CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 109, viti i katërt i botimit, 25 DHJETOR 2009 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. org

TELEFON I GJELBER 04 2234 851CILI ESHTE MENDIMI JUAJ PER MJEDISIN TIRANE

DHE ZONEN KU JETONI ?Na informoni dhe kërkoni informacion në telefonin e gjelbër.

JU MIREPRESIM

NJE DITE NE FABRIKEN E RICIKLIMIT

TAKIM ME BORDIN EDREJTOREVE TE BERZH

Qendra EDEN dhe Ekolevizja morënpjesë në takimin konsultues me BankënEuropiane për Rindërtim dhe Zhvillim(BERZH). Takimi i qe dedikuar sektorit tëOJQ-ve në Shqipëri. Takim që zgjati për rreth1 orë e gjysmë, u përqendrua kryesisht nëStrategjisë Kombëtare të BERZH përShqipërinë. Banka gjithashtu u përgezua perinvestimet e tyre në projektet e riciklimit dheu ftua të mbajë parasysh këtë sektor.

NJE ORE MESIMIMJEDISOR NE SHKOLLEN“GJERGJ KASTRIOTI” –

LEZHE Nga Albina GJINI, specialiste e STK,

Koordinatore e projektit “Shqipëria imee pastër dhe e bukur”, DrejtoriaArsimoreRajonale, Lezhë

Edukimi mjedisor në shkollën 9 –vjeçare “Gjergj Kastrioti”vazhdon si projektprej dy vitesh si rezultat i realizimit tëprojektit Cleen. Një grup mësuesish tëtrajnuar nga UNICEF kanë shtrirë më tejpërvojën e fituar. I tillë ishte trajnimi izhvilluar këto ditë ku një orë e hapurmësimore që u ndoq nga mësues si tëLezhës, Mirditës dhe të Kurbinit përcollimesazhe të tilla se dhe pse të vegjël nxënësite klasës së pestë mund të reflektojnë ndajnjë realiteti shqetësues për të sotmen e tëardhmen.

Nxënësit e shkollës "Emin Duraku" , gjatë vizitës në fabrikën e riciklimit, shohin se sipërpunohen konkretisht shishet e mbledhura prej tyre si hedhurina, të cilat kthehen përsëri në

lëndë të parë për prodhimin e shisheve të reja.

UNICEF – 20 VJET NGAKONVENTA E OKB PER

TE DREJTAT E FEMIJEVE

Më 20 nëntor 2009 bashkësiandërkombëtare feston 20 vjetorin e miratimitnga Asambleja e Përgjithshme e Konventëssë Kombeve të Bashkuara për të Drejtat eFëmijëve dhe Adoleshentëve. Konventaështë një traktat që ratifikoi më ligj të drejtatndërkombëtare të fëmijëve në histori dheështë rezultat i dhjetë viteve të negociatavedhe konsultimeve të vazhdueshme mekontributet e shumta të OJQ-ve.

Në përfundim të një procesi përvlerësimin e gjendjes dhe diskutimeve tëdrejtpërdrejta me aktorët e interesuar,shoqata “Massmedia dhe Mjedisi”organizoi një tryezë debati për diskutimine zgjidhjeve që mund të ofrohen në lidhjeme situatën problematike të LiqenitArtificial të Tiranës. Merrnin pjesë Zv.ministri i Mjedisit z. Arben Demeti, Prefektii Tiranës z. Keltis Kruja, z. Farudin Hoxhanga Komiteti i Digave, ish/nënkryetari iBashiksë së Tiranës z. Eduard Shalësi,Kryetari i Komunës Farkë z. Fatbardh Plaku,përfaqësues rë REC-Shqipëri, të Grupimit

Që nga 1 janari 2009, qeset plastike kanëhyrë në ‘histori’ në Maqedoni. Ministria eMjedisit ka ndaluar çdo lloj qese plastikenë sektorët e shitjes dhe ushqimit, si dhenë tregje. Qeset do të vazhdojnë të jetë tëligjshme për artikujt që peshojnë më shumëse 5 kg, por, klienti duhet të paguajë për to.

MAQEDONIA NDALON ME LIGJ QESET PLASTIKE

“Ekolëvizja”, të shoqatave mjedisore e tëtjerë.

PARKU I LIQENIT PERSERI NE FOKUSTRYEZE DEBATI ORGANIZUAR NGA “MASSMEDIA DHE MJEDISI”

Lexo fq. 3 Lexo fq. 2

Lexo fq. 4

Lexo fq. 2

Lexo fq. 7

2

Ditën e hënë, më 9 nëntor,Qendra EDEN dhe Ekolevizja morënpjesë në takimin e konsultues të meBankën Europiane për Rindërtimdhe Zhvillim (BERZH) pranë hotelRogner në Tiranë. Takimi i qededikuar sektorit të OJQ-ve nëShqipëri. Përveç përfaqësuesëve tëQendrës EDEN dhe grupimitEkolvizja, ishin të pranishëm dyOJQ të tjera mjedisore (Shoqata eBujqësisë Organike dhe Klubi

Ekologjik shqiptar), një OJQ qëmerret me çështje gjinore, Asocimii grave të biznesit ne Shqiperi. DyOJQ të tjera, Qendra Shqiptare përkërkime ekonomike dheTransparenca Shqipëri, nuk ishintë pranishëm.

Bordi i Drejtorëve të BERZHpërfaqësohej nga Daniel Berg,Drejtor i zyrës së BERZH nëShqipëri, Kurt Bayer, që përfaqësonAustrinë, Izraelin, Qipron, Maltën,Kazakistanin dhe Bosnje dheHercegovinën, Anne Counihan,që përfaqëson Irlandën,Danimarkën, Lituaninë dhe IshRepubliken Jugosllave tëMaqedonisë, Gianluca Grandi -përfaqëson Italinë, Etsuro Honda- Japoninë, Junk Herbert -Gjermaninë, François Lefebvre,Francën, Kalin Mitrev - Bullgarinë,Poloninë dhe Shqipërinë, PedroMoriyon - Spanjën dhe Meksikëndhe Igor Podoliev, që përfaqësonUkrainnën, Rumaninë, Moldavinë,Gjeorgjinë dhe Armeninë

Takim që zgjati për rreth 1 orë egjysmë, u përqendrua kryesisht nëStrategjisë Kombëtare të BERZHpër Shqipërinë. Duke qënë seQendra EDEN ishte një nga tri OJQ-të në Shqipëri që përgatiti komentelidhur me draft strategjine, ajo u ftuapër t’i shpjeguar më tej ato.

OJQ-të janë pyetur më tej ngabordi i drejtorëve për mendimet etyre mbi investime e ardhshme qëjanë të nevojshme për Shqipërinë.Tema e prekur më së shumti ishte aii situatës energjitike në Shqipëri.Organizatat patën mundësi për tësqaruar përsëri rëndësinë einvestimeve në energji tërinovueshme dhe efikasitetin eshpërndarjes së energjisë kundrejtprojekteve të energjisë që operojnëme burimet fosile. Pavarësisht nganatyra e tyre projektet energjitikeduhet të shërbejnë kryesisht përnevojat e vendit. Edhe pseorganizatat nuk janë plotësishtkundër eksportimin e energjisëështë e rëndësishmë që investimetnë energji të shërbejnë kryesisht përnevojat vendase duke theksuar

Në përfundim të një procesipër vlerësimin e gjendjes dhediskutimeve të drejtpërdrejta meaktorët e interesuar, shoqata“Massmedia dhe Mjedisi”organizoi një tryezë debati përdiskutimin e zgjidhjeve që mundtë ofrohen në lidhje me situatënproblematike të Liqenit Artificialtë Tiranës, e cila duket se ka“ngrirë”. Merrnin pjesë Zv.ministri i Mjedisit z. ArbenDemeti, Prefekti i Tiranës z.Keltis Kruja, z. Farudin Hoxha

nga Komiteti i Digave, ish/nënkryetari i Bashiksë sëTiranës z. Eduard Shalësi,Kryetari i Komunës Farkë z.Fatbardh Plaku përfaqësues rëREC-Shqipëri, të Grupimit“Ekolëvizja”, të shoqatave mje-disore e të tjerë.

Një paraqitje e shkurtër egjendjes (rezultat i punës sëeksperteve të shoqatës“Massmedia dhe Mjedisi”),pprezantuar nga z. SherifLushaj, nxiti diskutime tëshumta nga pjesëmarrësit:përfaqësuesve të larte tëPrefekturës, Ministrisë së

TAKIM ME BORDIN EDREJTOREVE TE BERZH

Mjedisit, Bashkisë së Tiranes,Komunës së Farkës, Komitetittë Digave dhe specialistë tëfushes nga shoqëria civile.

