N«ng nghiÖp, n«ng th«n Trung Quèc trong bèi c¶nh héi nhËp ...®éng lùc cho n«ng d©n t¨ng ®Çu t−, n©ng cao s¶n l−îng. C¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch thµnh c«ng

Ph¹m Quang DiÖu. 1/2002 1

N«ng nghiÖp, n«ng th«n Trung Quèc trong bèi c¶nh héi nhËp WTO vµ mét sè vÊn ®Ò ®Æt

ra ®èi víi n«ng nghiÖp viÖt nam

Ph¹m Quang DiÖu

Sau h¬n 15 n¨m ®µm ph¸n, ngµy 11/12/2001 Trung Quèc ®· chÝnh thøc gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ (WTO), më ®−êng cho quèc gia h¬n 1,2 tû d©n héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §èi víi Trung Quèc, sù kiÖn gia nhËp WTO cã tÇm quan träng nh− c«ng cuéc c¶i çch vµ më cöa n¨m 1978 do §Æng TiÓu B×nh khëi x−íng, sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp vµ s©u réng ®Õn toµn bé ®êi sèng kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi cña n−íc nµy. Gia nhËp WTO, bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, Trung Quèc còng sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc to lín, ®Æc biÖt lµ khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n. ViÖc thùc hiÖn çc cam kÕt cña WTO theo h−íng tù do ho¸ vµ thÞ tr−êng sÏ dÉn ®Õn nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt yÕu kÐm cña Trung Quèc l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n, bÞ ®µo th¶i, ®Èy mét lùc l−îng lín lao ®éng gia nhËp ®éi qu©n thÊt nghiÖp, lµm trÇm träng thªm çc vÊn ®Ò kinh tÕ-x· héi nh− thÊt nghiÖp t¨ng, thu nhËp mét bé phËn d©n n«ng th«n gi¶m, khoÐt thªm hè s©u ng¨n çch n«ng th«n-thµnh thÞ.

Trung Quèc gia nhËp WTO ®ang buéc hÇu hÕt çc nÒn kinh tÕ ë ch©u ¸ ph¶i ®iÒu

chØnh chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch cña m×nh, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. §èi víi ViÖt Nam, sù kiÖn trªn ®Æt ra Ýt nhÊt hai c©u hái. Thø nhÊt, ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång Trung Quèc vÒ thÓ chÕ kinh tÕ, ®ang trong qóa tr×nh chuyÓn ®æi, vµ gia nhËp WTO, nªn ViÖt Nam cã thÓ rót ra ®−îc nh÷ng kinh nghiÖm g× tõ tiÕn tr×nh héi nhËp cña Trung Quèc vµo WTO. Thø hai, sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kinh tÕ ViÖt Nam ra sao? ViÖc tr¶ lêi hai c©u hái trªn sÏ gióp ta cã ®−îc nh÷ng bµi häc bæ Ých vµ quyÕt s¸ch phï hîp.


1. HiÖn tr¹ng n«ng nghiÖp, n«ng th«n Trung Quèc

KÓ tõ cuèi thËp kû 70, c«ng cuéc c¶i çch kinh tÕ vµ më cöa do §Æng TiÓu B×nh khëi x−íng ®· ®em l¹i møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ kû lôc cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Giai ®o¹n 1978-97, tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cña Trung Quèc ®¹t 9,8%/n¨m, trong khi tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP thÕ giíi chØ cã 3,7%/n¨m1. N¨m 2000, GDP Trung Quèc ®¹t trªn 1000 tû USD, ®−a nÒn kinh tÕ n−íc nµy v−¬n lªn ®øng hµng thø 7 trªn thÕ giíi. Trong hai thËp kû tõ 70 ®Õn 90, tæng kim ng¹ch ngo¹i th−¬ng t¨ng 286 lÇn, ®¹t 474,3 tû USD, ®−a Trung Quèc tõ vÞ trÝ thø 32 lªn thø 11 trªn thÕ giíi. Trong sè çc n−íc ®ang ph¸t triÓn Trung Quèc lµ n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− n−íc ngoµi lín nhÊt. §Õn cuèi thËp kû 90, Trung Quèc chiÕm 39,5% tæng nguån vèn ®Çu t− ®æ vµo çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. N¨m 1997, khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng Nam ¸ ®· lµm cho nhiÒu nÒn kinh tÕ §«ng ¸ r¬i vµo khñng ho¶ng trÇm träng, song Trung Quèc vÉn lµ quèc gia cã møc t¨ng tr−ëng cao trªn thÕ giíi, ®¹t trªn 7%/n¨m.

Trong khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, mét sè chÝnh s¸ch c¶i çch nh− gi¶i thÓ c«ng x· nh©n d©n, x¸c lËp vai trß cña n«ng hé, tù do ho¸ mét sè thÞ tr−êng n«ng s¶n ®· t¹o ®éng lùc cho n«ng d©n t¨ng ®Çu t−, n©ng cao s¶n l−îng. Çc chÝnh s¸ch c¶i çch thµnh c«ng ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu to lín trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña Trung Quèc. Giai ®o¹n 1983-2000, GDP n«ng nghiÖp cña Trung Quèc t¨ng h¬n 7,1 lÇn, ®¹t 178 tû USD. Trong giai ®o¹n 1978-1997, s¶n xuÊt l−¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n 2,6%/n¨m cao h¬n møc t¨ng d©n sè 1,5%/n¨m khiÕn b×nh qu©n l−¬ng thùc ®Çu ng−êi t¨ng tõ møc 306kg/ng−êi n¨m 1957 lªn 402kg/ng−êi n¨m 1997; s¶n l−îng b«ng t¨ng 4%/n¨m; dÇu ¨n t¨ng 7,8%/n¨m; thÞt t¨ng 8,6%/ n¨m thñy s¶n t¨ng 11,4%/n¨m. HiÖn nay, Trung Quèc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n l−îng mét sè n«ng s¶n chñ yÕu: l−¬ng thùc, thÞt, b«ng, l¹c, h¹t cã dÇu, hoa qu¶� ®øng thø 3 thÕ giíi vÒ s¶n l−îng rau, ®Ëu, mÝa� Nhê s¶n xuÊt ph¸t triÓn, møc tiªu dïng b×nh qu©n thÞt trøng s÷a cña ng−êi trung Quèc ®· ®¹t hoÆc v−ît chØ tiªu trung b×nh thÕ giíi.

B¶ng 1: Mét sè chØ tiªu n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña Trung Quèc

1970-78 1979-84 1985-95 1996-2000T¨ng tr−ëng n«ng nghiÖp (%/n¨m) C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong GDP (%) D©n sè n«ng th«n (%) Lao ®éng trong n«ng nghiÖp (%)

2,7 40 83 81

7,1 30 81 69

4 27 72 60

0,7 16 70 47

Nguån: Huang J. 1999, ADB. 2001. USDA. 2001.

1 NhiÒu tµi liÖu cho r»ng sè liÖu t¨ng tr−ëng GDP cña Trung Quèc kh«ng chÝnh x¸c. Do muèn thµnh tÝch vµ ®¹t chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Ò ra nªn nhiÒu tØnh b¸o ço lªn Trung −¬ng sè liÖu cao h¬n thùc tÕ. N¨m 1998, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ph¶i rµ so¸t, lo¹i bá nhiÒu sè liÖu b¸o ço cña ®Þa ph−¬ng vµ c«ng bè l¹i sè liÖu t¨ng tr−ëng. NhiÒu chuyªn gia cho r»ng sè liÖu t¨ng tr−ëng GDP do Trung Quèc c«ng bè th−êng cao h¬n thùc tÕ 2-3%. Xem thªm USDA. 2001.


Trong h¬n hai thËp kû qua, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Trung Quèc ®· diÔn ra m¹nh mÏ. Tû träng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP t¨ng lªn, trong khi tû träng n«ng nghiÖp gi¶m xuèng. ThËp kû 70, n«ng nghiÖp chiÕm 40% GDP, 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ thu hót 80% lao ®éng, ®Õn cuèi thËp kû 90 çc tû lÖ nµy gi¶m xuèng cßn 19%, 13% vµ 47%. MÆc dï tû träng ®ãng gãp trong nÒn kinh tÕ gi¶m xuèng, khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n vÉn ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù æn ®Þnh kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi cña Trung Quèc. HiÖn nay n«ng nghiÖp n«ng th«n Trung Quèc chiÕm tíi 70% d©n sè vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho 47% lao ®éng.

Trong b¶n th©n ngµnh n«ng nghiÖp, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu tõ trång trät sang ch¨n nu«i còng diÔn ra m¹nh. N¨m 1978, tû träng cña trång trät vµ ch¨n nu«i t−¬ng øng trong GDP n«ng nghiÖp lµ 80% vµ 15%, ®Õn n¨m 1997 tû lÖ trªn lµ 56% vµ 30%. Trong trång trät còng ®· diÔn ra xu h−íng ®a d¹ng ho¸. MÆc dï ngò cèc vÉn chiÕm vÞ trÝ chñ chèt, nh−ng ®· cã xu h−íng gi¶m trong khi diÖn tÝch çc lo¹i c©y th−¬ng phÈm t¨ng lªn. Giai ®o¹n 1978-1997, trong tæng diÖn tÝch c©y trång tû träng cña ngò cèc gi¶m tõ 80% cßn 73%, tû träng çc c©y cã dÇu vµ rau qu¶ t¨ng tõ 7% lªn 21%.

BiÓu 1: ChuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp Trung Quèc (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1978 1990 1997

Trång trät Ch¨n nu«i L©m nghiÖp Ng− nghiÖp

BiÓu 2: ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña Trung Quèc (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1978 1990 1997Ngò cèc C©y cã dÇu Rau qu¶ C©y kh¸c

Nguån: Trung t©m Th«ng tin, Bé N«ng nghiÖp&PTNT. 2001.

VÒ th−¬ng m¹i n«ng s¶n cña Trung Quèc, n¨m 1992 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 15,2 tû USD, nhËp khÈu 12,5 tû USD, ®Õn n¨m 2000 ®¹t t−¬ng øng 23,1 tû USD vµ 20,8 tû USD. N¨m 2000, th−¬ng m¹i n«ng s¶n chiÕm 7% kho¶ng tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng Nam ¸ xuÊt nhËp khÈu n«ng s¶n cña Trung Quèc cã xu h−íng gi¶m. Giai ®o¹n 1996-99, kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n gi¶m 5%/n¨m, vµ nhËp khÈu gi¶m 9%/n¨m. §Õn n¨m 2000, th−¬ng m¹i n«ng s¶n l¹i cã xu h−íng phôc håi.

