NhậtKý

FranzKafka

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

TableofContentsThôngtinebookLờinóiđầuPhần1Phần2Phần3Phần4

Lờinóiđầu

FranzKafkalàmộttrongnhữngnhàvănphứctạpnhấtcủathếkỉXX-phứctạpngaytrong

chínhtưtưởngsángtáccủaông,phứctạpcảởsựtiếpnhận,đánhgiáôngcủacôngchúngvàcácnhànghiêncứu,phêbìnhkhắpthếgiới.Ðểhiểuônghơnphảicầnđếnnhữngchìakhoádẫnvàocánhcửatâmhồnông.NhậtkícủaKafka,nhiềutrămtrang,đượcviếtrảiráctrongnhiềunăm,làmộttrongnhữngchìakhoáquantrọngđó.Vìvậy,trongkhilàmTuyểntậptácphẩmKafka,chúngtôicốgắngchọndịchmộtsốtrangnhậtkícủaông,nhằmgiúpbạnđọccóthêmtưliệutìmhiểucuộcđờivàtácphẩmcủanhàvăn"bíẩn"này.Dịchnhậtkírấtkhó,đặcbiệtlànhậtkíKafka,chúngtôilàngườiđầutiênlàmviệcnày,-nghĩalàdịchnhậtkíKafkasangtiếngViệt,màlạiquamộtthứtiếngtrunggian,-nênchắcchắnkhôngthểnàotránhkhỏisaisót(ngayởhaibảntiếngNgacủacùngmộtdịchgiảmàchúngtôisửdụngđãcónhữngkhácbiệtnhiềukhitráinghĩanhau,nênrấtkhóxửlí).Chúngtôichỉhivọngrằngđâymớilàbướcđầucóíchchongườikhácvềsautiếptụccôngviệchoànchỉnh,tốthơn.Mongđượcbạnđọcthôngcảm,cácnhànghiêncứu,phêbìnhchỉbảo,giúpđỡ.BảndịchnhậtkínàyđượcÐoànTửHuyếnthựchiệntừbảntiếngNga(củaE.CaxevaintrongtạpchíNhữngvấnđềvănhọcsố3năm1968,thamkhảothêmvănbảnlấytừInternet),cósửdụngmộtsốđoạndoNguyễnVănThảovàNguyễnKiềuDiệpphácdịchvàÐoànTửHuyếnhiệuđính.NgườidịchcámơndịchgiảtiếngÐứcLêChuCầu,hiệnđangsốngvàlàmviệcởCộnghoàLiênbangÐức,đãnhiệttìnhđọcđốichiếuvớinguyênbảntiếngÐứcvàgópnhiềuýkiếnsửachữachobảndịchnày.

Phần1

1910

19tháng7

Tôithườngnghĩđếnđiềunàyvàlầnnàocũngđiđếnkếtluận:sựgiáodụctôiđượcnhậnđãmanghạichotôirấtnhiều.Lờitráchmócnàyliênquanđếnvôsốngười,quảthật,họđangđứngngayđây,vànhưtrênnhữngbứcảnhchụpchungđãcũ,họkhôngbiếtphảilàmgìvớinhau:họkhôngnghĩđếnviệccúinhìnxuống,màmỉmcườivìchờđợicăngthẳngcũngkhôngdám.Ởđâycóchamẹtôi,mộtsốlàhọhàng,thầygiáocủatôi,chịlàmbếpmàtôicònnhớ,mộtvàicôhọctrườngmúa,mộtvàingườikháchtrướckiathườngđếnthămnhàtôi,mộtvàinhàvăn,thầygiáodạybơi,ngườisoátvé,viênthanhtrahọcđường,rồinhữngngườitôichỉmớigặpmộtlầntrênphố,vàcònthêmnhữngngườinàođómàbâygiờtôikhôngthểnhớra,vàcảnhữngngườitôisẽkhôngbaogiờnhớđến,vàcuốicùnglànhữngnguờimàgiờlênlớpcủahọ,vìmảinghĩđếnmộtchuyệngìđómàtôihầunhưkhôngchúýtới,-tómlại,họnhiềuđếnnỗicầnphảigắngghinhớđểkhôngnhắctớimộtngườinàođóhailần.Vàtôihướnglờitráchmóccủamìnhtớitấtcảbọnhọ,bằngcáchđógiớithiệuhọvớinhau,vàkhôngchấpnhậnbấtcứlờiphảnđốinào.Thậtsựlàtôiđãnghechúngquáđủrồivàbởivìphầnlớnnhữnglờiphảnđốinàytôikhôngthểtranhcãinổi,nêntôichẳnglàmđượcđiềugìkhácngoàiviệcghichúngvàosổnợvànóirằng,hệtnhưsựgiáodụctôiđượcnhận,nhữnglờiphảnđốicủahọcũngmanghạichotôinhiềulắm.Cóthể,mọingườinghĩdườngnhưtôiđượcnuôidạyởmộtnơikhỉhocògáynàođó?Không,tôiđãđượcnuôidạyởthànhphố,ởchínhtrungtâmthànhphố.Khôngphảinơibãihoang,khôngphảinơirừngrú,khôngphảitrênbờhồ.Chamẹtôivànhữngngườiquanhhọtớigiờcaucóvàtáixámmặtmàyvìnhữnglờitráchmóccủatôi,nhưngrồihọdễdàngbỏquavàmỉmcười,vìrằngtôiđãthuhaitayvềvàđặtlêntránvànghĩ:giánhưtôilàmộtcưdânnhỏbécủabãihoang,tailắngnghetiếngquạkêu,phơimìnhdướiánhtrănglạnh-cứcholàđầutiêntôicònquáyếudướisứcnặngcủanhữngđứctínhtốtđẹpmàchúngsẽphảipháttriểnthậtmạnhmẽtrongtôinhưloàicỏdạiđượcsưởiấmbởiánhnắngtừmọiphíaxuyênquanhữngkheđổnátvàchiếusángchỗnằmcủatôiđượckếtlạibằngdẫytrườngxuân[1]

27tháng11

BernhardKellermalđọcthànhtiếng:"Mộtvàiđoạnchưaintrongbảnthảocủatôi",-ôngtabắtđầunhưvậy.Cóvẻôngtalàmộtngườidễthương:bộtócgầnnhưbạctrắng,dựngngược,mũinhọn,màyrâunhẵnnhụivàđôilưỡngquyềnchuyểnđộngnhưnhữngđỉnhsóngtrênđôigòmá.ôngtalàmộtnhàvăntầmtầmnhưngcũngcónhữngđoạnkhá.(mộtngườiđànôngđirahànhlang,húnghắnghovànhìnquanhxemcóaiởngoàiđókhông);mộtngườitrungthực,muốnđọchếtnhữnggìđãhứa,nhưngthínhgiảkhôngmuốn,vìcâuchuyệnđầutiênvềbệnhviệntâmthầnlàmchohọsợ:vìbuồnchánbởicáchđọc,nhữngngườinghe,mặcdùcâuchuyệncónộidungítnhiềuhấpdẫn,vẫntừngngườimộthăngháibỏrakhỏiphòngnhưthểviệcđọcsáchđangxảyraởphòngbêncạnhchứkhôngphảiởđây.Khiôngtađọcxongmộtphầnbacâuchuyện,dừnglạiđểuốngcốcnước,cókhốingườiđãbỏđi.Ôngtalolắng:"Sắphếtrồi",-ôngtanóidối.Khiôngtakếtthúc,mọingườiđứngdậy,cótiếngvỗtayrờirạcnhưthểgiữađámđôngđãđứngcảdậy,cóngườinàođóvẫnngồivàvỗtaychochínhmìnhnghe.Kellermalmuốnđọctiếp-thêmmộthoặcthậmchívàitruyệnnữa.Nhưngnhìnthấymọingườiđềuravềhết,ôngtaháhốcmiệng.Cuốicùng,nghetheolờikhuyêncủaaiđó,ôngtanói:"Tôimuốnđọcthêmmộtchuyệncổtíchngắnnữa,chỉmấtmườilămphút.Sẽnghỉgiảilaonămphút".Mộtsốởlại,vàôngđọccâuchuyệncổtíchkhiếnchongườinghenhưthểđượcquyềnleoquađầumọingườiđểchạybánsốngbánchếtracửa.

15tháng12

Tôikhócóthểtinvàonhữngkếtluậnđượcrútratừtìnhtrạngkéodàiđãmộtnămnaycủamình-tìnhtrạngcủatôiquáưlànghiêmtrọng.Tôithậmchícònkhôngbiếtliệutôicóthểnóirằngđâylàtìnhtrạngmới?Ðúngratôinghĩ:đâylàtìnhtrạngmới,tôiđãtừnggặpphảinhữngđiềutươngtự,nhưngnhưthếnàythìchưabaogiờ.Tôidườngnhưlàmộtphiếnđá,dườngnhưlàtấmbiamộcủamình,khôngcóđếncảmộtkẽhởđểtinhaynghingờ,đểyêuhaycămghét,đểcanđảmhaysợhãitrướcmộtđiềugìđóđặcbiệthaynóichung-chỉcómộtmảnhhivọngbấpbênh,chẳnghơngìnhữnglờivănbiatrênmộ.Hầunhưkhôngcómộttừnàotôiviếtrađượckếthợpvớicáctừkhác,tôinghethấycácphụâmcọvàonhauloảngxoảng,còncácnguyênâmhátphụhoạtheonhưnhữnggãdađentrênsânkhấu.Nhữnghoàinghivâychặttừngtừ,tôinhìnthấychúngtrướckhinhìnthấycáctừ,-màtôinóigìvậy!-tôihoàntoànkhôngthấytừ,tôichỉbịaranó.Nhưngđấyvẫnchưaphảilàđiềubấthạnhnhất,-giámàtôicóthểbịarađượcnhữngtừcóthểxuatanđimùitửkhí,đểnókhôngxộcvàomũitôivàmũiđộcgiả.Khingồivàobànviết,tôicảmthấytìnhtrạngcủamìnhcòntồihơncảngườibịngãgãycảhaichântrongdòngxecộởPlacedelOpéra.Nhữngcỗxelặnglẽ,mặcchotiếngđộngdochúnggâyra,kéođếnvàtảnvềmọihướng,vàcáitrậttự,-còntốthơncáitrậttựdocảnhsátlậpnên,-khiếnchongườiđóđauđớn,bịtmắtanhtalạivàxuatrốngquảngtrườngvàđườngphố-khôngchoxecộquaylại.Cuộcsốngsôiđộnglàmanhtađauđớnbởivìanhtađangcảntrởsựhoạtđộng,nhưngcảsựtrốngvắngcũngkhôngkémkhổsởvìnóbỏmặcanhtachosựđauđớn.

16tháng12

"Conđườngcôđơn"củaW.Fred[2].Nhữngcuốnsáchloạinàyđượcviếtnhưthếnào?Mộtngườivừađạtđượcmộtcáigìđấynhonhỏđãđemtàinăngcủamìnhrảicănglêncảmộtcuốntiểuthuyếtlớnkhiếnđếnbuồnnôn,thậmchícảkhitathánphụcsựhăngháimàanhtadùngđểcưỡnghiếptàinăngcủamình.Ðểlàmgìcáilốicoithườngcácnhânvậtphụmàtôiđãđọctrongcáccuốntiểuthuyết,kịchvàv.v?Tôicảmthấythậtgầngũivớihọ!Trongcuốn"NhữngcôgáiởBishofsberg"[3](nóđượcgọinhưthếthìphải?)cónóivềhaicôthợmaymayđồchocôdâu.Cuộcsốngcủahaicôgáirasao?Họsốngởđâu?Họđãlàmcáigìnêntộiđểngườitakhôngchohọvàovởkịch?Họchỉđượcphépchìmnghỉmtrongcơnmưarào,từphíangoàimộtlầncuốiápmặtvàoôcửasổcủacontàuNoeđểkhángiảngồiởhàngghếcủatầngtrệttrongthoángchốcnhìnthấymộtcáigìđólờmờ.

17tháng12

NếungườiPhápmàcótínhcáchcủangườiÐức,thìhẳnlàngườiÐứcsẽkhâmphụchọlắm!Việctôivứtbỏvàgạchxoáquánhiều-màđólàcáitôiđãlàmvớihầuhếtnhữnggìtôiviếtratrongnămnay-cũngrấtcảntrởviệcviếtláchcủatôi.Ðólàcảmộtngọnnúi,nhiềugấpnămlầnnhữnggìnóichungtôiđãtừngviếttrướcđây.Vàchỉriêngbằngcáikhốilượngấynóđãhútđimấttấtcảnhữnggìtôiđangviếttừngaydướingòibútcủatôi.

19tháng12

Bắtđầuđilàm.SaubữatrưatôiđếnnhàMax[4]ÐọcmộtítnhậtkícủaGoethe[5].Thờigianđãtrángmộtlớplặngtờlêncuộcđờiông,nhữngcuốnnhậtkílàmchonótoảsáng.Sựrõràngcủatấtcảcácsựkiệnlàmchúngtrởthànhbíẩn,cũngnhưhàngràocôngviênlàmdịumắtkhitaquansátnhữngbãicỏrộngvàđồngthờikhiếnsựngưỡngmộcủachúngtađượctănglên.Bàchịgáivừalậpgiađìnhđếnthămchúngtôilầnđầutiên.

20tháng12

TôilấygìđểbiệnhộlờinhậnxétngàyhômquavềGoethe(gầnnhưnókhôngđúng,cũngnhưcáicảmgiácđãđượcghilại,bởivìcảmxúcthậtđãbịtanđikhichịgáitôiđến)?Khôngcógìcả.Tôilấygìđểbiệnhộviệchômnaytôichưaviếtđượcchữnào?Khôngcógìcả.Hơnnữatìnhtrạngcủatôikhôngphảilàxấunhất.Bêntaitôilúcnàocũngvanglênlờikêugọi:"Hãyđếnđi,hỡitoàánvôhình."

21tháng12

ỞnhàBaum[6],tôiđãnghenhữngđoạntuyệtvời.Tôiđuốisứcnhưxưanayvẫnthế.Mộtcảmgiácnhưtôiđangbịtróichặtvàđồngthờilạimộtcảmgiáckhác,giốngnhưnếutôiđượccởitróirathìcòntồitệhơn.Nhữngchỗđángchúýtrongtruyện"NhữngchiếncôngcủaAlecxanderÐạiđế"củaMikhailKuzmil[7]:"Ðứatrẻ,nửatrêncủanóđãchết,cònnửadướichothấytấtcảdấuhiệucủasựsống.Mộtcáixácsơsinhvớiđôichânnhỏđỏhỏnđangđộngđậy"."NhữngôngvuatàgiáoGogvàMagogănsâuvàruồibịđẩyvàonhữngbãiđáchìmvàbịdánđạobùaSalomonchođếnngàytậnthế"."Nhữngdònglũđá,thayvàonướclànhữngluồngcátđáchạyầmầm,bangàychạyxuốngphíaNam,bangàychạylênhướngBắc"."NhữngngưòiđànbàAmazon,ngựcphảibịđốtcháy,tóccắtngắn,điủngđànông"."Nhữngconcásấuđốtcháycâybằngnướctiểucủamình."

22tháng12

Hômnaytôithậmchíkhôngdámtráchmócmình.Nếunhữnglờitráchmócấyvanglêntrongngàytrốngrỗngnàythìchúngsẽcótiếngvọngthậttởmlợm.

27tháng12

Tôikhôngcònsứcđểviếtmộtcâunàonữa.Vànếunóivềlời,nếunhưcóthểthêmmộtlờiđủđểquayđitrongnhậnthứcthanhthảnrằnglờiđóchứađầybảnthânta.

1911

12tháng1

ChândungSchiller,doSchadow[8]vẽnăm1804tạiBerlin,nơiôngđượclongtrọngtổchứclễmừng.Khôngthểtómđượckhuônmặtvàođâuchắchơnlàvàocáimũinày.Nóhơibịkéodàixuốngdướidothóiquenvuốtmũitronglúclàmviệc.Mộtngườidễmến,đôimáhơihóp,gươngmặtcạonhẵnkhiếntrôngnhưmộtônggià.

14tháng1

Tiểuthuyết"Haivợchồng"củaBeradt[9].DùngkhôngđúngnhiềutừDoThái.Thườngxuyêntácgiảxuấthiệnbấtngờkhônghiểuđểlàmgì,chẳnghạn:"Tấtcảmọingườiđềuvuivẻ,nhưngcómộtngườingồikhôngvui".Hoặc:"VàcómộtngàiSternnàođóđến(ngườimàchúngtađãbiếtđếntậnxươngtuỷ)".NhữngđoạntươngtựnhưvậycũngcóởHamsun[10],nhưngởđórấttựnhiên,nhưnhữngcànhlámọctrêncây.Cònởđâynóbịcấyghépvàohànhđộngnhưngườitatrộnthuốcvàođường.Mộtcáchvôcớ,sựchúýbịhútvàonhữngcâukìquáinàođó.Vídụnhư:"Anhtaloayhoaytrênmáitóccônày,loayhoay,loayhoaymãi."Nhữngkhuônmặtriêngrẽ,mặcdùkhôngđượcchiếurọibằngmộtluồngánhsángmới,nổilênkhárõ,rõđếnmứcđôichỗnếucónhữngsaisótthìcũngchẳngảnhhưởnggì.Cácnhânvậtphụphầnlớnlàvôvọng.