Pas pranimit të situatësproblematike për gjëndjen eParkut, Liqenit dhe digës së tij,të pranishmit shprehen pro-pozimet dhe vullnetin e tyre përtë shtyrë procesin përpara.

Si hapi i parë dhe kryesor upranua nga të gjithë zgjidhja estatusit të Parkut, për tëpërcaktuar saktë e qartë nivelin

e mbrojtjes dhe përgjëgjesitë esecilit aktor të përfshirë. Përkëtë do të ndërmerren hapakonkrete nga Ministria eMjedisit dhe Prefektura eTiranës për të mundësuar hapë-sirat e nevojshme ligjore qëpërcaktojnë statusin e Parkutdhe përgjëgjesite e institu-cioneve, sidomos atyre vendore(për rastin konkret Bashkia eTiranës dhe Komuna e Farkës)për administrimin real të parkut,sipas planeve dhe projekteve tëtyre të zhvillimit.

Nisur nga ky rast konkretdhe i veçante, hapet rruga për

ketu se proektet e tilla si parku eolikne Karaburun dhe TEC-I në PortoRomano janë disa nga shembujt ekeqinj te kesaj praktike.

Gjatë takimit u prekëngjithashtu çeshtja e rëndësisë sëinvestimeve në efikasitetin eenergjisë si në izolim të ndërtezaverezidenciale po ashtu edhe nësistemin e shpërndarjes.

OJQ-të u pyetën për mendimine tyre mbi parqet eolikë. Në përvojën

e mëparshme Bankaështë përballur mekundërshtimin ngaorganizata mjedisorerreth botës, duke thënëse parqet janë ndertuarne rruget ajrore tëmigrimit të shpendëve.Në këtë pikë organizat

theksuan se projektet duhet tëstudiohet një nga një, si ngavendodhja ashtu edhe ngadestinacioni i energjise se prodhuar.

BERZH prezantoi OJQ-te meproduktin e tyre të ri të quajtur“Linja e kredisë”- Credit line, me tëcilën BERZH shtyn bankat të voglapër financimin e projektit të voglate energjisë së ripërtëritshme, të tillasi vendosja e paneleve diellore apoizolimin e shtëpive.

Gjatë takimit u prek gjithashtucështja e pronësinë së tokave. Kyproblem ndër te tjera është hasurnë rastin e fabrikes se çimentos“Antea”. Përfaqësuesit e Bankësranë dakord se kjo çështje ishte metë vërtetë shumë serioze. Atashtuan se çështja e pronësisë nëdisa raste mund të ndalojnë bankënpër të financuar projekte tecaktuara.

Banka gjithashtu u përgezua perinvestimet e tyre në projektet ericiklimit dhe u ftua të mbajëparasysh këtë sektor. Ata u ftuante marrin fort në konsideratëinvestimet ne rrjetin hekurudhor sidhe në sistemin e transportit publik.

Gjysmë ora e fundit e takimit iukushtu çështjeve gjinore. Bordi idrejtorëve të BERZH-i u interesuapër situatën e përgjithshme nëShqipëri lidhur me ekuilibrin gjinor,përqindjen e grave në parlamentdhe vështirësitë me te cilat gratëpërballen gjatë hyrjes në sektorin ebiznesit.

Draft strategjia e BERZH përShqipërinë do të shkojnë përshqyrtim në 10 ditët ne vazhdim nebordin e drejtueseve të mbankës kudhe pritet të miratohet.

Qendra EDENPër më shumë informacion,

mund të kontaktoni :Merita Mansakumerita. mansaku@eden-al. orgAnisa Xhitonianisa. xhitoni@eden-al. orgBanka Europiane për Rindërtim

dhe Zhvillim (BERZH) u përgezuaper investimet e tyre në projektet ericiklimit dhe u ftua të mbajëparasysh këtë sektor.

PARKU I LIQENIT PERSERI NE FOKUSTRYEZE DEBATI ORGANIZUAR NGA

“MASSMEDIA DHE MJEDISI”përmirësime ligjore në shkallëvendi, në lidhje me kategoritë ezonave të mbrojtura, tëashtuquajturave parqeve rajo-nale, kalimin e kompetencave tëadministrimit pushtetit vendor,së bashku me mjetet enevojshme financiare për këtëadministrim, etj.

Pjesëmarrësit në takimtreguan vullnet pozitivbashkëpunimi ndërinstitucionaldhe me shoqërine civile, përzgjidhjen e një problemi tashmë

të kthyer në emergjent përTiranën.

Ky vullnet pritet të konkre-tizohet në hapa konkretë, për tëcilat shoqatat mund të luajne njërol të rëndësishem monitorimidhe presioni për përmirësimine gjendjes së tij.

Veprimtaria u mundesua nëkuadër të një granti tëmbështetur nga QendraRajonale e Mjedisit, në kuadërtë Fondit Special Holandez 2“Projekte Mjedisore me NismaVendore”

Veprimtaria do të pasqyrohete plotë në numrin e ardhshëm.

Këshilli i Rregullimit tëTerritorit ka miratuar ndërtimine një fabrike të re riciklimi tëmbetjeve plastike. Kjo fabrikëështë parashikuar të ndërtohetnë Bilisht të Qarkut të Korçës,e cila sipas ekspertëve ështëimpiant cilësor në vend përriciklimin e mbetjeve dhe do tëndërtohet në një sipërfaqe prej2 mijë metra katrorë. Vetëm nëfazën e parë parashikohet tëinvestohen rreth 3 milionë euro,

ndërsa kapaciteti i përpunimitparashikohet 1 mijë tonë nëmuaj.

Në këtë fabrikë parashikohettë punësohen rreth 100punëtorë, por mund tëvetëpunësohen rreth 400-800 tëtjerë, të cilët mund të mbledhinvetë mbetjet plastike dhe t’idorëzojnë pranë fabrikëskundrejt pagesës. KryeministriBerisha, bëri me dije se qeveriapo përgatit një kuadër ligjor

Kapaciteti i përpunimit parashikohet 1 mijë tonë në muaj

KRRTRSH MIRATON NJE FABRIKETE RE RICIKLIMI

sipas një modeli suedez, i cili dotë detyrojë të gjithë tregtarët t’irimbledhin dhe t’i dërgojnë nëfabrikë mbetjet plastike përriciklim.

Shefi i ekzekutivit theksoi sedisa vende tashmë kanë hequrnga përdorimi qeset plastike dhepo përdorin ato prej letre,ndërsa në Shqipëri do tëvendoset rregulli dhe këtombetje plastike nuk do të bëhenpjesë e ndotjes, por e riciklimit.

3

Në kuadrin e projektit“COMBI-Shqipëria ime e pastërdhe e bukur”, nxënësit e shkollës9-vjeçare “Emin Duraku“zhvilluan një vizitë mësimore në

fabrikën e riciklimit, mbështeturdhe nga komiteti i prindërve tëkësaj shkolle. Ne këtë shkolle,para disa kohësh u zhviillua edhenjë orë mësimi mjedisore. Nëkëtë orë mësimi moren pjesëedhe z. Detlef Palm, përfaqësuesi UNICEF në Shqipëri dhe Zj.Mirlinda Bushati, drejtuese eprojektit pranë UNICEF –Tiranë.

Vizita në fabrikën e riciklimitfilloi me një hyrje gati solemne

Edukimi mjedisor nëshkollën 9 – vjeçare “Gjergj

Kastrioti” vazhdon si projektprej dy vitesh si rezultat irealizimit të projektit Cleen. Një

NJE DITE NE FABRIKEN E RICIKLIMITShkolla “Emin Duraku “ zhvillon një vizitë mësimore në fabrikën e riciklimit “Polymeren Recycling Albania ”.

në fabrikë, siç bëjnë fëmijët kurshkojnë diku në një vend tëpanjohur dhe për herë të parë.Kjo zgjati vetëm për disa minutadhe më pas u kthye në atë

rrëmujën e bukur plot interes ekureshtje, gjë që dinë ta krijojnëvetëm fëmijët. Këtu ndikoi dhepritja e përzemërt dhe interesimidashamirës i gjithë punonjësvetë fabrikës dhe gatishmëria etyre për tju përgjigjur asaj moriepyetjesh që bënin pa ndërprerjenxënësit.

Në fillim, nxënësit, që janëdhe pjestarë të shoqatës së tyre“Ekologjisti i vogël”, dorëzuan

një sasi shishesh plastike, të cilat,të grumbulluara në familjet etyre, i kishin sjellë me vete. Këtëe bënë, jo vetëm për ti dorëzuar,por dhe për të parë se si këtomateriale plastike do tëpërpunoheshin realisht nëfabrikë, duke ndjekur me sytë etyre gjthë procesin.

Të shoqëruar dhe tëinformuar nga punonjësi SazanBalliu fëmijët kaluan në të gjithëimpiantet e fabrikës. Ata e filluanvizitën në pjesën ku materialipërzgjidhej dhe futj në proces.

