sur la littérature.SOURCE DES IMAGES

Canadiana

www.notesdumontroyal.com 쐰

wyoRAToREsï.pATTTCIin oves ne VOCANVT’ M

S 0 PHI STÆ’,ÇPERA-ET STUDIO fi

GULIELMI STEPHANI DOBSON A:RÉGIE SOCIETATIS LITERARUM SOC"

.TOMUS DECIMUS QUARTUS

w

1; .

mur"; :mV (a;

LONDINÏ é l. , . M fEXCUDIT J. F.DOVE o’ ’" . (APUD QUEM ETIAM muon)-

A. 8. MDCCCXXVIII.

Isa-01mm ,

ISÆI 1D INxÀRC-HI’ f h

LYoURGJHDEMAms

I I ET 4 soPH’lsTARUM

JINTERPRETATIO LATINA

LONDÏNI

PROSTANT APUD J; F. DOVE . ,A. s. MECCCXXVIII.

"TABULAEORU’M QUÆ CONTINENTUR.

IN wTOMO DECIMO QUARTO.

ISooRATfia.ORATIONES. Pag.

- I. IsoCratis ad Demonicum . . . . . lII. Isocrati’s ad Nicoclem) . ’ . . 4 ." ’ 8

III. Isocratis Nicocles ’ * - ï . . . . 15IV. Is’ocratis Panegyrica . . . . . 24V. Isocratis ad Philippum . . . . 49VI. Isocratis Archidamus’ . . l 1. I . V . 70

A VIL- Isocratis Areopagitica- ’ 6 .46 1 . ’ g 86. VIH. Isocratis de Paco . *. . l . 981X. Isocratis Evagoras: . . . . . 1188

X. Isocratis Helenæ Laudatio . . . . .129XI. Isocratis Busiris’ " ; ’ *. ., . . 138

XII. Isocratis Panathenaica . . . 5. .j, 146XIII. Isocratis contra Sophistas . . . . 186XIV. Isocratis Plataica . . . . . 190XV. Isocratis de Permutatione o . . . . 198XVI. Isocratis de Bigis . , . , . ; . V 239

oXVII. Isocratis Trapezitica . Io .I . H .9 246XVIII. Isocratis adversusÇallimachum . . . 255

XIX. Isocratis Æginetica . . 4 4 . . . . 264XX. Isocratis contra Lo’chitem . . w . 271

XXI. Isocratis adversusEuthymim . .- 1 f 274

ÉPISTOLÆ.

I. Isocrates Dionysio ’ . . . , v ., 279II. Isoorates Philippo ’ . ’ . . . . ’ .’ 281III. Isocrates Philippo . . . . . 285.IV. Isocrates Antipatro . . -.!;1 5* v. .. .: 287-V, Isocrates Alexandra. .9 . .. . ’ . 290VI. Isocrates Iasonis liberis . . . . 291VII. Isocrates Timotheo . . . 294ï NUL ISOQrates Mytilenæorum:magistratibus 3- .- ’4 296

1X.- Iswocrates Archidamo . . . . . 2981v.:- Isocrates Dionysio . J . . . . 302.

1

l n

vi TA13ULA ETC.

ISÆUS.I. Isæi de Cleonymi Hereditate

II. Isæi de Meneclis HereditateIAII. Isæi de Pyrrhi Hereditate1V. Isæi de Nicostrati HereditateV. Isæi de Dicæogenis Hereditate

VI. Isæi de Philoctemonis HereditateVII. Isæi de Apollodori Hereditate

VIII. Isæi de Cironis Hereditate

a

1X. Isæi de Astyphili Hereditate .X. Isæi de Aristàrchi Hereditate

XI. Isæi de Hagniæ Hereditate

DINARCHUS.I. Contra ’Demosthenem

II. Contra AristogitonemIII. Contra Philoclem .

LYCURGUS.I. Contra Leocratem V.

DEMADES.I. De Duodecennali *. ’

SOPHISTÆ.

I. Lesbonactis PoliticaIl. Lesbonactis Hortatoria I.

III. Lesbonactis Hortatoria Il.

I. Herodis de Repub1ica

I. Antisthenis Aj1ax . .Il. Antisthenis Ulysses

o I. Alcidamahtîs Ulysses

I. Gorgiæ Helenæ-Encomium . .IIl. Gorgiæ pro Palamede Apologia.

Fig.

305313320337344355369380392401408

423441446

453

483

489490493

495

500’501

.5041

508511

Notes du mont Royal

Une ou plusieurs pages sont omises ici volontairement.

www.notesdumontroyal.com 쐰

ISÆ’I

INTERPRETATIO LATINA.

ISÆAI

DE CLEONYMI HEREDITATE.

ARGUMENTUM.Morluo Cleonymo nepotes ex frein-e jure cognationis succedunt in hcredilatem, et

secundum testzunenlum, qnod adducunt in sui favurem Phercnîcus et Simon et Po-sidippus, scripsissè, ut verum erat, et deposuisse apud magistratus, afiirmantesCleonymum, odio quo prosequebatur Diniam eorum tutorem. postremo aggiflssumesse dissolvere et ædili accersitu derepente interiisse; et Polyarchum eorum avum,

. Cleonymique patron), mandasse, si quid humanitus accideret Cleonymo, dari illisquæ superessent. Qnæstio duplicibus terminis constat propter ambiguilatem: hinamque nituntur primo testamento, adversarii vero dicunt vocari jussisse magistra-tum, ut rescinderet illud: et tandem Cleonymi factis nituntur.

l. A CLEONYMI e rebus humanis excessu magnam passæ sunt,o viri, meæ res commutationem. Facultates enim ille quidem suasadhuc superstes nobis verbotenus condicebat, mortuus autem probonis periculum iitis reliquit. Olim quidem ab illo tam pudice edu-cabamur, ut nunquam in forum veniremus ne alios quidem audiendigratin litigantes, nunc autem hucdescendendum nobis fuit quo ipsi detata substantia contenderemus: non enim de Cleonymi solummodohereditate nosbiscum contendunt adversatii, sed etiam de patrimonionostro, aientes nos illi certas quasdam nummorum summas super.eodem nostra patrimonio debere. Et familiares quidem atque pro-.pinqui horum adversariorum ,nostrorum æquum censuerunt ut nosæquam portionem ferremus eorum adeo bonorum; quæ a Cleonymoipsis relicta esse in confesse est: hi autem eo procedunt impuden-tiæ, ut ipso patrimonio nostro nos avertere .conentur, non. quoæquum et verum ignorent, o viri, sed quo nos adeo ab amicis deseç-to existiment ut facile sibi factu’futurum sperent ut nos prorsusdespolient. Spectate modo atque eégpendite quibus causæ momentisfreti nostrum quique ad iiçis contestaçioneni, descenderimus. Fiduntnempe hi- quidem tabulis testamenti iis quas Cleonymus soripsitinique; neque enim factum infitiamur, verum neque odio nostri nequenabis offensas quippe qui nunquam de nobis questus sigsed nainsalicui nosttorum necessariprum; vernmpamen ille idem Cleonymushoc testamentum rursusaute excessum per Posidippum hujus ipsius

il u A

I I

306 ISÆIrei causa ad magistratum allegatum rescidit, quoad par ipsum stetit:nos autem quibus fidamus ex altera parte audite; et sanguinis ne-cessitudine proxima Cleonymum attingimus, et usi eo sumus homi-num omnium amicissimo atque familiarissimo, præterea jus civilenobis salis hereditatem ejus addicit ex titulo propinquitatis, ipsequoque Cleonymus pro illa sua nostri caritate atque pietate he-redes nos sibi esse voluit edixitque, denique pater Cleonymi,Polyarchus, idemque avus noster, præceperat, ut Cleonymo im-prole exstiucto, nos in bona sua immitteremur. Tot et tam firmissepti eum essemus munitique juris æquissimi titulis,hos nihilominustamen, qui et cognati essent et ab omni vel speciosa modo præten-sione denudati, nil puduit nos in certamen canjicere super iis bonis,super quibus nobiscum contendere vel alienissimi quique turpe sibiduxissent.

2. Videtur nempe, judices, animus erga nos mutuus non idemnabis esse. Nam ego equidem non hoc fera ægerrime neque malo.rum circumstantium hoc existimo deterrimum atque acerbissimum,quad in hoc certamen periniquum per nefas conjectus 50m, sed istocimprimis crucior quad commissus sum eum necessariis, quorum nerepellere quidem insultus satis decorum sit; non enim minorem ac-cepturus mihi videor injuriam si necessaria mei defensio me coegeritbis, qui necessarii mei sunt, noxiam quampiam date, quam ex hocquad ipsemet ego prior ab bis molestia affectus et ultra impetitussum: hi contra prorsus alia erga me animo sunt, in arenam prode-untes eum agmine amicorum convocato et manu oratorum conscripta;brevis ut sim, copiarum suarum partem omnino nullam sibi reliquamfecerunt, quasi inimicos capitales ultum irent, non necessarios etcognatas homines læsum. Verumenimvero melius adhuc, judices,eorum impudentiam diramque et fœdam cupiditatem intelligetis, ubitotam rei gestæ rationem ex me statim enarraturo acceperitis: undeautem citissime atque expeditissime rem mihi videmini percepturide qua inter nos contenditur, inde exponendi faciam exordiunh

3. Dinias patris nostri frater arbos nos factas in tuteia babuit.Sed Cleonymus’, o viri, eum eo dissidebat. Dissidii princeps uterieorum fuerit nescio an me minus deceat quærere; hactenus tameneos mihi videor jure merito passe reprehendere, quod cognati cumessent nullaque eos idonea causa simultatis intercessisset, e sermo-nibus quibusdam tam inconsulto simultates susceperint. Ipse qui-dem Cleonymus nabis postmogum ut e marbo convaluit affirmavit,illo sua eum Dinia jurgio se motum illud nabis fatale testamentumscripsisse pet valetudinem, non quo nabis succenseret, sed metuensne mariendum sibi esset nabis adhuc pupillis et in Diniæ tutelaatque potestate constrictis; quodsi jam fieret ut heredes ipsius esse-mus, necessario Diniam bonorum suorum (Cleonymi puta) arbitrum

i

DE CLEONYMI HEREDITATE. 307

esse futurum: grave autem et acerbum sibi ducebat si, quem super-stes hominum omnium babuisset inimicissimum, eum morions et ne-cessariorum relinqueret tutorem et bonorum suorum arbitrum, eumdenique qui, donec nos amici ei et ab ipso rursus caritate paternafoti adolevissemus, necesse haberet non justa modo exsequiarum sibifacere, sed etiam manibus suis annuas inferias inferre; quad si fiat,fieri non passe quominus manes sui ut ab hominis infestissimi et pas»nitus exosi adspectu oflicioque perturbarentur atque exagitarentur.Hac mente quicquid est Cleonymus, sive jure sive injuria, quid enimrefert quærere? testamentum illud scripsit. Quo facto eum Diniaseum protinus in continente interrogaret in fora num idea fecisset,quad aut de nabis aut de patte nostra haberet quad qtiereretur,respondit Cleonymus in publica coram civibus omnibus in fora tumagentibus se nil de nabis queri nullaque nostra culpaaut fraudemala ofl’ensum esse, sed ex sala sua eum Dinia simultate, quad eisuccenseret, testamentum hoc a se scriptum esse testatus est quofidunt hi adversarii nostri, in coque scribenda consilia pravæ mentiset ab iracundia occœcatæ se secutum esse. Et profecto qui tandempatuisset, recte si sapuisset, malum [nabis dare voluisse qui nihileum ofi’enderamus? neque substitit in hac sui erga nos animi testi-ficatione Cleanymus,sed alia velut in cumulum addidit evidentis-sima documenta, unde constet, quicquid hoc in testamentaria ne-gotio egit Cleonymus, id omne eum non eo egisse anima ut noslæderet aut rem nostram minueret: Dinia enim vita defuncta, cum-res nostræ pessime se baberent, non passus est Cleonymus ulliusrei nos egere, sed ipsosque nos in domum suam translatas edu-cavit, patrimoniumque nabis conservavit cui creditores insidiabantur,et negotia nostra perinde atque sua propria curavit.. Atqui animumejus erga nos qui fuerit magis ex his ejus moribus quam e tabulistestamenti spectare oportet, et argumentari non ex iis quæ percitusiracundia egit-ecquis enim unus est nostrum omnium, qui non iraoccœcatus et stimulatus mat? -, sed illis parquas postmadum sui.rursus campos factus veram animi sui sententiam patefecit. Verumadhuc magis hune animum suum,vita ad finem vergente, in articulamortis constitutus declaravit. Jam enim ex illa decumbens vale-tudine quæ eum sustulit, valons illud de quo toties dico testamen-tum tallere, Posidippo mandabat ut magistratum ad se arcesseret.Illetvera magistratum in domum Cleonymi non modo non induxit,sed ultra quoque venientem exclusit. Quam ab fraudem Cleony-mus»Posidippo iratus injunxit Diocli ut proximo die pastarcbontasadvocaret: verum’ intercessit subitus casus nabis adversus; ista enimeum præcepisset Cleonymus, non ut conclamate cubans, sed ut innonnulla spe rursus adhuc convalescendi, subito proxima nocteexstinctus est.

308 ’ "ISÆI4. Primum itaque testes coram vobis producam, coufirmaturas

Cleonymum illud testamentum non ex ofi’ensione a nobishaccepta,sed quad cum Dinia simultatem bellumque garent, scripsisse;deinde Dinia mortuo Cleonymum res nostras omnes procurasse,ipsosque nos suam in domum e dama Diniæ translatas educasse;postremo quad, eum Cleonymus Posidippum ad astynomum [seuædilem] allegasset ejus arcessendi causa, Posidippus ædilem nonmorla nil curaverit arcessere, sed ultra quoque ad ostium venien-tem Archonidem rejecerit. Testes cita.

T ESTES.

Præterea quoque ut horum [Posidippi et Dioclis] amici et Cephi-sander æquum censuerunt hereditatem dividi et nos [me fratresqucmecs] tertiam universæ substantiæ partem a Cleonymo relictæ adi-pisci, etiam hujus rei cita testes.

TESTES.

5. Jam existimo equidem, judices, quicunque super hereditatibuscontendant, ubi planum id testatumque fecerim sese defunctospro-xima sanguinis necessitudine contingere arctissimaque familiaritateeum iis adhuc superstitibus fuisse conjunctos, reliquis omnibusargumentatianibus ut supervacaneis supersedere passe; quia tamenhi adversarii nostri, tametsi neutrum horum præ se ferre atquedocere possint, nihilominus tamen aliena bana quorum ipsis jusnullum est ad se adhamare conantur armisque calumniarum etcavillationum ’rem gerunt, etiam hæc arma ipsis eripere verbisquebrevissimis retundere juvat. Fatentes igitur ædilem a Cleony-mo arcessitum esse, causantur id eo fecisse Cleonymum ut testa-mentum illud quo scripti heredes ipsi essent non rescinderet, sedcorrigeret donationemque’sibidecretam confirmaret. Ego verovvosreputare, judices, vobiscum ipsis velim atque arbitra", utrum credi-ibilius sit Cleonymum, quo. tempore nos caritate summa .praseque-retur, eo voluisSe testamentum par iracundiam in fraudent nostramsoriptumreScindere, an id egisse quo nos bonis suis hoc certius’atque irrefragabilius privaret. Reliqui quidem hamines, si quain re necessarios per iracundiam læserint, pœnitentia postmodumducti eILrorem emendant atque acta ipsi sua antiquantr hi veroCleonymum aiunt, qua tempore studio nos prosequabatur calidis-sima, eo’ipso testamentum isse confirmatum per iracundiam indamnumt nostrum scriptum. Quod ipsum etiamsi nos largiremurverum esSe et vos quoque crederetis bis aientibus, vos tamen unaid quoque reputare oparteret, bos id jactantes Cleonymum summiqui cogitari potest furoris insimulare. Ecquis enim major et atro-cior esse possit furar quam, si tum quidem, quo tempare simultates

DE CLEONYMI HEREDITATE. 309eum Dinia exercebat, nostrumin damnum testamentum scripsisset,quo non inimicum ultus esset, sed nos læsisSet; postmodum autem,tametsi mas in sinu atque in coulis propemadum gestasset, tamenhereditatis suæ exsortes, id quad hi aiunt, nos declarare voluiSsetqui ejus e fratre nepotes essemus? Ecquis, o judices, homo rectesapiens de propinquissimis tamriniqua decernat modisque erga eosutatur tam repugnantibus? Verumenimvero par has ipsas causa-tionum frigidarum et inanium præstigias facilem vobis, o judices,hujus litis disceptationem reddiderunt. Sive enim Cleonymusœojussît magistratum arcessi quo testamentumvrescinderet, prætensioillis omnis est erepta, præclusum et interceptum omne edugium:sin autem revera tam furiosos fait Cleonymus, ut minimi-sempernos faceret necessarios suas quirtum sanguine proxime ipsumattingeremus tum eo semper usi fuissemus familiarissime, juresummo vos, a judices, ejusmodi testamentum, ut ab homine’furiososcriptum rescinderetis ipsi.

6. Præterea hoc quoque meminisse vos et ad animum vobisrevacare velim. Cleonymum hi aiunt eo arcessi jussissesædilemidque sibi negotium demandasse, quo decretam et scriptam ipsisdonationem confirmaret, et nihilominus tamen huic mandata ad-versari magistratumque a collegio deputatum non solummodo nonarcessere, sed etiam ultra venientem excludere foribuswausi sunt:et eum passent alterutra certe potiri de duabus commodis, ut authereditatem hoc certius atque indubitabilius baberent atque tene-rent, aut Cleonymi si minus mandata facerent in offensionem in-currerent, illum laédere quam domum-ab eadem percipere malus-runt. Atqui nihil bis incredibilius esse potest: eos videlicet quiarcessito magistratu tantum lucrum essent acquisituri, quasi damnimetuerent, a mandati exsecutione abstinuisse; Cleonymum autemhorum utilitatis tantam curam gessisse ut et Posidippo, qui man-datum neglexisset, irasceretur, et Dioclem ut in crastinum vocaretmagistratum rogaret. Quadsi, opviri, testamento illis legaveratCleonymus facultates, ut ipsi aiunt, mirum mihi videtur, quademendando, firmius illud se efl’ecturum existimaverit: reliqui enimhomines, reum testamentum scripserunt, finem donandi fecisseputant. Quodsi addere aliquid jam scriptis voluit, cur codicillesnon condidit, quoniam ipsum testamenti exemplum a magistratibusauferre non potuerat? Et abolere quidem nounisi eam scripturum ipoterat, quam apud magistratus deposuerat: licebat tamen eidemaliam condense, si collibuisset, omnemque nabis in posterum contra-versiam de. media tollere. Nunc: si forte concedamus, voluisseCleonymumutabulas emendare, jam carte omnibus patet se cesrecte fecisse non esse arbitratum. Atque ex hoc etiam adversario-mm impudentiam discite, qui illud testamentum rutum esse con-

n

3l0 " ISÆIfirmant, quad ipsum testatorem fatentur non bene a se conditumjudicasse, vobisque suadent ut contra leges et æquitatem et ipsiusdefuncti valuntatem sententiam feratis. llle vero est omnium im-pudentissimus serina, eum dicere audeat Cleonymum nibilsuarumfacultatum a nabis percipi voluisse. Atqui, o viri, quosnam alioscas babere maluisset quam nos, quos et præ omnibus necessariisre familiari sua vivens juvabat? Multo autem mirabilissimumesset, si quum Cephisander adversariorum nostrorum cognatusæquum censeaf’nos quoque in partem hereditatis vocari, Cleony-mus contra nobis afiinitate longe conjunctior quique nos in fami-liaritatem suam receptos educavit resque nostras non secus ac suascordi babuit, is (iriquam) nous nos ab hereditate depellere voluisset.Jam quis vestrum sibi persuadeat adversarios benevolentiores esseet moderationes erga nos quam hominem conjunctissimum’.’ Ateum quidem, cui plane necessarium erat nabis benefacere et turpenegligere, nihil suarum facultatum nabis dedisse: bos vero, quibusnulle. necessitas benefaciendi est neque ulla ex neglectu ignominiaimminet, nobiscum ea houa communicare, quæ, ut aiunt, ad nosprorsus non attitrent? Hæc, inquam, o viri, a fide vehementer ab-barrent;

7. Præterea si, eum Cleonymus obiit, eo adhuc anima erga noset adversarios nostras fuisset, quem gessit quum testamentum scri-bebat, æquum foret vos sermonibus adversariorum fidem adj ungere:nunc autem plane contrarium deprehendetis. Olim quippe nabistutor erat Dinias, invisus Cleonymo qui necdum consuetudine nostrautebatur et bis omnibus adversariis nostris erat familiaris: posteaverra et horum nonnullis factas est inimicus Cleonymus, et nabisfamiliarissimus esse cœpit. Et qua quidem de causa Cleonymi ani-mus ab adversariis nostris aversus sit, otiosum est dicere : rei tamenipsius magna indicia exhibeba, quæ quidem per testes confirmabo.Nam primum quum Baccho sacrum faceret Cleonymus, omnesquenecessarios multasque e civibus advocasset, Pberenicum. prorsusnon invitavit.’ Rursus paulo ante obitum quum Panormum iretqSimone comite, occurrissetque forte eidem Pherenico, non tuliteum salutare. Præterea quum’ de ea simultate sciscitaretur Clea-nymum Simon, ille et odium .aperte fassus est, et minatus etiam sequo anima in Pherenicum esset ostensurum. Ut autem constet mevera dicere, testes voca. i I

TESTES.

8. Postquam igitur cognovistis, a viri, quamodo erga nos adver-sariosque nostras afi’ectus fuerit Cleonymus, putabitis (inquam)eum adversus nos, quibuscum amicissime versabatur, ita se ges-sisse ut ne appellaret quidem in tabulis; bis autem, quorum non-

DE CLEONYMI HEREDITATE. i 311

nullis erat infensus, magnopere curasse ut universam bereditatemassereret? easdemque hac simultate intercedente plurimi fecisse;nos vero, quibuscum erat ei tanta necessitudo et benevolentia,maluisse pro viribu damna aflicere? Sane, si isti vellent aut tabu-las aut mortuum vituperare, baud scia quidnam aliud apud vosessent dicturi, quum videlicet et tabulas baud recta confectassignificent et ipsi testatori non probatas, eundem vero tam furiosumdeclarent, ut ab eo inimicos pluris factas affirment quam familiares,et iis quo vivens non alloquebatur facultates ab eadem esse legatas,consuetudine autem devinctis ne partem quidem aliquantam fuissedonatam. Quare ,quis vestrum eas tabulas esse ratas decernat,quas testator ipse ut inique factas improbavit, adversarii autemreapse abrogant, quum a nabis quoque æquam portionem heredi-tatis percipiendam censent: ad hæc vobis etiam demonstrare nospossumus hasce tabulas et legibus et æquitati et ipsius testantis-

menti adversari. . ’ ’9. Existima autem jus nostrum vos ab ipsis adversariis eviden-tissime passe cegnoscere. Nam si quis eos roget cur sibi Cleonymibereditatem vindicent, utique respandeant, quad et genere illumaliquantum attingant, etidem eos ad tempus aliquod benevolentiacomplexas sit. Jamvero utrum pro se an potins pro nabis hæcdixerint? Nain sive propter generis affinitatem oportet fieri hare-dem, nos sanguine propinquiores sumus; sive propter afl’ectum,omnibus prorsuslexploratum est Cleonymum nemini vehementiusquam nabis studuisse. Quare non ex nabis sed ex adversariis jushujus bereditatis adeundæ discendum est. Iniquissimum autemesset si, quum cæteroqui pro ils sulfragia ferre saleatis qui alter-utrum ostenderint, se nimirum aut genere aut benevolentia prioresfuisse apud mortuum, nos, quibus utrumque manifesta adest, solosindignas hereditate Cleonymi judicaretis.

10. Quod-si forte Polyarchus pater Cleonymi, avus noster, ad-huc viveret et necessariis ad victum careret, aut si Cleonymusobiiset relictis» filiabuspauperibus, nabis profecto propter propin-quitatem tum avi senectam alere necesse foret tum Cleonymi filiasaut in matrimonium recipere aut datatas aliis collocare; atque itanasagere tum propinquitas et loges tumtetiam natura insitus pudorcageret, secus enim et grandi mulctæ et summo dedecori fieremus .obnaxii: nunc contra si bereditas relicta sit, æquum judicabitisbanc ad alios potins devenire? Næ vos sive recta sive vobis ipsisconvenientia sive legibus consentanea non decerneretis, si nimirumproximas genets participes incommodorum esse cogeretis, bonorumautemrelictorum quosvis potius quam bos dominos faceretis.

Il. Ac sane oportet, o viri, et propter generis prœragativam etpropter rei ipsius veritatem, ut reapse saletis, cansanguineis patins

312 ’ me! .quam in tabularum jure nitentibus vos sufl’ragia tribucrc. Naingeneris quidem necessitudo omnibus explorata est, neque eademapud vos confingi potest: tabulas contra multi falsas protulerunt.et quidem interdum omnino nullas, interdum vero quorundam quinon bene sua consilia agitaverunt. Atqui afiinitatem quidem etnostram necessitudinem, pro qua nos judicio certamus, vos omnesscitis: tabulas autem, quibus isti confis-i negotium nabis facessunt,nema vestrum ratas esse novit. insuper nostram quidem afiinita-tem etiam apud adversarios in confessa esse deprehendetis, testa-mentum autem plane a nabis in controversiam vocari: quoniamisti Cleonymum abolere illud valentem impediverunt: Ut planevobis, o viri, multo honestius sitsufiiragium ferre pro genere de quoneutra pars ambigit quam pro testamento non juste confecto. Deni-que cogitate Cleonymum quum placidus esset illud abrogasse, can-fecisse quum ira perturbaretur nec sapienter consilia uteretur: utplane nefarium futurum sit, si magis ratam Cleonymi iram quamisanam ejusdem mentem habeatis.

l2. Puto insuper videri vobis æquum accipere,- item vos ægreferre si non accipiatis, ab iis, quibus quidem invicem contingereposset ut aliquid a vobis consequerentur. Si igitur accidisset utCleonymus viveret, nostra autem aut adversariorum domus dominisorbaretur, considerate utrorum Cleonymus heres fieret: æquumenim est bona illius ad eos devenire, a quibus item bona ille essetconsecuturus. Itaque si Pherenicus aut aliquis ejus fratrum ex-stinctus esset, filii utique eorum, non Cleonymus, relictæ rei domi-nium invasissent: contra si nos ea fata obivissemus, Cleonymusex asse heres fuisset. Neque enim nabis aut liberi sunt aut aliipropinqui, ille autem genere proximus et usu præ omnibus familia-ris: quare et leges hereditatem eidem adjudicassent, imma nosipsi neminem alium ejusmodi largitate donandum ceusuissemus.Neque enim viventes quidem ita Cleonymo rei nostræ ratiOnes trac,didissemus, ut in negotiis agundis firmior ejus esset sententia quamnostra, morientes autem alios beredes scribere maluissemus quamomnium maxime necessarium. Quare nos, o Athenienses, et indando et in accipiendo prOpinquitatis rationem sequi deprehen-detis: adversarios autem nunc impudenter jactare necessitudinemet afiinitatem, quia aliquid accipere exspectant; quum, si dandumforet, mnltos omnino et affines et arnicas Cleonymo præponerent

uti propinquiores. .- v . il3. Omnium quæ diximus caput est, cui et vos omnes mentemadvertere necesse est: scilicet quanta magis adversarii asseverantvobisque suadere conantur Cleonymum et bas reapse tabulas con-didisse, neque deinceps pœniteptiaulla fuisse captum, nullamquepartem bonorum suorum nunc voluisse nos assequi, sed danationern

DE CLEONYMI HEREDITATE. 313ipsis confirmare studuisse, hæc inquam, omnia eum dicunt et argu-mentis comprobant, et nihilo tamen magis ostendunt se Cleonymoval genere propriores quam nos vel benevolentia familiariores, vosreputate Cleonymum ab ipsis accusari, non rei æquitatem vos edo-ceri. Ut si eOrum orationi crederetis, non eis Cleonymi heredita-tern decerni, sed Cleonymi vesaniam damnari a vobis oporteret:secus si nostræ orationi [idem adjuugatis, sequitur ut illum existi-matis recte deliberasse eum antiquare tabulas voluit, nos autemnon calumniosam causam agere, sed jure hæc bona judicio perse-qui. Ad extremum memineritis, a viri, fieri non passe ut suifiagiapro adversariis nostris feratis, si vel ipsorum orationi mentem ad-vertatis. Multo enim iniquissimum esset, si quum adversarii nondetrectent hereditatem nobiscum communicante, vos illis universamadjudicaretis: et iisdem plura tribueretis quam ipsi sibi vindicant,nos autem ne ea quidem parte dignos censeretis quam ultra adver-sarii concedunt.

DE MENECLIS HEREDITATE.

. .-z

ARGUMENTUMfCam Menecles filium adoptasset et trîginta annis adoptatiaui supervixisset, hereditate

ad forum a fratribus delata, Philonides quidam testatus est bereditatem aontraversiænon esse abnaxiam, sa quad Menecles filium reliquerat. Eum falsi dicti testimoniiinsimularnnt freti-es, et adversus cos pro se puer defensionem instituit. Hæc verase quæ de Cleonymi horeditate dicta est, aratianes adversariæ surit : ibi enim de can-sanguinitate dixit, bic vero de testamento. Status antilepsis secundum conjecturamest: dicit enim illi jure licitum esse adoptare sibi filium. Deinde conjecturale, quad

non me mulieri morem gerens adoptavit. Al. AUTUMABAM, viri, si quis prorsus alius cuivis fuisset legibus

adoptatus, me quoque adoptatum esse, ac neminem aliquando forequi dicere auderet, me Meneclem delirantem aut mulieri parentemadoptasse: quoniam vero patruus sinistris usns consiliis, uti sentio,fratrem suum, qui fato functus est, omnimodo conatur improlemfacere, reverentia tum deorum patriorum tum vestrum omnium exuta,necessitas mihi obvenit magna patremque qui me adoptavit et me,met ipsum vindicandi. Vos igitur moneo principia adaptationemrite atque secundum leges factam esse, nec Meneclis hereditatem,cumego filins ejus sim, controversiœ obnoxiam esse, testemque vereprotestatum esse. Ita vos omnes obtestorque et supplice, orationemmeam benigne admittatis.

2 s

314 1 ISÆI2. Etenim Eponymus Acharnensis, pater noster, viri, arnicas

Meneclis et familiaris fuit, saque necessario usus est: nos autemliberi ejus quatuor numero fuimus, filii duo, duæ filiæ. Patte autemvita defuncto, sarorem nos nostram natu majorem, vira tempesti-vam, LeucolOpho in matrimonium collocamus, viginti minis in dotemadditis. Et quarto auna post, tum sorar nostra natu minima con-jugio ferme erat par, tum uxor, quam prins duxerat Menecles, mor-tua est. Postquam vero illi justa fecerat Menecles, sarorem nostrama nabis expetebat, amicitiam suam in memoriam suggerens cumpatre olim initam, et quo anima in nosmet ipsos esset: ettnos certoscientes, vel patrem nemini eum generum posthabiturum fuisse, eisarorem in matrimonium damus, non indotatam, ut iste identidemdicit, sed numerata quæ doti æquivalebat quam et sorori natu ma-jori addideramus; qua ratione qui prins amici ejus fuimus, evasi-mus necesisarii. thue Menecles triginta minas una eum sarorerecepit, hoc testimouium imprimis proferre vola.

3. Sororibus igitur sic in matrimonium collocatis, nos ætate floren-tes militiam capessivimus, inque Thraciam duce Ipbicrate peregreprofecti sumus; atque quam ibibene meruissemus, ditati Athenasappulimus, et sarorem quidem natu majorem binas liberos habenteminvenimus, minimam veto, quam duxerats Menecles, improlem.Atque ille ex reditu mense secundo vel tertio, bonis omnibus desorore prædicatis, nobiscum verba conserebat, dixitque ætatem suamprovectam et liberorum arbitatem se deplorare: nequaquam dixiteam apartere talem suæ virtutis mercedem capere, nempe ut simuleum ipso senescens evaderet improlis; satis enim esse ipsum for-tuna maloque expertum esse. Tali sermone usns, plane indicatamiciter sorori nostræ nuncium remisisse: nemo enim quem odit,supplex orat. Hoc igitur a nabis beneficii loco petebat, ut saroremscilicet, assensu ipsius impetrato, in matrimonium alteri collocare-mus. Et nos eum hortabamur nxorem hisse de rebus persuadere;quæ si assenserit, ei decisioni nos satisfacturos promisimus. Acprimum quidem sermonis ejus minime patiens, vix ægreque tamentandem assensa est. Atque ita eam in matrimonium Elea Sphettiocollocamus; dotemque ei addit Menecles, quippe qui domus mer-cedis liberarum Niciæ particeps esset, et mundum muliebrem quemsecum attulit, tricasque aureas, quas babuit, reddit.

4. Posthæc evoluto tempore prospiciebat Menecles quamodo,arbitatem devitaret, atque haberet qui se, dum viveret, jam senerncuraret, et mortuo exsequias redderet, inque posterumvjusta per-solveret. Hunc igitur [adversarium] videbat filium unicum haben-tem, quem si postulasset sibi in ’adoptationem dari, eo quad proiemasculina hune orbasset, sibi fore dedecori putabat. Idcirco, re-bus ita se habentibus, nabis sibi magis familiarem neminem invenit.

DE MENECLIS HÉREDITATE. 315l

Proinde nos allocutus est, et æquum dixit sibi videri, quum fortefortuna nullos ex sorare nostra liberas procreasset, ex hac familier.filium adsciscere, unde prolem naturaliter babuisse voluisSet: cui-cunque ergo, inquit, vestru m duum jeanditio placet,mihiimet ipsum adoptare vola. His auditis, quia omnibusnos prætulerat, frater meus sermonem ejus collaudavit, et fassus estætati ejus et præsenti orbitati opus esse ut comitem babea-t, qui eiministraret inquequrbe versaretur: mihi itaque,inquit, necesseest ut dama absim, id quad notum tibi; hic vero frater.meus (medicens) res tuasque measque curabit, si eumadoptatum iveri s. Atque Menecles verba ejus approbavit,meque

hac ratione sibi filium adscivit. , . s . A pi 5. Quod igitur secundum leges imita est adoptatio, de hoc voscertos factas cupio. Proinde legem recita, quæ .jubet euivis .licerede fortunis suis disponere, sa conditions ut nullam prolem mascu-linam legitime quæsitam habeat. Etenim legislator, viri, sic logesanxit, quippe qui ,compertum haberet, hune solum esse orbitatisreceptum, banc eorum qui liberis carerent vitæ consolationem , licerescilicet quos vellent adoptare. Idcireo, quum ei orbitate laborantifacultatem filium adsciscendi leges impartissent, me adoptavit,non in testamento, viri, legatis, moribundus, sieut nescio qui civium,neque plane ægrotans, sed corporesano, sana mente, anima sana,me ceu filium adoptatum bisce præsentibus apud phratoras’intro-duxit, meque in album demotarumque et orgeonum inscribi curavit.Atque bi quidem tune temporis ei quasi deliro nihil oblocuti sunt:quanquam mnlto fuisset honestius eum vivum precibus permovisse,si quid vomissent, quam mortuum debonestare ejusque familiamdesolatum. ire. Superivixit enim non nnum alterumve, sed tres etviginti aunas; perque tempus tam productum facti eum nonpœnituit, propterea quad res Omnibus in confessum. venin-eumnempe rectum consilium iniisse. Vera autem vobis ut constet hæcesse quæ dico, testes sistam phratares et demotas (et orgeones,qui adoptationi intererant; inque filium adsciscere appareat licuisse,scriba vobis ipsam recitabit legem, secundum quam adoptatio faetaest. Proinde mihi recites testimonia hæcee et legem. i

TESTIMONlA. LEX.

6. Ipsamet lex adeo declarat, quad, quem vellet, Meneeli licebatadoptare; quadque filium adscivit, phratoresque demotæque et on.geones testifieati sunt: quapropter testem vera protestatum esse,luculenter, O viri, a nabis demonstratum est, bique ne» verbumquidem habent quad adoptationi obloquantur. Quo facto conjugemmihi prospiciebat Mene les, meque connubio jungi hortabatur; at-que ego filiam Philonidæ nxorem duxi. Is nimirum de me eum

316 ISÆIbabuit curam, quam patrem decet de filio, et ego pari ratione ceufilins natura genitus patrem meum ita colui et veneratus sum, egoqueet uxor mea, ut fortunas ejus tribales omnes laudarent.

7. Porro quad neque delirans neque mulieri morem gerens filiumMenecles adscivit, sed bene sanus, exinde vobis facile est intellectu.Primum enim soror, quam iste [adversarius] in oratione sua per-plurimum exagitavit, quasi si illi morem gerens me adaptasset,longe ante in matrimonium collocata est, quam inita adoptatia,quare saltem si illi paruisset filiumque adscivisset, nnum ex illiusliberis adoptasset: duos enim babebat. Atqui, viri, nequaquam illimorem gerens me adoptavit, eum vero præcipue liberorum orbitaspersuasit, deinde quas supra dixi causas veraque erga patrem meumaffectio, denique quad nullum aliam cognatum babebat, unde filiumadscisceret. Hæc demum me adoptare eum induxerunt: quare ne-que delirasse eum neque mulieri morem gessisse evicit adversarius,nisi profecta solitudinem ejus et arbitatem istboc nemine appellet.Lubens ergo ab bac homine postularim, sanitate Meneclis pro con-cesso sumpta, recquemnam cognatarum adoptare debebat? Numistius filium? Atqui ei [filium suum] non concessisset,improlis ipse fa-ctus: næ iste pecuniarum non ita amans homo est. At sororis filium,consobrinæve vel consobrini? Atqui omnino id genus consanguineosnunquam habuerat. Idcirco ei necesse erat alium quendam ado-ptare, ut ne improlis senium ageret, sicut iste nunc ab ea requirit.Atque omnes, puto, confitebuntur, quad, si quenquam prorsus ado-ptasset, neminem magis me familiarem adoptare potoisse’t. Osten-dat vobis. At nunquam potu’erit: nullum enim alium cognatumpræter bos babuit.

8. Iste vero non nunc, ut videtur, Meneclem incusat, quad filiumsuam non adoptavit, sed quad ullam unquam adoptatianem iniitorbusque fato nan functus est. Hoc est, quad incusat, invidioseet inique agens: sibi enim eum liberi sint, huic orbitatis infartuniolaboranti conviciatur. Ac apud cæteras quidem hommes tum Græ-cos tum barbares hæc de adaptations sancita lex in pretio babetur,ea’qùepropter omnes sa utuntur: iste vero patruus, nunc fratremsuum inverecunde bac facultate privatum-it, filium scilicet adsci-scendi, quam vel iis, quibuscum nullæ necessitudines intercedebant,nemo unquam invidit. Verum enimvero buncce, opinor, cuilibeteumr inïterroganti, ecquid eadem usns sorte fecisset,. nec aliud resspansurum, quam quad adaptasset, qui eum esset dum viveret locoparentis culturus exsequiasque soluturus defuncto-z et planum idquidem’est, eadem hac lege, qua mea, sibi initum iri adaptationem.Tum iste, si liberis eamisset, filium adscitum isset: at vero Mene-clem, eo quad eandem viam institit, dementem esse ait mulieriquemorem .gerentem aliam adoptasse. Nonne bercle nieras nugas dicit?

DE MENECLIS .HEREDITATE. 317Mea’enim opinions istic mnlto magisbomo dictisque factisque delirat.Legibus enim et institutis, et quæ ipse fecisset, prorsus aliena hiata-rat, neque eum pudet, quam, quad ad fratrem attinet, de adopta-tione abrogatum it legem, eam bonam ratam sibi servare.

9. Cur insuper obloquens cupit iste fratrem suum improlemfacere, operæ pretium est, viri, ut audiatis. Etenim, si propternomen quidem anima mihi inimico est atque ne filius ’Meneclis sim

’ babendus recusat, nonne plane intvidiosus est? siverade bonis verbafacit, planum vobis faciat ecquo prædio aut insula domove decessitMenecles, quæ ego nunc possideo. Sin nullum borum dereliquerit,sed quæ ei relique erant, quando pupillo pecuniam præstitit, iste eoadhuc vivo acceperit, nonne istic improbus et trifurcifer vide’tur?Quemadmodum autem res se habet, ego explicabo. Postquam enimpupillo oportuit pecuniam præstare, eique unde præ’starét deficiebat,

et fenora pari-o post longum tempus confluebant, venum prædiumdedit. Ac iste arrepta occasions vexandi eum, propter meam ado-ptatiOnem,quo minus. prædium venum iret intercessit, ut obligatumesset atque eo pupillo cedere cogeretur. Cum sa igitur super qua-dam parte prædii contendit, etsi nullam unquam litem olim movis’set,emptoribusque interdixit ne emerint. Atque is quidem querebatur,puto, et parte, super qua iste contendit, cedere cogebatur, et reli-quum septuaginta minis Philippo Pitthensi assign’are. Et sic, septemet septuaginta minis de pretio prædii depensis, pupillo satisfecit:actionem autem interdictionis eum ista instituit.

10. At vero multis utrinque jactis clameribus ac conviciis, nabisvisum est oportere, ut ne quis me avaritiæ incuset et qui fratresfuerint inimicos faciat, n’ecessario istius atque amicis arbitrium de-ferre. Illi e vestigio nabis declarabant, ni eausæ merita perscrutariillis permiserimus, se haudquaquam arbitrium suscepturos; nequeenim necesse esse ut ab alterutro nostrum in odio baberentur: sinvero ces sinamus quæ omnibus conducibilia sint decidere, se remdisceptaturos. Ac nous, quo molestias diluamus, a s a sa legs per-mittimus. Quumque illi ad aramVeneris, quæ fi in pago Cepbala est,semet ipsos jurej’urando obstrinxissen’t se controversiam nostram

æque decisuros, sententia sua decreverunt ut nos parte super quaiste’e’onten’dit ced’eremus do’noqu’e daremus: nullam enim recon-

ciliationem fore dixerunt, ni isti bonorum participes fuerint. -Inqueposterum jusserunt nabis nos invicem dictisque et factis benefa-attiras, et istæc bona fi’de facturas ad aram jurejurando nos invieemobstrinxeruntl: et nos jusjurandum dedimus, in poSteram, quoadpotis essemus, nasiinvicem dietis factisq-ue amicitiameulturas. ’Etjam, accepta jurej’uran’d’o, quadque compromissionarii isti hujus

familiares adjudicarant asserto, max bisee beneficiis nos afiiciuntafratrem scilicet suum defunctum facere improlem voïentes, meque

318 ’ 4 ISÆIcontumeliose tractatum e dama cjicere. Qui norunt testes eossistam, suggestum adscendere si velint -- istorum enim familiares.sunt --, sin minus, qui affuerant. Et mihi recita testimonia hæcee:tuque aquam inhibe.

