ÇİNLİ TARİHÇİ WU YUGUİ’NİN ÇİNCE KAYNAKLARDA GEÇEN ESKİ …±nkılıç.pdf · 2014-03-14 · ÇİNLİ TARİHÇİ WU YUGUİ’NİN ÇİNCE KAYNAKLARDA GEÇEN ESKİ TÜRK

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 3/1 2014 s. 85-95, TÜRKİYE

International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 3/1 2014 p. 85-95, TURKEY

ÇİNLİ TARİHÇİ WU YUGUİ’NİN ÇİNCE KAYNAKLARDA GEÇEN ESKİ TÜRK

TARİHİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI

Tuba YALINKILIÇ

Özet

Birbirleriyle komşu olan milletlerin tarih kayıtları arasında da

paralelliklerin olduğu bilinmektedir. Çinliler ve Türkler tarih boyunca

birbirleriyle sıkı ilişkiler içinde bulunmuş; bu sebeple de birbirlerinin tarihî

kaynaklarına konu olmuşlardır. Çin’de ve Türkiye’de Çin-Türk ilişkilerini

araştıran birçok bilim adamı vardır. Bu bilim adamlarından biri de Çinli

tarihçi Prof. Dr. WU Yugui’dir.

Bu makale, Prof. Dr. WU Yugui’nin öz geçmişini, eserlerini ve eski Türk

tarihi ile ilgili çalışmalarını konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler: Çin-Türk ilişkileri, eski Türk tarihi, Çince

kaynaklar, Prof. Dr. WU Yugui.

CHINESE HISTORIAN WU YUGUI’S STUDIES FROM CHINESE

SOURCES ON ANCIENT TURKIC HISTORY

Abstract

Parallelism on historical sources too is known to exist between

neighboring nations’ history archives. Chinese and Turks had maintained

close relationships along history, thereby have been subject matter of each

other’s historical sources. There are lot of scholars in both China and Turkey

researching Chinese-Turk relationships. One of those scholars is the Chinese

historian Prof. Dr. WU Yugui.

This article covers Prof. Dr. WU Yugui’s biography, his works and his

studies over ancient Turkic history.

Keywords: Chinese-Turkic relations, ancient Turkic history, Chinese

archives, Prof. Dr. WU Yugui.

Yaptığı çalışmalarla Çin’de tarih alanında önemli yere sahip akademisyenlerden biri

olan WU Yugui’in çalışma sahasını Sui Tang Tarihi, Türk Tarihi, Sui Tang Dönemi Dış İlişkileri

Tarihi ve Tarihî Kaynaklar oluşturmaktadır. Öncelikle WU Yugui’in öz geçmişine ve eserlerine

dair bilgileri ilgililerinin istifadesine sunmak yararlı olacaktır:

1. WU Yugui’in Öz Geçmişi**

:

WU Yugui, 18 Ekim 1956’da Xin Jiang’ın Qitai Bölgesi’nde dünyaya gelir.

1977 yılında Lan Zhou Üniversitesi Tarih Bölümünde başladığı yükseköğrenimini 1981

yılında tamamlar.

Doktora Öğrencisi; Pekin Üniversitesi, Tarih Bölümü, [email protected].

** Öz geçmiş ve eserlerin listesi yazarın kendisinden alınan bilgilerden hareketle hazırlanmıştır.

mailto:[email protected]

86 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



Prof. Dr. WU Yugui’ye ait bir görüntü

1982-1985 yılları arasında Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Bölümünde yüksek

lisans yapar.

1985’ten günümüze kadar, Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Çalışmaları

Merkezinde araştırma görevlisi, yardımcı araştırma görevlisi ve araştırma görevlisi vazifelerinde

bulunur.

2000 yılında profesör unvanını alır.

WU Yugui, hâlen Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Çalışmaları Merkezinde Tarihî

Belgeler ve Tarih Araştırmaları Ofisi Genel Müdürü olarak görev yapmaktadır.

1. Eserleri:

Makaleleri:

“Tang Dönemi Anxi Bölgesi’nin İlk Yöneticisi Kimdi?”. Tarih Edebiyat, 24, Zhong Hua

Yayınevi, 1985, 329-332.