Pasi pastrohet dhe lahet, materialishkon me konvejer në impiantine përpunimit, ku duke ugrimcuar, ndahej edhe letra eetiketave dhe plastikës, të cilat,me linja të ndryshmetransportohen në vendet ecaktuara për to. Plastika egrimcuar futej në ambalazhe, tëcilat ishin të gatëshme për tutransportuar në kompanitë e

prodhimeve plastike. Gjatë gjithë vizitës nxënësit

nbanin shënime, pyesnin pa

ndërprerje për proceset, përimpiantet e mënyrën efunksionimit të tyre, si egrumbullonte fabrika plastikën eku shkonte materiali i përpunuar.Dea, Patriku, Rei, Emili, Albani,Lea, Ergysi e të gjithë fëmijët nukpushonin së pyeturi gjatë gjithëkohës dhe Sazani e puntorët etjerë të fabrikës u përgjigjeshinme durim e saktësi atyre.

Vizita vazhdoi gjatë e nukmund të përmblidhet dot në njëshkrim. Një ide më të qartë e,sigurisht, më domethënëse ejapin dhe fotot. Kjo veprimtari u

ndoq dhe nga një trupë eTelevizionit Publik Shqiptar, tëcilët, veç pamjeve, realizuan edhe

intervista me disa fëmijë, të cilëtshprehën përshtypjet e tyre, ngatë cilat më e rëndësishmja ishteajo se çfarë mësuan nga kjovizitë.

(Lexo pershtypjet enxenesve ne faqen 5 )

NJE ORE MESIMI MJEDISOR NE SHKOLLEN “GJERGJ KASTRIOTI” – LEZHE Nga Albina GJINI, specialiste eSTK, Koordinatore e projektit“Shqipëria ime e pastër dhe e

bukur”, DrejtoriaArsimoreRajonale, Lezhë

grup mësuesish të trajnuar ngaUNICEF kanë shtrirë më tejpërvojën e fituar. I tillë ishtetrajnimi i zhvilluar këto ditë kunjë orë e hapur mësimore që undoq nga mësues si të Lezhës,Mirditës dhe të Kurbinit përcollimesazhe të tilla se dhe pse të

vegjël nxënësit e klasës së pestëmund të reflektojnë ndaj njërealiteti shqetësues për të

sotmen e të ardhmen. Kjo orë u zhvillua nën

kujdesin e DAR Lezhë, IKT dheUNICEF-it nga mësuesja VeraMalaj.

“Ndotja e ujit, shkaqet dhepasojat” - tema e mësimit sollinëpërmjet nxënësve kueksperimentuan, nxorënkonkluzione dhe përcollënmesazhe për moshatarët e tyredhe të rriturit.

Përgjegjësja e trajnimi IKTznj. Albana Markja në diskutiminqë u bë, ku të gjithëpjesëmarrësit sollën përvojat etyre, vlerësoi punën e mësuesespër të përcjellë sa më mirëpërvojën e saj, ku gërshetimi iteknikave të ndryshme dheinkurajimi i vazhdueshëm inxënësve ishte mjaft motivues.

Metodologjia “fëmija përfëmijën”, ku nxënësit mësojnëdhe përcjellin mesazhe te njëri– tjetri, si dhe në familje dhemjediset jashtë shkollës, kamjaft vlera pasi fëmijët për vetëmoshën që kanë e kanë më tëlehtë të pranojnë një këshillë apomesazh nga shoku sesa nga njëi rritur.

- “Përdorimi i ditarit dypjesësh gjatë një ore mësimi”, -u shpreh mësuesja Roza Hoti, - “ku nxënësit eksperimentojnëdhe nxjerrin vetë rezultate mëduket mjaft produktive, pasi ibën ato më të përgjegjshëm për

detyrën që kanë. Gjatë realizimittë këtyre orëve kanë qenë pjesëe punës sonë ashtu siçvëzhguam dhe në orën e sotmeeksperimentimi dhe nxjerrjavetë e rezultateve”.

Ndërsa mësuesja VeraMalaj paraqti shqetësimin esaj : “ E rëndësishme është ajo

që do të përcjellin nxënësitjashtë mureve të klasës. Sa dotë jenë ato kërkues ndaj vetesdhe të afërmve që i rrethojnë përtu kujdesur për mjedisin ”. Dhevazhdon : “Gjithsesi një punë emirë është nisur. Këtë e tregon

dhe puna e shkolles suaj pergrumbullimin e plastikës,bisedat e ndryshme në çdo klasëpër rrezikun e saj, mënyra semund të riciklohet etj. Me njëvazhdimësi do të arrihet që tëkemi një brez që di të kujdesetpër mjedisin, pasi është nëfunksion të shëndetit të tij”.

4

Më 20 nëntor 2009 bashkësiandërkombëtare feston 20 vjetorine miratimit nga Asambleja ePërgjithshme e Konventës sëKombeve të Bashkuara për të

Drejtat e Fëmijëve dheAdoleshentëve. Konventa ështënjë traktat që ratifikoi më ligj tëdrejtat ndërkombëtare të njeriut nëhistori dhe është rezultat i dhjetëviteve të negociatave dhekonsultimeve të vazhdueshme mekontributet e shumta të OJQ-ve. Idobishëm në fazën e hartimit tëishte edhe kontributi i vendeve nëzhvillim, të cilët kanë folur dhe kanësjellë ndryshime thelbësore nëbazë të traditave të ndryshme,kulturave, feve, fazat e zhvillimitekonomik, sistemet juridike dhepolitike.

Përkundër sfidave të shumtapër t’u kapërcyer, Konventa kaofruar një vizion për një botë në tëcilën të gjithë fëmijët dhe të rinjtëtë jenë të mbrojtur, të respektuardhe inkurajoi për të marrë edhe atapjesë në vendimet që prekinaspiratat e tyre. Ky vizion kapromovuar paqen në botë,tolerancën, ndershmërinë,respektin për të drejtat e njeriut dhepërgjegjësive të përbashkëta.

Megjithatë, pavarësishtrëndësinë dhe ndikimin eKonventës, deri tani janë endeqindra milionë fëmijë dhe të rinj qëvazhdojnë të jenë të përjashtuarnga shërbimet thelbësore dhendihmën, të drejtën për arsimimdhe pa asnjë mbrojtje. Rrethanataktuale historike janë karakterizuar

Njerëzit në përgjithësi thonëse “të gjithë kanë lindur tëbarabartë”, por në disa mënyra kjodeklaratë dëshmon se është egabuar.

Të lindësh në Romë apo NjuJork nuk është e njëjta gjë si nënë Kabul apo në një fshat të SierraLeone.

Një fëmijë i lindur në një vendnë zhvillim ka gati 14 herë mëshumë gjasa të vdesë brendamuajit të parë të jetës se sa njëfëmijë i lindur në një vend të

UNICEF – 20 VJET NGA KONVENTA E OKB PEnga kriza ekonomike e dekadave tëfundit dhe një ndryshim i klimës qëkërcënon mbijetesën e mbarë botës,duke filluar me vendet e botës nëzhvillim. Reduktimi gradual ishpenzimeve publike përshëndetësinë dhe arsimin, përshkak të krizës ekonomike, karezultuar në rritjen e varfërisë përpjesët e dobët e shoqërisë. Por dhegarantimi i të drejtave të fëmijëvenë këtë kontekst global do të thotëzgjedhje të vështira, por edhevendimtare. Për të shmangur që

kriza nuk të mos lerë një trashëgimitë privimit dhe varfërisë për brezate ardhshëm, zgjedhjet duhet të jenë

për ti mbrojtur, mbështetur dhe,kudo që të jetë e mundur, për tëzgjeruar shërbimet e nevojshme përfëmijët, duke përfshirë mbrojtjendhe të drejtat e pjesëmarrjes qëkanë të gjithë fëmijët, në të gjithakohërat dhe kudo.

Ka shumë sfida që janë

përballur dhe përballen ngaKonventa e në të duhet të marrinpjesë të gjithë aktorët, politikë eshoqërore, të cilëve u janë besuar

detyra për t’u zbatuar në fushën emirëqenies së fëmijëve. Një studimnë 2003 për varfërië e fëmijëve, tëudhëhequr nga London School ofEconomics dhe Universiteti iBristolit mbështetur nga UNICEF,zbuloi se më shumë se një miliardfëmijë janë privuar nga të paktënnjë nga të drejtat e tyre në arsimose furnizim me ujë të pijshëm dheme ushqim, kujdes dhe strehim.Përsa i përket mbijetesën sëfëmijëve, ku përparimi është më imatshëm, mesatarisht vazhdojnë tëvdesin çdo ditë 25. 000 fëmijë nënpesë vjeç, kryesisht nga shkaqet eparandalueshme dhe të zgjidhshmeme kujdes, me kosto të ulët dheefektivitetin e duhur. Ka disa zonanë të cilën progresi ka qenë ikufizuar. Aktualisht 4 milion tësapolindur vdesin çdo vit brendavitit të parë të jetës. Pneumonia dhesëmundje gastrointestinaleshkaktojnë 40% të vdekjeve nënpesë vjeç. Megjithatë, mundësia efurnizimit me antibiotikë dhe terapi

të tjera janë të mjaftueshme për tëluftuar me efektivitet këto sëmundje.Edhe pse kushtet higjeno-sanitarenë të gjithë botën janë rritur nga54% në vitin 1990 në 62% në vitin2006, gati gjysma e popullsisë sëbotës vazhdon të jetojë pa asnjëkonditë të tillë.