TESTIMONIA.

Il. Cape jam illa tèstimonia, quæ, quad septuaginta minis præ-dium væniit, quadque pupillus de pretio divenditi prædiiseptem etsexaginta minas aecepit, ’testantur.

TESTIMONIA.

Iste igitur patruus, viri, quum hereditatem ejus esset reapse con-secutus et non sicut ego verbotenus, atque me multo plura possideat- ego enim trecentas quæ prædii de pretio restabant dracbmas, acdamunculam ne tribus quidem minis valentem, adeptus sum: istevero, qui prædium pluris quam decemiminis valens tenet, nunc de-mum insuper domum ejus orbatum it. Atque ego quidem in locumfilii adoptatus, dum .vixit Meneclem celui, ipsemetque et uxor mea,hujusce’Pbilonidæ filia, et puerulum meum e nemine ejus nuncupavi,ne nomen in dama in totum exolesceret, et exsequias ei fata-functopro dignitate ejus meaque duxi, et cippum instruxi decorum, etnovendialia cæteraque officia inferialia quam bonorificentissimeexegi, ita ut omnes municipales me collaudarent: iste vero consan-guineus, qui eum adoptationis incusat, prædio quad restabat ipsumvivum denudavit, atque defunetum improlem facere atque anony-mum studet. Tam perditus iste homo est. Verumtamen, quadexsequias’ei reddidi, atque tridialia novendialiaque exegi, eorum,qui norunt testimonia recitabit scriba.

TESTIMONIA.

12. Quod. igitur Menecles, viri, neque delirans neque mulieriparens me adoptavit, et hies ipsos testes præstare vola, et re quidematque nOn verba actis suis testantes, me vera dicere. Isti enimambo mecum, nequaquam vero eum Menecle, pacificationem per-ipetrasse ostenduntur, juribusjurandis inter nos invicem datis et ac:ceptis. Sin adoptatio minus secundum leges facta fuisset, nequeego beres Meneclis fuissem istorum consensu approbatus, quorsum

jtandem isti mihi jurarentaut a me jusjurandum exigerent? Nemocausulam dixerit. Quando igitur hæc fecerunt, e me plane testatos Aesse isti ipsi deprehenduntur, quad adoptatio secundum leges inita test, bonorumque Meneclis jure ego beres sum. Proinde hoc opinervobis omnibus manifestum esse, ab istis scilicet concessum quad nondelirabat Menecles, sed iste mnlto magis dementem nunc agit, qui,quam lites diluisset nobisque jurasset, nuncadeSt pactionibus rursus ’

DE MENELCIS HEREDITATE. 319ac juramentis violatis, meque cæteris, tantilla quamvis sint, spoliar’e

studet. I . ’13. Ego, ni patrem, cujus esse nuncupatus sum quique me ado-ptavit, deserere turpe prorsus ac flagitiasum esse existimarem, bonisejus cita illi cessissem: nihil enim reliquum est, uti etiam vos per-cipere autumo. Nunc vero dedecorum inbonestumque hac legs essepute, si, que tempore Menecles pecuniosus fuit, eo meipsum ei inlocum filii adoptari concesserim, deque bonis ejus, ante prædiivenditionem, in dame gymnasiarcbatu functus sim et munificentiautpote filins ejus inclaruerim, militias porro, quæ tune temporisordinatæ sunt, omnes in tribu ejus ac demo sustinuerim: eo autemmortuo, si deseruerim domoque ejus liberis orbata abierim, nonnefacinus monstrasum deridiculumque perpetrarim magnamque calu-mniatoribus meis copiam dederim? Neque hæc sala meacuunt adagendum istac actione, sed quad homo tam perditus et vilis essevideor, quem nemo quidem sanus amicorum adoptasse valuerit,sed quidam plane delirans, bac illud est quad me angit.

M. Quare vos omnes ora, viri, et obtestor et supplico, ut meadjuvetis et bunece testem condemnetis. Planum vero vobis feciimprimis me Menecli fuisse adoptatum mode quo possit adoptarialiquis justissimo, neque verba neque testamento adoptationeminitam esse, sed reapse; phratores porro et demotas et orgeoneshæc testantes præstiti; eum præterea tres et viginti annos super-vixisse demonstravi. Deinde leges citavi, quæ copiam filios adsci-scendi omnibus dant. Adhæc eum vivum coluisse eique fate functoexsequias reddidisse videar. Iste vero me nunc paterna hereditate,qualis ea eumque sit, majorve minerve, denudatum it, atque defun-ctum improlem simul et anonymum facere studet, ut nemo super eosacra patrie. celebret, neque singulis annis ei parentet, sed honoribussuis eum privet: quæ qiuum ante prospexisset Menecles, donec

suis potiebatur, sibi filium adscivit, que hæc omnia obtineret. Ne-quaquam igitur, viri, istis morem gerentes me nemine hereditarioprivetis, id quad adhuc solum reliquum est, ejusque adaptationemantiquatum eatis: sed postquam negotium ante vos venit et vosarbitri ejus facti estis, ferte opem nabis et illi qui fate functus est, etne despiCiatis, pet deos et genios vos ora, afl’ectum ab bis contu-melia, sed memores legis et jurisjurandi quad præstitistis et eorumquæ dicta sent, pro lite justa et jurijurando respondentia secundum,leges decernite.

ISÆI

DE PYRRHI HEREDITATE.

lARGUMENTUM.Pyrrhus alteram sororis filium Endium adoptavit, qui ultra viginti aunas fruitus

hereditate obiit: Xenocles potitus pecuniam testatus est Philon, nxorem suam, essePyrrhi filiam legitimam, contendente Endii matre de hereditate; et deprehensuspejerare, ipso Nicodemo testante in nxorem junxisse sarorem Pyrrho secundum leges,et ex ea natam esse Phileu. Endii vero frater dicit esse spuriam, et ex concubinisPyrrba ortam, et ut talem ab Endio localam esse Xenocli. Quæstio conjecturalis:accusatio testatur de perjurio contra Nicedemum.

l. Pxnunus matris meæ frater, a judices, prole carens legitima,fratrem meum Endium pro filio atque herede adoptaverat; quiEndius ab exeessu Pyrrbi plus viginti annis ei supervixit, et bansPyrrbi possedit atque usurpavit totoque illo tempore nemo unquamulla prodidit significations et ne simulavit quidem se existimareillam hereditatem ad se pertinere neque super ea eum Endio con-tendit. .Verum Endio fratre .meo vannojsuperiori vita defunctamulier quasdam, quasi simulans se ignorare jam ante se alium tquendam fuisse bonorum Pyrrbi beredem qui illa tamdiu usurpasset,quem tamen ipsa tacita pertulisset, et quasi nunc primum Pyrrhusmorte sua hereditatem illam .vacuam fecisset, illa (inquam) mulier,avunculinostri filiam se ferens legitimam et Philæ nomen sibi arre-gans, et vir, cujus in potestate ille mulier est, Xenocles Cyprius,tutorio uxoris suæ nemine, litem exordiebantur super Pyrrhi here-ditate jam plusquam viginti annis ante vita defuncti, petebantqueillam hereditatem a se in libella petitorio tribus talentis æstimatam.Ibi mater nostra, Pyrrhi soror, eadem de bereditate contendereeamque sibi arrogare; sed vir, in cujus potestate ille mulier est,intercedebat.obnuntiatiane quam ausus est interponere, qua testemagens negat matri nostræ jus ullum esse fratris hereditatem petendi,quoniam Pyrrbo, primo bonorum domino, filia legitime mata super-sit adhuc in vivis. Opposuimus vero nos actionem de falso dictatestimonio, vestrumque ad forum pertraximus eum qui interponenda-abnuntiatione sua ausus fuerat bac ex titulo hereditatis aditu nosexcludere, atque’ non illum mode [Xenoclem] dicti falsi testimonii

DE PYRRHI HEREDITATE. " 321rluculentissime-coarguimus et actionem de falso testimonio in baceodemrvestro faro vieimus, sed etiam hune Nicodemum tum quoquein continenti coarguimus, qui coram iisdem judicibus falsum illudXenoclis testimonium sua perinde falso fultum et constabilitum

’ierat,:aiens a se sarorem suam, hujus mulieris matrem, avunculo’nostro [Pyrrbo] rite desponsam et in manus traditam fuisse, quouxor ejus jure quam potest optima esset. Testimonium hoc [Nico-

idemi] jam in priore actione judicibus’qui tum sedebant falsum fuisse-visum, decet i testis tum condemnatus [Xenocles]. Nam si bic[Nicodemus] tum visus nbn fuisset falsa testatus esse, constat hoc

eventurum fuisse ut et ille [Xenocles] in causa obtestationis abso-vlutuslabiret, et mulier, quam Xenoclis obtestatio filiam Pyrrbi legi-’timam perhibet esse, avunculi nostri bonorum heres declararetur,,nonvmater nostra. Sed victus et candemnatus discessit testis [Xe-macles], et mulier illa quæ Pyrrbi se fert filiam ab hereditate quami pascebat destitit ; unde perspiCua et invicta exsistit necessitas hujus[Nicodemi] quoque testimonium jam tum temporis reprobatum,condemnatum, et pro nulle declaratum fuisse. Nam, qui obtesta-tionem nabis objecerat [Xenocles], hoc de ipso actionem falsi testi-vmonii certabat, utrum mulier hereditatem petens Pyrrbo e meretriceau ex uxore legitima nata esset. Statum causæ cognoscetis ipsivos perspicue, ubi audiveritis et jusjurandum a nabis dictum juriju-rando ab illis dicta oppositum et hujus [Nieodeimi] testimonium etdenique interpositam [a Xenocle] obtestationem, illam dico in illo

priore judicio falsitatis convictam atque repudiatam. Recita tubisee [judicibus] hasce tres scbedas, quas tibi’intmanus trado.

CONTRAJURAMENTUM. TESTIMONIUM. OB’l ESTATlO.

2. Nicodemum ergo jam tum statim in continenti visum fuissefalsum testem, id liquida tum demonstratum fuit omnibus : verumetiam .coram vobis, judices, convenit testimonium ejus mendaciicoargui, quippe qui hoc de ipso sedeatis judicaturi, situe verumillud au falsum testimonium. Ante omnia itaque eum ipsum per-contari vola, quamnam dotem a se SOl’Ol’l aiat additam fuisse is[Nieodemus], qui testjmonio in publica dicta asseveravit, sarorem ase Pyrrho rite desponsam et elocatam fuisse, substantiam possidentitribus talentis sæquiparabilem; deinde percontari vola, utrum illasprætensa Pyrrhi uxor virum adhuc superstitem an eo exstiuctodomum ejus deseruerit, et, poster-iris hoc si evenit, a quonam dotemsorori contributam recuperarit post ejus excessum oui se illam de-spondisse ait, aut si dotem minus recuperarit, quamnam actionemsive titulo alimentorum mulieri præbendorum sive dotis ipsius red-

dendœ intra viginti annarum decursum in eum intentarit qui imper2 1’

322 i ISÆIhereditatem Pyrrbi in potestate babuit,:aut quonam eum comitearque teste eongressus eum herede, de dote soreri reddenda eumillo herede intra tam longinquum tempus expostulaverit. Horn-mitaque omnium sur nihil factum ait, libenter ex ’eo perconter, sasuper muliere quæ legitime dicatur elocata fuisse -- nam sic a sesarorem Pyrrba elocatam fuisse Nicodemus bic testatos est --, etpræterea, nem quis adhuc alius sarorem ejus in matrimonio habueritnxorem sibi rite desponsam, sive ille anus est ex eorum numero quiImuliere il’la familiariter usi sont, antequam avunculus noster noti-tiam eum sa contraberet, sive ex eorum qui avunculo eum ea con-suescente mulierem frequentarunt, sive denique eorum qui avunculo evivis sublato usu crebro cognitam atque ami’camream babuerunt: con-statnenim, si horum cuiquam rite desponsafuit, eum eorum unicuiquecond-itione eadem elocatam fuisse a fratre qua avunculo nostra fait,si fait nunquam. Non madiwm mihi datum foret negotium, «side barum omnium qui mulieris amici unquam fuerunt unoquoquesigillatim exponere necesse fuerit. Quodsi ergo vos jubeatis, dequibusdam eorum a me mentienein fieri,.faciam: sin autem vestrumquibusdam perinde insua-ve sit audire istiusmodi narratiuneulas,atque mihi est in iis oratione versari, sala vobis exhibebo recitandatestimonia super hacimuliere in priore actione dicta, quorum testi-moniorum omnium in nullum bi ausi .sunt [Nicodemus puta eumfactione sua] falsitatis actionem instruere. Atqui fieri qui :possit,rut rite desponsa cuiquam atque silo-carte videatur ea mulier, quam biipsi confitenturtvolenticuique patuisse? Quod enim testimonia bacipsa de re dicta falsitatis actione persecuti non sunt, eo ipso con-fessi sunt mulierem corpus vulgasse ideoque rite desponsam nun-quam fuisse. Quæ testimonia ubi vos quoque audieritis, cogno-scetis et Nicodemum testimonium dixisse aperte et manifeste falsum,et superioris actionis judices æquam jurique consentaneam pronun-ciasse sententiam in banc formulam, hereditatem mulieri baud legi-time natæ non competere. Reeita tu, tu autem inhibe clepsydram.

TESTJMON-LA.

Quod ergo meretrix volenti cuique abnoxia, non autem uxor legi-’tim’a nostri avunculi, fuerit sa mulier, quam hic [Nicodemus] test-a-tus est a se illi legitime desponsam atque elocatam fuisse, de eo jamconstat vobis eum e’testimoniis reliquerum propinquorum ’tum evicinarum qui olim *Pyrrbo fuerunt; nunc autem ’testati sunt rixasv’pugnasqu’e crebras a se visas auditasque esse et comissationés etpetulantiam incredibilem, taties qu’aties hæc mu’lienbujus [Nieodemi]

isaror panes eum [Pyrrbum] esset. Atqui n’emo facile airait-adNm’atronas rite tmaritatas cornissabundus a’ccedere; neque Auxores

maritas ad convivia eomitantur, neque campotantibus assiden’t inter

DE PYRRHI HEREDITATE. 323igame et alienos, eosque fortuite oblates et de trivio correptois.Atqui mulierem banc ista factitasse testai sont hi quos audivistis,et hi [Nicodemus, Xenocles, et. tota eorum factio] ausi non suint.contra testium illorum quenquam actionem falsitatis institueœ,nedum ut eos coarguerent. Vera me hæc afirmane quo constet,recita. tu illis hoc testimonium iterum.

TESTIMONIUM.Sed et illai recita testimonia de freqnentibus marium omnis generiscum ille congressibus, quo constet et meretricem illam fuisse volenticuique. obnoxiam, et neminem illorum omnium alium ex ea liberoslegitimo modo suscepisse. Recita ipsis.

TESTIMONIA.Meminisse jam vos oportet quot numero homines coram vobis,judices, contestati sint, quam mulierem hic [Nicodemus] avunculonostro a se desponsam et elocatam ait fuisse, eam prostibulum vul-ganeet in potestate cujusque mercedem danitis fuisse; meminisseitem hoc, constate jam omnium aliorum nemini eau: desponsam.fuisse et eum alio nullo eum conditione matris familias bonestæ etbegitiæ sub eodem tecto cohabitasse.

3. Verum age alias quoque causas excutia-mus, unde suspicio.naseatur fieri tamen patuisse- ut ejgusmodi mulier, quamvis in: pro"brasa et contaminata, rite tamen nihilominus desponderetur, sinostrequoque avunculo contigisset hac in te bumanum quid pati. Usu-enim nonnunquam venit ut. adolescentes, eum talium mulierumamore tem insane exarsissent ut ab earum amplexibus avelli et in-continentiæ suæ modum imperare naquirent, sui baud compotes astultitia et furore suc impellerentur ad peccandum in sua propriacommoda et ad conseiscendum famæque suæ ignominiam et rei fa-miliari labem baud reparabilem. Unde igitur hujusmodi de re quidmtuendum sit certius intelligatur atque decernatur explorati-us,quam partim e testimoniis in actione superiori hurum in causa dictis[Nicodemi puta, et sororis ejus, item Phil’æ et Xenoclis atque con-sortium]: partim ex indiciis probabiiibus atque consentaneis ex ipsarei nahua efliorescentibus? Hic nempe [Nicodemus] in illa prioreactione nequam artibus et imposturis rem gai-eus comminiscebaturnnum solummodo testem, Pyretidem aliquem, sibi præsto fuissesorovem desponsuro, si dis placet (ait enim despondisse), vire claris-simb substantiam trium talentorum teneuti. Et hujus rei testimo-nium exhibuere tum mon a teste pressente coram judicibus 0re aditum,sed scriptum absentis nOmine ab ipsis; quad testimonium ipse Pyœ-tides a se aut verbis proditum aut literis consignatum fuisse infitia-tut, sereinamque banc quam hi humeris ejus impositum issant susci.

324 ISÆIpere recusat, sed rotundis et disertis. verbis negat sibi constate.horum quicquam verum esse. Luculentum» ego edamidocumenmtum, unde constet testimonium hoc ab bis tum exhibitum manifesta:falsum èt ementitum esse: nostis enim vos omnes, eum res susci-piamus agendas in publico,.quas res oporteat ad plurium notitiampervenire et quæ sine conscientia et auctoritate testium peragi atqueratæ esse nequeant et quarum loca et tempera cæterasque rationespræsciamus, tum solere nos ad eas res agendas advocare delectos epropinquissimis eosque quibus alias utamur quam familiarissime,-subitarum autem et quarum-eventum præscire atque præviderenemo possit testes producere e03 qui fortuito rei cuique ut contigitinterfuerunt. In ipsis ejusmodi rerum actionibus forensibus cumtestes injudicum conspectum producendi surit, facere non possumusquin illos testes, quicunque tandem cæteroquin sunt, a forte nobisobjectos producamus, qui rebus ex improviso et insperato gestis-in-terfueruntt sed aut ipsos producimus, aut si quis ipse in foro adesse.sive per valetudinem sive par instantis itineris necessitatem minuspossit, tum testimonium ab absente ipso ejusve nemine scriptumexhibemus; hujusmodi autem testimonium, absentis locum expie-turum, eum operam damus ut nobis scribatur, cavemus ut civiumprobatissimos quosque vobisque-fiotissimos advocemus ut intersintactui testationis, neque uno teste duobusve defungimur, sed quotpossumus quam plurimos corrogamus, testimonium ejusmodi proabsente testaturum poscentes a scribente, quo et auctori testimoniipostmodum negatum sit a se scripta rursus infitiari, et quos vosfidem scriptis hoc promptius atque fidentius habeatis quo testes etnumero plures et fama atque dignitate meliores eadem confirment.Xenocles quidem .hicripse alia quapiam in re, mnlto illa levioreatque hæc nostra causa est, hac usns cautione cernitur; Be’Samenim proficiscensad ofiicinam metallicam, quæ ibi nobis est aPyrrbo relicta, eum proposito nostras operas illinc vi et manu dedu-cendi, non existimabat oportere. se testibus uti quos illuc’venientifors esset objectum, sed in viam sedabat habens secum DiophantumSphettium, eundem qui pro hoc [Nicodemo] causam dixit [in supe-iriori actione], et Dorotbeum Eleusinium fratremque sunna Philocha-rem. multOsque alios nominatim ad testandum convocatos,ÏquÎoshinc illuc perduxit Xenoclestota tercentum stadia: super despon-sione autem atque .elocatione in matrimonium mulieris ejus. quæliberis suis aviasit futura, eum in urbe sibi dari curaret extestimo- inium [h. e. non adduceret in forum ipsum testem suum, sed solum-modo testimonium literis consignatum ab eo peteret, tametsi, idquod ipse ait, ille testis non peregre sed ipsa in urbe ageret, nihilqueeum ab ingressu in forum impediret], tamen ad eam rem necessa-riorum suorum neminem advocasse deprehenditur, sed solummodo

DE PYRRHIi HEREDITATE, 325:Dionysium ’ErchiensemetËAristolochum Ætbalidem. Cumbis: duo-w

bus-aiunt bi [Nicodemus neumufactione]-Xenoclem iniurbenextesti-imonium sibi dari curasse; Hujusmodi surit eorum mores ettinsti-rtuta; quibus nemo facile-nua alia in requacunque tandem fidemIadzh’ibeat. At medius fidius levequid erat-:atque frivolum id, cujus Icausa Xenocles (urbi aiunt) extestimonium aPyretide poScebat, ut.mirandum nil sit ab eo rem istamhtanta cum:socordia atque supinitate .actam esse? Atqui. levis et frivola hæcres qui,-quæso, erit ei, cuisin hoc ipso verteretur cardo certaminis ejus, quod Xenocli de falso:dicta testimonio certandum fuit, utrum uxor sua spuria e scortoinata an filia legitima Pyrrhi e matre familias bonesto modo susceptaesset? ï Itane vero ad testimonium hac de re, si verum fuisset’nequevcommentitium, paucos quosdam et alienos homines et non potius ami-cosi-atquie familiares advocasset? Utique, ita me, deus amet, verefactum id si fuisset, quod ii factum aiunt -[h. e. ad testimoniumzex;0re testantis excipiendum de re tanti momenti, quotquot potuisset,omnes notos et familiares advocasset]. Atqui constat utrumque.horum, tam Xenoclem quam Nicodemum, res gravissimi ponderis.studuisse clam, pene nullo eum teste aut cum levissimo quoque, pe-iragera; nam Xenocles quidem extestimonium sibi dari curavit»coram duobus solummodo testibus fortuito oblatis, q Nicodemusautem, id agens ut sarorem viro- desponderet substantiam habentitribus talentis parem, cui illam a se desponsam ait, non babuit»secum nisirunum solummodo testem advocatum. Et Nicodemusquidem’se solum Pyretidem secum babuisse commentus est (Pyre--tides enim ipse factum infitiatur); ab eo autem viro, qui ejusmodi .mulierem sibi. deponderi curaret, advocatos se sponsalibus interfuisseaiunt Lysimenes et fratres ejus, Chæron et Pylades. Hoc aiuntbi,qui despondendi avunculi essent. Proh rem portentosam! Jam-vestrum est, judices, dispicere commentum hoc utrum sit credibile.Nam ego equidem autumo, ex eo colligens quod consentaneum estfieri, si Pyrrhus sibi proposuisset aliquid aut spoudere aut agerequod genere ipsius esset indignum, mnlto eum magis operam fuissedaturum ut -id insciis necessariis omnibus faceret, quam voluisseavunculos ad errorem tam fœdum oculis suis contestandum advocare.

4. Præterea,,hoc quoque miror,.si vera fueruntilla sponsalia, curde dote nullumlpactum intercesserit nequea parte dantis nequeiaparte accipientis; Sive enim Nicodemus dotem Pyrrho dedit,con-sentaneum eratut, qui testes se sponsalibus aiunt interfuisse, biiidem quoque testarentur illam dotem Pyrrho in manus a Nicodemodatam atque numeratam fuisse: sin autem cupiditate mulieris ac-census avunculus noster passus esset indotatam sibi desponderimulierem-et eam quidem sic moratam, paret Nicodemum mnltoetiam tum magis operam daturum fuisse ut Pyrrhus coram testibus

326 18 Æ!affirmant se dotem pro tauliers accepisse illaque de dote reddendacuvent, quo facile rursus ei ne esset mulierem, si quando luberet,a se ablegare; mnlto etiam plures tum profecto testes; (id quodconsentaneum est) despondens advocatos adhibuisset quam is quisibi talem mulierem desponderi curaret. Nemo enim vestrumignorat, ejusmodi mulierum caritatem penes amantes levem esseet evanidam, et illusam illorum Opinionem paulo post resipiscere,enorem noscitare, et, quo loco babendæ sint meretrices et quantifaciendæ, tandem aliquando cernere. Et nihilominus tamen Nico-demus, aiens sarorem a se desponsam, bis moribus, indotatam, virosubstantiam habenti tribus talentis æquiparabilern, ait eam despon-disse une tantam eum teste et sine pactione (lotis; et avunculiPyrrbi aiunt se interfuisse sponsalibus iis quibus suus ex sororenepos mulierem talem sibi curasset indotatam desponderi. Probimpudentiam! prob eflienem mentiendi licentiam!

5. Verum non insistit bic eorum audacia. Testati præterea quo-que snnt bi iidem Pyrrhi avunculi se advocatos a nepote interfuisse,eum ille diem a nata filia decimum festum ageret eique nomen impo-neret. Hic loci continere me non possum, judices, quominus pro»-dam me gravissime indignari, quod maritus quidem hujus prætensæPynbi filiæ [XenoclesL uxoris loco atque nomine litem banc insti-tuens de hereditate Pyrrbi veluti de patrimonio uxoris (Pyrrhienim filiam illa se, quod tuties dico, jactat), in libello, quem exhi-bait petitorium eundem atque accusatorium, uxoris suæ Philænomen ediderit Philamque curarit in tabulas publicas inseri ; avun-culi autem Pyrrbi, qui decimo ab illius mulieris nativitate die sacrisideo factis nominisque imponendi ritui se aiunt interfuisse, testatisint eam a patre ex aviæ nomine Clitaretam appeliatam fuisse. Cli-tareta enim mater Pyrrbi appellabatur. Miror itaque qui factum situt maritus, octavum jam in annum uxorem domi habens, verum ejusnomen ignorarit; et neque a testibus suis id ante banc diem didi-cerit, neque sucras ei filiæ suæ nomeniintra tam longinquum tem pusprodiderit, neque socrus frater, hic ipse Nicodemus, sed pro aviænemine --si revera nomen aviæ mulieri fuit unquam impositum --- -maritns uxori suæ nomen Philæ curarit in tabulis publicis scribi,idque in sortitiOne litis super hereditate bonorum eorum quæ uxorejus prætendit a patte sno sibi relicta esse. Quid ita? Ipsoneadeo aviæ nemine [quod nomen nepti, si fuisset, titulus juris et do-cumentum ingenuitatis esse potuisset] a patre imposito nxoremprivatum ibat ipse maritus? Non jam liquet,judices, quæ hi dudumante evenisse aiunt, ea bos nuper demum, dudum post causam bancin. forum delatam, ex se commentes esse et inter sese comparasseatque condixisse? Neque enim fieri potest neque credibile est, uttestes quidem ad sacra natalitia concelebrandum atque congratu-

O

DE PYRRHFI HEREDITATE. 327landum vocati, quæ sacra peracta aiunt decimo die a nata Pyrrhofilia, quæ eadem hujus [Nieodemi] ex sorore neptis est, nomen mu-lieri tum a patre inditum, cab illo inde die, quicunque ille die-s fait,tum longo tempore post tam probe commeminissentejusque me-mores in judicium convenirent coramque judicibus e certa conscien-tia confirmarent nomen a patre filiæ fuisse idem impositum, quadipsius Pyrrbi mater gessisset, tClitaretæ puta; qui autem bomzinumomnium eidem-saut propinquissimi, pater et avunculus et materipsa,nomen ignoraverint filiæ quam pro Pyrrbi filia venditant. ’Iimo ivenosi qui alii, bi certe omnium uni optime atque certissime nomen mu-lieris tenebant. Verum hoc quidem de loco pluribus disserere’fortasse postmodum licebit. ,

i6. De hujus autem Nicodemi testimonio’difiicile non [est ex ipsisadeo legibus colligere,-im ieo dicenda Nicodemum iirta-se gessisse utinter omnes constet illud testimonium perspicue manifestoque fal-sum esse dictum. Ubi enim, quicquid tu alteri muptiarum sur.matrimonii ergo dederis ita ut expuessis verbis baud sis stipulatus2te veille ut id anet loco dotis sait :aut in parte dotis babeatur et .paraitæpecuniææquiparetur, id tibipustmodum ’repeterenon licet, si fortefiat zut eut .uxor spoute sua maritum deserat autzmar-itus eam Idomoexpella’t, quanta ille magis arguitur esse bominum omnium impu-dentissimus .quilaiat, eum alicui sonoremin manum daret, tum senil curasse de dote sibi caweri. Ecquid enim tibi profuisset soro-rem despondisse, si commisisses rut,lcui Itu eam ndespondisses, inejusfuisset arbitrio illam rursus pro ilubitu Aquandocunque repudiarex?Fuisset autem in ejus [Pyrrhi] arbitrio futurum, nxorem rursus ubi[libuisset: repudiare, si lei .cusm Nicodemotde præstanda dote mil .eon-venisset. In :banccine legem existimandns est Nicodemus sororemavunculo Inostro despondisse? Ipræsertim qui sciret canneur eorumquibuscum consuevisset nulle peperisse, legesque mosset jpsi:[Ni-codemo] dotem adjudioareeum’maritooompromissam, si contingentut ea sine proie Ideœderet? uEstn’e quisquam, nouai Nicodemus tamsupinus tain vsecors ttam lucri icontemptor esse videatur, ut hujus-modi Aclausularum atque pactionnm ullam ribliviesus vprætereatr’!iMibi quidem hæcunon videtur Nicodemo indoles esse. Itane weroporroxquoque noster avun’culus ab eo Idignatus fuisset .sonorem isibinxorem petere, qui actione :peregrinitatis iab uno çquodam eorumphratorum, quibus ipse Isese ramrogat,4exagiita.tus, .et in tum ancepsamittendæ civitatis idiscritræniadducms fuisset ut, quod«civiis aulnesit Nicodemus, id quatuorsulwmmodo ’sufliragiisdebeatz? bac enimIntime medebant sufiiragia sibsnlvuentium numerus! condamnan-tintin. iQupd’utxconstetxeueia medici, neciitartuhoæ zieutimoniun.

328 . ISÆITESTIMONIUM.

Sed ut de hoc quoque constet quod modo commemorabam, e jure.nostro reversuram ad Nicodemum fuisse dotem, si evenisset ut sororejus sine prole decederet; unde colligebam, cupiditatem Nicodemipassuram nonfuisse ut de dote præstanda nil curaret a Pyrrho sibicaveri, cui sarorem a se desponsam fuisse indotatam pro testimonio

,asseveravit. Recita tu banc quoque nostri juris e codice legum. particulam.

.LEGES.Videturne vobis Nicodemus ad emolumenta tam segnis tam tor-pidus et bebes fuisse, ut non mnlto magis hoc in negotio unde speslucri certa ipsi affulgeret, si vere actum unquam fuisset, summa qua

fieri potest. cum diligentia atque circumspectione versaturus fuissetsuisque commodis prospecturus? Ego quidem medius fidius arbi-tror eum ad diligentiam rei faciundæ nihil sibi reliquum facturumfuisse: alii quidem, qui mulierem aliquam sub conditione pellicatus

.elocantes pecuniam ei addunt, icaveri sibi curant de emolumentisquorum fructum sperare debeat ejusmodi pellex; Nicodemus-autemtin sorore-ut ait-despondenda, hoc unum scilicet spectaverit utlegitime eam desponderet? dotis et commodorum inde ad semetredeuntium nullam prorsus babuerit rationem? illene, qui minuti

,æris causa, cujus cupiditate forenses causas in tribunalibus vestrisactitat, neq-uam esse baud veretur? 4

7. Verum etsi nequitia hujus vhominis,me vel tacente, pleriSque.vestrum cognita ita et perspecta est, ut mihi quidem; de eo quippiamveloquenti, testes non sunt-defuturi; juvat tamen ante omnia sum-mam ejus.in dicenda falso testimonio impudentiam hisce propemo-»dum.argumentisdenudare. Dic, sodes, Nicodeme, sororem- situPyrrholegitime despondisti ex caque: nosti filiam illi rite natam,cur

.passus es fratrem nostrum hereditatem Pyrrhi a judicibus petere-ab-iisque,eam illi adjudicari, præterita filia quam tu ais ab avunculo:nostrorrelictam legitimesusceptam? An te fugiebat ’per banc.ipsam hereditatis petitionem atque adjudicationem filiam e sorore:tua matam declarari spuriam? Nam profectofrater noster.illa-.pe-tenda et impetranda nil aliud fecit, quam ut filiam, quæ se fertrejus

«a quo hereditasrelicta fuit, spuriam declararet’. Verum non.modofrateridx fecit, sedIJdudumvante idem fecerat ipse quoque Pyrrhus -.eo quod fratrem nostrum pro filio .adoptavit : quibusenim filiæ sint-l:egitime quæsitæ, eorum nullirper leges Ilicet testamentum scribere .antipræteritis filiabùs et in .fraudemrearumalii cuicunque bonorumsuorum pattern donare legare. Id quod vos ipsi e legibus intelli-getis, cum recitatas audieritis. Recita tu illis basce.

DE PYRRHI HEREDITATE. 329(

LEGES.

Videturne jam vobis Nicodemus, ille qui testatus sit a se soro-rem Pyrrho legitime desponsam esse, fratri nostro unquam per-missurus fuisse ut eorum quæ frater hac in causa egit quicquamageret? armon potius Endio hereditatem petenti, quæ etiam illi ad-judicata fuit, sese opposuisset, atque intercessisset pro sua’ex sororenepte obnuntiando jus Endio nullum esse hereditatem petendi su-perstite filia legitima cui soli bona paterna debeantur? Quo autemcerti sitis, Endium, fratrem nostrum, hereditatem Pyrrhi v-via jurisambisse sibique legitime adjudicari curasse, nemine ipsi ca de recontroversiam obmovente, recita tu hoc testimonium.

TESTIMONIUM.Nicodemus itaque, id quod ex hoc testimonio constat, Endiohereditatem ex formula juris postulante, non ausus est intercedereneque controversiam hereditatis commovere, neque testimoniuminterponeresuum de jure nullo postulanti competente, quoniamfilia legitime suscepta supersit a Pyrrho patre sola bonorum heresrelicta.

8 . Etde adjudicatione quidem hereditatis possitaliquis vos, judices,commentitiis excusationibus ludificari: Nicodemus enim vel cau-satus fuerit hereditatem banc sibi a nobis tum surreptam esse inscioet rerum quæ tum agegentur ignaro,vel nos mendacii incusarit.Verum transmittamus hune locum tacitum, quoniam satis jam bacde re disputatum videtur. Xenocli autem eum Endius filiam tuæsororis in manus daret, fuissesne tu unquam, Nicodeme, permis-snrus, ut ca pro spuria e meretrice susCepta marito in manusdaretur, quæ fuisset ex uxore nata Pyrrho legitime abs te de-sponsa? Annon potins actione intronuntiationis fuisses usns, adArchontem denuncians, mulierem, cujus in jure atque potestatesit hereditas ei a patre relicta, a filio adoptato contumeliose haberi,qui eam hereditate ,paterna plane denudatum eat? præsertim eumactionum omnium forensium hoc unum genus solum sit id in quoactores discrimen damni accipiendi nullum adeant, et volenti cuiqueliceat filiabus succurrere, si quæ sine fratribus eum patrimonio re-lictæ fuerint? Nam neque mulctæ luendæ locus est in hujusmodiad archontem denuntiationibus, ne si quidem prorsus nullum suf-fragium denuntiatores abstulerint, neque sportulæ solvuntur nequesacramentum depouitur; sed actori quidem, quicunque esse vult,sine ullo’periculo denuntiandi potestas est, reos autemjconde-mnatos extremæ marient pœnas in hujusmodi causis præscriptæ."Hi Vera si fuissent ista, quæ tu nunc ausus es pro testimonioaffirmare, utrum, tu tune statim, recente adhuc injuria, auctn.

2 U

330 ISÆIrem ejus ultum isses, an etiam ista Endium aies clam et inscio tepanasse? Annon ex ipsa dote, quam Endius spuriæ suæ sororiaddebat, .odorabaris nepti tuæ injuriam fieri? Debuisses propterhoc ipsum concepta indignatione Endium apud archontem de-nuntiare, si ipse quidem substantiam tribus talentis æquiparabilempossidere postularet (quam Endius quoque jure merito postulabat),filiam vero patris sui adoptivi, quamvis legitime natam, alii cuipiamcum addita dote mille drachmarum solummodo [b. e. sextæ partistalenti] elocandam censeret. Et Nicodemus hoc æquo tulissetanimo? non ideo. succensuisset? non Endium detulisset? Fecissetprofecto, ita me deus amet, si, quod ait, verum id et certum fuisset.Quid? quod ne videtur quidem mihi unquam, neque ille [Endius]neque ullus alius filius adoptatus tam aut tardus aut audax legum-que contemptor fuisse in rep. obtinentium, ut, si pater adoptivusuna eum hereditate filiam reliquisset legitime natam, non ipse eamdomum suam duceret, sed alii cuipiam nuptui elocaret. Probeenim norat Endius liberorum ab ejusmodi filia legitima procreatorumunirersam aliquando futuram esse avitam hereditatem. Itane veroquisquam hujus rei gnarus, alii cuiquam bona sua sciens traderet?præsertimtam ampla et spissa atque hæc sunt bona super quibushi nobiscum contendunt? Videturne vobis ullus alius filius ado-ptatus tam fore impudens atque tam audax, ut filiam sui patris legi- ütime natam alii elocaret cum dote ne decimam quidem partempaternes hereditatis exæquante? Aut, si factum tamen id fuisset,videturne vobis illius mulieris avunculus id fieri passurus fuisse, isqui ipse matrem puellæ patri ejusdem despondisse asseveravit intestimonio coram judicibus solenniter dicto? Mihi quidem Nicode-mus non videtur æquo id animo laturus fuisse, sed potins conten-tionem super hereditate exorsurus et obtestationem interposituruset indicaturus archonti filiæ patemorum bonorum heredi relictæinjuriam fieri, et, aliud .si quod superfuisset telum juris illis adhucacrius,’eo usurus nihilque sibi ad obtinendam causam reliquumfactums. Jam Endius quidem mulierem banc, quam hic Nicode-muse sorore sua natam ait, ut spuriam e meretrice susceptam.elocavit; hic Nicodemus autem neque cum Endio de Pyrrhi here-ditate contendere ausus est, neque Endium apud archontem defe-rendurn censuit, quanquam is Nicodemi neptern e sorore prospuria e scorto nata elocasset, neque dotis ab Endio mulieri additæmédiocritatem ægre se ferret significavit, sed illa omnia fieri æquo 0animo passas est. Atqui leges de bis omnibus diligenter definiunt.De quo ut Vobis constet, recitabit scriba vobis primo quidem locoiterum testimonium de hereditate Pyrrbi ab Endio in jure petitaeique a judicibus adjudicata, deinde vero de mulieris [filiæ spuriæ,Philaa] elocatione [ab Endiofacta]. Recita tu ipsis.

DE PYRRHI HEREDITATE. 331

TESTIMONIUM.l

Recita leges quoque. f ILEGES.

Cape jam hoc hujus quoque [Nicodemi] testimonium [quo ille con-firmavit, a se sororem suam, hujus mulieris matrem, Pyrrho prolegitima uxore fuisse elocatam].

TESTIMONIUM.

Quomodo- jam quis, actione de falso dicto testimonio aliquempersequens, dilucidius et evidentius reum ,arguat, quam si illum etex ipsis rebus gestis et ex universo vestro jure civili mendacii con-

vincat, ut ego nunc Nicodemum convici? A9. Exsecutus itaque dicendo eum jam sim eorum pleraque quæ

de Nicodemo et adversus eum habebam, Xenoclem quoque spe:ctate, quæso, judices, illum penes quem ea mulier est, quæ e sororeNicodemi nata Pyrrhi se filiam fert, num ex illo quoque Xenocleindiciorum nonnihi-l elucescat, unde constet dictum a Nicodemotestimonium falsum atque ementitum fuisse. Xenoclem itaquebunc sivisse banc, quam nunc nxorem domi habet, pro spuria sibidesponderi eamque pro tali manucepisse, planum id vobis factumest et per argumenta et par testimonium id, cujus de veritateXenocles-ipse per tempus baud modicum rebus ipsis testatus est.Paret enim, nisi Xenocles uxorem sibi ut spuriam ab Endio de-sponderi et in manus tradi sivisset, operam eum fuisse daturum,superstite adhuc Endio, eum liberi ei jam essent ex illa uxore sus-cepti tam jam adulti, ut controversiam Endio adhuc superstitimoveret de filia legitima ut sola herede bonorum patris, præsertimqui paratusessetiEndii adoptationem a Pyrrho unquam factam in-fitiari: utique, quo eam infitiaretur, exceptionem falsitatis opposuittestibus his, qui testati fuerant se interfuisse eum Pyrrhus testa-mentum conderet. Quæ ut vobis constet a me vera dici, recitabitscriba vobis testimonium’ab iis quos dico testibus perbibitum.Recita ipsis.

TESTIMONIUM.

Atqui etiam ex hoc quod nunc dicam paret bos [Xenoclem, ejus,nxorem, Nicodemum, eum sorore et consortibus] fateri, factamutique fuisse Endii a Pyrrho adoptationem. Nam alias non trans-issent [b.,e. quietum frui possessione patrimonii sivissent] eum quipostremus heres patrimonii fuit, neque nunc demum cœpissent inanimum inducere pro muliere, prætensa Pyrrhi filin, hereditatemPyrrhi in jure" petendam sibi esse. Plus enim quam viginti anni abexcessu Pyrrhi exierunt, Endius autem anno superiori demum

332 ISÆImense Metagitnione exspiravit; quo facto, protinus ab ejus excessutertio die post cœperunt veniam in jure petere hereditatem Pyrrhiadeundi. Atqui lex præcipit, ut petens hereditatem alicujus intraquinquennium ab ejus excessu eam petat. Conveniebat itaquemulieri alterutrum facere, aut eum superstite adhuc Endio de patri-monio contendere ut sibi soli competente, aut Endio exstinctohereditatem ejus petere, ut soli sorori Endii relictæ, præter quamei nulli alii fratres nullæque sorores essent; præsertim si verumfuit, quod bi præ se ferunt, eam ab Endio pro genuina et legitimasorore Xénocli desponsam et in manus traditam fuisse. Novimusenim probe nos omnes, nobis quotquot sumus omnibus par juscivile licere, fratrum bereditates in jure petere; quibus autem natuliberi sint, hos solos gaudere privilegio hoc, ut eorum bona in jurepetere nemini prorsus liceat. Horum de bonis controversiæ locusomnino nullusl est: vos enim omnes patrum vestrorum patrimoniababetis et tenetis incontestabilia, et sic reliquorum quoque civiumomnium unusquisque patrimonium, quisque suum, babet tenetqueincontestabile. Et nihilominus tamen bi tam sunt inconsulti atqueaudaces, ut jus omne civile prætensionibus suis absurdis perturbentévertantque, aientes, adoptato quidem filio baud convenisse ut sibiper testamentum donata in jure peteret confirmari, pro Phila autem,quam aiunt a Pyrrho filiam genuinam esse relictam, se recte conve-nienterque contentionem in foro super hereditate ei a patte relictacapessere. Atqui-prout paulo ante docebam --quicunque libe-ros ex se legitime natos reliquerint, eorum liberi baud tenenturbona paterna in jure petere: si qui autem pet testamentum adoptatifuerint, illos oportet operam dare ut bona sibi legata a judicibus eformula juris adjudicentur. Illis enim, quia natu liberi sunt, nemofacile controversiam de bonis paternis moverit; eum adoptatisautem cognati omnes jus contendendi babere postulant. Superhereditatibus itaque ne a quocunque contendere volente lites move-Irentur, et ne essent qui bereditates veluti desolatas sibi peterentadjudicari, propterea dant adoptati omnes operam ut sibi legataformula juris adjudicentur atque confirmentur. Nemo jam vestrum iomnium, judices, existimet, Xenoclem, si vere persuasum sibi ba-buisset nxorem suam legitime natam esse, pro ea super hereditateipsius paterna contentionem forensem* fuisse suscepturum. Nilminus. Filia legitime nata si fuisset, tacita in bona paterna immi-grasset, eaque si quis illi adimere conatus esset aut se per vim inea ingerere, eum inde vi manuque dejecisset, bomoque ejusmodiviolentiam ausus non privatas solummodo lites haberet decertandas,verum etiam apud archontem reus agi læsæ majestatis posset ceuturbator pacis publicæ et in discrimen incurreret amittendi capitisfortunarumque omnium.