“Tang Dönemi’nde Batıda Jimi Bölgesi’nin Kuruluşu ve Tang ile İlişkisi”. XinJiang

Üniversitesi Dergisi, 1986, 55-61.

“Anxi Özel Yönetim Bölgesi Kısa Tarihi”. Orta Asya Dergisi, 2, Zhong Hua Yayınevi, 1987, 76-

135.

“Ashina Mishe Araştırması”. Milletler Araştırması, 1988 üçüncü dönemi, 64-70.

87 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



“Tang Dönemi Batıda ‘Ateş Şehri’ Tanımı”. Edebiyat Tarih, 31, Zhong Hua Yayınevi, 1988,

325-326.

“Batı Türkleri Yeni Araştırmaları”. Kuzeybatı Milletleri Araştırmaları, 1988 ilk dönemi, 111-

130.

“Tang Dönemi Metinlerinde İşbara Kağan”. Xin Jiang Üniversitesi Dergisi, 1989 ilk dönemi,

37-46.

“Lizhi Nehri Batı Bölgesi Rejimi ile İlgili Bazı Konular”. Dun Huang Araştırmaları Dergisi,

1990 İlk dönemi, 68-78.

“Turfan (Kara Hoca)’daki İki Esere Dair Açıklamalar”. Çin Tarihi Araştırmaları, 1990 ilk

dönemi, 70-80.

“Turfan’daki Eserlerde Türkler”. Kuzeybatı Milletleri Araştırmaları, 1991 ilk dönemi, 46-66.

“Zi Zhi Tong Jian’in Kayıt Tarihiyle İlgili Yanlış Bilgilerin Analizi”. Çin Tarihi Araştırmaları,

1993 ikinci dönemi, 51-60.

“Schaefer ve ‘Semerkand’ın Altın Şeftalisi’”. Çin Tarihi Araştırma Dinamikleri, 1995 ilk

dönemi, 2-6.

“Zhen Guan Dönemi Batı Türkleri Tarihi Açıklamaları”. Orta Asya Çalışmaları Dergisi, 1995

dördüncü dönem, 97-112.

“‘Tang Dönemi Mezar Taşları Derlemeleri’nde Mezar Taşlarıyla İlgili Kanıtlar”. Orijinal

Çalışmalar, 5, GuangBo TV Yayınları, 1996, 187-195.

“He Xi Liangzhou, An Shi Ailesi Araştırmaları”. Tang Araştırmaları, 3, Pekin Üniversitesi

Yayınevi, 1997, 295-338.

“İç Moğolistan Ulaan Had Dağı (Fresk) Mezarı ‘Sutra Çizimi’ Üzerine”. Kültürel Eserler, 1999

İkinci dönemi, 81-83.

“Bai Juyi ‘Zhan Zhang Şiirleri’ nde Görülen Tang Dönemi Kuzey Milletleri Etkisi”. Tang

Araştırmaları, 5, Pekin Üniversitesi Yayınevi, 1999, 401-420.

“Tang İlk Dönemi ve Doğu Türkleri ile Olan İlişkileri Araştırması”. Orta Asya Çalışmaları

Dergisi, 5, 2000, 74-126.

“Sui ve Batı Türkleri İlişkileri Tarihi Araştırmaları”. Orta Asya Çalışmaları Dergisi, 2002, 6,

Xin Jiang Halk Yayınevi, 73-139.

“İç Moğolistan Ulaan Had Dağı(Fresk) ‘Kam Çizimi’ İncelemesi”. Kültürel Eserler, 2001

Üçüncü dönem, 92-96.

“Eski Tang Tarihi Yanlışlıkları”. Zhou, Qin, Han, Tang Araştırmaları, 1, 2002, 127-142.

“Eski Tang Tarihi’ne Ek Örnekler”. Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Araştırmaları Merkezi

Dergisi, 2, Ticaret Basımevi, 2004, 361-426.

“Eski Tang Tarihi’nin Düzeltmeleri”. Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Araştırmaları

Merkezi Dergisi, 3, Ticaret Basımevi, 2004, 237-262.

“Tang Hui Yao ‘Si Yi Biyografisi’ Düzeltmeleri”. Edebiyat Tarih, 68, Zhong Hua Yayınevi,

2004, 201-212.