Të drejtat e fëmijëve përmbijetesë, zhvillimin dhe shëndetinjanë vazhdimisht duke u diskutuarnë mjedise politike e shoqërore për

sistemet e papërshtatshme tëmbrojtjes sociale. Edhe për sfidat earsimit janë të mëdha. Komisioni përtë Drejtat e Fëmijëve ka vlerësuarse për shkak të varfërisë dhe

mungesës së stimujvekonsekuentë, ka rreth 200 milionfëmijë nën pesë vjeç që janë në rrezikpër të mos shkuar kurrë në shkollë.

Recesioni global është dukeshkaktuar një pabarazi në rritje nëaksesin ndaj shërbimeve thelbësoredhe akoma më tepër mund tëparandalojë fëmijët të realizojnë tëdrejtën e tyre të mbijetesës dhezhvillimit. Në bazë të nenit 4 të

Konventës, shtetet palë duhet “tëmarrë masa për furnizimin maksimaltë burimeve në dispozicion tëfëmijëve dhe, kur është enevojshme, edhe brenda kuadrit tëbashkëpunimit ndërkombëtar”.Bashkëpunimi ndërkombëtar duhettë mbështesë sigurimin e të drejtëssë fëmijëve në shërbimet esencialedhe ushqim, pavarësisht periudhëssë krizës që po përjeton. Konventaështë një dokument i vlefshëm kuparashikohet që të drejtat e fëmijëvetë respektohen dhe ku të gjitha

industrializuar. Në vendet në zhvillim, rreziku

i vdekshmërisë së nënave ështënjë mijë herë më e madhe se ajonga gratë në vendet eindustrializuara.

99% e vdekshmërisë sënënave në botë ështëpërqëndruar në vendet e varfra,kryesisht Sub-Sahariane AfrikaJugore dhe Azia.

Në raportin vjetor të UNICEF-it 2009 ky vit i është dedikuarshëndetit të nënës dhe të

porsalindurve. Aty del qartë lidhjames shëndetit dhe jetës sënënave dhe foshnjave të tyre, në

mes të varfërisë dhe vdek-shmërisë, duke përfshirë edhe

respektin për të drejtat e gravedhe normat e mbijetesës së nënësdhe fëmijës.

Jemi të vonuar në rrugën drejtarritjes së Zhvillimit të

aspektet e mirëqenies njerëzore nukkanë qënë më mirë se sa sot. Bazuarnë Deklaratën Universale të tëdrejtave të Njeriut, Konventa kapasuruar parasysh zbatimin e tyre

nëpërmjet interpretimit të tëdrejtave të fëmijëve, të cilët janë mëtë pambrojtur dhe janë parballur qëtë vuajnë pasojat e politikave

ekonomike, të sigurisë, rreziqetklimatike dhe epidemiologjike. Nëkëtë moment të krizës dhe tëpasigurisë, dy dekada pas miratimittë Konventës, nga të gjithë duhettë ushtrojnë mundësinë për tëpraktikuar këto parime.

Pengesat për t’u kapërcyer dhesfidat janë të shumta dhe tëkushtëzuara nga disa faktorë. Porkjo sfidë e madhe për vitet eardhshme kërkon që të kombinohenpërgjegjësitë qeveritare, përsa upërket të drejtave të fëmijëve,pjesëmarrjes sociale, institucionaledhe individuale, duke rriturpërgjegjësitë për zbatimin eKonventës. Vetëm atëherëKonventa do të bëhet realitet çdoditë, për çdo fëmijë dhe për çdovend.

NGA RAPORTI SPECIAL I UNICEF - 2009

Një fëmijë i lindur në një vend në zhvillim ka gati 14herë më shumë gjasa të vdesë brenda muajit të

parë të jetës se sa një fëmijë i lindur në një vend tëindustrializuar.

Mijëvjeçarit, e cila deri në vitin2015 pret zvogëlimin evdekshmërisë së nënave me tri tëkatërtat në krahasim me 1990.

Raporti i UNICEF-it jo vetëmanalizon shkaqet e fenomeneve,por përshkruan edhe masat enevojshme për t’iu kundërvënëatyre dhe “praktikat më të mira”të përvojës në pjesë të ndryshmetë botës, të cilat duhet tëpërshtaten kudo që të jetë emundur.

Gjatë këtyre dy dekadave të fundit, Konventa katransformuar mënyrën se si ne mendojmë për

fëmijët në botë. Ajo ka ushtruar një ndikim të thellënë legjislacionin kombëtar dhe programet

ndërkombëtare të politikave, institucioneve publikedhe familjet, nga komunitetet e individët.

Janë ende qindra milionë fëmijë dhe të rinj qëvazhdojnë të jenë të përjashtuar nga shërbimet

thelbësore dhe ndihmën, të drejtën për arsimim dhepa asnjë mbrojtje.

Konventa mbi të Drejtat e Fëmijëve është instrumentiligjor më i rëndësishëm dhe i plotë ndërkombëtar përpromovimin dhe mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve.Ajo përfshin gamën e plotë të të drejtave dhe lirive,siç janë dhe për të rriturit (civile, politike, sociale,

ekonomike e kulturore). Konventa përbën njëinstrument ligjërisht detyrues për shtetet që e kanë

ratifikuar atë.

Konventa u miratua nga Asambleja e Përgjithshme eOKB më 20 nëntor 1989, në Nju Jork dhe hyri në

fuqi më 2 shtator 1990.

5

REI SHAQIRIUne atje mesova se si te

riciklohen shishet. Mjedisin duhetta mbajne te paster. Une atje pashedisa makineri. Bidonat qe s’naduhen ti çojme te fabrika e ricikilimit.

FLLADIAMua me pelqeu shume çdo gje

qe pashe ne ate fabrike, cdo llojpune qe behej ishte ne grup dhefabrika vete ishte shume e bukur.Dhe ne fakt edhe ato krijojne gjerate reja por edhe pastrojneambjentin. Dhe mesova shumegjera per riciklimin.

EMILIUne u kenaqa shume te fabrika

e riciklimit. Atje ishte shume bukur.Une pashe nje makineri riciklimi qemerresh me bidonat. Une mblodhanje shishe me copa te plastikes. Atjeishte mbushur me bidona. Une duaqe te mbledh bidona vazhdimishtdhe ti hedh ne vendine caktuar.

KORA SULAMua me beri kurioz se si

shtypeshin shishet plastike. Kurisha une ne fabrike, fabrika mu duk

shume interesante. Per te ndihmuarmjedisin une do te thosha qe eshteme mire te riciklojme gjerat sepsena mbajne paster mjedisin dhe poti hedhim na demtojne.

LEA KOTONI Unë atje pashë shumë gjëra të

reja për riciklimin e shisgeveplastike. Shishet përpunoheshinsipas radhës, në fillim laheshin epastaj thërmoheshin në grimca tëcilat çoheshi në një fabrikë tjetër,ku bëheshin prapë shishe të reja.

DENIS LILAJUne pashe ne fabriken e

riciklimit nje makineri te madhe. Muame bene pershetypje copat e letres

Shumica dërrmuese e të rriturvejanë të mendimit se dhuna fizikedhe psikologjike

ka efekte pozitive në edukimin

e fëmijëve, edhe pse ato janëgjithashtu të vetëdijshëm se kapasoja negative. Të kuptuarit ekëtyre pasojave është i kufizuar

dhe i paqartë.Sipas rrethanave, të rriturit

mendojnë se dhuna duhet tëpërdoret vetëm kur është enevojshme, në formë të butë dhese ajo nuk duhet të përdoretkundër fëmijëve të vegjël.

Fëmijët kanë absorbuar ide sedhuna fizike dhe psikologjike janë

të nevojshme, si në shtëpi dhe nëshkollë. Një nga çdo dy fëmijë nështëpi, dhe një në gati tre fëmijënë shkolla, e pranon se dhuna eushtruar ndaj tyre është enevojshme.

Prindërit dhe anëtarët e tjerëtë familjes janë më tolerantë ndaj

PER TE DREJTAT E FEMIJEVE

dhunës fizike dhe psikologjik.