DE PYRRHI HEREDITATE. 33310. Adde, quad Pyrrhi avunculi, si scissent a sororis suas .filio

Pyrrho filiam genuinam esse relictam, non videntur passuri fuisseut Xenorles se præveniret: id enim si scissent, et præterea si vi-dissent nostrum neminem illam mulierem in matrimonium ducerevelle, profecto non permisissent Xenocli ut, qui nullo pacto Pyr-rhum cognatione attingeret, illam mulierem secum cognatam sibipræriperet. Foret utique res gravis et abborrens, si sic se haberet,ut leges quidem edicerent, ut mulieres, sive ab ipsis patribus elo-catæ jam in matrimonioque degentes (quanquam de mariti delectuquis melius filiæ, quam pater, consulat ?), sive nondum elocatæ tumquum pater earum decederet, nulla prole mascula legitima relicta,qt illæ igitur mulieres a proximis in sanguine in matrimonium pe-tantur iisqne a judicibus adjudicentur; et profecto complures jamuxoribus mulctati sunt, vi legum abstractis, quibuscum jamdudumcohabitassent. ,Præterea, quæ ab ipsis patribns elocatæ fuissent,lege controversiæ eas necessario esse obnoxias debebat: Xenocliautem avunculorum Pyrrhi unus aliquispermitteret nxorem domumducere sibi ipsi convenientem, si Pyrrhus filiam genuinam reliquis-set, tantamque substantiam ipse sibi denegaret, Xenocli tribueret.Nolite illos tam stultos existimare. Nemo lucrum facile aversatur,nec alienos sibi præfert. Quod si ergo prætextu utentur hoc, utaiant, propter- radoptationem Endii controversiæ mulierem baudfuisse obnoxiam, et idcirco de sa obtinenda in jure contendere senegent voluisse, primum hoc debebitis eos interrogare, cum factama Pyrrho Endii fateantur adoptationem, cur tamen exceptione fal-sitatis oppugnent eos testes qui Endium a Pyrrho adoptatum fuissetestati surit? deinde, cum præterissent eum qui bonorum a Pyrrhorelictorum postremus possessor et beres fuisset, cur tamen contraformulam juris illam hereditatem in jure petere nunc demum inci-piant? denique eos interrogate, num eorum omnium, quotquot suntqui legitime nati sunt, vel unus æquum censeat sibique factu neces-sarium ducat ut hereditatem patrimonii sui in jure petat a judicibus-que postulet in bona de jure sua immitti? Has quæstiones opponitevos eorum impudentiæ. Mulierem autem [Philam] controversisteutique obnoxiam fuisse, si quidem legitime nata fuerit, id vero licete legibus quam evidentissime cernere. Lex enim expressis verbisita præcipit, qui prolem masculam nullam relinquat, ei licere bonasua per testamentum cuicunque velit legare : sin autem idem filiasrelinquat, itavalituram esse voluntatem patris, ut, qui hereditatemejus adent, is una quoque filiam in matrimonium ducat. Licet ergoalicui bona sua legare, si une eum bonis filiam quoque eidem delecget pater: sin autem filiarum legitime natarum ratione nulla habitapater aliquem pro filio adoptare velit eique bona sua per testamen-tum legnre, illam adoptationem atque legationem bonomm esse

334 ISÆIillegitimam eoque initam. Quod si ergo Pyrrhus, quem fingemustantisper filiam reliquisse legitimam, illa filia præterita Endium profilio adoptavit, lex illam adoptationem illegitimam declaravit atqueinitam: sin autem Pyrrhus una com bonis Endio filiam quoquelegavit eaque conditione adoptatum in bonis Endium reliquit utfiliam in matrimonio haberet, cur .passi vos duo estis, qui Pyrrhiessetis avunculi, ut Endius b0na Pyrrhi a judicibus sibi curaretattribui, tametsi prætensam illam Pyrrhi filiam in matrimonium baudduceret? præsertim testati eum sitis ipsi Pyrrhum, Sororis vestræfilium, ipsum vobis morientem demandasse ut hujus natæ suæ curambaberetis? At agite, o boni, excusabitis forsitan obliviositatemvestram; credemus tantisper vobis sive oblitis sive insciis hoc eve-nisse : at Endius tamen eum mulierem desponderet atque elocaret,cur tum vos permisistis mulieri, ut tacita et nil contra hiscens sepateretur a fratre pro spuria Pyrrhi desponderi, vos qui Pyrrhiavunculi essetis? præsertim eum ipsi aiatis vos affuisse tum, quumPyrrhus matrem hujus mulieris ea lege sibi curaret despondendam,ut earn domi suæ pro legitima matrefamilias haberet; et prætereaiis epulis vos aiatis invitatps interfuisse, quæ 0b hujus filiæ nativita-tem die decimo post illam partu editam celebratæ fuissent; denique-id quod omnium deterrimum est - ipsi cum aiatis Pyrrhum mo-rientem demandasse, curam hujus puellæ ut velletis babere, (eugepræclaram curam l) tam probe consuluistis ei ut pateremini eam prospuria desponderi, præsertim quæ sororis vestræ nomen gereret, idquod ipsi vos pro testimonio aflîrmastis.

Il. Ex bis itaque a me dictis et ex tota causa facile perspectucuique est, quam impudentissimi sint hi homines. Avunculus enim,noster si filiam rite sibi natam reliquisset, ecquo fratrem nostrumpro filio adoptato in bonis reliquisset ? Ideone, quod alii essent pro-pinqui necessitudine sanguinis propiores quam nos, quos ille volensfacultate filiam suam in jure petendi excludere, fratrem nostrumadoptasset? At neque fuit unquam filia ejusmodi, cujus in foropetendæ et obtinendæ locus cuiquam fuisset, neque est. Liberisitaque nullis ingenuis ab eo relictis, nemo illi propior est quam nos isumus r nam neque frater illi fuit neque nepotes ex fratre, sed nossumus ex ejus sorore nati. Atque tamen medius fidiusl(ita fortas-sean occurret mihi quispiam) Pyrrhus alium e cognatis si adoptas-set, une eum hereditate filiam quoque ei dedisset habendam prouxore. Ecquid, inquam,oportebat Pyrrhum ita palam quemcunquetandem cognatorum offendere? cui licebat, si revera Nicodemisororem sibi curasset pro matrefamilias desponderi, filiam, quæ exea mata fertur esse, in phratoras inducere ut ex se legitime natam,et virginem heredem universæ Substantiæ in domo sua relinquere,sa lege ut proximus cognatus eam sibi a judicibus curaret adjudi-

DE PYRR-HI HEREDITATE. i335candam, filiorumque ex illo matrimonio exstiturorum aliquis, qui-cunque tandem, in nomen gentemque suam adoptaretur et in domumsuam induceretur. Constat enim eum, si filiam heredem reliquis-set, certissime cognitum atque perspectum babuisse alterutrumhorum esse eventurum, ut aut nostrum, qui cognatione sumus pro-ximi, quisquam filiam illam suam uxOrem haberet una eum heredi-tate sibi a judicibus adjudicatam, aut, si nostrum quisquam eam inmatrimonium ducere recusaret, ut horum saltim avunculorum suo-rum alter, qui nunc [Nicodemo et Xenocli] testimonia præstant, autcerte reliquorum cognatarum quisquam pari modo, petita in jure etimpetrata universa hereditate, eam quoque uxorem haberet. Hæcille perfecturus erat, si filiamÎin phratoras induxisset fratremquemeum pro filio baud adoptasset: eo autem quod contra fecit, hoc est,quodfratrem meum adeptavit, illam vero in phratoras non induxit,banc quidem pro spuria, id quod eum decebat quoque facere, fra-trem vero t meum heredem bonorum suorum declaravit. Quodautem avunculus nbster neque victimam nuptialem intulerit [b.e.quod matronas phratriæ suæ, nomine nuptæ suæ, Nicodemi sororis,convivio non exceperit], neque filiam ex illa prætensa uxore natamin phratoras induxerit, quam hi aiunt ei legitime natam esse, quan-quam apud phratoras illius obtinetihic ritus ab ipsis sancitus,.utliberi nulli habeantur legitimi nisi hi quos pater ipse apud se [phra-toras] introduxerit, bis de rebus ut vobis constet, reCitabit vobis hic[scriba] testimonium phratorum qui olim avunculo nostro fuerunt.Recita tu: tu autem inhibe aquam.

TESTIMONIUM.Cape hoc quoque testimonium, docens illud, ab avunculo fratremmeum adoptatum esse.

TESTIMONIUM.

l2. Vosne jam, judices, testimonio falso Nicodemi majoremfidem, quam avunculi nostri extestimoniis, qui post fata etiam supre-ma tamen adhuc non minus quam si superesset per facta de volun-tate sua testatur, babebitis? et eritne jam quisquam qui persuaderevobis couetur, quæ mulier volenti cuique communis fuerit atquepatuerit, eam penes avunculum nostrum loco matrisfamilias riteconfarreatæ fuisse? Atqui vos, ut opinor, hoc non credetis, nisiplanum. fecerit id, quod initio hujus orationis urgebam, primum hoc,cujusnam sub dotis conditione Nicodemus Pyrrho sororem suamdesponderit; deinde apud quemnam archontem ipsa mulier denun-tiaverit publicisque tabulis consignandum a tabulario curaverit sedomo mariti ultro excessisse omnique se jure suo in substantiam etcognationem ejus suo suorumque liberorum nomine abdicasse ;

336 131m DE PYRÈHI HEREDITATE.

post a quonam Nicodemus dotem pro sorore datam sponsamve recu-perarit post excessum ejus, cui se ait illam spopondisse; aut, sidotem eum reposceret recuperare minus potuerit, quamnam intraviginti annos actionem in eum intenderit qui Pyrrhi hereditatemtam slonginquo tempore possedit,.sive ita ut pro dote posceret ali-menta ejus fœminæ quam rite ait desponsam fuisse, sive ut dotemipsam reposceret; præterea doceto Nicodemus, num alii cuipiamsarorem suam desponderit sive ante prætensam illam ejus eumPyrrho desponsionem sive etiam post, item num ab illa muliere,præter istam de qua nunc agitur filiam, adhuc alii quoque liberialiis, si qui tales sunt, legitime nati fuerint. Hæc vobis ex illo per-contanda esse existimate, neque obliviscimini de victima nuptiali inphratoras illata interrogare. Argumentum enim hoc est non levis-simum adversus hujus [Nicodemi] testimonium. Planum enim estatque perspicuum, si Pyrrhus induci potuerit ut mulierem banc prouxore legitima sibi sineret desponderi, passurum quoque eum fuisseseadduci ut pro ea victimam nuptialem in phratoras inferret, itemut filiam, quæ ex illa muliere ipsi nata proditur, in eosdem phratorasinduceret pro filia sibi legitime nata; denique,cum substantiam triatalenta valentem haberet, si Pyrrhus revera mulierem illam prolegitima uxore domi suæ babuisset, ejus nomine, ut matrisfamilias,matronas phratorum in Thesmophoriis epulis genialibus exciperealiaque nennulla in demo [seu municipio] suo peragere et fungimunia debuisset, quæ vetusto ritu pro matrefamilias a marito, præ-sertim e re tam ampla et lauta, peragi et præstari debebant. Atquihorum omnium nihil factum est, de quo inter omnes constat.Phratores jam testimonium dixerunt. Accipite jam testimonia de-motarum quoque qui Pyrrho quondam fuerunt. ’

TESTIMONIUM.

ISÂEI

’lfilNKXBTRATIHEREDHMTE.

q ----vARGUMENTUM.

A Mortuo in exsilioNicostrato, Hagnon et Bagnotheus consobrini patrueles conteurduntde hereditate cum.Chariade,,se heredem illius donationeprofitente,par testas-mentnm,, ,Isæusitaque orator, utpote consanguineus.Hagnanis,, orans patrocinatur

Lis est controversalis. Il. HAGNON’th’,’ o judices,.Hngnothensque familiariter me utun-

tur, et jam dudunnautepater eorum quoque-me pariter usns-fuit.QuocirCa’ consentaneum esse:mihi videtur, me causam eorum quam

parera diligentissimeragere. . , , V . , ;; vl4 21. Foris’itaque gestorum. extra ditionem. Atticam neque testes.possunt inveniri,’neque,.si;quid)adversarii de .iis mentiuntur, facile.est eoscoargueregquia fmtruquuos modo nominabamineuter illucprofeetusi-est [ubigNicostratus exspiravit]: quælautem bic. inurbeev’enere, satis ea mihi: videnturgidonea esse. documentai e. quibus:constet, quicunquexex. titulo danationis hereditatem Nicostratiiperrtant, eosi omnes’boc agere utzvobis imponant. Ante omniaitaque,judices,.inomen quæri: par est quad: instabulis petitoriis utrinqne,editum est, et dijudicarintrin simplicius. atque rei naturæ, convenieneétriusbemdi’tatempetierint. Hagnon scilicet hic atqpe .Hagnotheus-apudl archontemxprofessia sunt hereditatem: abs se: petifNicostratisejus: qui filins; Thrasymachi” fuisset, consobrinosque ’4 se ejus. esse;testesquez.hujuss reis exhibent: Chariadesi. autemi ejusque. advocatiNicastratumr. quidem, sed alium; in: suai libella. petitarial nomi-

, battants eum. putalquiLSmicri; filins.- esseti, et, nihilominus heredi--tatami ejus Nicpstrati; quithrasymacbi filins:fuit, prætenduntadses. pertinere. En hl! quidem,,I-Iagnani atque. Hagnotbeus, nomenilludadi. se .quiequamzfacere: negant; , nam . neque; se NicostratumSnficrufiliumtnosse; neque,:si.bomo ejusmodi unquam.fuerit,. eumadigentemrsuamreferri : istiiautem [Chariades eum advocatisltum.Sinicri filiunr a-filia Thrasymachi: diversumlaiunt, .tum..tamen :hujusNioostuatiç mon» illius, hereditatem perinde x petunt: atque: hirquoruuregaëoatIsamsagœu. Etdn nomineaquid’erncNicostrati.patrisque si aux.babusitpartibus corüeniret, bacuna deareivosi aparteret’:disceptare

2 x

338 ISÆIquidnam in testamento constituisset ille Nicostratus, cujus in no-mine patrisque ambæ partes consentirent: jam vero qui licet eidemhomini duos patres imputare? Id enim fecit Chariades, qui, here-ditatem petens ejus Nicostrati qui filius Smicri fuit, adversus bostamen deposito contendit sacramento, qui hereditatem petunt a Ni-costrato Thrasymacbi filio relictam; quasi Smicrus et Thrasyma-chus idem homo fuissent. Mera quidem hæc est vexa, merumludibrium, quo nos bi exagitatum atque territatum ieunt, fretifactione, qua stipati incedunt, et a qua telis omnibus nequitiœarmantur, artibus iniquitatis omnibus exercentur. Existimant enim,causam si sinant simplicem manere nihilque turbelæ ei immisceant,difficile bis [Hagnoni atquè’ Hagnotheo] non futuram ut planumfaciam a Nicostrato testamentum scriptum prorsus nullum esserelictum: sin autem patrem Nicostrati non eundem edentes herepditatem nihilominus petant, certi sont fore ut verborum atque tem-poris plus conterant in docendo Nicostratum Thrasymacbi filiu’mfuisse, quam in altero evincen’do, Nicostratum testamentum nullumscripsisse. Præterea quoque,- si Nicostratum confiterentur Thrasy-machi filium esse, non possunt hoc arguere neque docere consobri-nos bos illius non esse: sin autem defuncto patrem aŒngerentcommentitium, cernebant se controversiam injecturas esse nonsolum de testamento, sed etiam de consanguinitate.

3. Verumenimvero non ex bis solummodo intelligatis subesse etin insidiis. latitare certos quasdam alios homines,qui istos adversariosin bos [arnicas meos] instigarint atque bas in hasce turbas conten-tionesque conjecerint, sed etiampex illis quæ a principia statim [utprimum vacuefacta. fuit hereditas] evenerunt. Ecquis enim non

i super excessu Nicostrati luctum præ se tulit tondenda corna, eumhereditas duum talentorum sexies in discrimen concertationis foren-sis venerit? ecquis. non .pullam induit, quasi perluctus significatio-nem hereditatem adepturus? .quot se mentiti sunt cognatos Nico-strati aut filios ab eo per testamentum adaptatos, coque titulo bon’aejus sibi arrogarunt? Demostbenes quidem se nepotem ejus exfratre [val sorore] ferebat, ab bis autem mendacii convictus desiste-thaubana sua omnia Nicostratum sibi douasse prætendebat ali-quando Telephus, quanquam et ipse quoque paulo past conticescesbat: Aminiades puerum triennem ad archontem afl’erebat, aiens euma Nicostrato generatu’rn esse, eum Nicostratus totos undecim aunasAthenis- abfuisset: Pyrrhus Lamprensis Nicostratum aiebat buna tsua Minervæ cousecrasse, et eundem tamen eadem sibi quoque do-uasse: .Ctesias Besæeusis et Granaus jactabant Nicostratum a se in!jus vacatÎum talenti. mulctæ condemnatum fuisse, quad eum demon-strare. nequirent, cammiù’rsceb’antur eum libertum suum fuisse:verum ne hujus quidemzasserti veritatem approbare reluis putarent.

DE NICOSTR’A’m HEREDITATE. 3-39

-Hiisunt qui ab initié hereditati Nicostrati inhiarunt: Chaniadesautem tum quidem eau) non petebat,.postmodum vero cœpit.’ petere,neque soins ipse, sed etiam. spuriam suum 1e meretrice quæsitumsubjectum ivit Nicostrato, hoc consilia, ut aut bono. corriperet ipseaut saltim spurio suo jus civitatis acquireret. Sentiensautem suumde cognatione assertuin mendacii convictum iri, petitionem pueriequidem rescidit, pro semetipso autem sacramentum deposuit,»ut liscui pet testamentum bona Nicostrati data fuissent.

4. Oportebat quidem, judices, quicunque substantiam quandamex titulo donationis testamentariæ petenscausa cecidisset,eum nonad mulctam pro rata condemnari, sed ad tantundem reipublicæ fisco’luendum,aquanti sit summo. bonorum ab :eo petitorum: quod si fie-ret, leges non ita contemnerentur, neque cognationes a toi: .i-mpuriscontaminaren’tur per petulantiam, neque nfuturus esset qui defuncto-’rum nemine àd confirmanda et incrustanda sua mendacia abutiauderet. Quoniam vero pet leges omnibus licet, etiam quicunqueextra cognationem sunt, hereditates quorumcunque quo quisquetitulo velit petere, vestrum est in hujusmodi causas quanta poteritissumma diligentia inquirere nullumque locum non exeussum trans-mittere. Et in hoc solo, genere causarum, hereditario puta, viden-tur ad fidem ’faciendam validiora etiam esse indicia quam ipsitestes. Nam in cæteris quidem contractibus baud admodnm diffi-cile est falsa testatos coarguere, superstite adhuc et in urbe præ-sente eo quem testati sint hoc vel illud egisse: in causa vero here-ditaria-ecqui falsi testes noscitabuntur, dummodo intertiimenta etdifl’eren-tiæ postulationum .non nimis abnormes atque manifestæsint? illo ipso de cujus dictis factisve testimonium perhîbeturvivis exempto, cognatisque ea quæ ab illo gesta et constituta sintprorsus ignorantibus, denique. ubi scrutinium ipsum diligentissimacumnseveritate exerceri nequeat; adde, quod testamenta conden-tium plerique ne ipsis quidem illis qui adsunt, quid in tabulis absse scriptum atque constitutum sit, significant, sed ideo solummodoadstare jubent,nquo conscii sint atquetestentur testamentum esse

scriptum atque relictum; etiam hoc usu quotidiano venire solet, uttabulæ permutentur veræ subdititiis, et ut in tabulas hasce subditi-,tias ingerantur prorsus contraria iis quæ defunctus ipse veris intabulis constituisset; nam qui. testamenti scriptioni intevfuerunt,non ideobmagis quoid interfuere certo sciunt, veræne sint hæ testa-menti tabulæ quæ in judicio proferuutur au subdititiæ. Quod siitaque riHi ipsi adeo decipi possum, quos eum testaments. scribe-rentur interfuisse in confesso est, quanta quis vos promptitu-atque eupidius circumvenire couetur qui rerum gestarum nihilteneatis? Porrojudices, non omniaomninotestamentaï lez jubetesse un, sed en «solummodo quæ scribans quisque suæ mentis

340 ISÆIesset campos. Ante omnia itaque dispiciendum vobis est, num [Ni-costratus] testamentum scripserit, tum si scripserit, rectene sapiensscripserit an desipiens. Aientibus enim adversariis testamentumesse relictum, nobis contra negantibus, ecqui decernetis a delirantescriptum esse, priusquam certo constiterit de hoc quod testamen-tum scripserit? Videtis, quam- difficile sit deprehendere, mum veradicant hi qui ex titulo donationis testamentariæ hereditates petunt:cognationis autem ex titulo petentes nil habent opus ut testes produ-cant, ad docendum de jure, quod iis est, hereditates petendi-constatenim inter omnes defuncti cujusque houa ad proximos in sanguinedevenire --, deinde non illæ solummodo leges quæ jura cognato-rum definiunt, sed hæ quoque quæ de donationibus per testamentafaciundis præcipiunt, secundæ sunt cognatis, vetantes quenquambona sua cuiquam dare, aut præ senio delirantem eut furiosum pervaletudinem aliisque de causis quas vos omnes tenetis;4 cognationeautem ut quisque proximus est, ita defuncti bona adit etsuscipit,quæcunquedefuncti conditio, sive sana ei mens, sive ægra fuit.Præterea testamentis non potestis fidere, nisi pet interventum te-stium, a quibus facile factu est ut decipiamini- nam si testes nullifallacesessent ab iisque vos falli si negatum esset, eccur institutæet in usu fori essent açtiones exceptoriævde falsis’ dictis testimoniis?----, cognatione autem fidere vobis licet pervvosmet ipsos; cognatienim de hereditatibns ex illarum legum præscripto certant, quasipsimet vos sanxistis. I Etiam ad hoc vos mentem attendere velim,judices: adversarii, ex titulo testamentariæ donationis hereditatemNicostrati petentes, si tam familiariter usi Nicostrato fuissent ut eade re inter omnes constaret, non consequeretnr quidem ex eo planis-sime Nicostratum illis bona sua legasse, foret tamen mnlto tum spesprobabilior illos tabulistestamenti (idem oratione sua esse adstru-cturos; complures enimgvisi sunt, quod animo a cognatis essentalieniore, amicos iis prætulisse nulle secum necessitudine sanguinisCOnjunctos: jam vero constat bos adversarios nostros Nicostratonullo plane pacto conciliatos fuisse; neque enim ei contubemalesfuerunt neque familiares neque in eodem ordine aciei steterunt. Quiabus de rebus omnibus testes ad vos produximus.

5. Quod autem hacsin repaimarium est, et in primis impudentiæChariadis obloquitur, expendite. A quo Nicostrato Chariades he-redem se ferttestamento scriptum, eum Nicostratum idem Charia-des neque defunctum extulitsdomo neque rogo imposuit neque assaejus legit, sed ista omnia justaaliis bominibus a Nicostrato alienis-simis peragenda permisit: ecqui jam non sit ille (lignas quem faci-norosissimum ,atque sacrilegio contaminatissimum appelles, qui,-cum justorum omnino nihil defuncto fecisset, .postulare tamen-non;dubitet ut ad ejushereditatem admittatur? At enimvero, quanquam

DE NICOSTRATI- HEREDITATE. 341’Ghaiiades shoruin omnium nihil: fêtait, facuÏtates, Nicostrati. tamenadministravit? Atqui au in hæc testes dedimus, et horum pleraquene ipse quidem infitiatur: sed préetéxtùs nescio quos, si dis placet,necessarios ipse sibi commentas profert, faste cuique suc excusando;ecquid enim reliquum quod obloquatur ei e’st,’qui disertis verbis

icrimen fateatur? ’ t6. Ten’etis jarniremyjudices, certique estis, istos Nic0strati bona

non ’fiducia bo’hæ. causse neque jure certo fretos appetere, sed hocager’e’ut ’cUm vos-decip’iant, tum bos [quorum ego causam age] qui

Nicostrati cognati same: quibus leges bona ejus contribuunt, illisevertant. Verum non Chariades solus id agit, Sed alii quoque complu-res eorum quiextra ditionem Atticam defuncti sunt, qui illos ne natosquidem massent; sertim inquam hereditates in jure petierunt; cogi-tant enim secumlilli sic, sive cupitis ex animi sui sententia potian-tur, se bona aliena [nullo suo sudore pana] esse habituros,’ sive aspe Èatque destinatione sua aberrent, leve tamen et exiguumt discri-men adisse: :esse’ quoque qui linguam venaIem ad falsa testimonia vdicendu-m paratam oflerant; examina instituenda in rebus obscurisægreque eX’p-loràbilibus versari; Brevis ut sim, permultum interest,sive ex cognationis necessitudinesive ex testamentariæ legationispr’ætensione hereditates petantur. Vos autem, judices, primumhocvoportet qùærere; sitneprobabile vobis testamentum a Nico-strato scriptum esse: æquum enim leges id causent esse, et estrerum omnium æquissimum. In ejusmodi autern causa, cujusneque vos veritatem perspicue cernatis, neque testes Nicostrato usisint familiariter, sed Chariade utantur, homine cupido bonisquealienis insidiante, ecquid aliud æquo jnri sit convenientius quam utcognatis superstitibus bona cognati defuncti a vobis adjudicantur?Nam et bis si’fatalis bora fuisset obeunda, et Nicostratus si cosvivendo superasset,l bona eorum ad hune fuissent perventura: namex quo titulo consanguinitatis hi nunc bona Nicostrati petun’t,.ei:eadem ille tune, si fors vivendi vices permutasset, horum bona pe-tisset, quippe qui Iconsobrinus illis esset; pater enim Nicostrati

horum patri frater fuit. ’ l’ 7; Atqui, mediu’s fidius, Hagnon atque’HaËgnotheus cognati Ni-

costrati non sunt, ut adversarii aiunt sed alii. Cur ergo tem stulticœcique sunt [testes] ut Chariadi quidem ex titulo testamentariædonationis hereditatem petenti operam præstent testimonio dicenda,ipsi vero non audeantex titulo consanguinitatis hereditatem eandempro se petere [si certi surit, veram banc esse criminationem, propri-oresque se-Nicostrato confidunt esse, quam hi sunt adolescentes]?Non, enim-profecto eo s’tultitiæ processerunt ut, ex certa persuasioneverum esse llud’a. se prolatum testimonium, tem facile atque tamsupine Chariadi de. bonis Nicostrati omnibus d’etedant. Quid? *

342 ISÆIquod ex ipsis ils que hi adversarii nostri dictîtant elucescit, ipsismetmulto magis expedire ut Nicostrati cognati hereditatem ejus in jurepatent quam ut Chariades id faciat. Nam etiamsi hi [adolescentesmei] hereditatem ex titulo consanguinitatis a se petitam nunc abstu-lerint a judicibus sibi adjudicatam, licebit tamen bis quoque [Cha-riadis advocatis et testibus] imposterum, ubi volent, eandem exeadem cognationis titulo petere, atque planum judicibus tum facerese Nicostratum gradu consanguinitatis propiore adhuc contingerequam bi [adolescentes mei] eum contingant, et Nicostratum [illum,cujus de hereditate certetur] Smicri filium fuisse, non Thrasyma-chi: sin autem Chariades hereditatem Nicostrati adipiscatur, nonlicebit postmodum ulli ex ejus consanguineis illam in jure petere.Ubi enim hereditatem tenebit is, qui petitam ex titulo testamentariædonationis a judicibus abstulerit adjudicatam, ecquid afferent bi, siqui ex titulo cognationis patent?

8. Quod igitur in re simili unusquisque vestrum ipsimet sibi jusæquum esse censuerit, idem bis quoque adolescentibus ratumfacite; qui testes exhibuerunt confirmantes, primum hoc, eos Nico-strati consobrinos patrueles esse, tum alterum istud, nulles unquamiis eum Nicostrato simultates intercessisse, tertium denique illud,sepultum ab iis esse Nicostratum, quartum tandem, Chariadem Ni-costrato nusquam locorum neque hic in urbe neque in castris usumfuisse familiariter, quintum postremo, communionem que Chariadeshic maxime fidit ementitam esse.

9. Et præterea, judices,æq.uum est, vos partium inter se conten-dentium unamquamque seorsim spectare et eorum mores inter secomparare. Thrasippus enim, qui pater hujus Hagnonis et hujusHagnothei fuit, olim eum superesset, et muniis functus est sumptu-osis et ærario contulit, et cætera quoque civis frugi fuit: ipsi autemhi [filii ejus] neque usquam locorum, quo non essent a vobis irejussi, profeoti surit, neque in urbe commorantes inutiles reip. fue-runt, sed militia funguntur et de suc coriferunt ad ærarium, et re-liqua omnia imperata exsequuntur et .pudentes probosque se -- dequo inter vos omnes constat - præbent, quocirca mnlto etiam di- igniores sint quam Chariades qui hereditatem Nicostrati ex titulotestamentariæ donationis petant. Nam videte quam scelerosns etimpurus homo Chariades sit, qui Athenis adhuc habitans pro foreipso in facinore deprehenso in carcerem abductus est, et tune unaeum aliis quibusdam emissus ab iis undecimviris, quos publica con-demnatos supplicio afiÎecistis omnes, tempore interjecto post iterumut falsarium agens sut malas artes exercens ad senatum delatusest; a que citatus non comparuit, sed judicii pœnæque severitatemdevitans urbe excessit, ab eoque inde tempore totos septendecimaunes. Athenis abfuit, neque rediit prins quam post excessum Nico-

’ DE NICOSTRATI HEREDITATE. 343 l

strati. Pro salute vestra quidem nullam unquam obiit militiamneque suo de penu vestro quicquam contulit, præter illud exiguamæs quod hac in causa super hereditate Nicostrati dependit, nequealia quapiam fnnctione sumptuaria functus est. Et tamen, hujus-modi eum esset, non congratulatur sibi neque satis babet quod tot .et tanta scelera impune patraritrsed aliena quoque appetit? Quodsi hi [Haguon et Hagnotheus] curiosi et seduli in rebusialienisrimandis in eoque similes, multis aliisnestrorum civium-essent, ne-scio an Chariadi nunc non hæc hereditaria, sed ’capitis, causa agendaesset: verum enimvero hune quidem alius aliquis ulciscetur, judices,vos autem bis [adolescentibus] succurrite, neque majoris facite alie-norum pet nefas appetentes quam defuncti cognatos, easdemquepræterea quoque bene de illo merentes; sed et :legum recordaminijurisque jurandi a vobis dicti, et testimoniorum deniquewquæwn’os’vobis exhibuinius, et sic sententiam ex æquo errera pronuntiate.

fil tzii’l.n .11.) Ï, ’ . t 4 il? w .. t2

ISÆI,DE DïillCtÆOGENTAIS’ IHERE’DITATE.

o

--i i v ARGUMENTUM. ,7Dîeæogene sine’liberis mortuo; superstitibus quatuor sororibus, Pnoxemrs venin

testamermm esbibens, que Dicæogenss mortuum ipsiusÇBroxeni’filium Dicæogenélm

adoptaveratrex trisme bonorum. Hoc, pastis dime une; ses 129359: PWovvenitfilins Ptoxeni Dicæogenes dicens se adoptatum esse ex asse, et vinèens potitus.estcæteris duabus partibus sororum defuncti. Postes rursum filii sororum litiganteseum Dicæogene vîcerunt, et conventum est Dicæogenem reddere denuo illis duespartes integras et intactas, sponsore Leochare. N une vero infitiantibus Dicæogeneet Leocbare anteacta, filii sororum vacant in jus pro duabus partibus, hunc quidemut eum eum quo pacti sunt, illum veto ut sponsorem. Status conjecturalis est: infi-

Itiantur enim. t1. OPINABAMUR quidem, judices, quibus de rebus antehac liti-gabamur, de iis in judicio condicta et compromissa rata nobis etvalida esse futura, ut sempe, qui Dicæogenes se bessem [seu duastertias partes] hereditatis vacuefacturum nobisque concessurum di-xisset, ejusque rei sponsores dedisset illam bessem nobis a se tra-

. ditum iri controversiæ baud obnoxiam, is Dicæogenes etiam faceretea quæ esset pollicitus facturum; qua fide etiam nos alteri alterisgravamina nostra mutua remisimus: verum Dicæogene verbis fidemnon faciente, Leocbaretem pro illo sponsorem factum in jus voca-mus, pro tenore jurisjurandi ex adverso et mutuo dicti. Recita tumihi formulam hujus jurisj urandi utrinque vicissim, præstiti.

i

JUSJUIÇANDUM MUTUUM.

Vera itaque esse ea quæ in formula nostri contrajuramenti affir-mavimus, Cepbisodotus bic novit, testesque ad vos producemusprimum de hoc, quod Dicæogenes besse hereditatis se abdicaritcaque nobis decesserit, tumpde isto, quod Leochares hujus rei spon- jsorem se scribi passus fuerit.

TE STIMONIUM.

Audivistis, judices, e testibus, quos verum dixisse ne ipse quidemLeocbares videtur infitiaturus esse: at enimvero receptum forsitan

i DE DICÆOGENIS HEREDITATE. 345ad banc-babebit excusationem, ut aiat Dicæogenem omnibus nabis-m ’cum. pactis: et stipulatis satisfecisse, sponsionemque a se [Leocha-rete] factam præstitam et persolutam esse. Quæ eum aiet, men-tietur facileque falsi convincetur. Recitabit enim scriba vobis quæ-cunque Dicæogenes [ille vita defunctus, nominis hujus medius]Menexeni filins in hereditate reliquit, et quam supellectilem [seuinstrumenta villatica bic tertius Dicæogenes sibi tradita in fidem]suscepit. Hæc si negabunt [adversarii] Dicæogenem avunculumnostrum dum adhuc superesset possedisse, nobisque vita deceden-tem par testamentumilegasse, planum id atque testatum faciunto:sin autem et illum istæc quondam possedisse et nos tradita nobis areo abstulisse aient, prodito in conspectum testis hæc confirmaturus.Dic’æogenes enim [tertius, seu reus] quod receperit tradendam a senabis bessem bonorum a Dicæogene Menexeni filio quondam pesses-sorum, et quod Leochares. sponsorem se constitui passus. sit de præ-standis bis a Dicæogene compromissis, id nos testibus producendisconfirmavimus. Nam de bis ipsis in jurehcontendimus, et hæcdicenda jurejurando mutuo recepimus, ille se, facturum, nos rata-esse habituros iisque acquie’turos. Recita tu illud jusjurandum.

JURAMENTUM MUTUUM.

2. Quod si jam, judices, hæc Dicæogenes atque Leochares indefensione sui sola essent tractaturi, squicerent hactenus dicta nobisquoque «neque verbum adderemus: quia vero patati sunt narrationemde hereditate a principio inde repetere, induxi ego quoque animum.totam rem ut gesta est vos docere, quo certiores-de rei gestæ veri-tate facti, non autem mendaciis circumventi, ex animi vestri sententiadecernatis. Menexeno avo nostro nati sunt, filins quidem unussolummodo, Dicæogenes, filiæ autem quatuor, quarum unam domumduxit Polyartus pater meus, aliam Democles Pbrearrbius, aliamCtesipbon Pæaniensis, aliam denique Theopompus qui eam matremCepbisodoti fecit. Jam Dicæogenes quidem, eum è portu- solvissetin Parbalo, cui cumimperio trierarcbi præerat, pugnans apud Cui-dum occubuit, nulla prole relicta: defuncto. hoc Dicæogene, paterDieseogenis [istius, eum quo controversiam banc agitamus] Proxe-nus testamentum protulit, cui iidem babentes patres nostri heredi-tatem creverunt. Et sic factus est bic Dicæogenes illi Dicæogeni

ïMenexeni filio, avunculo nostro,,filius*adoptivus ea legs ut sols’Atriente [seu une tertia hereditatis parte] contentas esset: reliquo.rameute!!! partem ratam sibi a judicibus adjudicari curabat uns.quæque Menexeni filiarurn. Hæc ita ut aio acta fuisse testes edi-cent, qui tum cum agerentur interfuere, quos ego testes coramvobis producam.. Interposito itaque jurejurando cum cavissentnon commissuros ut pacta convents. violarentur, possedit unusc

’ t 2 Y

346 ISÆIquiSque partionem hereditatis suam duodecim par annos; et quart-Pquam judicia interea temporis exercerentur neque forum.clausnmesset, nemo tamen fuit tem longinquo tempore, qui ausus essetaffirmera per nefas ista acta fuisse: tandem vero rep. rebus adver-sis usa obortaque seditione et tumultu, concitatus bic [Dicæogenes]a Melane Ægyptio, cui aliis quoque in rebus obsecundavit, univeràsam cœpit hereditatem petere, aflirmans ab avunculo nostra se he-redem ex asse scriptum esse. Furere nos quidem illum autumaba-mus, ejusmodi causam in forum deferentem ; verumenimvero,tametsi nunquam eventurum speraveramus ut vera præ se ferrevobis videretur is qui idem modo cum triente modo ex asse adopta-tum se ferret, tamen ingressi forum, eum. et mnlto plura quam illiargumenta proferremus multisque modis æquiora, tamen injuriamaccepimus, non ajudicibus, sed a Melane Ægyptio ejusque amicis,qui par turbida ista reipublicæ tempora sibi datam existimabamlicentiam aliena impune diripiendi falsisque dicendis testimoniis’mutuo sese sublevandi: ab bis itaque talium facinorum exercitaatione nobilitatis decipiebantur, qui tum sedebant jus dicturi, judices;Et nos quidem a procella falsorum testium abruti nostra perdebadmus; nam pater baud mnlto post litem ita disceptatam vivis exces-sit, priusquam actionem in falsos testes capessere posset: Dicæo-genes autem. causa factus superior eadem p’rotinus die Cepbiso-pbontis Pæaniensis filiam ex illa portione quam Sortita fueratexpulit, tametsi Dicæogenis defuncti, a quo controversa illa bons.relictafueran’t, ex sorore neptis esset; Democlis item viduam iisspoliavit,quæ Dicæogenes quondam ipsius frater ei dederat; Ce-pbisodoti quoque matrem ipsumque bunc Cepbisodotum bonis om-nibus denudavit; quippe qui horum [Cepbisodoti puta, fratrumqueejus, et matris] idem tutor et curator atque adversarius esset. Ve-rum ne minimo quidem sensu necessitudinis ad mÎSericordiam bisimpertiendam flectebatur, sed committebat, ut ad orbitatem eorumab amicis et protectoribus solitude quoqueaccederet’atque pauper-tas, adeo ut vel in diem necessariis ad victum cultumque rebus ca-rerent. Tarn "præclare Dicæogenes hic tutelam eorum gessit, quiarcti’ssima consanguinitate junctus ipsis esset. Theopompus paterquæ bis reliquerat, ea DicæOgenes bic inimicis eorum prodidit,’etquæ avunculüs aVuquUe maternus ipsis legaverant,tea ipse illis. petnef’as, etiam nondum jure sibi addicta, eripuit. Quod dicta factuqueeèt indignissimum, pneu adhuc eum hi essent, emebat domum abeorum patté relictam, bortumque illi domui adjunctam chum destru-xisset, illam domum eum dama quæ ipsi [Dicæogeni] in urbe estcopulavit, inter’pbhetidîs structurîs,’ut illæ quondam duæ domus jam

pro une. haberi passim; et quanquam e Dicæogenis bonis, avunculinostri, locar annum (maganas minas rédig’at, tamen Cepbisodotuta

4 DE DICÆOGENIS vHEREDITATE. 341

Dicæogenis [medii] e sorore nepotem Hamodio fratri sua Corin-thum proficiscenti pro famulo addidit: tam immanis istius contumeliafait et flagitium. Et reliquis, quibus eum ipse demersit, malle bunaveluti cumulum addit, quad ei pet probrum objectet quad. ocreasatque penulam gestet, quasi injuria aliqua affectus, si ocreas Cepbi-sodotus gestat, sed nullam e contra. ei injuriam faciens eo quadbonis Omnibus eum privarit eoque ad mendicitatem redegerit.

3. Verum hæc hactenus: illuc redeo, unde excesseram. Mene-xenus itaque Cepbisopbontis filins, Cepbisodoti bujus-itemque meusconsabrinus, cui partie hereditatis par meæ competit, actionem ad-versus eos instituit qui nobisque ipsique [Menexeno] adversa et noxiatestati fuerant, Lyconemque, quem primum in judicium induxerat,reum peregit; qui Lyca testatus fuerat ab avunculo nostra Dicæa-genem hune, qui adhuc superest, ea lege fuisse adaptatum ut bono.-rum suorum ex asse heres esset. H æc ille Lyeo testatus falsi dictitestimonii convictus est. Dicæogenes itaque eo redactus, ut jam nonamplius vos deeipere posset, quid egit? persuasit Menexenav no-stramque suamque causam communem agenti (pudet enimvero pro-dere, quæ propter illius [Dicæogenis puta ’atque Menexeni] impro-bitatem ,proloqui eogor), quidnam facere? ratam hereditatis portio-nem sibi eoutingentem a se aufferre, gratiæque in mercedem nosquorum causam ageret sibi prodere, reliquosque falsos testes inforum nondum ab ipso pertractos missos facere, venia persecutionis’forensis ipsis concessa. Hæc nos ab amicis pariter inimicisquetolerantes tamen quievimus; et producam ad vos testes nobis hujusrei futures.

