Embed Size (px)
Citation preview
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 " 1
Mensen in het verzet.
Het Nationale comité 4 en 5 mei heeft ieder jaar een jaarthema. 2019 heeft het thema jaar van het Verzet. De gevolgen van verzet, tijdens de Tweede Wereldoorlog, waren soms heftig. Enkele voorbeelden van de gevolgen heb ik beschreven in de 1ste Nieuwsbrief van dit jaar. Ook waren er verschillende vormen van verzet zoals u heeft kunnen lezen in de vorige Nieuwsbrief.
Mensen in het verzet namen veel risico’s, zoals het bericht uit Goeree Overflakkee laat zien.
Ooggetuigenverslagen van verzet mensen laten zien dat zij deze risico’s hebben genomen. Felix Halverstad, Henriette Pimentel en Johan van Hulst hebben met behulp van verzetsvrienden 600 Joodse kinderen, voor deportatie uit de Hollandse Schouwburg kunnen redden.
Henriette Pimentel heeft samen met de crècheleidster Sieny Kattenburg zoveel mogelijk joodse kinderen weggehaald uit de Schouwburg. Via het verzet werden de kinderen naar onderduikadressen gebracht.
Voor het weghalen van de kinderen uit de Schouwburg was toestemming nodig van de ouders. Dat ging niet makkelijk, omdat veel joodse mensen niet geloofde dat daarmee het leven van hun kinderen werd gered
Sieny Kattenburg heeft haar verhaal tijdens een interview verteld. Haar verhaal is verwerkt in het boek “Kom vanavond met verhalen hoe de oorlog is verdwenen”. Anderhalf jaar lang heeft zij kinderen uit de deportatie verzamel plaats, weg kunnen halen.
Tot haar grote verdriet heeft zij haar negen jarige broertje niet kunnen redden.
In deze moeilijke periode leert zij Harry Cohen kennen. Op 28 juni 1943 wordt hun huwelijk voltrokken in de Hortus Botanicus te Amsterdam.
In deze nieuwsbrief
In deze nieuwsbrief 1. Column voorzitter; Mensen in het verzet2. Nog steeds op zoek naar 3. Vernieling en diefstal4. Verhaal5. Contact
01. Column van de voorzitter; Mensen in het verzet
Kwartaalnieuwsbrief Nr. 3 - Oktober 2018
01. Column van de voorzitter; Verzet
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 "2
Samen gaan wonen zij in de crèche waar Sieny werkt. Op 29 september 1943 moeten zij onderduiken.
Na diverse adressen komen zij uiteindelijk bij Sam Breijers terecht. In zijn daglonershuisje van 4 bij 6 meter te Nieuw-Vennep, waar hij met zijn gezin met vijf kinderen woonden, zijn elf onderduikers in de kruipruimte verstopt.
De kruipruimte werd bereikt via een luik. In de ruimte waren gangetjes gegraven en ruimtes gemetseld. In deze ruimtes lagen strozakken.
Vanwege de vele huiszoekingen moesten de onderduikers 19
maanden dag en nacht in deze kruipruimte blijven.
Na de bevrijding hebben de onderduikers de boer beloont door een keer met hem mee te gaan naar de kerk. Iedereen in het dorp was verbaasd dat in het daglonershuisje elf personen waren ondergedoken.
Sinny wilde na de bevrijding de spullen, die haar ouders in bewaring hadden gegeven, ophalen. Door het raam van het adres, zag zij de schilderijen en huisraad van haar familie dat ter bewaring waren gegeven.De reactie van de bewaarders was nogal schokkend. Zij zeiden “Rotjoden, ze hebben jullie vergeten te vergassen”.
Nadat een Duitser bij haar woning aanbelde en vroeg of hij zijn familie de woning mocht laten zien, omdat hij daar met veel plezier had gewoond, besluit zij met haar man om te emigreren naar New York. Daar heeft zij gewoond vanaf 1953 tot 1975, waarna zij terugkeert naar
Nederland omdat haar kinderen daar wonen
Haar verhaal durft zij pas 70 jaar na de oorlog te vertellen omdat zij haar kinderen niet met het drama wilde belasten.
Zoals zij, zijn er velen die de oorlog hebben meegemaakt maar daar niets over hebben verteld. Stichting Ongeland heeft daarom ooggetuigenverslagen verzameld. Deze verslagen wil de stichting graag publiceren.
Voor het maken van de publicatie is geld nodig. Ook bij het aanvragen van subsidies moet Ongeland aantonen dat 50% van de kosten door de stichting wordt opgebracht.
Mocht u ons willen helpen dan kunt u uw bijdrage storten op de rekening: NL47 SNSB 0921 7002 96.
Astrid DoppertVoorzitter
Reclame
02. Nog steeds op zoek naar
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 " 3
Sponsor of donateur:Kunt u onze stichting niet als vrijwilliger ondersteunen, maar draagt u ons toch een warm hart toe, dan kunt u ons ook enorm helpen met een kleine financiele bijdrage.U kunt zich hiervoor melden bij de heer Wolter Schaap: [email protected]
De minimum donateursbijdrage is € 10, - per jaar. Ook giften zijn van harte welkom, ons Cultuur ANBI nummer is 86385.
