S.TS LƯU VAN AIM DƯƠNG XUÂN NGỌC

Hỏi VÀ ĐÁp

NHŨNG VẤN ĐÊ c ơ BẢN CỦA

CHÍNH TRỊ HỌCUYÊNLIỆU

[ S Ị ] NHÀ X U Ấ T BẢN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNHC T-H T

H Ỏ I VÀ ĐÁPNHỮNG VẤN ĐÈ c ơ BẢN CỦA CHÍNH TRỊ HỌC

PGS.TS Lưu VĂN AN - GS,TS DƯƠNG XUÂN NGỌC

HỎI VÀ ĐÁP

NHỮNG VẤN ĐỀ Cơ BẢN CỦA CHÍNH TRỊ HỌC ■ ■

NHÀ XUÁT BẢN CHỈNH TRỊ - HÀNH CHÍNH HÀ NỘI -2011

LỜI GIỚI THIỆU

Chính trị học hay khoa học chính trị là một ngành khoa học nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn của chính trị, mô tả và phân tích các hệ thong chính trị và các ứng xử chính trị. vấn để trung tâm của chính trị học là nghiên cứu quyền lực chỉnh trị, phương thức giành quyển lực chỉnh trị, các thiết chế và các hình thức tổ chức thực hiện quyền lực chỉnh trị, các kiểu hệ thong chính trị đã có trong lịch sử và đang tồn tại trong thời đại ngày nay. Chính trị học cũng nghiên cứu các moi liên hệ vé lý luận chỉnh trị cùa các chế độ xã hội. Đoi tượng của chính trị học là nghiên cứu chính trị như một chỉnh thể nhằm nhận thức và vận dụng những quy luật và tính quy luật chung nhất của đời song chính trị.

Các lĩnh vực cùa chính trị học bao gồm: lý thuyết chính trị và triết học chỉnh trị, giảo dục công dân (civics) và chính trị học so sảnh (comparative politics), các hệ thống quốc gia, phân tích chỉnh trị (cross-national political analysis), quan hệ quốc tế, chính sách ngoại giao, chính trị và luật quốc tế, quản lý và ứng xử quản lý hành chính, luật, chính sách xã hội, V.V.. Chính trị học còn nghiên cứu các quyển lực trong quan hệ quốc tế và lý thuyết về các quyển lực lớn (Great power) và các siêu cường (Superpower).

Ở Việt Nam hiện nay, khoa học chỉnh trị được đưa vào chương trình đào tạo chính thức của nhiều trường đại học, học viện chuyên ngành; là môn học bắt buộc nằm trong khung chương trình giảng dạy, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo chính trị thực tiễn, cán bộ lý luận chính trị nhằm trang bị cho các nhà lãnh đạo chỉnh trị những tri thức, kinh nghiệm cần thiết để giúp cho hoạt động của họ phù hợp xới khách quan, tránh sai lầm, chủ quan, duy ỷ chí; đồng thời góp phần vào phát triển lý luận Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện mới,

5

tổng kết thực tiễn, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, khăng định đường lối đôi mới, kiên định con đường đi lên CNXH. Đôi với học viên, sinh viên và đông đảo bạn đọc, việc học tập và nghiên cứu khoa học chính trị nhằm trang bị cho mỗi công dãn kiên thức để họ có thái độ, động cơ đủng đắn, có cơ sở khoa học để đảnh giá vé những sự kiện chính trị diễn ra trong nước và quốc tế. Điều đó không chỉ giúp họ trở thành những người chiến s ĩ có ý thức mà còn chỉ ra cho họ những biện pháp hiện thực đê đấu tranh cho thắng lợi hoàn toàn của lý tưởng chính trị cao đẹp - đó là thực hiện triệt để mục tiêu giải phóng con người.

Để bạn đọc có tài liệu tham khảo, nghiên cứu, học tập môn khoa học này, Công ty Thông tin và Truyền thông Việt Nam phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị - Hành chính tổ chức xuất bản cuốn sách “Hỏi và Đáp Những vẩn đề cơ bản của Chính trị học ” cùa PGS, TS Lưu Văn An và GS, TS Dương Xuân Ngọc biên soạn.