TESTES.

Verum pactus istæc eum Dicæogene Menexenus ab ista delususfuit, id quad ei recte sic merito contigit: falsorum enim testium aapersecutione eum destitissét Menexenus atque nos prodidisset,fraudatus est iis emolumentis quorum spe illectus illam perfidiam adse admiserat. Injuri’am banc a Dicæogene passus Menexenus rursusad nostras partes rediit. Et nos arbitrati Dieæogeni jam nullam am-plius hereditatis portionem competere, postquam testes ab eo subor-lnati falsi dicti testimonii coarguti essent, de integro eum eo de uni-versa hereditate ex titulo propioris consanguinitatis contendimus.Qua in re nos rectum ,ce’pisse consilium, et Dieæagenem omni prorsusjure habendæ tenendæ hereditatis excidisse, facili negotio videor mihidemonstr’aturus esse. Binæ enim, diversi itenor’is,’tabulæ ejusdem

testamenti prolatæ fuerunt, alteræ quidem dudum ante,alterse autem.mu-lto post: et primæ quidem illæ vetustiores, a ProXena hujusDieæagenis patrelprdlatæ, Dicæogenem hune avunculi nostri filiumadoptivum en lege (nichant, ut is trientem solummodo hereditatis

348 A ISÆIhaberet; posteriores autem ab ipso Dicæagene prolatœ hune ipsumheredem ex asse declarabant. Harum binarum-tabularum alterasquidem, illas a Proxeno proditas, Dicæogenes ipse judicibus auctorfuit atque persuasit ut crederent sicuti commentitias esse; quasautem ipse Dicæogenes protulit,eas qui testes affirmaverant ab ipsoavunculo nostra scriptas atque relictas esse, bi testes falsi dictitestimonii convieti sunt. Ambabus itaqae illis testamenti tabulispariter debilitatis atque abrogatis, aliasque nullas præter bas ex-stare eum in confessa sit, liquet jam neminem esse cui hereditas extitulo testamentariæ legationis competat, ex titulo consanguinitatisautem salis eam competere sororibus Dicæogenis defuncti, a quohereditas istæc relicta est, quarum e numero nostræ sunt matres.Quocirca visum nabis fait in jure petere hereditatem ex titulo pro-pinquitatis, et sic petivimus portionem unusquisque sibi ratam.Verum in .eo jam eum essemus ut formulis jurisjurandi mutui a ju-dicibus adigeremur,[nos actores bine, et illinc reus, de veritate eorumtuenda et præstanda, quæ pars quæque pro se esset dictum], inter-cessit Leochares bic, obnuntians hereditatem banc controversiæbaud esse obnoxiam. Quem testem eum rejiceremus, exceptioneusi falsi dicti testimonii, petitio quidem hereditatis antiquabatur,contra vero actio de falsitate dicti testamenti inducebatur. lbicumnos omnia dixissemus eadem atque nunc dicimus, itemque Leo-chares sui purgandi causa multa protulisset, prQnunciarunt tandemjudices Leocharetem falsa testatum esse. Quod eum palam essetfactum esuffragiis, eum illa sufliagia e cistulis essent" exempta,quæ quidem Leochares judicesque ipsosque nosmet rogaverit etquæ a nabis tum impetrare rogando atque perficere potuerit, nescioan minus necesse sit a me copiosius enarrari: satis est ea vosaudire, de quibus inter nos eonvenit. Nobis enim concedentibusarchonti ut suffragia non dinumerata confunderet, abdicabat ipsesese Dicæogenes de besse hereditatis eamque sororibus Dicæogenisdefuncti permittebatfi promittens seseportiones illas nostrum uni-cuique debitas sine ulla controversia nabis esse traditurum ; caquede re Leochares ut sponsor fidem suam interponebat, siens Dicæàagenem esse quæ promisisset facturum; neque Leochares alum-mado spondebat, verum-etiam Mnesiptolemus Platensis. ’ Quarumrerum vobis bos edam testes.

TESTES.4. Nobis, itaque, ut a Leocharete tam indigna passis, eum liceret

eum infamia notare ut falsi dicti testimonii convictum, .noluimustamen, sed satis babuimus, ubi nostra nabis debita abstulissemus,quiescere atque a contentionibus desistere. Verumenimvero, quan-quam tam benignos mitesque nos erga Leocharetem atque ,Dicæo-

.I DE DICÆÔGENIS HEREDITATE. 349.7

genem gessissemus, tamen ab ipsis lusi fuimus, o judices: nain,neque Dicæogenes, quam hereditatis bessem nabis a se tradendam-coram judicibus recepisset, eam nabis tradidit, et Leochares se negattum temporis pro Dicæogene .sponsarem vesse factum. Atqui,factum qui infitiatur id,l’cujus testes fuerunt judices,*numero quin-genti, et reliqna tam densa corona civium judicium tum actum cir-cumstantium, quid ille vobis factums videtur, si pauciores minoris-que auctoritatis testes babuisset? Manifeste itaque illas mentiriconstabit vobis e-testibus quos exhibuimus, qui testes coram aderant,quo tempore Dicæogenes quidem besse hereditatis se abdicabateamque sororibus Dicæogenis defuncti sine ulla controversia a setradendam recipiebat, Leochares autem sponsor fiebat, quæ Dicæo-genes verbis recepisset, ea reapse quoque esse præstiturum. Sèdet vos, o viri, rogamus, quotquot rei tum gestæ interfuistis, ut numvera dicamus a memoria vestra requirere nobisque succurrere veli-tis; nain si vera dicit Dicæogenes, quid nabis prodest causa vicisse?qui meliore idea loco sumus quam fuimus ante victoriam? aut qua-nam in re conditione ille nunc est deteriore, postquam causa cecidit,quam fuit antequam condemnaretur? Annon eadem houa adhucposSidet, quæ pridem possedit, nil imminnta? Nam si verbatenustautum, id quad ait, besse destitit, neutiquam autem promisît eamtraditurum nulli contro’versiæ obnoxiam, ecquod tandem detrimen-tum accepit ab illa sua cessione bonorum? Habet enim adhuctenetque valorem eorum. Ipsa enim bona ne babuit quidem ante-quam causa cederet, sed habent illa bi, qui ab illo eum emissent autpignoiis loco accepissent, pecunia parata compensarunt; quampecuniam debebat Dieæogenes ipsis reluere, et sic nostrum cuiqueratam suam portionem ex debito restituere. ldeo enim sponsoresab eo postulavimus et datas accepimus, non fidentes illum absquailla cautione promissis suis ultra re ipsa iidem esse facturum. Nampræter par damuncularum extra mœnia et sexaginta jugera in Pedionil retulimus, sed illi reliqua habent, qui aut emerunt ab eo aut oppi-gnerata sibi habent: quos inde non deducimus, ne, id si feeerimus,in judicio eandemnati muletas debeamus. Nam Mecionem quoquequad balneo deduxissemus, id quad jussu Dicæogenis feceramus,negantis se emptionis vindicias præstiturum, quadraginta minis con-demnati sumus, fraude Dicæogenis decepti. Existimantes enimDicæogenem baud esse commissurum ut, quibus ipse sese bonis injudicio abdiCasset et quæ nabis concessisset, eorum emptionem utlegitime factam et adhuc validam præstaret, adversus Mecionemcoramjudicibus affirmabamus, patates nos esse nihil non pati nul-lamque-pœnamdetrectare, si Dicæogenes auderet ipsi [Mecioni]balnei emptionem ut rite legitimeque factum et adhuc validam præ-stare; opinabamur enimillum sponsiones suas nunquam factis esse

350 ISÆIrefutaturum, idque futuram confidebamus nullam aliam ab causamquam ab sponsorum auctoritatem, qui iidem suam bac de re interpoosuerant. Verumenimvero, quamvis, Dicæogenes illis ipsis portio-nibus hereditatis decessisset, quibus se nunc fatetur nostri causadecessisse, Mecioni tamen balneum confirmavit [b. e. aliirmavit,Mecionem illud a se, ut a legitimo ejus domino et venditore, cuinemo facultatem sua pro lubitu vendendi eripere possit, legitimeémisse, ideoque Mecionem illud balneum aptimo titulo tenere, excoque, ut e peculio sua recte et boneste parto, deduci nulle modopasse]. Sic ego miser non modo nullum hujus hereditatis fructumpercepi, sed præterea quoque propter eam quadraginta minis mul-ctatus fui, et discessi contumelia a Dicæogene afl’ectus. Etiamhujus rei-testes vobis præstabo.

TESTES.

5. Hæc nos, o judices, a Dicæogene passi sumus: Leocharesautem, a qua hæc omnia profecta et nabis conflata sunt, eum proillo spapondisset, negat se sa spopondisse quæ tamen ab eo sponsaesse testes nostri edicunt, hoc fretus argumenta, quad horum nullementio fiat in tabulis coram judicio eonditis. Nos autem, a judices,tune temporis in tribunali festinantes, alia in tabulas referri et diser-tis verbis exprimi curavimus, alia solummodo antestati sumus ih. e.operam dedimus, ut testes nabis essent, qui reciperent iis de rebusse requisitos, esse testaturas] : bi autem [Dicæogenes puta et Leo-chares eum factione sua] ses solummodo servant conditiones quæ ere ipsorum surit, casque ratas aiunt esse, etiamsi in tabulis scriptæet verbatim expressæ- non sint; quæ autem ipsis minus conducunt,cas, scriptæ si minus fuerint,ratas esse negant. Ego vero, judices,nil miror cos pacta infitiari verbis solummodo irrita: nam ne scriptaquidem. servare et exsequi volunt. Vera autem ea esse quæ nosaimus, aliud adhuc argumentum proferam, unde esruatis. Pra-tarcbidi Potamia Dicæogenes in matrimonium collocavit saroremsuam eum dote quadraginta minarum, et loco dotis domum ci tra-didit in Ceramico sitam. Huic mulieri, quam Protarcbides adhuc iin matrimonio babet, æqualis portio hereditatis competebat atquematri meæ. Quum igitur Dicæogenes mulieribus de besse heredi-tatis concessisset, rogabat Leochares Protarcbidem’ ut’sibi .traderetdomum elocatitiam [seu elocationibus babitaculorum mercedes an-nuas merentem] quam pro dote Protarchides babebat; a se enim[Leocharete’] ut sponsore ipsum [Protarebidem] partem hereditatisune ejus debitam ablaturum esse. Naetus bis orationis præstigii’sLeovcbares illam domum elocatitiam, hereditatis portionem Protar-cbidi non tradidit, eaque de se. testem Protarcbidem vobis exhi-

bebo. ’

DE DlCÆOGENlS HEREDITATE. 351TESTIS.

6. De reparatione balnei autem ejusque instrumenta a se suppletaet ædificationibus si nunc quoque proferet eadem quæ jamdudumprætendit, nos nimirum, quos ei sumptus factas refundendos receépissemus, eos mm refudiSSe, et propterea se han patuisse creditori-bus satisfacere, ideaque’nobis qUOque ea non patuisse tradere quædeberet; Occurram ei sic. Quo tempore, judices, coram judicio tumsuper bac re habita eum Cogebamus bis de bonis [quæ nabis debetet quorum usuCapione nos arCet] decedere, in compensationemsumptuum ab ipso tain in munera publica horum bonorum neminequam in ædificatianes factorum permisimus illi harum bonorum usumfructum [illo duodecennio perceptum. quo illa tenuisset], ita fieri ndebere censentibus judicibus iis qui tum sedebant: tempore autempost dedimus ei non coacti, sed Sponte nostra, veluti præcipuumaliquod a reliqua mas’Sa separaturn, domum in urbe, quam haberetadhuc præter trientem hereditatis in compensationem reparaturarumquas ait a se factas, quamque DieæOgenes Philonico quinquagintaminis vendidit. Dedimus autem nos illam domum Dicæogeni, ju-dices, non ab illius probitatem atque eomitatem, sed qua testatumfaceremus divitias a nabis pluris non fieri quam necessarios, sintlicet quam nequissimi. Nam antea quque, quum penes nos eSSetDicæogenem ulcisci et fortunis denudare omnibus, tamen noluirnusbonorum ejus ullam in panera invadere, sed sans babuimUs nos

nastra recuperare. Ille castra silperior factas spoliavit nus, etquæcunque potuit nabis eripuit, et pessuindare nos laborat non utcagnatos sed ut inimicos bomines. Proferemus adhuc aliud ingenset evidens documentum et morum nostrarum et scele’rositatis quaDicæogenes bic obsessus tenetur. In eo eum esset actio adverSusLeocharetem ut in tribunal inferretur, mense MæmacteriOne, judiœs,Conveniebant nos Leochares atque Dicæogenes, ragtimes ut, prosescuticue litis forensi aliud in. tempus rejecta, viam compositiOuis pararbitros prins experiremur. - Quibus nos, quasi minuta quapiam inre læsi, asSensi quatuor arbitris litem permisimus disceptandam,quorum binas alteros nos adducebamus, aireras illi. Caram bispromisimus, nos ab eorum arbitratu non disceSsuros, sed ei acquie-turos esse, .atque compromissum hoc jurejurando-sanximus. Etarbitri præ se ferebant, si fieri ’posset ut bonam in gratiam nosretonciliarent litemque nastram blandîs et commodis verbis expeadirent, se factums injuratos, sin autem minus, etiam se ipsos jusjnàramdam dicere baud esse recusaturos, coque dicta sic demum (18°13’;

raturas quæ sibi nostra in causa justa et æque esse viderentur.Hoc pacta eum nos iterum iterumque interrogando seorsimqueetcopulatim percentati essent rerumque gestarum ’ordinem intelle-xissent, arbitrorum alteri quidem, illi duo quos ego mihi delegeramatque tuleram, Diotimus et Melanopus, patati erant sententiam

352 - ISÆIpronuntiare sive jurati sive non jurati, prout placeret nabis, quatenuse dictiset auditis colligere potuissent verissima atque æquissimaesse; quos autem Leochares arbitras tulerat, bi nolebant injuratipronuntiare. Tametsi alter eorum Diopitbes Leocharetis aflînis erat[sarorem ipsius in matrimonio penes se habens, seu data sua Leo-chareti sorore in matrimonium], mihi vero inimicus atque adver-sarius in negotiis quibusdam forensibus; alter autem Demaratusfrater illius erat Mnesiptolemi, qui una eum Leocharete pro Dicæo-gene spopondit. Hi ergo duo pronuntiare recusabant, tametsi nosjurejurando adegissent, nos a sententia ab ipsis pronuntianda baudesse discessuros. Testes hujus rei vobis exhibebo.

TESTES.

7. Nonne igitur res gravis atque indigna foret, si Leochares vosrogaret, judices, ut se absolveretis eadem in ipsa causa, in qua Dio-pitbes afiinis ejus qui esset ipsum condemnavit? et. qui deceretvos Leocharetem ab illa culpa liberare, a qua ne necessarii quidemliberarunt? Quare vos rogo Leocharetem condemnetis, ut quænabis majores reliquerunt recipiamus, et non solum illorum nominased etiam possessiones babeamus, ex privato vero Leocharetis nihilconferri cupimus. Indignus enim est Dicæogenes vestra commise-ratiane atque contentione bene de eo merendi ; neque enim pauperet in re curta est, neque de rep. præclare meritus: quad utrumquedocebo, judices, planum factums eundem et loeupletissimum et ne-quissimum hominem esse, pessimeque de rep., de necessariis, deamicis denique, meritum. Hic .Dicæogenes eum a nabis traditamsibi accepisset in potestatem banc hereditatem, oetogenas minasannuarum veetigalium ferentem, ejusque fructus toto decennio per-cepisset, tum negat sibi pecuniam esse, tum tamen, non babet docerequo illam tantam, o judices, vectigalium summam insumpserit. Vosipsi, fas enim est, existimate. In Dionysiis choregatum tribus suæfungens quatuor babuit collegas, tragœdiæque atque pyrrhicbiæpalmas retulit postremas : hæc sala sunt munera quæ edidit coactus,et tain præclare, e re tam fructuosa tain ampla vectigalia ferente."Sed et trierarcbi tot numero eum constituantur quatannis, Dicæa-genes neque ipse trierarebatumngessit neque alteri cuipiam gerentidepenu sua .eontulit ad sumptus illius muneris allevandos, præ-sertim ejusmodi in reip. temporibus: sed alii quidem, quibus veltenuior etiam res familiaris est, quam buic sunt reditus annui, tamen -trierarchatus gerunt; hic autem nullum unquam gessit, tametsisplendidas illas facultatesÏnan- pater si reliquit(nam is quidem eirem reliquit admodnm mediocrem), sedjvos suffragio vestro contri-’buistis et t condonastis; quapropter, etiamsi civis non esset, tameneum deceret liberalitate sumptuum invremp. faciendorum volunta-tem vestram demereri. Porro tot contributiones eum factas sinta

’ .DE DICÆOGENIS’JHEREDITATE. 353

civibusj ad bellum sustinendum patriæque salutemltuendam, bicunusDicæogenes ne semel quidem quicquam contulit; nisi-quad,eum Lechæum eaperetur, provocatus ab aliis pollicitus est in con-cione audientibus omnibus se trecentas drachmas, minus adeo quamCleonymus Cretensis dedit, esse daturum: et hoc’ ipsum tamendanum, quad pollicitus est, gratuitum, non præstitit, sed turpissi-ma de causa pependit ejus nomen apud Eponymos in tabula publicaproseriptum, ut impostoris et vani bominis,’qui, quam largitionemad salutem patriæ tuendam sponte sua pollicitus fuisset, eam re ipsanon præstitisset. r Qui jam mirandum sit, me qui unus sim ab bacDicæogene deceptum esse, qui pari modo vos quoque ’eunctos inconcionem congressos deceperit? Etiam hujus rei testes præstabo.

. TESTES.8. In remp. ergo Dieseogenes bac pacta et’tam magnifice e ré

tam lauta erogavit: ergs necessarios autem eum se gerit quemvidetis; nam alios nostrum fortunis exuebat, copiis et gratia præ-pollens, alios æquo anima ferebat ab penuriam victusqu’otidianiperegre proficisci ad capessendum militiam mercenariam. Videruntomnes matrem ejus in fana Ilitbyiæ sedentem, cum hune filium suuminfandi sceleris in se commissi incusaret, quad scelus vel 0re pro-ferre verecundor, quanquam illum quidem tantum scelus committerenil puduit. Melane Ægyptio eum esset a puera familiariter usus,babet nunc eundem Melanem sibi inimicissimum, idea quad "peut:niam ab illo mutuo sumptam non. reddit: reliquorum, si qui’cumeo consuevissent, alii non recuperarunt nummos ipsi mutuo datas,alii decepti sunt ab eo non præstante ea quæ se daturum promisisset,si-quiescentibus ipsis hereditatem in jure petitam adipisceretur.Nastri autem majores, o judices, qui bona istæc nunc controversareliquerunt sudore sua parta, nullis non choregatibus defuncti sunt,pecuniasquequamplurimas ad onera belli perferenda. contulerunt,neque tempus ullum vacavit ipsorum trierarcbatibu. I Quorumdocumenta sunt (lonaria ab illis in fanis idearum,-ex eo quad ipsisde necessariis .impensis redundaret dedicata, qua monumenta-suævirtutis essent; tripodes, alii in templa iBaccbi consecrati, quostripodes, choregi eum essent, præmia et monumentazvictoriæ, abs-tulerant, alii in templa Pytbii Apollinis Delpbis consecrati: præ-terea quoque in- arce [Athenis]-primitias fortunarum consecrarunt,fanum quad ibi est Minervæ-simulacris æneisque-saxeisque: numeromultis,«ut e ré familiari privata, exornarunt. Ipsi sutemprazpatr-ia-

qmicantes-acCubuerunt, Dicæogenes quidem Menexeni, avi mei pater,strategi eum dignitate apud Eleusinem, Menexenus autem filins ejusphylarcbi-partes gerens [b.. e. magistri alæ equestris]sapud Sparta-Ium in terra Odrysarum, Dicæogenes autem hujus iMenexeni .filius

2 zl

3.54 ISÆI DE DICÆOGENIS HEREDITATE.

occubuit in pogna apud Cnidum, trierarcbatu fungens navis Parbali.Hanc tu domum, Dicæogene, eum suscepisses in manas tibi tra-ditam optime constitutam, pessime summo eum dedecore pessum-dedisti et lacerasti, alia ejus aliis vendendo fundosque nummis com-mutando: et nihilominus tamen paupertatem quereris! qui? quoimpendisti illam tantam pecuniam e vectigalibus bonorum et e ven-ditiane eorum redactam? In remp. quidem, de quo certo constat,nil impendisti neque in amicos. At ne in equis quidem alendis pro-degisti rem, qui nunquam in potestate babueris equum plus tribusminis vænientem; neque etiam in bigas mulares profudisti, quasnunquam possedisti, tain amplos fundos et tam instructos habens.At ne ex hostibus quidem eaptivum civem ullum redemisti. Neipse quidem illa donaria in urbem intulisti dedicanda, quæ Mene-xenus quam tribus talentis facienda locasset, vita exeessit priusquamdedicaret,lsed voluntantur adhuc in ofiieina lapicides; et tu quidemdignum te censuisti possidere te bana ad te nulle jure pertinentia,diis autem oblivisceris donaria reddereyiis destinata et ex vota de-bita. Ecquid igitur est id ab quad tu, Dicæogene, postules, judiceste absolvere? Num quad malta mariera civitati edideris. lueulento-que magni æris impendio eam spectabilem reddideris? an quadclassicam militiam fungens eum potestate trierarcbi clades hostibusacerbas intuleris? au quad egenti patriæ maltas magnasque largi-tiones conferendo belli anus relevaveris et amplissima pepereris emo-lumenta? Atqui horum omnium fecisti nihil. Verumtamen milesbonus et fortis es? Atqui nunquam in castra isti, toto hoc tenentebellotquod tam atrox et tam diuturnum fuit; quad bellum ipsi Olyn-tbii et insularum incolæ nobiscum participera non reeusarunt, sedpro nabis dimicantes, martem oppetunt, tu veto, Dicæogene, eumcivis esses, arma pro patria gerere ausus non es. At fartasseanob majores postulabis mihi præbaberi’i quad ab iis prognatus sis,qui tyrannos fiPisistratidas] sustulerunt? Ege vero, eum illas lande:tum te nego in communionem laudis illis debitæ venire: qui primumquidem, amissa studio gloriam eorum æmulandi tuisque factis exse-quandi, latro factus sis bonorum nostrorum, maluerisque Dicæogenisfilins appellari quam Harmodii, et jus epulandi in Prytaneo [omni-Ibus commune. ab Harmodio orinndis, manentibus in gente sua,neque, alienas in damas per adoptationem transmigrantibus] spre-veris, et relique, quoque jura posterorum Harmodii, ut præsidatuset immunitates, contempseris. Quanquarn, etiamsi in gente tuamansisses, non bac melior fuisses futurus: neque enim ab iis quastu exerces artibus nobilitati neque ab genus suum tantis honoribusaffecti sunt Harmadius atqu,e.Aristogiton, sed ab fortemanirnum,dextres strenua facinora, .morurrrbonestatem, quibus decoribus tu

estes. ;Dicæogene. f A. " . I A ’ i

i .ILSvÆ 1’

DE PHILOCTEMONIS, HEREDITATE.

ARGUMENTUMQEuctemonis filins iPhîloctemon filîum alterius sororis etiPhanostrati Chææstratum

adoptnns, testamento inqnam deposito eum Chærea alterius sororis viro, vivo adhucpatte moflons est: postea veto et illo mortuo Chærestratns loge hereditatem conse-cutus est. Androcle veto testante non ad illum jure hereditatem spectare eum Euctegmoni superstes esset filins legiti mus Antidorus, contra Chærestratus accusavit testemfalsi, et dixit et hune et fratrem ejus esse nothos, legeque Sancitum esse utriu’squesexus nothis consanguinitatem non esse. Causse statusiest conjebturaiis: inca-tumenim au Philoctemon Chærestratum adoptavit, et rursum incertmn au Antidorus legiolimas sit.

l. FAMILIARITATEM mihi summam eum Phanostrato atqueChærestrato hoccelesse, judices;plerosquelvestrum nosse autumo.Ignorantibus autem sufliciens dicam. documentum: Chærestratoenim in Siciliam proficiscente eum classe in qua triérarchum agebat,ego prævidens periculaibi imminentia, quippe qui jam antea eademeXpeditione defunctus essem, tamen rogautibus bis navigationiscomas calamitat’umque consors fui, una cum illis captas ab hostisbus. Quocirca futurum sit inconsentaneum-me,oqui horum in gra-tiam illa discrimina obissem. tain perspicua atque inevitabilià-quodiis familiariter uterer amicosque atque studiosos mei ducerem esse,nunc recusare pro iis causam dicere eaque proferre, ad quæ si at-tendatis animum, sperandu’m’ sit fore, ut et vos sententiam feratiseum religione jurisjurandi a vobis dicti censentientem et hi jure sucpotiantur. Quapropter vos rogo,- ut veniam mihi dicturo detis àtqueseCundis anribus me audiatis verba facientem: certamen enim illishoc est baud leve, sed summa eorum res agitur.

2. Philoctemon enim Cepbisiensis, hoc Chærestrato familiariterutens, bona ei sua legabat omnia, eundemque pro filio adoptabat,coque facto diem supremum obibat.’ Chærestrato itaque heredita-tem et formula juris patente, quoniam Atheniensium cuique licetde vacùefacta quacunque hereditate certare, qui quidem non parambages exceptionum sed directe. juris via incedat [b. e. proptereaheredi-tâtent sibi peut adjudicari, quoniam alii nemini majori etevidentiori’jure’competat,-quam sibi], quo facto si petens-visas fuerit

jure omnium certissimo atque præpollentissimo niti, hereditas aihaberida aulne œhenda adjudicatur; intércessit Androcles shit:

356 ISÆIatque testimonium interposuit quo hereditatem banc controversiæobnoxiam esse negabat, quo efl’ecit ut et hic Chærestratus petitionehereditatis excluderetur et vobis eriperetur jus atque facultas here-dem Philoctemonis ex sententia vestra constituendi; sperat nempese effecturum unius judicii suÉragiis uniusque certaminis nequitiaut Philoctemoni fratres adjungantur et obtrudantur homines ab eoprorsus alienissimi, et utipse hereditatem contra jus et fas habeatteneatque, tametsi de ea cum nemine in jure contendisset nequeadjudicatam sibi abstulisset, item ut Philoctemonis sorore potiatur,denique ut Philoctemonis testamentum irritum reddat. Multa veroeum sint et nefanda omnia quæ Androcles in obnuntiatione sua protestimonio confirmavit, primum hoc demonstratum dabo, Philocte-monem utique testamentum scripsisse in eoque Chærestratum hunesibi pro filio adoptasse. Philoctemoni nempe neque uxor pariebat,et bellum tum sæviens perpetua capitis pericula objioiebat aliasequestri alias navali militia fungenti; trierarcbatum enim sæpenu-mero gessit: ’ quibus de causis visum ei fuit de bonis suis per testa-mentum præcipere, ne, humani quid passus, desertam domumrelinqueret. Fuerat ei quidem par fratrum, nec non par-sororum:verum, fratres ambo ante eum sine proie decesserant; sororumautem altera Chæreæ nupta prole mascula carebat, tametsi diuperles Chæream fuisset, altera Phanostrato duo mares peperit. Ho-tum natu majorem Chærestratum hunes Philoctemon sibi filiumadoptavit; et in testamento banc scripsit clausulam, nisi uxor suasibi filium adhuc pareret, velle se ut hic Chærestratus sibi heresesset. Testamentumhoc penes Chæream, alterius sororis maritum,deposuit. Quod testamentum tum vobis recitatum fuerit, tum testesqui scribenda interfuere testabuntur. Recita.

TESTAMENTUM.

Audistis ergo, judices, Philoctemonem de bonis suis per testa-mentum constituisse, et quibus conditionibus Chærestratum sibifilium adoptaritzt-Philoctemoni autem sic agerewlicuisse docebit hæclex, quam ego afiëro, et hic vobis audientibus recitabit; æquo. enim"etijusta hæc esse ex ipsa lege facillime intelligi arbitror.

.LEX.

Hæc-lex communis omnibus fixa est, judices, præcipiens, nemininon licere de bonis suis constituere, proie mascula carenti, nisi si "forte furiosus sit aut præ senio deliret aut per aliam quampiamcausam hac in lege indicatam mentis parum sit campos. Quorumomnium vitiorum rnulli Philoctemonem fuisse obnoxium, id vetopaucis verbisdemonstratum date-potero.. Civem enim:qui,se etquoad’vixit-gesserit eum,’vut penes vosin honore atque dignitate

DE PHILOCTEMONÏS HEREDITATE. 357

esset,’ideoque dignus a vobis habitus fuerit cui bonares mandaretis,et qui pugnans pro” patrie occubuerit, ecquis ei negabit mentemconstitisse?

3. Mentis ergo qui compas esset, ei licuisse testamentum scri-bere, in eoque filium quem vellet adoptare, planum vobis factumest; unde constat, hactenus cette Andoclem in ista abnuntiationefalsa testatum esse: verum hoc quoque falsi arguam, quad additidem Euctemonis’genuinum esse filiumv hune [qui sibi nomen idemarrogat]. Euctemoni enim, patri Philoctemonis, præter Philocte-monem et Ergamenem et Hegemonem duasque filias, legitima exuxore susceptos, filia Mixiadis Cepbisiensis, alias nullos fuisse libe-ros, norunt cognati omnes omnesque phratores et demotarum ple-tique, iidemque vobis id testimoniis suis confirmabunt: aliam autemilli fuisse nxorem, unde hosce [quos Androcles subjectum it] sus-ceperit, nemo est qui aut norit aut fanda unquam inaudierit Eucte-mone adhuc superstite. Atqui testes hi sunt, quos consentaneumsit omnium esse fidissimos: cognatos enim hujusmodi res omniumoptime atque certissime tenere par est. Hos tu mihi primo lococita, et horum testimonia recita.

t TESTIMONIA.4. Verum ipsos quoque vobis præstabo adversarios hæc eadem

testimonio sua comprobantes. Nam in examine ambarum partiumcoram archonte habita, eum hi sacramentum deposuissent super bistanquam genuinis Euctemonis filiis [qui sunt subdititii], et nos in-terragassemus eos quænam esset horum mater et cujus filia, docerenon poterant, tametsi et contestatione nostra urgerentur, et archonipsis iterum iterumque injungeretp ad interrogata ut responderentprout lex fieri juberet. Atqui, quamodo, judices, legi baud repu-gnet, si, qui pro aliis veluti pro liberis genuinis in jure contendat,etinterponenda obnuntiatione de horum liberorum jure propiore’alias,legitimi qui sint heredes, a petenda hereditate exclusum eat, is idemtamen neque quæ his insititiis mater fuerit docere habeat, nequeullum eum ea cognatum edere. Sed tum temporis quidem præ-texebant horum liberorum matrem mulierem nescio quam Lemniamesse, eoque facto cursui processus forensis remoram aliquam injicie-baht: postmodum autem ad examen [vel confrontatianem partiumambarum’litigantium] eum convenissent, vel prins etiam quam abhomine quoquam interrogarentur, statim aiebant, Callippen eorummatrem esse, Pistoxeni filiam, id solum existimantes sufficere,nomen nnum aliquod a se confictum edi nescio cujus Pistaxeni.Qui cujas fuisset quærentibus nabis et num in vivis adhuc super-esset, in Sicilia eum aiebant occubuisse in castris, relicta hac unicofilia apud Euctemonem ejus tutarem, et ex en illi hosce duos pueras

358 j . ISÆImatos fuisse. Facinus omnium longe impudentissimum. Merumenim hoc esse mendacium planum faciemus, primum ex ipsis horumresponsionibus in illo scrutinio editis. Nam ex illa inde militia,cujus causa Pistoxenus fertur in Siciliam eum classe abisse, hocest, ab Arimnesto archonte inde ad hoc dici duo et quinquagin ’9’.anni efliuxere; neque natu maximus horum juvenum, quos abEuctemone ex illa Callippe procreatos perhibent, ætatis annumvigesimum adhucdum excessit. Detractis igitur bis viginti annis sab illius Sieulæ expeditionis tempestate, remanent plus quam trigintaanni: atqui Callippen, ætatis annum trigesimum dudum egressam,adhuc penes Euctemonem in ejus tutela fuisse pupillam, nondumelocatam nondumque matrem legitime factam, credibile non est,sed credibile potins hoc est, eam in manu tutelaque mariti jamdudum ante fuisse, cuicunque fuerit sive a necessariorum quopiamsive ab ipso tutore in manus data atque matrimonio collocata, sivedenique a judicibus velut heres a patte relicta nescio cuitadjudicata.Præterea Callippen banc necesse est ut Euctemonis necessarii famualique norint, si ea quidem in tutela domaque Euctemonis versata, ettam diu quidem, triginta per armas, aut unquam materfamiliaseifuerit. Non enim suflicit ejusmodi nomina solummodo in confron-tationibus jactari, sed etiam rebus ipsis eorum veritas patefaciendaest, hoc est, testimoniis necessariarum. Decebat itaque nabis de-monstrari, etflagitantibus quidem, vel nnum aliquem ex Eucte-monis necessariis, qui Callippen quandam sive pro uxore legitimasive pro pupilla saltim in dama Euctemonis versatam nosset; dece-bat operam dari, ut hæ res coarguerentur sive et famulis Eucte-monis, si qui adhuc eorum in vivis superessent, sive e famulis iisqui penes ipsos [Androclem ejusque consortes] essent, si quis eorumet qui se aiat ista nasse: verum ejusmodi serves e familia Eucte-monis reliquas tradentibus nabis ad quæsitionem pet tarmenta acci-pere, neque suas poscentibuspræstare et coram addueere valuerunt.Cape tu. bas istorum responsianes in scrutinio illo ab istis editas no-strasque obtestationes et provocationes ad traditionem maneipiarum.

RESPONSIO. TESTIMONIUM. .PROaVOCATIO.5. Tantam ergo rem, tamil-gravis utramvis in partem ponderis, hi

quidem defugerunt; ego veto demonstrabo vobis, et onde hi sint[pueri] et quinam isti qui inte’rponenda obnunciationeï testati suntcos genuinos Euctemonis liberos esse, quo student eos in Eucte- "monis hereditatem immittere. Phanostrato quidem igitur nescio aninsuave sit Euctemonis ulcera denudari: fieri tamen naquit, queminus vel pars aliqua modiea malorum in quæ Euctemon incurritaperiatur, qua vos rei gestæ eertioresfaeti hoc facilius sententiamæquo juri eousentientem feratis. sExegit vivendo annos196s’: hujus

DE PHILOCTEMONIS HEREDlTATE. 359

tain longinqui temporis par pattern potissimam visus fuit beatus esse.-- nam et fortunæ erant baud contemnendæ et uxor florentesqueliberi et res reliquæ pariter sic satis secundæ -, verum provectojam ad ætatem afi’ectam infortunium baud mediocre obtigit, quadUniversam illius domum corrupit opumque magnam vim pessumde-dit ipsumque in apertum eum necessariis discidium conjecit. Quæ,unde nata et qui sint, paucissimis declarabo. Erat Euctemoni, ju-diees, liberta, quæ domum aliquam gubernabat, quæ doums Eucte-moni in Piræea erat elocatitia: hæc mulier puellas meretrices alebat,et in bis unam Aleen dictam, quam Aleen vestrum quoque complu-res, ni failor, norunt. Hæc Alec, ut primum de fora empta fuit,mnltos per aunas prostitit corpore quæstum faciens, tandem veromarcescentibus annis e iupanari excessit: mulieri igitur isti illa indama elocatitia versanti cansuescebat Dia quidam,homo libertus, equo ista Alce se aiebat bosce liberos peperisse [quos Androclesnunc Euctemoni subdere conatur]; et Dia quoque pro suis eos ale-bat. Tempore autem post idem Dia, ab noxiam nescio quam datammale sibi metuens, Athenis Sicyonem secessit: quo facto EuctemonAlcen illam gubernatricem illius domus constituit, quæ ei in Cera-mica erat elocatitia, subi vinum vænit. Iilam igitur in domum im-missa hæc mulier, judices, muitorum magnorumque malorum cau-sam et principium dedit. Euctemon enim sæpius illuc itans sub’prætextu locaris tollendi,piurimum temporis in iila dama elocatitiaversabatur; sæpe quoque illa eum muliere cibum capiebat, relictisuxore iiberisque domoque in qua ipse babitabat. Quod ægre feren-tibus uxore liberisque, tantum abest ut Euctemon a congressibuseum illa muliere se abstineret, ut potins A ad extremum domiciliumquasi ad eam transferret ætatemque deinceps omnem penes eamdegeret, et sive herbis sive furore sive alia nescio quo adverso casudemeutabatur ita, ut ragatu mulieris alteram liberorum ejus inphratoras suas induceret, addens ei suum nomen. Quoniam autemneque filins ejus Philoctemon ei concedebat neque phratores admit-tebant, sed sacrificium ab Euctemone pro impetranda pueri rece-ptione oblatum repudiabant, ira adversus filium Philoctemonem in-census eique ægre facere ardens desponderi sibi curabat Demo- ’eratis Apbidnæi sarorem, hoc agitans ut iiberos ab ilia muliere.edendos pro suis toileret et in houa sua immitteret, si Philactemonconcedere noilet ut commentitium hune Euctemonem juniorem inphratoras induceret. Necessarii itaque bene gnari, tum ab ipso.Euetemone illuc ætatis provecto proies bulla esset e’xspectanda’,gtum tamen verendumlesse ne nihil0minus alia quopiam modo liberiprodirent, quos ut ille pro suis haberet atque jactaret passet induci,extatique, se mnlto najas exstiturum esse dissidium, persuadebant,ofjudicespP-bilpctemoni, ut usinent a patre sua juniorensbdno Eucte-

360 iSÆlmonem in phratoras induci conditionibus iis quæ Euctemani place-rent, bac est. eum uno addito agello. Philoctemon itaque, tametsieum patris puderet pigeretque stuititiæ, nullam tamen cernens ra-tionem ex bac diflieuitate sese expediendi, in auctoritate fuit neces-sariorum cedensque necessitati nil repugnavit. Pactis igitur utrinqueconventis, pueroque in phratoras indueto, ab uxoris ducendæ consi-lia jam destitit Euctemon ; que facto planum faciebat, de uxoredueenda non ea.se cogitare cœpisse qua iiberos ex ea quæreret,sed quo ab invita fiiio eoncessionem extorqueret hune puerum inphratoras. inducendi; sed idem simul hoc quoque prodebat bospueras e matre non ingenua natas fuisse. Ecquid enim oportebateum nxorem ducere, Androcle, si bi pueri ex se, cive Attico, et. emuliere quæ pariter civis Attica esset, nati erant? ecquis enim im-pedire patuisset, quo minus eos, si vere ingenui fuissent, in phrato-ras induceret? aut cur sub certis eondictis et stipulatis, conditio-nibus hune Euctemonem juniorem pro fiiio in phratoras induxisset,si mater ejus ingenua et civis fuisset, lege edicente ut liberi omnesrite nati pari et æquaii jure in berciscundo patrimonio gaudeant?aut cur seniorem quidem horum duum puerorumsub. pacta certarumconditionnai in phratoras induxisset, minoris autem nullam prorsusbabuisset rationem nuilamque fecisset ejus mentionem, donec Pbi-ioetemon superfuit, neque ad ipsum Pbiioetemonem neque ad reli-quas necessarios? eum tu tamen, Androcle, bos ambes Euctemonisliberos perbibueris esse, disertis verbis in testimonio aiens,bas ge-nuinos Euctemonis liberos atque heredes esse? Vera hæc a me diciquo constet, tacita tu hæc testimonia.

TESTIMONIA.6. secundum hæc gesta Philoctemon trierarcbatu fungens in

pogna navali apud Cpnidum cecidit ab hostibus interemptus. Ali-quanto-post Euctemon ad generasprafessus est, se velle pacta inquæ sibi eum filia convenisset tabularum monumentis consignatadépanere. Et alter quidem generorum, qui ei duo erant, Pbano-stratus in procinctu stabat ea eum classe cui Timotbeusimperatarpræerat e portu salvendi, et jam navis, quam Pbanostratus eumimperio trierarcbi tuebatur, ad anearam stabat ad Munycbiam;alter autem Euctemonis genet Cbæreas congenerumeanostrætum ad portum deduxerat, iter maritimum ingressurum honoriscausa «prosecutus, Iliuc ergoubi navis stabat Euctemonveniebat, tsecum habens arnicas quasdam adsçitos; et eum. testamentitabulisconsignasset, quibus conditionibus puerum [Euctemonemjuniorem]linvpbrataras induxisset, unar cumins [Pbanostrato et Cbærea] .de-punit [illas tabulas]lapu.d Pytbodorumflepbisiensem.agnatum. sunnalisse, que: agit Euctemon,,eu,m non agisse tanquam prolfiiiis genui-

DE PHILOCTEMONIS HEREDITATE. 361

ais, et Androcies ipse testatus est, judiCes, et bac ipsum satis esttestimonium: nema enim liberis genuinis quicquam per testamenstum legat, quia jus civile filio patris baba delegat, patremque cuiliberi genuini sint non sinit par testamentum constituera. Tabulæillæ eum par biennium fera jacuisSent et interirn Cbære’as vita exces-

sisset, boulines hi [Androcles ejusque consortes] fœminæ [Aleæ] petfœdissimam adulationem tanquam mancipia reginset Servientes et exejus are eamque pendantes, eum cernèrent substantiam Euctemoénis j am passem: eunt’em et in sienio atqu’e vecord-ia delirantis égregiar’n

sibi datam opportunitatem farandi, ana eum fœmina fortunisque’ et

retenti jam sertis menti parant insidias. Et primum quidem eumimpelllïunt ut testamentum tolleret atque pro irrita declarare’t, quippequad e re puerotum baud esset; quoniam ipso, Euctemone, defunctobonorum immobilium nemo alias sit potiturus quam l filiæ ipsiusearum’que liberi: fundarum’ autem si quid ipse adhuc superstesvenderet, redaetam ex ilia venditione paratam peauni’am sine can-troversia certain pueris esse mansurain; Euctemon baciorationemonta-statim ut audivit, tabulas testamenti a Pytbodoro repoposdt,promettes ut tabulas ejus in medium proferret. Stante itaque Py-fliado’ro coram archonte, aiebat Euctemon velie testamentum a sescriptum saltem. Contra Pytbodorus, negatæ; pet se stare quomi-nus rondier, ipsum semer? aie’bat idï tolléfè’ quad ad ipsqu arrimerai:Euctemonem atqù’e Phïanos’t’ratum tum in judicio quoque præsen-

tem; verum quoniam Chæreas, qui depositiorri tèstdnienti péries seinterfuisset, interea temporis vivis excess’iSSet relicta filia, cujusfiiiæ sine conSensu nega’oat bac in re quicquam- agi passe, tum de-rnum aiebat se testamentum illud cassaturum, curu- il’la Chæreæ filianuptum elocata in potestatem mariti transisset qui tatar et curatorejus e5set; archon quoque eum ad banc Pythadari sententiam ac-cessisset et ita agendum pronuntias’set esse, Euctemon coram ar-chonte ejusqiie assessoribus aliisque permuitis quos circumstantesantestabatur primum a Pytbodoro ejusque consortibus sponsionem’exigebat eos quæ acturus nunc esset rata habituros esse, tum con-ceptis verbis asseverabat testamentum sibi jam nunc nullum ampliusæquam. iac’orum depositum- jadere, eoquedicto abibat, pauio postid facturas cujus causa illi [Aide cur’n parasitis] eum ad testamentiabrOgationem’ impuleraut. Vendebant nempe fundum Atbmonen-sem A-ntipbani, quinque et septuaginta minis, balneum vero in Se-mangia triginta minis Antilaebo, domum vero in urbe pro quatuor et!quadrag’rma minis oppigner’atami vendiditvlii’erbpbantàez’ prætereaqué

gregem aspirateur ipso eum Caprimulgo tredëcim minis; et duas bi-gas mulardes, aireras actai, alteras quinque minis etisemisse, apifieesitem quotquot illi errant ambes. Unde summam æris redig’ebantplus quam tria talenta; Vêndita ista surit perqu’am cita post: obitum»

3 A

362 lSÆtl"Philoctemonis. ’ Quo autem’vobis constet, judices, horum quæ dixi

singula quæque vere a me dicta esse, primum cita, testes.