Giai ®o¹n 1992-2000, xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n cña Trung Quèc t¨ng

m¹nh nh− thÞt 9%/n¨m, h¶i s¶n 7%/n¨m, rau qu¶ 5%/n¨m, cao su 22%/n¨m. Trung Quèc nhËp khÈu chñ yÕu çc s¶n phÈm nh− h¹t cã dÇu, ph©n bãn, cao su, h¶i s¶n. Do møc sèng t¨ng nªn nhu cÇu tiªu thô n«ng s¶n cña Trung Quèc còng t¨ng lªn nhanh chãng. Giai ®o¹n


1992-2000, kim ng¹ch nhËp khÈu thÞt t¨ng 35%/n¨m, qu¶ 33%/n¨m, rau 10%/n¨m, cao su 17%/n¨m, h¶i s¶n 18%/n¨m. BiÓu 3: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè n«ng

s¶n n¨m 2000 (triÖu USD)

0 500 1000 1500 2000 2500

ThÞt

H¶i s¶n

Rau qu¶

Cµ phª, chÌ

L−¬ng thùc

H¹t cã dÇu

Thùc phÈm chÕ biÕn

L−¬ng thùc chÕ biÕn

Cao su

BiÓu 4: Kim ng¹ch nhËp khÈu mét sè n«ng s¶n n¨m 2000 (triÖu USD)

0 1000 2000 3000

ThÞt

H¶i s¶n

Rau

L−¬ng thùc

H¹t cã dÇu

DÇu vµ chÊt bÐo

Thøc ¨n gia sóc

Ph©n bãn

Cao su

Nguån: USDA. 2001.

Tuy ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ to lín, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m ®Çu c¶i çch, song vÒ trung vµ dµi h¹n Trung Quèc sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc to lín, ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn v÷ng bÒn cña nÒn kinh tÕ: (i), hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp; (ii), çc doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) yÕu kÐm, thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh, sèng ®−îc phÇn lín nhê tµi trî cña hÖ thèng ng©n hµng; (iii), nÒn kinh tÕ bÞ chia c¾t vµ bÊt c©n ®èi gi÷a n«ng th«n-thµnh thÞ, gi÷a n«ng nghiÖp-c«ng nghiÖp, gi÷a miÒn T©y-miÒn §«ng; (iv), khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n tr× trÖ, s¶n xuÊt kÐm søc c¹nh tranh, thu nhËp vµ søc mua thÊp.

HiÖn nay ë Trung Quèc tån t¹i xu h−íng ®Þa ph−¬ng ho¸ dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ quèc

gia ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶. Nhµ kinh tÕ Alwyn Young tr−êng ®¹i häc Chicago cho r»ng h¬n hai thËp kû c¶i çch vµ më cöa võa qua cña Trung Quèc ®Æc tr−ng bëi qu¸ tr×nh ph©n quyÒn ho¸, trao quyÒn cho ®Þa ph−¬ng nhiÒu h¬n. Trung Quèc ®· chuyÓn tõ mét ®¬n vÞ kÕ ho¹ch ho¸ thèng nhÊt thµnh nhiÒu ®¬n vÞ kÕ ho¹ch ho¸. Çc ®Þa ph−¬ng ®−îc trao quyÒn sö dông c«ng nghÖ vµ vèn. Tuy nhiªn do n¨ng lùc yÕu kÐm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng nªn thay v× ph¸t triÓn hiÖu qu¶ h¬n th× çc ®Þa ph−¬ng l¹i cã xu h−íng co l¹i, çt cø, trong ®ã do lîi Ých côc bé çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®· c«ng khai hoÆc ngÊm ngÇm dùng lªn hµng rµo thuÕ vµ çc ®iÒu luËt ng¨n c¶n hµng ho¸ tõ çc tØnh hay vïng kh¸c th©m nhËp thÞ tr−êng ®Þa ph−¬ng m×nh. Môc tiªu nh»m b¶o vÖ s¶n xuÊt ®Þa ph−¬ng song l¹i dÉn ®Õn xu h−íng ®Çu t− vµ b¶o hé çc ngµnh hµng kÐm hiÖu qu¶, t×nh tr¹ng chia c¾t gi÷a çc thÞ tr−êng, çc nguån lùc quèc gia ph©n bæ l·ng phÝ, kh«ng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Þa ph−¬ng2. Alwyn Young ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ rót ra kÕt luËn thó vÞ lµ çc rµo c¶n th−¬ng m¹i ®Þa ph−¬ng dÉn ®Õn ë çc vïng cña Trung Quèc c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ t−¬ng tù nh− nhau, trong khi gi¸ c¶ vµ n¨ng suÊt lao ®éng l¹i cã chiÒu h−íng kh¸c nhau râ rÖt. Xu 2Xem thªm FEER. July. 12.2001.


h−íng nµy kh«ng phï hîp víi nÒn kinh tÕ thóc ®Èy c¹nh tranh, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh. Alwyn Young kÕt luËn nÒn kinh tÕ Trung Quèc trong khi më cöa, héi nhËp víi thÕ giíi th× l¹i chia c¾t, ®ãng cöa trong b¶n th©n thÞ tr−êng néi ®Þa.

Nhµ kinh tÕ Lý Thanh Lan3 cho r»ng, h¬n hai thËp kû võa qua n¨ng suÊt kh«ng ph¶i

lµ yÕu tè chñ chèt, mµ hai yÕu tè ®Çu t− n−íc ngoµi vµ tiÕt kiÖm n«ng th«n ®ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng kinh tÕ Trung Quèc. Thø nhÊt, ®Çu t− n−íc ngoµi hµng n¨m kho¶ng 30-40 tû ®« la, chiÕm 20% tæng ®Çu t− cña Trung Quèc. Thø hai, çc ng©n hµng Nhµ n−íc dïng tiÒn tõ çc quü tiÕt kiÖm cña nh©n d©n tµi trî çc DNNN kÐm hiÖu qu¶, thua lç. Sè tiÒn nµy gäi lµ tiÒn cho vay, nh−ng 40-60% kh«ng thÓ lÊy l¹i ®−îc v× phÇn lín çc xÝ nghiÖp ®ã lç vèn. N¨m 1997, gÇn mét nöa sè tiÒn trong çc quü tiÕt kiÖm ç nh©n, kho¶ng 240 tû ®« la, bÞ mÊt theo çch nµy. V× nhiÒu ng−êi ®Ó tiÒn trong çc quü tiÕt kiÖm lµ n«ng d©n, hµnh ®éng trªn thùc chÊt lµ chÝnh quyÒn ®· b¾t n«ng th«n bao cÊp cho thµnh thÞ.

HiÖn nay Trung Quèc cßn trªn 100 ngµn xÝ nghiÖp quèc doanh së h÷u 72% tµi s¶n

c«ng nghiÖp c¶ n−íc, nh−ng h¬n mét nöa sè doanh nghiÖp ph¶i bï lç. Mét cuéc ®iÒu tra cña Trung Quèc ®èi víi çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt 900 mÆt hµng c«ng nghiÖp cho kÕt qu¶ lµ trªn 50% çc doanh nghiÖp chØ ho¹t ®éng 60% c«ng xuÊt. Nh− vËy d− thõa c«ng xuÊt ®ång nghÜa víi viÖc çc doanh nghiÖp nµy lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶ vµ lç vèn. ¦íc tÝnh cña Trung Quèc cã ®Õn 40% DNNN lµm ¨n thua lç, theo Ng©n hµng ThÕ giíi con sè lµ 50%. Theo sè liÖu cña Trung Quèc, gi÷a thËp kû 90 DNNN thu hót 76 triÖu lao ®éng, trong ®ã 15 triÖu lµ d− thõa.

Trong khi do ph¶i tµi trî cho DNNN theo sù chØ ®¹o cña çc quan chøc ChÝnh phñ

nªn nî xÊu cña hÖ thèng ng©n hµng t¨ng m¹nh. ¦íc tÝnh n¨m 1994, 4 ng©n hµng lín nhÊt Trung Quèc chiÕm 80% tæng tÝn dông cã nî xÊu lµ 20%, ®Õn n¨m 2001 t¨ng lªn møc 50%4. NÕu theo tiªu chuÈn quèc tÕ tû lÖ nî xÊu lµ 3% th× çc ng©n hµng Trung Quèc ®Òu ph¸ s¶n. §Çu thËp kû 90, Trung Quèc ®· cã çc biÖn ph¸p th¾t chÆt tiÒn tÖ, gi¶m cho vay çc doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç. Tuy nhiªn ®· dÉn ®Õn hiÖn t−îng çc doanh nghiÖp vay nî lÉn nhau, xuÊt hiÖn hiÖn t−îng nî tam gi¸c, mang tÝnh trµn lan vµ d©y truyÒn kh«ng nh÷ng t¹o nªn rñi ro ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng mµ ®èi víi c¶ sù æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.

Bµ Lan cho r»ng mét trong nh÷ng lý do chÝnh mµ l©u nay chÝnh phñ Trung Quèc buéc çc ng©n hµng quèc gia cho çc DNNN vay lµ v× sî mÊt æn ®Þnh ë çc thµnh thÞ, nhÊt

3 Lý Thanh Lan lµ chuyªn gia kinh tÕ cña mét tr−êng ®¹i häc ë Th−îng H¶i ®· viÕt mét cuèn s¸ch næi tiÕng nhan ®Ò "C¹m BÉy cña hiÖn ®¹i ho¸". N¨m 1998, cuèn s¸ch ®· ®−îc xuÊt b¶n 400 ngµn cuèn. Bµ Lan cho r»ng ®i ®«i víi thµnh c«ng ph¸t triÓn, mét vÊn ®Ò næi cém cña bé m¸y th− l¹i khæng lå cña Trung Quèc lµ xu h−íng “thÞ tr−êng ho¸ quyÒn lùc”, trong ®ã nhiÒu quan chøc vµ tay ch©n trong ChÝnh phñ ®· l¹m dông quyÒn lùc, chøc vô ®Ó tham nhòng, c−íp cña c«ng. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn xu h−íng bÊt m·n vµ mÊt niÒm tin ®èi víi phÇn ®«ng nh©n d©n ë khu vùc n«ng th«n. ¦íc tÝnh hµng n¨m cã hµng ngµn cuéc biÓu t×nh ë khu vùc n«ng th«n. Xem thªm Binyan L, Link P. 1998 vµ Ng« VÜnh Long. 1999. 4 Theo nhiÒu nguån tin (FEER. December. 20. 2001) tû lÖ nî xÊu cña çc ng©n hµng Trung Quèc lªn ®Õn 40-60%. David Lague cho r»ng ChÝnh phñ Trung Quèc tá ra bÊt lùc trong viÖc gi¶i quyÕt nî xÊu. Nguyªn nh©n lµ ChÝnh phñ gÆp m©u thuÉn trong chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt nî xÊu, bëi v× b¶n th©n ChÝnh phñ võa lµ ng−êi cho vay (çc ng©n hµng quèc doanh) vµ võa lµ ng−êi ®i vay (çc DNNN).


lµ B¾c Kinh, Th−îng H¶i, vµ nh÷ng thµnh phè lín kh¸c. ë çc thµnh phè lín, tæng sè ng−êi lµm viÖc cho çc c¬ quan vµ doanh nghiÖp thuéc Nhµ n−íc chiÕm tíi 85%, trong ®ã 45-47% lµ c«ng nh©n trong çc xÝ nghiÖp quèc doanh, 20% lµm viÖc cho çc c¬ së trùc thuéc çc xÝ nghiÖp quèc doanh vµ 18% cßn l¹i lµm viÖc trong çc v¨n phßng chÝnh phñ. Çc quan chøc qu¶n lý çc xÝ nghiÖp quèc doanh cã xu h−íng chèng l¹i qu¸ tr×nh c¶i çch vµ t− nh©n ho¸ çc DNNN v× hä ®· vµ ®ang dïng mäi thñ ®o¹n ¨n c¾p tµi s¶n c«ng. ¦íc tÝnh ngoµi sè tiÒn kho¶ng 60 tû ®« la mµ hä lÊy ®Ó ®Çu c¬ trong n−íc trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90, sè tiÒn nh÷ng quan chøc nµy lÊy vµ chuyÓn ra n−íc ngoµi b»ng nhiÒu h×nh thøc hµng n¨m lµ t−¬ng ®−¬ng víi dßng ch¶y cña tiÒn n−íc ngoµi vµo Trung Quèc.

