Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Kurs Zdrowie Publiczne cz I. 2015 1
Nierówności w zdrowiu
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wyzwania Nowego Zdrowia Publicznego
• Ograniczone zasoby
• Starzenie się społeczeństw
• Równość i sprawiedliwość w dostępie do opieki zdrowotnej
• HIA
• EBM w zdrowiu publicznym
• Zadania współczesnej promocji zdrowia
• Nierówności w zdrowiu
2
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Nierówności w zdrowiu
Różnice w stanie zdrowia między grupami, które różnią się statusem społeczno-ekonomicznym
„Nierówności społeczne dotyczą sytuacji, w których ludzie są nierówni, ale nie z racji cech cielesnych, czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych” (Sztompka, 2003)
3
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego
• Średnia długość życia obywateli rośnie
• Istnieją jednak duże nierówności w zdrowiu
• Skala nierówności rośnie
• Na wystąpienie zdarzenia zdrowotnego oraz jego rokowanie wpływ mają czynniki społeczne
• Umieralność i chorobowość zwiększa się wraz ze spadkiem pozycji społecznej
• Osoby z najniższym statusem społeczno-ekonomicznym mają problemy z wypełnianiem swoich ról społecznych
• Skutkiem nierówności społeczno-ekonomicznych są straty gospodarcze (zgony ludzi w wieku produkcyjnym + absencja chorobowa) 4
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Główny problem Nowego Zdrowia Publicznego
• Trwały – potwierdzony
• Powszechny – społeczne nierówności występują na całym świecie, ich wielkość i zakres różną się w poszczególnych państwach
• Niesprawiedliwy – sprzeczny z powszechnym poczuciem sprawiedliwości społecznej w rozumieniu praw człowieka
• Możliwy do zaradzenia – nie istnieje prawo natury, które stanowiłoby, że np. umieralność niemowląt w grupach ubogich powinna być wyższa; jeżeli procesy gospodarcze państwa generują różnice w zdrowiu, to trzeba dążyć do ich ograniczania
5
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zdrowie dobrem publicznym
• Równość w zdrowiu
• Równość w dostępie do opieki zdrowotnej
6
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Determinanty zdrowia
Koncepcja pól zdrowia Marca Lalonde’a (1974)
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Determinanty zdrowia
Model determinantów zdrowia Dahlgrena i Whitehead
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Makrospołeczne czynniki determinujące nierówności w zdrowiu
• Relatywne ubóstwo
• Wykształcenie
• Sytuacja na rynku pracy
• Wydatki na opiekę zdrowotną
9
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Niski status społeczno-ekonomiczny
• Wyższe ryzyko chorobowe
• Sprzyja występowaniu czynników ryzyka chorób
• Związany z antyzdrowotnymi stylami życia
• Wyższa ekspozycja na działanie stresu
• Niski poziom wsparcia społecznego
• Niższy poziom wiedzy zdrowotnej
• Ograniczony dostęp do usług zdrowotnych
10
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wysoki status społeczno-ekonomiczny
• Większe zasoby
– zasoby – kompetencje społeczne, zdrowotne
– dostęp do różnorakich zasobów mogących przeciwdziałać ryzyku zdrowotnemu.
11
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Źródła danych/rycin do prezentacji
• Społeczne nierówności w zdrowiu w Polsce - Raport, Europejskie Biuro Regionalne WHO, 2012
• www.oecd.org/statistics/ • http://ec.europa.eu/eurostat/data/database • Ubóstwo ekonomuczne w Polsce – GUS, 2014. • Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania ,
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, 2012
• Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu – projekt MZ współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014
• Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, Uniwersytet Łódzki, 2010
12
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Podstawowy miernik nierówności w zdrowiu to oczekiwana długość życia
13
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Przeciętne dalsze trwanie życia mieszkańców miast i wsi
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce w wieku 30, 45, 60 lat wg poziomu wykształcenia w 2010r.
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Nierówności w zdrowiu dzieci i młodzieży
17
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Bieda dochodowa w kohortach wieku
20
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Współczynnik Giniego w 2011 r. OECD
21
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zagrożenie ubóstwem w UE w 2011r.