TESTES.

7. Sic’ ista quidem illi babebant, tenebant: ut autem reliquisquoque potirentur’statim incipiebant machinari, et rem inter se com-parabant omnium fœdissimam, cui vos par est animum, attendere..Cernentes enim Euctemonem præ senio ita prorsus enervatum etexinanitum ut ne lecto quidem resurgere posset, meditabantur et cir-cumspiciebant omnes modos, quibus hoc efficeretur ut facultatesejus, ubi’ animam reddidisset, in potestate sua essent universæ.Quid ergo instituunt? Deferunt horum duum puerorum nomina adarchontem velot adoptatorum, quorum alterum [natu majorera] alterEuctemonis fiiius [Philoctemon] jam defunctus, aiterum [minorem]alter ejusdem filins [Ergamenes] item defunetus adoptassent; et,quia semet ipsi tutares puerorum ferebant, archonti mandabant utsubstantiam’ puerorum velot orbatum elocaret [b. e. proscriberetelocabiles], quo sub puerorum nomine bonorum alia mercedem me-ritura elocarentur, alia tanquam debita pueris pro commodata pe-cunia æstimarentur atque ipsis assignarentur pro bypotheea, paliquefigerentur, quibus designantur et circumsepiuntur bona in hypothe-cam data, quæ vendere non licet; et Euctomene adhuc superstite,conduetores per eum facti, vectigaiia bonorum ipsi pereiperentr Etquam primum tribunalia complebantur, archon quidem bona Eucte-monis ut elocabilia voCe præconis promulgabat,bi veto eanductorespro mercede annuaipsi se profitebantur.. Verum eveniebat fortuiteut aliqui, qui iicitationi buie interessent, ad necessarios Euctemonishac de, fraude ipsis patata renuneiarent; bi ergo cita aceurrentesindicabant judicibus tatum negotium, quo facto judices elocationelnbonorum reprehendebant: quad si aecultum necessariis mansisset,tata illis substantia funditus perisset. Cita testes, qui rei gestesde qua modo exposui interfuerunt.

l ’ A TESTES.8. Priusquam porro bi homines [Androcles eum consortibus]

notitiam eum bac muiiere [Alec] contraxissent, eum caque collu-’ -dentes .eœPissent bonis Euctemonis insidiari, .tam locuples erat»Euctemon une eum Philoctemone, ut, quamvis ambo una iisdemtemporibus muniis, fungerentur sumptuasissimis pro rep. vestra, "tamen neque degsorte quicquam alienarent, et de vectigalibus annuissemper-baudparum quid superesset, unde empti navi fundi rad ve-teress accederent: ex que autem Philoctemon. excessit, ita .miserediianiata est ’illa substantia, ut sortis antiquæneadimidia quidempars-supersit, vectigalia autemamnia intercepta sint." Etnebæc

[DE PHILOCTEMONIS HEREDITATE. 363

quidem satis babuere differre-atque dissipare, sed etiam ipso Eu-ctemone tandem vita defuncto, audaciæ proeesserunt ea ut illo intusin .ædibus adhuc jacente servos custodirent, quo ne quis eorumquicquam sive duabus ejus filiabus sive uxori nunciaret sive neces-sariorum , cuiquam; . pecunias autem et vasa supelleetiiemqueEuctemonis adjuvantemuliere in domum proximam, cui cumdamoEuctemonis paries idem communis est, exportabant, quam. domumincolebat quidam .horummercede conductam, Antidorus ille. Et neeum filiæ quidem venirent uxorque, abaiiis de excessu Euctemoniscertiares faetæ, sinebant cas intra-re, sed claudebant fores, præte-xentes curam funeris illis baud convenire: vix tandem aperiebant etmulieres illas admittebant eirea salis occasum demum. Ibi ingressædeprehendebant’Euctemonem quidemintus jacentem jam in alteramdiem, id quad famuli afiirmabant, domum autem instrumenta etrebus :prorsusomnibus vacuefactam horum apera. Jammuiieresquidem in lavando et-camponendo-eadavere, ut par erat, versaban-tut; bi autem [necessarii Euctemonis] amicorum et testium turbæquæ eas eomitata ërat œcos demanstrabant,’ quam essent exinanitiet’expilati,servosquelcorarn bis [Androcle et consortibus] interro-gabant, quanam supeiiex et reliquæ opes aversæ essent. -Iisquerespondentibus bos eas in proximam domum exportasse, bi quidem[Cbærestratus eum sociis]v auctores fichant ut furtumprotinus quæ-reretur, prout jus scivile potestatem [ejus - rei» facit, -po,seebantqueservos sibi dedi eas quilexportassent; isti veto [Androcles, eumconsortibus] recusabant æquarum. justorumque quicquam facere.Quæ ut constet vera a me dici, cape tu scriba istoc et recita.a 9. Tantam itaque supelleetilem eum dama furtim exportassent,

et pecunias tènerent e venditiane fundorum redactas, vectigaliaqueintervertissent atquesinter seldiribuissent quæ per illud tempusdepensa sunt, sperant’ se reliquis quoque patituros: -eoque»proce-dunt impudentiæ, ut directum quidem jus præ.se- ferentes et-rectahereditatem patentes baud auderent in forum ingredi, at obliquatamen via: par obtestationem quasi liberi genuini adessent, qua inre testati sunt tum perse falsa, tum illis ipsis quæ egerunt ipsiadversantia: namr eum antea scribi horum. puerorum nomina intabulis apud arebantem curassent, alterius ceu filii Philoctemonis,alterius ceu filii Ergamenis, nunc in obtestatione sua affirmant. boseosdem: filios Euctemoni esse. - Quanquam, ne si’ab ipso quidemEuctemone procreati essent, hujus filii atque heredes esse passent,posteaquam semel ab ea alienam in potestatem pernancipati et abaliishaddptati"fuissent;oidl quad: bi factum aiunt. esse:- jusaenimcivile nonusinit quemquam adoptatum e dama, in quam. adoptatusfuisset, ,iilamtin damumyunde primitus ortus et emancipatus. sir,redire, nisieaein dama, in quam eiocatus esset, filium.ex.se legitime

364c IS 1E1natum reliquisset. Ex quo consequitur, par en ipse quæ ageruntfalsitatis coargui obtestationem ab illis interpositam. Et istud quisdem si caliidis suis artibus perfeeissent ut doums [b. e. substantiaEuctemonis et Pbiioetemonis] eiocaretur, præclusa jam esset bises[Cbærestrato et consortibus ejus] hereditatem petendi via: nuncautem, quanquam judices causam eorum damnarunt atque nage-runt juris quicquam illis in hereditatem competere, tamen non ausimodo sont eam petere, sed etiam pro ineredibiii sua modumqueexcedente audacia præter alia falsa a se prodita etiam hoc testatiSunt, bos pueras Euctemonis beredes esse, quos judices reprobasnSent atque ista hereditate arcuissent.

10. Sed et adhuc testis ipsius [Androciis] spectate audaciamatque impudentiam, qui pro se quidem in jure petiit (illam Eucte-monis, ut a judicibus sibi adjudieandam quippe bonorum patrisheredem, eum caqua quintam bonorum partem petiit ut contrarier.sise patentera, et hic tamen idem testatus est Euctemoni genuinossuperesse filios. Atqui quamodo negetur hune [Androclem] suasemai; sica perspicue juguiare dictumque ab ipso testimonium men-qdaQiicoarguene? Nam si filins Euctemoni genuinus fait, fuit ejus-edem Euctemonis filia, hereditatis adeundæ jure omni cassa, ipsaquehereditas controversiæ non fuit obnoxia. Androeiem autem bascesçrtitiones sortitum esse [b. e, ex ambobus titulis hereditatem pe’fisse, tem pro semet ipso, quam pro pupillis suis] ut vobis constet,judices, scriba hie vobis hæc recitabit testimonia.

TESTIMONIA.

Evenit itaque contra atque in iege scriptum est, sic edicente, nequespuria neque spuriæ consanguinitatem esse neque sacris in rebusneque in civilibus inde ab Euclide archonte: Androclides autematque Antidorus æquum existimant, quas in confessa est genuinasEuctemonis fiiias esse, eas earumque sobolem a se bonis Eucteemarlis atque Pbiioetemonis spoliati ; et quæ mulier injecta Eucteemonis menti furore consecuta hoc est, ut magna parte facultatumejus potiretur, ea se tam gent insolenter, bis nempe [Androcle atqueoAptidaro] fidens, ut non Euctemonis modo necessarios, sed univer-sain adeo civitatem vilipendat. Cujus rei vel nnum solum testi-monium tibi audieritis, facili negotio mulieris illius audaciam legesaspartame!!! et violantem cognoscetis. Cape tu mihi banc legem.

LEX-

Literas, hasce [b. e. sanctianes literarum monumentis consignatasde observandis religionibus sacrarum Thesmophoriorum et Eleusi-morum] voluistis vos, judices, sans esse venerabiles tantaque pœ-narum ’severitate pietatem ergs. deos tuendam sanxistîs. summi

DE PHILOCTEMONIS HEREDITATE. 365quippe facientes ut erga reliquorum dearum ita ergs. barum quoquedearum dearum [Cereris et Proserpinæ] numina reverentiam exer-ceri : [hæc autem mulier, mater horum puerorum, eum sit omniumbominum confessione anciila vitæque genus per omnem ætatemsecuta tam infame, ut ob banc et conditionis bumilitatem et quæstusturpitudinem ci baud liceat intra tempium [Eleusinium]intrare nequeeorum quæ in eo geruntur quicquam videre, eum duabus hisee dea-bus sacrum fit, aussi. tamen est in proeessione reliquarum matrona-rum ipsa quoque unaincedere et in tempium ingredi et ea spectarequæ ab sa spectari nefas est. Quæ a me vera dici, cognoseetis epsepbismatibus a senatu super bac muliere latis. Capetu psevphisma hoc.

PSEPHISMA.

il. Existimare jam nunc vos decet, judices, utrum Philoctemonisbonorum heredem oporteat hune esse ex bac muliere [ancilla eadematque scorto] natum et hune ad monumenta [Philoctemonis atquemajorum ejus] aecedere quo inferias et sufiitus eorum manibus ineferat [tanquam majorum suorum, qui non sunt, et quem pr0ptereamaries defuncti veiut hominem a se alienum et spurcum aversanturatque refugiunt], au hune [Chærestratum] e Philoctemonis sororenatam, quem ipse Philoctemon sibi filium adoptavit: vporro quoquevos decet apud vosmet arbitrari, utrum deceat magis sarorem Phi-loctemonis illam, quæ olim penes Cbæream in matrimonio vixit,nunc autem vidua est, in horum [Alces et Androclis et Antidori etconsortium] potestate esse, ut perles ces sit sive cuicunque velinteam elocare sive pati ætatem ad extremum usque senium in vidui-tate extrabere, au eandem Euctemonis genuinam filiam illi viranubere qui eam in jure petitam vi vestræ sententiæ adjudicatamimpetrarit, posteaquam planum vobis fecerit eam sibi nxorem in jureomnium maxime competere. His enim de rebus hodie agitur etvabis ferenda est sententia. Hoc enim illis sua vult obtestatio [seupropterea testimonium suum de hereditate controversiæ et adjudi-cationi baud obnoxia interposuerunt], ut nempe bi quidem [Cbære-stratus eum reliquis Philoctemonis necessariis] hæc adirent discri-mina [exoidendi hereditate pute legitime illis obtingente, et veniendiin potestatem puriorum ex aneilla et scorto vulgari natarum], istiautem [spurii eum associis], etiamsi nunc hoc certamine ceciderint,rursus tamen in jure experiri possint opponenda àyrtypaoii. Nainsi semel a vobis deciarata fuerit hereditas vacuefacta et controversies[obnoxia, petenti [seu Cbærestrata, seu cuicunque aiii] son oppo-nent isti suam contrapetitionem, et sic eadem de causa bis iidem injudicio contondant. Atqui, si Philoctemoni quidem bond licuissetsuis de bonis par testamentum constituera et is tamen nihilominus

366 ISÆIfecisset, recte tum intercessisset Androcles "interpanenda sua obte-statione, penes Pbiioetemonem baud fuissent hune [Cbærestratum]in’ testamento pro filio adoptaret: sin autem Pbiioetemani iicuittestamentum scribere, neque infitiatur hoc Androcles, sed istud, aPhiloctemone scriptum ’esseiiestamentum in eoque hune Cheste-stratum pro filia adaptatum, debebat nos non ab aditu ad heredi-tatem excludete interponenda obtestatione, sed directa litis denun-tiatione præmissa jure nobiscum contenderer Jam veto qui quæsoluculentius-arguatur falsum dixisse testimonium, quam si quis eumsic interroget, Tu veto, Androcle, ecqui nosti Philocte-monem * nequeltestamentum scripsisse neque huneCbærestratum sibi pro fiiio adoptasse? Quibus enimaliquis dum gererentut interfuerit, de iis fas est eum testimoniumdicere; quibus autem ipse non interfuerit, de iis testantem eum fasest, non aculos suas, sed antes famamquetestari: tu veta,fAn-drocie,’ eum scrip’tioni* testamenti s non’ affaisses, disertis tamen

verbis pro testimonio negasti scriptum a Philoctemone testamentumesse,’ contra’vero afiitmasti eum improlem decessisse. Atqui,4:oviri,tqui patèratiAndrocles, licenossef! - Perinde enim vinconsentamneum est, de Philoctemane incomperta neque certo expiorata adit-mate, atque iis de rebus quas vos in secreto agitis. Quanquamenimf impudentia’ei summa est, non audebittamen afiirmare,ïsePhiloctemoni pet totam ab eo actam ætatem’comitem adhæsisseindividuum actibusque ejus omnibus testem interfuisse. Haminumenim quotquot sunt omnium hune nnum Androclem Philoctemonsemper babuit’inimicissimum tum propter reliquam hominis impra-bitatem,Étum propterea quad bic Androeies soins ex universis Pbi-loetemonis necessariis flagitiosa eum Alce communicavit’consilia,quibus et ipsi [[Pbiloctemoni, vel potius Cbærestrato] et: reliquisEuctemonis liberis atqueïtotis facultatibus insidiarentur, caque per-

petravit quæ modo vobis demonstravi. .l2. Quod autem vel maxime indignationem cieat, hoc est, quod

Euctemonis, qui hujus [Chærestrati] avus est, nomine abutantur.Fat: enim verum id esse quad bi aiunt, Philoctemani baud licuiSse ipet testamentum constituera de bonis, quæ universa fuerint Eucte-monis, utrum æquius est hereditatem patris adipisci tillas, quasleigenuinas esse extra controversiam est, et nos ex illis natos, au bosquibus eum Euctemone necessitudinis prorsus nihil intercedit? [Idquad non "nos solummodo liquidis approbavimus;argumentis, sedipsi quoque horum tutores’isuis faons. THoc enim vos, a judices,etiam atque’etiam’rogo atque obtestor ut inprimis meminisse velitis,quad jam paula ante’vobis declaratum atque testatum feci ; Andro-cles. enim hic,’qui se botumpuerorum tutorem fert quasi Euctemonisgenuinorum [qui non tsunt, atquisinge’nui qui non sint, bisètutor

DE PHILOCTEMONI-S HEREDITATE. 367-

esse nuilus’ potest], idem tamen pro semet ipso Euctemonis heredi-tatem petiit ejusque filiam. a judicibus. sibi adjudicandam. quippebonorum patrishetedem; id quad testes a me producti confirma-runt. Atqui,.per- deos superos,lqui quæso flat, ut minus attoxminusque intolerabiie. sit, genuini quidem si sint liberi, tum tutoremeorum hereditatem ipsimet sibi petere unaque filiam Euctemonis inmatrimonium tanquam heredem legitimam super qua in jure con-tendere liceat; sin autem pro spuriis habeantur, legitimis beredibusaditum ad hereditatem præclusum ire interponenda obtestationeadesse liberos a defuncto telictos jure adeundæ hereditatis muitopropiore gaudentes? Adversa fronte istæc inter se pugnant. Per-spicuum ergo est non a nabis solummodo faisitatem obtestationisab eo interpositæ coargutam esse, sed etiam factis ipsius Androcliscoargui. Et hune quidem [Cbærestratum] nemo interpanenda ab-.testatiane de hereditate non vacuefaeta adjuvat, sed ipse [Cbære-stratus] directa et simplice via juris sibi competentis hereditatempetit: bic autem [Androcles] omnes petitionebeteditatis excluditeo quad disertis verbis aflirmat bos e scorto natos’genuinos Eucte-monis liberos esse; que facto sperat vos ita piacatum atque cir-cumventum iri, ut sibi demonstrationis veniam de causa controversafaciatis copiosaque de rebus a. causa alienissimis disputatione vos.obrui patiamini. ’

13. Quæ rei sunt caput, et de quibus doceri vos oportebat, ea neattingat quidem aut leviter modo perstringat, contra vera in nossonora voce turpissima convicia intorqueat, et bos quidem [Cheste-stratum ejusque cognatas] opulentes, se autem pauperem esseiterum iterumque objectet. Quibus artibus hoc se sperat consecu-turum, ut bi pueri [qui sputii sunt] vobis .genuini esse videantur.Fac tamen bos, quibus affluentes rerum copias Androcles invidioseexprobrat, locupletes esse: quid tum? Lacupletes si sunt, vobissunt, judices; plus enim de capiis suis in rempublicam vestram,quam in semet, impendunt. Phanostratus quidem jam septies tri-erarcbatu functus est, et mania quæcunque pro republica obeundasuntsumptuosa ea omnia obiit, et in pierisque victorias adeptus est;bic autem Cbætestratus, quamvis adhuc pueruius, tamen jam trier-arcbatus muniis satisfecit contribuendo de sua, item cboregum protragœdis, nec non gymnasiarchum in lampadophoriis: nuilas noncontributiones pecuniatias bi ambo [pater [et filins] inter tercentum-viros [b. e. inter civium omnium opulentissimos] contulerunt; Ethactenus quidem bi duo [Pbanostratus, et .ejus filins natu major,Chærestratus] hæc in rempublicam .contulerunt; nunc autem natuminor quoque choregum agit tragœdis, et inscriptus est albo tercen-tumvirorum, et confert statas contributiones. Quapropter non bixdigni sunt quibus invideatis, sed isti, ita me Jupiter atque Apoiioament, sint magis, si bons. adipiscantur quorum ipsis jus nullum

368 ISÆI DE PHILOCTEMONIS HEREDITATE.

est. Philoctemonis quidem hereditatem si haie [Cbærestrato] pe--tenti adjadieabitis, ille vobis ejus erit promus coudas, eo quad, utadhuc fecit, ita porto quoque ex iila sumptus faciet in manera eden-da, et mnlto etiam magis: sin autem hi eam adipiscantar, primumdilapidabunt et concerpent, tum exhaustis illis aliorum bonis insi-diabuntnr.

l4. Quare vos, ne decipiamini, judices, majorem in modum rogo,ut ad [Androclis] obtestationem aninu1m advertatis de qua pronun-tiandum vobis est; eique intentum atque afiixum jubete illumcausam pro se dicere, quemadmodum nos quoque nostram actio-nem ad illius obtestationem accommodavimas. Ilia enim in ob-testatione eum diceremr Philoctemon testamentum a se scriptumnullum reiiquisse ideoque hereditatem suam Cbærestrato pet testa-mentum non legasse, demonstravimus id esse mendacium; Philov’ctamonem enim et scripsisse testamentum et pet illud testamentumhoua sua Chærestrato iegasse, tum. docuimas, tum testes quoqueproduisîmes qui scribenda interfuere. Qaid adhuc [in obtestationejactarunt Androcles et consortes ejus]? Pbiioetemonem sine proiedecessisse. Atqui quamodo potest is sine proie decessisse dici,qui sororis fiiiam pro suai adoptait et heredem bonorum reliquerit?cui lex perinde adjadieet hereditatem atque si Philoctemon iiberosex se natos reliquisset. Nam in lege planis verbis sic scriptum-est,si cui, qui ad’aptasset aliquem, postmodum liberi- ex ipso nati acces-senint, fais esse ut adaptatus eum gemmais liberis parem. ratam por-tionem hereditatis sartiatar. Demonstrato itaque [Androcles] bos,quorum ipse mandant suscepit causam, pari jure genuinos Eucte-monis liberas esse, asque unusquisque vestrum sui patrie genuinasfilms est. Non enim idea statim genuinus et legitirnus fit filins, siquis matais nomen edatt, sed si, qui genuinam se fert Euctemonisfiiium, is genuinitatem suam. confirmet quoque testatamque faciateos- testes producendo, qui matrem ipsius norint eum Euctemonepro matte familias legitime cobabitautem, cognatos. puta et demainset. phratoras, quos necesse est scire, num Euctemonpra illa uxoresua, si: fuerit, pablicum quendam sumptum’ fecerit :’ præterea,illapreste-usa Euctemonis uxor, ubinam ioeorum sepuita est,4quoram’-nain in. tumulis: quis conspexit Euctemonem ei justa; facientem:abinam matris: defunctæ manibu’s liberi adhuc superstites inferiasinferunt. et suffiunt: ecquis anus. civium omnium ista novit, autecquis famaiarum- Euctemonis-.- Sunt hæc omnia stringentia etinvieta argumenta rem magis confieientia, quam mesa convicia,que solo amarinant genets Aadroeies nos impugnat. His ipsis derobas si: postuliabitis, judices, ab. eo daceril cettique fieri, quemad-modum cas etiam. in obtestatiane suæ assenermit, et vos sententiamferetis sanetam et secundum leges, et bi [Cbærestratus eum suis]jure sua patientai.

ISÆIDE APOLLODORI HEREDITATE.

---.n-o

ARGUMENTUM.i [Eupolis et Thrasyllus et Massa fratres fuste. V Horam Massa sine liberis marner,Thrasyllus fiiium relinquens Apolladoram e vita excessu, Eupolis salas superstepvalde in Apoliodorum injurias fait. Unde Arcbedamus, banc orationem recitantjpavus, matri Apaiiodori connubio junctus post mortem mariti ejus Thrasylli, Apollo-dari utpote orpbani misertas, sæpe ab Eupolide bona petiit quorum retentiane Apol-ledorum damna afliciebat. Harum benefactoram Apollodorus memor sistit ante tri-bhles Thrasyllum banc filium ejus adoptivam, ejusdem quoque matris sororis filium etArchedami. Descripto autem inter gentiles et tribales Thrasylio, sed nondum incodicillis in quibus illi qui extra tutelam sont scribuntur, montras est Apailodorus.Et post ejus mortem in codicillis quidem scriptas est Thrasyllus, nihilominus tamenfiiia Eupolidis, Apollodoripatrui, eum Thrasyllo contendit, dicens Thrasyiium Apai-ludari voluntate omnino inter tribales et gentiles non esse scriptum, sed fietc factumesse. Argumentum quidem bac est,tcausæ vers status conjecturaiis. Quapropterpetite omnino et artificiose orationem distribuons, inimicitias Apoiiodatam interet Eupolidcm pertractat; quad indiciam maximam est illum nulle fiiiam

heredem suam esse. V - v ,l. OLIM equidem, viri, existimabam cas solummodo adaptationesnon apartere in controversiam vocari, quæ sic, factas fuissent, utadopteras ipse superstes adhuc et recta mente sibi constans eas pere-gerit, ut adoptandum ad sacra et templa adduxerit, ut cagnatiseum coram demonstrarit ad casque pro sua deci’ararir, ut in tabu-larium commune [phratorum atque demotaram] inscribendumcura-rit, ut omnia denique, quæcunque in ejusmodi negotio agenda saut,ipse par se prosPere valens sanæque mentisrcompos petegerit; sedillas tantam opinabar controversiæ obnoxias adaptationes, quasfecerim illi, qui in articulai marris constituti pet testamentum edi-Xerint ad quem post fate sua pervenire bona sua velint, iiterisqueconsignatum ejusmodi testamentum obsignatumque apud alios quasidam depasaerînt. Priare enim fila modo qui adoptat, is plananttestatumque ad omnes faeit sua de voluntate, tetum negotiuin aicapite ad calcem actibus auctoritatis suæ confirmant: cujustreicopiam jus civile ei faciebat: in testamento autem literis maisatque obsiguato qui voluntatis suæ significationenr veiut absconsaittdeposait, is sain obscurant atque ignotam dabiamqueîfecit: [que

3 a

370 ISÆI.factum est ut multi, ejusmodi tabulas testamentarias confictasatquesuppositas esse aientes, ita adoptatis de adeunda hereditatecontroversiam m0verint. Nunc autem mihi videtur omnis cavendidiligentia supervacanea atque inutilis esse: quamvis enim omnesadoptationis meæ actus ita essent, in propatuio acti, nihilominustamen sunt qui super Apollodori hereditate mecum contendere proEupolidis filia contendant. Ego vero si quidem vos viderem, judi-ces, obliquas in jure agendigvias par obtestationes baud licere bacde causa agi, diiectæ viæ præferre qua quis sine ambagibus jus sibidebitum postulet; producerem ego quoque testes confirmaturoshereditatem banc baud esse vacuefactam ideoque controversiæ baudexpositam, quod ego filius sim Apollodori ab eo secundum legesadoptatus: verumenimvero quia fieri nequit, ut banc viam sectandoquam nunc ingredior jus æquum in occulta maneat, progressas sumad vos ita verba factums ut totarn rem gestan’i vos doceam, quoadversarii ne causentur noiuisse nos sibi hoc actionis genere satis-faceye. Docebo autem’non hoc solummodo, Apollodorumwheredi-tatem cognatis proximis non reliquisse gravissimis ductum causis,quippe a quibus multis infandis modis vexatus et læsus fuisset, sedistud quoque docebo, ab Apollodoro me esse filium adoptatum juremerito, quippe’qui nepos ipsius e sorore essem, et quod parentesmei Apollodorum multis magnisque, beneficiis sibi obstrinxissent.Quare vos qrogo, judices, viritim et universos, ut aures mentesquemihi præbeatis æquas et benevolas, et ubi eos coarguero in heredi-tatemnil ad ipsos pertinenitem summa eum impudentia involantes,tum mihi qua par est succurratis. Disseram autem quam poterobrevissimislrem a principio inde repetens, quæ sic habet. lW2, Fratres erant.hi tres germanî,.judices, Eupolis et Thrasyllusatque Mneson ab iisdem sati parentibus; qui substantiam ingentemapatre relictam eum inter se sortiti essent (tante autem erat illa,ut vos eos diguos censeretis, qui munera publica sumptuosa ede-rent), duo eorum sub idem tempus vita excedebant; Mneson qui-dem in urbe sine proie, ut qui ne uxorem quidem duxisset, Thra-syllus autem in Sicilia, quo susceptæ expeditioni rutlcum imperiotrierarcbi vintelresset, una eum multis aliis delectus fuerat, relictofilioÎ Apollodoro, eodem illo qui me nuper sibi filium;adoptavit.Eupoiis itaqueide tfibus fratribus solus relictus baud ,indignuin seduxit, ut bonorum Apollodoro debitorum partemvbaud exiguam.intervertereç: Mnes0nis enim hereditatem, cujuslsemissis Apollord’oro rcômpetebalt, soli sibi totaux arvrogavit, prætextuusus eam sibiarifratre legatang fuisse, ipsiusqueÀApollodori tutelam ita ’gessit, utcausa caderet tçibus talentis æstimata, quæ illius tutelæ nomine ab,ce )pe.tebantur.k ,Archedatnus nenim,av,.usv meus, qui Apollodoripiæ,tien)- matrimonio-babuit, meamqsalvialln, cernens..Apoliodoruui a

DE APOLLODORI HEREDITATË. 371

tatare bonis omnibus privari, una’cum ejus .matre eum domi suærecepit atque sub oculis suis educavit, puberique facto præsto fuitactiones male gestæ tutelæ in Eupolin exsequenti, eoque Eupolidinon solum semissem hereditatis a Mnesone relicta actione primaextorsit, verum etiam aitera posteriore actione victum Eupolin coe-git Apollodoro omnia reddere ab hujus patre Thrasyllo relicta, qui-bus Eupolis pupillum defraudasset. Archedamus tam strenuamnavavit operam, ut. Apollodorus totum patrimonium recuperaret.QuapropterEupolis atque Apollodorus pet totam vitam simultatesinter se agitaverunt; avus autem, meus atque Apollodorus, proutetiam par erat, semper fuere conjunctissimi. Verum ipsis e rebusgestis melius quam ex oratione mea intelligatur, quam sedulo studu-erit Apollodorus acceptam gratiam demereri. Avus enim ea eum essetictus calamitate ut ab hostibus eaperetur, ad redimendi ejus pretiumde suo conferre non dubitavit Apollodorus obsidemque agere, donecille totam summam-æris unde unde coegisset. Avoque e pristiniscopiis ad incitas rçdacto, in re ejus familiari gerenda tuendaqueoperam nava’vit, sui patrimonii copiam ei faciens: et ad expeditionemCorinthiacam’proficiscens, constituebat de substantia sua, eamque,si quid sibi secius contingeret, sorori suæ, quæ eadem avi mei filia,et mihi mater est, legabat, eamquesLeocratidæ, qui nunc ,hierophantaest, nuptum elocabat. Hoc ille animo erga nos fuit, qui eum aprincipia servassemus. Quo vobis autem constet, judices, hæc ame vera dici, et bis ab Apollodoro victum in foro fuisse Eupolin,semel titulo male gestæ tutelæ, tum rursus interversæ semissis bo-norum a Mnesone relictorum, avo meo causam Apollodori orationeadjuvante, coque pacto Apollodorum bona sua recuperasse, verumetiam tantorum a nobis acceptorum beneficiorum memorem fuissecoque quo dixi modo comperisatum isse, horum omnium ego testesproducam. Cita tu mihi bos.

TESTES.

Hæc tanta erant beneficia a nobis in Apollodorum collata: i simul-i.tatis Avero, quæ ipsi eum Eupolide intercessit, in causa fuit fraus quahic illum re tam lauta fraudatum ierat; quam simultatem baud licetdicere ab illis sublatam atque cum amicitia commutatam esse.Cujus rei magna edam istæc documenta: Eupolidi enim tametsiduæ essent fiiiæ, neutram tamen earum Apollodoro collocavit, quemnon sui fratris solummodo filium nosset, sed etiam bene locupletemesse. Neque fugiebat eum aflinitates per connubia contractas viderinon consanèuineos modo, sed vel obvias quosque adeo inter se recon-nciliaremaguasquîe simultates exstinguereet posse et solere; fiduciæenim recordatio non potest non odia ex animis exterminare eorumque

B72 ’ a ’ISÆIloco benevolentiam mutuam injicere, eum videas ces, qui tibi oliminimici fuissent, carrissima sibi pignora tibi credere. Quicquid ejusest, sive culpa penes Eupolin, sive penes Apollodorum fuit, sive illefilium date noiuit ad uxoriam conditionem, sive bic oblatam recusa-vit, mansit utique inter cos simultas, ut res ipsa docuit.

3. Verum de illorum quidem simultate satis mihi videur disseemisse. Certus enim sum, vestrum quoque quotquot ætate suntprovectiores meminisse adhuc actionum forensium quibus illi sesemutuo exagitarunt: nam et magnitudo postulationum, et victoriasfama qua Arohedamus Eupoiin perculit, quem multis atque tam lu-eulentis modis ut contra hiscere nequiret oondemnavit, bominumoculus convertit. Adoptatum autem me pro filio esse ab Apollodoroadhuc salvo et valente scriptumque bonorum ejus heredem, codiciàbusque et gennetarum et phratorum inscriptum, accingor nunc utdoceamu Quod facienti mihi ut auras præbeatis benignas mentemqneattentam, etiam atque etiam toge, Apollodoroïfilius erat, quem pa-ter, ut par erat,het erudiebat et fovebat, sperans fore aliquando utipse vita excedens eum heredem bonorum suorum post se relinquereret: verum ille filins anni proximisuperioris mense Mœmacterionemorbo decessit. Ibi pater præsentis infortunii ægritudine depressuset de affecta ætate sua desperans [ut alieniore a spe novæ prolissuscipiendæ], non oblitus a quibus esset a principia beneficiis ornastus,- ad matrem meam, sarorem suam, quamrplurimi faciebat, adiitab caque petiit ut me sibi filium daret; et rogatis potitus ita festi-navit negotium hoc peragere, ut statim me secum in domum suamdeduceret totamque suam rem familiarem mihi administrandam tra-dem, quasi ipse jam defunctus hujusmodi caris et impar, ego vetoidoneus essem nihil none agere; Veniente tum Thargeiidrum diefesto adducebat me ad gennetas et phratoras, et coram ara. constiàtuebat. Est autem illis in more positum, ut quicunquefilium inconventum eorum ind ucat sive ex ipso natum sive adoptatum (nampromiscue id habent),is per sacra jurat illum a se filium induci natume.cive Attica, et iegitimo modo; tam in adoptato hoc, ut dixi, obser-hirat’ur quamin’genuîno: quæ tametsi pater inducens egerit, illi nihi-

lominus tamen omnes et singuli in suffragîa ,eunt; et ubî, qui indu?-ètus est, omnibus visas filerit admittendus esse, tum demum, nequechias, in communem codicem inscribitür. Tarn dirigenter et tamsevere illi jura sua tuentur. PhratOres igitur Ap’oliodorîlatque gen- q

netæ, baud immemores hujus legis panes se usitatæ, et Apollodoro,baud difiîdentes ipsumque me’lîaud ignotum sibi habentes, sed Certiex ApolIodOri sorore me natum’, baud dubi’o sufi’ragiorum consensu

diecernunt omnes nomen meum inc0mmuni codice scribendum, eumme soma mOre per sacra dejerasset; Hoc ego pacta ab Apollodoro Vadhuc superstite et bene valente fui filins adoptatus, et in codiCe

V DE APOLLODORI’ HEREDITATE. 373

phratorum communi scriptas bec tituba Thrasyllus Apollodàri, ipsocoram adoptatore, legibus id fieri. sinemibus, Quæ ut constet anisvera dici, cape tu hæc testimonia.

TESTIMONIA.

4. Testes itaque hæc ita quidem testati-sunt,,verum ipsi quoqueadversarii eadem testantur. Quibusnam autemlaliis vos convenitfidem magis babere quam testibus, et, si qui necessariorum, si nonverbis, at rebus tamen et factis perspicuis testentur, Apollodorumista recte legibusque convenientelt egisse? Reliq’uit nempe Eupolisduas filias, et banc, quæ adhuc superest materfamilias Pronapidis 1et mecum Super hac Apollodori patris meiÏhereditate contendit, etaliam, quæ olim eum adhuc superesset penesiÆschinem Lusiensemfuit, jam vero vita defuncta filium reliquit jam ad virilem ætatemadultum nomine Thrasybulum; Jam lex est hujus formulæ: si quifrater duarum sororum ex iisdem parentibns natus sine proie deces-serit nulloque scripto testamento, tum æquis partibus hereditatemejus cernere sororemque alteram adhuc superstitem alteriusque vitedefunctæ filium. Hoc legis edictum illas [Eupolidis filias, cæteros-que eum, illis facientes necessariosjhaud fugit. Rebus enim gestistestatum fecerunt legem illam sibi notam esse, eique se parera :Eupolidis enim filins, Apoliddorusitem dictus, eum suie proie de;cessisset, semissem substantiæ ad quinque talenta ralentis tulitThrasybulus. Unde patet filiabue et sororibus a jure’civili partesæquales bonorum a patribns et a fratribus’relictorum attribui; con»sobrinorum autem de bonis, et quicunque alii entra cognationis graudum modo dictum sunt, non æquales attribuî partes hereditatumfœminis, sed in hujusmodi causis conditionem marium melioremesse et a lège præhaberi conditioni fœminarum. Verba leges enimhæc sunt: potiores oportere mares esse e maribusqu’enazes, dummodo hi mares ex iisdem prognati sint equ ibu s f œmininæ [de hereditate eadem inter se contendentes],etiamsi mares illi gradu consanguinitatis [ab heredi-tatis relictæ postremo domino] iongius udistent quam fœmi-næ. Secundum banc legem mulieri buic [Eupolidis filiæ] ne ullamquidem partent [hereditatis ab Apollodoro Thrasylii fiiio relictæ]petendi jus lerat, Thrasybulus autem totam petere poterat, nisi ob-tstaret ubac, quad egb ab Apollodoro adoptatus sim, quam adaptatio-nem Thrasybulns ratam habet. Nam neque aliam mihi unquam de’Apoilodori hereditate movit controversiam neque eam in jure petiit,sed omnia ab Apollodoro constituta bene se babere confessus est:hi- aMeminàtroni causas suæ Enpoiidis] pro bac [flua Eupolidis]qua sunt impudentiatotam petere ausi sunt [hereditatem ab Apol-

374 i . i ISÆI ilodoro, Thrasylli .filio, relie ]. Cape tu bas leges, quasbi migra-runt, casque recita his [judicibus].

LEGES.

Hac quidem e lege partes hereditatis æquales ferunt defuncti sororsuperstes et filins ab altera sorore defuncta relictus. Cape bancquoque legem, et recita illis.

LEX.

Consobrini si nulli sunt neque consobrinorum liberi neque consan-guineorum quisquam a parte patris, tum tradidit legislator heredita-tem consanguineis a parte matris, definiens quosnam oporteatpotiores esse. Cape tu banc quoque legem, et ipsis recita.

LEX.

Legibus hæc edicentibus, Thrasybulus bic, tametsi vit esset [coqueab hereditatis jure propior], tamen ne partem quidem ejus petiit,hic autem [Pronapis] loco et nomine hujus mulieris [uxoris suæ]totem petiit: adeo nil autumant impudentiam obesse, etiamsi inrebus tam planis et ,perspicuis leges migrare audeant. Verumta-men bac utuntur excusatione, Thrasybulum in domum Hippolo-chidæ ’emancipatum esse, ideoque sibi competere jus universamApollodori hereditatem petendi. Vere quidem illi hactenus,aquodemancipatum aiunt Thrasybulum; verum ad rem hoc quidem nilfacit- i Ecquid enim eo minuitur Thrasybulo jus banc hereditatempetendi? num, quod emancipatus est, ideo minus est Apollodoricognatus? Etiam alterius Apollodori, qui filins Eupolidis fuit,semissem hereditatis, non e paterno, sed materno jure accepit [quodjus pet adoptationem non mutatur]: licebat ergo ei cognationisquidem ex titulo bona Apollodori e Thrasyllo nati, quæ bonaegomihi nunc. vindico, petere, quippe qui fœminam banc [Eupolidisfiliam] in jure petendi antecederet, et petisset quoque, nisi existi-masset recte babere ab Apollodoro super adoptatione mei bonorum-rque.rlegatione constituta. Verum Thrasybulus non est impudens..Nam matrisjquidem nemo est emancipatus [b.-e. tametsi in’domumalienam emancipatus juraamittit a parte patris ei competentia,’nonideo tamen pariter jura quoque amittit a parte matris eiïdebita, sedhæccerte .salva semperei marient], sed perindelservat quisque -matremsuam. [b. e. jura pet matrem convenientia], sive in domo(paterna [manet,.sive in alienam emancipatur. .Quapropter etiamThrasybulus Il parte bonorum Apollodori [ejus, qui :filius , Eupolidisfait] rata [eiqueper matrem: competente] fraudatus non fuitflsedhereditatislilliussemissem alteramZ abstuiit ipse,ialteram .-haec.muiier

’-

DE APOLLODORlJ-IEREDITATE. 3757

[Eupolidis filia, Pronapidis uxor].. Quæ ut constet a me vent dici,

testes harum rerum-tu mihi cita. : s, TESTES.