-Fëmijët janë të shfrytëzuarnëpërmjet punës dhe janë subjekt

i formave të shumëfishta tëdhunës.

- Fëmijët janë të ekspozuar ndajdhunës, dhunës nga rivalët, të

shkaktuara nga dhuna kamerierënë baret e shumta dhe restorantetku hyjnë për të shitur sendet e tyreetj. .

- 13, 3 për qind efëmijëve janë ngacmuarseksualisht.

- Fëmijët braktisen nënjë moshë shumë të re,ndërsa foshnjat janëende në repartet elindjes; Një nga çdo trenga fëmijët e vendosurnë institucionet ekujdesit social gjatëviteve 2000-2005 ubraktis që në lindje,ndërsa dy të tjerë erdhënnga familje që luftojnëme vështirësi tëcaktuara.

Politikat dhe programet lidhurme dhunën kundër fëmijëve, edhe

qe dilnin nga makineria. Eskursioniishte interesant. Une i hedh shishete plastikes ne koshin e plehrave nemenyre qe te kemi nje mjedis me tepaster.

ENXHI TUFAAtje pame makineri qe

perpunonin shishet. Shishetbeheshin ne copa te vogla. Une ukenaqa shume. Copat e bardhaishin me te patra. Atje ndanin edheletrat.

REIUne mesova qe ricilimi ka 5 faza.

Fazat e para ishin pastrimi dhekontrollimi i shisheve plastike. Atothermoheshin ne cop ate vogla. Mepas i conin ne faza te tjera.

GJON BUXHUKUTek fabrika e riciklimit mua me

pelqeu makineria kur punoheshinshishet. Atje i ndanin me ngjyraplastikat dhe i benin ne copa tevogla. Une u kenaqa shume dheçdo gje ishte interesante. Une dotju them dhe shokeve qe te ruajnenatyren.

JOELNe shkuam ne fabriken e

ricilimit. Aty kishte shume gjera. Porkishte edhe copa te vogla plastikeqe ishin ndare ne tre ngjyra; jeshiile,blu dhe e bardhe. Por e bardha ishteme cilesore sepse ishte si kristal.Aty mesuam se si ricikloheshinshishet qe nuk perdoreshin me. Neduhet ta mbrojme mjedisin sepseshendeti yne varet nga ne.

ENDI BIBAMua me beri pershtypje se si

punonin makinerite. Une mesova secopat e plastikes perdoren ne betonper te shtruar asfalt. Pa fabrikat ericiklimit bota do te mbushej membeturina.

pse ka disa politika sektoriale, nëShqipëri nuk ka ende një veprimtë plotë dhe të harmonizuar tëkëtyre politikave për të

përmirësuar situatën ndaj dhunëskundër fëmijëve, të mbështeturnga legjislacioni dhe lidhur mestruktura e mekanizma financiaredhe burime njerëzore tënevojshme për zbatimin dhemonitorimit e tij.

Vendim-marrja nga nivelet mëtë larta institucionale, politikat dheprogramet që prekin dhunënkundër fëmijëve janë zhvilluar pau konsultuar me fëmijët. Ndërkohë,organizatat jo-fitimprurëse kanëtendencë gjithnjë e më shumë për

të përfshirë fëmijët në planifikimin,zbatimin, monitorimin dheaktivitetet.

Ndërgjegjësimi dhe fushatat eaktiviteteve të trajnimit në fushëne dhunës kundër fëmijëveveprimtari janë pothuajse tërësishtnë veprimtarinë e organizatave jo-fitimprurëse. Edhe pse ata janëtreguar efektivë në rritjen evetëdijes në mjedise të shtetit dhepublikut, ju duhen dhe të dhënatë sakta dhe të besueshme nëmënyrë që të hartojnë politikatdhe programet për të reduktuardhunën dhe rritjen e vetëdijes. Kaardhur koha për të gjetur se çfarë

po ndodh prapa dyerve tëmbyllura.

Fëmijët janë të shfrytëzuar nëpërmjet punës dhejanë subjekt i formave të shumëfishta të dhunës.

NGA RAPORTI I UNICEF PER SHQIPERINE(VIOLENCE AGAINST CHILDREN IN ALBANIA, Research raport

sponsored by UNICEF, Albania)

13, 3 për qind e fëmijëve janë ngacmuarseksualisht.

Një nga çdo tre nga fëmijët e vendosur nëinstitucionet e kujdesit social gjatë viteve 2000-

2005 u braktis që në lindje

PERSHTYPJET E NXENESVE TESHKOLLES “EMIN DURAKU”

6

Programet e riciklimit kanëmë pak kosto se sa grumbullimi ityre, groposja në landfielde apodjegja në inceneratorë.

Sa më shumë njerëzriciklojnë, aq më e lirë është kosto.

Dy vjet më pas një thirrje përriciklimin e mbetjeve në New YorkCity, ku harxhoheshin 40 milionëdollarë, drejtuesit e kuptuan seriorganizimi me një sistem efikasriciklimi, qyteti mund të kursente20 milionë dollarë dhe tashmë atakanë nënshkruar një kontratëriciklimit për 20 vjet.

Riciklimi ndihmon familjettë kursenjnë të holla, veçanërisht nëkomunitetet ku ka dhe programmepër shpërblim

Programet e projektuaramirë kursenjnë para. Komunitetetkanë shumë opsione nëdispozicion për të bërë programete tyre me kosto më efektive, dukepërfshirë maksimizimin e ritmevetë riciklimit, zbatimin e shpërblimit(pay-as-you-throë ), duke përfshirëstimujt në kontratat eadministrimit të mbeturinave qëinkurajojnë kompanitë të riciklojnëmë shumë dhe të shesin më pak.

Riciklimi dhe kompostimishmangin gati 70 milion tonmateriale që do të groposeshin nëtokë dhe digheshin në incineratorënë vitin 2000. Nga 34 milion tonnë 1990, sasia dyfishohet në vetëm10 vjet.

Çdo ton letër që ështëricikluar shpëton 17 pemë.

Energjia e kursyer kur nericiklojmë një shishe qelqi është emjaftueshme për një një llambëndriçimi për katër orë.

Nga riciklimi përfitojnë ajridhe uji, duke krijuar një reduktim

Mendojmë të hymë në Europëdhe urojmë të realizohet sa më shpejtdëshira e të gjithë shqiptarëve. Porkur të ndodhë kjo shumë shpejt, nëmos pa hyrë në kuadrin e BashkimitEvropian, do të jemi të detyruar ngaBrukseli, të ndërmarrim një programintensiv dhe të rëndë financiarisht,për të arritur një standard të paktënprej 20% të përpunimit të mbetjeve

urbane (p. sh. Rumania është afro30%).

Mbledhja e diferencuar eplehrave dhe përpunimi i pjesshëmi tyre nuk duhet të konsiderohet mësi diçka e së ardhmes së largme.Shqipëria, megjithëse konsiderohetvend jo shumë i zhvilluar dhemendohet se duhet të kishte me pakkilogram plehra për banor. Kjo nukështë e vërtete, pasi përveçambalazheve karakteristike tëzhvillimit industrial, tek ne zë njëvend të rëndësishëm mbetjetndërtimore, orenditë shtëpiake tëvjetra etj, me volum dhe peshë tëkonsiderueshme.

Ndër mbeturinat e ndryshme,përveç mbeturinave toksike, duhetndalur më shumë tek mbeturinatplastike, të cilat kanë dhe ndikim mëtë madh në mjedis ( dhe dihet seduhen disa qindra vjet që tëeliminohen në tokë). Është rasti, dhendofta jemi shumë vonë, për tëndaluar seriozisht dhe për të kuptuarskemat e riciklimit. Por duhet tërregullohen edhe kuadri ligjor përrolin e shtetit, biznesit dhe individit,marëdhëniet midis tyre e të mos ngelënë kuadrin e dëshirës së biznesit, icili përgjithësisht është më iinteresuari. Një shembull I kësajështë fakti se në vitet e para pas 1990mund të gjeje ambalazhe metalike tëpijeve e birrave freskuese tëhedhura kudo. Tani, jo vetëm nuk igjen më, por mblidhen edhe brendakazanëve të plehrave, pasi kanë vlerënë treg.

Me telefonin e gjelbër uintervistuan 28 persona, nga të cilët:

- 13 ( 46%) me arsim të lartë.- 9 ( 32 % ) me arsim të mesëm.- 6 ( 22% ) me arsim të ciklit të

ulët. Pyetjet ishin :- Si mund të organizohet dhe

administrohen vendosja dhepërdorimi i kazanëve përgrumbullimin e diferencuar ( sëpaku tre kazanë në çdovendgrumbullim për plastikë, letëre karton dhe kanaçe alumini oseqelq ).