19tháng1

Cólẽvìtôiđãkiệtsứcđếntậncùng-nămvừaquatôichỉtỉnhtáođượcchưađầynămphút,ngàynàotôicũngmongmỏiđượcbiếnkhỏimặtđấtnày,hay,-mặcdùđiềunàykhôngchotôimộthivọngnào-bắtđầutấtcảlạitừđầunhưmộtđứabécon.Bềngoàitôisẽdễdànghơnkhiđó.Bởivìhồiđótôichỉcóthểmơhồhìnhdunglàmcáchnàođểđạtđượcđiềuđó,cốhướngđếnmộthìnhảnhmàbằngmỗilờinóigắnchặtvớicuộcđờitôi,màtôicóthểépchặtvàolồngngựcvàcóthểkéotôirakhỏichỗ.Tôibắtđầuvớinhữngnỗithốngkhổthậtkhủngkhiếp(thậtra,chúngkhôngthểsosánhvớinhữngnỗithốngkhổhiệntại).Nhữngđiềuviếtrađãámảnhtôibaonhiêungàybằngsựlạnhlẽo!Nhưngsựnguyhiểmẩntrongnhậnthứccủatôilớntớimứcnhữngquãngnghỉmànógiànhchotôinhỏnhoiđếnnỗitôiđãhoàntoànkhôngcòncảmnhậnsựlạnhlẽođó,-điềunàytấtnhiênchẳnglàmtôithấyđỡbấthạnhhơn.Mộtlầntôiđịnhviếtcuốntiểuthuyếtnóivềhaianhemthùđịchlẫnnhau.MộtngườibỏđisangMỹ,trongkhingườikiaphảingồitùởChâuÂu.Tôichỉthỉnhthoảngviếtđượcmộtđôicâulàđãcảmthấymệt.Mộtchiềuchủnhậtchúngtôiđếnnhàôngbàchơi;saukhiănnobánhmìđặcbiệtmềmvớibơmàôngbàluônđưaramờikhách,tôibắtđầuviếtvềcáinhàtùđó.Hoàntoàncóthểlàtôilàmđiềuđóvìhiếudanh,vàbằngtiếngsộtsoạtcủatờgiấytrênkhăntrảibàn,bằngtiếnggõbútchì,bằngcáinhìnquanhlơđãngdướiánhđèn,tôimuốngợichoaiđóýmuốncầmlấynhữnggìtôivừaviếtra,đọcnóvàtỏrakhâmphụctôi.Trongmộtđoạntôitậptrungmôtảhànhlangnhàtù,chủyếulàbóngtốivàsựlạnhlẽo;tôiviếtnhữnglờiđầythôngcảmvềngườiemtraibịbỏtù,vìanhtalàngườitốt.Cóthểtôicảmthấymìnhmiêutảkhôngđượcbiểucảmlắm,nhưngtừngàyđótôikhôngbaogiờcònđểýđếnnhữngcảmgiácnhưthếmỗikhingồibênchiếcbàntròntrongcănphòngquenthuộcgiữanhữngngườithânquen(sựrụtrètrongtôilớnđếnnỗigiữanhữnggìthânquentôiđãthấymìnhhạnhphúcmộtnửa),vàkhôngmộtphútnàotôiquênrằngmìnhcòntrẻvàcuộcsốngbìnhlặnghiệnnaykhôngphảiđểchotôi)-cóđiềugìđólớnlaođanggọitôiđến.Cuốicùng,mộtngườichúvốnthíchgiễucợtcầmlấymộttranggiấytôiviết,-tôichỉgiữlạimộtcáchyếuớt-liếcnhìnquarồitrảlạitôi,thậmchíchẳngbuồncườilấymộttiếng;ôngquaysangnhữngngườikhácđangtheodõicửchỉcủaông,phán:"Toànchuyệncũrích."Cònvớitôiôngchẳngnóimộtlờinào.Tôivẫnngồiimnhưcũ,mặtcúixuốngtranggiấyhoáralàvôdụngcủamình,nhưngthựcsựtôiđãbịđẩyrakhỏicộngđồngbằngmộtcúđá;nhậnxétcủangườichúvềsaubámrễtrongtôi,mộtthếgiớilạnhlẽocủacuộcsốngchúngtôiđãmởratrướcmặttôingaytronggiađình,cáithếgiớimàtôicầnphảidùnglửađểsưởiấm,nhưngngọnlửaấytôichỉmớiđangdựđịnhđitìm.

19tháng2

Hômnaykhitôimuốndậykhỏigiườngthìlạingãvậtxuống.Nguyênnhânrấtđơngiản:tôiđãlàmviệcquásức.Khôngphảivìphảiđilàmởcôngsở,màvìcôngviệckháccủatôi.Ðilàmchỉchỉchiếmmộtphầnkhiêmtốnvìrằng:giánhưtôikhôngphảiđiđếncôngsởđểcóthểbìnhthảnsốngvìcôngviệccủamìnhvàhàngngàykhôngphảitiêuphísáutiếngđồnghồởđấy,tôicựckìcháncácngàythứ6vàthứ7bởivìtôicónhiềuviệcphảilàm,tôichánđếnmứcÔngkhôngthểtưởngtượngnổiđâu.Xétchocùng-tôibiết-đâylàchuyệnvớvẩn,chỉmìnhtôicólỗi,côngviệcởSởchỉđưaranhữngyêucầuchínhđángvàđơngiản.Nhưngđốivớitôiđólàcuộcsốnghaimặtđángsợ,lốithoátcủanó,cólẽ,chỉcómột-làtôisẽhoáđiên.Tôiviếtrađiềunàyvàobuổisángrạngrỡ,vàchắclàtôiđãkhôngviếtranếuđókhôngphảilàsựthậtvànếutôikhôngthươngÔngnhưmộtngườiconthươngcha.

Tuynhiên,ngàymaicólẽtấtcảlạinhưcũ,vàtôisẽđilàm,ởđócâuđầutiêntôinghethấylàÔngmuốntốngtôirakhỏiphòngdoôngphụtrách.

20tháng12

Nhữngchàngtraitrẻ,trôngchỉnchu,ănmặcđẹpđangđidạobêncạnhtôikhiếntôinhớlạithờitrẻcủamìnhvàvìthếhọgâychotôicảmgiáckhóchịu.

NhữngbứcthưcủaanhchàngKleist[11],22tuổi.Từchốikhôngtheođườngbinhnghiệp.Ởnhàmọingườihỏi:Ðểtheonghềkiếmănnào?-ngườitachỉcóthểnghĩvềmộtnghềnhưvậymàthôi.Cậucóthểlựachọn-luậtsưhaytàichính.Nhưngcậucóquanhệnàoởtrongtriềukhông?"Thoạtđầutôibốirốitrảlờilàkhôngcó,nhưngsauđótôituyênbốđầytựhàorằng,giảsửnếutôicónhữngquanhệnàođấy,tôi,theoquanđiểmhiệnnaycủamình,sẽlấylàmxấuhổnếuphảihivọngvàochúng.Mọingườicười;tôicảmthấymìnhđãtrảlờimộtcáchxốcnổi.Cầnphảitránhnóitolênnhữngchânlínhưvậy."

28tháng3[12]

"Dườngnhưcómộtsứchútmạnhkéotôiđếnvớithầntríluận,nhưngđồngthờitôicảmthấyrấtsợnó.Tôisợnósẽgâychotôimộtcơnhoảngloạnmới,nócóthểrấtnguyhiểmđốivớitôi,bởivìtìnhtrạngbấthạnhhiệnnaycủatôichínhlàdohoảngloạnmàra.Nguyênnhâncủasựhoảngloạnlà:hạnhphúccủatôi,tấtcảnhữngkhảnăngvàcơhộitrởthànhcóíchcủatôiđãtừlâurồinằmtrongviệcviếtláchcủatôi.Vàởđâytôithấyxuấthiệnnhữngtrạngthái(khôngthườngxuyên),theotôirấtgiốngvớinhữngtrạngtháithấuthịtiêntrimàNgàiđãmôtả,thưatiếnsĩ;lúcđótôisốnghoàntoànvớitừngmơtưởngvàmỗimộtmơtưởngđótôithểhiệnvàcảmnhậnkhôngchỉnơitộtcùngsứclựccủariêngtôi,màcủaconngườinóichung.Nhưngnhữngtrạngtháinàylạibịtướcđi,mặcdùkhônghoàntoàn,sựyênổnvốnthườngmanglạichonhàtiêntriniềmhưngphấn.Tôicảmthấynhưthếvìnhữngtácphẩmkhánhấtcủatôiđượcviếtrakhôngphảitrongcáctrạngtháiđó.Nhưngtôiđãkhôngthểhiếnhếtmìnhchoviệcsángtácnhưlẽraphảithế,vìnhiềulído:khôngkểhoàncảnhgiađình,tôisẽkhôngthểtồntạiđượcchỉbằnglaođộngvănhọcítralàvìtôiviếtcáctácphẩmcủatôirấtchậmvàvìtínhchấtđặcbiệtcủachúng;ngoàira,sứckhoẻvàbảntínhcủatôikhôngchophéptôihiếnmìnhchomộtcuộcsốngmàtrườnghợptốtnhấtvẫnlàbấtổnđịnh.ChínhvìvậytôitrởthànhnhânviêncủamộtSởBảohiểmxãhội.Nhưnghainghềnàykhôngbaogiờcóthểdunghoàđượcvớinhauvàchophéptôicảmthấyhạnhphúcđồngthờivớicảhai.Mộtchúthạnhphúcnhỏnhoinhấtdonghềnàyđemlạisẽgâyramộtbấthạnhlớntừnghềkia.Nếubuổitốitôiviếtđượccáigìđóhayho,thìhômsauđilàmsẽnhưphátsốtsuốtngàyvàkhôngthểlàmđượcgìcả.Tâmtrạngbịgiằngconhưvậyngàycàngtrởnênkhôngchịunổi.Khiđếnnhiệmsở,vẻngoàitôithựchiệnchứctráchcủamình;nhưngchứctráchbêntrongcủamìnhtôikhôngthựchiệnđược,màmỗimộtchứctráchbêntrongkhôngđượcthựchiệnlạibiếnthànhnỗibấthạnhtrongtôi,vànỗibấthạnhđótừđấykhôngrờibỏtôinữa.Vàthếrồithêmvàohailựckéokhôngbaogiờdunghoàđượcnàyphảichănggiờđâytôilạiphảichịuthêmmộtlựckéonữa-thầntríhọc?Liệunócócảnquấyhaicôngviệckiavàhaicôngviệckiacócảnquấynóhaykhông?Liệutôicóthể,ngaycảbâygiờđãbấthạnhnhườngấy,ômcảbộbanàyđếntậncùng?Tôiđếnđây,thưatiếnsĩ,đểhỏiNgàiđiềunày,vìtôicảmthấyrằngnếuNgàicholàtôicókhảnăng,tôiquảthậtcóthểgánhváctấtcả..."

2tháng10

Ðêmmấtngủ.Ðãlàđêmthứbaliêntiếp.Tôithiếpđidễdàng,nhưngsaumộttiếngthìtỉnhdậy,dườngnhưchuiđầuvàomộtlỗhưảo.Giấcngủhoàntoàntanbiến.Tôicócảmgiácnhưthểmìnhchưangủđượcchútnàohoặcchỉmớinửathứcnửangủ;tôicầnlàmlạitấtcảtừđầuđểthiếpđi,vàtôicảmthấymìnhđãbịđuổikhỏigiấcmơ.Vàtừđótrởđi,suốtđêmđếnkhoảngnămgiờtôidườngnhưvẫnngủvàđồngthờivừathứcvừamộngmị.Tôicóvẻnhưngủ"bêncạnh"mình,-còntrongkhiđóchínhtôilạiđangphảivậtlộnvớinhữnggiấcmơ.Khoảngđếnnămgiờsángthìnhữngtàntíchcuốicùngcủagiấcngủđãbịtiêudiệt,tôichỉmộngmịthảngthốtvàđiềunàykhiếntôikiệtsứcnhiềuhơncảkhikhôngngủđược.Nóitómlại,suốtđêmtôiởtrongtrạngtháimàngườikhoẻmạnhchỉcảmthấymộtphúttrướclúcngủ.Khitôitỉnhdậy,tấtcảnhữnggiấcmơvâylấytôi,nhưngtôitránhnghĩđếnchúng.Rạngsáng,tôithảđầuvàogối,vìrằngtấtcảhivọngvàođêmhômtrướcđãtanbiếnrồi.Tôinghĩđếnnhữngđêmmàkhiđêmtàntôitỉnhdậysaugiấcngủrấtsâunhưlàtôiđãbịnhốtlạitrongvỏmộtquảhồđàovậy.....Cólẽ,tôimấtngủchỉvìtôiviết.Màdùtôiviếtđượcítvàviếtchẳngragì,thìnhữngchấn

độngnhỏnàyvẫnlàmtôitrởnêndễbịtổnthương,tôicảmthấy-nhấtlàvàocácbuổitối,vàcácbuổisángthìcònhơnthếnữa-cáihơithở,sựlạigầncủatrạngtháimãnhliệtkhiếntôicóthểlàmmọithứchuyện,vàsauđótôikhôngthểnàotìmthấysựyêntĩnhvìtiếngâmvangkéodài;nógàoxénặngnềtrongtôi,nhưngđểchếngựnótôikhôngcóthờigian.Nóichocùng,tiếngâmvangđókhôngphảicáigìkhácmàchínhlàsựhàihoàbịđènénvàkìmhãm;đượcthảtựdochắcnósẽhoàntoànxâmchiếmtôi,mởrộngrarồilạitrànngậptrongtôi.Cònbâygiờcáitìnhtrạngnày,chỉtạoranhữnghivọngyếuớt,lạimanghạichotôi,bởivìtôikhôngđủsứcđểchịuđựngsựphatrộnhiệnnay,thếgiớinhìnthấyđượcbanngàyhỗtrợtôi,cònbanđêmthìnóthoảsứcxéntôirathànhtừngmảnh.TrongkhiđótôilúcnàocũngnghĩvềParis,nơivàothờikìbịbaovâyvàcảsauđó,đếnthờicôngxã,dânngoạithànhphíaBắcvàphíaÐông,trướckiaxalạđốivớidânParis,nhiềuthángtrời,từngnhích,từngnhíchnhưkimđồnghồ,cứtừnggiờtừnggiờmộttiếngầnvềtrungtâmParisquacácđườngphốnhỏ.Niềmanủicủatôi-màtôinằmxuốngngủcùngvớinó-làlâurồitôikhôngviết,vàviệcviếtláchcònchưathểcóchỗtrongcuộcsốnghiệnnaycủatôi,tuyvậynócầnphải-vớiđôichútquảcảm-cóchỗdùchỉtạmthời.

4tháng10

Tôilolắngvàcaycú.Hômquatrướclúcngủtôicảmthấycómộtđốmlửamátlạnhchậpchờntrongphầnnửatrêncủađầu.Mộtsứcnặngbịdồnépnàođóđãđồntrúmộtcáchchắcchắntrênmắttrái.Khinghĩvềđiềunàytôicảmthấykhôngthểchịunổinơinhiệmsởthậmchícảkhingườitabảotôirằngtôisẽđượcnghỉviệcsaumộttháng.Thếnhưngtôivẫnhoànthànhchứctráchcủamình,vàkháyêntâmnếutôicóthểtinrằngsếphàilòngvềtôi,vàtôikhôngchorằngtìnhtrạngcủamìnhđếnmứckinhkhủng:Thêmvàođó,chiềuhômquatôicốtìnhbiếnthànhmộtkẻvôcảm,đidạo,đọcDickens[13],sauđótôicảmthấykhoẻhơnđôichútvàkhôngcònsứcmàbuồnnữa,nỗibuồnnàytôicholàcũngphảichăngkhinóhơibịlùiraxađểtạochotôihivọngcómộtgiấcngủngon.Giấcngủđãsâuhơn,nhưngvẫnchưađủvàthườngđứtquãng.Tôitựanủirằng,đổilạitôiđãchếngựđượcnỗixúcđộnglớnnảysinhtrongtôi,rằngtôikhôngmuốnđánhmấtkhảnăngđiềukhiểnbảnthânnhưtrướcđâysaunhữngthờikìnhưthế,rằngchínhnhữngcơnđausaukhisinhnởcủanỗixúcđộngnàygâyrasẽkhônglàmtôimấtsángsuốtnhưvẫnthườngxảyratrướckia.Cóthểbằngcáchấytôisẽbiếttìmrađượcmộtlựcđềkhángnàođócòntiềmẩntrongmình.

9tháng10

Nếutôisốngđến40tuổi,cólẽtôisẽlấymộtcôgáivẩuquálứalàmvợ...Nhưngtôikhólòngsốngđượcđến40tuổilắmvàminhchứngchođiềunày,chẳnghạn,làcảmgiácdườngnhưcócáigìđótrươnglêntrongnửađầubêntráicủatôi,nógiốngnhưmộtvếtlởbêntrong,khitôicốquênđisựkhóchịuvàchỉmuốnquansátcảmgiácnày,nónhưhìnhcắtngangcủacáiđầutrongcácquyểnsáchgiáokhoaphổthông,haygiốngnhưcamổkhônggâyđauđớnnơimộtcơthểsống,khimũidaolạnh,rấtthậntrọng,chốcchốclạidừng,quaylui,cólúcnằmyênmộtchỗ,tiếptụctáchcáclớpmômỏnggầncácbộphậnchứcnăngcủanão.

17tháng10

TôichợtnhớramộtgiaithoạidoNapoléonkểtạibữaăntronghoàngcungởErfurt:"Khitôicònlàmộtthiếuuýquèncủatrungđoànthứnăm...(Cácquantrongtriềubốirốinhìnnhau,Napoléonnhậnrađiềuđóvàsửalại)...khitôicònvinhhạnhlàmộtthiếuuý..."-nhữngđườnggântrêncổtôinổiphồnglênvìmộtsựtựhàonhỏgiảtạocủatôi.

28tháng10

"Nhữngđịnhđềvềkịch"củaMaxtrêntạpchí"Sânkhấu".Mangtínhcủamộtchânlíviểnvông,chínhcáitên"Ðịnhđề"nóilênđiềuđó.Nócàngđượcthổilênviểnvôngchừngnào,thìviệc

tiếpnhậnnócàngphảithậntrọngchừngấy.Nhữngnguyêntắcsauđâyđượcđưara:_Thựcchấtcủakịchnằmtrongmộtthiếuhụtnàođócủaconngười,đólàluậnđề._Kịch(trênsânkhấu)nóiđượcnhiềuhơnsovớitiểuthuyết,vìchúngtanhìnthấyđượctấtcảnhữnggìmàtrongtiểuthuyếtchúngtachỉđọc.Nhưngđóchỉlàcảmthấythế,vìtrongtiểuthuyếttácgiảchỉcóthểđưarachochúngtađiềuquantrọngnhất,còntrongkịch,ngượclại,chúngtanhìnthấytấtcả-diễnviên,cảnhtrí-vàvìvậykhôngchỉnhữnggìquantrọng,cónghĩalàchúngtathấyíthơn.Vìvậy,xéttừgócđộtiểuthuyết,thìmộtvởkịchhaynhấtlàvởkịchkhônggợinênđiềugìcả,vídụnhưmộtvởkịchtriếtlí,docácdiễnviênngồitrongmộtcănphòngvớibấtkìmộtcảnhtrínàođọclênthànhtiếng.Nhưngdùsaovởkịchtốtnhấtlàvởkịch,phụthuộcvàothờigianvàđịađiểm,gợiranhiềucảmhứngnhất,thoátrakhỏinhữngđòihỏicủacuộcsống,chỉgiớihạnbằngnhữnglờinói,nhữngsuynghĩtrongđộcthoại,bằngnhữngthờiđiểmkịchtínhcủasựkiện,còntấtcảnhữngđiềucònlại,đượcđiềukhiểnbằngnhữngcảmhứng,bệtrênmộttấmkhiêndocácdiễnviên,hoạsỹ,đạodiễnnânglêntheocáccảmhứngtốicao.Cáisaitronglậpluậnnàylà:nóthayđổivịtríquansát-màkhôngchỉrađiềuđó,-xemxétcácsựvậtlúcthìtừphònglàmviệccủanhàvăn,lúcthìtừchỗngồicủakhángiả.Cứcholàcôngchúngkhôngnhìnthấytấtcảbằngconmắtcủatácgiả,cứcholàvởdiễnkhiếnchínhtácgiảngạcnhiên,nhưngbởivìtácgiảmangtrongmìnhtoànbộvởkịchvớitấtcảcácchitiết,đitừchitiếtnàyđếnchitiếtkhác,vàchỉvìôngtatậphợptấtcảcácchitiếtvàotronglờithoại,nênmớitạochochúngtrọnglượngvàsứcmạnh.Chínhvìthế,vởkịchtrongđiểmđỉnhpháttriểncủanóđượcnhâncáchhoáđếnkhôngchịunổi,vàtráchnhiệmcủangườinghệsĩlàgiảmthiểu,đểnóđượcchấpnhận,làmchovaidiễnsôilênhoặclắnglại,mangtheohơithởcủanó.Bằngcáchấy,vởkịchbaylượntrênkhôngnhưngkhônggiốngnhưmáinhàbịbãocuốnlên,mànhưcảmộttoànhàbịmộtsứcmạnh,chođếnngàyhômnayvẫncòngiốngnhưsựđiênloạn,giậttungkhỏimặtđấtvànhấcbổnglênkhôngtrung.Ðôikhicócảmtưởngrằngvởdiễnlơlửngmãitrêntrầnnhà,cácdiễnviênxénnóratừngdảibăng,đểbiểudiễnhọcầmchặtcácđầugiảitrongtayhoặcquấnquanhmình,vàchỉđâyđómộtdảibăngnàođókéongườidiễnviênlêncaokhiếnchokhángiảlosợ.