5. Ad hune modum non gennetæ solummodo neque phratoresde mea adoptatione testati sunt, sed etiam Thrasybuluszeo, quod deApollodori hereditate mecum. non contendit, ipso facto. declaravitse existimare ab Apollodoro constituta rata esse jurique civili con-sentanea: nam si irrita illa legibusque adversa babuisset, profectonon commisisset ut tam amplam hereditatem in jure petere omit-fteret. Verum sunt Apollodoro patri meo de veritate meæ adoptartionis alii quoque. testes. Nam priusquam ego le ludis Pythicisredirem, ita eum demotis [seu municipalibus] egit Apollodorus;Se fecisse ut ego ipsi filins adoptarer atque ut nomen meum in co-dicem cognatorum atque phratorum, ceu fiiii sui, inferretur, facul-tatesque mihi tradidisse; quocirca bortari se demotas ut, si ab borafatali opprimeretur, priusquam redissem, incodicem suum lexiar-cbicum nomen meum inscribant hoc titulo Thrasyllus Apollodori,neve contra faxint. Et illi quidem [municipales Apollodori] istis[ex Apollodoro] auditis, tametsi bi [Pronapis ejusque consortes]secum quererentur negantes me [ab Apollodoro],adoptatum esse,tamen, et præcepto istoc Apollodori moti eorumque memores quæipsi de adoptatione mei jam dudum ante tum andiverant tum norant,jurejurando per sacra dicto, in lexiarchicum intulerunt meum no- 4men eo pacto, quo id faciendum. ille [Apollodorus] præceperat.Tam certum penes cos liquidumque meæ adoptationis erat negotium.Vera hæc me dicere testabuntur bi testes, quos tu mihi cita.

i TESTES. i6. Caram tot testibus, judices, gestum fuit hoc. adoptationis ne-gotium ab Apollodoro, cuiicum bis [Eupolidis domesticis] vetustasimultas intercedebat, nobiscum autem præter arctam sanguinisnecessitudinem adhuc quoque summa caritas. Verumenimveroetiamsi neutrum horum fuisset, neque simultas eum bis neque fami-liaritas nobiscum, nunquam tamen Apollodorus bona sua in horumpotestate reliquisset; id quad facile vos e inox Idicendis colligetis.Omnes animam agitantes sedulo cavent hoc, ut domus suæ deso-latæ ne fiant, sed ut sit qui manibus suis inferias inferat et reliqua-justa faciat’: quapropter, si qui improles ipsi sint, tamen filios sibi.par adoptationem arrogant, quos nominisque bonorumque suorumbandes relinquunt. Neque privatim solummodocensetur hoc jusetfas esse. atque exercetur, sed ipsa quoque resp. idem ratum. san-ctumque voluit esse: lege enim peculiariter bacde relata mandavitresp. archonti,. ut provideat ne quæ domus desolatæ. fiant. Jam,

376 ’ ISÆIplanum ApauodOra atque perspicuum erat, si facultates sans bornaibominum potestati permitteret, eadem se opem facturum quoqueesse ut sua domus desolaretur, quippe qui vidissef bas sorores[Eupolidis filias] fratris quidem sui Apollodori babere bona,qfiliumautem ci nullum suflicere quamvis liberis maribus abundarent, etmaritos aurum fundurn ab Apollodoro relictum una eum instru-imento rustico ad quinque talentorum valorem vendidisse pecuniam-que e venditiane redactam inter se divisisse, domumque Apollodoribac pacta jacere desolatam turpi barrendoque exemplo. Fratremitaque qui nosset istæc a sororibus passum, qui poterat is sperarefuturam ut ipse, etiamsi amicus atque familiaris illis fuisset quibusfait infestissimus, ab bis honores supremos et justa adipisceretur,quorum non frater, sed solummodo consobrinus esset? Profectonegata illi erat hæc spes. lilas autem [fratri sua fiiium nullum de-functo suffecisse, et nihilominus tamen ejus bana possidere, domum-que, quæ quondam, id quad inter omnes canStat, trierarcbatus onera’sustentavit, de media sustulîsse, testabuntur testes hi quos. abs te

mihi citari vola. - iTESTES.

- 7. Hoc igitur hi eum essent ingenio animoque erga semet ipsos,et tenta eum esset iisdem atque tara inveterata eum Apollodorosimultas, quid aliud patent Apollodoro melius in mentem venire

-’ quam ut hoc, quad exseeutus est, consilium capesseret? Atqui de;buerat, ais, medîus fidius, sumptum ab amicorum aliquo puerumadoptare, heredemque bonorum suorum facere? Atqui fuissetipsique [Apollodoro] ipsisque parentibus pueri’bujuscemodi in-certum, cujas ille puer esset olim aliquando futurus, frugine annequam, ætate pueri nullam utramvis in partem edente significa-tionem. Mei autem documentum ceperat [Apollodorus], quadsatis esset ad judicandum quæ de me speranda haberet. Norat-enim quo anima ergaqpatremquie matremque essem, norat me ne-Cessariorum studiosum, rerum me meamm narat satagentem, naratqualem in magistratu me geSsissem; Thesmotbetæ enim honore ifu-nctus ita sum, ut neque jus æquum perverterem neque iargitio-nibus corrumperer." Hæc Apollodorus non ignorans, sed probetenens, bonorum suorum me faciebat arbitrum, nOn alienum borni-nem unde unde’ arrepturn sed sororis suæ filium, neque minutisquibusdam nostris ofliciis sed Jvel maximis obstrictus beneficiis, ineque me. animiiita abjecti atque degeneris ut passurus essem bonaejus pessum ire,;quemadmodum bi passi sunt sui fratris bona pessumire atque ad aiiospervenire", sed alacriter prompteque functurumrhumbs et trierarcbatus et militias in terra cantinente et choregatusi,deniqueiquæcunque vos imperaturi sitis libenter atque sedulo esse

v DE APOLLODORI HEREDITATE. 377exsecuturum, quemadmodum ipse quoque fuit. Atqui si et cogna-tus Apollodoro eram et amicus et bene de eo meritus et documentismei datis banc ei 4fidem feceram ut "Certus esset me talem esse,ecquis jam dubitet adoptandi mei consilium ab bomine sanæ mentisprofectum esse? Ego carte nnum aliquod eorum, quæ mihi ab eoinjoncta fuerunt, peregi: gymnasiarcbatu enim funotus fui in Pro-metbeis bac ipso arma splendide atque liberaliter, id quad omnesnorunt tribales. ,Vera hæc a me dici confirmabunt bi testes, quosmihi abs te citari vola.

TESTES.8. Hæc capita sunt, judices, illa juris, quorum freti’auctoritate

aimus atque contendimus hereditatem Apollodori nostram esse etæquum esse nos ea potiri. Jam rogo vos, judices, obtestorque utnabis faveatis tum Apollodori gratia tum Thrasylli qui pater ejusfuit, quos reperietis bomines ’non nauci neque pœnitendos fuisse,sed imprimis frugi cives vestrique perquam studiosos. Pater Apol-lodori ut alia omnia obiit mania sumptuosa, ita trierarcbatus quoquegessit alias ex aliis et tata pæne vite continuavit, non sic ut trier-arcbi qui nunc sunt faciunt, quorum unusquisque sumptuum pænenihil facit in suam triremem armandam atque instruendam, socie-tate cum aliis multis inita, sed soins par se, neque intercalandisotii bienniis sed continenter, neque perfunctorie et dicis causa, sednaviter apparatu quam fierilpotest lautissimo atque’probatissimo.Quamobrem et vivum vos eum bonoravistis, et exstincto, memoresrerum fartiter ab eaipræclareque gestarum, filio servastis atque red-didistis fortunes quibus spoliatus fuerat, eo quad earum prædanescogeretis légitima doinino ,eas restituere. Ad ipsum veniamusApollodorum. Non is, ut bic Pronapis, censum exiguam professas[quo contributionum exiguis pensionibus defungeretur], sed ordiniequitum adscriptus. honores gessit illi ordinicompetentes, primarioscoque imprimis sumptuosos; neque vi studuit aliena bona legitimisdaminis eripere, iisque clam incubare ut vos fructum eorum nullumperciperetis, sed facultates palam, ad vos professas et habens infundis et domibus, quæcunque vos. exigerais, ea liberaliter eteum gloriæ studio præstitit: neminis cum injuria studebat depeculii sui vectigalibus persanam in vita civili splendidam agere,existimans se decere, in semetipsum quidem sumptus facere muedicos, qua suflicere posset impendiis; quæ autem superessent, eanecessitatibus reip. reservane. Sic factum est, utimuniis omnibussatisferaient, Ecquam animi liturgiam non ad finem permit? autæquam: contributionem pecuniariam non inter primas contulit? au(minibus partibusgsuis defuit? non aliquando choro pueriliîicit,quem, choregum agnus, ipse praduxerat? cujus liberalitatis ab

3 c

378» - lSrhlApollodoro, demonstratæ monumentum prostat tripus ab illo choroded’icatus in ipsius bonorem. Atqui quæ sunt boni civis partes?Nonne cupiditatem aliorum, bona aliena ad se nil pertinentia justisdominis eripere lecntendentium, ita aversari, ut bona tua salva con-servare atque tueri studeas? Nonne, cum resp. æris eget, interprimas censeri conferentes nuilamque bonorum partem clam. baberea necessitate contribuendi exemptam? Talis vexa fuit Apollodorus:quapropter ei vos banc merito retuleritis gratiam, ut ab eo factamde bonis suis coustitutionem ratam babeatis vestraque approbationeconfirmetis. Quid? quad me ipsum quoque civem reperietis nonmalum, neque contemnendum. Expeditionibus castrensibus, quot-quotvætate mea reip. suscipiendæ evenerunt, omnibus interfui ;imperata exsequor ; id quad est oflicium civium id ætatis quad egonunc aga agentium. lllorum itaque [Thrasylli puta atque Apollo-dori] pariter atque nostrumgratia [mei, inquam, meorumque paren-tum atque consanguineorum] prospicite nabis salutemque atquedignitatem nostram curæ cordique babete; præsertim eum bi-[Pronapis ejusque consortes] domum quinque talenta valentem, quætrierarcbatus olim ferre soleret impendia, ad nihilum redegerunt,fundis divenditis, gentemque nobilem. desolaverunt et in causa fue-runt ut ea prorsus exstingueretur, nos autem et gessimus quæcun-que sunt munia sumptuosa et in posterum quoque geremus, sinempe vos Apollodori voluntatem ratam jubeatis esse, hereditatembanc nabis sententia vestra addicentes.

9. Dicendi finem ut faciam, ne plura bac de re disserendo gar-rulus et putidus vobis videar, de suggestu statim descendam, postea-quam brevissimis summa capita juris, quo nostrum quisque fidit,perstrinxero. Nostra mater, o judices, Apollodori soror fuit; nullæeos unquam intercessitsimultas, sed magna et perpetua caritatemutua semper fuerunt conjunctissimi; ego Apollodori sum e sororenepos et filins, ab en adoptatus adhuc superstite et mentis adhuc,compote, et ab eadem in gennetas et phratoras inscriptus z quibusde causis hereditatem Apollodori postula, ab ipso mihi donatam,babere cum pace vestra atque tenere, bis autem ut copiam negetis ldomus desol’andæ. Pronapis contra ecquid affert pro [uxore sua]eandem hereditatem petente? Æquum nempe censens sibique datameam ut babeat teneatque pecuniam quam e vendita semisse redegi;illius hereditatis quam frater uxoris suæ reliquit, contendit nuncbanc quoque rapere hereditatem, cujus adeundæ præstant alii jurepotiore quam est ejus uxori, quamvis, ut in locum illius priorisApollodori dudum ante defuncti nullum suffecit filium eoque-do-mum illius passas fuit desolari, ita buic quoque posterius defunctoApollodoro nullum sit filium- suli’ecturus, sed-hujus quoque. domumpari modo passurus desolari; ponta afi’eret Pronapistsibi suisque

DE APOLLODORI HEREDITATE. 379eum Apollodoro nostra simultatem fuisse acerrimam et perpetuamnullaque compositione placatam. Hæc spectare vos decet, judices,et præterea bac quoque meminisse, me Apollodori e sorore nepotem,illam autem [Eupolidis filiam, Pronapidis nxorem] ejusdem Apollo-dori consobrinam esse; item hoc, illam mulierem geminam adi-pisci hereditatem cupere, me vero Imam banc solummodo, in quamab ipso ejus novissimo domino eum filii et beredis nomine immissussum; illamlbaud benevolo fuisse anima -erga eum a quavistæc be-reditas reliera fuit, me autem avumque meum multa et magna ineum beneficia contulisse. Hæc omnia eum sedulo vobiscum eritismeditati, judices, sic tandem ponite calculum æquo juri consenta-neum. Quæ plura dicam baud babeo, nullus dubitans, a me dicto-rum nihil Ivobis .obscurum et dubium esse. a a ’

ISÆI

l DEOCIRONIS HEREDITATE.

in -ÂRGUMENTUM,

Cirane sine propriis liberis mortuo, fratris sui filins quidam ex patre vindicata sibihereditate ab uxore illius bona. accepit: postea banc orationem recitans defert fratri:filium, dicens illum Ciranis nepotem ex filia esse, et nxorem martui baud invitamnepoti hereditatem prodidisse, ut illi aliqua parte concessa reliquum sibi lucraretur.Et bac quidem argumentum est, status vero conjecturalis: quæritur enim an bic exfilin Ciranis legitimus nepos ait, an non. Attexitur et illi investigatio circa qualita-tem: filins namque fratris negat, dicens etiamsi cancedamus illam Cironis filiam legi-timam esse, quando illa mortua est, nunc vero ejus filins litem intendit,anteponendusest filins fratris ex patre nepoti ex filia, secundum legem illam quæ præferri jubetmarium posteras fœminarurn posteris. Hic enim artificiose omnino banc legem silentiosuppressit: certat de parentum diEerentia, et ostendit quantum filin fratre consan-guinitate propinquior est mortuis, tantum fratris filius antecellit. Corrobaratur itaquebic justa et legitimo infirmatur: negotium vero rerum præcipuarum arte agitur ac-commodats.

l. Nncsssn tum est, judices, indignari, eum sunt bomines, quinon solum aliena bona sibi arrogare de iisque tanquam de suis injure contendere audeant, sed etiam jura a legibus constituta suisconclusiunculis eludere contendant: id quad bi quoque nunc perfi-cere laborant. Avus enim noster Ciron cum non improlis decessisset,sed nos e filia natos sibi suifecisset pro liberis genuinis, bi nihilomi-

inus tamen hereditatem Cironis in jure petunt, prætendentes ei se insanguine proximos esse, prætereaque banc nabis contumeliam ad-spergentes ut nos e filia Cironis natos negent; nullam enim Cironifiliam fuisse. Quam ad impudentiam eos impellit et ipsorum avi-t"ditas, et facultatum magnitudo a Cirane relictarum, quas babentestenentesque par vim et nefas raptas nobisque extortas, dictitare ta-men nulli dubitant a Cirane nihil esse relictum: quad aientes, nihi-lominus tamen hereditatem ab eo relictam in jure petunt. Verum-tamen existimandum est causam banc mihi esse non tam eum eo Aqui nomen suam buic hereditatis petitioni accommodavit, quam po-tins cum Diocle Pblyense, vulgo Oreste cognominato: bic enimbunc [puerum Cironis ex fratre aut sorore nepotem] suborna’vit utbas turbas nabis daret; quo Diocles bac agit, ut bonis nos fraudetiis quæ Giron avus noster moriens nabis reliquit et hæc in. discri-

DE GIRONIS HEREDITATE. 381mina nos conjiciat, ipse autem sibi houa illa propria habeat teneat-que neque eorum quicquam reddat, si possit orationis suæ præstigiisbac conSequi ut vos decipiamini. Fraudes itaque tam turpes bismachinantibus totam vos rem ex ardine doceri convenit, quo vos,nullam partem rei gestæ ignorantes, sed cunctam probe tenentes,sic demum de ea pronuncietis. Quodsi ergo alii cuipiam causse avobis dijudicandæ animum adjicitis, etiam buic, quæso,iattendite,qua par etiam est. Judicia quanquam bac in urbe multa multis decausis agitantur, nulli tamen unquam fuerunt bomines bis bominibusimpudentiores, quos canstat legumque severitatem vestramque au-ctoritatem tam parvi fecisse, ut nullos alios magis. Arduum qui-dem est, judices, hominem usns forensis prorsus imperitum adver-sus apparatum causatianum et subterfugiorum vafre excogitatorumet e longinquo comparatarum et adversus testes falsa confirmareparatos in certamen descendere: verumtamen malta pascor spefore ut æquum jus a vobis in bac faro vestro obtineam, eoque sicsaltim talerabiliter dicam ut æqua et vera dixisse videar, nisi talequid interveniat quad metuo ne nunc quoque eveniat. Quaproptervos rogo, judices, ut banc orationem’meam benevolis anribus acci-pere, atque, si que. læsus injuria fuisse vobis visus fuero, mihi suc-currere meumque jus vindicare velitis quatenus par est.

2. Primum itaque docebo hoc, matrem meam Ciranis esse legiti»mam filiam, partim famam rerum olim gestarum nostraque memoriaantiquiorum allegando sermonibus bominum atque testium afiirma-tionibus traditam; partim testes producendo rerum earum, quæ sontejusmodi ut adhuc teneri memoria queant, gnaras, et qui iis dumgererentur interfuere; præterea quoque colligenda ex indiciis quo-rum fides ipsa testium fide est potion quæ omnia ubi plana dederoatque extra controversiam posita, tum accedam ad docendum be-reditatem Ciranis mihi magis quam buic competere. Unde igiturilli disputatianem bac de causa ipsi exorsi sunt, illinc ego quoqueprincipium faciam vos si potero docendi. I

3. Avus nempe meus, o judices, Ciron aviam in matrimoniumduxit, consobrinam suam, quæ,curn matrem meam illi peperisset,anno ætatis trigesimo [aut, post triennium in conjugio exactum]vivis excessit: avus itaque, cui præter unicam illam filiam alii nulliliberi essent, anima ad secundas nuptias, adjecto domum duxit Dio-clis hujus sarorem, unde duo mares ipsi nati sunt. Sub hujus se-cundæ uxoris oculis avus filiam suam [matrem meam] educavit unaeum maribus ex illa secunda uxore natis: et ad nubiles aunas pro-vectam, superstitibus adhuc ejus fratribus, nuptui elocavit Nausi-meni Cbolargensi eum dote viginti quinque minarum, partim-in nu-merata peaunia partim in veste muliebri et manda: aurea pecuniaæstimato. Trionriio aut quadriennio post moritur Nausimenes e

382 ISÆImarbo, nulla proie ex illa sua uxore relicta quæ postmodum nostramater est facta: avus filiam cum e dama mariti defuncti in suamretulisset, neque dotem integram’ recuperasset ob afllictam Nausi-menis rem familiarem, rursus elocat mea patri eum dote mille dra-cbmarum.

4. Hæc itaque omnia si quis istorum causationibus et crimina-tionibus opponat, quo pacta perspicue doceat vere facta esse? eonempe qua ego verum indagans inverti. Fueritne mater mea Ci-ranis filia necne, et num in dama ejus versata fuerit necne, et numCiron ejus causa geminas nuptias festivis epulis concelebrarit anminus, et quamnam dotem unusquisque tulerit illorum duum quibusmea mater alii post aliam nupsit, hæc omnia nota fuisse necesse estservis et aucillabus quæ illi [Cirani] fuerunt. Volens igitur ego,præter eos qui mihi præsto sunt testes, etiam e confessionibus, quasservi ancillæque edituri essent a quæsitione per tormenta expressas,hæc explorata et convicta dare, quo magis testibus (idem baberetisiis qui dictorum a se approbationem non adhuc daturi essent, sedjam dedissent, postulavi ab bis [Diacle et consortibus] ut servosancillasque ad quæsitionem traderent bis de rebus quas modo com-memoravi et de aliis si quæ cognitæ ipsis perspectæque essent.Verum bic idem [Diocles], qui max postulabit a vobis ut testibussuis fidem babeatis, explorationem rei par tormenta defugit. Atquisi convincetur oblatam a me conditionem ab eo repudiatam fuisse,quid testibus iis, quibus ille rutetur, manebit reliquam præter bacnnum, ut causam falsam et ementitam testimonio mercenario incru-stasse videantur, quandoquidembic [Diocles] tam certo et decre-torio argumenta uti noluerit? Nibil profecto,mea quidem sententia.Quo autem constet vera me dicere, cape tu primum hoc testimo-nium et recita.

TESTIMONIUM.

Vos itaque quidem, judices, et publice et privatim quæsitionem partormenta servorum certissimam atque firmissimam babetis fidei ap-probationem; et in causa ubi eum ingenuis servi quoque interveni- iant, si quid quæratur quad erui et in lucem proferri e .re sit, testi-moniis ingenuorum nil utimini, sed par servorum tormenta conaminirerum gestarum de quibus dubitatur certitudinem expiscari. Etmerito quidemiita vos, judices, proceditis; bene gnari testium baudpaucos testimonia dixisse visas fuisse ementita, servorum autem tor- amentis subjectorum nullus unquam fuit qui convictus esset falsa subtormentis edidisse. Hic vero [Diocles] postulabit ut commentitiissuis prætensionibus testibusque ad falsa confirmandum mercerieredemptis fidem babeatis, eum ipse fidei documentum tara certumet fallere nescium defugerit? Nos veto ita non agimus, sedprius

DE CIRCNIS” HEREDITATE. sesad servorum per tormentaquæsiitionem procedi pastulamus, æquumidiesse judicantes; bos- autemetam æquam Conditionem defugientesproducimus, coque faCto sic;-demum poscimus ut iidem testibusnostris babeatis. Cape tu hæc testimonia et vrecita [judicibus]bisce. 1

TESTIMONIA.Quosnam consentaneum eSt vetusta nasse? scilicet eas qui avafamiliariter usi sunt. Jam bi eo modo testimonii, qui 64cm) [inau-ditio, fama, relatio] usurpatur, testati sunt. Quosnam porro ne?cesse est de meæ matris in matrimonium elocatione nasse? Nimi-rum eos quibus illa desponsa fuit, nec non cos qui sponsali’businterfuerunt. Jamvtestati sunt Nausimenis necessarii bac de reuna cum patris mei necessariis. Quinam tandem norunt matremmeam Ciranis esse genuinam filiam in domoque sinoque patris suiCiranis educatam? Hi ipsi qui, quæ ego nunc aio, ea in contro-versiam vacant; eo. enim quad mancipia ad quæsitionem tradere’recusarunt, e quibus barum rerum veræ rationes omnium certissimeexplorari poterant, ipso facto palam testati sunt se nasse vera esse.omnia quæ aio. Quapropter vos utique, judices, non nostris testi»bus, sed horum, diffidetis.

5. Verum præter hæc argumenta sunt nabis adhuc alia quoquein promptu, unde cognoscatis nos Ciranis esse genuinos liberos.

. Ciro nempe nos iis modis accepit babuitque, quibus ab ava maternanepotes accipi atque baberi par et consentaneum est: sacrificiumnsine nabis nullum unquam fecit, sed sive minus sive majus oEerretïsacrum [minoribus diis majoribusve faceret], ubique locorumt atquetemporum ei nos intereramus et sacrum una eum ava peragebamus.Neque ad talia solummodo arcessebamur, sed etiam per Liberalianos secum rus ducebat semper, in spectaculis assidebamus ipsi,diesque festos apud eum agebamus omnes. Nulli numini addictiorerat, quam Jovi Ctesio [vel Peculio, aut Lacupletatori], eique sacrafacere imprimis contendebat: quæ sacra faciens neque servumneque ingenuosalienos admittebat, sed ipse par sese laboribus tumconvenientibus defungebatur; nos tamen borum sacrorum faciebatparticipes, manuum operam illi accommodabamus, in componendistignis extisque adjuvabamus aliaque ministeria præstabamus, et illeinter vota faciendum a deo precabatur ut prosperam valetudinem,rem fiorentem, et quæstus ubertatem nabis quoque largiretur; idquad eum facere consentaneum quoque erat qui avus nabis esset.Atqui, nisi qos ,filiæ suæ liberos duxisset solosque sibi reliquasfactas nepotes, nunquam horum quicquam fecisset, sed buna sibiadjunxisset, qui: Ciranis e sorore nepotem se fert. Vera hæc a medicta esse omnia, norunt quidem omnium certissime avi famuli, quos

384 ISÆIbic [Diocles] nabis ad quæsitionem deposcentibus denegavit; verumetiamearum aliqui norunt liquidissime, quibus amicis avus fami-liariter usns fait, quos ego vobis testes edam. Cape tu mihi hæctestimonia, atque recita.

TESTIMONIA.

6. Verum non ex bis salis liquet matrem nostram Ciranis esse.genuinam filiam, sed ex actis quoque nostri patris, item e decretisquæ uXores demotarum patris super ca sciverunt. Pater enim,nuptias eum matte celebrans, tres quasdam e numero familiariumsuorum ad epulas nuptiales invitavit præter necessarios, et rôt: ya-paillai! [seu victimam nuptiarum ergo phratriæ donandam] in phra-triam intulit prout mas est pen’es illas phratoras. Demotarum quo-que uxores eam postmodum una Cum uxore Dioclis [non hujus, sedalius], Pittbensis puta, delegerunt, quo bæ duæ mulieres principespompæ muliebris essent, in Thesmopboriis solenniter ad templumCereris procedentis, et ut bæ duæ sacra vetusto ritu ,façerent.Pater quoque noster, ut nati fuimus, in phratoras nos induxit, jure-jurando dicta nos sibi e cive Attica legitime sibi desponsa ex edictolegum in republica obtinentium natos esse: phratorum ibi nullusoblocutus est neque veritatem rei jurejurando confirmatæ in dubiumadduxit, tametsi phratorum magnus esset numerus iique hæc (alia[ubi de liberis agitur in cœtum suum inferendis] perquam severeatque acerbe scrutari soleant. Atqui existimare vos oportet, ca sifuisset mater nostra quam bi prædicant, patrem nostrum nequenuptias ejus nomine fuisse delebraturum neque nuptiale sacrum inphratriam illaturum, sed potins conjugium a se cum illa initum occul-tum fuisse b.abiturum: reliquorum quoque demotarum uxores eamnunquam delegissent ad sacra une. eum Dioclis uxore faciendumneque sacra sua illius arbitrio fideique commisissent, sed potius. aliicuicunque matronas tantam rem permisissent : phratores item in col-legium suam nos non cooptassent, sed accusassent potius natalianostra claudicantis ingenuitatis eorumquevitium in apertum protulis-osent, nisi matrem nostram genuinam Ciranis esse filiam undecunquertestatum et apud omnesin confessa fuisset. Jam vero nihil horumunquam in controversiam venit, ut in re invulgata et are bominum lomnium concelebrata. Vera hæc a me dici quo constet, cita tu

mihi bosce testes. -TESTES.7. Præterea illa ipsa, quæDiocles ab excessu; avi nostri gessit,

satis, o judices, produnt, constitisse. inter omnes Ciranis e. filianepotes nos esse, ipsumque adeo .Diacletn’nos pro talibusagnavisse. Veniebam scilicet ego Ciranis addomum,.cadaver ejus

DE CIRONÀIS HEREDITATE. I 335

illinc meam in domum a5portatum, ut e qua vellem funus efl’erri:habebam mecum aliquem necessariorum, patris mei consobrinum,testem mihi futurum eorum quæ tum interventura videbantur esse:ibi ego Dioclem quidem domi Gironis haudrreperi, ingressus tamenin domum accingebar ad fanas illinc in domum meam transfèren-dum,habens mecum servos ad bajulandum. Verum intercedebatuxor avi, supplicans ut ego vellem e domo sua funus avi efferre,spondens operam a se nobis præstandam in corpore usi manda,lavando,*et adornando [vel pollingendo]: permovebar, judices, aboratiàne supplica’ntis lacrymisqueiquibus eam orationem prdsequeabattit, ut ad Dioclis domum accederem, cui Caram testibus signifi-caba’m me decrevisse Cironis e 60m0 funus ejus efl’erre; idque (lare

precibus et obtestationibus viduæ, quæ esset ipsius [DioclisI sertir.Diodes ista ex me audiens nil obloquebatur, hæc tautummodo] ad-monebat funeris ergo esse nescio quid. emptum, cujus de pretio red-detido se arrha danda cavisse: rogabat ergo ut pretium sibi redde-rem, curabatqùe sibi a me statim sponderi de pretio rerum émiâte-

rum reddendo, et, quibus a se datam aiebat arrham esse, eos sead’ me adducturum esse mihique coram exhibiturum, afliimantes a

jDiocle sibi esse satisfactum. PrOtÎnüS itaqae Diocles velu: obiteret aliud agendo sermoni suc immiscebat mentionem æris ,alieniGironis ergo-contristai, quasi Giron nihil in facultatibusrreliquisset;quànqugm ego nihil-dum de faeùltatibùs Ciranis "quæreba’m. 5A:-qui; si Ciranis ego e fiiia neiiosïnon fuissem, profecto unquamDiodes illud mecum fuisset pactus, sedihac potins oratione me’repulisset: Tu vero cujus es? quid tibi eum funereCirô-nia? ego te non novi ;» noli meam in domum intraie. H39,eum oratione uti tum decebat, quam nunc alios induxii ut mihi. in-gererent: tum veto nihil horum ipse ad me, sed hoc fretins, utoperam darem ut die post æs sibi persolverem. Testes tu mihicita confirmaturos hæc a me vera dici.

TESTES.8. Neque Diodes solummodo se a tali oratione abstinuit, verum

etiamthicwipse qui [ab eo instigatus] nunc mecum super hereditateCiranis contendit; nunc autem is a Diode subornatus mecum con-tendit. Qui Diocles quæ machinaretur altero statim die prodidit:ego enim ses pedum Diocli daturus eum afierrem, noluit. ille acciopere,;præ Se ferens Îab hoc. [comPetitore meoi sibi jam esse satinéfactum ;- nemo tamen idea Me prohibebat quominus in eurandoCiranis funere præstoipsis essem, sed rebus in omnibus Open-am eumillis communem flamba!!! de meaque sumptus præbeb’am, hi autemde alieno: n’am- neque hie [competitor meus] neque Dio’dlès de quo

erogabanf,iSedn en; hereditate a Giron relictà. Atquifsi Ciel) un:3 D

386 , ISÆImihi non erat, oportebat hune ipsum-quoque [competitorem meum]me extrudere, elimiuare, a societate operæ in pollingendolme arcere.Non enim eramus nos ambo conditione pares: nam ego equidemeum sinebam [et poteram quoque salvo jure meo sinere] inavi funerecurando mecum assiduum esse,,quippe qui ejus e sorore nepos esset:illius autem intererat et decebat adeo eum non pati ut ego secumcontumulandi Ciranis operam participarem, si vera erant ea quænunc audent jactare. Verumenimvero tam erat rei veritate percul-sus, ut ne tum quidem, eum ego e suggestu verba faciens [in ora-tione parentali] de Diocle quererer, qui tum Cironis hereditate mespoliatum iret, tum hune [competitorem] mihi immitteret litem superhereditate mecum exorsurum, ut, inquam, hic competitor ne biscerequidem tum contra auderet, nedum ut ea .proferret quæ nunc,jactarenil eumipudet. Vera hæc a me dici quo constet, citavtu mihi testes.

TESTES.

9. Unde fas est iidem dictis adstrui? ecquid vos ad credenduminducere debebit? non Itestimonia? Arbitrer equidem. Undeautem testium testimonio fides constabit? Non e quæsitione servo-rum .per tormenta? Par id utique est atque consentaneum, Ec-quid porro vos movebit ut horum [competitoris mei et Dioclis atqueconsortium] orationi diŒdatis? Non hoc, quod adminiculis coar-guitionis uti recusarunt? Caret id quidem omni dubio. Qui ergofiat, ut dilucidius quisquam doceat Ciranis filiam.genuinam meammatrem esse, quam si doceat eo modo quo ego docui? primum qui-dem’de rebus ætate patrum gestis eos testes exhibens, qui affirma-rent se ista a majoribus natu dudum defunctis audisse sibi narrand-bus;"tum,de recentioribus testes producens adhuc-superstites,;quiquibus de rebus testarentur eas res omnes probe cognitas perspectas-que baberent earumque bene essent conscii, ut qui scirent matremmeam in domo Cironis pro filia educatam, bis eum-dote. elocatam,bis desponsam; præterea bos ipsos [adversarios mecs] certissimamhisce de rebus convictionem-ex oreservorum defugientes, qui serviista omnia probe norant. Ego equidem, ita me diiamentOlympii,documenta; majora et luculentiOra iis quæ attuli baud babeoîaflerre;

quanquamquæiattuli satis ea fore arbitror idonea. . ,10: Agedum,sdocebo jam nunc bona Cironis: jure potiori atque

propiori mihi competere quam huic; quanquam vobis ipsis, judices,ultra jam dudum hoc planum et perspicuum arbitror esse, in gradi-bus consanguinitatis non a collaterales’. aliquem -propiusv attinger’e

quam recta in,linea descendantes g- ecqui etiam secus. sit ?r alterienim modo sunt wyyeveïg, seucognati alicujus, alteri verosuntzetappellantur Ënyovm,seu ex eo:nati -: verumquia rebus itaïsesehabentibus nihilominus tamen hi peterezaudent hereditatemyetiam

l

DE CIRONIS HEREDITATE. 387e jureïcivili-et diligentius adhuc docebo. ïNam si mea mater, quæCiranis est.filia,’in vivis adhuc superesset, et»Ciron decedens dehereditate sua nihil constituisset, et hic, [competitor] .is non esset,qui est, Ciranis e sorore nepos, sed esset, qui non est,-Cironis frater,foret quidem-penes eum.si venet mulierem4[filiam Ciranis] in matri-monio babere; at non idea tamen bonorum Ciranis foret ille com,pas, sed-Iliberii-ex ipsoet filia Ciranis nati, posteaquam secunduma pubertate annum excessissent : .sic enim leges edicunt. Quodsiergo hie [frater commentitius Ciranis si esset] muliere adhuc super-stite patitus Ciranis bonis non fuisset, tametsi filiam ejus in matri-monium duxisset, sed liberi ejus ex illa muliere nati, paret illamuli’ere vivis. exempta non illi [competitori’meo] ejusque fratribuscompeteretijus hereditatis Ciraneœ adeundæ,esed nabis quosâilla

liberas reliquit. .l]. Verum non ex’hac sala Iege id elucescit, sed ex alia quoqueidem colligitur, illa, inquam,-quæ pœnas. sancit in - liberas, quiparentes male, duriter, contumeliose, et crudeliter tractant. Avusenim si adhuc-superesset, in rebus adversis, necessitatum vitæegens, non hic hoc e titulo parentum indignis modis acceptorumforet incusabilis, sednos essemus. Sancit enim lex parentes aliberis alendosr esse;*sunt autem-parentes pater et mater et avuseum avia et horum item pater atque mater, si adhucdum supersint:hi enimisunt principium stirpis, et eorum bona liberis atque nepotibusa legibus-contribuuntur; hac de causa necessario quoqueillis in;cumbit cura eos ’alendi, etiamsi in- facultatibus prorsus nihil relin-iquant. 4Qui igiturlæquum sit,’eos parentes si neglexerimus alere-aquibus facultatum nihil ad nos pervenerît, idea nos culpabiles ani-mique erga parentes ingrati atque-immemaris reos* fieri; sin autemhoua reliquerint, illorum bonorum heredem hunc esse [in quoïactiain iiberos’ ingratos plane nullum? lo’cum habet], n0s excludit [qui

legis hujus pœnis obnoxiiSimus]? ü Nequaquam. ’’ 12.. Juvat, judices, ad gradum consanguinitatis nnum,- sedillumprincipem, mente et’oratione accedere cum’eoque articulum quem-que sur-pis seorsim conferre, et identidem vos interrogare, uterrsita defunctowpropior et hereditatisljure-potior, an quicunque intragenuS’ et’prolem ’delfuncti-sest,’tametsi agradu quamvis remato,)an

ille qui inlnumero consanguineorum locum vel principem tenet:sic enim’facillimo negotio intelligetis. A Cirane-quoad gradumconsanguinitatis uter propius tabest, filin an frater? i Filia utique:nam-çæ ipso nata est Cirane, frater autem solummodo cum Ciranemitas est. Atïrfiliæ’ liberi propriores ne lsunt,lan,frater? P Liberifiliæ utique: sunt enim genus, vel proies, non cognatio.’ ’Quadsi ergofratre sumus spatiartesï, quanta hune magis antecedemus,- qui nonfrater sed sororis’filius est? WVerum- vereor, ne nimis ’protrita pro-

388 ISÆIferens ego vobis molestus fiam. Omnes enim vos paternes, et siquæ alise adhuc anteriares sunt hereditates, aditis propinquimtemadepti ex genere incontestabilem atque incompetibilern [b. e. extitulo propinquitatis, quia eorum proximi estis, per sanguinis com-municnem; qua fit ut necesse non habeatis ejusmodi hereditatumaliquam in jure petere]: et profecto nescio an nulli antehac hujus-modi certamen unquam decertandum fuerit. Recita tu legem deliberisparentes male babentibus, quo facto vos docebo, judices.quamobrem in hujus certaminis molestiam conjectus fuerim.

LEX .

13. Cironi nimirum hæc tarant in facultatibus: prædium apudPhylas facile talentum valens, tum duæ damas in urbe, alteraelocatitia, apud fanum Bacchi in Limnis, viginti minas valens, altera,quam ipse incolebat. tredçcim minas valens: præterea mancipiamercedem ferentia et duæ ancillæ et una puella, et .supellex dame-stica tuendæ rei familiari necessaria, tredecim fere minas valentia;universa autem buna immobilia, plus quam nonaginta minas: de,nique nummorum erat baud parum ,fœnori elocatum, unde usurasaufi’erebat. Banis hisce Diocles una eum sorore jamdudum insi-diatus est; id quad ex en constat. Moriebantur ambo pueri, quosGiron e sorore Dioclis susceperat; potuerat itaque Diocles saroremsuam statim a marte illorum puerorum a Cirane ablatam alii cui-piam nuptui collocare qui ex ea liberos quæreret; erat enim mulieren tum ætate lut potuisset adhuc ex alia parerez Giron enim jameffœtus erat: verum Diocles id facere noluit,idque idea quo Gironde bonis suis ne quid constitueret uxore alia elocata; persuasititaque Diocles sorari ut panes Ciranem maneret, identidem causansex en se gravidam esse, sed abortum passam at invitam: id quadeo faciebat, quo Giron ex alia in aliud tempus vana lactatus spenovæ prolis adipiscendæ neutrum nostrum [b. e. neque me nequefratrem meum] filium adaptaret; pattern quoque meum Dioclesnunquam non malitiosis criminatianibus insectandoI suspectumCirani infestumque reddere studuit, ut bonis ejus inhiantematqueinsidiautem. ,Cironi quidem blandimentis et lenaciniis orationispersuasit, ut tum pecunias in fœnus elocatas usurasque inde red-euntes tum houa immobilia a se administrari pateretur; et pro-fecto perquam facile factu erat, ut hominem matu jam grandiaremstudiis et sedulitate otio ejus atque commoditati inserviendi irre- ttiret: et hoc modo bona Ciranis omnia Diocles sui juris fecit.Gnarns autem me aliquando eorum de jure futurum esse arbitrum,avec vivis .sublato, non aditu quidem ad avum me exclusit nequecongressibus et consuetudine ejusqme varcuit; metu ne ira percitussimultales secum-susciperem: verumtamen aliquem mihi suscitavit

DE GIRONIS HEREDITATE. 389atque subornavit competitorem, oui operæ præmium hereditatispartem promisit millesimam, si res ex animi sui sententia prosperesuccessisset, totam sibimet ipsi jam destination arrogeas, et spepræcipiens; et non ad me solummodo, sed ne ad hune quidem l[competitorem meum] fatebatur avum in bonis quicquam reliquisse,sed prorsus negabat quicquam superesse. Quam primum Gironanimam reddidisset,vestem ei feralem ipse comparavit, cujus pre-tium ut ego deponderem mihi mandabat coram testibus, quorum exareipsi audivistîs idem aflirmantium; verum post, æs illud afi’erente

me refundendum, simulabat se non passe id a me aecipere, nam abhoc [competitore meo] sibi jam esse refusum; quibus malitiosisartibus et vafris eommentis hoc agebat Diacles, ut latenter me dejure meo avurn sepeliendi detruderet, ut, non ego, sed ipse Ciranemsepeliise videretur [coque jus hereditatis petendæ adipisceretur;defunctos enim non nisi proximi cognati atque heredes sepeliebant].Dioele itaque de dama hac [in quæ ætatem degit Giron] et uni-versis de bonis ejus controrersiam mihiimavente, atque negante abava quicquam relictum esse, consultum baud ducebam per vim etarmata manu corpus exanime avi ex illa dama in meam a me trans-ferri: tempus enim id mimis erat opportunum: sinebam itaquecorpus quidem illa in dama manere, præsertim amicis hoc consiliummeum probantibus; verumtamen una eum illis [uxore avi, ipSoqueDiode, et eompetitore ab hoc adversus me s’ubornata] funus avicurabam et una exsequias ibam: sumptus e bonis ab ava relictisdepromebantur. Hæc ad hune modum invitus atque coactus age-bam; quo tamen hac quoque inqe me potiores ne essent, nequeillis quicquam prodesset illa machina mihi structa ut coram vahisjactaret me nihil ad funeris sumptus contulisse,tde consilia jurispe-titi, quem hac de ire consultum ieram, de meo ære sumptus funeriserogavi et novemdialia sacra in tumulum intuli quam lautissimeatque apparatissime poteram, quo sacrilegium hoc ipsis exseinderem[h. e. quo eriperem ipsis hune prætextum hereditatis petendæ,quad in Ciranis funus erogassent sumptus; quo facto dearummanium religiones temeratæ fuissent, atque sacrilegium commissum,in officiant curandi funeris intrudentibus sese iis, qui, eum essent acognatione defuneti alicui, non passent non manibus ejus molestîesse, casque interturbare], et quo hi ne viderentur omnia, ego autemnihil impendisse viderer, sed perinde ego impenderem atque illifecissent.