Als Stichting Ongeland zijn wij altijd op zoek naar de verhalen uit de oorlogsjaren. Heeft u zelf een verhaal, of kent u iemand waarvan u denkt dat zij of hij dit verhaal met ons zou willen delen, meld het alstublieft bij ons. U kunt het verhaal opschrijven of opnemen en ons toesturen. In sommige gevallen kunnen wij ook bij u langskomen om op die manier het verhaal te registreren. Laat deze bijzondere verhalen niet verloren gaan.
Verder blijven wij als stichting altijd op zoek naar vrijwilligers voor:
- Het afnemen van interviews. - Het uitwerken van opgenomen interviews. - Helpende handen bij evenementen
U kunt zich voor deze punten aanmelden bij de secretaris van stichting Ongeland via mailadres [email protected]
03 Vernieling en diefstal
Diefstal en vernieling
Ook stichting Ongeland heeft te maken met diefstal en vernielingen. De afgelopen periode hebben wij gemerkt dat er personen zijn die weinig respect hebben voor de monumenten die zijn geplaatst bij locaties waar tijdens de Tweede Wereldoorlog vliegtuigen zijn gecrasht.
Deze monumenten zijn belangrijk omdat de afstand tussen de Tweede Wereldoorlog en de huidige generaties steeds groter wordt. Door het plaatsen van de palen maakt de stichting zichtbaar wat er tijdens de Tweede
Wereldoorlog in het IJsselmeer gebied is gebeurd.
Daarom vinden wij het erg dat deze monumenten worden beschadigd en er onderdelen worden gestolen.
Zo is in de Noord Oost Polder (NOP) een silhouet gestolen van een markeringspaal geplaatst voor een piloot van de RAF. Zijn naam is William Frank Tudhope oud 21 jaar. Hij werd op 23 augustus 1940 gevonden op de plek waar de markeringspaal is staat.
Aan de Hannie Schaftweg in de NOP is het silhouet door geweld beschadigd.
Ook in Almere heeft diefstal plaats gevonden van het silhouet en het informatiebord.
2. Nog steeds op zoek naar
04. Verhaal
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 " 4
Het gaat om het monument voor een Avro Lancaster met bemanning. Het toestel was in de nacht van 30 april 1943 op weg naar Essen, om de Krupp fabriek te bombarderen.
Zo ver is het niet gekomen. Het toestel en bemanning stortte in het IJsselmeer.
Tijdens de crash kwam de bemanning in de leeftijd van 18 tot 31 jaar om het leven.
Mocht u weten waar de silhouetten en het informatiebord zich bevinden, dan verzoeken wij u dat aan ons door te geven. Misschien kunnen wij de monumenten daarmee herstellen.
04. Verhaal
Het levensverhaal van dr. Petronella Elisabeth Brugsma
Petronella Elisabeth (Betsy) Brugsma groeide op in de stad Groningen, samen met twee zusters: Maria Johanna Françoise (1885-1973) en Rebecca Pauline Christine (1889-1968). Ze doorliep de lagere school en het gymnasium, en in 1906 ging ze medicijnen studeren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Betsy Brugsma was een geëngageerde studente: ze was lid van de Groningse Vrouwelijke Studentenvereniging Magna Pete – in het studiejaar 1910-1911 was ze praeses – en in 1911 zat ze in de redactie van het studentenblad Minerva.
In 1912 haalde Betsy Brugsma haar doctoraalexamen, twee jaar later haar artsexamen. Ze besloot zich te specialiseren in de psychiatrie. Van 1914 tot 1916 was ze assistente bij E.D. Wiersma, hoogleraar in de psychiatrie en neuropathologie aan de Groninger Universiteit, van 1916 tot 1920 was ze als ‘geneesheer’ werkzaam in het sanatorium voor zenuwzieken Berkenoord bij Nijmegen. Daar werkte ze samen met de geneesheer Arnold Rijpperda Wierdsma, bij wie ze op 11 mei 1921 in Groningen promoveerde op het proefschrift De bruikbaarheid der definitiemethode in de kliniek.
Na haar promotie vestigde ze zich als zenuwarts in Den Haag, waar ze betrokken was bij de oprichting van de Stichting Onderlinge Polikliniek Bierkade. Haar praktijk was in deze polikliniek gevestigd.
Elisabeth Brugsma werd in november 1927, meteen bij de oprichting, lid van de eerste Nederlandse Soroptimistclub in Den Haag. In 1938 nam ze deel aan het internationale Soroptimistencongres in Atlantic City (VS) en een jaar later trad ze aan als presidente van de Haagse club. In dit verband beijverde zij zich onder meer voor het verbeteren van de positie van de vrouw in bedrijf en beroep alsmede voor verbetering van de huisvestingsmogelijkheden voor alleenstaande werkende vrouwen. Vanaf 1930 was Elisabeth Brugsma ook lid van de Nationale Vereniging voor Vrouwenarbeid.