1tháng11

Quátrưangàyhômnay,cơnđauvìsựcôđơncủatôihoànhhànhtôidữdộiđếnnỗitôinhậnra:chínhbằngcáchđóđãtanbiếnđicáisứclựcmàtôicóđượcnhờsựviếtlách,cáisứclựcmàtôiđịnhdùng,trongbấtkìtrườnghợpnào,khôngphảichoviệcnày.

5tháng11

NỗiđaumàhômquatôicảmthấykhiMaxđọcmộttruyệnngắnvềxehơicủatôiởnhàBaum.Tôithumìnhlạivàngồi,khôngdámngẩngđầulên,cằmdísátvàongực.Nhữngcâuvănlủngcủngvớinhiềuchỗtrốngcóthểnhétđượccảhaitayvào.Mộtcâucao,mộtcâuthấp,tuỳtiện;câunọchèncâukia,nhưlưỡichènvàorăngsâuhoặclàrănggiảvậy;cócâucònthôthiểnchòilêntrướckhiếncảtruyệncứngđơtrongsựngơngácđángbuồn,đôichỗsựbắtchướcMaxlạichồinổilênnhưmộtconsóng(cốttruyệnkhithìbịkhoảlấp,khithìphônổira),đôikhiđiềunàytrôngnhưnhữngbướcchânthiếutựtintrong15phútđầutiêncủagiờhọckhiêuvũ.Tôitựgiảithíchđiềuđó,rằngtôicóquáítthờigianvàsựyêntĩnhđểcóthểbộclộhếtnhữngkhảnăngcủamình.Chínhvìvậymàtôichỉluônluôntạorađượccáiphầnmởđầu,nóngaytứckhắcbịcắtngang;chẳnghạnnhưtoànbộcâuchuyệnvềchiếcôtôcũngbịcắtngang.Nếunhưtôicóthểlúcnàođóviếtđượccảmộttruyệndàiđượckếtcấuhoànchỉnhtừđầuđếncuối,thìkhiđócâuchuyệnấysẽkhôngbaogiờcóthểbịtáchhẳnrakhỏitôivàtôisẽcóquyềnbìnhthảnngẩngcaođầu,nhưcharuộtcủatácphẩmlànhmạnh,ngheđọcnó;còngiờđây,nhữngmẩuconcâuchuyện,nhưnhữngkẻvôgiacư,chạynhôngkhắpthếgiới,vàdồntôisangphíabênkia(thêmvàođó,tôicònphảihàilòng,nếucáchgiảithíchnàylàđúng).

21tháng11

Bàvútrướcđâycủatôi,mặtvàngxạm,mũithẳngvàmộtmụncơmđâuđótrênmácóthờitôiđãtừngrấtthích,hômnayđếnthămtôilầnthứhai.Lầntrướctôikhôngcónhà,cònhômnaytôimuốnđượcyênvàngủnênbảomọingườinóitôiđivắng.Tạisaobàấynuôidạytôitồithế,bởivìtrướckiatôilàmộtđứatrẻngoan,bâygiờchínhbàấyđangnóithếvớichịlàmbếpvàchịphụcvụởphòngngoài,tôidễtínhvàdễbảo.Tạisaobàấylạikhôngsửdụngđiềunàycólợichotôivàtạodựngchotôimộttươnglaitốtđẹp?Bàấyđãcóchồnghayđangởgoá,cócon,nóiluônmồmkhôngchotôingủ,bàấynghĩrằngtôilàmộtquíngàicaoto,khoẻmạnhđangởđộtuổi28tuyệtvời,tôithíchthúnhớlạithờithơtrẻcủamìnhvànóichungtôibiết,nênlàmgìvớimình.Còntôithìnằmđâytrênghếđivăng,bịđávăngrakhỏithếgiới,đợichờgiấcngủkhôngbuồnđến,cònnếuđến,thìcũngchỉchạmphớtquatôivớicáckhớpxươngđaunhứcvìmệtmỏi.Tấmthântôibịvònáttrongcơnrunrẩycủanhữnglolắngmànókhôngdámnhậnthứcrõràng,tháidươngnhưbịaigõmạnh.Màởđâycóbangườiphụnữđứngngoàicửa,mộtngườikhentôithủanhỏ,haingườikiakhentôihiệntại.Chịnấubếpnóirằngtôi,ngaylậptức-ýchịtalàđithẳng,khôngphảiquađườngvòng-sẽlênthiênđường.Rồisẽnhưthếthôi.

8tháng12

Thậmchínếukhôngtínhđếntấtcảnhữngtrởngạikhác(thểtrạng,chamẹ,tínhcách),nhữnglờibiệnhộrấttốtchoviệctôi,bấtchấptấtcả,khôngtậptrungvàovănhọc,tôiđứngtrướcmộttìnhtrạnghaimặt:đếntậnkhinàotôichưaviếtđượcmộttácphẩmlớnkhiếntôihoàntoànhàilòng,tôisẽkhôngdámlàmmộtđiềugìchobảnthân.Ðólàđiềuchắcchắn.

13tháng12

Tôibắtđầuviếtlạisaumộtthờigiannghỉ,tôidườngnhưkéotừngtừmộtratừchỗtrống.Tôinhậnđượcmộttừ-thìtôichỉcómộttừđómàthôi,vàlạiphảibắtđầutấtcảlạitừđầu.

16tháng12

Vàonhữnglúcgiaothời,-màđốivớitôiđólàmộttuầnvừaquavà,ítracũnglàcảthờiđiểmhiệnnay,-tôithườngcảmthấymộtsựngạcnhiênbuồnbãnhưnglặnglẽtrướcsựvôcảmcủamình.Tôibịtáchrakhỏitấtcảbởimộtkhônggiantrốngrỗng,màtôithậmchíkhôngtìmcáchvượtquabiêngiớicủanó.Khinàotôithôiviệc,tôisẽlậptứcthựchiệnmongmuốnviếtcuốnsáchtựthuậtcủamình.Ðểbiếtcáchsắpxếpmộtkhốilớncácsựkiện,mụctiêuđầutiênkhibắtđầuviếtcầnphảilàchínhsựthayđổitriệtđểđó.Tôikhôngthấycósựthayđổinàohiệuquảhơn-tựnóđãlàquákhônghiệnthực.Lúcđóviệcviếtmộtcuốnsáchtựthuậtsẽlàmộtniềmvuilớn,bởivìtôisẽviếtnódễdàng,giốngnhưviệcghilạicácgiấcmơ,nhưngđồngthờinósẽđemđếnmộtkếtquảlớnhoàntoànkhác,nósẽtiếptụcảnhhưởngđếntôivàsẽđếnđượcvớitrítuệvàtìnhcảmcủamỗingười.

24tháng12

Thủanhỏtôicảmthấysợhãi,cònnếunhưkhôngphảilànỗisợ,thìlàmộtcảmgiáckhóchịu,khibốtôinóivềngàycuốicùngcủatháng,vềUltimo,màvốnlàmộtnhàdoanhnghiệp,ôngthườngxuyênnóivềđiềunày.Bởivìtôikhôngphảilàmộtđứatrẻtòmò,-cònnếunhưcómộtlầnnàođótôihỏi,thìdokhảnăngtưduychậmtôisẽkhôngthểhiểuđủnhanhcâutrảlời,vànếuđôikhitôicóhơitòmò,thìchínhbảnthâncâuhỏivàcâutrảlờisẽthoảmãntrítòmòcủatôimàkhôngcầnđếnýnghĩacủachúng,-nênkháiniệm"ngàycuốicùng"vớitôivẫnlàmộtbíẩnđầydaydứt,nếunghechămchúhơntôiđãphânbiệtđượctừ"Ultimo"nhưngnókhônggâychotôiấntượngmạnhđếnvậy.Tệhơnnữalàtôichưabaogiờcóthểlàmchủđượccái"ngàycuốicùng"đượcchờđợilâuvớinỗisợhãiđó,vìrằng,nóchỉvừamớitrôiqua-khôngmộtdấu

hiệuđặcbiệtnào,thậmchíkhôngmộtsựchúýđặcbiệtnào(việcnóluônđếnkhoảngsau30ngàymãivềsautôimớinhậnra)-vàngàyđầuthángđãbìnhyênđến,vàngườitalạibắtđầunóivề"ngàycuốitháng",thậtrahọkhôngtỏraquásợhãi,nóvôhìnhlẫnvàonhữngđiềukhóhiểukhác.

25tháng12

NhữnggìLeowy[14]chotôibiếtvềvănhọcDoTháihiệnđạiởVarsavavànhữnggìtôiphầnnàocóthểtựmìnhbiếtđượctrongvănhọcSechiệnđạichứngminhrằng,rấtnhiềuđónggóplớncủavănhọclàsựđánhthứctrítuệ;làsựbảotồntínhtrọnvẹnýthứcdântộcthườngkhôngthểhiệnrõraởcuộcsốngbênngoàivàthườngxuyêntanrã;làlòngtựhàovàchỗdựamàmỗidântộcthấyđượcchomìnhtrongvănhọcvàtrướcsựbaovâycủakẻthù;làviệcghilạinhưmộtquyểnnhậtkídântộc,nhưnghoàntoànkhôngphảilàviếtsử,nhờnómàdiễnraquátrìnhpháttriểnnhanhhơn,nhưngvẫnluônluônđượcđánhgiácóphêphánmộtcáchtoàndiệnhơn;làsựkhởihứngsâusắcđờisốngxãhộirộnglớn;làsựthuhútnhữngphầntửbấtmãnmàngaytứckhắctrởnêncóíchởnơimàsựthiếutráchnhiệmcóthểgâynêntổnthất;làsựtậptrungsựchúýcủadântộcvàoviệcnghiêncứunhữngvấnđềcủamìnhvàsựtiếpnhậnnhữngđiềulạchỉdướidạngđượcphảnánh;làsựkhơigợilòngkínhtrọngđốivớinhữngngườihoạtđộngvănhọc;làsựthôithúcnhữngkhátvọngcaocả,tuynhấtthờinhưngmanglạikếtquảtrongthếhệtrẻ;làsựđưacáchiệntượngvănhọcvàovấnđềthờisựchínhtrị;làviệckhuyếnkhíchvàtạorakhảnăngbànluậnvềmâuthuẫngiữahaithếhệchavàcon;làsựphôbàyđầyđauđớnnhữngkhuyếttậtdântộcnhưnggợinênsựthôngcảm,thanhlọc;làsựxuấthiệnmộtcáchsôiđộngvàvìthếýthứcđượcgiátrịcủamìnhcủanghềbuônsáchvàlòngthèmkhátsách-toànbộnhữngđiềutrêncóthểđạtđượcthậmchíđốivớimộtnềnvănhọcmàdothiếuvắngtàinăngkiệtxuấtcóbềngoàimạnhmẽpháttriểnnhưngtrênthựctếlạikhôngpháttriểnmạnhmẽ.Tínhtíchcựccủanềnvănhọctươngtựthậmchícònlớnhơnnềnvănhọcnhiềutàinăng,bởivìởđâykhôngcónhàvănnàobằngtàinăngcủamìnhcóthểkhiếnphầnlớnngườiđanghiítraphảiimtiếng,nêncuộcluậnchiếnvănhọcthựcsựcótínhchínhđáng.Chínhvìvậytrongmộtnềnvănhọckhôngbịnhữngtàinănglớnbópchẹtsẽkhôngcókẽhởđểnhữngkẻthờơchuivào.Sựđòihỏiđượcquantâmcủanềnvănhọcnhưvậysẽcàngcấpbáchhơn.Tínhđộclậpcủatừngnhàvănđượcbảođảmtốthơn-tấtnhiên,chỉtronggiớihạncácranhgiớidântộc.Sựthiếuvắngcácuytíndântộctuyệtđốisẽloạihẳnnhữngkẻthựcsựbấttàikhỏiviệcsángtácvănhọc.Nhưngcóđượcnhữngkhảnăngbìnhthườngcũngchưađủđểrơivàoảnhhưởngcủacácnhàvănhiệnđangthốnglĩnhvănđànkhôngcónhữngđặcđiểmriêngbiệt,hayđểtiếpnhậnthànhtựucủacácnềnvănhọckhác,haybắtchướcnềnvănhọckhácđãđượctiếpnhận,điềucóthểnhậnthấyđược,thídụ,ởbêntrongmộtnềnvănhọcgiầutàinănglớnnhưvănhọcÐức,cácnhàvănkémtàinhấttìmcáchsaochépnhữngđềtàilớnlồngvàokhungcảnhtrongnước.Cũngtronghướngđó,sứcsángtạovàkhảnăngchuyểnđổicủamộtnềnvănhọc,chodùcóítnhiềuyếukém,đượcthểhiệnmãnhliệtnhấtkhingườitabắtđầucôngviệcđưacácnhàvănquácốvàovănhọcsử.Ảnhhưởngkhôngthểtranhcãiđươngthờivàhiệnnaycủahọtrởthànhmộtcáigìđóhiệnthựcđếnmứccóthểlẫnlộnđiềuđóvớisựnghiệpsángtáccủahọ.Ngườitanóivềtácphẩmnhưnglạihàmývềảnhhưởngcủahọ,hơnthếnữa-thậmchíđangđọctácphẩmmàlạichỉnhìnthấyảnhhưởng.Nhưngvìcáiảnhhưởngđókhôngbịquênđi,còntácphẩmthìkhôngtựtácđộnglênkíứcnênkhôngcócảsựlãngquênlẫnkhôngcósựsốnglại.Lịchsửvănhọcmangđếnmộtcơsởbấtbiến,cósứcthuyếtphục,màtínhthờithượngítcóthểgâyhạiđược.Kíứccủamộtdântộcnhỏkhôngnhỏhơnkíứccủamộtdântộclớn,chínhvìthếnólĩnhhộitưliệucóđượctốthơn.Quảthật,sốcácnhàhoạtđộngvănhọcsửíthơn,nhưngvănhọclàsựnghiệpkhôngchỉcủangànhvănhọcsử,màcònlàcủacảdântộc,chínhnhờvậynóđượcgìngiữrấtchắcchắn,mặcdùkhôngởdạngbanđầuthuầntuý.Bởivìnhữngđòihỏimàýthứcdântộccủamộtdântộcnhỏđưarađốivớimỗingườibắtmỗingườiphảiluônsẵnsàngbiết,gánhvácvàbảovệcáiphầnvănhọccủaanhta-bảovệtrongbấtkìtrườnghợpnào,thậmchícảkhianhtakhôngbiếtđếnvàkhônggánhvácnó.Cáctácphẩmcũnhậnđượcnhiềucáchbànluận,nhữngbànluậnnàyứngxửvớicác"chấtliệu"

nonyếumộtcáchkháhănghái,thậtrasựhăngháinàycònbịkìmbớtbởivìengại,cóvẻnhưđểkhôngquádễdàngđàođếnbảnchất,cũngnhưbởisựkínhtrọngmàngườitađãnhấttrívớinhau.Tấtcảđềudiễnramộtcáchhếtsứctrungthực,nhưngchỉvớimộtsựrụtrènàođókhôngbaogiờhết,nóloạitrừmọisựmệtmỏi,vàbằngcửđộngcủamộtcánhtaykhéoléocủaaiđótruyềnxanhiềudặmxungquanh.Nóichocùng,sựrụtrènàykhôngchỉcảntrởviệcnhìnthấyviễncảnh,màcòncảntrởviệcđisâuvàocáctácphẩm,vìđiềunàylàmtấtcảnhữngnhậnxéttrênbịxoáhết.Bởivìkhôngcónhữngconngườihoạtđộngchungnênkhôngcócảnhữnghoạtđộngvănhọcchung.(Mộthiệntượngnàođóđượcđẩysâuđếnđộsâuđểcóthểquansátnótừtrêncao,hoặclàđượcđưalêncaođểcóthểtựkhẳngđịnhmìnhởtrênđócùngvớinó.Sai.)Tuymộthiệntượngriênglẻđôikhiđượcxemxétmộtcáchbìnhtĩnh,thìdùsaongườitavẫnkhôngđạtđếnnhữngranhgiớicủanó,nơinóđượctiếpnốivớicáchiệntượngđồngloạikhác,ngườitathườngđạtđượcranhgiớiđốivớichínhtrị,hơnnữangườitagắngnhìnthấycáiranhgiớinàythậmchítrướccảkhinóxuấthiện,vàthườngtìmthấycáiranhgiớihẹpnàykhắpnơi.Sựhạnhẹpcủakhônggian,rồiviệcnhìnlạitínhđơngiảnvàđềuđặn,cuốicùng,sựtoantínhrằng,dotínhđộclậpbêntrongcủavănhọcmàmốiquanhệbênngoàicủanóvớichínhtrịkháantoàn,-kếtquảcủatấtcảnhữngcáiđólàvănhọcđượctruyềnbátrongnướclànhờnóbámchắcvàocáckhẩuhiệuchínhtrị.Nóichung,ngườitasẵnlòngsoạncáctácphẩmvănhọcđềtàinhỏ,nhữngđềtàinàychỉcóquyềnlớnđếnmứccóthểtạoramộtsựthánphụcnhỏ,vàcóđượcnhữngchỗdựavàviễncảnhmangtínhluậnchiến.Nhữnglờinhiếcmắngđượcđưaramộtcáchvănhọclănqualănlại,còntronglãnhđịanhữngtínhcáchmạnhmẽthìchúngbaynhưtênbắn.Nhữnggìởcácnềnvănhọclớndiễnraởbêndướivàtạothànhtầnghầmcủamộttoànhà,tầnghầmmàkhôngcónócũngchẳngsao,thìởđâylạidiễnragiữathanhthiênbạchnhật;nhữnggìmàởkiachỉtạoramộttậphợpchốclát,thìởđâyítradẫnđếnmộtquyếtđịnhsốngchếtđốivớitấtcả.