14.1142 ferme sunt res gestes, et hæ causæ litium atque maie-stiarum inter nos coartarum: verum aliis quoque in rebus si naritis,judices, quanta sit hujus Dioclis cupiditas atque impudentia, nemovestrum sit futurus qui orationi meæ fidem deneget; Pauca so-lummodo mihi liceto ejus documenta commemorare. Tres erant

ego ’- î " ISÆÎ’

sorores, non eadem quidem patre eum ’ipso,’at eadem tamen matieeditæ : chas sorores Diocles hereditate a patre ipsis relicta fraudaviteo quad aŒrmavitlab ipsarum patre filium se atque heredemvbona-rumiesse scriptum in testamento, quad ille nullum seripsisset, etsic furatus est splendidam quæ ei ’nunc est substantiam. Eteum ejus rei causa mariti duarum de hie tribus sororibus in jureeum persequentes pecunias reposcerent, alterum quidem, majorisnatu sororis maritumyita’ laqueis icaptiosæ jurisprudentiæ forensisirretivit ut-t’ahdemdamnaretur atque infamie notaretur, ipse autemDiocles ab ista actione contumeliæ oblatæ exagitatus ei pœnasmillas unquam dedit: sororis autem alterius, ab illa secundæ [seumediæ], maritum par servum de media sustulit, quem servum exurbe clam exportavit et alia ablegavit [ne per ejus indieium tarimentis subjecti suum seeiusipatesceret], sceleris autem causam insarorem suam retorquebat; qua’impuritate atque immanitatem-aeum eam perculisset [ut illa perterrita desisteret ulteriore scelerisquæsitione atque ultione], factus tutor filii quem illa perempto pe-pererat, hune suum eisarore nepotem Diacles bonis omnibus denu-davit, fundos ei ademit uberes, eorumque locoralios in sala saxosositos dedit. Hæc a me*vera dici testari passunt hi testes; verum .vereor ne potentiam Dioclis reformidantes verum dicere nolint,quanquam alias cos novi libenter verum dieturos. Quodsi ergo hieitati parere atque testari recusent, alios exhibebanon minus probehæc’omnia tenentes. Cita tutmihi hos primas. i

TESTES.15. Homo itaque taml feroxt et violentus ut ipsas sorores suas

bonis paternis everteret, eo quad hujus ’ sceleris pœnasrillis millasdedit, cupiditatis atque audaciæ processit illuc nt-nunc in avi nostribonainvolatum eaque nabis ereptum eat; quad ut consequeretur,hune [competitorem’meum] promissa -- ut audio --duarum mina-rum mercede corruptum induxit ut mecum de hereditate nihiladeum attinente contenderet; quæ eontentio si exitum«nobis adver-sum sortiatur, in discrimen nos adducet, non substantiæ modo; sed iipsius adeonpatriæ amittendæ. A Nam sitv0s hujus mendaciis deceptieredatis si neganti matrem nostram civem fuisse, nos fratres pariterquoque cives non erimus,’ quippe post Euclidem Archontem nati.Videturne jam’vobiS’Dioeles’levem mihi litem movisse? Etïa’vo

quidem itemque patre nostra adhuc superstitibus vitio earebamus Iomni ; de jure civili nemo nabis controversiam -m’ovebat:f illisautem sublatis, tametsi hanc adeo causam vineamus,’ ignominiatamen hac laborabimus, quod’destatu civili mata nabis «fuisset-conftraversia per hune Orestem [furiasum]-quern dii-malei perdantyqui,quanquam mœchus in adulterio deprehensusideoque"pass’us«earsit

DE CIRONIS HEREDITATE. 391quæ mœchos in flagitio deprehensos pati mos.et fas est, nihilotamen idea magis ab insana illa sua libidine matrèsfamilias cor-rumpendi desistit, de quo qui eum norunt ejusque conscii suntflagitiorum testari possunt. Verum de moribus, quorum attigisseparum quid in præsentia satisjjhabeo, plura postmodum audietis,judices, eum actionem in hune ipsum Dioclem instituam: nuncautem-Jas etiam ,atque etiam «supplex rogo,,nalitis committereut eamihi injungatur contumelia, bonaabiavo relieta mihi ut eripiantur,sed succurrite mihi hoc discrimine circumsepto quoad quisquevestrum pro sua virili parte potest. Documenta satis eerta et va-lida babetis a me prolata, e testimoniis,-testium, e confessionibusmaneipiorum tormentissubjeetorum, ipsis denique a legibus, quibusenomnibusdiscatis et liberos nos esse filiæ Ciranis legitimæ atquegenuinæ, et ’nobisiideo patins hereditatem quam his’competere,

nepotes Ciranis simusr Memores itaque jurisjurandi, vi cujus. avobis Idicti -,sedfetis ad judieandùm, argumentorùmque. a nabis prola--torum, :legumquememares, pronuntiate hac in causa id quad justum

.eteæquumest, - j . -.1’6..Haudavideo quid amplius ,aerrre .debeaml: non enim.vide-mini idezullo eorum .quæidixi’adhuc» incerti esse faut idiminusi recta

tenue.” Cape tu testimonium .hocquodunnmadhuc superest,.etrecita; ipsis, :quomcertî fiant Dioclem huneialiquanda.inadulteria

deprensumzfuisse. l i

p I SÆ IDE ASTYPHILI HEREDITATE.

ARGUMENTUM.

Astyphîlus et ille quilhane orationem naira! francs ex eadem monumentsautem Astypbilo Cleon quidam illius eonsobrinns testamentum protulit, ne... illudin illius filium esse factum. Astyphili veto frater refellit testamentum ut notum.Statu-causa est conjecturalis.

" l. Urnnmus erat mihi, judices, frater Astyphil’us, cujus fuit be-reditas bran de qua. nunc. contenditur’: is eum exereitn missus adMitylenem eum dignitate præfecti diem ista in expeditiane obiitsupremum. Faciam nunc id quad facturum in contrajuramento re-cepi, baclestëplanmn faciam, hune Asityphilum neque aliquem: sibifilium adoptasse; neque douasse houa sua cuiquam, nequcïtestamen-tum aie scriptum reliquisset quapropter ahi nemini poursuit Astyrphili bona habere, quam mihi. Nam Cleon hic Astyphiiiconsohri-nus est, ita ut patres amborum fratres fuerint; quo fit ut Cleonisfilins, cujus filii sui ergo Cleon hic mecum contendit, Astyphilo apatre pro filio suffectus, Astyphili sit consobrini filins. Atqui Cie-fianis pater aliam in domum fuit emancipatus, qua in dama illi omnes[pater Cleonis puta, et Cleon ipse, eum filiis] adhuc sunt; qua decausa non contingunt Astyphilum vi leges eas a consanguinitateexcludentis. Conscii itaque ipsi sibi eum essent hac ex parte nul-lum sibi jus in Astyphilitbona esse, commenti sunt et subjecerunttestamentum id, quad ego me demonstraturum spero falsum esse,per quad eripere mihi atque extorquere conati Sunt bona fratris mei:et ut pridem speravit hic Cleon, ita adhucdum sperat, et tam firmi- rter sperat neminem alium præterquam se habiturum esse Astyphilibona, ut, quamprimum nuncius de morte Astyphili hue perfer’retur,quo tempore pater meus æger decubabat et ego in castris peregreagebam, hic Cleon in possessionem prædii ab Astyphilo relieti, et siquid adhuc aliud ei fuisset, immigrarit, caque omnia sui jactarit esse tfilii, vel antequam vos de successore’ in istam hereditatam decre-vissetis. Et nihilominus tamen, ut hue perlata sunt Astyphili assa,ille, qui se dudum pro adoptato ejus filio gesserat, neque spectatumexpoSuit Astyphili corpus neque humavit, sed amici Astyphili atquecommilitones, videntes patrem meum aggratantem, me autem urbe

DE ASTYPHILI HEREDITATE. 393.absentem, ipsi et proposuerunt et reliqua omnia justa peregeruntvpatremque meum adhuc ægrum ad tumulum Astyphili adduxeru-nt,certi marres Astyphili eum libenter atque gratanter esse admissuros.vHujus rei vobis familiares Astyphili testes præstaho, quippe qui reitum gestæ interfuerunt.

TESTES.

2. Astyphilum itaque a Cleone non esse humatum, neque ipseCleon infitiabitur, et hi testes vobis eonfirmarunt: ut autem ab ex-peditione militari redieram, cernens bos [Cleonem eum consortibus]possidere bona Astyphili eorumque fructus percipere, audiensqneipse e Cleane, eum diceret filium suum ab Astyphilo esse profilio adoptatum per testamentum, quod depositum esset penes [ma-tris meæ fratrem] Hieroclem Hephæstidam, statim ad hune Hiero-dem accedebam, bene quidem gnarus Hieroclem Cleoni imprimisfamiliarem esse, verumtamen baud opinans eum ausurum esse men-dadum de Astyphilo dicere, quasi egisset Astyphiius id quad nonagît, idque eo tempore dicere quo Astyphilus utpote vita defunctusjam non amplius posset Hieroclem mendacii coarguere, præsertimeum Hieroeîes meus una atqule Astyphili avunculus esset. Verum-enimvero Hierocles, o judices, nihil horum pensi habens, dei’testa-mérita a me interrogatus respondit id penes se esse depositum abipso Astyphi’l’o, in proeinctu stante, eum classe Mitylenam pratici-Scendi. Hieroclem hac ad me usum esse oratione quo certiores fiant

hi, recita tu ipsis hoc testimonium. i. TESTIMONIUM.3. Qua-niam igitur, o judices, nemo necessariarum Astyphili præ-

sto fuit e vita excedenti, egoque tum in urbe non fui eum assa ejushue referrentur, necesse mihi est ex horum ipsorum sermonibusfaisitatem hujus testamenti, quad ab Astyphilo scriptum et relictamesse commenti sunt, coarguere. Est nempe consentaneum Asty-philum non uni illi rei solummodo dedisse operam ut aliquem sibifilium adoptatum relinqueret, sed una hoc quoque aeturum fuisseut, quæ par testamentum constituerez ea firma et rata essent, et,quem sibi filium adscisceret, ut is quoque facultatibus suis potiro-..tur,ad arasque majorum accederet, iisque una sibique vite defunctojusta. et ritu vetusto consecnata faceret: credere par, est baudfugisse Astypbiium,tum eum maxime fore ut hæc-omnia sibi etevenirent et firme essent, si non sine neœssariarum consilia atqueœnscientiatestamentum conscriberet,sed adscitis patiusprimumquidem necessariis. tum» veto etiam phratoribus atque demotis, etdenique reliquorum familiarium tot maniera quot modo cogere pas,

3 n

.397; . ISÆIset; hoc enim facto futurum, sive quis ex titulo consanguinitntissive ex titulo legati hereditatem ejus peteret, ut is, si jus ementitumprætenderet,falsi quam facillime convinceretur. Atqui constat interomnes Astyphilum horum omnium nihil egisse, neque amicorum illa-rum,quos modo dicebam similibus in negotiis ad dandum consiliumatque ad testandum advocari; ullum adhibuisse, eum testamentumillud quad hi jactant scriberet, nisi quis forsitan ab bis subornatuset mercede obstrietus aiat se affaisse. Ego vero contra, quos ejus-modi rebus atque temporibus adesse dixi salera atque debere, illasomnes producam ad vos, judices, testimOnio sua confirmaturos quædixi vera esse omnia.

TESTES.

4. Forsitan igitur Cleon negabit æquum esse, ut sinatis penesvos ullum locum aut valorem esse argumentis a silentio ductis: de-rogabit auctoritatem omnem testibus negantibus sibi constate ab"Astyphilo scriptum unquam fuisse testamentum. Ego vero contracenseo in ejusmodi causa, ubi quæratur scripseritne ’Astyphilustestamentum necne, et filiumne sibi .adoptarit necne, testimoniumnostrorum testium, qui sunt Astyphili necessarii atque familiares,negantium se præsto fuisse Astyphila rem summi momenti agenti,mnlto validius esse debere quam testimonium bominum nulla ne-cessitudine eum Astyphilo conjunetorum, tametsi aiunt se inter-fuisse. Et ipsum adeo quoque Cieonem decebat, a judices,hominemstuitiliæ fama profecto non laborantem,cum filium ipsius Astyphilusadoptatum ejusque rei causa testamentum scriptum iret, quotquotnosset Astyphiliieonsanguineos in urbe tum præsentes, et aliosquascunque ullo modo vel leviter tantam Astyphilo notas caqueusas, cos omnes advocare, quo actui illi interessent. Nam profectonemo potuîsset Astyphilum impedire neque retinere quominus face-ret, si cui voluisset bona sua dona dare; et Cleoni multum profuissethoc argumentum, ab Astyphilo testamentum illud clam-non fuissescriptum. Præterea quoque, judices, si Astyphilns cansilium suurnde Cleonis filio sibi adoptando et de -testamento-seribenda celareomnes omnino voluisset, consentaneum erat illis in tabulis prorsusneminem testem scribi: quad si autem testes subseripsere, coqueconstat testamentum coram testibus scriptum esse, sed iis, non-quiAstyphila familiariter usi sunt, sed obviis quibusque et de triviocorreptis, qui æquum sit existimare testamentum illud vers scriptum-ab Astyphila fuisse? Nam ego equidem non»autumo quemquamesse, qui valens filium sibi adsciscere ita ineonsulto agat, ut aliosilli actai testes et auctores advocet, quam illas ipsos, quos pane serelicturus sit sacrorumque civiliumquejurium quibusipse olim usnssit sui loco participes. Neque pudori debet quisquam sibi ducere,

DE ASTYPHILI HEREDITATE. 395si testes adhibeat ejusmodi testamento quam plurimos, lege veniamcuique dante cuicunque velit bona sua delegandi.

5. Sed et tempus spectate, judices, que hi aiunt testamentumesse scriptum. In procinctu nempe scriptum aiunt esse expeditianis .Mityleneæ: quad si verum est, constat Astyphilum futurorum fuissepræscium. Quanquam enim sæpe versatus est in eastris (riamprimum quidem ad Corinthum, deinde in Thessalia, tum Thebanobella interfuit, denique quocunque locorum mitti copias cerneret, eoipse quoque profieiseebatur partes agens lochagi [seu centurionis]),nunquam tamen illorum temporum omnium testamentum condidit:in apparatu autem illius ad Mitylenam expeditionis eondidit, scilicetsi his auctoribus credimus; quæ expeditio non modo illi postremafuit, sed etiam in ea diem supremum obiit. Eceui jam vestrumomnium credibile videatur, qui Astyphilus toties in castra profi.ciscens testamentum nullum condidisset, tametsi sciret sibi perindein illis omnibus expeditionibus fatalem necessitatem imminere, eitum demum neque eitius sagacitatem mentis fuisse in prospiciendisrerum futuris eum eventu fortunæ tam consentaneam? nunquamantea de rerum suarum parte vel minima stans in procinctu consti-tuerat; jam vero voluntarius ibat in expeditionem, unde Ve] maxime

tapes ipsi erat, utpote voluntario, fore ut salvus inde domum rediret:qui probabile est et ei tum in mentem venisse max e portu soluturout scriberet testamentum, et fatale quoque fuiSse ut domum no

rediret? - i6. Verum adhuc lueulentiora d-abo, judices, argumenta, quæ cer-tiores vos reddant nil sinceri hosce eomminisci. Planum nempevobis faciam, bominum omnium Astyphilo nnum fuisse Cleoneminimicissimum; quad odium justis de causîs susceptum fuit tanturnut Astyphilus, si testamentum scribere voluisset, citius videatur ei’clausulam banc adjuncturus fuisse, ut eum Cleone ne sermones. qui-dem consereret cognatarum suorum quisquam, quam ut filium ejus(sibi filium adscivisset atque heredem scripsisset. Thudippus enimhujus Cleonis pater Astyphili patri mortem atrocitate verberum eon-scivisse dicitur, quæ verbera jurgio super hereditate cernenda interillas oborto pater Cleonis Astyphili patri inflixit: tam immaniterThudippus Euthycratem Astyphili patrem fertur tum eommulcasse,ut in morbum incideret Euthycrates a quo panois diebus post sub-latus est. .Vere hæc a me dici, passent quidem Arapheniorum per-imuiti testari qui tum temporis fundos arabant fundis horum fratrum,iEùt’hycratis atque Thudippi, finitimos; sed vereor ne vobis abs præ-

stare disertis verbis de re tanti momenti testantes minus passim.’Hierociesienim ipse, qui Astyphili testamentumpenes se ait depo-situm esse, quanquam vidit eum Euthycrates a fratre tam- sævitervapuiaret, nolitt tamen, id quad certissime novi, en testati, quæ si.

396 ’l S Æ!testetur, (idem omnem tabulis testamenti ejus, quad suæ fidei cre-ditum vult esse, ipse sit derogaturus. At nihilominus tamen cita tumihi Hieroclem, quo coram hoc judicum consessu sive aiat protestimonio sive juratus infitietur eorum quæ ego aio se nasse quic-quam verum esse.

TESTIMONIUM.

Probe scilicet noram, judices. ita esse eventurum ut evenit. Ejus-dem enim est hominis, et sa, quæ vers faeta norit,jurati infitiari, etquæ facta nusquam sint, ad ea jurejurando eonfirmanda mendacemlipngnam ofl’erre haud secus ac si non facta certo sciat faeta esse:aliam tamen vobis testem præstabo: animam agitans Euthyeratessevere necessariis interdixit, ne quem e Thudippo natorum ad tu-mulum suum sinerent accedere; de qua vobis testabitur ille, quiaviam Astyphili in matrimonio habet.

TESTIMONIUM.

.Astyphilus igitur, ex quo primum hæc ex hac [avisa marito] necnon. e reliquis necessariis accepisset statim a puera, quam primumsapera cœpit. nunquam verba eum Cleone commutavit, sed prinsquam id faceret mortem appetiit, nefas sibi ducens fore, si eum filinpatrie ejus eolloqueretur, qui pater tam piacularis facinoris in patternsuum commissi insimularetur. Testes ego nunc vobis exhibebo cos,qui conscii sunt Astyphilum quoad vixit simultates eum Cleoneexercuxisse.

TESTES.

7. Porto consentaneum erat, si quid festi dies agerentur, quotempera alii Athenienses inter se congredi atque coepulari salent,Astyphilum quoque pari modo par illas dies quibus ipse interesset,quoties nempe in urbe ageret neque in castris versaretur, alia eumnemine ad fana dearum ire quam eum Cleone, quippe cujus primummunicipaiis esset, deinde eonsobrinus, cujus denique filium ipse sibi.esset adoptaturus. Verum nunquam visus est Astyphilus Cleonemcomitatus in templa communionis ergo sacrorum, qua de ra muni-cipalium testimonia hic- scriba vobis præleget.

TESTIMONIUM.I 8. Quanquam igitur ita erga se mutuo animati essent Astyphilus

atque Cleon, postulat Cleon tamen nihilominus filium suum Astyphilibona habereiatqua tenere. v Quanquam Cleonem commemorare quidattinet? Ipse Hierocles, tametsi meus est avunculus, quemadmodumAstyphili quoque fuit, tam furiosum tamen in modum audax est, uttestamentum nunquam scriptum aiatab Astyphilo panes se depo-

DE ASTYPHI’LI HEREDITATE. 397

situm esse, idque pro genuino proferat. Atqui multis ornatus bene-ficiis, Hierocle, a patte mec Theophrasto, eum res tibi adhuc essetquam nunc est arctior, item ab Astyphilo, malam banc ambobusrefers gratiam: nam me quidem, qui tuæ sum sororis filins e Theo-phrasto, cui plurimum’debes, ea sorte is fraudatum quam leges mihitribuunt; de Astyphilo autem, qui fate suo defunctus te jam refu-tare naquit, mendacia abs te couficta spargis, per quæ contendis effi-cere, quantum in te quidem est, ut bomines Astyphilo infestissimibuna ejus sortiantur. Et ante quidem, o judices, quam contentiosuper hac hereditate in fora susciperetur, tametsi bene uosset Hie-rocles banc hereditatem alii nemini quam mihi competere,tamen adamicorum qui Astyphilo olim fuissent unumquemque viritim adibat,alium ex alia, eique venditabat Astyphili hereditatem, aiens, si quisse vellet in communionem sortis admittere, paratum se esse, quiAstyphili avunculus esset, aflirmare, panes se relictas esse scriptasab Astyphilo’testamenti tabulas, quibus ille scriptus esset heres.Hoc pacta nundinabatur Hierocles banc causam et ad banc here-ditatem petenddm permovere studebat bomines ab ea vel alienis-simos: et nihilominus tamen, posteaquam cum Cleone decidit atqueeum eofratris mei houa partitus est, fidem suis verbis adhiberi po-stulat. Hic homo mihi videtur vel jusjurandum ipsum, si quis de-ferat, libenter et nulla cunctatione dicturus. Et mihi quidem, quinecessarius ejus sim, vere facta quorum conscius est testati de-

- trectat; in mendaciis autem tuendis, quæ ipse novit mera mendaciaesse, operam vendit homini vel alienissimo et tabulas profert quaside rebus constitutis, quæ res constitutæ nunquam fuerunt: mnltoenim sibi magis Iexpedire censet, multoque in hoc acrius incum-bendum, ut rem augeat, quam ut ea tueatur officia quæ meæ debetconsanguinitati. Hieroclem autem circumcursitantem operam suamin proferendo testamento commentitio ’venditasse, si quis ipsum inpattern hereditatis adsciscere vellet, de eo testimonium illius ipsiusexhibebo ad quem eum ejusmodi sponsione adiit.

TESTIMONI UM.

Ecquo nomine jam, judices, oportebit eum appellari, qui sui com-pendii gratia de bomine mortuo tam falsa comminisci et jactaresustineat? Hieroclem autem ne Cleonî quidem gratuitam sed mer-cenariam præstitisse operam in proferendo testamento commentitio,documentum ejus rei haud contemnendum præstare poterit hocipsum testimonium. Hæc autem communicatis inter se consiliisadversus me maehinati sunt: existimat enim eorum unusquisque,de bonis Astyphili si quid decerpserit, id perinde se ex insperatopræterque maritum nnum præterque jus et fa: esse habiturum se sithesaurum in via publica jacentem rapetissez.

398 ISÆI9. Testamentum itaque hoc confictum esse, et Cleonem atqueHieroclem vos circumventum ire, quoad potui demonstratum dedi:jam vero hoc quoque docebo, etiamsi nulla Astyphilum necessitu-dine contingerem, mnlto tamen mihi jus esse validius atque præ-pollentius, quam bis est, Astyphili bona possidendi. TheOpbrastusenim pater meus matrem meam in domum suam inducens ab illiusfratre, hoc Hierocle, sibi desponsam, una eum ea Astyphilum quo-que domi suæ recepit tum temporis adhuc parvulum a priore suæuxoris marito procreatum: ab en inde temporejemper domi nostræaltus et versatus estAstyphilus, et a patre meo puerilibus artibusinnutritus. Ut autem ego natus fui eamque adeptus ætatem utcapere possem doctrinam, une cum Astyphilo eodem in ludo sumeruditus. Qua de re confirmans hoc testimonium cape tu mihi atquerecita, tum alterum istud magistrorum ad quorum ludos ambo nosnua itavimus.

TESTIMONIA.

Porro prædium illud quad ille a patte suo habebat, judices, patermeus et satis et arboribus plantatis excoluit effecitque ut duplopluris valeret quam primitus valuisset. Etiam bac de te vos hueadscendite, qui mihi testemini.

TESTES. tPostquam deinde Astyphilus scrutinio ætatis apud archontem tole-rata probatus dignus fuit habitus atque idoneus gerendæ suæ ipsiustutelæ, patrimonium a suo patte sibi relictum a meo traditumacce-pit salvum atque integrum rite le’gitimeque, ita ut Astyphilus ideonunquam cum patre meo questus sit. Postmodum sorOrem Asty-phili eadem patre cum ipso usam [b. e. Euthycrate] despondebatmeus pater ei vim, qui ei videbatur idoneus esse, et in reliquis quo-que partibus rei familiaris gubernandæ omnibus præsto ei fuit: quæomnia Astyphilus rata et accepta sibi babuit, existimans benevo-lentiæ, qua pater meus se amplecteretur, satis perspicuum cepisse .documentum en quad pater meus se a puera inde educasset domisuæ et in sinu suc. Ilia vero de filiæ Euthycratis desponsatione apatte men facta hi qui conscii Sunt vobis testabuntur.

TESTES .

Deorum porro ad fana quotiespater meus iret,.Astyphilum quoqueV adhuc puerum une. mecum adduxit: etiam in thiasos [vel collegia]

Herculis eum introduxit, quo participaretillam communionem; cuvjus rei testes vobis sunto bi thiasotæ [seu coepulones]. a

..f...v

DE ASTYPHILI HEREDITATE. 399

Testes.. 10. Ego veto ipse quo erga fratrem animo fuerim et qualem me

ergo. eum gesserim, id jam spectate, judices. Primum quidemeademin domo eum illo qeducatus adolevi, deinde sim-ultates eumeo nunquam exercui, sed mutila nos caritate amplectebamur; idquod amici atque necessarii nostri omnes norunt, quos vobis testesexhibebo, jussos hune in suggestum adscendere.

- l I l TESTES.Il. Jam interrogo vos, judices, videturne vobis Astyphilus, qui

Cieonem ita odisset, meaque a patte tantis esset me-ritis obstrietus,unquam commissurus fuisse ut inimicorum suorum cujusquam filiumsibi filium arrogaret eique buna sua delegaret, eoque. sospitatoressucs easdemque proximos necessarios jure debito fraudant? Mihiequidem profecto non videtur Astypbiius tantum nefas commissurusfuisse, etiamsi decies Hierocles aiat testamentum penes se esse abAstyphilo scriptum: ego contra aio, tum propterea quod Asty-phili frater sim, tum quad Astyphilus alias quoque mihi fueritamicissimus atque conjunctissimus, hereditatem Astyphili majorijure mihi competere, quam Cleonis filio; nain bos cette non decebatpattern aliam bonorum Astyphili aut eum eo necessitudinem sibiarrogere, qui tam infesto erga eum fuissent animo eum adhuc superaesset, et ossa defuncti legere justaque ei facere nil curarint, sedprins in ejus bona invoiarint, quam religioni manium satisfecissent.Et nunc petunt Astyphili hereditatem, non solum ex titulo præteusædonationis factæ peut testamentum a se subjectum, sed etiam extitulo cognationis, Cleonem aientes Astyphili consobrinum esse aparte patris Un e. amborum patres fratres fuisse]. Verum bauddecet vos, judices, ad cognationem ab eo proditam attendere: nemoenim fuit unquam qui, eum esset e domo patris sui alienam in do-mum emancipatus, hereditatem illius domus adisiset unde essetemancipatus, nisi postquam ex formula juris in illam suam p’rimige-niam domum redisset. Atqui bi [necessarii Astyphili] bene gnariCleonis fiiium ab Astyphilo unquam fuisse adoptatum, fiiio broieCleonis nunquam portionem extoru’m [in Apaturiis] contribuerunt,tametsi sæpius venienti particuia’mï suam ab iis [ut cognatis] flagi- -tatum; Cape tu mihi hoc quoque testimonium bac. de re confirma-.turum.

’ TESTIMONIUM.

12. Jam diligenter pensitatis in utramque pattern momentis pro-nuntiate, judices, de nostrum unoquoque sententiam ex iis ipsis quæunusquisque in contrajuramento a se præstito aflirmavit. Cleon

400 ISÆB DE ASTYPHILI HEREDITATE.

nimirum filium ait suum ab Astyphilo esse adoptatum beredemquebonorum dictum: ego veto merum hoc aio esse mendacium, mihi-que soli bona Astyphili omniatcompetere, qui eum ejus frater: idquod etiam hi [Cleon et ejus consortes] norunt. Adoptationemillam itaque, viri, ratam sententia vestra, quæso, ne facile, quamfacere Astyphilo adhuc superstiti ne in mentem quidem venoit; sedoperam date, quas ieges ipsi vosmet curastis bnic civitati præscri-bandas atque tuemini, ut eæ mihi quoque ratæ sint atque vaiidæ:nam e legum præscripto banc ego mihi arrogo hereditatem, obte-storque vos, quæ est obtestatio omnium justissima atque sanctis-sima, ut heredem me bonorum fratris constituatis. Demonstra-tum enim vobis dediv Astyphilum houa sua nemini legasse, etquæcunque aflirmavi, eorum omnium testes exhibui auctores gravesatque idoneqs. Quapropter tuemini me atque succurrite mihi peri-clitanti: facundia si Cleon mihi præstat, facite ne quid ei hæc fa-cundia prosit, a legibus et ab æquo jure deserta: vosmet ipsosrerum omnium arbitros constituite. Nam 0b hoc ipsum in tribuna-lia congredimini, quo ferocibus atque audacibus impudentia ne quid iprosit, sed indisertiores quoque de jure contendere audeant, probegnari alii nullivrei quam æquo juri æqua lance dispensando vosanimum attendere. Mecum itaque, judices, estote, quæso, con-»siderantes,quot et quanta sitis maïa creaturi, si secundum Cleonemlitem dederitis ab eo delusi. Primum enim id facientes eiiiciatisut, qui Astyphilo adhuc superstiti infestissimi fuerunt et quos illeomnium dirissime abborrebat, bi ad tumulos ejusque majorumqueaccedam; et sacra participent quorum ille quondam .consors fuit:deinde mandata Eutbycratis, patris Astyphili, irrita faciatis, quæAstyphilus prins mortuus est quam migraret: denique defunctoAstyphilo banc inuratis maculam, ut stultitiæ eum damnatis, di-gnumque declaretis sententia vestra quem bomines omnes furiosumaxant fuisse. Ejus enim filium si sibi adoptarit qui patri suc fuis-set inimicissimus, ecqui faciat quominus audientium cuique desi-puisse videatur aut mentem babuisse malis berbis fascinatam? Tan-dem me quoque, viri, qui eadem in domopeademque disciplina qua rAstyphilus sim educatus ejusque sim frater, patiamini bonis fratriea Cleone spoliati. Quare vos etiam atque etiam rogo, judices,-eiquesupplicoilitem tut secundum me quoquomodo detis. Ita enim tumAstyphilo gratificabimini tum a me quoque injuriam arcebitisT

I S Æ I

DE ARISTARCHI HEREDITATE.

ARGUMENTUM.

Aristarchus quidam filiorum quatuor pater, Cyronidis et Democharis et matrisbanc orationem babentis et aliæ puellæ, adhuc vivens hune Cyronidern in heredita-tem avi materni Xenæneti adoptavit, reliquos vero fiiios ipse sibi heredes reliquit.Postes Demochares sine filiis mortuus est, et filia ejus unica et ipsa quoque sineliberis :’ universa itaque hereditas juste in matrem recidît banc orationem recitantis.Et hæc sic se habent: post Aristarcbi vero mortem Aristompenes, ejus frater secun-dumqug ieges filiorum fratrie tutor factas, fiiiam suam Cyronidi Aristarchi adoptivoconjunxit, hereditatem Aristarcbi illi acquirere promittens. Quod et præstitit: filinnamque Cyronidi nato primum puera nomen avi imponunt, Aristarchum nominantes,deinde eum in avi domum adoptaverunt tanquam illo-hoc jubente, et idem Aristo-nienes illi totem hereditatem avi tradidit. Illo vero mortuo eum adhuc puer esset,Xenænetum fratrem proprium secundum testamentum heredem instituit. His itafactis, et Xenæneto Aristarchi senioris bona possidente, filins filiæ Aristarcbi senioris,litem illi intendit, dicens se unicum heredem bonorum Aristarchi senioris esse. Cy-ronides enim (dicit) adoptatus est: pater vero, eum filium ligitimnm Democharembaberet, filium sibi adoptare non potuib: Demochares vero cum minor’esset, nequepotuit filiumradoptare ; sed neque illa alia filia ejus quæ antea mortua est. Rireque,»cum non secundum loges (inquit) junioiis Aristarchi adoptio fa’cta. sit, jriniorisAristarcbi testamentum non est validum : quo namque pacto alteri tradere potuissetca, quæ ipse injuste possederat? Sublato itaque testamento hereditas jure in bancorationem recitantem transit, cum’fiiius legitimæ Aristarcbi senioris fiiiæ sit. Argu-mentum tale est, causa: autem status negotialis et scriptis constans: quæritur enim

a au: tale testamentum vnlidum esse oporteat, et quisnam eorum qui). contendun’f ju-stiora dicat.

l. VÈLLEM equidem, judices, quemadmodum Xenocrates hicdiserte novit atque c’onfidenter mendacia jacta’re’,,ita me quoque

facundum esse ut coram vobis veritatem hausse meæ eum fiducie;et linguæ libertate atque volubilitate enarrare vobisque approbarepossem: hoc enim si mihi’ daturn sit’,’ confido statim vobis iiquidum

fure, utrum nos ad bujus sortis petitionem par n’efas accedamus, sebi fadve’rsarii’ nustri] buna dudum per’ nefas rapta’ et adliuc poss’eissa

diutiusretin’ere légitimosque écroui dominas excluderercdntendhnr.’

JauîIVero non æquo s’umus loco Constituti, judices. Nm bi quidemet fieundia’pblibnt’et amicitiis’ fidun’t’,quas sibi cumparare mutas;

que nouant et parentes, ut vel pro aliis quoque pér’s’aèpe in judiciis

contendant: ego me tantuin absum ut alienam’t causam aussi

3 r ’

402 lSÆlunquam egerim, ut potins ne pro memet ipso quidem causam ullam,non modo publicain, sed ne privatam quidem dixerim; quapropteræquum sit magnam mihi veniam apud vos esse paratam.

2. Nam propterea, judices, quod ab bis jus mihi debitam exigerenequeo, coactus fui in examine matrem meam profiteri sororemAristarchi, atque sic nomen ejus a scriba publicas in tabulas referri:nihilo tamen ideo causa hæc vobis erit ad disceptandum impeditior,sed hoc nunc e legibus vobis est definiendum, utrum Aristarcbo juset facultas fuerit huic [Xenocrati juniori, filin Cyronidis] bona le-gandi, et utrum hæc bona Aristarchi fuerint au aliena et ab ipsopar nefas usurpata. Æquum est, judices, ante omnia hoc de capiteconstitui: nam lex quidem facultatem cuique dat bona sua cuicun-que velit legandi, sed sua, non item aliena; nam alienorum lexhominem nullum facit arbitrum. Quodsi ergo me secundis auribusaudire velitis, ante omnia vos hoc de loco certiores faciam: nitar-que vos docere hereditatem banc a principia non horum fuisse [qui-buscum nunc super ea contendo], sed fuisse matris meæ a patteipsi relictam; deinde Aristarcbum eam nulla lege addiceute, sedlegibus omnibus invitis atque rèclamantibus, eripuisse, coque enor-mem injuriam et reliquis nostris necessariis et imprimis matri meæobtulisse. Unde autem vos rem liquidissime percepturi videmini,inde ego quoque docendi sumam exordium.

3. Aristarcbus quidam erat, judices, Sypalletius; qui XenænetiAcharnensis filiam eum domum duxisset, ex. ea quatuor liberossuscepit, Cyronidem et Democharem, cum duabus filiabus, quarumaltera fuit mater mea. , Cyronides, qui pater est hujus [Xénæneti]et alterius [Aristarcbi] qui sortein banc per nefas occupaverat, aliamin domum emancipatus est; quo factum est, ut jus omne in banchereditatem amiserit: Demochares itaque factus est beres patri-monii Aristarcho, qui pater horum quatuor liberorum erat, vitadefuncto. Quoniam vero Demochares adhuc infans moriebatur,necnon altera soror, sola relicta fuit mea mater universæ beressubstantiæ; sed sic, ut controversum esset, quis eam in matrimoniobabere et ad liberos ex ea procreandos avitam hereditatem trans-,ferre deberet. Ad hune modum a principio sors hæc universæ). dejure meæ matris erat: verum, eum oportuisset, proximum cogna.-tum eam in matrimonio babere unaque eum ea tuendam adipiscipatrimonium ejus, injuriam accepit mater mea, judices, atrocissi-main atque indignissimam. ’Erat nempe matri meæ patruus Aristo- . »menas, frater illius Aristarchi: huic Aristomeni-cum et filins essetuna .cumlfilia, potoissetque ideo’ sive ipse sibi babere sui fratrisfiliarn heredem, sive filio suo eam collocare atque Àprovidereut illifiliosuo illa sua neptis per judicum sententiam legitime adjudicare;tut, neutrum horum fecit, sed filiam suam Cyronidi despondit,lunai-

DE ARISTARCHI HEREDITATE. 403que ei buna addidit quorum jus nemini competebat præterquammatri meæ: ex illa Aristomenis filia et Cyronide nati sunt bic Xe-nænetus adhuc superstes ’et Aristarcbus vita defunctus. Hæc estinjuria, judices, nabis data, et hoc pacta fraudatus sum hereditate.Post id factum Aristomenes matrem meam meo patri collocat.Cyronide postmodum vita’defuncto, Xenæneti hujus fratrem Ari-starcbum in sortem matri meæ debitam immittunt: id quad præterjus et fas esse factum multis ego magnisque documentis evictumdabo. . Sed ante omnia testes producam confirmaturos Cyronideine dama patris sui Aristarchi in domum Xenæneti [qui ei avus ma-ternus erat] emancipatum fuisse, in ,eaque dama Xenæneti diemsupremum obisse; deinde Aristarcbum [majorem], a quo profectasors hæc est super qua nunc contenditur, prins e rebus bumanisexcessisse quam Democharem, quo hereditas ejus ad hune Demo-charem devenit; verum bic Demochares adhuc puer decessit, necnon altera soror, quo factum ut tata sors in jus matris meæ deve-nerit. Harum itaque rerum cita tu mihi testes.

TESTES.Sors igitur istæc, de qua nunc agitur, hoc pacta nostra erat, judices:Cyronide in domum Xenæneti emancipato, Aristarcho autem patreDemocharis vita defuncto et sic ad Democharem devoluta ejushereditate, hoc ipso autem Demochare denique exstincto, cujusexcessu devenit hereditas ad matrem meam, ut solam relictamDemocharis sarorem.

4. Quoniam veroibi ultra modumimpudentes surit, o judices, etcontra jus et fas bona [in controversiam adducta] tenere conten-

«dunt, docendi mihi estis legibus prorsus omnibus repugnantibusAristarchum [minorem] in illius [majoris] phratoras inductum fuisse:de quo ubi certi fueritis facti, liquidum vobis protinus erit babentibona titulo haud legitimo non licuisse iisdem de bonis per testa-mentum constituere. Arbitror itaque vos cunctos, viri, bac nasse,’delegationum atque adoptationum per testamentum factarum eassolummodo legitimas atque probabiles esse, quæ ab ipsis deleganti-bus houa sua atque adoptantibus [non autem eorum loco atquebomine ab aliis] factæ sint; uam aliter neque legare boua neque:pro filio adoptare licet.- Sive igitur dicet aliquis Aristarcbum’[seniorem] de bonis suis per testamentum constituisse, aflirmabitis veritati repugnantia; alius enim erat Aristarcbo filins legitime.natus Demochares, quo fit ut neque voluisse videatur Aristarcbusin fraudem hujus filii sui testamentum condere neque etiamsi vo--luerit potuerit alii cuipiam boua sua delegar’e legibus id vetantibus:sin autem Aristarcba[seniare] defuncto a Demochare aiat aliquiseum [Aristarcbum juniorem] in locum filii adoptatum esse, etiam

404 lSÆlhac mentietur. Demochares enim adhuc puer decessit, et pueranegatum est de bonis suis per testamentum constituerez leur enimvetat, disertis verbis bis ediceps; Puero ne liceto eum quoquamcontrabere neque mulieri ultra singulos medimuos frumenti. Atquitestes exhibiti vobis confirmaruut Aristarchum [seniorem] apte De.mocharem rebus bumanis excessisse, et hume aliquanto post pastrem z quapropter vel secundum ipsum eorum testamentum, siquodscripsisseut, buic Aristarcho jus in istorum houa nullum eompeœret.Recita tu mihi leges,.utrique eorum [tam patri quam filio] poterstatem de bonis suis constituendi deuegantes.

LEGES.

Atqui, judices, non poterat Cyronides in Aristarehi [senioris] berreditatem Aristarcbum juniorem immittere et hune illi filium suf-ficere; licebat illi [Cyronidi] quidem, relicto in Xenæneti dama filiogenuina, in domum paternam redire, aliquem autem ex dama Xenæ-neti in eam unde excesserat inferre quæ lex permittebat non est:aut si aiant, aperte mentientur. Et etiam hune ab illo fuisse ado-ptatum si dicant, tamen nullam poterunt proferre legem, ejus reiveniam ipsi dantem: verumenimvero non aiunt quidem istæc, atex ipsis tamen eorum causationibus atque prætensionibus, quasrevera jactant, adhuc dilucidius vobis constabit eoslbona, quæ dejure matris meæ sunt, invitis legibus et summum per flagitiumusurpare atque retinere.

5. F ingamus, judices, alterutrum matrem meam in matrimoniobabuisse, sive Aristomenem sive filium ejus Apollodorum: nam illisduabus competebat de jure a judicibus veniam ejus domum ducendæpetere, atque operam dare ut ea sibi a judicibus adjudicaretur.Quid tum? Ne bis ipsis quidem licuisset matris meæ buna aliidonare de iisve. pro arbitratu sua constituera; lex enim non sinit,interdisens bonorum mulieris, cui potestas hereditatis sit, arbitrumquenquam aliurn esse, præterquam filins ejus secundum a pubertateannum egressos : mirum itaque sit, si cui marito matris meæ, siveis Aristomenes sive Apollodorus fuisset, non licuisset de bonis rua--tris pro lubitu disponere, eidem tamen liceret, ubi eam alii in matrir-monium elocasset, in ejus houa filium suum pro adoptato immittere.Res atrax utique ea foret atque indigna! Et ne patri quidem matrismeæ licuisset, si prole mascula earuisset, in fraudeur filiæ testamen-tum facere; le! enim Sic edicit, si cui patri mares nulli sint, ei licerebuna sua cui velit legare, dummodo is cui leget filiam quoque ejusin matrimonium ducat; alii autem, qui neque pater sit, neque di-gnarn babuerit quam in matrimonium rincerai, sed solummodo conv-sabrinus sit, licebit filium suam contra omne jus et fas in ejus bonsimmittere? et hæc si acta rata et legitima arum? Eecui vestrum

’ DE ARISTARCHI HEREDITATE. 405

omnium istæc probabuntur? Ego equidem hoc certissime teneoneque Xenænetum neque talium quanquam docere passe hereditatembanc ad matrem meam nil quicquam pertinere, quam ei frater Deemochares reliquit: quodsi tamen nihilominus contra audeant biscere,jubete illos et legem illam edere secundum quam facta sit Aristar.chi [junioris] adoptatio, et eum nominare qui adoptavit. Æquumenim id est. Atqui probe novi eos non facturas neque passe facere.

6. De bis itaque, quad hereditas hæc -matri meæ de jure com.petat et a principia inde ejus fuerit, et quad mater mea per summumnefas ejus usucapions ab bis exclusa sit, arbitror me satis disputasseatque planam evictamque rem dedisse, tum par sa quæ disputav-itum per affirmationes testium et denique par legum sanctionne.Verum bi ipsi [adversarii mei] sibi conscii suut a se bona hæc p’ernefas teneri, et injustitia ipsis sua tam est liquida et perspicua ut,tutum non arbitrantes se solo illo uiti argumenta quad Aristarcbuslegitime adaptatus sit, etiam adhuc aliud sibi præsidium circum-spieiant, patrem scilicet aiunt suum hujus hereditatis ergo muletamin faro irrogatam de peculio sua dependisse; quo perfugio hocnempe quæiunt ut, si satis firmum præsidium in adoptatione Ari-starchi minus sit neque hactenus videantur buna nostra jure optimatenere, saltim tamen ex altero illo titulo æris depensi jus aliqualehereditatem illam pro arrha quasi retinendi ipsis accessisse videatur. hEgo vero, judices, etiam hoc eos mentiri, planum vobis faciam.Nam si sors hæc ære aliena oppressa fuisset, quam aiunt fuisse,non hi profecto pro illa sorte luissent de suo-- neque enim eom-petebat hoc ipsis, sed illis quibus jus et potestas erat matrem meam,ut virgiuem heredem factam, sibi in matrimonium deposcendi,ejusque adjudicationem a judicibus impetrandi; bos oportebat dealieno ære reluendo providere --, neque profecto Aristarcbum inejusmodi sortem obæratam immisissent, a qua emolumentum quidemablaturi erant nullum, damna autem ingentia. Alii quidem, quibusres domestiea pessum ierit, operam dant ut liberi sui alienas in damasemancipentur, ut exsortes infamiæ fiant’ejus qua patres perculsifuissent: hi autem, scilicet, in substantiam obæratam ultra semetingerunt, ut non solum alienis debitis satisfaciaut, sed etiam houaipsi sua perdant. Alla omnia. Nolite credere, judices. Nugæhæ sunt et præstigiæ. Sors hæc æris alieni erat exsors et soli matrimesa de jure competebat: hi autem, a cupiditate sua stimulatinummos et opes coacervare gestiente, hæc omnia sibi commenti etmachinati sunt quo matrem meam jure bouisque suis defraudarent.