- Si mund të organizohet

PERFITIME DHE FAKTE NGA RICIKLIMI

neto në dhjetë kategoritë më tëmëdha të ndotësve të ajrit dhe tetëkategorive më të mëdha tëndotësve të ujit.

Në SHBA, përpunimi imineraleve kontribuon pothuajsenë gjysmën e të gjitha emisionevetoksike nga industria, emetimin e1. 5 milion ton në ndotjen e ajritdhe ujit çdo vit. Riciklimi mund tëreduktojnë ndjeshëm këtoemisione.

Është e rëndësishme për tëreduktuar varësinë tonë nga naftae huaj. Riciklimi ndihmon të bëjmë

kursim të energjisë.Prodhim me materiale të

riciklueshme, me shumë pakpërjashtime, kursen energji dhe ujëdhe prodhon më pak ndotje të ajritdhe të ujit , se prodhimi memateriale të virgjër ( lëndë e parë ere ).

Riciklimi i aluminit merrenergji 95% më pak se prodhimiprej lëndëve të para. Prodhimi içelikut të ricikluar shpëton 60%,gazetat, kur riciklohen-40%,plastika 70%, qelqi 40%. Këtokursime të energjisë janë më tëmëdha se harxhimet për groposjene mbetjeve në landfill apo të djegjesnë incenerator.

Në vitin 2000, riciklimirezultoi me një kursim të energjisë

vjetore të barabartë me sasinë eenergjisë së përdorur në 6 milionshtëpi (mbi 660 trillion BTU). Nëvitin 2005, riciklimi ështëprojektuar për të ruajtur sasinë eenergjisë së përdorur në 9 milionështëpi (900 trillion BTU).

Një normë kombëtarericiklimi me 30%, reduktonemetimet e gazit serrë sa më shumëse sa duke hequr gati 25 milionmakina nga rruga.

Riciklimin ruan burimetnatyrore të tilla si druri, uj dhemineralet.

Çdo grimcë e riciklimit bënnjë dallim. Për shembull, një vitriciklimi në kampus kolegji ,Stanford University, kurseu një sasiprej 33. 913 pemë dhe 636 tonmineral hekuri e qymyr.

Gazetat e ricikluarafurnizojnë më shumë se 37% tëlëndëve të para të përdorura, përprodukte të reja letre në SHBA. Pariciklimin, ky material do të vintenga pemët. Çdo ton letër gazeteose letra e përzier të ricikluara janëbaraz me 12 pemë. Çdo ton letërqë përdoret në zyra, pot ë riciklohetështë baraz me 24 pemë.

Kur një ton çeliku riciklohe,janë kursyer 2. 500 dollarë mineralhekuri e 1. 400 dollarë qymyr.

Luftrat për burimet natyrore,duke përfshirë drurin dhemineralet, të vrarët apo tëshpërngulurit me më shumë se 20milionë njerëz kushtojnë të paktën12 miliardë dollarë në vit. Riciklimie lehtëson kërkesën për këtoburime.

Miniera është profesioni mëvdekjeprurës në botë. Mesatarisht,40 minatorë janë vrarë në punë çdoditë, dhe shumë të tjera janëplagosur. Riciklimi e zvogëlonnevojën minierat.

Riciklimi ndalonshkatërrimin e habitatit, humbjene biodiversitetit dhe erozionit tëtokës lidhur me prerjen e pemëvedhe shfrytëzimin e minerave.

PERPUNIMI I DIFERENCUAR IMBETJEVE URBANE DHE DETYRIMET

NDAJ EUROPESTE DHENAT MARRE NGA: National Recycling Coalition

SHTETET E BASHKUARAPërpjekjet për të përmirësuar normat e riciklimit dhe për të reduktuar mbeturinatshtëpiake dhe tregëtare janë të udhëhequra nga Agjencia e SHBA për Mbrojtjen eMjedisit (EPA). Sot, SHBA riciklojnë rreth 28% të mbeturinave dhe, sipas statistikave tëEPA, kjo shifër pothuajse është dyfishuar gjatë 15 vjetëve të fundit. Riciklimi i materialeve specifike është rritur edhe më tepër : 42% e të gjithë letrës,40% e të gjithë shisheve plastike, 55% e të gjithë kanaçeve prej alumini, 57% e tëgjithë paketimit metalik dhe 52% të të gjitha pajisjeve kryesore shtëpiake tani riciklohen.

ndanë :- 23 të intervistuar ( 82%)

mendojnë se duhet të vihen nëfunksion nga Bashkia nga njëmakinë për çdo lloj mbetjeve, të cilattë grumbullojnë një herë në ditë.

- 27 vetë ( 96%) ngrenëproblemin se ku do të çohenmbetjet e grumbulluara. Për këtëshumica mendon se ka vetëm njërrugë: Bashkia të lidhet më fabrikate riciklimit ose sipërmarrje që iblejnë këto mbetje dhe ti shesë menjë çmin të arsyeshëm për të dypalët, duke nxjerrë dhe shpenzimetpër makinat e personelin.

E njëjta gjë mund dhe duhet tëndodhë me materialet plastike, tëcilat japin spektaklin më të shëmtuarmenjëherë pas shirave.

Plastika është nënprodukt inaftës, dhe pasojat ndotëse të saj,si nga prodhimi dhe përdoriminjihen. Por njihet dhe si lëndë menjë kosto jo të parëndësishme dheme një fushë të gjerë aplikimi.

Ngritja e fabrikave në disa zonatë Shqipërisë me material të parëmbetjet plastike ( si PolymerenRecycling Albania apo GDS. sh. p.k. ), është bërë fakt dhe ështëplotësisht e mundshme. Porgjithashtu është e mundëshme qëtë zgjerohet shpërndarja gjeografikee tyre për të mbuluar zonaat me mëtepër mbetje me grumbullimin dhepërpunimin e plastikës, por dhembetjeve të tjera të riciklueshme.Kjo nuk duhet pritur vetëm ngabiznesi si një veprimtari që do tjusjellë atyre fitime. Përfitimi do të jetëi gjithë komunitetit dhe I mjedisit.Prandaj roli kryesor duhet të jetë ai

I shtetit, përfshirë pushtetin qendrordhe atë local, me investimin tëdrejtpërdrejtë, mundësinë e sjelljessë teknologjisë së duhur, përthithjen e investimeve private, pordhe për ndërgjegjësimin epopullsisë për grumbullimin ediferencuar, duke krijuar dhekushtet praktike për këtë të fundit.Shembulli i qytetit të Lezhës ështënjë fillim i mbarë dhe që duhet tëshpërndahet. Sepse ndërgjegjësimiështë dhe mbetet një problem imadh që do një investim të zgjaturedhe në kohë. Por roli i shtetit ështëi domosdoshëm në stimulimin eprodukteve të ricikluara, por edhese nga eksperienca ndërkombëtarepa kontrollin dhe stimuliminshtetëror, ky biznes ka treguar semund te komandohet edhe ngakrimi i organizuar.

TTTTTELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELBERBERBERBERBERTRE RRUGE PER GRUMBULLIMIN E DIFERENCUAR

evakuimi i mbetjeve të diferencuarakur, nga sipërmarrjet e pastrimit atomerren në të njëjtat makina dhetransportohen në landfield.

Për problemin e parë upërgjigjën :

- 17 vetë ( 61% ) mendojnë seduhet organizuar nga Bashkitë eMinibashkitë por tëjenë në varësitë Komunave, ku pushteti lokal tëkontrollojë në vazhdimësi ( menëpunësit vendorë e policinëbashkiake ) ruajtjen e kazanëve dheadministrimin e tyre. Kjo tëvendoset me vendim të KëshillitBashkiak ose Bashkive eKomunave si një nga detyrat e

kryepleqve të lagjeve. - 7 vetë (25 % ) për këtë, kanë

mendimin se mund të krijohet edhenjë seksion apo department i vogëlnë Bashkitë e Komunat, të cilët tëkenë vetëm administrimin ekazanëve e mbetjeve tëdiferencuara. Rroga e tyre mund tëdalë edhe nga shitja në bizneset ericiklimit të mbetjeve tëgrumbulluara.

- 4 vetë ( 14%) kanë mendiminse, në pallatet e qendrave të rejarezidenciale, ku ka edheadministrator, ju duhen dhënëketyre në administrim kazanët, portë kontrollohen edhe nga pushteti

lokal. Për problemin e dytë të

evakuimit të mbetjeve mendimet u

7

Shifrat tregojnë se 60% e të gjithëmbeturinave shtëpiake mund tëriciklohen apo të kompostohen (tëkthehen në pleh organic). Megjithëpërpjekjet, në vendet e tjerarezultatet janë të ndryshme, por dukeu shtuar. Kjo vjen nga faktorë të tillësi interesimi më i madh i qeverive,

ndërgjegjësimi në rritje ikomuniteteve dhe shtimi iveprimtarive private ( biznesit ) nëriciklimin e plastikës, aluminit, letrës,kartonot etj. P. sh. në Angli shifra ericiklimit është në rendin e 17, 7%.