Hép 1: Trung Quèc ph¸t triÓn bÒn v÷ng?

Sau h¬n hai thËp niªn t¨ng tr−ëng nhê c¶i çch, gÇn ®©y kinh tÕ Trung Quèc ®· b¾t ®Çu tr× trÖ. V× sao? Mêi b¹n ®äc theo dâi bµi pháng vÊn víi bµ Elizabeth bowditch, nguyªn gi¶ng viªn §¹i häc California t¹i Los Angeles. PV. Trung Quèc b¾t ®Çu c¶i çch kinh tÕ kÓ tõ cuèi nh÷ng n¨m 70 vµ cho tíi gÇn ®©y, ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Bµ cã thÓ ph©n tÝch nguyªn nh©n chÝnh cña çc thµnh tùu nµy ? - Vµo n¨m 1978, çc nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc d−íi quyÒn cña «ng §Æng TiÓu B×nh ®· quyÕt ®Þnh cho phÐp lµm ¨n theo h−íng thÞ tr−êng ë mét møc ®é nµo ®ã. Hä cho r»ng nh− thÕ sÏ cã lîi h¬n cho nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, c¶i çch nh− thÕ kh«ng hiÖu qu¸ v× çch thøc lµm viÖc cña çc quan chøc vÉn kh«ng thay ®æi, ®Æc biÖt lµ ë çc ®Þa ph−¬ng. ChØ sau ®ã mét thêi gian, khi chÝnh phñ trung −¬ng ®ång ý ®Ó cho çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng gi÷ l¹i mét sè thu nhËp do çc doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng lµm ra th× nÒn kinh tÕ míi b¾t ®Çu t¨ng tr−ëng thËt sù. Çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®· t×m çch thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n. Çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi còng ®−îc hç trî hÕt m×nh ®Ó v−ît qua nÒn hµnh chÝnh rÊt nÆng nÒ cña Trung Q uèc. PV. D−êng nh− çch lµm nµy ®· ®Ó l¹i hËu qu¶ kh«ng tèt cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc ngµy nay ? - §óng lµ cã vÊn ®Ò. Khi ®Ò l¹i mét phÇn thu nhËp cho ®Þa ph−¬ng, chÝnh quyÒn trung −¬ng kh«ng rãt tiÒn cho ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng n÷a. V× ph¶i tù lùc vÒ mÆt ng©n s¸ch, çc ®Þa ph−¬ng ®· lao vµo khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ cã thÓ kiÕm tiÒn nhanh chãng. Vµ chÝnh quyÒn còng quan t©m ®Õn viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng cho ®Þa ph−¬ng m×nh vµ c¹nh tranh kÞch liÖt víi nhau ®Ó thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi. §iÒu ®¸ng nãi h¬n n÷a lµ chÝnh phñ trung −¬ng kh«ng ®iÒu khiÓn ®−îc çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®Ó lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn chung cho c¶ n−íc nªn kh«ng thÓ cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®−îc PV. vµ giê ®©y kinh tÕ Trung Quèc ®· b¾t ®Çu tr× trÖ... - Sau khi khñng ho¸ng kinh tÕ ch©u ¸ næ ra, ®Çu t− n−íc ngoµi vµo Trung Quèc b¾t ®Çu xuèng dèc. §iÒu nµy ®ang g©y khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ n−íc nµy. Trong h¬n 15 n¨m qua, ®Çu t− n−íc ngoµi ®· gióp cho chÝnh phñ Trung Quèc kh«ng ph¶i lo nhiÒu ®Õn viÖc t¸i cÊu tróc nÒn kinh tÕ vµ çc lÜnh vùc kh¸c. Còng nhê ®Çu t− n−íc ngoµi mµ xuÊt khÈu cña Trung Quèc míi cã tÝnh c¹nh tranh. Nay, khi ®Çu t− n−íc ngoµi gi¶m, Trung Quèc cÇn ph¶i cã çc biÖn ph¸p míi ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. TBKTSG: Nh−ng, võa qua Trung Quèc còng cho biÕt lµ hä sÏ cã biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr−ëng nh− thõa nhËn khu vôc t− nh©n lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ, c¶i çch xÝ nghiÖp quèc doanh...Bµ cã cho r»ng ®©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p cã thÓ sÏ thµnh c«ng ? - Còng kh«ng dÔ. Khu vùc quèc doanh ph¶i ®−îc c¶i çch mét çch m¹nh mÏ míi cã thÓ lµm ¨n hiÖu qu¶. Nh−ng lµm nh− vËy sÏ g©y ra n¹n thÊt nghiÖp nghiªm träng. VËy t×nh h×nh sÏ kh«ng thay ®æi g× nhiÒu ?


- §iÒu mµ ChÝnh phñ Trung Quèc còng ®ang lµm lµ chi tiªu, phÇn lín vµo viÖc x©y dùng çc c¬ së h¹ tÇng. Dï sao còng ph¶i chê xem hiÖu qu¶ cña çch lµm nµy. ChÝnh phñ tiªu tiÒn nh−ng ng−êi d©n th¾t chÆt hÇu bao v× kh«ng c¶m thÊy an t©m vÒ t−¬ng lai. Trung Quèc cßn më cöa cho ®Çu t− n−íc ngoµi vµo nh÷ng lÜnh vùc míi nh− viÔn th«ng tr−íc nay do nhµ n−íc ®éc quyÒn. PV. Dwight Perkins, gi¸o s− §¹i häc Harvard, võa viÕt mét bµi b¸o nãi r»ng Trung Quèc ph¶i thùc sù ¸p dông kinh tÕ thÞ tr−êng th× míi mong tho¸t khái c¶nh tr× trÖ hiÖn nay. Bµ cã ®ång ý víi nhËn ®Þnh nµy? - §ã lµ ph−¬ng thøc tèt nhÊt cho Trung Quèc vÒ kinh tÕ.

Trong b¶n th©n n«ng th«n cña Trung Quèc còng ®ang tån t¹i nhiÒu khã kh¨n nghiªm träng, th¸ch thøc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n còng nh− cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ®e do¹ sù æn ®Þnh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ®Êt n−íc. Nh÷ng th¸ch thøc chÝnh bao gåm: c¬ cÊu s¶n xuÊt cung lín h¬n cÇu, chÊt l−îng vµ søc c¹nh tranh n«ng s¶n yÕu, lao ®éng d− thõa, ®ãi nghÌo ë mét sè vïng n«ng th«n, ®Æc biÖt ë miÒn T©y cã xu h−íng t¨ng, bÊt b×nh ®¼ng thu nhËp n«ng th«n vµ thµnh thÞ ngµy cµng t¨ng, ngay c¶ çc doanh nghiÖp h−¬ng trÊn ®−îc coi lµ trô ®ì cho kinh tÕ n«ng th«n còng ®ang gÆp ph¶i khã kh¨n nÆng nÒ.

KÓ tõ khi thùc hiÖn c¶i çch, mÆc dï n«ng nghiÖp cña Trung Quèc ®· cã nh÷ng

b−íc t¨ng tr−ëng kh¸ song kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng nghiÖp cßn yÕu, thÓ hiÖn ë diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng−êi thÊp, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, c«ng nghÖ l¹c hËu, gi¸ n«ng s¶n trong n−íc cao h¬n gi¸ thÕ giíi. Trung Quèc chiÕm 22% d©n sè thÕ giíi nh−ng chØ chiÕm cã 9% diÖn tÝch cã thÓ sö dông. VÒ ®Êt n«ng nghiÖp, n¨m 1999, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n mét lao ®éng n«ng nghiÖp cña Trung Quèc chØ cã 0,2 ha, b»ng 1/4 cña Th¸i Lan, 1/25 møc trung b×nh thÕ giíi, vµ 1/300 cña óc. §Ó b¶o hé nh÷ng ngµnh hµng yÕu kÐm ChÝnh phñ Trung Quèc ®· thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch can thiÖp vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ lµm cho gi¸ mét sè mÆt hµng trªn thÞ tr−êng néi ®Þa cao h¬n gi¸ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. N¨m 2000, so víi gi¸ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi gi¸ cña ng« cao h¬n 67%, lóa m× 44%, dÇu ®Ëu nµnh 133%.


BiÓu 5: DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng−êi (ha/ng−êi)

0

1

2

3

4

5

TrungQuèc

Th¸i Lan ThÕ giíi Ch©u ¸-TBD

ViÖtNam

BiÓu 6: Gi¸ mét sè mÆt hµng n«ng s¶n trªn thÞ tr−êng néi ®Þa so víi gi¸ thÕ giíi (%)

0

50

100

150

200

250

Lóa m× G¹o Ng« §Ëut−¬ng

DÇu®Ëu

nµnh

§−êng B«ng

Nguån. FAO. 2000, Bao ZG. 1999

Trong nh÷ng n¨m ®Çu c¶i çch, çc chÝnh s¸ch c¶i tæ thÓ chÕ n«ng th«n vµ tù do ho¸ mét sè thÞ tr−êng n«ng s¶n ®· thóc ®Èy kinh tÕ n«ng th«n ®i lªn, thu nhËp n«ng d©n t¨ng, ®ãi nghÌo gi¶m. Tuy nhiªn kÓ tõ gi÷a thËp kû 80, nh÷ng chÝnh s¸ch tËp trung ®Çu t− vµo çc khu vùc ®« thÞ, ®Æc biÖt ë çc tØnh ven biÓn phÝa §«ng lµm cho nguån lùc ch¶y vµo n«ng nghiÖp gi¶m, ®Çu t− thÊp, çnh kÐo gi¸ c«ng nghiÖp-n«ng nghiÖp cã xu h−íng do·ng ra, thiªn vÒ cã lîi cho khu vùc ®« thÞ vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. HÖ sè ®Çu t− vµo n«ng nghiÖp cña Trung Quèc chØ cã 0,44 trong khi møc trung b×nh cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ 0,65 vµ møc cña çc n−íc ph¸t triÓn lµ 3,5. ¤ng §inh Lý, tr−ëng ban chÝnh s¸ch Bé N«ng nghiÖp Trung Quèc cho r»ng: "gi¸ n«ng s¶n thÊp kÐo dµi, hiÖu qu¶ cña çc doanh nghiÖp H−¬ng TrÊn gi¶m, thu nhËp n«ng d©n tr× trÖ lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt hiÖn nay ®Æt ra ®èi víi chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp cña Trung Quèc ".