22
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zagrożenie ubóstwem dzieci w UE w 2008r.
23
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Bezrobocie zarejestrowane w Polsce 2005-2009 według wieku (w tysiącach)
24 Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Bezrobocie jest postrzegane jako główne źródło ubóstwa w Europie
Bardzo wysoka liczba osób bezrobotnych - Wielka Brytania, Hiszpania, Bułgaria, na Litwa i Łotwa
Bardzo niska liczba osób bezrobotnych - Dania, Holandia i Szwecja
Ważną przyczyną ubóstwa i wykluczenia społecznego jest nie tylko brak pracy, ale także niskie zarobki.
25
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zagrożenie ubóstwem 2005-2014 GUS
26
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg typu gospodarstwa domowego GUS
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zasięg ubóstwa skrajnego wg grup społeczno-ekonomicznych 2014r. GUS
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wieku GUS
29
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg województw GUS
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg klasy miejsca zamieszkania GUS
31
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wpływ nierówności dochodowych na problemy społeczne
32
Jap
an
Fin
lan
d
No
rway
Swe
de
n
Den
mar
k
Be
lgiu
m
Au
stri
a
Ger
man
y
Ne
the
rlan
ds
Fran
ce
Spai
n
Can
ada
Swit
zerl
and
Gre
ece
Ire
lan
d
Itay
Ne
w…
Au
stra
lia UK
Po
rtu
gal
USA
małe
Źródło: Richard Wilkinson, Kate Pickett: The Spirit Level. Why Equality is
Better for Everyone, London u.a. (Penguin Books) 2010, S.174;
Nierówności dochodów
Indeks zdrowia i problemów społecznych
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Indeks zdrowia i problemów społecznych
• Przeciętne trwanie życia • Umieralność dzieci • Nastoletnie ciąże • Otyłość (BMI powyżej 30) • Choroby psychiczne, nadużywanie narkotyków i alkoholu • Zabójstwa (na 100.000 mieszkańców) • Skazani prawomocnie na karę pozbawienia wolności (na
100.000 mieszkańców) • Zaufanie (odsetek osób, którym można zaufać) • Wskaźnik mobilności społecznej • Efektywność edukacji (Testy PISA)
33
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
W EUROPIE
• 17% populacji UE-27 - zagrożona ubóstwem
• najmniej osób ubogich - Czechy i Holandia
• najwięcej osób ubogich- Rumunia i Bułgaria
• zatrudnienie znacząco zmniejsza ryzyko ubóstwa
• większe ryzyko ubóstwa wśród dzieci (0-7 lat) i osób starszych (65 lat +)
34
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wskaźnik zagrożenia ubóstwem
35
0
10
20
30
40
50
60
F M
0 -
2
3 -
4
5 -
6
Em
plo
yed
Re
tire
d
Une
mplo
ye
d
0 -
17
18-6
4
65+
Sin
gle
pare
nt…
Tw
o p
are
nts
with 3
+dep
endent child
ren
Gender Level of educationattained - ISCED
(2)
Activity status Age Householdtype
Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Cechy ubóstwa w Polsce Trwałość „dziedziczenie” ubóstwa
Zróżnicowanie przestrzenne wieś - tereny popegrowskie, mieścio - biedne dzielnice Juwenilizacja 44% rodzin z 4 dzieci lub więcej żyje poniżej minimum egzystencji (12% w całym społeczeństwie) Feminizacja dyskryminacja na rynku pracy, reprodukcja biedy, samotne macierzyństwo Bieda na wsi poniżej minimum egzystencji żyje 18,7% mieszkańców wsi i 8,2% mieszkańców miast Związek z bezrobociem spośród członków gospodarstw domowych, w których min. jedna osoba bezrobotna 27% żyje poniżej minimum egzystencji, spośród gospodarstw bez bezrobotnych –tylko 9%
36 Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Cechy ubóstwa w Polsce Podobieństwa w porównaniu do innych krajów:
• rosnąca przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi
• segregacja przestrzenna
• koncentracja biedy i negatywnych zjawisk w regionach
• związek biedy z bezrobociem i niskim wykształceniem.