Le të shohim se çfarë kanë arriturdisa shtete.

ZVICËR Zvicra është krenare për

përpjekjet e saj për riciklimin, dhe përkëtë ka arsye. Qelqi dhe letra janëvetëm disa nga mbetjet që zviceranimesatar ( që përbëjnë dhe shumicëndërrmuese të popullsisë ) refuzon tihedhë në mbetjet. Ka banka tëposaçme në çdo supermarket përmbledhjen e shisheve, bile të ndaraedhe sipas ngjyrave të qelqit. Çdoqytet ka organizuar mbledhjen eletrës një herë në muaj, dhe jo vetëmgazetat. Shumica e njerëzvegrumbullojnë dhe shpien për riciklimçdo gjë të bërë nga kartoni apo letra,që nga ambalazhet e ushqimeve tëthata e deri tek faturat e vjetratelefonike, të energjisë etj... Pokështu veprohet, duke dorëzuar nësupermarkete kanaçet e vjetra tëaluminit, kur blehen të tjera, bateritë,vaji i makinave apo kimikate tëpërdorura. Mbetjet organike ngakopshtet, degë, gjethe etj. nxirrennjë herë në dy javë para shtëpivedhe tërhiqen me mjetet e pushtetitlocal ose të biznesit të kontraktuarprej tyre.

Shishet plastike PET janë ato qëzakonisht përbëjnë dhe një pjesë tëmadhe të mbetjeve që grumbullohenpër riciklim, sepse përdoren meshumicë dhe 80% e tyre riciklohen,shifër kjo shumë më e lartë sesamesatarja Europiane prej 20 në 40%.

DANIMARKE Mbeturina nuk është vetëm

mbeturinë. Kjo është filozofiathemelore e një një nga vendet më“të gjelbra “të Europës. Për dekadame radhë, politika daneze e mjedisiti ka konsideruar mbeturinat si burime jo si mbetje për tu hedhur.

Në këtë vend, nga qeveritë enjëpasnjëshme, kanë qenë vendosurstandarte të larta dhe penalizime tëashpra në drejtim të mbrojtjes sëmjedisit. Poliltika dhe organizimi imbledhjes së mbeturinave tëriciklueshme varet krejtësisht ngaautoritetet lokale, në bazë tëlegjislacionit të miratuar që detyrondhe familjet për trajtimin embeturinave të tyre në bazë tërregullave të rrepta. Ky organizimpërfshin grumbullimin e diferencuardhe transportin. Në vitin 2003 kishte

mesatarisht 559 kg mbeturina tëriciklueshme për çdo danez, dukefilluar prej plastikës, qelqit, letës ederi tek bateritë e aparaturaveelektronike. Për ato mbetje që nukgrumbullohen nga pushteti local, kapublicitet të shkruar nëpër rrugë, nëinternet e linja telefonike se ku mundtë transferohen për grumbullim. Nëkëtë vend janë punësuar në sektorine riciklimit ( 2004 ) mbi 10 mijë vetë, 0.1 % e popullsisë.

Danimarka ka një tregues riciklimiprej 37 % dhe 62 % e mbetjevekalojnë për djegje në incinerator.Vetëm 6% e mbetjeve urbane kalonnë landfielde dhe qeveriavazhdimisht synon të kufizojë maline mbeturinave, sidomos ngaindustria, duke inkurajuar edhefinanciarisht promovimin eprodukteve të ricikluara dhe të atyreqë lenë një minimum të mbeturinavepas përdorimit. Gjithashtu ështëkrijuar dhe një rrjet kombëtar iriciklimit që transferon jashtë venditato mbetje të cilat nuk mund tëriciklohen në Danimarkë.

GJERMANI Gjermanët e quajne veten si

kampionë të mjedisit dhe nuk duhetmohuar fakti se ata i marrin seriozishtçështjet mjedisore. Këtë e ndjejnëdhe të huajt të cilët, në një mënyrëapo në një tjetër do të marrin këshillanga fqinjët për hedhjen ediferencuar të mbetjeve shtëpiake.

Kudo, në zonat urbane gjendenvendet e grumbullimit për të paktënpesë lloje të mbeturinave në oborrete ndërtesave të banimit dhe zonatrezidenciale. Kazanët janë të koduar

me ngjyra, për të shmangur çdokonfuzion - të verdhë për paketimet(kartonat e vjetër, kutitë e qumështit

etj) ; blu për letër dhe karton ; përqelqin të ndara në ato të tejdukshme,kafe dhe jeshile ; “Bio” përmbeturinat e ushqimit dhembeturinat bimore dhe së fundi, kanjë kazan të zi për pjesën tjetër tëmbeturinave.Në teori, epërgjithësisht edhe në praktikë,njerëzit janë të detyruar sipas ligjitgjerman për të shpurë mbeturinat “eveçanta” të tilla, si bateri apoprodukte kimike, në një qendërriciklimit. Nëse nuk bëhet, kjo mundtë konsiderohet si një “shkeljeadministrative”, ndonëse nëpraktikë janë të rralla.

Ndarja e plehrave nuk është edetyrueshëme për qytetarët privatë,por sipas sondazheve, rreth 90% egjermanëve janë të gatshëm për tëbërë diferencimin e mbeturinave tëtyre. Por me miratimin e ligjit që hyrinë fuqi në 2005, edhe ky process pobëhet i detyrueshëm në shumicën elandeve gjermane.

GREQI Sipas Shoqatës për Reciklim

Ekologjik në Athinë, Greqia ka “disa

statistika alarmante”. Sipas tyre cdovit një miliard shishe plastike të ujittë pijshëm janë hedhur në vend, sëbashku me një miliard shishe kanaçedhe një tjetër miliard enë plastike.

Pothuajse një e pesta e tërë embeturinave të prodhuara nga kyvend është plastike, por vetëm 1% esaj riciklohet. Greqia, pranon F.Kirkitsos, i shoqatës së mësipërme,është së paku 15 vjet mbrapa pjesëstjetër të BE-së në pothuajse të gjithafushat e riciklimit dhe nuk ka gjasapër të përmbushur objektivat e BE-

së për vitin e ardhshëm. Në Athinë kazanët e riciklimit, të

zakonshme në qytetet e mëdha tëEvropës, janë gjë e rrallë. Edhe psekohët e fundit autoritetet kanë filluarskema të reja, ndikimi deri tani duketse është minimal. Le të përmendimse një fabrikë riciklimi në Shqipëri,importon disa dhjetra ton plastikënë muaj nga Greqia.

Riciklimin akoma nuk duket seështë në listën e prioriteteve përathinasit mesatar. Pjesa më e madhee mbeturinave shtëpiake përmbajnësasi të mëdha prej qelqi, metali, letre

dhe plastike të cilat përfundojnëduke u hedhur në depozitat e vetëmqytetit i cili është tani pothuajse imbushur. Si rezultat, aktualisht,kryeqyteti përballet me një krizëakute në administrimin embeturinave.

ITALI Dispozitat në Itali ndryshojnë në

zona të ndryshme. Në Romë,rregullat janë më të forta dheparashikojnë penalitete deri nëqindra euro për nëse nuk i hedhinmbetjet të diferencuara. Ka njëvendim bashkiak që duhet të ketëkazanë për grumbullim të mbetjevepër riciklim jo më larg se 500 metranga banesat. Por qytetarët shpeshpohojnë se është e vështirë për tëgjetur një kazan të tillë dhe madje mëe vështirë për të gjetur një që nukështë i mbushur. Këshilli i qytetit kavendosur 2. 500 kazanëve të koduarme ngjyrë të gjelbër për mbeturinaveshtëpiake, të bardhë për letër dheblu për plastikën.

Por Italia ka probleme meevakuimin e mbetjeve urbane kukujtojmë bllokimin total të Napolitvitin e kaluar dhe jugun e vendit ku,sipas analistëve, menaxhimi imbeturinave industriale, por dhe

familjare, është i kontrolluar nga krimii organizuar.

Vitin e kaluar Komisioni Evropiandeklaroi se do të marrë veprime

ndëshkuese kundër Italisë, për 28shkelje të ligjeve të BE-së mbimjedisin. Në deklaratën e KEtheksohej se Italia u kishte mohuarqytetarëve të saj të njëjtën cilësi tëjetës stë njerëzve si në vendet e tjeratë BE.

KATAR Katar, një prej vendeve më të

mëdha prodhuese të polimereve nërajonin e Lindjes së Mesme, potregon një ambicie të fortë përriciklimin e mbeturinave të plastikës.Universiteti I Katarit, I binjakëzuarUniversitin e Sheffieldit, nëMbretërinë e Bashkuar, kapromovuar një qendër të re përprodhimin e materialeve miqësorendaj mjedisit për industritë lokale.