ThËp kû 90, trong khi kinh tÕ ®« thÞ t¨ng vät th× kinh tÕ n«ng th«n tr× trÖ, khoÐt

thªm hè s©u ng¨n çch n«ng th«n-thµnh thÞ, bÊt b×nh ®¼ng thu nhËp gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ t¨ng lªn, biÕn Trung Quèc thµnh mét bøc tranh t−¬ng ph¶n gi÷a çc ®« thÞ ë miÒn §«ng hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn m¹nh, møc sèng cao víi çc vïng n«ng th«n ë miÒn T©y nghÌo khæ, møc sèng thÊp, ngµy cµng tôt hËu. ë mét sè vïng n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ khu vùc phÝa T©y, s¶n xuÊt tr× trÖ, thuÕ khãa ®ãng gãp nÆng nÒ, n¹n tham nhòng hèi lé lan trµn, thu nhËp thùc tÕ nhiÒu vïng gi¶m xuèng, ®ãi nghÌo t¨ng. Minxin −íc tÝnh, n¹n tham nhòng ë Trung Quèc tiªu tèn hµng n¨m 4,7% GDP, kho¶ng 4,3 tû USD, trong ®ã 30% do çc DNNN trèn thuÕ, vµ 30% do chi tiªu l·ng phÝ cña c«ng. BiÓu 7: HÖ sè ®Çu t− n«ng nghiÖp cña mét

sè n−íc BiÓu 8: Tû lÖ thu nhËp thµnh thÞ so víi n«ng

th«n cña Trung Quèc


0 1 2 3 4 5

óc

B¾c Mü

NhËt B¶n

LDC

Trung Quèc

1.51.71.92.12.32.52.72.93.1

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

2000

Ghi chó: LDC lµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. HÖ sè ®Çu t− ®−îc tÝnh theo c«ng thøc tû lÖ ®Çu t− cho n«ng nghiÖp trong tæng ®Çu t− chia cho tû lÖ GDP n«ng nghiÖp trong tæng GDP cña nÒn kinh tÕ. Nguån: Huang J. 2001.

Trung Quèc ®−a ra sè liÖu vÒ thu nhËp khu vùc n«ng th«n lµ 250 USD/ng−êi/n¨m vµ tû lÖ d©n sè sèng trong nghÌo ®ãi lµ 6%. Tuy nhiªn trªn thùc t×nh tr¹ng xÊu h¬n nhiÒu. Theo −íc tÝnh cña Ng©n hµng ThÕ giíi (NHTG) cã ®Õn 120 triÖu d©n Trung Quèc thu nhËp thÊp h¬n 1 USD/ngµy. Nh− vËy, theo tiªu chuÈn cña NHTG tû lÖ ®ãi nghÌo cña Trung Quèc sÏ lµ 10%. Zhongguo Gaige Bao −íc tÝnh, hiÖn nay Trung Quèc cã ®Õn 600 triÖu d©n n«ng th«n chØ sèng dùa vµo thuÇn n«ng víi thu nhËp chØ cã 80 USD/ng−êi/n¨m.

Tõ cuèi thËp kû 80 ®Õn thËp kû 90, −íc tÝnh cã h¬n 120 triÖu n«ng d©n ph¶i bá lµng ®i ra çc thµnh phè t×m viÖc. L− TuyÕt NghÜa chuyªn gia nghiªn cøu ë Häc viÖn Khoa häc X· héi Trung Quèc cho r»ng: "Ngµy nay, n«ng d©n vÉn bÞ ®Èy ra ngoµi lÒ vµ vÉn nghÌo ®ãi. Nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt cña Trung Quèc vÉn n»m ë khu vùc n«ng th«n vµ ng−êi n«ng d©n. Khã kh¨n cña ng−êi n«ng d©n kh«ng cßn lµ c©u chuyÖn vÒ ®Êt ®ai n÷a, mµ lµ n¹n thÊt nghiÖp". Theo thèng kª cña Trung Quèc, tû lÖ thÊt nghiÖp ë møc 3,5-4%. Tuy nhiªn, nÕu tÝnh ®Õn nh÷ng ®ît sa th¶i c«ng nh©n do c¶i tæ c¬ cÊu khu vùc kinh tÕ Nhµ n−íc thêi gian gÇn ®©y vµ sè ng−êi lµm viÖc kh«ng l−¬ng th× tû lÖ thÊt nghiÖp trªn thùc tÕ cao h¬n sè liÖu c«ng bè nhiÒu. ¦íc tÝnh tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ kho¶ng 15%. Nh÷ng vïng §«ng-B¾c, T©y-B¾c vµ T©y miÒn Trung do thõa kÕ mét nÒn c«ng nghiÖp nÆng tõ thêi tr−íc nªn khi c¶i tæ c¬ cÊu diÔn ra ®· ®Èy thÊt nghiÖp lªn møc rÊt cao. Tû lÖ thÊt nghiÖp cã thÓ lªn tíi 30%, 40%, thËm chÝ 50%5.

§Õn cuèi thËp kû 90, d©n sè çc thµnh thÞ, kh«ng kÓ 120 triÖu n«ng d©n di c−,

chiÕm 20% tæng d©n sè cña Trung Quèc, t¹o ra 40% cña c¶i, nh−ng tiªu dïng ®Õn 60%. D©n sè n«ng th«n (kÓ c¶ nh÷ng ng−êi di c− vµ d©n c− çc thµnh phè nhá) chiÕm 80% tæng d©n sè, t¹o ra 60% cña c¶i, vµ tiªu dïng 40%. N¨m 1994, trong khi 20% tÇng líp d©n c− giµu nhÊt cña Trung Quèc së h÷u 50,2% cña c¶i c¶ n−íc cßn 20% d©n c− nghÌo nhÊt chØ

5 ë nh÷ng vïng miÒn T©y thÊt nghiÖp cao ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng téi ph¹m t¨ng m¹nh, c¨ng th¼ng x· héi lªn møc b¸o ®éng. Tuy nhiªn do chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n, xoa dÞu nh÷ng thµnh phÇn ph¶n kh¸ng. Nh−ng vÒ l©u dµi, çch qu¶n lý b»ng sù mÆc c¶ nh− vÇy sÏ kh«ng thÓ ng¨n næi nh÷ng xung ®ét x· héi cã thÓ x¶y ra. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam. 12.11.2001.


së h÷u 4,3%. §Ó so s¸nh th× còng trong n¨m ®ã ë Mü, 20% d©n sè giµu nhÊt së h÷u 44,3% tµi s¶n trong khi 20% nghÌo nhÊt së h÷u 4,6%. Nh− vËy chØ trong cã h¬n 20 n¨m c¶i çch ph©n ho¸ giµu nghÌo cña Trung Quèc cao h¬n c¶ Mü, mét n−íc ®¹i t− b¶n h¹ng nhÊt thÕ giíi cã h¬n ba tr¨m n¨m ®Ó tÝch tô tµi s¶n cho tÇng líp giµu.

T¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cña khu vùc n«ng th«n Trung Quèc ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n do thêi gian gÇn ®©y çc doanh nghiÖp H−¬ng trÊn r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ, cã dÊu hiÖu ®i xuèng. Trong suèt hai thËp kû qua, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña çc doanh nghiÖp H−¬ng trÊn ®· thu hót mét lùc l−îng lao ®éng n«ng th«n khæng lå, lµ ®éng lùc chÝnh gióp t¨ng thu nhËp cho khu vùc n«ng th«n, gi¶m søc Ðp ®¸ng kÓ di c− lao ®éng n«ng th«n ra thµnh thÞ, thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l−îc "ly n«ng bÊt ly h−¬ng"6. Tuy nhiªn thêi gian gÇn ®©y çc doanh nghiÖp nµy cã nhiÒu dÊu hiÖu bÊt æn, s¶n xuÊt å ¹t ®· lµm cung v−ît cÇu, nî chång chÊt, g©y « nhiÔm m«i tr−êng. Tõ n¨m 1997, Trung Quèc ®· ph¶i ra lÖnh ®ãng cöa 62 ngµn doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nhá do kh«ng ®ñ tiªu chuÈn an toµn, g©y « nhiÔm..., tuy nhiªn do lîi nhuËn çc doanh nghiÖp trªn vÉn tån t¹i7. Do çc doanh nghiÖp H−¬ng trÊn cã vai trß quan träng trong t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp, tiªu thô ®Çu ra n«ng s¶n, nªn nh÷ng khã kh¨n cña doanh nghiÖp H−¬ng trÊn sÏ ¶nh h−ëng lín ®Õn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.

Hép 2: 50000 doanh nghiÖp H−¬ng TrÊn ®ang trªn bê vùc ph¸ s¶n

Mét quan chøc bé N«ng nghiÖp Trung Quèc cho biÕt, hiÖn nay cã ®Õn 50.000 doanh nghiÖp H−¬ng TrÊn ®ang trªn bê vùc ph¸ s¶n. Tæng sè nî cña çc doanh nghiÖp nµy lªn ®Õn 25 tû USD. ë tØnh Hå Nam, 90% çc doanh nghiÖp H−¬ng TrÊn ®ang trong t×nh tr¹ng nî nÇn, tæng sè lµ 1 tû USD. TØnh An Huy sè nî lµ 750 triÖu USD. Do s¶n xuÊt c«ng nghiÖp d− thõa, chñ yÕu lµ cña çc doanh nghiÖp H−¬ng TrÊn, trong n¨m 2001 −íc tÝnh gi¸ mét sè mÆt hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng cña Trung Quèc nh− v« tuyÕn, m¸y ®iÒu hoµ, xe m¸y, tñ l¹nh�gi¶m h¬n 50%. Nguån: China reform monitor. No 393. 26/7/2001, Deqiang H. 2001.

2. ¶nh h−ëng héi nhËp WTO ®Õn n«ng nghiÖp, n«ng th«n Trung Quèc

Sau h¬n hai thËp kû c¶i çch vµ më cöa, Trung Quèc ®· tiÕn hµnh tù do ho¸ nhiÒu ho¹t ®éng kinh tÕ, tõng b−íc tù do ho¸ th−¬ng m¹i, gi¶m thuÕ nhËp khÈu n«ng s¶n. Tû lÖ thuÕ quan n¨m 1991 lµ 47,2% gi¶m xuèng cßn 23% n¨m 1996. HiÖn nay, thuÕ quan ®èi víi g¹o, b«ng, gç vµ çc lo¹i n«ng s¶n kh¸c thÊp, gç 2%, b«ng 3%. Tû lÖ thuÕ quan víi n«ng s¶n chÕ biÕn cao h¬n mét chót. Tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc quèc gia

6 H¬n 2 thËp kû võa qua, çc doanh nghiÖp H−¬ng trÊn ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc t¨ng thu nhËp vµ t¹o viÖc lµm cho khu vùc n«ng th«n. TÝnh ®Õn cuèi thËp kû 90, çc doanh nghiÖp H−¬ng trÊn ®ãng gãp 50% gi¸ trÞ s¶n l−îng toµn nÒn kinh tÕ vµ thu hót 28,4% lao ®éng n«ng th«n. 7 §ç Ngäc Toµn. T¹p chÝ khoa häc c«ng nghÖ m«i tr−êng. 5/1999.


vµ b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc, Trung Quèc vÉn ¸p dông hµng rµo phi thuÕ nh− quota nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu vµ ®éc quyÒn cña çc doanh nghiÖp Nhµ n−íc kinh doanh ®èi víi mét sè mÆt hµng chiÕn l−îc nh− b«ng, lóa m×, g¹o, ng«.