29tháng12

Nhữngkhókhăncủaviệckếtthúcngaycảmộttácphẩmnhỏkhôngphảilàởchỗcảmxúccủachúngtađòihỏiphảicólửađốivớiđoạnkếttácphẩm,ngọnlửamàchínhnộidungthựcsựcũngkhôngthểnhómlênđược;nhữngkhókhănnàyxuấthiệntrướchếtbởivìngaycảmộttácphẩmnhỏcũngđòihỏiởtácgiảsựtựthoảmãnvàthâmnhậpsâuvàobảnthân,rakhỏitrạngtháiđóđểquaytrởlạikhôngkhíthườngnhậtquenthuộcmàkhôngcầnđếnquyếttâmlớnvàtácđộngbênngoàilàrấtkhó,vậynêntrướckhihoànthiệntácphẩmvàlặnglẽtáchrakhỏinó,tácgiảtrongcơnbồnchồnlolắngđãrờibỏvịtrívàsauđóbuộcphảitừbênngoài,bằngđôitaycầnkhôngchỉđểlàmviệcmàcònđểbámvíuvàomộtcáigìđó,làmnênđoạnkết.

Chúthích

[1]Ðoạnviếtngày19/7đượcghilạitrong"Nhậtkí"thànhbadịbản(ởđâydịchtheobảnthứba).Trongbadịbản,chỉcómộtcâutrongbảnthứhaitươngđốikhác:"Nóingắngọn,lờitráchmócnàynhưmộtcondaogămđâmvàocảxãhội,vàkhôngmộtai,-tôilặplại:rấttiếc,khôngmộtai,-cóthểtinrằngmũidaonhọnsẽkhôngbấtngờđâmvàophíatrước,haytừđằngsau,haytừbêncạnh".[2]W.Fred.(1879-1922)-nhàviếttiểuluậnvàphêbìnhnghệthuật.[3]"NhữngcôgáivùngBishofsberg":-vởhàikịchcủanhàvănÐứcGerhartHauptmann(1862-1946).[4]MaxBrod(1884-1968)-nhàvănvànhàphêbìnhngườiÁo,bạnthânnhấtvàlàngườiđượcủythácthựchiệndichúcKafka,invàxuấtbảnnhữngtácphẩmvàNhậtkícủaKafka;nghiêncứuvàviếttiểusửKafka.[5]JohannWolfgangGoethe(1749-1832)-đạivănhàoÐức.[6]OskarBaum(sinhnăm1883)-nhàvănáo,bạnthâncủaKafka.[7]MikhailAlecxandrKuzmin(1875-1936)-nhàvănNga;"NhữngchiếncôngcủaÐạiđếAlecxandr"đượcđăngnăm1910("Tuyểntậptruyệnngắnthứhai".M.và"Nhệnđộc").Tuyển

tậpcủaM.KuzminlầnđầubằngtiếngÐức(năm1912),nhữngghichéptrongnhậtkíngày21/12/1910củaKafkađượcdịchrấtchínhxác,cóthểnóinhưlànguyênbản.[8]JohannGolttfriedSchadow(1764-1850)-nhàđiêukhắcngườiÐức.[9]MartinBeragd(1881-1949)-cộngtácviêncủatờtuầnbáoBerlin"Chứngkhoán"(1911-1914).[10]KnutHamsun,tênthậtlàPedersen(1859-1952)-nhàvănNauy,giảithưởngNobelnăm1920.[11]CólẽlàHeinrichvonKleist(1777-1811)-nhàviếtkịch,nhàvănvànhàthơÐức.[12]Ðoạntrướctrong"Nhậtkí"miêutảcuộcviếngthămnhàthầntríhọcRudolfSteinercủaKafka.Ởđâychúngtôitríchdịch"Nhữngcâunóiđãchuẩnbịtrước"củaKafkađểtrảlờicâuhỏicủatiếnsĩSteiner"ÔnglànhàvănKafka?""Ôngnghiêncứuthầntríluậnđãlâuchưa?"[13]CharlesDickens(1812-1870)-nhàviếttiểuthuyếtngườiAnhnổitiếngthếgiới.[14]IcakLoewy-diễnviênmộtđoànkịchDoTháilưuđộng,chơithânvớiKafka.

Phần2

1912

3tháng1

Trongtácphẩmtựthuậtkhôngthểtránhđượcviệcnhiềukhiđángraphảiviết"mộtlần"mớiđúngvớisựthậtthìngườitalạiviết"thườngthường".Bởivìbaogiờtacũnghiểurằngcáivừađượclôiratừbóngtốibằnghồitưởngsẽbịhuỷdiệtngaybằngtừ"mộtlần",vàmặcdùtừ"thườngthường"cũngkhônghẳnbảovệđượcnónguyênvẹn,thìítnhấttrongmắtngườiviết,nócũngđượcgiữlạivàđưaanhtađếnvớicácsựkiệnmàcóthểkhôngxảyratrongcuộcđờianhta,nhưngđốivớianhtalạinhưmộtvậtthaythếchođiềumàtrongkíứccủamìnhthậmchíanhtakhôngthểtiếpcận.

5tháng2

Hômquaởnhàmáy.Nhữngcôgáiănmặccựcbẩnthỉuvàcẩuthả,tócrốibùnhưvừangủdậy,mặtđờđẫn-vìtiếngđộngkhôngngừngcủamáytruyềnđộngvàmộtvàicáimáykhácdừnglạitựđộngnhưngđộtngột,-họdườngnhưkhôngphảilàngười,khôngainóichuyệnvớihọ,khôngaixinlỗikhiđụngphảihọ;nếubịsaiđilàmnhữngviệclặtvặt-họlàm,nhưngngaytứckhắcquaylạimáy,ngườitahấtđầurahiệubảohọviệcphảilàm,họđứngđâytrongnhữngchiếcváylót,mộtthếlựcnhỏnhấtcũngcóquyềnhànhđốivớihọvàhọthậmchíkhôngcólấychúthiểubiếttỉnhtáođểnhìnnhậncáithếlựcđólàaiđểbằngmộtcáinhìnhaymộtlầncúichàotỏlòngbiếtơnnó.Nhưngkhiđồnghồvừamớiđiểm6giờ,họliềnhéttoánglênđểthôngbáochonhauđiềunày,cởikhănrakhỏiđầuvàcổ,đánhbụitrênngườibằngcáibànchảiđượcchuyềntừngườinàysangngườikiavàbịnhữngngườithiếukiênnhẫnréogọi,họlộtváyquađầu,rửatayqualoa,-dùsaothìhọcũnglàphụnữ,mặcdùmặttáinhợtvàrăngxấuvẫnbiếtmỉmcười,họvươnthẳngcơthểcứngđơcủamình,bâygiờthìkhôngthểxôđẩyhọ,khôngnhìnthấyhọ,bâygiờtaphảinépsátvàonhữngcáithùngbẩnthỉuđểnhườngđườngchohọ,phảibỏmũxuốngkhihọnói"chàoanh"vàkhôngbiếtphảilàmsaokhiaiđótrongsốhọgiữsẵnáobànhtôđểtamặcnóvào.

2tháng3

Aikhẳngđịnhchotôitínhchânlíhoặctínhhiểnnhiênrằngchỉdothiênhướngvănhọccủatôimàtôikhôngquantâmđếnđiềugìkhácvàchínhvìthế,làmộtkẻvôcảm.

18tháng3

Cóthể,tôilàmộtkẻkhônngoan,bởivìbấtcứlúcnàotôicũngsẵnsàngchết,nhưngkhôngphảivìđãthựchiệntấtcảnhữngtráchnhiệmđặtrachotôi,màlàvìtôikhônglàmđượcmộtcáigìtrongsốtráchnhiệmđặtrachotôivàkhôngthểthậmchíhivọnglúcnàođósẽlàmdùchỉmộtphầnđiềuđó.

26tháng3

Ðừngquáđánhgiánhữnggìtôiđãviết,nếukhôngtôisẽkhôngviếtđượccáimàtôicầnphảiviết.

1tháng4

Lầnđầutiêntrongsuốtmộttuầngầnnhưthấtbạihoàntoàntrongviệcviết.Tạisao?Màtrongtuầntrướctôicũnggặpphảiđủthứtâmtrạngvàtôiđãgiữgìnđểchúngkhôngtácđộngđếnsángtáccủatôi;nhưngtôisợviếtvềđiềunày.

3tháng4

Mộtngàytrôiquanhưsau:trướcbữatrưa-ởnhiệmsở,saubữatrưa-đếnnhàmáy,bâygiờbuổichiều-nhữngtiếnglahéttrongcănhộcảhaibêntráivàphải,sauđó-đónchịgáixemkịch"Hamlet"về,-vàkhôngcómộtkhoảngkhắcnàotôibiếtphảilàmgì.

9tháng5

...Bấtchấpmọilolắng,tôigiữchặtcuốntiểuthuyếtcủamình,-hệtnhưmộttượngđàimắthướngnhìnraxavàgắnchặtvàobệtượng[1].

6tháng6

TôiđọctrongnhữngbứcthưcủaFlaubert[2]:"Cuốntiểuthuyếtcủatôilàmộttảngđá,tôibámvàođóvàkhôngbiếttígìvềnhữngchuyệnđangxảyratrênthếgiới".Thậtgiốngnhưtôiviếtvềmìnhhômmồng9tháng5.Nhẹbẫng,khôngcảmthấythânthể,xươngcốt,haitiếngđồnghồtôilangthangcácphốvàsuyngẫmvềnhữnggìtôiđãtrảiquakhingồiviếtsuốtnửangàyqua.

11tháng8

Khôngcógì.Hoàntoànkhôngcógì.Tôimấtbaonhiêuthờigianđểinđượcmộtcuốnsáchnhỏ,vàbaonhiêulàsựtựtincóhạivàlốbịchkhiđọclạinhữngtácphẩmcũđịnhđemraxuấtbản.Chỉriêngđiềunàyđãkìmhãmtôiviết.Nhưngdùsaotrênthựctếtôichưađạtđượcđiềugì,sựngưngtrệlàmộtchứngcớcủađiềuđó.Saukhiđượcinsáchrồi,trongmọitrườnghợp,bâygiờtôisẽcầnphảitiếptụctránhxahơncáctạpchívàphêbình,nếunhưtôikhôngmuốnthoảmãnbằngviệcchạmđếnsựthậtbằngcácđầungóntay.Tôiđãtrởnênthậtnặngnề!Trướcđâychỉcầnnóivớitôimộttừngượclạivớicáikhuynhhướngđượcđưaravàothờiđiểmđó,làtôiđãngaylậptứcbaysanghướngkhác,cònbâygiờtôichỉđơngiảnđứngnhìnmìnhvàngồiimnhưcũ.

14tháng8

ThưgửiRowohlt[3]ThưaôngRowohltvôcùngkínhmến!Tôigửiđếnôngnhữngtruyệnngắnmàôngmuốnxem;chúngcólẽsẽlàmthànhmộtcuốnsáchnhỏ.Khitôitậphợpchúngchomụcđíchnày,đôikhitôibuộcphảilựachọngiữamộtbênlàtinhthầntráchnhiệmvàmộtbênlàkhaokhátđượcnhìnthấytậpsáchnhỏcủamìnhgiữanhữngcuốnsáchtuyệtvờicủaông.Tấtnhiên,sựlựachọnkhôngphảilúcnàocũngtuyệtđốitrungthực.Nhưngbâygiờhiểnnhiênlàtôisẽsungsướngnếucáctácphẩmcủatôiđượcôngthích,ítralàđủđểôngxuấtbảnchúng.Nóichocùng,nhữngthiếusóttrongcáctruyệnngắnnàykểcảnhữngđộcgiảcókinhnghiệmvàhiểubiếtcũngkhôngpháthiệnngayđược,Tínhđộcđáophổbiếnnhấtcủacácnhàvănchủyếuthểhiệnởchỗmỗingườibiếtcáchchegiấunhữngthiếusótbằngcáchriêngcủamình.Kínhthư.

23tháng9

Truyệnngắn"Lờituyênán"tôiviếtmộtmạchtừđêm22đếnsáng23,từ10giờtốiđến6giờsáng.Haichântêcứnglạivìngồilâu,tôiphảikhókhănlắmmớiduỗirađượcdướibànviết.

Mộtsựcăngthẳngkhủngkhiếpvàmộtniềmvuikhicâuchuyệnmởratrướcmặttôigiốngnhưcómộtdòngnướccuốntôivềphíatrước.Nhiềulầntrongđêmnaytôimangtấtcảsứcnặngcủamìnhtrênlưng.Cóthểnói,cómộtngọnlửalớnđãđượcnhómlênchotấtcả,chonhữngđiềuhoangtưởnglạkìnhất,chúngchếtđirồihồisinhtrongngọnlửađó.Trờixanhdầnngoàicửasổ.Mộtchiếcxetảichạyqua.Haingườiđànôngđiquacầu.Lầncuốicùngtôinhìnđồnghồđãlà2giờ.Tôiviếtxongcâucuốicùngkhicôngườilàmđiquatiềnsảnhlầnđầutiên.Tắtđèn,trờiđãsángnhưbanngày.Nhữngcơnđaunhẹtrongtim.Sựmệtmỏitanbiếntrongđêm.Tôirunrẩybướcvàophòngcácchịemgái.Ðọcthànhtiếng.Trướcđótôiđứngtrướcmặtcôngườilàmvànói:"Tôiviếtchođếntậngiờ".Giườngchăncònchưađộngtớinhưthểngườitamớimangnóđến.Mộtniềmtinđãđượckhẳngđịnhrằngbằngviệcviếtcuốntiểuthuyếtcủatôi,tôiđangởtrongvựcsâunhụcnhãcủasựsángtác[4].Chỉnhưthếmớicóthểviết,chỉtrongtìnhtrạngnhưthế,chỉtrongsựtrảimởtâmhồnvàthểxácđếntậncùngnhưthế.Tôinằmtronggiườngđếnbữaăntrưa.Haimắtluônmởchong.Rấtnhiềucảmxúctôiđãtrảiquakhiviết,vídụniềmvuivìsẽcómộtcáigìđókhakháđểgửiđến"Arcadia"[5]củaMax,dĩnhiên,nhữngýnghĩvềFred,vềmộtđoạntrong"ArnoldBeer"[6],đoạnkháctrong"Wassermann"[7],trong"Mụkhổnglồ"củaWerfel[8],dĩnhiên,cảvề"Thếgiớiđôthị"củatôinữa.

1913

11tháng2

Nhânsửabảninthử"Lờituyênán",tôighilạitấtcảnhữngmốiquanhệmàgiờđâytôinhìnthấychúngngaytrướcmắtmìnhtrongcâuchuyệnnày.Ðiềunàycầnthiết,bởivìtruyệnngắntừtôimàra,nhưkhisinhnở,mangtheotrênmìnhđủthứbẩnthỉu,nhầynhụamàchỉtaytôimớicóthểvàmuốnđụngđếnthânthể.Ngườibạnlàmốiquanhệgiữachavàcon,làcáichunglớnnhấtcủahọ.Khingồimộtmìnhbêncửasổ,Goergekhoáitráđàobớitrongcáichungnày,anhtanghĩanhtamangôngbốtrongmìnhvàchorằngtấtcả,ngoạitrừmộtthoángđămchiêubuồnbã,đềubìnhyên.Vàsựpháttriểncâuchuyệnchỉra,từcáichung,-từngườibạn,-ôngbốtáchravàtrởthànhđốicựcvớiGoergevàđượccủngcốbằngnhữngcáichungkháckémquantrọnghơnnhư:tìnhyêu,sựchungthuỷvớingườimẹ,việcluônnhớđếnbà,đámkháchhàngmàôngbốthoạttiêngiànhđượcchoxínghiệp.Goergekhôngcógìcả;côvợchưacướibịôngbốdễdàngđuổiđi,-côtacómặttrongtruyệnchỉnhờmốiquanhệvớingườibạn,nghĩalàvớicáichung,vàvìđámcướichưađượctổchức,côtakhôngthểthamgiavàovòngtrònhuyếtthốngbaoquanhôngbốvàngườicon.Cáichungvâykínquanhôngbố,Goergecảmnhậnnónhưmộtcáigìđóxalạtrởnênđộclập,khôngbaogiờđượcanhtabảovệđầyđủvàbỏmặcchocáccuộccáchmạngNga,vàchỉvìchínhanhtakhôngcòngìhơnnữa,ngoàiviệcnhìnlạiôngbố,nênlờituyênánhoàntoànngăntrởanhtatiếpxúcvớingườibốđãtácđộngđếnanhtamạnhđếnnhưvậy.

2tháng5

Câuchuyệncủacôcongáingườilàmvườnlàmgiánđoạncôngviệccủatôivàohômkia.Tôiđangdựđịnhlấycôngviệcđểchữabệnhsuynhượcthầnkinhcủamình,thìlạiphảilắngnghechuyệnvềngườianhtraicủacôta,-tênlàJan,thậtrađãlàmộtngườilàmvườn,thậmchíđãlàchủmộtvườnhoa,làngườisẽkếnghiệpônggiàDvorsky,-haithángtrướcởtuổi28đãrơivàocănbệnhtrầmuấtvàuốngthuốcđộctựtử.Mùahè,mặcdùcótínhẩndật,anhtacảmthấymìnhtươngđốithoảimái,bởivìdùsaocũngcầnphảitiếpxúcvớikháchhàng;cònmùađông,anhtachuihẳnvàovỏốccủamình.Ngườiyêucủaanhtacũnglàmộtcôgáiđasầu.Họthườnghaycùngnhauđiđếnnghĩatrang.

4tháng5

Tôikhôngngừngtưởngtượngvềmộtcondaolàmbếprộngbản,rấtnhanhvàđềuđặnnhưmáychémđâmvàosườntôivàxẻtôirathànhtừngláthếtsứcmỏng,vớitốcđộnhanhchúng

bắnvăngravàcuộntrònlại.

24tháng5

....Rấttựđắc,vìtôicoi"Ngườithợlò"[9]làmộtthànhcônglớn.Buổichiềuđọcchobốmẹnghe;khitôiđọcmộtđiềugìđóchomộtngườirấtkhôngmuốnnghelàchatôi,thìkhôngcónhàphêbìnhnàotốthơntôi.Cónhiềuchỗquánôngcạntrướcnhữngđộsâurõrànglàkhôngđạtđến.

21tháng6

Mộtthếgiớithậtkhủngkhiếpchậtcứngtrongđầutôi!Nhưnglàmsaođểtôithoátrakhỏinóvàgiảithoátchochínhnómàkhônglàmnónổtung.Nhưngdùsaothìnổtungnóranghìnlầncòntốthơnlàgiữnólạihoặcchôncấtnótrongđầu.Chínhvìviệcđómàtôisốngtrênđờinày,đólàđiềutôihoàntoànbiếtrõ.

1tháng7

Khaokhátcôđơnkhônggiớihạn.Ðượcởriêngvớichínhbảnthânmình.CóthểtôisẽcóđượcđiềunàyởRiva[10].