88 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



“Tong Dian’de ‘Sınır Savunması Hususu’ Düzeltmeleri”. Edebiyat Tarih, 70, Zhonghua

Yayınevi, 2005, 149-184.

“Eski Tang Kitabı Düzeltmeleri”. Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Araştırmaları Merkezi

Dergisi, 4, Ticaret Basımevi, 2007, 375-386.

“Eski Tang Tarihi ‘Si Yi Biyografisi’ Düzeltmeleri”. Edebiyat Tarih, 81, Zhong Hua Yayınevi,

2007, 189-224.

“Eski Tang Tarihi Düzeltmeleri-3”. Ji Nan Tarih Çalışmaları, 5, Ji Nan Üniversitesi Yayınevi,

2007, 448-470.

“Zi Zhi Tong Jian’in Kayıt Yanlışlarından Örnekler- Türk Tarihi Kayıtları Açısından”. Pekin

Lianhe Üniversitesi Dergisi, 2010 Üçüncü dönem, 22-29.

“Tang Kitabı Araştırmaları”. Sosyal Bilimler Oditoryumu, İktisat Yönetimi Yayınevi, 2011, 51-

58.

“Turks in the Gaochang Provisioning Texts”. Chinese Scholars on Inner Asia, editör: Luo Xin,

Indiana University Sinor Reserch Institute for Inner Asian Studies, Bloomington,

Indian, 2012, 1-40.

“Sui Tang Dönemi Yi WU Tarihi Hakkında”. Sinoloji Mirası ve Yenilikler, Shanghai Antik

Yayınlar Basımevi, 2013, 967-971.

Makale Tercümeleri:

[Macaristan] G. Uray, “Milattan Önce 9. Yüzyılın İlk Yarısında Turfan ‘Bin İskan’ Konusu”.

Yurtdışı Tibet Çalışmaları Tercümeleri, 2, 1987, Tibet Halk Yayınevi.

[ABD] Fang Kueili, “Tang Fan Ortaklık Yazıtı Okuması”. Yurtdışı Tibet Çalışmaları

Tercümeleri, 7, 1992.

[ABD] DenisSinor, “Türklerin Ortaya Çıkışı Efsanesi”. Denis Sinor’un İç Asya

Araştırmalarından Seçmeler, Zhong Hua Yayınevi, 2006.

Bağımsız Yayınları:

Zi Zhi Tong Jian Yıllık Kayıtları. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 1994.

Göktürk Devleti ve Sui Tang İlişkileri Tarihi Araştırması. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 1998.

Çin Gelenekleri Tarihi- Sui Tang ve Beş Hanedanlık Bölümleri. Shanghai Edebiyat ve Sanat

Yayınevi, 2002.

Tang Kitabı Derlemesi. Zhonghua Yayınevi, 2008.

İkinci (Kök)Türk Kağanlığı ile İlgili Çince Kayıtların Kronolojik Derlemesi 1-2-3. Zhong Hua

Yayınevi, 2009.

Ortak Yayınları:

Batı Bölgeleri Genel Tarihi. Zhong Zhou Eski Kitaplar Yayınevi, 1996.

Batı Bölgeleri Kültürel Tarihi. Çin Dostluk Yayın Şirketi, 1996.

Tang Dönemi Kültürü. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 2002.

89 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



Çin Kıyafet Tarihi. Ningbo Yayınevi, 2002.

Kitap Tercümeleri:

[ABD] Editör: HamblyGavin, “Orta Asya Tarihinin Özeti”. Ticaret Basımevi, 1994.

[ABD] Schaefer, “Tang Dönemindeki Yabancı Medeniyet”. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 1995.

Ortak Tercümeleri:

[Almanya] Herbert, [ABD] Editör: Denis C. Twitchett, “Cambridge Çin Liao, Xi, Xia, Jinve

Yuan Tarihi”. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 1998.

Sözlük Bilim Çalışması:

Xin Jiang Tarih ve Kültür Sözlüğü. Zhonghua Yayınevi, 1996. Çin Sosyal Bilimler Akademisi

Tarih Araştırma Merkezi Çin Dış İlişkiler Tarihi Grup Projesi.