Sau h¬n 15 n¨m ®µm ph¸n, ngµy 11/12/2001 Trung Quèc ®· chÝnh thøc gia nhËp

Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ (WTO), më ®−êng cho quèc gia h¬n 1,2 tû d©n héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Sù kiÖn gia nhËp WTO cã tÇm quan träng nh− c«ng cuéc c¶i çch vµ më cöa n¨m 1978 do §Æng TiÓu B×nh khëi x−íng sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp vµ s©u réng ®Õn toµn bé ®êi sèng kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi cña Trung Quèc. Gia nhËp WTO sÏ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho Trung Quèc: vÞ thÕ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ trªn tr−êng quèc tÕ t¨ng, thóc ®Èy th−¬ng m¹i vµ thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖu qu¶ h¬n, çc nguån lùc x· héi ®−îc ph©n bè hîp lý, c¬ cÊu kinh tÕ thay ®æi theo h−íng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, nh÷ng ngµnh hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh sÏ ph¸t triÓn, ngµnh yÕu kÐm bÞ ®µo th¶i.

Hép 3: Qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña Trung Quèc

Thêi gian Sù kiÖn 1986 Trung Quèc nép ®¬n gia nhËp GATT 1989 Sù kiÖn Thiªn An M«n lµm chËm l¹i tiÕn tr×nh ®µm ph¸n th−¬ng m¹i 1994 Trung Quèc b¾t ®Çu giai ®o¹n míi xin gia nhËp GATT 1997 Trung Quèc c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi nhiÒu mÆt hµng nh−ng vÉn gi÷

thuÕ cao ®èi víi mét sè mÆt hµng kh¸c 4/1999 Trung Quèc thùc hiÖn nh÷ng nh©n nh−îng chÝnh. Mü b¸c bá nh©n

nh−îng nh−ng hai n−íc ra tuyªn bè cam kÕt sÏ kÕt thóc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i vµo n¨m 1999.

11/1999 Nh÷ng nhµ ®µm ph¸n Mü - Trung Quèc ®ång ý ký kÕt hiÖp ®Þnh song ph−¬ng cho phÐp Trung Quèc gia nhËp WTO.

9/2000 Quèc héi Mü th«ng qua quyÕt ®Þnh thiÕt lËp quan hÖ th−¬ng m¹i b×nh th−êng víi Trung Quèc.

6/2001 Mü vµ Trung Quèc ký kÕt tho¶ thuËn vÒ trî cÊp cho n«ng nghiÖp Trung Quèc ë møc 8,5% tæng gi¸ trÞ ®Çu ra n«ng s¶n.

9/2001 Tho¶ thuËn ®a ph−¬ng vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO. 11/2001 Trung Quèc chÝnh thøc gia nhËp WTO.

¦íc tÝnh (Huasheng Bao. 1999) gia nhËp WTO sÏ t¨ng GDP cña nÒn kinh tÕ Trung

Quèc thªm 0,5-0,6%/n¨m. Theo Ng©n hµng ThÕ giíi, tû träng xuÊt khÈu cña Trung Quèc trong tæng xuÊt khÈu thÕ giíi sÏ t¨ng tõ 3,5% n¨m 1995 lªn 6,8% n¨m 2005, tû träng nhËp khÈu sÏ t¨ng tõ 3,4% lªn 6,6%. Trung Quèc sÏ thay thÕ NhËt B¶n trë thµnh ®èi t¸c bu«n b¸n quan träng nhÊt cña ch©u ¸. ChÝnh phñ Trung Quèc hy väng sÏ t¨ng kim ng¹ch ngo¹i th−¬ng tõ 450 tû USD lªn 750 tû USD vµo n¨m 2005, t¨ng vèn ®Çu t− n−íc ngoµi hµng n¨m tõ 37 tû USD lªn 50 tû USD.

Thùc hiÖn çc cam kÕt cña WTO theo h−íng tù do ho¸ vµ thÞ tr−êng sÏ lµm gi¶m

çc mÐo mã trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gióp nÒn kinh tÕ cña Trung Quèc, trong ®ã cã khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph©n bæ çc nguån lùc vµo çc ho¹t ®éng hiÖu qu¶, c¬ cÊu n«ng nghiÖp thay ®æi theo h−íng ph¸t huy lîi thÕ so


s¸nh, t¨ng c−êng c¹nh tranh, nh÷ng ngµnh hµng cã lîi thÕ sÏ ph¸t triÓn, çc ngµnh hµng yÕu kÐm, l·ng phÝ tµi nguyªn l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n, vµ ph¸ s¶n hµng lo¹t. MÆt kh¸c, héi nhËp WTO sÏ më cöa çc thÞ tr−êng quèc tÕ ®èi víi çc mÆt hµng cã lîi thÕ cña Trung Quèc th©m nhËp dÔ dµng h¬n, thóc ®Èy s¶n xuÊt, xuÊt khÈu, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp.

Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých ®¹t ®−îc, Trung Quèc còng ph¶i tõng b−íc tù do ho¸ çc

ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, gi¶m hµng rµo phi thuÕ nh− quota, giÊy phÐp th−¬ng m¹i, bá ®éc quyÒn cña çc doanh nghiÖp Nhµ n−íc ho¹t ®éng kinh doanh mét sè mÆt hµng, cho phÐp thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n tham gia s©u réng h¬n vµo çc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Nh÷ng thay ®æi nµy sÏ cã t¸c ®éng to lín ®Õn nÒn kinh tÕ Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña Trung Quèc, vèn tr−íc ®©y nhËn ®−îc nhiÒu hç trî vµ b¶o hé cña ChÝnh phñ.

Mét c©u hái ®Æt ra lµ héi nhËp WTO vµo th¸ng 11/2001 cã ph¶i lµ thêi ®iÓm thÝch

hîp ®èi víi nÒn kinh tÕ Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n? Nh÷ng bÊt c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ vµ hiÖn tr¹ng yÕu kÐm cña khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n sÏ ®Æt Trung Quèc tr−íc nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t khi thùc hiÖn çc ®iÒu kho¶n cña WTO. Nh÷ng mèi lo ng¹i ®· lµm cho thñ t−íng Chu Dung C¬ ph¶i c¶nh b¸o t¹i phiªn häp Quèc héi Trung Quèc 5/3/2001: "Gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ (WTO) sÏ ®em ®Õn cho chóng ta hµng lo¹t vÊn ®Ò míi, ®Æc biÖt lµ t¨ng tr−ëng chËm l¹i, tû lÖ thÊt nghiÖp cao lªn".

ViÖc thùc hiÖn çc cam kÕt cña WTO theo h−íng gi¶m vµ tiÕn tíi lo¹i bá hµng rµo thuÕ vµ phi thuÕ sÏ ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i vµ cung cÇu mét sè ngµnh hµng n«ng s¶n cña Trung Quèc, lµm cho nhiÒu ngµnh hµng néi ®Þa kÐm kh¶ n¨ng tranh sÏ thu hÑp, gi¸ nhiÒu mÆt hµng trªn thÞ tr−êng néi ®Þa gi¶m xuèng, cung trong n−íc thÊp h¬n cÇu, t¨ng

Hép 4: Cam kÕt chÝnh cña n«ng nghiÖp Trung Quèc trong héi nhËp WTO

• Hµng rµo thuÕ quan 21,2%. • Hµng rµo phi thuÕ quan (quota,

®Çu mèi nhËp khÈu h¹n ng¹ch nhËp khÈu...)

• ¸p dông çc tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ ch−a ®Çy ®ñ.

• Gi¶m hµng rµo thuÕ quan xuèng cßn 17%.

• Gi¶m vµ lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ quan.

• ¸p dông chÆt chÏ çc tiªu chuÈn

vÖ sinh dÞch tÔ.


nhËp khÈu m¹nh, ®Æc biÖt biÖt lµ çc mÆt hµng chÝnh trong hÖ thèng h¹n ng¹ch-thuÕ nh− ng«, lóa m×, b«ng...

VÒ hµng rµo thuÕ quan, Trung Quèc sÏ gi¶m thuÕ nhËp khÈu çc mÆt hµng n«ng s¶n tõ 30% xuèng cßn 12%, nh− thÞt bß tõ 45% xuèng 12%, qu¶ tõ 30% xuèng 10%. ThuÕ nhËp khÈu gi¶m sÏ t¹o c¬ héi cho hµng ho¸ tõ bªn ngoµi, ®Æc biÖt lµ çc n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nh− Mü, Th¸i Lan, Braxin, th©m nhËp thÞ tr−êng Trung Quèc víi gi¸ rÎ h¬n, g©y søc Ðp c¹nh tranh lªn çc ngµnh hµng néi ®Þa.

BiÓu 9: Thay ®æi thuÕ theo cam kÕt WTO

45

20 20

40 40

30 30

65

50

12 12 10 12 1310 10

20

12

0

10

20

30

40

50

60

70

ThÞt bß ThÞtlîn

GiacÇm

Camquýt

Nho T¸o Qu¶h¹nh

R−îu Phom¸t

Tr−íc gia nhËp Sau gia nhËp

Nguån: Colby H, Diao X. 2001.

Ngoµi cam kÕt gi¶m hµng rµo thuÕ quan, Trung Quèc còng ph¶i thay ®æi hÖ thèng cÊp phÐp quota nhËp khÈu theo h−íng t¨ng c−êng minh b¹ch vµ thóc ®Èy c¹nh tranh, gi¶m çc hµng rµo phi thuÕ quan, t¨ng h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi ngò cèc, g¹o, ng«, b«ng vµ dÇu ®Ëu t−¬ng. Víi çc cam kÕt nµy, Trung Quèc cho phÐp çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i xuÊt khÈu khèi l−îng hµng ho¸ nhÊt ®Þnh theo møc h¹n ng¹ch víi tû lÖ thuÕ thÊp, l−îng hµng ho¸ v−ît qu¸ h¹n ng¹ch sÏ ph¶i chÞu møc thuÕ cao h¬n. Mét trong nh÷ng thay ®æi quan träng lµ Trung Quèc sÏ cho phÐp çc doanh nghiÖp n−íc ngoµi vµ doanh nghiÖp t− nh©n tham gia nhËp khÈu çc hµng n«ng s¶n. BiÓu 10: Quota nhËp khÈu tr−íc vµ sau theo

cam kÕt WTO (triÖu tÊn) BiÓu 11: Dù b¸o nhËp khÈu t¨ng thªm hµng

n¨m cña mét sè n«ng s¶n (%/n¨m)


0 2 4 6 8 10

Lóa m×

G¹o Indica

G¹o Japonica

Ng«

B«ng

DÇu ®Ëu nµnh

2000 2004

-150% 50% 250% 450%

Ng«

Lóa mú

G¹o

§Ëu t−¬ng

Bét ®Ëu

DÇu ®Ëu

Hçn hîp ®Ëu

B«ng

Tæng sè

Nguån: Xinshen D. 2001, USDA. 2000.