7. Erit forsitan in numero vestro, judices, qui miretur, cur bonisnostris per-tam longinquum temporis Spatium exclusi tacuerimus etnunc demum sa postulatum veniamus. Ego vero æquum baudcenseo esse nos idea causa cadere aut jura nabis nostra imminui,

406 lSÆlquad ea exsequi ad hoc diei aut non potuerimus aut insuper babue-Irimus- non enim hoc in censum venit, quam diu passus sis juratua interquieseere, sed bec agitur, æquum ne sit id quad tu postulesnecne -- : verum enim vero, ne hujus quidem cessationis causanabis deest, sed habemus allegare idoneam. Pater nempe meus salegelsibi desponderi matrem meam passus fuerat, ut contentus essetdote illi addenda, ipsam hereditatem ne peteret; sed illam ipsamdotem nulle pacta poterat ab illis redigere, qui hereditatis hujusemolumenta pereipiebant: quamvis enim mater eum sæpius stimu-laret ut ab iis repetitum iret, bi tamen, quoties pater hujus rei men-.tionem ad se faceret, minabantur se nxorem ipsius ut filiam heredem.in jure sibi esse postulaturos, si. nollet eam sub conditione, dotisbabere. Pater itaque, ne matre privaretur, sivit eos bonorum usumfructum percipere, etiam si duplo ampliora fuissent. Hane ab eau-sam pater tamxdiu cessavit uxoris jura in faro prosequi : postmodumintervenit bellum Corintbiacum, in que egoque paterque militavimusnecessario; quo factum est ut utrique nostrum pœnas ab bis meritasrepetere negaturn esset. Pace. autem restituta hoc mihi contigitinfortunium, ut ærarius fierem reipublicæ; quapropter eum bis injure agere. non licebat. Habuimus itaque, ut nunc videtis, causasnostræ cessationis legitimas. Nunc autem tandem aliquando justumet opportunum est hune [Xenænetum] dicere, quisnam ei banc bere-ditatem legarit, et quarum legum ex auctoritate in collegium phra-torum [Aristarcbi] inductus sit, et cur mater mea non fuerit filiaiapatre eum hereditate relicta. Hæc enim sunt illa capita de quibus.vos oportet, judices,. pronuntiare. non tempore moveri, si forte nosaliquanto serins jura nostra exsequimur. Sin autem ad illa tria ca-pita, in quibus cantroversiæ carda vertitur, respondere, et, quæ de-monstrari postulo, en demonstrata dare nequeant, jure merito vospronuntietis, judices, hereditatem nostram esse. .

8. .Probe autem novi, quæ postula, ea præstare negatum bis esse;difficile enim est legum edictis et æquo juri repuguare : at verba dedefuncto [Aristarcho juniore] facient, oratione ad ciendam compo-.sita miserationem, quam fortis vir et quam in bella acer et strenuus"occubuerit, et quam sit æquum ab eo per testamentum constitutarata et firma esse. Ego vero, judices, tum ipsemet aio testamentumessedebere ratum et validum illud, quo quis de bonis suis consti-.tuerit; tum rursus nego debere illorum baberi rationem testamen-.torum, quibus aliena houa dilargiri qui scribant præsumant. Negro-huic testamentorum generi perinde vim ullam atque auctoritatemesse, atque est alteri illi priori generi. Jam hæc bereditasde quanunc agitur, ut nunc paret, non horum, sed nostra-est. Quod siergo ad banc latebram excusationis receptum babuerit [Xenænetus].testiumque. auctoritate planum facial; Aristarehum testamentum re-

DE ARISTARCHI HEREDITATE. 407liquisse quo ipse sit beres bonorum Aristarchi [senioris] scriptus,

jubete eum docere Aristarcho disponendi potestatem fuisse eumquede bonis quæ ipsius propria et legitime parte essent disposuisse. Idenim justum et æquum est. Grave enim foret neque ferendum, siCyronides et hi ex eo nati non solum Xenæneti [senioris] domumbabeant [b. e. substantiam] quatuor talentis et ultra æstimatam, sedbanc Aristarchi quoque ceu mantissam aufferant: ego vero matrismeæ hereditatem adire prohibear, quam in hereditatem matri meæjus est optimüm atque luculentissimum quippe quæ sit ab eadempatre oriunda unde sunt Cyronides et ab eo nati, præsertim eumdocere .bi nequeant, a quonam acceperint istæc quæ tam diu usur-pant bona. ’ Atqui, judices, quemadmodum par est orta de’fuudiscontroversia possessorem illorum fundorum demonstrare sive eum aque illas oppignèratds babeatqsive eum a quo emerit, aut, alterutrumni fecerit, pati fundas judicum sententia sibi abjudicari et causasecadere, ita bos quoque decebat ex aliquo horum titulorum istæcbona sibi a judicibus adjudicanda curare, non autem indicta causaet nondum adeo in forum delata filiam Aristarchi, quæ mea materest, e bonis paternis expellere. Verumenimvero Xenæneto satisnon est, judices, Aristomenis substantiam scelerata prodigalitate innefandos puerorum amores exhausisse, verum banc quoque Ari-starcbi substantiam ut pari eum dedecore prodigat se decere-censet.-Ego vero, judices, boneste nunquam non Apudieeque atque frugaliterivixi, ex angusta re familiari sorores tamen elocavi eum dotibusquaseis addere facultates sinebant, modestum atque temperantem meZsemper exhibui, imperata exsequor, in castris stipendia facia; quo-trum in compensationem, ut civis frugi atque probabilis, postula voshoc mihi jus concedere, utmatris meæ substantiam mihi par vim etnefas eripi ne sinatis. Demonstravi enim Cyronidem, qui horum[adversariorum meorum] pater est, ex Aristarchi-patris sui damafuisse emancipatum in eamque non redisse, tum demonstravi patremCyronidis atque matris meæ hereditatem suam alteri filio Demo-chari reliquisse, illoque Demochare sine» prole defuncto’beredi-tatem . ejus ad sarorem, quæ est mea mater, jure optima fuissedevolutam.

’ ISÆIDE HAGNIÆ HEREDITATE.

m.-ARGUMENTUM.

Hagnîas quidam fines ultos habebat, Theopompum et fratrem ejus Stratocle!!!et Stratium et Eubulidem, hic jam moriturus sibi filiam adoptavit, in testamentomandans, si quid humanîtus filiæ accideret, ut hereditas ad Glauconem, fratmmsuum ex matte transiret. Postea eo mortuo, filia postquam hereditatem accepisset,obiit. Mortuo et Eubulide, ejusdem Enbulidîs filin jure eum Glaucone certansfiwultatibus potita est. Pbstea mortuo Stratocle et Stratio soins Theopompus eumilhlitemegît, et hereditatem consecutus est. Cam illo-Stratoclis fratris filins litembabuit, eum en vicissim Cujusdam tutorîs filins, dicens hereditatem æqunliœr dividiinter Theopompum et filium fratris ejus convenire. Status causæ negotialis.

1;. Imams idea recitavi, judices, quoniam [adversariusï per’primam eanum. asseverah puero [Stratoclis’ filio] semissem bono-rum ab Hagnia relictarum competere, in quo veritatem haudbabel: sibi consentientem. Haguias enim frater nobis non erat;lez.- autem: fila; quæ de bonis. a fiacre r’elictisr constituit, primumillis firatuibus: atque fratrum liberis. adjudicat bona, qui fratresab eadem) pattue: moereasüi sinu atque’ defunctus: hic enim prim’US’

est antique proximum consanguin’itaüs a; defuncto gradus. Sinautem: neququ futures adsint neque fratrum liberi, lex sorores eau:manique liberos ad: hereditatem adeundam arcessit, quibus’som-ribus.idem pater eum defuncto fuerit communis. Deficîentibm Bisquoque, tum demnm lex tertio. gradui consanguinitàtîs flribuit’prohximitateml [:h. e; jus in: juta et bona defuneti ex titan) consanguini:tamis ,succedendi], cunsobxtînis putav ex: parte patriS’ [15; e, liberis.

eorum patrum, qui; patres: fuerint flaflas) illîus patris, ar que pro: ucreatus fuît defunctus, cujus hereditas vacuata est] et horum con-sobrinorum liberis, non ulterius. Sin autem hic quoque gradusconsanguinitatis defecerint, rursus redit legislator ad principiumgeneris, et arbitres bonorum relictarum facit defuncti consobrinos aparte materna, eodem ordine quem modo in consanguineis paternisrecensui, ut scilicet heredes defuncti fiant fratres eum liberis, tumsorores eum liberis, qui fratres et quæ sorores eadem quidem matteverum diverso patre fuissent usi usæve, et tandem si qui et-si quæsupersint ejusmodi matris fratresve sororesve aut eorum earumveliberi. Propînquitates haèce solas dat legislator [b. e.’ admittit

DE HAGNIÆ: HEREDITATE. 409musque vult esse]; verbis ille quidem mens brevioribus merotundioribus quam ego; verum id, quod dico, voluit. Pueroautem huic ex horum omnium quos commemoravi titulorum nuiloest eum Hagniaipmpinquitas, sed est extra ejus cognationem. Quoautem certiusvatque liquidius intelligatis eam rem de qua judiciumestis laturi, dicito hic Eadversarius meus] omissis omnibus verborumembagibus quodnam nomen eorum omnium nominum quæ comme-moravi paulo ante huic puera conveniat, quo deprehendatur eumdefuncto, unde hereditas profecta est, conjunctns in sanguine esse:quad si vel ex uno quopiam horum titulorum appareat defunctumab. hoc puero- contingi, lubensc ego ipsi de semisse hereditatis dleceùdam. Sin, autem prorsus nullum allegare. poteris, ecqui non tenea-tur com-ictus hoc agi, ne commentikiis causationibus me vexes arqueexagitet, vos autem, quæ est a legibus abhorrens audacia, decipiat?Jsubebo igitur eum, hoc in tribunal adscendere atque sie-interrogabo,formula. legis ante prælecta: hoc enim pacto inteliirgetis optime,mum puerohuic ulla pars hereditatis abyHag-nia reliotæ ullo tituloenmpetat,fnec ne. Cape turpitaque [scriba] bas lege’s, quas illis[judicibus] prælegas: tu autem [qui adversus me certas] hue adrespondendum mihi adscende; nam linguævvolubilitate polies cavil-ladanumqueatque conclusiuncularum tuarum ludibriis perturbareatque perplexes reddere mentes bominum legumque depravareisen-

banian) nosti. I -LEGES.Insiste. VEgo vero-te [mi adversari] interrogabo.. Puer hic’est’nefrater» Hagniæ? an est e frette nepos? am en? sorore nepos? amconsobrinus sine empatte materna sive est paterna? Quodnam huicnomen nnum competit eorum nominum romniumgnquibus lex pro-pinquitatem attribuit? Nolim idia te mihi:objectani,rpuerum1 hunemeum esse nepotem e:sor0re. Nunc enim non de meæ agitur lierez.ditam, qui adhucdum in vivis, supersum. Sin, autem: ego decessis-sem, atque. hic puer, pa’rtem-bonorum meorum. in jure petens;internegairetm!’ cujasesset, tum conveniret-eum .respondere se meumessor-ure nepotem esse. Jam, veto ais- puero’r semissem hereditatisflegmes competere-z atqui hoc aiens debes indicare quo gradu co-gnationishicilliumvoontingat. Nomen, amabo,’ his [judicibusIelo-quem.

2.. Percipitis vocem: adversarii: essai de cagnatione mutam, quialia omnia patins respondet quam id quad. interrogatur et quad vosdocendi estim. Atqui’cuî causa justa. et æqua- cœpta 811M, eumbaudoomenit hæsixane, seul statim sine cunetatione expedité’pro-loqui, haquebute solummodo,,sed etiam, jurejuwn’do affirmait gene.risquesæse’editifitouimonia: pmstare, quoicertiorem- e? me"! «ibis

3 G

410 , i ISÆIbeatis. Jam vero,,quibus in rebus. interrogatus haudvrespondit,testes nullos produit, jusjurandum non .dixit,.legem nullam alle-gavit, in iis sperat vos iidem sibi habituros aienti quæ vult, vos quijurejurando spoponderitis e præcepto legum sententiam vos dictu-ros, et sic e titulo eîaayyeÀiaç hujus qua me denunciavit me con-demnaturos: tain impurus tain flagitiosus et impudens homo est.Ego contra ita me ut ille non geram, sed et cujas sim edam et quotitulo mihi hereditas competat, et planum faciam non hune solum-modo puerum, sed universe quicunque alii hac de hereditate con:tenderunt, eos extra propinquitatem eum Hagnia esse, ut vobisipsis confitendum sit me vera disputare. Verum ordinem rei gestæa principia inde necesse est me enarrare; unde intelligetis et meameum Hagnia propinquitatem et bis nullum esse jus hujus hereditatis

petendæ. .3. Ego enim et Hagnias, judices, et Stratocles et Stratius, quiStratius avunculus Hagniæ est, e consobrinis nati sumus: nainpatres nostri erant consobrini et. patres eorum fuerant fratres.Hagnias igitur, in procinctu stans eum nave ad legationern profi-ciscendi ejusmodi in causa unde reip..emolumentum sperabatur,non nabis genere proximis bona sua,: si quid ei secius contingeret,reliquit, sed pro filia sibi adoptabat sororis suæ filiam; sin autemilla quoque a sinistro fato tolleretur, Glauconi houa sua delegabat,qui frater ei erat uterinus: et hæc in tabulis a se conscriptis itaconstituebat. Tempore interjecto post vita excedit Eubulides, necnon puella ab Hagnia in filiæ locum adoptata; et sic e præscriptotestamenti hereditatem adibat Glauco. . Nos vero nondum cense-bamus adversus illud testamentum nobis esse super. illa hereditatecontendendum, sed putabamus testatoris voluntatem debere ratamesse. Constitutioni ejus itaque inhæsimus atque acquievimus.Eubulidis. autem filia una eum aliis causam cum ea communem’facientibus hereditatem a judicibus petit, atque auEert victis illisqui eam ex jure testamenti petieraut, quanquam extra propinqui-tatem erat; verum sperabat .illa-ut-videtur-nos secum litemhaud esse exorsuros, qui adversus testamentum nil essemus moliti. .Nos autem, ego et Stratius et Stratocles, quia semel patefactus eratnunc locus proximis pr0pinquis super hereditate in jurecontendendi,parabamus nos omnes ad petendum: priusquam vero sortitionesfierent, moriebantur Stratius et Stratocles, et sic relinquebar egosolusiisuperstese gente consobrinorum Hagniæ a parte paterna; .nain avus meus paternùs frater fuerat patris Hagniæ, et sic solimihi facta est. legitima;hujus hereditatis petitio, cæteris omnibus,quibus ex titulo Àçousanguinitatis par erat jus petendi, vita defunctis.Quodkautem mihihqujdemyltitulus dyxzqrsiaç eu propinquitatis etP81" illum titulum jus hereditatem. petendi campent, minus autem

DE HAGNIÆ HEREDITATE. 411

filiis illorum quos supra dicebam, competere mecum decreto, a mortepræveirtos esse, quibus in filiis hic quoque puer est, quis docebit?Ipsa lex trempe. i Apud Omnes enim in c’onfesso quidem est conso-brinis et horum filiis, qua-in classe ego eum, titulum dyxwru’açcompetere; nom autem hune eundem titulum jus civile secundumnos nostris quoque liberis trihuat, hoc jam est quærendum. Capetu legem banc et’recita ipsis. r

LEX.

Sin autem a parte patris nemo sit usque ad consobrinorurn filins, bonorum arbitrisunto propinqui a parte matris eadem ordine.

-Auditis, viri, legem sic pronuntiantem, si hereditas alicujus ad. con-sobrinos ejus eorumque filios processerit, tum eam non ulteriusadhorum quoquefilios procedere, sed legem tum, cum nos consobri-norum paternorumwfilii desierimus esse, hereditatem defuncti pro-pinquis a parte matris reddere, h. e. fratribus et sororibus defunctiet horum liberis et reliquis, prorsus eadem ordine atgue modo dixiin propinquis a parte patris: ’nostros autem liberos lex a titulopropinquitatis excludit. Quibus autem lex post ipsum adeo deces-eum meum tamen hereditatis jus denegat, quo pacta hi me adhucsuperstite et ex auctoritate legum hereditatem tenente sperant titu-lum propinquitatis sibi fore? Atqui si jus iis nullum est, quorumpatres mecum jure pares erant, ne huic quidem pueroxpari modojus ullum ,esse potest; cujus pater, dum viveret, in gradibuscon-sanguinitatis eundem locum tenebat quem ego nunc teneo. Gravisitaque res est nec ferenda, quanquam leges verbis tains disertishereditatem mihi addixerint, hosautem propinquitate excluserint,hune tamen nihilominus audere criminationibus iniquis et ementitisquadruplatorum more me vexare. Causam hujus hereditatis. mesortiente, necesse non ducebat jure mecum experiri, neque sacrai-mentum propterea deponere, ubi debebat disceptari si quam babuis-set æquam et veram prætensionem proferre; nunc autem, nominehujus pueri abusas, negotia mihi molesta .facessit rerumquemi-hicarissimarum atque summarum in discrimen me adducit: et debonis quidem pueri, quæ ejus esse inter omnes constat,. nil me in-cusant, eorumque pattern ullam, me intervertisse negant-quæ siego cupide turpiterque administrassem, ut hic fecit, oportebat. meideo in p jus vocari-, quæ autem vos, data -volenti cuique facultatepetendi atque super iis. mecum certandi,- mea esse pronunciavistis,oh hæc tanta mihi consciscunt pericula! tamsunt impudentes!hoccinelparum acerbum sit parumque indignnm! . v . - . . ;

4. Quæ adhuc. disputavi, satis quidem vobis jam constate ex iiscenseo neque puerum. ulla men injuria læsum-esse et ne. minima

412 ISÆIquidem ex parte orirninationibus bis me obnoxinm esse quibus meobrutum eunt: certius tamen adhuc atque mbtilius e reliquis quæmihi dicenda supersunt intelligatis, ni fallor, ubi audire juverit,quamodo facta sit men hujus hereditatis petitio eamque insecutaadjudicatio. Actionem hereditatis sortito me, judices, neque hicqui contra me nunc denuntiavit autumabat fas esse pro puero ad.versus me sacramentum deponere, neque Stratii liberi qui eumpuera eodem gradu cognati sunt, neque ex titulo consanguinitatisneque ex titulo legationis testamentariæ, neque ulla alia de causaanimum induxerunt mecum contendere, existimantes id sibi nefasesse: ne bic ipse quidem meus adversarius fecisset neque negotiamihi facessisset, si eum sissem bona pueri pro lubitu diripere nequeme cupiditati arque rapacitati ejus opposuissem. Hi ergo, id quadoccipiebam di’Cere, bene gnari extra propinquitatem se esse, nul-lam mihi moverunt hereditatis Controversiam, sed quieverunr t quiautem catisam filiæ Eubulidis agitabant, quæ filia Hagniam eademcognationis gradu attingit, atque Stratii filins, nec non curetonsmatris Hagniæ parati erant mecum c’omendere. Verum in tantasincurrebant difiiwltates atque perplexitates, ut dubitarent quid iniibello suo petitorio de propinquitate siia eum defuncto commettro-ra’rent. Muller quidem de faCto scrtem nunc possidens, Eubulidisfilin,- ejupsq’ue patrOni ad menda’cium reCeptuni habebant et «cagnasnone ejus falsa prodebant, ego veto Facili negotio mendacîum eorum

refellebam: Hagniæ quidem mater eadem gradu eum en cogneraerat arque ego eum ---- est enim soror Stratii au veniam quia parlegem ab adèünda filii hereditate excluditur, quæ les præcipit, dessi sint, mas et fœmina, eadem de hereditate secum centendentes,eundem defunctum pari gradü cognationis attingentes, potioremesse-debere conditionem maris; hujus itaque fœminæ,-matris Ha-guise, causam agentes, hune urgere artiCulum de propinqultate eumHagnia nil curabam, at hoc urgebant matrem defuncti esse". Estquidem urique, naturam rei si spectes, marris eum filin cognatisengn’ationum Omnium arctissima; Verum illius cdgnatibnis in gradi-bus consanguinitatis a legs constitutis nana habetur ratio, de que.inter omnes cons’ràt. Deinde ego, eum ses in tabulas inferrî filiasconsobrini enrageais, docui quidem illas fœminas extra propinquhtater’n esse. Ad hune modum, judiCes, hereditatem Hagniæ ade-ptüs eum mihi adjudicatam, neque profuit illis quicquam; nonalteri illi, quæ hereditatem jam possesSum ierât et in usucapion’ehabebat, h’Oc, quad des qui hereditatem ex titulo testamenti petissentvicisset, neque huic alteri istud, quad mater esset ejus a quo relierafuisset hereditas hæc in controversiam adducta; sed, qui tum sede-bant judices, bi tanti faciebant jus æquum et jusjurandum a sedictum, ut litem secundum me ciment qui hereditatem liane titulo

DE HAGNIÆ HEREDITATE. 413jolis a legibus constituti petissem. Atqui ego si bas quidemmulieres [Eupolidis filiam et Hagniæ matrem] illo quo dixi modoinjudicio vici, eo quad planum feci, secundum forensem, in judiciisobtinentem propinquitatem, ne’ceSSitudinem ipsis eum Hagnia nul-l’an: intercedere, et bic [meus adversarius] si ausus tum non fuitpro hoc puero semissem hereditatis petere, atque Stratii liberi, quiin eodem sont eum hoc puer-o gradu et juris et consanguinitatiseum Hagnia, si ad hoc dici ausi non sunt meCum hac de hereditatecontendere, egoque ipse banc hereditatem si teneo a vobis mihilegitime adjudicatarn, et hune si coarguo planumque facio nonpotuiSSe ad hoc (liei demonstratum dare puero ’cum Hagnia cogna-tionern esse, ecquid adhuc Vos oportet discere? ecquid adhuc aliudhac de re cupitis audire? Nam ego equidem vires sapientes vosbabas, quibus a me disputata satis et super esse possi’nt.h .5. Hic autem [adVersarius meus] facillime quicquid in buccarn

venait nulla non de causa mentiens, nullumque sibi damnum. exiniprobita’te Sun sperans exstiturum, tum alia in me probra atquecrimina conjectat, de quibus fortassean postmodum mentionemfaciam, tum hoc quoque jactat, Stratoclem et me collatis inter noselendrestini’s consul’tationibus de dividunda inter nos hereditate, rite?

nostrum tandem causam victurus esset, depectos fuisse, eum in enessemus ut actiones bas de hereditate sortiremur. Atqui si quibusaliis licuit bac de hereditate Cet-tamen inter se compromittere, nabissans id non licuit. Nam Eubulidis quidem filia et Hagniæ mater,quad inter se non ex eodem juris titulo certarent, poterant illæ qui-dem secum decidere atque clanculum depecisci, utra Vinceret, utalteram victàm in portionem hereditatis venire sineret: cadiscusenim [seu annula] earum unicuique Sua seorSim ponen’da crac.Nostra autem non eadem erat conditio ç contendebamus enim ambonos ex eadem titulo cognationis, verum unusquisque nestrum seor-sim pro se singulari actione semissem hereditatis petebat. Petenti-bus autemidem et ex eadem titulo una solummodo ponitur urina,et tum non potest alter vineere, alter vinci, sed ambobus idem i’m-minet periculum. Quapropter negatum nobis erat inter nos despecisci aut communionem partitionemve inter nus constituere hujushereditatis. Verum quia Stratocles vite. prins decessit quam no-strum unusquisque suam seorsim actionem de semisse hereditatissortiretur, coque pacta interempta Stratocli erat ejus participatiopurique modo filio isti par legem, sed hereditas ex asse ex titulopropinquitatis ad nnum me, si vicissEm pussessœes, deventura erat,tum demum [adversarius meus] ista sibi eomminiscitur et machina-itilt, sperans facile sibi futurum ut ejusmodi commEntis vos decipiat.Nibil autem horum fieri potuiSSe, sed unumquodque momentumcramarurn ad hereditates pettinentium. a legibus distincte subtiliter-

414 . ISÆIque dçfinîtum esse, facile id est e legibus cognoseere. Cape tu

istoc, et recita ipsis. ’ a 4LEX.

Videturne vobis lex facultatem dare communionis [vel partitionisinter duas partes de hereditate litigantes clam condicendæ]? annonpotins e contraria, etiamsi antea fuisset communio, edicit nnum-quemque suam portionem petere et eadem de re eodemque ex titulolitigantibus nnum poni cadiscum et ad hune modum facere adjudi- tcationem hereditatum? Et nihilominus tamen bic [adversarios],tametsi leges hæc edicant et tametsi communication [inter me etStratoclem] locum babere nullum potuerit, ausus tamen est tamtemere mendacium tam pudendum comminisci.

6. Verum non hoc solum ausus est, verum etiam res jactare eumnil puduit inter se repugnantissimas. Attendite modo, judices,animum. Pollicitum me ait esse puero, tenentes hereditatem sivicero, semissem ejus me ipsi impertiturum esse. Atqui si’puerojus hereditatis erat -- id quod bi aiunt esse - ex titulo cognationis,quid opus erat ut banc a me sponsionem exigeret? Nain vera sisunt en quæ prætendunt, erat ipsi quoque jus non deterius atquemihi est hereditatem in jure petendi. Sin autem a propinquitateejusque juribus exclusi prorsus erant, eccur ego treciperem illispartem hereditatis impertiturum, legibus mihi soli hereditatem exasse addicentibus? At eratne forsitan mihi negatum, nisi bos mihiconciliassem, hereditatem petere? Atqui lex volenti cuique veniamejus rei dat ; quapropter bac quidem uti causatione illis non licet.At erat forsitan penes illos aliquod documentum aut testimonium,quo carens ego adjudicationem hereditatis adipisci non poteram?Atqui ex titulo cognationis petebam, non ex titulo legationis testa-

mentariæ. Quo ergo testes? ’ ’7. Atqui si, donechsuperfuit Stratocles, mihi non licuit clande-

stinum de partiendis bonis pactum inire, neque pater ipsi [pueraStratoclis filio] horum [controversorum ,Hagniæ bonorum] quicëquam reliquit, sententia judicum sibi adjudicatum adeptus, neque iprobabile est me pollicitum ipsi [puero] esse quicquam de resti-tuenda semisse hereditatis, adjudicate denuo vos mihi banc heredi-tatem. Sin autem neque sortiti sunt de iisdem actionem in meneque æquum judicarunt esse mecum certare, qui par sit vos horum.prædicationibus fidem babere? Ego equidem arbitror par id nonesse. Jam vos merito miremini, cur illo tempore bi ide semissehereditatis certare omiserint. t Cui dubitationi vestræ quo occurrathic, comminiscitur, quominus actionem in. istos [reliquas cognatosHagniæ] ipsi instituissent, in ’çauSa me’fuisse qui de reddendasemisse spopondissem, et propterea se Isacramentum non deposuisse;

DE HAGNIÆ i HEREDITATE. 415quo minus autem ipsi me actione persequerentur leges intercessisse,pet quas pupillis haud liceat ’actiones forenses in suas tutoresintentare: verumenimvero sel hoc quoque veritati parum est con-sentaneum. Neque enim legem habeat ullam proferre, quæ vetetipsum pro pupillo mecum in jure agere pœnasque injuriarum facta-rum si quæ factæ fuissent repetere; nulla enim est hujusmodi lexquæ id agere vole’nti obstet, sed ut lex in me, si pupillum lædamcujus tutor sim, majestatis actionem dat, ita mnlto magis vult locumesse privatis quoque inter me pupillumque actionibus: neque rur-sus iierum hoc est quod aiunt, a contentione cum illis quibus bere-ditas competit ideo se destitisse, quod ego ipsis promisissem mesemissem hereditatis eum ipsis cominunicaturum; non hæc est veracausa, sed .quod conscii sibi erant jus in hæc houa sibi nullum esse.Verumenimvero, si vel maxime veniam buic puero dedissem bere-ditatis semissem aime in jure petendi, atque, ubi eam a judicibussibi adjudicatam impetrasset, exigendi, certos tamen sum eos nun-quam passures fuisse id in animum sibi venire ut facerent: profectone conati quidem essent, bene gnari, si tenerent aliquam solum-modo pattern. bOnorum ad se nil attinentium eum essent extra pro-pinquitatem, proximos cognatos cito illam partem rursus ereptumituros facilique negotio erepturbslesse. Nam, id quod iterum atqueiterum dico, lex liberis nostris post excessum nôstrum propinqui-tatis titulum non amplius facit reliquum, sed adimit, eumque pro-tinus ad consanguineos a parte matris transfert. i Veniet itaqueistæc ab eo repetitum, bine Glauco Hagniæ frater --- adversus quemnon solummodo meliorem cognationis titulum allegare’non pos-sent, sed ne ullum quidem, quippe qui extra propinquitatem sint-,illinc mater Hagniæ Glauconique communis, si vellet, quippe cuiipsi quoque titulus cognationis eum filio suo compatit; quo futurumesset ut, si mater contentionem eum iis iniret’qui Hagniam cogna-tione prorsus nulla attingunt, semissem ea sit vobis, judices, proculomni, dubio ablatura, quippe quam ei et leges et ipsa dat æquitas.Hue-igitur 0b causas’actionem in me sortitus tum non fuit [adver-sarius], non autem [ut nunc præ se fert] ideo quod esset a me aut alegibus impeditus, sed par bos prætextus quos ipse sibi commentusest, ad bas quas in me jactat nefarias criminationes grassatur, qui-bus accusationem majestatis inædificavit, par quam me sperat a seapud vos in invidiam’atque suspicionem adductum coque a tutelapueri depulsum iri. Quo facto bona pueri sperat in potestatemsuam perventirra, videturque sibi par bas machinatiOnes viri impri-mis callidi partes acturus : ’nam, si conatus minus prospere succe-dat, se nil inique perditulrum autumat; sin autem ex animi suisententia rem geransibi licitum fore pupilli quoque houa impune

(fissipare. ’ i i I

416 i ISÆI8. Quare vos decet, judices, ad hujus hominis (narrations baudattendere, neque committere ut hic mos in republica gliscat atqueinvalescat, quibus de rebus leges judicia privata constituent, sesres ad causas capitales pertrabeudi. Simplex omnino jus notumqueomnibus in hac causa constituturn est ; quod ubi ego vobis ad men-tem tribus verbis revocavero vestræque memoriæ tanquam fidecom-missum sancte servandum demandavero, ad refutanda quæ super-sunt reliqua meæ accusationis capita progrediar. Ecquod igiturillud est, quad dico, jus? et quatrain ego distinctioue rem bancdefinio? Pupillo si ait [adversarius] competere jus ad hereditatemHagniæ ex titulo propinquitatis, semissem ab archonte petite;quam si vos si, judices, seutentiavestra addixeritis, capito, habeto:sic enim fieri leges præcipiunt. Sin autem ex hoc titulo petererecusans, asseverabit me pupillo partemdimidiam promisisse imper-tiendam, jure mecum experitor; quo facto, ubi me negantem id ame promissumesse coarguerit, omnino me eum in formulam con-dixisse, tum demum semissem hereditatis. a me condictam exigito:sic enim æquum et justum est. Sin autempupillo negat actionemin me esse neque ex titulo hereditatis neque ex titulo male gestestutelæ, legem indicato id vetautem, et indicare si babuerit, etiamhoc pacta licebit semissem hereditatis a me ut enflerait. Sin autempupillum decere negabit utsivehereditatis semissem in; jure petatsive privata lite mecum de non servato promisso couteudat, sed aiatuniversa Hagniæ buna ipsius de jure esse, adito ad archontemeique auctor este ut buna Hagniæ in indicem bonorum hujus pueriinterat, eique elocet qui houa pueri mercede conducta habet, tumad me hic conductor locaris audereudi causa venito. Plana hæcsurit et luculenta. postulata, eum æquissimo jure consentientia valivdeque stringentia. Hæc a legibus imperantur, neutiquam. autem,ita medius fidius, quibus de rebus actiones privatas esse legislatorvoluit, eas publicis oommutare, neque me majestatis accusare nequein discrimen capitis et fortunarum omnium deducereyideo quadpupillo huic ea nolo impertire, quæ egoavobis, judices, adjudicatamihi possideo, posteaquam priores possessores causa vici: bonorum-pupilli si quid ego haberem arque retinerem quad ejus esse constavret, inter omnes idque male administrarem, ita ut. fortunæ. ejusdeteriorern in locum deducerentur, tum opportunum: et æquumfuisset banc majestatis causam mihi intentari, non autem profecto,

si mea mihi servo. i9. Adversariumitaque neqnehac in re; jusisæqui observante!)

fuisse neque in cæteris veritatis in prædicando, sed mania cupidzitaœvelds actum esse maolminatum quo me apud vos in invidiam suerai-vclonemque adduceret,lpranamque ad. sententiam; legesudetorsissesummumque per nefas studere meque vasque circumvenire, amènent

DE HAGNIÆ HEREDITATE. 417-vestrum,itatme dii ament, arbitror esse qui ignoret, sed perinde nostisomnes; quapropter causæ nil video cur bis de rebus plura disputem.Sed video eum.[adversarium] orationem plurimam in rationibussubvstantiæ tum ejus quæ pupillo estitum alterius quæ mihi expo-nendis consumere, et pupillum quidem plane nudum fortunis om-nibus oratione facere et ad incitas redactum, mihi autem copias ne-scio quam ingentesr verbis adstruere, animumque afiingere tam de-generem tam sordidum tam flagitiosum denique atrumque, ut Stra-toclis filiarum;quæ numero sunt quatuor, nulli dotem quocunquepacto contribæm, quamvis bona fratris earum habeam mihiquearrogaverim; id enim ille verbisitantummodo jactat. iConsultumitaque duco a me hune quoque nodum expediri. Sperat enim sebis, orationis præstigiis hoc consecutnrum, ut sinistra de me opinionerepleti- animisque a. me abalienati suspectum me vobis iexosum’quehabeatis mihique invideatis ut homini præter. meritnm et vper nefasbonis alienis saginato, liberorum Stratoclis autem miseratio vos in-eessat, si. culpa mea egeni et ’mendici facti vobis videantur esse.Committendum itaque mihi non est ut vos hæc ignoretis, sed opempotins danda ut hæc quoque probe teneatis, que certi sitis eumhæcquoque mentitum esse, pariter atque reliqua omnia mentitus est;Ego profecto, judices, haud recusem bominum omnium pessimushaberi, si, Stratocle in re domestica afliicta exstincto, ita me-imme-morem ejus itaque gererem inhumanum ut ipse copiis rerum omniumabundans liberos ejus egere rebus omnibus paterer pensique eqshaud facerem. Sin autem Stratocles liberis facultates reliquit etampliores quam sunt meæ et certiores, casque tantas ut et filiæ eumdote luculenta possint elocari, et filins eum iis, quæ ab elocationesororum ipsi supersunt,nihilominus tamen in locupletibus haberi,egoque si bona illa sic. administra ut mnlto etiam magis amplificen-tur, tum merito caream reprehensione, rem meam familiarem illorumrei adjicere nolens, et, quod rem illorum non tuear modo sed am-plificem quoque accessionibus haud pœnitendis, ex eo vel lauderquoque merito. Rem autem ita se, ut aio, habere, facile demon-stratu est.

10.ÀPrimum itaque ipsa de substantia. Stratoclis exponam, tumquoque me recte postulare ut tutela pupilli penes me imposterumquoque maneat. Stratocli patrimonium erat perinde atque mihi estmodicum ejusmodi ut manere. quidem non edentibus sufiiciat,edendis autem muniis nequaquam. par sit. Documentum dabo:anibo nos eum uxore quisque sua vicenas minas tulimus in dotem,cujusmodi dos ’non facile in domum locupletem detur [sed duplotriplove et ultra major]. Sed contigit Stratocli ut patrimdniohereoditatem duum taientomm eum semisse adjungeret. Theophon enimejus uxôris frater moribundus ex ejus. filiabus. imam sibiproifilîa

8 H

418 ISÆIadoptabat, eique par testamentum donabat prædium Elenaine duotalenta valens, nec non exaginta oves, centum capellas, supelleeti-lem domesticam, equum splendidum cui insidens [Theophon] phy-larchum [seu tribunum turmæ equestris] egerat, et omne reliquuminstrumentum; quarum omnium rerum ille [Stratocles] potitus pernovennium reliquit substantiam quinque talenta et semis valentemeonnumerato patrimonio, sed exclusa hereditate illa quam Theophonipsius filiæ donaverat: reliquit enim Stratocles prædium Thriasiumduo talenta cum dimidio valens, domum [in vico] Melite trigintaminis emptam, aliam Eleusine quinque minis emptam. Bona hæcsunt immobilia a Stratocle relicta, quorum annua vectigalia hæcsunt: prædii minæ denæ binæ, domuum autem ternæ, in summadenæ quines in annum minæ; pecuniæ fœnori elocatælquadragintacirciter minæ, quarum quæstus annuus septingentæ sunt atque vioginti drachmæ [mina quaque in mensem sesquidrachmam merente].Quas 720. drachmas si addis illis superioribus 15. minis, habesminas quæstus annui 22. et super. Præterea reliquit supeliectilem,oves, grana, vinum, fructus autumnaies, quibus venditis redactumest ad quadraginta atque novem minas. Paratæ pecuniæ deniquein area depositæ novem minas. Adde ex eranis redacta debita,paulo minus quam decem minas, quas mater pupilli coram testibusconfessa in tabulas curavit inferri. Mentionem faciens nullameorum, quæ Stratocles reliquit quidem, hi vero [pupilli mater, etadversarius meus eorumque consortes] celant, tantum in propatuloposita commemoro et ea quæ hi ipsi confitentur. Cita tu mihi testesa me dictorum.

TESTES. v

Erat itaque Stratocli substantia hæc quam dixi, et vel amplior quo-que atque spissior: deinde vero nonnulla furto decerpta sunt, dequibus paulo post mentionem faciam. Mea vero res familiarisquantula est! Agellus in Œneaiquinquaginta agellusque Prospal-tins triginta et domus in urbe viginti minas valens, tum hereditas abHagnia mihi relicta duum admodnm talentorum; neque enim norim.unde majorem substantiam extuderit. Summa est tria talenta etquadraginta minæ, decem adeo et centum minis minot quam pu-pilli res familiaris est. Et in bis ipsis complector adeo facultatesfilii emancipati; pupilli autem in bonis haud numero substantiamTheophontis, duo talenta eum . dimidio valentem, quam Theophon .pupilli sorori, suæ ex sorore nepti, a se pro filia adoptatæ legavit :Dam, si bona Theophontis ad illa Stratoclis propria addantur, facilesubstantia corrotundetur octo talentorum, quæ istorum est; quan-quam nonnullæ particules inde decerptæ’sunt. Præterea sors quidemab Hagnia mihi relicta. cesta et secuta non est; actiones enim falso-

DEI HAGNIÆ HEREDITATE. 419rum testium exhibitorum in me coortæ sunt, et lex quidem, si quisfalsi dicti testimonii convictus fuerit, judices hac de causa de integrosortiri jubet: Stratocles autem filio, huic pupillo, bona sua certa etomnium confessione ipsi propria atque omni controversiæ exemptareliquit. Hæc autem, quæ mea esse dixi, quod mea sint, hilo nonplura, et quod hoc ipso numero complexus ea sim, quæ mei filii,illius emancipati’, propria Sunt, et quod-actiones de falsis exhibitistestibus super hac hereditate Hagniæ exspectem mihi occursuras,ut constet, cape tu hæc testimonia atque recita.

TESTIMONIA.

11. Videturne jam vobis substantiæ meæ conditio dissimillimaconditioni substantiæ hujus pupilli esse? armon tanta inter nos estratione sortium nostrarum discrepantia, ut sors mea ad sortem illiuspæne nulla videntur esse? Verum haud decet vos hujus hominisorationi fidem adhibere, qui tametsi pupillo tam ampla res familiarisesset relicta, quo me tamen invisum redderet, ausus est tain enor-mia de me mendacia spargere; recensens tres hereditates quas meait adeptum esse, neque verbis solummodo divitias exaggerans,quas oratione mihi ingerit, sed fraudis quoque me insimulans, ac sieas celem neque apud ærarium indicaverim, quo tributis vos defrau-darem inde dependendis earumque fructum vos perciperetis quamminimum. Scilicet, qui vera et æqua quæ dicant non habent, hi ne-cessario mendacia comminiscuntur, quo invidiam creent infamatis ethac arte adversarios evertant. Mihi ’vero vos omnes testes estis, Chæ-

releum et Macartatum, uxoris meæ fratres, non fuisse in numerocivium sumptuosa munera sustinentium, sed eorum quibus res domiest angusta. Macartatus quidem, id quod vos omnes nostis, agellovendito triremem emit in eaque viris et armis instructa in Cretamevectus est: neque enim in occulto id agebatur, sed tam palam utetiam locum daret mentioni ejus rei in concione factæ, verentibusquibusdam ne Lacedæmonii, illo auso pacem nuper faCtam præten-dentes violatam esse, bellum denuo renovarent. Chæreleos autemagellum Prospaltium reliquit, qui si veneat, pluris cette quam tri-ginta minis haud veneat. Agellum hune qui relinquebat, ei contin-gebat ante Macartatum mori: Macartato autem fatale erat ut uni-versa eum substantia sua, eum qua ex hoc porta solverat, periret ;nam et triremem perdidit in hello et ipse petiit. Agello itaqueProspaltio ad uxdrem meam devoluto, quæ est Macartati et Chœ-relei soror, ab illa persuasus alterum-filiorum Marcartato pro filiosubrogavi, non quo muniis fungeremur, agello hoc ad facultatesmeas accedente, neque enim ideo minus fuissem muniis publicisfunctus, si filium Marcartato non subrogassem: non enim solum-

.420 ISÆI DE, HA’GNIJÈ HEREDITATE.

modo muniis fungebar, sed etiam in numero conferentium vobisomniaque imperata strenue .facientium eram. Hic autem [adver-sarius meus] mei infamandi (causa de me ita, loquitur, ac si divesquidem at vobis tamen inutilis civis essem. Ego veto, summam.universæcaUSæ dicam, quæ vobis quoque videbitur æquissima esse.,Commisceri meam substantiam eum substantia pupilli vole, quæ-.cunque illa mea est sive ampla sive exigua, et sic ambabus. unam,inmassam conglobatistunusquisque nostrum semissem capito, queneuter altero plus habeat quam convenit. At certus sum eum bancconditionem esse recusaturum.