Tekrar Yayınları:

Tercüme: “Tang Dönemi’ndeki Yabancı Medeniyet”. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 1995 ilk

basımı, Shanxi Normal Üniversitesi Yayınevi; 2007 tekrar basımı.

Kişisel Bağımsız Çalışması: “Göktürk Devleti ve Sui Tang İlişkileri Tarihi Araştırmaları”. Çin

Sosyal Bilimler Yayınevi, 1998 ilk basımı, Çin Sosyal Bilimler Yayınevi; 2007 tekrar

basımı.

Ortak Yazar: “Tang Dönemi Kültürü”. Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 2002 ilk basımı; Çin

Sosyal Bilimler Yayınevi, 2007 tekrar basımı.

Ödülleri:

Tercüme: “Tang Dönemi’ndeki Yabancı Medeniyet”. 1996 Yılı Tarih Araştırmaları Dalı Bilimsel

Araştırma Üstün Başarı Ödülü.

Kendi Yayını: “Göktürk Devleti ve Sui Tang İlişkileri Tarihi Araştırmaları”. 2000 Yılı Tarih

Araştırmaları Bilimsel Araştırma Üstün Başarı Ödülü; 2000 Yılı Çin Sosyal Bilimler

Akademisi Üçüncü Üstün Başarı Ödülü İkinciliği.

Ortak Yayınları: “Tang Dönemi Kültürü” 2003 Yılı Tarih Araştırma Merkezi Üstün Başarı

Ödülü; 2004 Yılı Çin Sosyal Bilimler Akademisi Üçüncü Üstün Başarı Ödülü İkinciliği.

Makale: “Eski Tang Tarihi Düzeltmelerinden Alıntılar”. 2006 Yılı, Tarih Araştırmaları Merkezi

Üstün Başarı Ödülü; 2007 Yılı Çin Sosyal Bilimler Akademisi Altıncı Üstün Başarı

Ödülü Üçüncülüğü.

2. WU Yugui’in Eski Türk Tarihine Dair Çince Kayıtları Tasnifi ve İncelemesi:

Çince Olarak Yazılmış Türk Tarihi ile İlgili Vesikalar ve Nitelikleri:

Tarihî vesikalarla ilgili sorun, Eski Çin’in civar milletleri tarihini araştırırken sıklıkla

karşılaşılan bir durumdur. WU Yugui’nin ifadelerine göre bu sorun iki şekilde karşımıza çıkar:

Birincisi, söz konusu milletlerin kendi dilinde tarihî kayıtlarının olmayışıdır. Birçoğuyla

90 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



ilgili bilgileri Çince vesikalardan öğrenebiliyoruz ki bu da tek taraflı bir bilgi teminidir. İkincisi

ise bu milletlerle ilgili Çince kayıtların hem az olması hem de sistematik olmamasıdır. Diğer

civar milletlerden farklı olarak Eski Türklerle ilgili Çince kayıtlar nispeten çoktur ve ayrıca

Türklerin Runik yazılı yazıtları, Uygurca yazıtları Eski Türk tarihî kaynaklarını teşkil

etmektedir. Yine aynı dönemde bulunan Soğdca, Tibetçe, Toharca, Hotence…kaynaklarda

Türklerle ilgili tarih kayıtlarına rastlamak mümkündür. Ayrıca Batıda Yunanca, Farsça, Arapça

olan kayıtlar da Türk tarihini anlamamız için önemli kayıtlardır. Farklı kaynaklardan gelen tarihî

kayıtlar Eski Türk tarihiyle ilgili bilgileri farklı açılardan beslemiştir.