T¨ng quota nhËp khÈu sÏ lµm t¨ng nhËp khÈu çc mÆt hµng l−¬ng thùc träng yÕu vµo Trung Quèc. USDA dù b¸o, sau khi Trung Quèc thùc hiÖn çc cam kÕt cña WTO, nhËp khÈu rßng çc mÆt hµng n«ng s¶n cña Trung Quèc nh− ng«, lóa m¹ch, g¹o, b«ng, ®Ëu t−¬ng sÏ t¨ng thªm hµng n¨m 1,5 tû USD. NhËp khÈu ng« vµ lóa m× sÏ t¨ng nhiÒu nhÊt, so víi hiÖn nay l−îng nhËp khÈu hµng n¨m cña ng« t¨ng thªm 4,5 lÇn vµ lóa m× lµ 1,5 lÇn.

VÒ mÆt hµng g¹o, mÆc dï h¹n ng¹ch thuÕ −u ®·i t¨ng tõ 2,66 lªn 5,32 triÖu tÊn/n¨m. Nh−ng do thu nhËp t¨ng tiªu lµm thô g¹o ®Çu ng−êi gi¶m nªn trong t−¬ng lai gÇn ch−a ch¾c Trung Quèc sÏ nhËp khÈu sè l−îng lín. GÇn ®©y, do nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng thu nhËp cao ë thµnh thÞ t¨ng m¹nh nªn Trung Quèc chñ yÕu nhËp khÈu g¹o chÊt l−îng cao cña Ên §é vµ Th¸i Lan, ®Æc biÖt lµ lo¹i g¹o H−¬ng nhµi cña Th¸i Lan. Do ®ã trong t−¬ng lai nhËp khÈu lo¹i g¹o ¢n §é vµ Th¸i Lan cña Trung Quèc sÏ t¨ng víi khèi l−îng lín.

Héi nhËp WTO còng buéc Trung Quèc lo¹i bá çc hµng rµo trªn thÞ tr−êng néi ®Þa nªn sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn cung cÇu vµ gi¸ c¶ nhiÒu mÆt hµng. HiÖn nay Trung Quèc ®ang tån t¹i xu h−íng ®Þa ph−¬ng ho¸, b¶o hé côc bé nh÷ng ngµnh hµng kÐm søc c¹nh tranh. VÝ dô nh− çc tØnh Hµ Nam vµ An Huy cÊm çc s¶n phÈm thuèc lµ tõ Quý Ch©u, trong khi s¶n phÈm r−îu tõ B¾c Kinh ph¶i chÞu thuÕ vµ lÖ phÝ 18%. NhiÒu mÆt hµng n«ng nghiÖp còng ®−îc ®Þa ph−¬ng ra søc b¶o hé. Do ®ã khi Trung Quèc xo¸ bá çc rµo c¶n th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng néi ®Þa sÏ lµm nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt cña çc ®Þa ph−¬ng co l¹i, gi¸ c¶ gi÷a çc thÞ tr−êng trong néi ®Þa sÏ liªn kÕt cao h¬n, th«ng suèt, vµ cã xu h−íng gi¶m xuèng.

§èi víi n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n Trung Quèc, héi nhËp WTO kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng t¸c ®éng ®Õn çc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt mµ sÏ cßn g©y ra nh÷ng ¶nh h−ëng lín h¬n vµ s©u s¾c h¬n ®Õn çc vÊn ®Ò x· héi nh− c«ng ¨n viÖc lµm, nghÌo ®ãi, bÊt b×nh ®¼ng thu nhËp. HiÖn t¹i ë khu vùc n«ng th«n cña Trung Quèc, t×nh tr¹ng d− thõa lao ®éng ®· trë nªn trÇm träng vµ trong t−¬ng lai viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt ®èi víi WTO sÏ


lµm xu h−íng trªn sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng lªn. Trong bèi c¶nh nh− vËy kh¶ n¨ng ®Ó Trung Quèc x©y dùng ®−îc m¹ng l−íi an sinh x· héi nh»m gi¶m thiÓu rñi ro cña héi nhËp lµ rÊt khã thùc hiÖn. Nh÷ng lý do chÝnh lµm cho triÓn väng t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho lao ®éng d− thõa ë khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña Trung Quèc sÏ ngµy cµng khã kh¨n bao gåm:

• Héi nhËp WTO gióp t¨ng tr−ëng GDP hµng n¨m cña Trung Quèc thªm 0,5-0,6%. Tuy

nhiªn t¨ng tr−ëng kinh tÕ kh«ng t¹o thªm ®−îc nhiÒu viÖc lµm. Theo −íc tÝnh (Huasheng Bao. 1999), hÖ sè co gi·n cña t¨ng tr−ëng GDP ®èi víi t¹o viÖc lµm lµ 0,108, vµ nhiÒu −íc tÝnh cßn thÊp h¬n 0,1. Do ®ã 1% t¨ng tr−ëng thªm sÏ chØ t¹o thªm ®−îc 600 ngµn lao ®éng, mét con sè qu¸ nhá bÐ so víi lùc l−îng lao ®éng d− thõa hiÖn nay ë khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n cña Trung Quèc. Ngoµi ra, héi nhËp WTO sÏ thóc ®Èy Trung Quèc ¸p dông c«ng nghÖ sö dông nhiÒu vèn ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh nªn kh¶ n¨ng thu hót thªm lao ®éng sÏ h¹n chÕ.

• Khi më cña thÞ tr−êng néi ®Þa theo cam kÕt cña WTO, nhiÒu ngµnh hµng c¹nh tranh

yÕu sÏ chÞu søc Ðp, gi¶m s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi çc ngµnh hµng lóa m×, b«ng, dÇu ¨n, mÝa ®−êng, dÇu ¨n, ®Ëu t−¬ng, ®Èy lao ®éng ra khái s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lµm trÇm träng thªm t×nh tr¹ng lao ®éng d− thõa vèn lµ mét søc Ðp ®èi víi n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña Trung Quèc. Theo −íc tÝnh cña Bé N«ng nghiÖp Mü, s¶n l−îng cña çc mÆt hµng n«ng s¶n chÝnh sÏ gi¶m kho¶ng tõ 14-37%, vµ 13,2 triÖu lao ®éng sÏ mÊt viÖc lµm, cßn theo tÝnh to¸n cña Trung Quèc héi nhËp WTO sÏ lµm 20,9-25,5 triÖu lao ®éng n«ng nghiÖp mÊt viÖc lµm. Theo chuyªn gia kinh tÕ Jun Ma cña Deutsche Bank, héi nhËp WTO sÏ lµm Trung Quèc hµng n¨m cã 1,5 triÖu lao ®éng n«ng nghiÖp kh«ng cã viÖc lµm trong vßng 5 n¨m .

• Héi nhËp WTO ®ång nghÜa víi hµng ho¸ tõ bªn ngoµi trµn vµo víi gi¸ rÎ h¬n, lµm t¨ng

søc Ðp c¹nh tranh ®èi víi çc doanh nghiÖp c«ng nghiÖp thµnh thÞ, ®Æc biÖt lµ çc DNNN, çc xÝ nghiÖp H−¬ng trÊn ë n«ng th«n. Do ®ã, çc DNNN thµnh thÞ diÔn ra c¶i tæ c¬ cÊu, th¶i bít lao ®éng ra, trong khi çc doanh nghiÖp H−¬ng TrÊn sÏ gÆp ph¶i c¹nh tranh m¹nh h¬n nªn còng cã xu h−íng co l¹i nªn triÓn väng thu hót viÖc lµm sÏ trë nªn khã kh¨n h¬n. Trong bèi c¶nh nh− vËy triÓn väng thu hót lao ®éng tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ vµ thu hót lao ®éng vµo çc ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp t¹i b¶n th©n khu vùc n«ng th«n sÏ ngµy cµng trë nªn khã kh¨n h¬n.

3. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam

ViÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®ang buéc hÇu hÕt çc nÒn kinh tÕ ch©u ¸ ph¶i ®iÒu chØnh chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ cña m×nh, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. §èi víi ViÖt Nam, sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO ®Æt ra Ýt nhÊt hai quan t©m lín. Thø nhÊt, ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång nh− Trung Quèc vÒ thÓ chÕ kinh tÕ, ®ang trong qóa tr×nh chuyÓn ®æi, vµ tiÕn tr×nh gia nhËp WTO, nªn viÖc xem xÐt çc ¶nh h−ëng cña héi nhËp WTO ®Õn nÒn kinh tÕ Trung Quèc trong ®ã cã khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cã


ý nghÜa v« cïng quan träng. Thø hai, sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kinh tÕ ViÖt Nam ra sao?

Nh÷ng dÊu hiÖu bÊt æn ®Þnh, yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ vµ khu vùc n«ng nghiÖp,

n«ng th«n cho thÊy thêi ®iÓm Trung Quèc héi nhËp WTO ch−a ph¶i ®· thÝch hîp, chÝn muåi. VÊn ®Ò kh«ng ph¶i ë chç héi nhËp, më cöa lµ thua thiÖt, tæn th−¬ng mµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i héi tô ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ, cñng cè néi lùc ®ñ m¹nh nh»m gi¶m thiÓu rñi ro, thiÖt h¹i, chñ ®éng n¾m b¾t c¬ héi ®Ó thu ®−îc lîi Ých tèi ®a. Kinh nghiÖm cña Mªhic« lµ mét bµi häc ®¾t gi¸ vÒ vÊn ®Ò nµy. Tr−íc khi gia nhËp Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA) n¨m 1992, nhiÒu dù b¸o l¹c quan cho r»ng hµng ho¸ gi¸ rÎ cña Mªhic« sÏ trµn vµo çc thÞ tr−êng khæng lå cña B¾c Mü. Tuy nhiªn, tr¸i víi mong ®îi, sau khi nhËp NAFTA, Mªhic« ®· ph¶i chÞu nh÷ng kho¶n th©m hôt khæng lå, bÞ ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh dÉn ®Õn sù sôp ®æ cña ®ång Peso, tû lÖ thÊt nghiÖp lªn ®Õn 49%8.

HiÖn tr¹ng yÕu kÐm cña n«ng nghiÖp n«ng th«n Trung Quèc sÏ lµm cho khu vùc

nµy chÞu nhiÒu thiÖt thßi, dÔ bÞ tæn th−¬ng khi më cöa thÞ tr−êng. T−¬ng tù nh− Trung Quèc, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng gÆp ph¶i nhiÒu vÊn ®Ò nh− ®èi víi Trung Quèc: yÕu kÐm cña hÖ thèng DNNN; nguy c¬ bÊt c©n ®èi vµ chia c¾t cña nÒn kinh tÕ, gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. MÆc dï n«ng nghiÖp ViÖt Nam cã lîi thÕ h¬n cña Trung Quèc, nh−ng khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña ViÖt Nam còng ®ang gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò t−¬ng tù nh− Trung Quèc vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn nhiÒu h¹n chÕ, thu nhËp n«ng th«n thÊp, søc mua vµ tÝch luü yÕu, d− thõa lao ®éng, bÊt b×nh ®¼ng thu nhËp n«ng th«n-thµnh thÞ t¨ng.