Różnice:
• bieda w Polsce jest głównie zjawiskiem wiejskim, podczas gdy na w krajach „starej” UE głównie zjawiskiem miejskim
• Polska bieda dotyczy w dużym stopniu dzieci
• duży udział biednych pracujących wśród (młodych) mających pracę 37
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Edukacja Wykształcenie wpływa na:
• Styl życia
• Warunki pracy
38
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Niepełne podstawowe Podstawowe ukończone Gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Ogólnokształcące Zawodowe Średnie razem Policealne Wyższe
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
39
11,6 12,8
13,9 14,9
15,7 16,5
18,1
13,0 14,4
15,9 17,0
18,1 19,3
21,3
10,2 11,2
12,0 12,7 13,1 13,7
14,8
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Odsetek ludności w wieku 15-64 z wykształceniem wyższym
Ogółem kobiety mężczyźni
Żródło: Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju – Raport; projekt współfinansowany ze środków UE w ramach EFS, UŁ, 2010
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2014 r. wg wykształcenia głowy gospodarstwa domowego GUS
40
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wydatki na opiekę zdrowotną
Lepszy stan zdrowia zwiększa stopę wzrostu gospodarczego.
Większe zróżnicowania społeczno-ekonomiczne oznaczają zazwyczaj gorszy stan zdrowia społeczeństw.
Nierówności w zdrowiu prowadzą do istotnego zmniejszenia zamożności społeczeństw.
41
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wydatki na opiekę zdrowotną jako % PKB w krajach OECD w 2011-13 r.
42
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wydatki na zdrowie w USD p.c. ppp w krajach OECD w 2011-13 r.
43
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Konieczne warunki skutecznego przeciwdziałania nierównościom w zdrowiu
• Monitorowanie stanu zdrowia populacji oraz społecznych nierówności w zdrowiu
• Ustalenie długofalowych celów i priorytetów polityk na różnych szczeblach
• Opracowywanie wielosektorowych strategii mających na celu poprawę stanu zdrowia ludności oraz zmniejszanie społeczno-ekonomicznych nierówności w zdrowiu
• Działania celowane na grupy społeczne o niskim statusie społeczno-ekonomicznym
• Okresowa ocena ww. działań
44
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Wieloletnie strategie
• Health 2020, Policy Framework and Strategy, 09.2012, WHO Regional Office for Europe
• WHO EURO – Dahlgren G, Whitehead M, European strategies for tackling socialinequalities in health, University of Liverpool, 2006
• NPZ na lata 2007-2015
• National strategy to reduce socialinequalities in health, Norweskie Ministerstwo Zdrowia, 2007
45
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Konieczne warunki skutecznej realizacji strategii
• Tworzenie gospodarstwom domowym warunków do osiągania wyższych dochodów
• Dostęp do edukacji • Zapewnianie bezpośredniego wsparcia gospodarstwom o niskich
dochodach • Zwiększenie roli promocji zdrowia • Tworzenie strategii (planów) opartych na analizie potrzeb • Rzetelne, oparte na dowodach planowanie, wdrażanie i ewaluacja
interwencji ZP, publikowanie wyników • Działania międzysektorowe – zdrowie we wszystkich politykach (HIA)
– strategie rządów, nie ministrów zdrowia • Transfer know-how • Zapewnienie zasobów ludzkich, finansowych
46
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Projekt 400 Miast (w ramach POLCARD 2002-2008)
• Miejscowości do 8 tys. mieszkańców i przyległych wsi położonych w dużej odległości od metropolii
• Szczególne ryzyka zdrowotne • Interwencja społeczna – edukacja • Badania przesiewowe – nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe,
cukrzyca (*) • Budowa infrastruktury promocji zdrowia – aktywizacja władz
lokalnych • Program interwencji antytytoniowej – szkolenia lekarzy i
społeczności • Szkolenia nauczycieli z zakresu promocji zdrowia • Szkolenia personelu medycznego – standardy diagnostyczno-
terapeutyczne (*) • Edukacja pacjentów (*)
47
Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
• Dziękuję za uwagę
48