Çincede Türklerle ilgili tarih kayıtlarının en önemli özelliği bilgilerin dağınık olup

konunun tek bir noktada odaklanmasıdır. Çince Türk tarihi kayıtlarında odaklanma bilhassa

biyografi ve tüzük üzerinde olmaktadır. Biyografik kayıtlara örnek olarak 周书 Zhou Tarihi 50.

metninde yer alan 异域传‘Yabancı Topraklar’ bölümündeki “突厥传” Türklerin Biyografisi,

北史 Kuzey Tarihi 99. metninde yer alan 突厥传 Türklerin Biyografisi, 隋书 Sui Tarihi 84.

metninde yer alan 北狄传Kuzey Milletleri Biyografisi’ndeki 突厥传 Türklerin Biyografisi,

旧唐书 Eski Tang Tarihi 194. metninde yer alan 突厥传 Türklerin Biyografisi 1 ve 2, 新唐书

Yeni Tang Tarihi 215. metninde yer alan 突厥传 Türklerin Biyografisi 1 ve 2；tüzüğe örnek

olarak 通典 Tong Dian 197-199 metinlerinde yer alan 突厥 Türkler 1, 2 ve 3, 唐会要 Tang Hui

Yao 94. metninde yer alan 突厥 Türkler bölümünü verebiliriz.

Eski Türk tarihini araştırma konusunda belli bir kolaylık sağlayan ve farklı açılardan

tarihe bakmamıza yardımcı olan bu bilgiler ne yazık ki sistematik değillerdir. Çoğunlukla Sui

Tang dönemine ait kaynaklarda karşımıza çıkan bu bilgileri toparlamak da bir hayli zordur. Bu

dağınık bilgileri bir araya getirerek Eski Türk tarihini incelemek gerekmektedir.

Yeni Keşfedilen Yazıtların Türklerle İlgili Çince Kaynakların Tasnifinde

Sağladığı Kolaylık Üzerine:

Son zamanlarda bulunan Çince yazılmış Türk yazıtları sayısal anlamda bir önceki

dönemde akademisyenlerin yapmış olduğu listedekilerden daha fazladır. Örneğin: Cen

Zhongmian, 突厥集史 Türklerin Tarihi kitabında 突厥人澈墓志 Turk Che Mezar Yazıtı,

毗伽公主墓志 Bilge Konçuy Mezar Yazıtı, 契苾嵩墓志 Qibi Song Mezar Yazıtı, 史继先墓志

Shi Jixian Mezar Yazıtı gibi Çince yazılmış olan Türk yazıtlarını derlemiştir (Cen, 2004: 777-

855).

Ayrıca son yıllarda da Türklere ait yeni bulunan mezar yazıtları mevcuttur: 李思摩墓志

Li Simo Mezar yazıtı, 阿史那摸末墓志 Aşına Momo Mezar yazıtı, 阿史那感德墓志 Aşına

91 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



Gande Mezar yazıtı, 阿史那婆罗门墓志 Aşına Poluomen Mezar yazıtı, 阿史那忠墓志 Aşına

Zhong Mezar yazıtı, 阿史那勿施墓志 Aşına Wushi Mezar yazıtı, 阿史那哲墓志 Aşına Zhe

Mezar yazıtı, 沙陀公夫人阿史那氏墓志 Shatuo Bey’in Hanımı Aşına yazıtı,

统毗伽可贺敦延陀墓志 Ton Bilge Hatun Yantuo Mezar yazıtı, 契苾夫人墓志 Qibi‘nin

Hanımının Mezar yazıtı, 契苾通墓志 Qibi Tong Mezar yazıtı, 执失善光墓志 Zhishi Shanguang

Mezar yazıtı, 执失奉节墓志 Zhishi Fengjie Mezar yazıtı, 炽俟弘福墓志 Chisi Hongfu Mezar

yazıtı, 舍利石铁墓志 Sheli Shitie Mezar yazıtı, 俾失十囊墓志 Bishi Shinang Mezar yazıtı,

阿史那毗伽特勤墓志 Aşına Bilge Tigin Mezar yazıtı, 契苾李中郎墓志 Qibi Li Zhonglang

Mezar yazıtı, 仆固乙突墓志 Bugu Yitu Mezar yazıtı... gibi derlemesini WU Yugui’in yaptığı

yaklaşık 20 tane olan bu yazıtların sayısı Cen Zhongmian’ın derlemiş olduklarından katbekat

fazladır (Wu, 2009: 272, 316, 331, 434, 1068, 1136, 1144, 1182, 1385).