2tháng7

TôinứcnởtrướcbảnbáocáovềvụáncôMarieAbraham23tuổivìnghèovàđóiđãthắtcổđứacongáinhỏchínthángBarbarabằngchiếccaravatđànôngđượccôtadùnglàmvảiquấnchân.Mộtcâuchuyệncũmèm.

3tháng7

Mộtýnghĩkhiđượctôinóirathànhtiếngngaylậptứcmấthẳngiátrị;khiđượcghilại,ýnghĩanócũngluônluônbịmất,nhưngđôikhinólạicóđượcýnghĩamới.

21tháng7

Ðừngtuyệtvọng,đừngtuyệtvọngcảvớicáicớlàmikhôngtuyệtvọng.Khitưởngnhưtấtcảđãchấmhết,thìtừđâuđóxuấthiệnnhữngnguồnsứcmạnhmới,vàđiềuđócónghĩalàmicònsống.Cònnếuchúngkhôngxuấthiệnnữa,khiđóquảthậttấtcảđãchấmhết,vàchấmhếtthựcsự.Khôngngủđược.Chỉtoànmộngmị,khôngcógiấcngủ...Ðâylàbảnliệtkêtấtcảnhữngđiềuủnghộvàphảnđốiviệctôilấyvợ:1.Khôngcókhảnăngchịuđựngcuộcsốngmộtmình,khôngcókhảnăngsống,hoàntoànngượclại,thậmchícóvẻkhótinrằngtôicóthểsốngchungvớiaiđó,nhưngtôikhôngcókhảnăngchịuđựngáplựccủacuộcsốngcủachínhmình,nhữngđòihỏicủachínhcánhântôi,củanhữngđòntấncôngcủathờigianvàtuổitác,củacơnkhátkhaomơhồđượcviết,củanhữngđêmmấtngủ,củatìnhtrạngsắphoáđiên,-tấtcảnhữngcáiđótôikhôngcókhảnăngchịuđựngmộtmình.LấyF[11].sẽtạothêmchotôisứcmạnhđểchốngđỡ.2.Tấtcảđềuchotôicớđểsuynghĩ.Câuchuyệncườitrongtờbáocười,hồitưởngvềFlaubertvàGrillparzer[12],hìnhdạngnhữngchiếcáongủtrêngiườngngủcủachamẹtôi,đámcướicủaMax.Hômquachịgáitôinói:"Tấtcảnhữngngườicógiađình(nhữngngườiquencủachúngtôi)đềuhạnhphúc,chịkhôngthểhiểuđượcđiềunày",-câunóinàycũngbuộctôiphảisuynghĩ,tôilạicảmthấysợ.3.Tôicầnnhiềuthờigianđểởmộtmình.Tấtcảnhữnggìtôiđãlàmđượcđềulàkếtquảcủasựcôđơn.4.Toànbộnhữnggìkhôngliênquanđếnvănhọctôiđềucămghét,tôicảmthấybuồnchánkhiphảinóichuyệnvớiaiđó(thậmchívềvănhọc),tôicảmthấybuồnchánphảiđếnthămaiđó,

nhữngbuồnvuicủangườithânlàmtôibuồnđếnchết.Nhữngcâuchuyệnlàmchonhữngsuynghĩcủatôimấtđitínhnghiêmtúc,chânthựcvàquantrọng.5.Nỗisợhãitrướcsựkếthợp,hoànhập.Sauđótôisẽkhôngbaogiờcóthểởmộtmình.6.Khiđứngtrướcchịemgáicủatôi,tôithườnglàmộtngườihoàntoànkháchơnlàtrướcnhữngngườikhác,đặcbiệttrướcđâyđãthế.Dũngcảm,cởimở,mạnhmẽ,đầybấtngờ,hứngkhởihệtnhưkhitôiviết.Giámàtôicóthểnhờvợđểtrởnênnhưvậytrướctấtcảmọingười!Nhưngđiềuđóliệucóphảicóđượcnhờtrảgiáchoviệcviếtlách?Chỉcầnkhôngphải,chỉcầnkhôngphảithế!7.Nếutôisốngmộtmình,cóthểđếnmộtlúcnàođótôinhấtđịnhsẽbỏviệcởnhiệmsở.Lấyvợrồitôisẽchẳngbaogiờcóthểthựchiệnđượcđiềunày.Mộtngườithảmhại!Quậtconngựakhéoratrò!Từtừchọcnhữngcáiđinhthúcngựavàonó,sauđógiậtphắtchúngra,rồilạidùngtoànlựcđâmvàothịtnómộtlầnnữa.Thậtlàkhốnkhổ!Khôngsao,khôngsao,khôngsaocả.Sựhènyếu,sựtựhuỷdiệt,nhữnglưỡilửađịangụcxuyênquatầngđất.

15tháng8

Tôisẽlẩntránhtấtcả,sẽtrốnvàocôđơnđếnvôcảm.Sẽcãinhauvớitấtcả,sẽchẳngchuyệntròvớiaihết.

21tháng8

Hômnaytôinhậnđượccuốn"Sáchcủaquantoà"củaKierkegaard[13].Ðúngnhưtôinghĩ,trườnghợpanhấy,mặcdùcónhữngnétkhácbiệtlớn,vẫngiốngtôi;ítraanhấycũngởcùngmộtphíacủathếgiới.Anhấynhưmộtngườibạnđãgiúptôikhẳngđịnhbảnthân.Tôiviếtvộiláthưsauđâygửibốcủacôấy[14],ngàymaitôisẽgửinếucóđủcanđảm."Bácchầnchừtrảlờiyêucầucủacháu,điềunàyrấtdễhiểu,bấtkìngườichanàocũngxửxựvớiconrểtươnglainhưthế,vàcháuviếtthưchobáchoàntoànkhôngphảivìđiềuđó,điềumàcháuhivọngnhấtlàmuốnbácxemxétláthưcủacháumộtcáchbìnhtĩnh.Cháuviếtvìerằngsựngầnngạivàbănkhoăncủabáccónhiềunguyênnhânnóichunglớnhơnchứkhôngphảichỉvìmộtchỗduynhất,-chỉcónómớigợiranhữngbănkhoăntrên,-trongláthưđầutiênkhiếncháucóthểbộclộmình.ýcháumuốnnóivềcôngviệcởnhiệmsởđốivớicháulàkhôngchịuđựngnổi.

Cóthểbáckhôngchúýđếnđiềunày,nhưngđángrakhôngnênnhưthế.Ngượclại,báccầnphảihỏithậtkĩvềđiềunàyvàkhiđócháusẽphảitrảlờibácthậtngắngọnvàchínhxácnhưsau.Cháukhôngchịuđựngnổicôngviệcởnhiệmsởbởivìnóđốilậphẳnvớithiênhướngvàcôngviệccủacháu-đólàvănhọc.Vìcháulànhàvănchứkhôngphảilàaikhác,khôngthểvàkhôngmuốnlàaikhác.Côngviệcởnhiệmsởkhôngbaogiờcuốnhútcháu,nhưngnócóthểlàmcháubịsuysụphoàntoàn.Cháusắpđếnnướcđórồi.Nhữngtrạngtháitinhthầntồitệnhấtluôndàyvòcháu,nhữngvướngbậnvàbuồnkhổvâykíntươnglaicủacháuvàcongáibácsuốtmộtnămnayđãchứngtỏrằngcháukhôngcókhảnăngchốngđỡ.Báccóthểhỏitạisaocháukhôngbỏcôngviệcởnhiệmsởvàthử-tàisảnthìcháukhôngcó-sốngbằngnhữngcôngviệcvănhọc.Vềđiềuđócháuchỉcóthểđưaramộtcâutrảlờithảmhạirằngcháukhôngcósứcđểlàmđiềuđóvà,trongchừngmựcmàcháucóthểphánxéttìnhtrạngcủamình,côngviệcởnhiệmsởsẽgiếtchếtcháu,hơnnữasẽgiếtchếtthậtnhanh.

Bâygiờbáchãysosánhcháuvớicongáibác,mộtcôgáikhoẻmạnh,yêuđời,tựnhiênvàmạnhmẽ.Dùchocháucónhắcđinhắclạivớicôấytrongnămtrămláthưvàdùchocôấythườngxuyêntrấnancháubằngcáitừ"không"khôngđượcthuyếtphục-vấnđềvốnlàthếnày:trongchừngmựccháunhậnthấy,thìvớicháucôấysẽbấthạnh.Khôngchỉvìhoàncảnhkháchquan,màchủyếutínhcáchcủacháulàngườicôđộc,ítnói,khôngchanhoà,rầurĩ,nhưngđốivới

riêngcháuthìđókhôngphảilàđiềubấthạnh,bởivìđiềunàychỉphảnánhmụcđíchcủacháu.Cóthểrútramộtvàikếtluậntừcáchsốngcủacháuởnhà.Chẳnghạn,cháusốngtronggiađìnhmìnhgiữanhữngngườithânyêuvàtửtếnhấtmàcònxalạhơncảngườixalạ.Trongmộtvàinămgầnđâycháunóivớimẹtrungbìnhkhôngnổihaimươitừmộtngày,vớibốcólẽkhôngnóigìkhácngoàinhữnglờichàohỏi.Cònvớicácbàchịđãlấychồngvàcácônganhrểcháuhầunhưkhôngnóichuyện,mặcdùcháuchẳngxíchmíchgìvớihọ.Nguyênnhânđơngiảnlàcháuhoàntoànchẳngcógìđểnóivớihọcả.Tấtcảnhữnggìkhôngphảilàvănhọckhiếncháubuồnvàcămghéttạivìnócảntrởhoặckìmhãmcháu,mặcdùđóchỉlàdocháunghĩra.Cháukhôngcólấymộtchúthiểubiếtnàovềcuộcsốnggiađình,khánhấtcháuchỉcóthểlàmmộtngườiquansát.Cháuhoàntoànkhôngcảmnhậnđượctìnhthân,cháuthấytrongsựthămviếngýđồđộcácchốnglạicháu.

Hônnhâncólẽcũngkhôngthểthayđổicháu,cũngnhưcôngviệcởnhiệmsởvậy."

20tháng10

Từsángbuồnkhôngchịunổi.Chiềuđọc"SựnghiệpJacobson"củaJacobson[15].Khảnăngsống,khảnăngquyếtđịnhcủaông,thíchthúđượcđặtchânlênđúngnơi,đúngchốn.Ôngngồivữngchãitrongbảnthânmìnhnhưngườichèothuyềntàibatrongconthuyềncủamình.Tôimuốnviếtthưchoông.Nhưngthayvàođólạiđidạo,saukhiđãdậptắttấtcảnhữngtìnhcảmchiphốitôibằngcuộcnóichuyệnvớiHaas[16]màtôigặptrênđường,nhữngngườiphụnữkíchđộngtôi,bâygiờtôiđangởnhàđọc"Hoáthân"vàthấynótồi.Cólẽkhônggìcứuđuợctôinữarồi,nỗibuồnbansángquaytrởlại,tôisẽkhôngthểchốngchọivớinólâu,nócướpđihếtmọihivọngcủatôi.Tôithậmchícònchẳngmuốnviếtnhậtkí,cóthểvìtrongđóthiếuquánhiềuđiều,cóthểvìtôilúcnàocũngphảimiêutảnhữngthứnửavờivàcóvẻkhôngtránhkhỏinhữnghoạtđộngnửavời,cóthểchínhviệcviếtláchlàmtăngthêmnỗibuồntrongtôi...

26tháng10

"Tôilàaiđây?"-tôitráchmắngmình.Tôinhổmdậykhỏighếđivăngmàtôicohaiđầugối,ngồithẳnglên.Cánhcửadẫnthẳngvàophòngtôitừmộtđoạncầuthangmởtoangravàmộtngườiđànôngtrẻbướcvào,đầucúixuốngvàmắtnhìndòxét.Anhtađitránh,vừađủmứccóthểtrongmộtcănphòngchậthẹp,quaghếđivăngvàdừnglạiởmộtgóctốiomcạnhcửasổ.Tôimuốnxemđấycóphảilàmakhông,tôiđiđếnđóvàcầmlấytayanhta.Ðólàngườisống,thấphơntôimộtchút,anhtadướnmắtnhìntôivàmỉmcười,vàchínhcáivẻvôtưlựkhianhtagậtđầuvànói:"Ôngcứkiểmtrađi"lẽraphảitrấnantôi.Thếnhưng,tôitúmlấyđằngtrướcáogilêvàđằngsauáokhoáccủaanhta,vàlắcmạnh.Ðậpvàomắttôilàchiếcdâychuyềnđồnghồvàngdầy,đẹpvàtôigiậtnóxuốngmạnhđếnnỗibungcáikhuyáomócchặtsợidâychuyền.Anhtabìnhthảnchịuđựngđiềunày,chỉnhìnvàovếttoácvàhoàicôngcốgắngcàilạicúcáogilêvàocáikhuyáovừabịgiậtra."Anhlàmgìvậy?"-cuốicùnganhtanóivàchỉtayvàoáogilê."Im!"-tôigằngiọngđedoạ.Tôibắtđầuchạyquanhphòng,mỗilúcmộtnhanhhơnvàmỗilầnchạyquakẻđộtnhậplạidứnắmđấmvàoanhta.Anhtacứloayhoayvớicáiáogilê,chẳngchúýgìđếntôicả.Tôicảmthấymìnhrấttựdo,tôithởnhẹkhácthường,vàchỉmỗibộquầnáolàcảntrởlồngngựctôiđangphồngtolênmộtcáchlạthường.

6tháng11

Sựtựtinđộtngộtnàyởđâura?Ướcgìnósẽởlại!Giánhưtôicóthểđivàođiratấtcảcáccánhcửanhưmộtconngườitươngđốilươngthiện!Tôichỉkhôngbiếtmìnhcómuốnđiềunàyhaykhông.

18tháng11

Tôisẽlạiviết,nhưngviệcviếtláchđãgâychotôiquánhiềunghingờ.Vềcơbảntôinhưmộtkẻbấttài,dốtnát,ngườimànếunhưkhôngbịbắtphảiđếntrường(thêmvàođóđếntrườngcũngchẳngcóchútcôngcánnào,nhưngcũngkhôngchắcđãnhậnrasựbắtbuộc),thìđúnglàphảinằmbẹpnơiổchó,chỉnhảyrakhingườitamangthứcănđến,rồilạinhảyvàosaukhiđãnuốthếtthứcăn.

19tháng11

Tôiđọcnhậtkísuốt.Liệucóphảinguyênnhânlàgiờđâytôichẳngcólấymộtchútnàoniềmtinvàothựctại?Tôicảmthấytấtcảđượcgághép.Mọinhậnxét,mọicáinhìntìnhcờđềuđảolộntrongtôi,thậmchícảđiềuđãbịlãngquênhoàntoànvônghĩa.Tôichưabaogiờmấtlòngtinvàobảnthânnhiềunhưvậy,chỉcảmnhậnđượcsứcépcủacuộcsống.Vàtôihoàntoàntrốngrỗng.Tôigiốngnhưconcừubịlạctrongđêmtrênnúi,haynhưconcừuđangchạytheoconcừukia.Bịlạcmấtvàkhôngcònsứcđểkhócchođiềuđó.

4tháng12

Từngoàinhìnđiềunàythậtkinhkhiếp-chếtkhiđãlàngườilớnnhưnghãycòntrẻvàhoặcgiảlạilàtựtử.Chếttrongcơnhoảngloạntộtcùngmàchắcnósẽcóýnghĩanếunhưnóphảikéodàisaukhiđểmấttấtcảmọihivọng,ngoạitrừmộthivọngduynhấtlàviệcsinhratrênđờiđượcxemnhưkhôngcótrongsựtoantínhvĩđại.Lúcnàyđâytôinhưđangởtrongtìnhtrạngấy.ChếtkhôngcónghĩagìkháclàđưacáihưkhôngchocáiHưkhông,nhưnglítríchốnglạiđiềunày,bởivìlàmsaocóthểtraomình-chodùchỉlàhưkhông-chocáiHưkhông,hơnnữakhôngđơnthuầnlàchocáiHưkhôngtrốngrỗng,màlàmộtHưkhôngđangsôiréo,cáimàchúngtacảmthấynóHưkhôngchỉvìkhôngthểnàođạttớinó.Nỗisợhãitrướccáinguxuẩn,cáinguxuẩnhiểnhiệntrongmỗimộtmongmuốnhướngtớimụcđích,khiếnquênđitấtcảnhữngđiềukhác.Khiđócáigìlàkhông-nguxuẩn?Không-nguxuẩnlàđứngnhưmộtgãănmàyởbênlốivào,đứngchođếnkhichết...Cólẽcónhữngcáinguxuẩnlớnhơncảnhữngkẻthểhiệnchúng.Nhưngtởmlợmbiếtmấynhữngkẻnguxuẩnnhỏbélạigắngsứclàmnhữngđiềunguxuẩnlớn.ChẳngphảitrongmắtnhữngkẻPharisei[17]ÐứcChúaChristkhônglànhưvậysao?

9tháng12

Tôighétsựtựquántỉmỉ.Nhữnggiảithíchtâmlítươngtựnhư:hômquatôinhưthếnàythếnọlàvìthếnọthếnày...cònhômnaytôithếnọthếnàylàvìthếnàythếnọ...Khôngđúng,khôngphảivìthếvàvìthế,khôngphảivìvậymàtôinhưthếnàythếnọ.Cầnbìnhtĩnhchấpnhậnvàchịuđựng,khôngvộivãkếtluận,sốngnhưcầnphảisống,chứkhôngloayhoaynhưconchóchạyquanhcáiđuôicủamình.

10tháng12

Khôngthểtínhhếtvàđánhgiáhếttấtcảhoàncảnhlúcnàyhaylúckhácảnhhưởngđếntâmtrạnghaythậmchíxácđịnhchínhcảtâmtrạng,cảviệcđánhgiánó,vàsẽlàkhôngđúngkhinóirằnghômquatôicảmthấytựtin,cònhômnaytôituyệtvọng.Nhữngsựnhậnbiếtnhưthếchỉchứngminhmộtđiềulàconngườimuốntựkỉámthịvàsốngmộtcuộcsốngtáchbiệtkhỏibảnthân,trốnvàosaunhữngthiênkiếnvàảotưởng,phầnnàongụytạo,giốngnhưkẻngồitrongmộtgócquánrượu,nấpsaucốcrượu,tựtiêusầubằngnhữnghoangtưởngvànhữngmơướchếtsứcviểnvôngvàgiảdối.

16tháng12

TôingồitrênghếxíchđunhàWeltsch[18],chúngtôinóivềtìnhtrạngbấtổntrongcuộcsốngcủahaichúngtôi,anhấydùsaovẫncònchúthivọngnàođấy("Cầnphảimongđiềukhông

thể"),còntôi-khôngchúthivọngnào,dánmắtvàonhữngngóntaycủamìnhvớimộtcảmgiácdườngnhưtôilàkẻđạidiệnchocáikhoảngtrốngtrongmình,mộtkhoảngtrốnghoàntoànđặcbiệtvàthậmchíkhôngphảilàquálớn.