Cuốn sách được riết dưới dạng Hỏi và Đáp, gồm 4 phần, được trình bày trong 69 câu hỏi và phần trả lời. Nội dung của cuốn sách chủ yếu đề cập, phân tích, luận giải và làm sáng tỏ các vấn đề liên quan đến khoa học chỉnh trị, thực thi, kiểm soát quyền lực chỉnh trị ở Việt Nam và một so thể chế chính trị thế giới đương đại...; giới thiệu lịch sử, quá trình hình thành và phát triển của các tư tưởng chỉnh trị cổ điển đến hiện đại, các tư tưởng chỉnh trị phương Đông và phương Tây; tư tưởng Nho gia, Đạo gia đến các tư tưởng chính trị Hy Lạp - La Mã cổ đại... và những vấn để chính trị học ở Việt Nam hiện nay.

Xin trân trọng giới thiệu và rất mong nhận được những ỷ kiến đong ạóp quỷ báu của đông đảo bạn đọc!

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH VÀ VINACIN-BOOKS

6

MỤC LỤC

LỜI GIỚI THIỆUPhần I. NHỮNG VÁN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH TRỊ VÀ CHÍNH TRỊ HỌCCâu 1: Chính trị là gì? Phân tích luận điểm: Chính trị vừa là

khoa học vừa là nghệ thuật?Câu 2: Chính trị học la gì? Trình bày đối tượng, chức năng,

nhiệm vụ của Chính trị học?Câu 3: Trình bày đặc trưng cơ bản cùa tư tường chính trị Trung

Quốc cổ đại? So sánh với tu tường chính trị Hy Lạp - La Mã cô đại?

Câu 4: Trình bày nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tường Hồ Chí Minh về chính trị?

Câu 5: Phân tích luận điểm của c. Mác, Ph. Ăngghen: "Quyền lực chính trị là bạo lực có tồ chức của giai cap này để trấn áp giai câp khác"?

Câu 6: Trinh bày cấu trúc hệ thống tổ chức quyền lực chính trị ờ Việt Nam hiện nay? Phương hướng xây dựng và hoàn thiện nó?

Câu 7: Thù lĩnh chính trị là gì? Trinh bày phâm chât và vai trò của thủ lĩnh chính trị? Liên hệ với Việt Nam?

Câu 8: Phân tích bàn chất quan hệ chính trị với kinh tế? Liên hệ với thực tiễn cách mạng Việt Nam?

Câu 9: Văn hoá chính trị là gì? Trình bày sự hình thành văn hoá chính trị Việt Nam và nêu phương hướng cơ bản trong giáo dục văn hoá chính trị hiện nay?

Câu 10: Chính trị quốc tế đương đại là gì? cấu trúc cùa nền chính trị quốc tế đương đại?

Câu 11: Tại sao nói, quá độ lên chủ nghĩa xã hội bò qua chế độ tư bản chủ nghĩa là sự lựa chọn duy nhât đúng của Đảng và nhân dân ta? Phân tích những điêu kiện bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta?

Phần II. LỊCH s ử TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊCâu 1. Hãy chứng minh lịch sử tư tường chính trị là môn khoa

học độc lập?Câu 2: Trình bày nội dung tư tường chính trị Nho gia? Anh

hường của nó ở Việt Nam?

5

11

11

14

16

19

21

22

24

27

29

31

3436

36

38

7

Câu 3: Trình bày nội dung tư tường chính trị của phái Pháp gia?Anh hường của nó ờ Việt Nam? 42

Câu 4: Phân tích những nét đặc trưng của tư tường chính trị Đao gia và Mặc gia? Ảnh hường của những tư tưởng đó đến Việt Nam? x 45

Câu 5: Trình bậy nội dung cơ bản của tư tưởng chính trị Ấn Độcổ đại? Ảnh hường của nó đối với Việt Nam? 47

Câu 6: Trình bày những nội dung cơ bản tư tường chính trị HyLạp - La Mã cổ đại? 49

Câu 7: Trình bày các trào lưu tư tường chính trị phương Tâythời kỳ trung đại? 55

Câu 8: Trình bày tư tưởng chính trị của trào lưu chủ nghĩa tự dophương Tây thời kỳ cận đại? 59

Câu 9: Trình bày tư tường chính trị của trào lưu chù nghĩa xãhội không tường ở phương Tây thời kỳ cận đại? 63

A T < V . 1 . 1 ' _ _ I . V . t - l i . ' -1- > . 1 . ' i . ắ ' Ậ . . x i - ____ u - r _________ ______* _