阿史那忠 Aşına Zhong Mezar yazıtından bir kesit

92 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



阿史那婆罗门 Aşına Poluomen Mezar yazıtının görüntüsü

Bugün Çin’ de Tang Dönemine ait binlerce yazıt bulunmuştur fakat içlerinde Türklere

ait olanları ancak bu saydıklarımızla sınırlıdır. Saymış olduğumuz yazıtlar genel olarak Xi’an

civarından çıkarılmış olup birçoğu geçtiğimiz yüzyılın ortalarında bir kısmı da bu yüzyılın

başlarında bulunmuştur. Yeni bulunan bu yazıtlarda Türk tarihine dair bilgiler mevcuttur ve

Türk tarihini inceleme alanını genişletmiştir. Şimdilik defin ve muhafazasıyla ilgili bilgilere

ulaşabildiğimiz mezar yazıtlarından bazıları şunlardır:1

1 Hu Hong, 回鹘葛啜王子葬地长杜原考, Uygur Karı Çor Tigin’in Defin Yeri Olan Zhang Du Yuan’in

İncelenmesi, Tang Tarihi Araştırmaları, 19, Pekin Üniversitesi Yayınevi, 2013, 490-492

93 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



Yazıt Defin Tarihi Keşif Tarihi Müze

李思摩墓志 Li Simo

Mezar yazıtı

贞观 Zhen Guan 21.yılı

(647)

1992 昭陵博物馆Zhao Ling

Müzesi

阿史那摸末墓志 Aşına

Momo Mezar yazıtı

贞观 Zhen Guan 23.yılı

(649)

阿史那婆罗门墓志

Aşına Poluomen Mezar

yazıtı

永徽 Yong Hui 2.yılı

(651)

2005 碑林博物馆 Bei Lin

Müzesi

阿史那忠墓志 Aşına

Zhong Mezar yazıtı

上元 Shang Yuan 2.yılı

(675)


Müzesi

契苾夫人墓志

Qibi‘nin Hanımının

Mezar yazıtı

开元 Kai Yuan 9.yılı (721) 1973 昭陵博物馆Zhao Ling

Müzesi

执失善光墓志 Zhishi

Shanguang Mezar

yazıtı

开元 Kai Yuan 11.yılı

(723)


Müzesi

阿史那毗伽特勤墓志

Aşına Bilge Tigin

Mezar yazıtı

开元 Kai Yuan 12.yılı

(724)

1956

Türk yazıtlarından başka yeni bulunan ve Türk tarihi ile alakalı olan Tang Dönemi

yazıtları ise sayılamayacak kadar çoktur. Ayrıca bu yazıtlar tarihe kaynaklık etmeleri açısından

son derece değerli yazıtlardır. Örneğin 张去逸墓志 Zhang Quyi Mezar yazıtı, Tang

Xuanzong’un Kaiyuan 19. yılında Komutan Zhang Quyi’yi Doğu Türklerine elçi göndermiş

olduğunu kaydeder. Özellikle yeni bulunan Çince yazıtlar ve eski Çince kaynakların içeriği

birleştirilerek Türk tarihi araştırmaları için yeni bir kaynak oluşturulabilir.

Kronolojinin özelliği verilerin net olmasıdır. Fakat farklı dönemlere ait kaynaklar

dağınık olduğundan bu durum çoğu zaman tarihî olaylara ayrıntılı şekilde bakmamızı

engellemektedir. Bununla birlikte aynı olayla ilgili benzer kayıtlara rastlamak Sui Tang Dönemi

Çince kaynaklarının belirgin özelliklerindendir. Bunun gibi genel içeriği benzer; fakat küçük de

olsa farklılıklar arz eden kaynakları çözümlemek Türk tarihiyle alakalı Çince kaynaklarla

kronolojik çalışma yapmak son derece önemli olduğu gibi bir o kadar da zor bir iştir. WU Yugui

de aynı konuyla ilgili farklı kaynaklarda yer alan bilgilerin bütününü tam olarak yansıtabilmek

için, alışılmış kronoloji üzerinde birtakım değişiklik yapar: Öncelikle 通鉴 Tong Jian’deki çağ

sistemini temel alarak yine 通鉴 Tong Jian’deki her bir kayıtla alakalı olan kaynağa başvurma

yöntemiyle 旧唐书 (Jiu Tang Shu) Eski Tang Tarihi, 新唐书(Xin Tang Shu) Yeni Tang Tarihi,