VÒ nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®Õn kinh tÕ ViÖt Nam cã thÓ theo nh÷ng h−íng sau ®©y:

Thø nhÊt, Trung Quèc gia nhËp WTO lµ mét c¬ héi v« cïng thuËn lîi ®Ó çc nÒn

kinh tÕ h−íng xuÊt khÈu th©m nhËp vµo thÞ tr−êng khæng lå 1,2 tû d©n víi møc sèng vµ nhu cÇu ngµy cµng t¨ng lªn. Nh÷ng sù kiÖn nh− khñng bè n−íc Mü 11/9, cuéc chiÕn ë Afganistan hay chiÕn sù leo thang ë Trung §«ng thêi gian gÇn ®©y ®· ¶nh h−ëng m¹nh ®Õn çc nÒn kinh tÕ dùa nhiÒu vµo xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ çc n−íc §«ng ¸ vèn ®ang ®i vµo thÕ håi phôc sau khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1998. Trong bèi c¶nh çc thÞ tr−êng Mü, EU vµ NhËt B¶n tr× trÖ vµ khã cã kh¶ n¨ng håi phôc trong ng¾n h¹n vµ trung h¹n, çc nÒn kinh tÕ h−íng xuÊt khÈu sÏ cã xu h−íng thay ®æi chiÕn l−îc, chuyÓn h−íng tËp trung vµo thÞ tr−êng Trung Quèc ®Çy høa hÑn trong t−¬ng lai. Do ®ã thÞ tr−êng Trung Quèc sÏ trë thµnh

8 Tr−íc khi Mªhic« gia nhËp NAFTA, nNhµ tû phó Mü Ross Perot ®· tõng tuyªn bè "t«i ®ang nghe thÊy ©m thanh mét có nuèt chöng lín: nÒn s¶n xuÊt Mªhic« sÏ ¨n t−¬i nuèt sèng thÞ tr−êng Mü". ¤ng cho r»ng çc s¶n phÈm cña Mü sÏ bÞ mÊt søc c¹nh tranh tr−íc çc ®èi thñ ph−¬ng Nam. ThÕ nh−ng do Mªhic« ®Þnh gi¸ ®ång néi tÖ qu¸ cao, nªn khi héi nhËp ®· t¹o ®iÒu kiÖn hµng ho¸ Mü trµn vµo x©m chiÕm thÞ tr−êng, lµm ph¸ s¶n hµng lo¹t ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa. Mét trong nh÷ng ngµnh hµng chÞu thua thiÖt nhiÒu nhÊt lµ lóa g¹o. KÓ tõ khi tham gia NAFTA, diÖn tÝch trång lóa cña Mªhic« tõ 216 ngµn ha n¨m 1985 ®· gi¶m xuèng cßn 83 ngµn ha n¨m 1999, 30 ngµn n«ng d©n ph¶i bá nghÒ vµ 50% çc nhµ m¸y xay x¸t ph¶i ®ãng cöa, nhËp khÈu g¹o t¨ng tõ 165 ngµn tÊn/n¨m lªn 672 ngµn tÊn/n¨m, trong ®ã 90% tõ Mü. Xem thªm trong Cohen D. 2001 vµ Tennenbaum. 2000.


tiªu ®iÓm c¹nh tranh khèc liÖt cña çc c«ng ty T©y ¢u, Mü, vµ §«ng ¸. Nh− vËy trong t−¬ng lai søc Ðp c¹nh tranh ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng Trung Quèc sÏ rÊt lín.

Thø hai, héi nhËp WTO lµm çc n−íc ph¶i më cöa thÞ tr−êng, gi¶m hµng rµo thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ cña Trung Quèc. Hµng ho¸ cña Trung Quèc vèn cã lîi thÕ c¹nh tranh nay sÏ cµng cã −u thÕ h¬n, th©m nhËp dÔ h¬n vµo çc thÞ tr−êng Mü, EU, NhËt B¶n�. g©y søc Ðp c¹nh tranh m¹nh h¬n ®èi víi çc mÆt hµng cïng lo¹i cña ViÖt Nam9. Ngoµi ra, hµng ho¸ cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam sÏ ngµy cµng t¨ng, g©y søc Ðp c¹nh tranh trªn chÝnh thÞ tr−êng cña ViÖt Nam. Mét sè ngµnh hµng cã lîi thÕ c¹nh tranh cña Trung Quèc sÏ ph¸t triÓn nh− rau qu¶, ch¨n nu«i g©y søc Ðp lªn chÝnh thÞ tr−êng cña ViÖt Nam.

Thø ba, gia nhËp WTO sÏ gióp m«i tr−êng ®Çu t− cña Trung Quèc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n. Tû lÖ vèn ®Çu t− vµo Trung Quèc vµ ASEAN nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 90 lµ 3/7 hiÖn nay ®· ®¶o ng−îc hoµn toµn lµ 7/3. Nªn trong t−¬ng lai, nguån ®Çu t− vµo çc n−íc ASEAN trong ®ã cã ViÖt Nam sÏ trë nªn h¹n hÑp h¬n.

Thø t−, mét thuËn lîi ®èi víi ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc tiÕp tôc duy tr× tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, thu nhËp t¨ng lµm nhu cÇu tiªu thô t¨ng, thÞ tr−êng më réng sÏ lµ c¬ héi ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn nh÷ng n−íc ®· lµ thµnh viªn cña WTO sÏ cã lîi thÕ h¬n ViÖt Nam khi vµo thÞ tr−êng Trung Quèc, ®Æc biÖt Mü, óc, Th¸i Lan.

Hép 5: Th¸i Lan sÏ t¨ng m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n sang Trung Quèc

Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ t¹o c¬ héi cho çc nhµ xuÊt khÈu Th¸i t¨ng thÞ phÇn ë thÞ tr−êng nµy. Theo çc tho¶ thuËn ®Ó ®−îc gia nhËp WTO, Trung Quèc gi¶m thuÕ cho 139 s¶n phÈm nhËp khÈu tõ Th¸i Lan, trong ®ã cã n«ng s¶n thuû s¶n vµ hµng c«ng nghiÖp. §ång thêi Trung Quèc sÏ t¨ng h¹n ng¹ch nhËp khÈu g¹o vµ çc s¶n phÈm g¹o tõ 2,66 triÖu tÊn vµ lªn 5,32 triÖu tÊn vµo 2004. H¹n ng¹ch nhËp khÈu ®−êng Th¸i Lan vµo Trung Quèc lµ 1,6 triÖu tÊn víi thuÕ 30%, vµ t¨ng lªn møc 1,9 triÖu tÊn vµo 2004 víi thuÕ cßn 20%. H¹n ng¹ch nhËp khÈu cao su sÏ lµ 429 ngµn tÊn vµ sÏ t¨ng thªm 15% mçi n¨m. H¹n ng¹ch cao su sÏ xo¸ bá vµo 2005. Th¸i Lan lµ n−íc xuÊt khÈu cao su lín nhÊt thÕ giíi vµ xuÊt khÈu ®−êng lín thø 3 thÕ giíi. Cïng víi Trung Quèc, viÖc §µi Loan gia nhËp WTO còng sÏ cã lîi cho xuÊt khÈu g¹o, ®−êng, gµ vµ t¸o cña Th¸i Lan. §µi Loan sÏ më cöa thÞ tr−êng nhËp khÈu g¹o cña m×nh lªn 144.720 tÊn n¨m ®Çu khi gia nhËp WTO (kh«ng thuÕ). §µi Loan sÏ nhËp 120 ngµn tÊn ®−êng víi møc thuÕ 12,5% vµ sÏ t¨ng tíi 205 ngµn tÊn vµo n¨m 2004. Nguån: Xinhua, 20/11/2001.

N¨m 2000, ViÖt Nam xuÊt khÈu n«ng s¶n sang Trung Quèc ®¹t 362 triÖu USD,

chiÕm 8,3% tæng xuÊt khÈu n«ng s¶n. ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc chñ yÕu çc

9 Trung Quèc cã nhiÒu hµng ho¸ cïng lo¹i víi ViÖt Nam nh− dÖt may, giµy dÐp� Tuy nhiªn çc mÆt hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc t−¬ng ®èi kh¸c nhau, mang tÝnh bæ xung h¬n lµ thay thÕ. Nªn n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ kh«ng bÞ ¶nh h−ëng nhiÒu nh− ®èi víi hµng c«ng nghiÖp.


mÆt hµng nh− ®iÒu chiÕm 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ®iÒu, cao su 38%, hå tiªu 8%, h¶i s¶n 15%, hoa qu¶ 50%. Giai ®o¹n 1995-2000, xuÊt khÈu n«ng s¶n sang Trung Quèc chØ ®¹t møc t¨ng tr−ëng 4%/n¨m so víi møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu chung sang Trung Quèc lµ 33%/n¨m. Nh×n chung do xuÊt khÈu theo ®−êng tiÓu ng¹ch, kÕt cÊu h¹ tÇng hç trî xuÊt khÈu yÕu, c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr−êng ch−a ®−îc chó ý ®óng møc nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu biÕn ®éng thÊt th−êng, thiÕu æn ®Þnh, ch−a xøng víi tiÒm n¨ng cña c¶ hai bªn. BiÓu 12: Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n

sang Trung Quèc (triÖu USD).

0

100

200

300

400

500

600

1995 1996 1997 1998 1999 2000

B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n sang Trung Quèc (1000 USD).

MÆt hµng 1995 1998 2000H¶i s¶n 10633 51544 222972Cao su 142449 64829 66392§iÒu 65579 60502 53292H¹t tiªu 5856 11222 11565L¹c 84 14212 3514Hoa qu¶ 15199 10455 499Cµ phª 6185 2029 3061G¹o 53944 333 499ChÌ 14 733 105QuÕ 70 50 21

Nguån: Trung t©m Th«ng tin, Bé N«ng nghiÖp&PTNT. 2001. 4. KÕt luËn

Bµi häc tõ kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ tiÕn tr×nh héi nhËp WTO gîi ý ViÖt Nam nªn cã nh÷ng ®iÒu chØnh trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn. NÕu ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc duy tr× chiÕn l−îc ph¸t triÓn qu¸ thiªn vµo b¶o hé c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu vèn, kÐm hiÖu qu¶, tiÕp tôc tµi trî çc DNNN yÕu kÐm, thua lç, tËp trung nguån lùc qu¸ møc vµo ph¸t triÓn ®« thÞ, trong khi kh«ng chó träng ®Çu t− cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n sÏ lµm cho kinh tÕ n«ng th«n tr× trÖ, çnh kÐo gi¸ tiÕp tôc bÊt lîi ®èi víi n«ng nghiÖp, thÊt nghiÖp t¨ng, g©y ra nh÷ng c¨ng th¼ng vµ bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng ë khu vùc n«ng th«n. Ngoµi ra, bÊt b×nh ®¼ng thu nhËp gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ t¨ng lªn còng t¹o ra søc Ðp m¹nh lªn luång d©n di c− tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ, g©y ra çc hËu qu¶ nh− sù qu¸ t¶i, t×nh tr¹ng « nhiÔm, t¾c nghÏn giao th«ng, téi ph¹m vµ çc tÖ n¹n x· héi... ë chÝnh khu vùc ®« thÞ.