Chúthích

[1]Ởđâynóiđếncuốn"NướcMĩ"củaKafka.[2]Flaubert(1821-1880)-nhàvănPháp,tácgiảcuốn"BouvardvàPécuchet".[3]ErnstRowohlt(1887-1960)-ngườiđãxuấtbảncuốnsáchđầutiêncủaKafka,tậptruyện"Quansát",tháng1năm1913tạiLeipzig.[4]VàothờigiannàyKafkađangviếtcuốntiểuthuyết"NướcMĩ"củamình.[5]"Arcadia"-tạpchíxuấtbảnhàngnămdoM.Brodxuấtbản(chỉxuấtbảnmộtsố,năm1913);lầnđầutiênchođăngtruyệnvừa"Lờituyênán"củaKafka.[6]"ArnoldBeer"-tiểuthuyếtcủaM.Brod(1912).[7]JacobWassermann(1873-1934)-nhàvănÐức.[8]FranzWerfel(1890-1945)-nhàvănÁo,bạncủaKafka.[9]Ðâylàtiểuthuyết"NướcMĩ",sinhthờiKafkainchươngđầudướitên"Ngườithợlò"(năm1913).[10]MộtthịtrấnởThuỵSĩ,nơiKafkamấylầnđếnnghỉ.[11]ỞđâynóivềFeliceBauer(1887-1960),-mộtcôgáiBerlin,Kafkalàmquenvàotháng8năm1912;cuốitháng5năm1914haingườiđínhhôntạiBerlin,nhưngcuốitháng7lạihuỷhôn;năm1915haingườiquanhệtrởlại,tháng7năm1917họlàmlẽđínhhônlầnthứhainhưngđếntháng12lạihuỷhôn.NhiềutrangnhậtkícủaKafkanóiđếnF.[12]FranzGrillparzer(1791-1872)-nhàviếtkịchlớnvàlànhàvăncổđiểnÁo,viếttiếngÐức.[13]SoerenKierkegaard(1813-1835)-nhàvănÐanMạch,triếtgiavànhàthầnhọc.[14]ÝnóibốvợtươnglaicủaKafka,F.(Felice)đãđượcnhắcđến.[15]SiegfriedJacobson(1881-1926)-nhàbáoÐứcvànhàphêbìnhsânkhấu.[16]WillyHaas-nhàbáongườiÐức;saunàyđãchođăngnhữngbứcthưcủaKafkagửiMilenaesenskaia.[17]Pharisei:nguyênlàmộttổchứctôngiáo-chínhtrịcủaGiêđacổđại(thếkỉIItr.CN-thếkỉIIsauCN).ởđâycónghĩalànhữngkẻđạođứcgiả.[18]FelicsVeltre(sinhnăm1884)-nhàvănvàlàmộttriếtgia,bạncủaKafka.

Phần3

1914

5tháng1

...Mỗingườiđềubịđánhmấtkhôngtìmlạiđượcởngaytrongchínhbảnthânmình,vàchỉsựsuyngẫmvềnhữngngườikhácvàvềnhữngquiluậtthốngtrịtronghọvàkhắpcảmọinơimớicóthểmanglạiniềmanủi...TạisaonhữngngườiTructri[1]khôngrờibỏxứsởkhủngkhiếpcủahọ,ởbấtcứnơinàohọcũngcóthểsốngtốthơnsovớicuộcsốnghiệntạicủahọvànhữngnhucầucủahọ.Nhưnglạikhôngthể;tấtcảnhữnggìcóthể,đềuđangdiễnra;chỉnhữnggìđangdiễnramớicóthể.

12tháng1

Tấtnhiên,đốivớitôicũngtồntạinhữngcáicóthể.Nhưngchúngnằmdướitảngđánào?Sựvônghĩacủatuổitrẻ.Nỗikinhhoàngtrướctuổitrẻ,nỗikinhhoàngtrướcsựvônghĩa,trướcsựsungmãnvônghĩacủacuộcsốngphinhân.

19tháng1

Nỗikinhhoàngluânphiênvớisựtựtinnơinhiệmsở.Nóichungđãtrởnêntựtinhơn.Mộtnỗikinhtởmtođùngđốivới"Hoáthân".Mộtkếtcụcrốirắm.Hầunhưtấtcảkhônghoànthiện.Thiêntruyệncóthểtốthơnnhiềunếuhồiđómìnhkhôngbịxáotrộndochuyếnđicôngtác.

15tháng3

SinhviênmuốnmangchiếccòngcủaDoxtoevxkiđitheoquantàicủaông.Ôngmấttrongmộtkhucôngnhân,trêntầngbốnkhuchungcư.

5tháng4

NếunhưcóthểđịnhcưởBerlin,trởthànhngườiđộclập;cóthểsốngngàynàyquangàykhác,mặcchođóikhát,nhưnggiámàcóthểtạolốithoátchotoànbộsứclựccủamìnhthaychoviệclàmănkinhtếởđấy,haycòntốthơn,thaychoviệchoáthànhhưkhông.

8tháng4

Hômquakhôngthểviếtnổimộttừ.Hômnaycũngchẳngkháhơn.Aisẽgiảithoátchotôi?Vàsựchenlấnbêntrongtôi,nơisâuthẳm,khôngnhìnthấyđược.Tôinhưmộtcáichấnsongsống,cáichấnsongđangđứngvàmuốnđổsậpxuống...

27tháng5

Nếunhưtôirấtkhônglầm,tôibắtđầucóđượcsựrõràng.Cảmgiácnhưởđâuđónơikhoảngrừngthưađangxảyramộttrậnchiếntinhthần.Tôilẻnvàorừng,khôngtìmthấygìvìyếusứcnênnhanhchóngquayra;thườngthường,khirờibỏrừngtôinghethấy,-haycảmtưởngnhưngheđược,-tiếngloảngxoảngcủavũkhítrongtrậnđánhđó...Cóthể,nhữngánhnhìncủacácchiếnbinhtìmtôitrongbóngtốicủarừng,nhưngtôibiếtquáítvềhọ,vànhữngđiềubiếtđượclạikhôngchắcchắn.Hãytiếptụcđi,lũlợn,điệunhảycủamình;tôicóliênquangìvớiđiềuđó.

29tháng5

NgàymaiđiBerlin[2].Tìnhtrạngcủatôiđơngiảnchỉlàmộtcơnphấnchấntinhthầnhaythựcsựcóhivọng?Ðiềugìsẽđến?Liệucóđúnglànếumộtlầntanhậnthứcđượcbảnchấtcủasựsángtạo,thìsẽkhôngcógìbịchếtđi,sẽkhôngcógìbịchìmxuống,mặcdù,quảthật,hiếmkhicógìđạtđượcnhữngtầmcaokhácthường.Cóthể,cuộchônnhânsắptớivớiF.sẽnhưthế?Mộttrạngtháikìlạ,mặcdùquanhữnghồitưởngkhôngphảilàkhôngquenthuộcđốivớitôi.ThưcủaDoxtoevxkigửianhtraikểvềcuộcsốngởnơilaođộngkhổsai.

6tháng6

TừBerlintrởvề.Bịcùmnhưmộttêntộiphạm.Giảsửtôibịcùmbằngnhữngchiếccùmthật,đặtngồiởmộtgócvớinhữnggãsenđầmtrướcmặt,vàchỉtrongtìnhtrạngnhưthếmớichophéptôinhìnvàonhữnggìđangdiễnra,thìcólẽcũngkhôngkinhkhủnghơn.Lễđínhhôncủatôiđãdiễnrathếđấy!Tấtcảmọingườithửtìmcáchlàmchotôilạcquanyêuđờihơn,nhưngvìkhôngthànhcônghọđànhcốgắngthoảhiệpvớiconngườitôinhưhiệnnay.Thậtra,khôngkểF.-điềunàyhoàntoàncócơsở,vìcôấylàngườiđaukhổhơntấtcả.Bởivìnhữnggìngườikháccảmthấyđơnthuầnlàbiểuhiệnbênngoài,đốivớicôấyẩnchứacảmộtmốiđedoạ.

11tháng6

Ðãgầnnửađêm.Nămngườiđànôngchặntôilại,ngườithứsáutừphíasaulưnghọvươntayrađểtúmlấytôi."Thảtôira",-tôikêulênvàquayngườinhưconquaykhiếntấtcảbọnhọphảibuôngtôira.Tôicảmthấynhưcónhữngquiluậtnàođóđãbắtđầutácdụng,tôibiết,khicốgắnglầncuối,rằngquiluậtnàysẽthắng,tôinhìnthấynhữngngườiđànôngvungtaylênnhảylùivềphíasau,vàhiểurằngchỉmộtkhoảnhkhắcnữathôitấtcảbọnhọlạicùngxôngvàotôi,tôiquayngườitiếnvềphíacánhcổng,-tôiởbêncạnhnó,-mởổkhoádườngnhưhếtsứcdễdàngvàvộivã,rồichạydọctheocầuthangtốiđenlênphíatrên.Lêntrên,ởtầngcuốicùng,ngườimẹgiàcủatôitaycầmnếnđứngởcửaravào."Mẹcẩnthận,cẩnthận,-tôikêulêntừdướitầngápcuối,-chúngđanglùngbắtcon".-Ai?Aicơ?-Mẹtôihỏi.-Aicóthểlùngbắtcậubécủamẹchứ?-Sáugãđànông,-tôiđáp,vừathởhổnhển.-Conbiếtchúngkhông?-Mẹtôihỏi.-Không,toànngườilạ,-tôiđáp.-Trôngbọnchúngthếnào?-Connhìnkhôngrõ.Mộtgãcórâuquainónmàuđen,gãkháctayđeomộtcáinhẫnto,gãthứbađeothắtlưngđỏ,gãthứtưhaibênđầugốiquầnbịrách,gãthứnămbịchộtvàgãcuốicùngrăngnhera.-Bâygiờconđừngnghĩgìvềviệcnàynữa,-mẹnói,-vàophòngconngủđi,mẹđãtrảigiườngrồi.Mẹtôi,mộtngườiphụnữđãgià,đãxalạvớitấtcảhiệnthực,vớimộtnếpnhănranhmãnhbaoquanhcáimiệnglàmtáihiệnnhữngdạidộttámmươinămquamộtcáchvôthức.-Bâygiờngủ?-tôithốtlên...(Ðoạnghichépbịngắt)

12tháng6

ThưcủaDoxtoevxkigửimộtnữhoạsĩ.Ðờisốngxãhộivậnđộngtheovòngtròn.Chỉnhữngngườibịcùngmộtcănbệnhmớihiểunhau.Nhờđặcđiểmcủanỗikhổđaucủamìnhhọtạothànhmộtvòngtrònvàgiúpđỡnhau.Họtrượtđitrongvòngtrònđó,nhườngđườngchonhauhaytrongđámđôngthậntrọngnươngđẩynhau.Ngườinàyanủingườikiavớihivọngsựanủiđósẽcótácđộngtrởlạivớichínhmình,hayngaytứckhắctậnhưởngđếnquênmìnhtácđộngtrởlạiđó.Mỗingườichỉcómộtkinhnghiệmdonỗiđaukhổcủangườiđóđưalại,thếnhưngtrongnhữngcâuchuyệnkểcủa

nhữngngườibạncùngcảnhngộkinhnghiệmxemcóvẻvôcùngphongphú."Sựviệccủaanhnhưthế,-họnóivớinhau,-vàđừngcóthankhóc,hãytạơnChúa,làsựviệccủaanhchỉlànhưthế,bởivìnếunókhácđi,nóhẳnsẽgâychoanhnhữngbấthạnhhaysựnhụcnhãcònlớnhơnnhiều".Vìsaoanhtabiếtđiềuđó?Xéttheođiềuanhtanói,thìdẫusaoanhtacũngthuộcvềvòngtrònđónhưngườiđốithoạicủaanhta,vàanhtacũngcónhucầuđượcanủinhưthế.Màsựnhậnthứccủanhữngngườitrongmộtvòngtrònluôngiốngnhau.Tìnhtrạngcủangườianủihoàntoànkhôngmộttẹonàokháhơnngườiđượcanủi.Chínhvìthế,cácbuổitâmsựcủahọchỉlàsựtậphợpnhữnglờiámthị,sựtraođổinhữnglờicầuchúc.Lúcthìmộtngườicúiđầuxuống,cònngườikianhìnchimbaytrêntrời(đâychínhlàtoànbộsựkhácnhaugiữahọ).Khithìcómộthivọngliênkếthọlại,vàcảhaivaikềvaicùngnhìnranhữngchântrờixavôtận.Nhưnghọchỉhiểuđượctìnhtrạngcủamìnhkhihaingườicùngcúiđầuxuốngvàbịmộtcáibúagiángxuốngcảhai.

29tháng7

JosefK.,contraicủamộtthươnggiagiàucó,mộtlầnvàobuổichiềusautrậncãivãgaygắtvớibố,-ôngbốquởmắngcậutavìcuộcsốngbừabãicủacậutavàyêucầucậutanhanhchóngchấmdứtnó,-đãđikhôngmụcđích,hoàntoànthiếutựtinvàmệtmỏi,đếnmộtcâulạcbộthươngnhânởgầnbờbiển.Ngườigáccửarạpmìnhchàocậuta.Josefgầnnhưkhôngnhìnôngta,khôngchàohỏi."Nhữngkẻtôitớlầmlìnàylàmtấtcảnhữnggìngườitamuốn,-cậutanghĩ.-Mộtkhimìnhnghĩgãlénlúttheodõimình,thìquảgãlàmviệcđóthật".Vàcậutalạinhìnngườigáccửa,vẫnkhôngchàohỏigì,ôngtađãquaymặtraphốvànhìnlênbầutrờiđầymây.Tôighichépvềchuyếndulịchtrongmộtquyểnvởkhác.Nhữngtácphẩmmàtôibắtđầuviết,khôngthànhcông.Tôikhôngchịuđầuhàng,bấtchấpđêmmấtngủ,đauđầu,suynhượctoànthân.Ðểlàmđượcnhưthếđòihỏiphảitậptrungnhữngsứclựccuốicùng.Tôiđiđếnkếtluậnrằngtôitrốntránhmọingườikhôngphảiđểđượcsốngyênổn,màđểchếtthanhthản.Nhưngtôisẽtựvệ.Tôicócảmộtthángkhôngcósếp.

31tháng7

Tôikhôngcóthờigian.Mộtcuộctổngđộngviên.K.vàP.bịgọinhậpngũ.Giờđâytôiđangcóđượcphầnthưởngcủasựcôđơn.Tuynhiên,chắcgìcóthểgọiđólàphầnthưởng,sựcôđơnthườngchỉmanglạihìnhphạt.Dùsaođinữa,taihoạchungítđộngđếntôi,tôitrànđầyquyếttâmhơnbaogiờhết.Saubuổitrưatôicầnphảiđếnnhàmáy,tôisẽkhôngsốngởnhàvìE[3]..cùnghaiconđếnởđó.Nhưngtôisẽviết,bấtchấptấtcả,đólàcuộcđấutranhcủatôivìsựsốngcòn[4].

6tháng8

Nhữngkhẩupháovượtquahào.Nhữngbônghoa,nhữngtiếngkêu"Hoanhô!"nhiệtliệt.Mộtkhuônmặtrámnắngmắtđenđộtnhiênđờra,sửngsốt,trốnhìncăngthẳng.Ðángraphảicảmthấykhoẻhơntôilạibịtêliệthoàntoàn.Mộtcáibìnhrỗng,vẫncònnguyên,nhưngđãbịchônsâudướinhữngmảnhvỡ,hayđãlàmộtmảnhvỡnhưngvẫncònmangsứcnặngcủacáibìnhcònnguyên.Ðầydốitrá,lòngcămghétvàghentị.Ðầybấttài,ngusi,tốidạ.Ðầylườibiếng,yếuđuốivàbấtlực.Tôi31tuổi.TôithấyhaigãquảnlítrongbứcảnhcủaOttla[5].Haiconngườitươitrẻ,biếtmộtvàiđiềugìđóvàđủmạnhmẽđểápdụngkiếnthứccủamìnhgiữanhữngkẻphảnđốiyếuớttheothóiquen.Mộtngườidắtnhữngconngựatuyệtvời,ngườikianằmtrêncỏ,đầulưỡithòrangịchngợmgiữacặpmôitrênkhuônmặtthườngbấtđộngvàchắcchắngợinênsựtincậycủaanhta.Tôipháthiệntrongmìnhchỉcósựnhỏnhen,dodự,ganhtịvàcămghét,muốntấtcảtaihoạđổlênđầunhữngkẻđangđánhnhau.Từgócđộvănhọcsốphậntôirấtđơngiản.Cáiýmuốnmôtảmộtcuộcsốngnộitâmhoangtưởngcủatôiđãlàmtấtcảnhữngcáikháctrởthànhkhôngquantrọng,bịcằncỗiđivàtiếptụccằncỗimộtcáchthảmhạinhất.Khôngbaogiờcómộtcáigìkháclàmtôithoảmãn.Nhưngtôi

khôngbiếtliệutôicòncósứcchosựmôtảđóhaykhông,cóthể,sứclựccủatôiđãcạnkiệtmãimãi,cóthểnólạiquaytrởlạivớitôi,mặcdùđiềukiệnsốngcủatôikhôngthuậnlợichođiềunày.Cứnhưthếtôibịquẳngquaquẳnglại,tôikhôngngừngbaylênđỉnhnúi,nhưngkhôngthểtrụlạitrênđólấymộtkhoảnhkhắc.Nhữngngưòikháccũngbịquăngquaquănglại,nhưnglàởdướicácthunglũng,vàhọcònnhiềusứclựchơn;họchỉmớibắtđầurơixuốngthìcóngaymộtngưòithânđỡlấy,ngườiđóđitheohọlàvìmụcđíchấy.Tôithìbịquẳngquaquẳnglạiởtrêncao,-vàthậtđángtiếc,đókhôngphảilàcáichết,màlànỗiđaukhổmuônthủacủahấphối.Cuộcdiễuhànhyêunước.Diễnvăncủathịtrưởng.Biếnmất,xuấthiện,kếtthúcbằngnhữngtiếnghôcủangườiÐức"Ðứcvuayêuquícủachúngtamuônnăm,ura!"Tôiđứngvànhìnbằngđôimắtáccảm.Nhữngcuộcdiễuhànhnàylàmộttrongnhữngtròghêtởmđikèmtheochiếntranh...Dĩnhiên,nóthuhútnhiềungười.Nóđượctổchứctốt.Nósẽđượclặplạimỗibuổichiều,cònngàymai,chủnhật,sẽlặplạihailần.

30tháng8

Lạnhvàtrốngrỗng.Tôicảmnhậnquárõđườngranhgiớihạnkhảnăngcủatôi,nhữngđườngranhrõràngđượcvạchquásátnếutôikhôngxúcđộngđếntậnđáylòng.Tôinghĩngaycảkhixúcđộngtôicũngchỉbịkéovàokhônggianhạnhẹpcủanhữnglằnranhgiớihạnmàbảnthântôikhôngcảmnhậnvìchínhtôibịkéovào.Tuynhiêngiữanhữnglằnranhđóvẫncóđủchỗđểsốngđượcvàdođótôisẽtậndụngchotớimứckinhtởm.