04. Verhaal
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 " 5
Verzetswerk
Tijdens de bezetting was dr. Brugsma lid van het Medisch Contact, een verzetsorganisatie van artsen. Ze verleende hulp aan Joden en mannen die voor de ‘Arbeitseinsatz’ werden opgeroepen. Als zenuwarts bezorgde ze attesten voor vrijstelling van tewerkstelling in Duitsland zonder dat daarvoor echte medische redenen aanwezig waren. Ook informeerde ze de betrokkenen hoe zij zich tijdens de Duitse keuringen moesten gedragen om de in de attesten vermelde ziektebeelden voor te wenden.
Op deze manier behoedde zij vele jonge Nederlanders voor uitzending naar Duitsland. In 1943 werd ze met een aantal andere artsen gevangen genomen. Na korte tijd kwam ze weer vrij. Ondanks waarschuwingen van de ondergrondse ging zij door met het afgeven van attesten.
In de zomer van 1944 spraken twee ‘patiënten’ in de Haagse tram over het feit dat dr. Brugsma vervalste attesten afgaf. Een NSB’er luisterde dit gesprek af en gaf Brugsma aan bij de bezetter. Op 18 juli 1944 werd ze door de Gestapo opgepakt en gevangengezet in de strafgevangenis te Scheveningen (Oranjehotel). Ze werd niet verhoord en had geen gevangenisnummer, zodat vrienden haar geen voedselpakketten konden sturen.
Alleen mej. H.I. Molenaar, een collega-arts te Den Haag, heeft haar bij hoge uitzondering een
keer mogen bezoeken om enkele persoonlijke bezittingen te brengen. Later werd dr. Brugsma – zonder veroordeeld te zijn – overgebracht naar het concentratiekampVught. Toen de geallieerden in september 1944 het zuiden van Nederland bevrijdden, werd ze met vele andere vrouwelijke gevangenen op transport gezet naar het vrouwenkamp Ravensbrück in Duitsland. Aanvankelijk was ze als arts betrokken bij wat in dat kamp verzorging van zieken werd genoemd. Dit hield op toen ze weigerde mee te werken aan medische experimenten op medegevangenen. Daarna werd zij evenals de andere gevangenen tewerkgesteld.
In februari 1945 werd Elisabeth Brugsma met tweehonderd andere Nederlandse vrouwen voor tewerkstelling overgebracht naar Uckermark, een berucht buitencommando van Ravensbrück. Na ongeveer vier weken kwam zij weer terug in Ravensbrück. Ze leed aan dysenterie en tyfus. Op 24 april kwam het Zweedse Rode Kruis onder leiding van graaf Bernadotte het kamp bevrijden. De vrouwen die te zwak en te ziek waren om te lopen, werden op 25 april per auto vervoerd. Ooggetuigen meldden dat dr. Brugsma toen al enige dagen buiten bewustzijn was dat zij te ziek en te uitgeput was om nog te worden getransporteerd. Haar sterfdag is officieel vastgesteld op 25 april 1945..
Reputatie De Haagse Soroptimisten riepen in 1947 de Elisabeth Brugsma-stichting in het leven, met als doel woonruimte te creëren voor alleenstaande, werkende vrouwen. In 1952 onthulde mevrouw M.J.F. Schilthuis-Brugsma, zus van Betsy, een gedenksteen ter nagedachtenis aan dr. Brugsma in het praktijkhuis Bierkade no.1. Vijf jaar later – in 1957 – vond de feestelijke opening plaats van de Elisabeth Brugsmaflat (aan de Elisabeth Brugsmaweg te Den Haag): een flat voor alleenstaande werkende vrouwen.
Het was een initiatief van de Brugsmastichting. Na afbraak van het pand aan de Bierkade werd de gedenksteen overgebracht naar de Elisabeth Brugsmaflat, waar deze bij de tienjarige herdenking opnieuw werd onthuld. Dr. Brugsma is opgenomen in het ereregister dat in 1960 in de hal van het Tweede Kamergebouw is geplaatst ter nagedachtenis van hen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor het vaderland zijn omgekomen. In 1982, bij de viering van het 25-jarig bestaan van de Elisabeth Brugsmaflat, kreeg Elisabeth Brugsma postuum het Verzetsherdenkingskruis toegekend. Tegenwoordig wonen ook alleenstaande mannen in de Brugsmaflat.
Dit artikel is geplaatst met toestemming en medewerking van de Oorlogsgraven stichting www.oorlogsgravenstichting.nl
04. Verhaal
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 " 6
Stichting Ongeland, Nieuwsbrief 3, September 2018 " 7
05. Contact
Stichting Ongeland | Kogge 03 28 | 8242 AM | Lelystad | [email protected]
Like ons op Facebook, en volg daar het laatste nieuws.
www.facebook.com/ongeland/