Víi h¬n 70% d©n sè sèng trong n«ng th«n nªn thÞ tr−êng n«ng th«n cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn nÕu thu nhËp tr× trÖ, søc mua yÕu th× thÞ tr−êng n«ng th«n kh«ng thÓ kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ®i lªn ®−îc. Kinh nghiÖm cña çc nÒn kinh tÕ h−íng xuÊt khÈu trong khu vùc lµ mét bµi häc h÷u Ých. Trong thêi gian qua mét vµi n−íc §«ng ¸ ®· qu¸ chó träng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp ®iÖn tö mµ l¬ lµ khuyÕn khÝch tiªu dïng trong n−íc. N¨m 2001, m«i tr−êng kinh tÕ bªn ngoµi biÕn ®éng, ®i xuèng, xuÊt khÈu gi¶m m¹nh, trong khi søc tiªu thô trong n−íc kh«ng ®ñ søc kÐo


nÒn kinh tÕ ®i lªn ®· lµm cho nÒn kinh tÕ chÞu nhiÒu rñi ro, tæn th−¬ng, c¶n trë tiÕn tr×nh håi phôc kinh tÕ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ n¨m 199810.

Nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vÜ m« cña ViÖt Nam theo h−íng gi¶m thiªn lÖch qu¸

møc ®èi víi ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp, chó träng h¬n ®Õn khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n sÏ cã t¸c dông c¶i thiÖn çnh kÐo gi¸ cho khu vùc n«ng nghiÖp, ph©n bæ l¹i çc nguån lùc hîp lý h¬n, gi¶m çc mÐo mã cña thÞ tr−êng, biÕn khu vùc n«ng th«n thµnh ®Þa bµn ®Çu t− hÊp dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn çc ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp, trong ®ã cã c«ng nghiÖp n«ng th«n, gióp t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho khu vùc n«ng th«n. Cô thÓ lµ chØ nªn ®Çu t− vµo çc ngµnh c«ng nghiÖp cã lîi thÕ so s¸nh, sö dông nhiÒu lao ®éng, gi¶m b¶o hé çc ngµnh kÐm søc c¹nh tranh, thua lç. T¨ng c−êng ®Çu t− cho n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ kÕt cÊu h¹ tÇng, gi¸o dôc, y tÕ.

Trong khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n, nh÷ng dÊu hiÖu gÇn ®©y cho thÊy nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· tiÕn ®Õn giíi h¹n ph¸t triÓn theo chiÒu réng. Nh÷ng lý do bao gåm: ®éng lùc ph¸t triÓn do ®æi míi chÝnh s¸ch nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, ®Çu 90 ®· dÇn gi¶m hiÖu lùc; hiÖu qu¶ ®Çu t− vµo thuû lîi kh«ng cßn lín nh− tr−íc ®©y; ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng−êi tiÕp tôc gi¶m xuèng; nh÷ng c¬ héi më réng thÞ tr−êng quèc tÕ ®Ó tiÕp tôc t¨ng s¶n l−îng g¹o, cµ phª kh«ng cßn lín nh− tr−íc ®©y. Do ®ã nh÷ng −u tiªn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi nªn tËp trung vµo x©y dùng çc thÓ chÕ ®Ó thÞ tr−êng vËn hµnh hiÖu qu¶, thóc ®Èy c¹nh tranh, khuyÕn khÝch ®Çu t− t− nh©n. Cô thÓ bao gåm: • Çc chÝnh s¸ch nh− tÝn dông, ®Êt ®ai, ®Çu t− nªn h−íng tíi t¹o lËp m«i tr−êng c¹nh

tranh b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö çc thµnh phÇn kinh tÕ. • C¶i tæ l¹i vµ ®Èy m¹nh ®Çu t− c«ng t¸c nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng theo h−íng hiÖu

qu¶, ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr−êng. • §Çu t− kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n nh»m hç trî thÞ tr−êng vËn hµnh hiÖu qu¶ nh− ph¸t

triÓn hÖ thèng chî n«ng s¶n, th«ng tin liªn l¹c, ®−êng x¸... • Ph¸t triÓn çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp, trong ®ã chó träng c«ng nghiÖp

n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn çc doanh nghiÖp võa vµ nhá chÕ biÕn n«ng s¶n nh»m tËn dông lîi thÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp.

• §Èy m¹nh çc ho¹t ®éng nghiªn cøu, dù b¸o thÞ tr−êng, xóc tiÕn th−¬ng m¹i nh»m ®Þnh h−íng s¶n xuÊt ®óng theo tÝn hiÖu thÞ tr−êng.

VÒ viÖc Trung Quèc héi nhËp WTO, xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam sÏ ph¶i ®èi mÆt

víi nhiÒu th¸ch thøc, ®Æc biÖt lµ søc Ðp c¹nh tranh cña çc ®èi thñ trªn thÞ tr−êng Trung Quèc. §Ó n©ng cao søc c¹nh tranh, t¨ng c−êng xuÊt khÈu n«ng s¶n sang thÞ tr−êng Trung Quèc: • §Çu t− ph¸t triÓn c«ng t¸c nghiªn cøu vµ dù b¸o thÞ tr−êng, çc ho¹t ®éng xóc tiÕn

th−¬ng m¹i11.

10 N¨m 2000 vµ 2001, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña Th¸i Lan gi¶m tõ 4,4% xuèng cßn 1,2%, In®«nªxia 4,8% cßn 3,6%, Philipin 4,4% cßn 2,1%, Malaixia 8,3% cßn 1%, Hµn Quèc 8,8% cßn 2,5%. 11 MÆc dï Trung Quèc lµ b¹n hµng lín cña ViÖt Nam, song çc c¬ quan Nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp ch−a chó träng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr−êng, çc ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i. Theo lêi cña Phã thñ t−íng NguyÔn C«ng T¹n:


• CÇn cã çc chÝnh s¸ch −u ®·i ®èi víi çc cña khÈu theo h−íng trao quyÒn chñ ®éng cho ®Þa ph−¬ng, t¨ng c−êng th«ng tho¸ng, gi¶m thñ tôc, lÖ phÝ phiÒn hµ12.

• NhiÒu ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong t×nh tr¹ng manh món vµ tù ph¸t dÉn ®Õn bÞ Ðp gi¸. Nªn tæ chøc l¹i çc ho¹t ®éng nµy theo h−íng thµnh lËp çc hiÖp héi, ph−êng héi xuÊt khÈu tù nguyÖn.

• T¨ng c−êng ®Çu t− c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh»m gi¶m xuÊt khÈu nguyªn liÖu th«, t¨ng xuÊt khÈu tinh.

• §Çu t− c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng giao th«ng tõ trung t©m nèi víi cöa khÈu, hÖ thèng chî n«ng s¶n, cöa hµng giíi thiÖu s¶n phÈm, kho b·i, hÇm l¹nh� ë çc cöa khÈu.

Tµi liÖu tham kh¶o • §Æng Kim S¬n. 2001. C«ng nghiÖp ho¸ tõ n«ng nghiÖp: Lý luËn thùc tiÔn vµ triÓn väng

¸p dông ë ViÖt Nam. Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp. Hµ Néi. • Bao ZG. 1999. Effect of china's WTO entry on agriculture. • Binyan L, Link P. A Great Leap Backward?. In: The New York Review of Books, 8/10

/1998, • Chen J. 2000. Harvard China review 4th Annual conference summery. • China reform monitor. No393. 26/7/2001. • Cohen D. 2001. Çc quèc gia nghÌo khã trong mét thÕ giíi thÞnh v−îng. DiÔn ®µn kinh

tÕ-Tµi chÝnh ViÖt-Ph¸p. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. • Colby H. 2001. China's WTO accession: conflicts with domestic agricultural policies

and institutions. IFPRI. • Deqiang H. 2001. The advantages and disadvantages of China's accession to the WTO. • FAO. 2000. Selected Indicators of food and agriculture development in Asia-Pacific

region, 1989-99. Regional office for Asia and the Pacific, Bangkok. • Far Eastern Economic Review July. 12.2001. Breaking barriers. • Far Eastern Economic Review. December. 20. 2001. A finger in the dyke. • Far Eastern Economic Review. July. 12. 2001.

Chóng ta cã mét nh−îc ®iÓm ë gÇn Trung Quèc nh−ng l¹i Ýt chÞu nghiªn cøu s©u vÒ Trung Quèc�Chóng ta kh«ng cßn cã nhiÒu ng−êi hiÓu s©u s¾c vÒ nÒn kinh tÕ vµ çc doanh nghiÖp Trung Quèc, kh«ng kÕt ®−îc b¹n hµng Trung Quèc. Theo Laurence Lipsher trong khi Trung Quèc cã 200 c«ng ty më v¨n phßng ®¹i diÖn ë ViÖt Nam, th× ViÖt Nam chØ cã 3 v¨n phßng ®¹t diÖn ë Trung Quèc. 12 L·nh ®¹o çc tØnh biªn giíi phÝa B¾c cho r»ng Trung Quèc cã chiÕn l−îc dïng th−¬ng m¹i biªn mËu ®Ó ph¸t triÓn çc tØnh biªn giíi. Trung Quèc ph©n biÖt r¹ch rßi gi÷a th−¬ng m¹i chÝnh thøc vµ biªn mËu, trong ®ã th−¬ng m¹i biªn mËu ®−îc h−ëng rÊt nhiÒu −u ®·i vÒ thuÕ, thñ tôc, lÖ phÝ. Çc l·nh ®¹o cho r»ng nÕu ViÖt Nam thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch cëi më h¬n sÏ thóc ®Èy th−¬ng m¹i ViÖt-Trung m¹nh mÏ h¬n nhiÒu (Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn. 22/11/2001)


• Goletti F. 2001. Shifting Strategy for Agricultural Shifting Strategy for Agricultural Shifting Strategy for Agricultural Shifting Strategy for Agricultural Development in Viet Nam. Agrifood Consulting International.

• Hongyuan S, Changsheng Z. 1999. Agricultural market and policy in China: New development facing the WTO entry.

• Huang J. 2001. Funding options and restructuring for China's Agricultural Research system. Héi th¶o: HÖ thèng chÝnh s¸ch vµ tæ chøc ®Ó t¨ng c−êng hiÖu qu¶ nghiªn cøu n«ng nghiÖp-kinh nghiÖm cña Trung Quèc. Bé N«ng nghiÖp&PTNT. Hµ Néi.

• Minxin P. 1999. Will China become another Indonesia. Foregn Policy. Massachusetts. Washington.

• Ng« VÜnh Long. 1999. C¶i çch thÓ chÕ sau khñng ho¶ng. • Tennenbaum J. 2000. China needs protectionism and the ideas of friedrich list.

Executive Intelligence Review. May 12. • The Economist. September. 15 th. 2001. • Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn. 22/11/2001. • Tiejun W. 2000. China and the WTO: WTO and China's agriculture. • USDA. 2000. China's WTO accession would boost U.S. Ag exports & farm income.

Market and trade economics division. Washington. • USDA. 2001. China's agriculture in transition. Market and trade economics division.

Washington.

Documents

N«ng nghiÖp, n«ng th«n Trung Quèc trong bèi c¶nh héi nhËp ...®éng lùc cho n«ng d©n t¨ng ®Çu t−, n©ng cao s¶n l−îng. C¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch thµnh c«ng