66Câu 10: Trinh bay sự hình thành và phát triển thuyết “Tam quyền

phân lập”? Anh hường của nó trong giai đoạn hiện nay?Câu 11: Trình bày những nội dung cơ bản trong học thuyết

chính trị Mác - Ảngghen? 68Câu 12: Trình bày cuộc đâu tranh của Lênin bảo vệ và phát

triển sáng tạo học thuyết chính trị Mác - Ăngghen trong thời kỳ 1888 - 1917? 74

Câu 13: Phân tích những nội dung cơ bản tư tưởng chính trị củaLênin từ sau Cách mạng Tháng Mười? 79

Câu 14: Trình bày những nội dung cơ bản tư tường chính trị Việt Nam ịừ thế iẹỳ X-XV? Ảnh hưởng của những tư tưởng đó đối với công cuộc xây dựng nha nước cùa dân, do dân, vì dân ở nước ta hiện nay? 83

Câu 15: Thông qua những nội dung cơ bản của tư tưởng chính trị Việt Nam qua cac giai đoạn lịch sử trước năm 1945, hãy chứng minh luận điểm của Ho Chí Minh: “Không co gì quý hơn độc lập, tự do”? 87

Câu 16: Trình bày những nội dung cơ bản của tư tường chính trịHồ Chí Minh qua các thời kỳ lịch sử? 90

Phần III. QUYỀN L ự c CHÍNH TRỊ VÀ CẦM QUYỀN 94Câu 1: Quyền lực là gì? Trình bày đặc điểm của quyền lực?Câu 2: Hãy phân loại quyền lực?CấÙ 3: Quyên lực chính trị là gì? Trình bày đặc điêm của quyền

lực chính trị? 97

9495

8

Câu 4: Trình bày chức năng và yêu cầu cơ bản của quyền lựcchính trị? 98

Câu 5: Quyền lực nhà nước là gì? Trình bày đặc điểm, chứcnăng và cơ câu tô chức của quyên lực nhà nước? 99

Câu 6: Phân tích phương thức giành và thực thi quyên lực chính trị? 101 Câu 7: Phân tích đặc điêm quyên lực chính trị ở Việt Nam hiện nay? 104 Câu 8: Kiêm soát quyên lực chính trị là gì? Tại sao lại phải

kiểm soát quyền lực chính trị? 107Câu 9: Phân tích cơ chế kiểm soát quyền lực trong các cơ quan

nhà nước? 109Câu 10: Phân tích cơ chế kiểm soát quyền lực chính trị từ bên

ngoài nhà nước? 110Câu 11: Phân tích cơ chế kiểm soát quyền lực chính trị ở Việt

Nam hiện nay? 113Câu 12: Đảng chính trị là gì? Phân tích đặc điêm, chức năng và

các loại đảng chính trị? 116Câu 13: Phân biệt đảng câm quyên và đảng lãnh đạo? Trình bày mô

hình tổ chức và nguyên tẳc hoạt động của đảng cầm quyển? 118 Câu 14: Phân tích vị trí, vai trò của đảng ừong hệ thông chính trị? 120 Câu 15: Vị trí, vai trò của Đảng Cộng sản trong hệ thông chính

trị Việt Nam hiện nay? 123Câu 16: Phân tích vị trí, vai trò của nhà nước trong hệ thông

chính trị? 125Câu 17: Trình bày vị trí, vai trò của Nhà nước trong hệ thống

chính trị Việt Nam hiện nạy? 128Câu 18: Phân tích nguyên tắc thống nhất, phân công và phối hợp

trong tổ chức quyền lực nhà nước Việt Nam hiện nay? 129Câu 19: Trình bày khái niệm, vị trí, vai trò của các tô chức

chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị? 133Câu 20: Phân tích vị trí, vai trò của các tổ chức chính trị - xã

hội trong hệ thống chính trị Việt Nam? 134Câu 21: Phân tích môi quan hệ giữa đảng chính trị và nhà nước

trên thế giới? 137Câu 22: Phân tích mối quan hệ giữa đảng chính trị với các tổ

chức chính trị - xã hội? 139Câu 23: Phân tích mối quan hệ giữa nhà nước với các tổ chức

chính trị - xã hôi? 140Câu 24: Phân tích mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và các tổ

chức chính trị - xã hội ờ Việt Nam hiện nay? 142

9

153

Câu 25: Tinh hoa chính trị là gì? Phân tích chức năng và tínhhiệu quả của tinh hoa chính trị? 146