30tháng11

Tôikhôngthểviếtđượcnữa.Tôiđangởgiớihạncuốicùng,màtrướcnó,cólẽtôisẽlạiphảidừnglạinhiềunămtrờiđểrồicóthểbắtđầutácphẩmmớimàthếnàocũngbịbỏdởdang.Sốphậnđócứđeođuổitôi.Tôilạitrởnênlạnhlùngvàvôcảm,chỉcònlạitìnhyêugiàcỗivớisựyêntĩnhtuyệtđối.Và,nhưmộtconvậthoàntoàntáchkhỏiconngười,tôilạisẵnsànggiơcổravàmuốnthửcốgắngcóđượcF.trongthờigiannày.Thựcsựtôisẽcốthửlàmđiềuđó,nếusựghêtởmđốivớibảnthânmìnhkhôngcảntrởtôi.

13tháng12

TôivừaởchỗFelix.Trênđườngvềnhà,tôinóivớiMaxrằngvàolúclâmchung,chỉcầnnhữngcơnđaukhôngquádữdội,tôisẽcảmthấymãnnguyện.Tôiquênnóithêm,nhưngsauđóchủđịnhkhôngnói,rằng,nhữnggìkhánhấttrongsángtáccủatôiđềuxuấtpháttừchínhkhảnăngchếtmộtcáchmãnnguyệnnày.Ởtấtcảnhữngđoạnhayvàcósứcthuyếtphụcluônnóivềaiđóđangchết,rằngđiềunàylàmanhtarấtkhổsở;rằnganhtachonhưthếlàbấtcôngvớimìnhhayítracũnglàsựnhẫntâm,-điềunày,ítratôicảmthấy,cũngkhiếnđộcgiảcảmđộng.Cònđốivớitôi,ngườinghĩrằnglúclâmchungtôicóthểsẽmãnnguyện,thìtrongthâmtâmnhữngmôtảkiểuấylàtròchơi,tôithậmchícònvuimừngvớikhảnăngđượcchếttrongkẻđanghấphối,tôitậndụngmộtcáchđầytínhtoánsựchúývàocáichếtcủađộcgiả,trítuệcủatôicònsángsuốthơnnhiềusovớiđộcgiả,ngườimànhưtôiđoán,sẽthankhóctronglúclâmchung,vàsựthankhóccủatôichínhvìthếhoànthiệnhơn,nókhôngbịcắtngangđộtngộtnhưsựthankhócthậtsự,màđượckếtthúcbằngmộtnốtnhạcthuầnkhiếtvàđẹpđẽ.Ðiềunàycũnggiốngnhưtôiluônkêucavớimẹvềnhữngđauđớncònlâumớighêgớmnhưtrongnhữnglờikêucacủatôi.Quảthật,trướcmặtmẹtôikhôngcầnphảiquákhéoléonhưtrướcmặtđộcgiả.

19tháng12

Bắtđầumộttruyệnngắnthoạtđầubaogiờcũngcóvẻnựccười.Cóvẻthậtkhótinviệcmộtthựcthểmới,cònchưahìnhthành,hếtsứcnhạycảmnàycóthểđứngvữngđượctrongcáicơcấuđãổnđịnhcủathếgiới,cáicơcấumà,nhưbấtkìmộtcơcấuđãổnđịnhnào,đềucókhuynhhướngkhépkín.Tronglúcđó,taquênrằngtruyệnngắn,nếunóđãcóđượcquyềntồntại,đãmangtrongmìnhmộtcơcấuổnđịnhcủamình,cứcholàcơcấunàychưapháttriển

hoàntoàn;chínhvìvậynỗituyệtvọngloạiđótrướckhitabắttayvàomộttruyệnngắnmớilàvôcăncứ;vớimộtcăncứtươngtựhẳnnhữngbậcchamẹsẽtuyệtvọngtrướcmộtđứaconvừasinhra,vìhọmuốnchorađờiđâuphảimộtsinhvậtnựccườivàthảmhạinhưvậy.Thậtra,takhônggiờbiếtđượcnỗituyệtvọngtacảmthấylàcócăncứhaykhông.Nhưngýnghĩnàycóthểmanglạimộtsựnângđỡnhấtđịnh;việcthiếumộtkinhnghiệmnhưvậyđãmanghạichotôi.

20tháng12

NhậnxétcủaMaxvềDoxtoevxki,rằngtrongtácphẩmcủaôngcóquánhiềunhữngkẻtâmthần.Hoàntoànkhôngđúng.Ðókhôngphảilànhữngkẻtâmthần.Môtảbệnhtậtchínhlàmộtthủphápđịnhtính,hơnnữalàmộtthủpháprấtmềmdẻovàhữuhiệu.Thídụ,khingườitathườngxuyênvàrấtkiêntrìnhắcđinhắclạivớiaiđórằnganhtathiểncậnvàngungốc,thìnếunhưanhtacóhạtnhâncủachủthuyếtDoxtoevxki,điềuđósẽtrựctiếpkíchđộngngayanhtabộclộhếtnhữngkhảnăngcủamình.Xéttừgócđộnày,sựbiểuthịđặcđiểmcủaanhtacũngcóýnghĩanhưnhữnglờimắngchửibạnbèvớinhau.Khihọnói:"Anhngulắm"thìkhôngcónghĩangườibịmắnglàmộtkẻnguthựcsựvàhọtựhạthấpmìnhbằngcáchkếtbạnvớianhta;thưòngthường,-nếuđâykhôngphảilàmộtcâuđùa,nhưngthậmchíkểcảđólàmộtcâuđùa,-thìđiềunàychứađựngtrongmìnhsựđanxenvôtậnnhữngýđồkhácnhau.Chẳnghạn,ôngbốcủaanhemnhàKaramazovhoàntoànkhôngphảilàmộtngườingungốc,ôngtarấtthôngminh,trítuệcủaôngtakhôngkémgìIvan,nhưnglàmộtkẻđộcác,vàítraôngtacũngthôngminhhơnnhữngkẻ,-màngưòikểchuyệnkhôngbácbỏ,-chẳnghạnnhưngườianhhọhayngườicháuđịachủvẫnchorằngmìnhtônquíhơnôngta.

23tháng12

Ðọcmộtvàitrangtrong"SươngmùLondon"củaGersen.Hoàntoànkhônghiểunóivềđiềugì,thếnhưngtrướcmắttôilạixuấthiệnmộtconngười-quyếtđoán,tựhànhhạbảnthân,cónghịlựcnhưngrồilạingãlòng.

31tháng12

Làmviệctừtháng8,nóichungkhôngítvàcũngkhôngtồi,nhưngcảvềchấtlượnglẫnsốlượngtôiđềuchưađạtmứctộtcùnggiớihạnkhảnăngcủamình,nhưlẽraphảithế,đặcbiệtvìthấytrướcrằngquacáctriệuchứng(mấtngủ,đauđầu,yếutim)thìkhảnăngcủatôisẽnhanhchóngcạnkiệt.Viếttiếpcáctácphẩmđangdởdang:"Vụán","NhữnghồitưởngvềtuyếnđườngsắtđếnKalda","Thầygiáonôngthôn","Viênthẩmphántrẻ"-vàphầnđầucủanhữngtruyệnngắnhơn.Chỉmớihoànchỉnh"Trạilaocải"vàmộtchươngcuốntiểuthuyết"Ngườimấttích"[6],cảhaiđượchoànthànhtrongkìnghỉphépmườibốnngày.Khôngbiếttôiliệtkêrađểlàmgì,-đâyhoàntoànkhôngphảitínhcáchcủatôi.

1915

6tháng1

"Thầygiáonôngthôn"và"Viênthẩmphántrẻ"tạmthờiđểsangmộtbên.Nhưngtôigầnnhưkhôngthểtiếptụccả"Vụán".NhữngýnghĩvềcôgáiởLamberg.Hivọngvàomộthạnhphúcnàođó,tươngtựnhưnhữnghivọngvềcuộcsốngvĩnhhằng.Nhìntừmộtkhoảngcáchnhấtđịnhchúngnghechừngcócơsở,cònlạigầnthìtakhôngdám.

18tháng1

Chotớisáugiờbamươi,làmviệctrongnhàmáy,đọc,đọcchoviết,nghevàviếtvớimộtsựvônghĩakhôngđổi.Sauđócũngkhôngđổimộtcảmgiácvônghĩacủasựthoảmãn.Ðauđầu.Ngủ

kém.Khôngđủsứclàmmộtcôngviệcítnhiềucăngthẳngkéodài.Thêmvàođólạiquáítkhirangoàithởkhôngkhítronglành.Mặcdùvậy,đãbắtđầumộttruyệnngắnmới,tôisợlàmhỏngnhữngtruyệnngắncũ.Vàđây,chúngđangđứngtrướcmặttôi,bốnhaynămtruyệnngắndànhàngnhưnhữngchúngựađứngtrướcôngbầuxiếcSchumantrướcgiờbiểudiễn.

19tháng1

Chừngnàotôicònđếnnhàmáy,tôisẽkhôngthểviếtđược.Tôinghĩ,sựbấtlựctrongcôngviệchiệntôiđangcảmthấynàycũnggiốngnhưtìnhtrạngđặcbiệttôiđãtrảiquakhilàmviệcở"Generali"[7].Việctiếpxúctrựctiếpcuộcsốnglaođộng,mặcdùbêntrongtôicốhếtsứclãnhđạmđếnmứccóthể,vẫnchemấttầmnhìncủatôi,tôinhưđangởtrongmộtcáikhe,hơnnữalạicúiđầuxuống.Thídụ,hômnaybáođăngphátngôncủagiớicóthẩmquyềnThuỵÐiểnvềviệcbấtchấpnhữngđedoạcủa"Hoàướcbabên",đườnglốitrunglậptấtyếuphảiđượcduytrì.Ðểkếtluậnhọnói:"Cácthànhviêncủa"Hoàướcbabên"sẽgãyrăngởStockholm".Hômnaytôichấpnhậnđiềuđógầngiốngnhưđiềuđượcnóira.CònbangàytrướcđâychắctôiđãchorằngđấylàdomộtbóngmaStockholmnàođónóira,rằng"nhữngđedoạcủa"Hoàướcbabên","đườnglốitrunglập","cácgiớicóthẩmquyềnThuỵÐiển"-tấtcảchỉlànhữngcôngtrìnhbằngkhôngkhí,cóthểnhìnthấy,chứkhôngbaogiờcóthểchạmtayvào.

24tháng1

GặpF.ởBodenbach.Tôicảmthấyviệcchúngtôilấynhaulàkhôngthể,nhưngtôikhôngcócanđảmnóivớicôtađiềunày,và-trongthờiđiểmquyếtđịnh-cảvớichínhmìnhnữa.Vàtôilạigieohivọngchocôtamộtcáchđiênrồ,vìtôicàngngàycànggiàhơnvàbảothủhơn.Khitôicốhiểuxemcôtasẽđaukhổnhưthếnàovàđồngthờivẫntỏrathảnnhiênvàvuivẻ,thìnhữngcơnđauđầutrướcđâyquaytrởlạivớitôi.Chúngtakhôngnênhànhhạnhaubằngnhữngláthưdài,tốthơnhếtlàđểchocuộcgặpkhôngđiđếnđâu;hoặccóthểlàtôilạitinrằngởđâytôisẽcóthểthànhngườitựdo,cóthểsốngbằnglaođộngvănhọc,haycóthểđiranướcngoàihaymộtnơinàođóvàbímậtsốngởđóvớiF?Chúngtôithấycảhaiđềukhôngcógìthayđổi.Mỗingườiđềuimlặngthúnhậnvớimìnhrằngngườikiasắtđávànhẫntâm.Tôikhôngbỏnhữngdựđịnhsốngmộtcuộcđờihoangtưởng,hoàntoànđượctạorabởicôngviệccủamình;còncôta,điếcđặctrướcnhữngyêucầucâmlặngcủatôi,muốnmộtcuộcsốngbìnhlặng,mộtcănhộấmcúng,lolắngđếnnhàmáy,nhữngbữaănthịnhsoạn,đingủtừ11giờtối,mộtcănphòngđượcsưởiấm,côtavặnlạikimđồnghồcủatôi,-đãbathángnaychạynhanhhơnmộttiếngrưỡi,chínhxácđếntừngphút.Vàcôtađúng,vàcôtasẽluônluônđúng,côtađúngkhiphêbìnhtôilúctôinóivớingườiphụcvụ:"Anhđưabáolạiđâykhicôấycònchưađọchỏngcảbáo",-vàtôikhôngthểđưarabấtcứlờiđínhchínhnàokhicôtanóivề"tínhcáchriêng"(từnàyluônđượcnóiravớimộtâmrít)củaviệcbốtrícănhộtươnglai.Haibàchịgáiđầucủatôibịcôtacholà"nhạtnhẽo",vềcôemútcôtakhônghỏigìcả,côtachẳngtỏvẻquantâmcôngviệccủatôivàrõràngkhônghiểugìvềnó.Tôibấtlựcvàtrốngrỗng,nhưthườngvẫnvậy,vàđúngrakhôngcóthìgiờđểsuynghĩvềđiềugìkháchơnlàvìsaomàvẫncóaiđócóđượcýmuốn,chodùrấtnhỏ,giaotiếpvớitôi.Tôitỏtháiđộlạnhnhạtvớibangườihoàntoànkhácnhau,thứtựtừngngườimột...F.nói:"Chúngtaởbênnhauthìthậttuyệtvời".Tôiimlặngnhưkhôngnghethấycâunóihânhoanđó.Haitiếngđồnghồchúngtôingồiriêngtrongphòng.Tôicảmthấybuồnchánvàtuyệtvọng.Chúngtôichẳngcólấymộtgiâyphúttốtđẹpnàođểtôicóthểthởhítmộtcáchtựdo.BênF.tôi,ngoạitrừtrongnhữngláthư,chưabaogiờcảmnhậnđượcvịngọtngàotrongmốiquanhệvớingườimìnhyêunhưlàđãtừngởZuckmantelvàRiva,-chỉcónhữnglờithánphục,sựvânglời,lòngthươnghại,nỗituyệtvọngvàkhinhrẻchínhbảnthânmình.Tôithửđọcthànhtiếngchocôtanghe.Cáccâuvăndẫmchântạichỗmộtcáchrờirạc,khôngcósựgiaotiếpnàovớingườingheđangnằmtrênghếđivăngnhắmmắtlạivàimlặnglắngnghe.Hờhữngxinđưabảnthảovềchéplại.Câuchuyệnvềngườigáccổngcòncóvàichỗđượcchúýhơn,mộtvàinhậnxétchínhxác.Vớitôichỉtrongkhiđọcýnghĩacủacâuchuyệnmớiđượcmởra,côtacũngđãhiểuđúngnó,nhưngsauđó,quảthật,chúngtôixéobừalênnóvớinhững

nhậnxétthôbạomàchínhtôilàkẻkhaimào.Nguyênnhâncủanhữngkhókhăntôigặpphảikhinóichuyệnvớimọingườimànhữngngườikháchoàntoànkhônghiểuđượclàởchỗtưduycủatôi,đúnghơn,nộidungnhậnthứccủatôirấtmùmờ,-khisựviệcchỉliênquantớimìnhtôi,thìtựtôicóthểbìnhtĩnhvàthậmchíđôikhicòntựmãnthoảmãnvớiđiềunày,nhưngnhữngcuộctròchuyệnvớingườikháclạiđòihỏisựsắcsảo,nhanhnhạyvàgiaotiếpkéodài-nhữngđiềutôikhôngcó.Chẳngcóaimuốnmơmàngviểnvôngvớitôitrênmâymù,màthậmchínếucómuốnthìtôicũngkhôngthểlôiđámmùấyrakhỏiđầu:giữahaingườinólớnlênvàhoáthànhhưkhông...

7tháng2

Trongmứcđộnhấtđịnhcủasựtựnhậnthứcvàtrongnhữngđiềukiệnthuậnlợikhácđểquansátmìnhbạnsẽkhôngthểtránhkhỏiđôikhicảmthấymìnhthậtxấuxa.Bấtkìmộttiêuchínàocủađiềutốtđẹp-dùýkiếnvềđiềunàycókhácnhau-sẽđượchìnhdungquácao.Buộcphảithừanhậnrằngmìnhchẳngqualàcáihangchuộtcủanhữngẩnýthảmhại.Ngaycảmộthànhđộngnhỏnhấtcũngphụthuộcvàonhữngýnghĩthảmhạiđó.Nhữngẩnýnàysẽnhơnhuốcđếnnỗi,khiphântíchhànhvicủamình,bạnthậmchíkhôngmuốnnghĩrốtráo,màgiớihạnbằngcáinhìntừxa.Nhữngẩnýnàysẽđượcxácđịnhkhôngphảibởimộtsựhámlợinàođó-đemsosánhvớichúngsựhámlợisẽlàlítưởngcủacáithiệnvàcáiđẹp.Sựnhơnhuốcmàtatìmthấysẽtồntạivìchínhnó,tahiểurằngtasinhratrênđờiđãbịthấmđẫmnó,vìnótasẽrờikhỏithếgiankhôngđượcaibiếtđếnhoặcđượcbiếtđếnquárõ.Sựnhơnhuốcnàylàtầngđấtsâunhấtmàtacóthểđạtđếnđược,nhưngcáitầngsâunhấtnàysẽkhôngphảilànhamthạch,màlàbùnnhơ.Nósẽlàsâunhấtvàcaonhất,vàngaycảnhữnghoàinghiđượcsinhratừviệctựphântíchcũngsẽrấtnhanhchóngtrởnênđờđẫnvàtựmãn,nhưnhữngảlợnnằmlănlóctrongnướcphânchuồng.

9tháng2

Hômquavàhômnayviếtđượcmộtít.Vềmộtconchó.Bâygiờđọcxongphầnmởđầu.Nóthậttệhạivàgâynêncơnđauđầu.Mặcdùrấthiệnthực,nórấtđộcác,giáođiều,máymóc-nhưmộtconcáthoithópthởtrênbãicạn.Tôiđãviếtcuốn"BouvardvàPécuchet"[8]củamìnhquásớm.Nếucảhaiyếutốnày-chúngđượcthểhiệnrõràngnhấttrong"Ngườithợlò"và"Trạilaocải",-khônghoàhợpthốngnhấtvớinhau,thìtôichết.Nhưngliệusựhoàtrộnnàycóthểđượcthựchiện?

10tháng2

...Ngaylậptứctuyệtvọngmộtcáchvônghĩa,tốthơnlàtìmramộtlốithoát,chodù...-không,điềunàykhôngmâuthuẫnvớitínhcáchcủatôi,trongtôivẫncònmộtcáigìđócủatínhngoancườngcủatínđồDoTháigiáo,nhưngnóluônmangđếnkếtquảngượclại.