E quajtur Qendra Polymer, ajoështë përqëndruar në riciklimin embeturinave të plastikës në Katardhe ka aktivizuar në të hulumtuesnga dy vendet së bashku për të

optimizuar paisjet e duhura mekanikee mundësitë e furnizimit membeturina plastike.

Dr Alma Hoxhiq, lektore nëUniversitin e Sheffieldit,Departamenti i InxhinierisëMekanike, pjesëmarrëse në project,është shprehur : “Kërkimet ezhvilluara në Qendër do të

përqëndrohen në riciklimin embeturinave të polimereve në Katar.Objektivi kryesor është optimizimi iprodukteve plastike të ricikluara dheqë duhet të përballojnë edhetemperaturat e larta të vendit ”. Kyprojekt është mbështetur dhe ngaqeveria e Katarit.

RICIKLIMI NE BOTE

Janë 650, 000 ton të mbeturinatkomunale vjetore në Maqedoniose 300 -350 kg për frymë, në vit.Kjo shifër përfshin mbeturina ngaamvisat, rrugët, bizneset dheinstitucionet. Qeveria po ndalonqeset plastike me shpresë përpërmirësimin e mjedisit.

Që nga 1 janari 2009, qesetplastike kanë hyrë në ‘histori’ nëMaqedoni. Ministria e Mjedisit kandaluar çdo lloj qese plastike nësektorët e shitjes dhe ushqimit, sidhe në tregje. Cantat (qeset) do tëvazhdojnë të jetë të ligjshme përartikujt që peshojnë më shumë se5 kg, por, klienti duhet të paguajëpër to.

Ndalimi është pjesë e njëpërpjekje mbarëkombëtare për tëadresuar tablon e gjerë të qeseveplastike që po ndotin të gjithëfshatrat. Ministri i Mjedisit NexhatJakupi, tha se qeveria ka ndërmendtë zvogëlojë përdorimin e tepërt

dhe hedhjen e pavend të qeseve,si edhe të eleminojë kërcëniminshëndetësor-publik të emetimevekancerogjene nga djegia e qeseveplastike. Ministria shpreson të

rrisë sensin e përgjegjësisë socialetë prodhuesve dhe importuesvedhe të nxisë shpërndarjen ecantave të ripërdorueshme prejrrobe. Jakupi shprehet “semegjithëse qeset plastike janëpraktike dhe të lira, disavantazhi ityre është më i rëndësishëm sekomoditeti i tyre. Prodhimi i një

qese plastike bëhet vetëm për disasekonda, por dekompozimi i tënjëjtës qese bëhet për 400 vjet”.

Sipas ministrisë, ka rreth 1. 000vënde ilegale për hedhjen embeturinave në Maqedoninërurale. Qytetet dhe qytezat kanëproblemin e tyre të hedhjes sëmbeturinave: nga rreth 50 landfilleurbane, vetëm një ndjek rregullat.Qeveritë ndërkohë që përpjiqen përtë hapur landfille të reja përballenme një opozitë intensive ngavendasit.

Një nga projektet më tësuksesshme për reduktimin epërdorimit të plastikave përfshinndihmën nga USAID-i. Projekti, icili filloi në 2005, parashikon rëniebindëse (në katër qytete deri tani)për shishet e përdorura që mëvonë mund të riciklohen. Progresiështë i dukshëm në mungesën eshisheve plastike në rrugë dhe nëvëndet e hedhjes.

MAQEDONIA NDALON ME LIGJ QESET PLASTIKE

8

CMYK

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. ; 04 234 851, Cel. ; 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane

- Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi

• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - RuzhdiHymetllari

• Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKU• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë - Ismail

Hysa• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë dhe

Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi

KY NUMUR I GAZETES"EKOLEVIZJA"SPONSORIZOHET NGA PROJEKTI

"SHQIPERIA IME E PASTER DHE E BUKUR ",MUNDESUAR NGA UNICEF, MBESHTETUR

NGA AMBASADA HOLLANDEZE

• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi• Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim Shyle.• EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA• Shoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder Sala• Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim Hajno• Instituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Drejtor Ekzekutiv, z.

Ali Lusha• Fondacioni : “Instituti i Kërkimeve të Bioteknologji”, Agron

LAMKO• Qendra e Studimit të Burimeve Natyrore, Sherif LUSHAJ• Instituti i Politikave Mjedisore, Edvin Pacara

Në kuadër të projektit CLEEN,për programin e trajnimit mbi edukimin mjedisor, gjatë muajvetetor, nëntor dhe dhjetor, po

organizohen orët e lira në lëndëne veprimtarisë jashtëkurikulare.Zhvillohet jo vetëm një kualifikim ibrëndshëm pordhe shkëmbim përvoje midisshkollave të qyteteve, që rritjo vetëm kualifikimin emësuesve por edhe arsiminbazë.

Qëllimi i këtyre orëveështë që fëmijët, në varësi tëtemave të ndryshme ta ruajnë

Ka kohë që në vendet e Europës,që janë të ndjeshëm ndaj çështjevetë riciklimit dhe ekologjisë, përdorendhe mënyrat e stimulimit, në natyrëose në para, për grumbullimin ediferencuar. Për ata që brumbullojnënë vazhdimësi materiale tëriciklueshme, si shishet e enëtplastike, kanaçet e aluminit apo tëmetaleve të tjera ( përgjithësiaht tëkonservave metalike ), jepenshpërblime të materializuara nëmënyra të ndryshme.

Eshtë vënë në përdorim tëqytetarëve një grumbulluesautomatik i mbetjeve plastke dhe tëaluminit që përzgjedh këto mbetjepor edhe shpërblen ata qëdiferencojnë mbetjet e tyre në këtoaparatë.

Quhen EcoBank dhe mundësonndarjen e mbetjeve të hedhura në tësipas tipologjisë, plastikë PET,alumin e metale të tjera dhe gjithashtundan materialet plastike PET në tëtejdukëshme e të ngjyrosura. Janëtë vendosur përgjithësisht nësupermerkate ku, qoftë blerjet dhe

materialeve, duke garantuar cilësinëdhe riciklimin e 100% të materialevetë mbledhura dhe duke bërë kështuuljen e kostos së mbledhjes etransportimit të zakonshëm tëmbetjeve për riciklim.

Një shembull i rezultateve të këtijprogrami është, p. sh. zona ePiemontes në Itali, që është ngazonat që ka hyrë kohët e fundit nëkëtë project. Pas tre muajsh aplikimijanë mbledhur me EcoBank mbigjysëm milonë shishe plastike ekanaçe alumini.

EcoBank është një makinëautomatike me një kompjuter dhe njëmonitor që drejton plastikën emetalin në dy krahë : në njerin shishetplastike e në tjetrin kanaçet. Njësistem elektronik “njeh” materialin (metal apo plastikë ) dhe ngjyrën dhei depoziton në konteinerë të veçantë.Një pjesë e tyre janë të paisur dhemë paisje për grimcimin e plastikës.Po ashtu llogarit sasinë e materialittë depozituar, sinjalizon mbushjen eplotë dhe tipin e materialit tëmbledhur.

natyrën dhe ta vlerësojnë atë, tëkuptojnë karakteristikat emoduleve të paraqitura ngamësuesit e trajnuar, të jenë të

familjarizuar me çështjete mjedisit etj.

Në këto aktivitetemarin pjesë mësues tëtrajnuar gjatë 2 viteve tëpara projektit të projektit.

Gjatë orës së mësimitpërdoren metoda tëndryshme si: puna megrupe, veprimtaripraktike, punë krijuese,dramatizim etj.

Pas përfundimit mësuesit morënpjesë në një diskutim rreth orës sëzhvilluar.

përdorimi i këtyre materialeve, ështënë sasi më të mëdha se në dyqanete zakonshëm. Në bazë të sasisë sëmaterialit të hedhur, aparatet, japinnjë bonus në faturë, i cili mund tëpërdoret për shpenzime falas nësupermerkatin e zonës. Në vlerëfinanciare ky bonus është rreth 2cent euro për një shishe plastike

ose kanaçe alumini. Po të bëhet njëllogari e thjeshtë, del se pagesa qëështë bërë për ambalazhinkompensohet afërsisht në gjysmëne saj ( rreth 3. 5 cent për shishetplastike dhe 4. 3 për kanaçet ealuminit ).

EcoBank siguron ndarjenkorrekte dhe rikuperimin e

NGA VEPRIMTARITE E PROJEKTIT COMBISHKOLLA “EMIN DURAKU”, TIRANE

SHKOLLA “GJERGJ KASTRIOTI”, LEZHE

NGA VEPRIMTARIA E PROJEKTITCLEEN

JO VETEM PER KURIOZITET

TE FITOSH DUKE GRUMBULLUAR NE MENYRE TE DIFERENCUAR