Câu 26:̂ Người cán bộ lãnh đạo chính trị ở Việt Nam hiện naycần có những tiêu chí nào? 148

Câu 27: Truyền thong đại chúng là gì? Phân tích chức năng, vaitrò của truyền thông đại chúng trong chính trị? 150

Phần IV. THÊ CHẾ CHÍNH TRỊ THẾ GIỚI ĐƯƠNG ĐẠI 153Câu 1: Thể chế chính trị Ịà gì? Trình bày những nét đặc trưng

của các loại hình thể chế chính trị thế giới đương đại?Câu 2: Trình bày nét đặc trưng của thể chế chính trị Anh? Đánh

giá những giá trị và hạn chê của nó? 155Câu 3: Trình bày nét đặc trưng cùa thể chế chính trị Nhật Bản?

Đánh giá những giá trị và hạn chê củạ nó? 158Câu 4: Trình bày nét đạc trung của thể chế chính trị Ôxtrâylia?

Đánh giá những giá trị và hạn chê của nó? 163Câu 5: Trinh bày nét đặc trung của thê chê nhà nước Mỹ? Đánh

giá những giá trị và hạn chê của nó? 168Câu 6: Trình bay đặc điểm của hệ thống lưỡng đảng và vai trò

của các nhóm lợi ích ờ Mỹ? Đánh giá những giá trị và hạn chế của nó? _ 171

Câu 7: Trình bày nét đặc trung của thể chế chính trị Cộng hoàLiên bang Đức? Đánh giá những giá trị và hạn chê của nó? 175

Câu 8: Trình bày nét đặc trưng của thê chê chính trị Cộng hoàPháp? Đánh giá những giá trị và hạn chế của nó? 179

Câu 9: Trình bày net đặc trưng của thể chế chính trị Liên bangNga? Đánh giá những giá trị và hạn chê của nó? 184

Câu 10: Trình bày nét đặc trưng của the chế chính trị Cộng hpànhân dân Trung Hoa? Đánh giá phừng giá trị và hạn chế? 189

Câu 11: Trình bày nét đặc trưng thể chế chính trị các nướcASEAN? Đanh giá những giá trị và hạn chế? 194

Câu 12: So sánh để thay những điểm tương đồng và khác biệtgiữa thể chế chính trị Anh và Đức? 199

Câu 13: So sánh những điểm tương đồng và khác biệt giữa thểchê chính trị Mỹ và Pháp? 202

Câu 14: So sánh những điêm tương đông và khác biệt giữa thêchế chính trị Mỹ và Đức? 203

Câu 15: So sánh để thấy những điểm tương đồng và khác biệtgiữa thể chế chính trị Đức và Trung Quốc? 204

TÀI LIỆU THAM KHẢO 206

10

Phần INHỮNG VÁN ĐÊ CHUNG VÊ CHÍNH TRỊ

VÀ CHÍNH TRỊ HỌC

Câu 1: Chính trị là gì? Phân tích luận điểm: Chính trị vừa là khoa học vừa là nghệ thuật?

/. Khái niệm chính trịTrước chủ nghĩa Mác, có nhiều quan niệm khác nhau về

chính trị:- Ở Hy Lạp cổ đại, chính trị được hiểu là công việc nhà nước.+ Platôn: Chính trị là sự thống trị của trí tuệ tối cao, chính

trị là nghệ thuật cai trị.+ Arixtôt: Chính trị là khoa học lãnh đạo con người, khoa

học kiến trúc xã hội.- Ở Trung Quốc cổ đại, chính trị được hiểu là sắp đặt, lo

liệu, quản lý để xã hội có kỷ cương, nề nếp. Theo Khổng từ: Chính trị là chính đạo, chính danh. Thời cận đại, Tôn Trung Sơn cho ràng, chính trị là quản lý việc của dân chúng.

- Mác Vâybe (nhà xã hội học Đức đầu thế kỷ XX) cho ràng, chính trị là khát vọng tham gia vào quyền lực.

- Theo các nhà khoa học Mỹ, chính trị là tìm kiếm giải pháp để thực hiện phân phối các lợi ích trong xã hội.

- Theo các nhà khoa học Nhật Bản, chính trị là hoạt động nhàm áp đặt quyền lực, thoả mãn lợi ích.

Theo quan điêm cùa chù nghĩa Mác-Lênin:- Chính trị là lợi ích, quan hệ lợi ích giữa các giai cấp.

11