通典 Tong Dian, 唐会要 Tang Hui Yao, 册府元龟 Ci Fu Yuan Gui, 太平御览 Tai Ping Yu Lan,

全唐文 Quan Tang Wen’ı ve yanı sıra Tang Dönemine ait antoloji, yazıt ve eserleri bir araya

getirir. Böylelikle hem kronolojik metodu korumuş hem de ortak bir konuyla ilgili birden fazla

kaydı bir arada toplamış olur. Bunu yaparken 通鉴 Tong Jian’deki kayıtlarla diğer kayıtları

94 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



karşılaştırır. Netice itibarıyla tarihî kaynaklardaki hataları bir kez daha görmüş ve çözümlemiş

olur.

WU Yugui’nin II. (Kök)Türk Kağanlığı ile İlgili Çince Kayıtların Kronolojik Derlemesi

adlı kitabının kapak görüntüsü

95 Tuba YALINKILIÇ

______________________________________________



WU, Türk tarihiyle alakalı kayıtları derlerken Türklerle yakın ilişkisi olan Çin sınır

bölgeleri tarihiyle ilgili kaynakları da inceler. Bilindiği gibi Çince olarak yazılmış Türk tarihi ile

ilgili kaynaklar, dönemin Çin rejiminin düştüğü kayıtlardır ve buralarda ‘öteki’nin tarihi ile ilgili

bilgilere yer verilmiştir. Yani Çin rejimi Türk tarihini kendi açısından kaydetmiş olup bu kayıtlar

da çoğunlukla sınır bölgeleri askerî tarihi ve siyasi durumu ile iç içedir. Bu yüzden Türk

dönemine rastlayan Çince sınır bölgeleri kaynaklarını da derlemiş olur.

Sınır bölgeleri tarihinde olduğu gibi Türklerle aynı dönemde bulunan ve yakın temasta

olan milletler ve rejimlerle alakalı kaynaklar da Türk tarihini yansıtır niteliktedir. Köktürk

Devleti dönemindeki Rouranlar, Toyhunlar; İkinci Köktürk Devleti dönemindeki Tiele, Tufan;

Batı Türkleri dönemindeki batıda yer alan bütün ülkeler, Tufanlar; Uygur Hanlığı dönemindeki

Tufan, Xi ve Kitanlara ait eserler Türklerle ilişkili kaynaklardan olup Türk tarihinin gelişim

sürecini yansıtan ve WU Yugui’in çalışması esnasında kullandığı eserlerdendir.

WU Yugui, bütün bu derlemelerini 2009 yılında 突厥第二汗国汉文史料编年辑考

İkinci (Kök)Türk Kağanlığı ile İlgili Çince Kayıtların Kronolojik Derlemesi adlı üç ciltlik

kitabında toplamıştır. Bazı değişiklikler yaparak yakın zamanda kitabın ikinci baskısını da

yayınlayacaktır.

Kaynaklar:

CEN, Z. (2004). 突厥集史（下）,岑仲勉, Türkler Tarihi (I-II). Zhong Hua Yayınevi.

HU, H. (2013). 回鹘葛啜王子葬地长杜原考, Uygur Karı Çor Tigin’in Defin Yeri Olan Zhang

Du Yuan’in İncelenmesi. Tang Tarihi Araştırmaları, 19, 490-492.

WU, Y. 古代突厥汉文史料的整理与研究 Eski Türk Tarihine Dair Çince Kayıtların Tasnifi ve

İncelenmesi. Çin Sosyal Bilimler Akademisi Tarih Araştırma Merkezi.

WU, Y. (2009). 突厥第二汗国汉文史料编年辑考 1，2，3，İkinci (Kök)Türk Kağanlığı ile

İlgili Çince Kayıtların Kronolojik Derlemesi 1-2-3. Pekin: Zhong Hua Yayinevi.

Documents

ÇİNLİ TARİHÇİ WU YUGUİ’NİN ÇİNCE KAYNAKLARDA GEÇEN ESKİ …±nkılıç.pdf · 2014-03-14 · ÇİNLİ TARİHÇİ WU YUGUİ’NİN ÇİNCE KAYNAKLARDA GEÇEN ESKİ TÜRK