14tháng2

NướcNgacómộtsứchấpdẫnvôcùng.ÐẹphơncảcỗxetammãcủaGogol,nướcNgađượcvẽlêntrongbứctranhvềmộtconsônglớnmênhmôngnướcngảvàng,nướcdồnđikhắpbốnphíanhữngngọnsóngcủamình,nhữngngọnsóngkhôngcaolắm.Mộtvùngthảonguyênhoangvắng,xácxơdọctheohaibênbờcỏrũ.Không,điềunàykhôngthểhiệngìcả,đúnghơnlànódậptắttấtcả.

15tháng2

Tấtcảngưngtrệ.Việcxắpxếpthờigiankémvàngớngẩn.

16tháng2

Ngồiđứngkhôngyên.Dườngnhưtấtcảnhữnggìtôicóđãtừbỏtôi,cònnếuchúngquaytrởlại,chắcgìtôiđãvui.

22tháng2

Mộtsựbấtlực-hoàntoànvàtrongmọiýnghĩa.

25tháng2

Saunhữngcơnđauđầuliêntụckéodàisuốtnhiềungàytrờicuốicùngtôicảmthấymìnhtựdovàtựtinhơn.Nếutôilàngườingoàicuộcquansátmìnhvàquátrìnhsốngcủamình,tôisẽphảinóirằngtấtcảsẽphảichấmdứtmộtcáchvôích,phảitanđitrongnhữngnỗihoàinghiliêntiếpnẩysinhchỉtronglúctựgiàyvò.Nhưngtôivẫnsốngbằnghivọng.

1tháng3

Saunhiềutuầnchuẩnbịvànhữngnỗikhiếpsợ,tôikhókhănlắmmớitừbỏcănhộ,từbỏmàkhôngcónhữngnguyêndođặcbiệtnào,-vìởđâykháyêntĩnh,-tôiđơngiảnkhônglàmviệcmộtcáchthựcsựvàchínhvìthếkhôngtrảiquacảsựyêntĩnhlẫnsựlolắng.Tôitừbỏcólẽlàvìnỗiloriêng.Tôimuốntựgiàyvò,muốnnhữngthayđổikhôngngừng,tôicảmthấycứucánhcủatôilàởtrongsựthayđổi,vàtôicòncảmthấyrằngnhữngthayđổinhỏnhưvậyngườikháctạoradườngnhưtronglúcmơngủ,còntôithìphảigắngtoànlựctrítuệ,-chúngcóthểchuẩnbịchotôiđếnmộtthayđổilớnmàcólẽlàtôiđangcần.Tấtnhiên,tôisẽchuyểnđếnmộtcănhộkémhơnvềmọimặt.Nhưngdùsaohômnaylàngàyđầutiên(hayngàythứhai),khitôi,giáđừngcócơnđauđầudữdộiđếnthế,đãcóthểlàmviệckhátốt.Tôiviếtnhanhmộttranggiấy.

13tháng3

...Viếttrangrưỡithảmhạimộttruyệnngắnmớinhưngđãhoàntoànvứtđi,sauđótrongnỗituyệtvọngbịcơnđaudạdàybồithêmbắttayvàođọcGersen[9],đểbằngcáchnàođấytìmđượcởôngmộtlốithoátchomình.Hạnhphúccủanămđầutiênôngcướivợ,vànỗikinhhoàngkhitôihìnhdunghạnhphúcấygiànhchomình,đờisốngcaotronggiớicủaông,vàBelinxki,vàBakunin,suốtngàymặcáolôngnằmtrêngiường.Ðôikhimộtcảmgiáctuyệtvọngxénáttâmhồn,vàcùngvớinólàniềmtinrằngnólàcầnthiết,rằngbấtkìmộtbấthạnhđangđếnnàocũnggiúptatạonênmụcđích(trongthờiđiểmnàyđiềuđóxảyradướiảnhhưởngcủanhữnghồitưởngvềGersen,nhưngcókhinócũngdiễnrakhôngcónhữngnguyêndonày).

3tháng5

Mộtsựthờơvàđờđẫntuyệtđối.Mộtcáigiếngcạn,nướcchỉởdướiđáysâukhôngthểchạmtới,màcũngchẳngrõlànócóhaykhôngởđấynữa.Chẳngsao,chẳngsao.Tôikhônghiểucuộcsốngtrong"Ðoạntuyệt"củaStrindberg[10];điềumàônggọilàtuyệtdiệulạigâynênởtôisựtởmlợm,nếunhưnóliênquantớitôi.ThưgửiF.làgiảdối,khôngthểgửinóđiđược.Tôisốngbằngquákhứhoặctươnglainàođây?Hiệntạiđầyảoảnh,tôikhôngngồicạnhbàn,màtôiđangquayquanhnó.Chẳngsao,chẳngsao.Trốngrỗng,buồntẻ,không,khôngphảibuồntẻmàchỉcótrốngrỗng,vônghĩa,yếuđuối...

4tháng5

Trạngtháiđãkháhơn,bởivìtôiđọcStrindberg("Ðoạntuyệt").Tôiđọcôngkhôngphảichỉđểmàđọc,màlàđểnằmtựalênngựcông.Ônggiữtôinhưgiữmộtđứatrẻ,trêncánhtaytrái.Tôingồiởđấynhưmộtngườingồitrênbứctượng.Mườilầnbịđedoạnỗinguytuộtxuống,nhưng

đếnlầnthứmườimộttôiđãbámchắc,lấyđượcniềmtinvàcómộttrườngrộngđểquansát.

5tháng5

Khôngsao,đầuđờđẫnvàhơiđau.SaubuổitrưaởvườnHotecpeđọcStrindberg,ngườinuôidưỡngtôi.

16tháng9

Tôimởcuốnkinhthánh.Vềnhữngquantoàkhôngcôngchính.Bằngcáchđó,tôiđãtìmraýkiếncủatôi,hayítralàýkiếnmàtừtrướctớinaytôiủnghộ.Thựcra,điềunàykhôngcóýnghĩa,trongnhữngchuyệnnhưthếchẳngbaogiờtôibịthuyếtphụclắm,cáctrangkinhthánhkhôngphảilàđịnhhướngcủatôi.

28tháng9

Sựvônghĩacủanhữnglờithanvãn.Tiếngbúagõtrongđầunhưđáplạichúng.Tạisaonhữngcâuhỏilàvônghĩa?Thanvãncónghĩalà:đặtcâuhỏivàđợilờigiảiđáp.Nhưngnhữngcâuhỏikhôngtựmìnhtrảlờichomìnhngaylúcnảysinhsẽkhôngbaogiờnhậnđượccâutrảlời.Khôngcókhoảngcáchgiữangườihỏivàngườitrảlời.Khôngcầnphảivượtquakhoảngcáchnào.Vìvậy,cáccâuhỏivàsựchờđợilàvônghĩa.

29tháng9

Cácquyếtđịnhmờmịtkhácnhau.Tôilạiđạtđượcchínhnhữngquyếtđịnhnhưthế.TìnhcờtrôngthấytrênđườngFerdinandmộtbứctranhcóquanhệphầnnàođốivớiviệcấy.Mộtphácthảotranhghéptồi.PhíadướinólàchâmngônSec,ýnghĩađạiý:"Bịloámắt,bạnđểbìnhlạivìcôgái,bạnsẽnhanhchóngsángmắtravàquaylại".Trướcđâytôinghĩ:sẽchẳngcógìlàmhạicáiđầucứngrắn,sángtỏ,hoàntoàntrốngkhôngcủami,chẳngbaogiờmiphảinheomắtbấtýhoặcvìđau,khôngnhíutrán,khôngvungtay-baogiờmicũngchỉcóthểmiêutảđiềuđó.

30tháng9

RossmanvàK.[11]vôtộivàcótội,cuốicùngcảhaiđềubịtrừngphạtnhưnhaubằngcáichết-kẻvôtộinhẹnhànghơn,ycoinhưbịloạibỏhơnlàbịgiết.

7tháng10

Mộtvấnđềchưađượcgiảiquyết:tôiđãbịquịhaychưa?Tôisẽchếthaykhông?Tấtcảcácdấuhiệuđềunóilênđiềuđó(cáilạnh,sựđờđẫn,trạngtháithầnkinh,tínhlơđãng,sựvôtíchsựởnhiệmsở,nhữngcơnđauđầu,mấtngủ),chỉcóhyvọnglànóingượclại.

21tháng11

Mộtsựvôtíchsựtuyệtđối.Chủnhật.Ðêmmấtngủtrọnvẹn.Nằmtrêngiườngđến11giờ15,trongánhsángngày.Dạochơi.Ăntrưa.Ðọcbáo,lậtgiởnhữngcatalogcũ.CuộcđidạotrênđườngHyberner,côngviênthànhphố,sauđótớiPodol.Khókhănlắmmớikéocuộcdạođượchaigiờ.Thỉnhthoảngcảmthấynhữngcơnđauđầudữdội,mộtlầnbuốtđếnkhôngchịunổi.Ăntối.Bâygiờtôiởnhà.Aicóthểởtrêncaonhìntừđầutớicuốiđiềunàybằngcặpmắtmởto?

25tháng12

Mởnhậtkývớimụcđíchcốýgọigiấcngủ.Nhưngtrôngthấyđoạnghingẫunhiêncuốicùng[12]-tôicóthểtưởngtượngrahàngnghìnđoạnghicónộidungtươngtựtrongbabốnnămcuốinày.Tôivắtkiệtsứcmìnhmộtcáchvônghĩa,tôihẳnởtuyệtđỉnhcủahạnhphúcnếunhưcóthểviết,nhưngtôikhôngviết.Nhữngcơnđauđầukhôngbuôngthatôi.Thựcsựtôiđãkiệtquệ.Hômquanóichuyệnthẳngthắnvớisếp-bằngquyếtđịnhsẽnói,bằnglờihứakhônglùibướctốiquatôiđãngủlạiđượchaitiếng,thựcralàgiấcngủkhôngyên.Tôiđềnghịvớisếpbốnphươngán:1.Giữnguyênmọithứnhưtuầnvừarồi,mộttuầnkhủngkhiếpnhất,đauđớnnhất,vàkếtthúcbằngmộtcơnđộngkinh,cơnđiênhoặcmộtcáigìđótươngtự.2.Xinnghỉphéptôikhôngmuốn,vìmộtýthứctráchnhiệmnàođó,màđiềunàycũngchẳnggiúpđượcgì.3.Xinthôiviệclúcnàytôikhôngthể-vìchamẹvànhàmáy.4.Cònlạimỗimộtkhảnăng:vàolính.Lờiđáp:mộttuầnnghỉphépvàkhoáchữatrịchứnghuyếtthũngmàsếpcũngđichữavớitôi.Chínhônghìnhnhưcũngđangrấtốm.Nếutôibỏđi,phònglàmviệcsẽtrốngvắng.Sựnhẹnhõmbởiđãnóiđượcmộtcáchthẳngthắn.Lầnđầutiêndẫusaotôicũngđãlàmkhôngkhívănphòngrungchuyểnbởicáitừ"thôiviệc."Nhưngthếmàhômnaytôihầunhưkhôngngủ.Vẫncáinỗilolắngchủyếunày:giánhưnăm1912tôiđãbỏđilúcsungsứcnhất,vớicáiđầurõràng,chưabịkiệtquệbởinhữngcốgắngkìmhãmsứcsống!

Chúthích

[1]MộtdântộcítngườicủakhuvựctựtrịTructri,thuộcNga.[2]TrongchuyếnđinàyKafkađínhhônvớiFelicelầnthứnhất.[3]Elli-chịgáiKafka.[4]Nhữngđoạnnhậtkínàyđượcviếtsaukhixẩyracuộcchiếntranhthếgiớithứnhất(1914-1918).[5]Ottla-emgáicủaKafka.[6]ÐâylàtênmàKafkađãtạmgọicuốntiểuthuyếtsaunàylà"NướcMĩ".[7]Côngtybảohiểm"AssicurazioniGenerali",nơilàmviệcđầutiêncủaKafka.[8]"BouvardvàPécuchet"-tiểuthuyếtcủaFlaubert.[9]Ýnóiđếncuốn"Quákhứvàsuynghĩ"củaGersen(1812-1870),nhàvăn,nhàtưtưởngcáchmạngdânchủNga.[10]AugustStrindberg(1849-1912)-nhàvăn,nhàthơ,nhàviếtkịchThuỵÐiển.[11]KarlRossmann-nhânvậttrongtiểuthuyết"NướcMĩ";JosefK.-nhânvậttrongtiểuthuyết"Vụán"củaKafka.[12]Ởđâylàđoạnghichépngày21tháng11.

Phần4

1916

20tháng4

Giấcmơ:hainhómđànôngđánhnhau.Nhómcótôithamgiađãbắtđượcmộtđốithủ,mộtgãđànôngkhổnglồtrầntruồng.Nămngườitrongsốchúngtôigiữhắn,mộtgiữđầu,haingườigiữtay,haingườigiữchân.Thậttiếc,chúngtôikhôngcódaođểđâmhắn,chúngtôihỏinhanhkhắpcảlượtnhữngngườiđứngquanhaicódaokhông-chẳngmộtaicócả.Nhưngkhônghiểutạisaolạikhôngthểđểphíthờigiờ,màgầnđólạicómộtcáibếplò,cánhcửabằnggangtolớnkhácthườngcủanóbịnungđỏrực,chúngtôilôihắntớiđó,épmộtchânhắnsátvàocánhcửachođếnlúcchânbốckhói,sauđókéorachonguộiđiđểrồilạiđẩytớicánhcửa.Chúngtôilàmtròđósuốtthờigianmãitớikhitôitỉnhgiấckhôngnhữngkhắpngườiđầmmồhôilạnhmàhaihàmrăngcònđánhcầmcậpvìsợ.

4tháng7

Milàgì?Tôithựcthêthảm.Haimiếnggỗxiếtốcvàohaitháidương.

5tháng7

Nỗithốngkhổcủacuộcsốnglứađôi.Xalạ,thảmhại,dụcvọng,hènnhát,háodanh,vàchỉởtậndướiđáycóthểcònmộtdòngsuốiconđángđượcđặttênlàtìnhyêu,khôngthểtìmthấyđược,chỉmộtlầnloélêntrongtíchtắc.

6tháng7

Hãyđónnhậntôivàovòngtaycủamình,ởđócóchiềusâu,hãyđónnhậntôivàochiềusâu,khôngmuốnngaygiờ-thìmuộnhơncũngđược.Hãyđónnhậntôi,hãyđónnhậntôi-mộthỗnhợpnỗiđauvànguxuẩn.

20tháng7

Hãyxótthươngtôi,tôitộilỗiđếntậncùngbảnthể.Nhưngởtôiđãtừngcónhữngmầmmốngkhôngđếnnỗitầmthường,ítnhiềunhữngkhảnăngtốtđẹp,-màtôinguxuẩnđãphungphíchúngmộtcáchvôích,vàgiờđâyđúnglúckhibềngoàimọithứcóthểtrởnêntốtđẹpđốivớitôi,thìđờitôiđãsắphết.Xinđừngđẩytôivàohàngnhữngkẻlạcloài.Tôibiết,đólàtiếngnóicủalòngtựáinựccười,nựccườitừngoàinhìnvào,thậmchícảởgầncạnhcũngnựccười,nhưngmộtkhitôiđangsốngthìtôivẫncócáiquyềntựyêumìnhcủamộtsinhvậtsống,vànếusựsốngkhônglànựccười,thìtấtcảnhữngbiểuhiệnbìnhthườngcủanócũnglàkhôngnựccười.Mộtphépbiệnchứngthảmhại!Nếunhưsốphậntôiđãđượcđịnhđoạt,thìtôiđượcđịnhđoạtkhôngchỉphảichết,màcònđượcđịnhđoạtphảikhángcựchođếntậnkhichết.

27tháng8

Kếtluậncuốicùngsauhaingàyđêmkhủngkhiếp:hãycảmơnthóixấuquanliêucủami,thóixấuyếuđuối,tằntiện,khôngquyếtđoán,chilivàcảlov.v...vìrằngmiđãkhônggửibưuthiếpchoF.Cóthểmisẽkhôngđoạntuyệtvớinàng,tôiđồngý,rằngđiềuđócóthể.Kếtquảliệusẽ

rasao?Hànhđộng,vượtlên?Không.Ðãcólầnmiđãthựchiệncáihànhđộngấy,nhưngkhôngcógìtốtlên.Ðừngcócốlígiảiđiềuấy;tấtnhiên,mibiếtcáchlígiảimọiđiềuquákhứ,thậmchímikhôngdámđitớitươnglainếutrướcđóchưalígiảinó.Màđiềuđólạiđúnglàkhôngthể!Cáigọilàtinhthầntráchnhiệmvànóxứngđángmọisựtôntrọng,nóichocùngchínhlàtínhquanliêu,thóitrẻcon,làýchíbịôngbốbẻgãy.Hãychọnlấycáigìlàtốtnhấttrongconngườimi,hãyhoànthiệnnó,-điềuđónằmtrongtaymi.Ðiềuđócónghĩalà:đừngthươngtiếcbảnthân(hơnnữacònlàmhạiF.yêuquícủaminữa),bởithươngtiếclàkhôngthể,sựthươngtiếcgiảtạohầunhưđãgiếtchếtmi.VấnđềthươngtiếckhôngchỉliênquanđếnF.,đếnđámcưới,concái,tráchnhiệmvv....vấnđềthươngtiếcliênquanđếncảnhiệmsở,nơimiìạchmãi,đếncănhộtồimàmikhôngthểtừbỏ.Tấtthảy.Vậythìthôinóichuyệnnày.Khôngthểthươngtiếcbảnthân,khôngthểtínhtoántrướcmọichuyện.Mikhôngbiếtgìvềbảnthânđểmàđoántrướcđiềugìlàtốthơnđốivớimi.Ðêmnay,chẳnghạn,trongmiđãdiễnracuộcđấugiữahaimôtípnganggiávàngangsứclàmhaotổntâmtrícủami,mỗimôtípđềuđemlạinhữnglotoan-điềuđócónghĩalàkhôngthểlườngtrướcđược.Vậylàmgìđây?Ðừnghạmình,đừngbiếnmìnhthànhmộtloạitrườngđấunơingườitachiếnđấumàkhôngcầnbiếtmisốnghaychếtrasaovàmikhôngcảmthấygìngoàinhữngcúđánhcủacácđấusĩđángsợ.Vậythìhãytậptrungtoànlực.Hãysửachữabảnthân,hãybỏthóiquanliêu,hãybắtđầuhiểumiđanglàaithayvìviệcsuytínhnênthànhloạingườinào.Nhiệmvụgầnnhấtlàđilính.Miđangphạmphảimộtsailầmrồdạikhisosánh,chẳnghạn,vớiFlaubert,Kierkegaard,Grillparzer-hãychấmdứtđiềuđó.Ðólàkiểuhếtsứctrẻcon.Nhưmắtxíchtrongchuỗinhữngtínhtoán,cácthídụ,tấtnhiên,cóthểcóích,hoặcchínhxáchơn,vôíchđồngthờivớitấtcảcáctínhtoáncònđượcxếpriênglẻtrongsựsosánh,ngaytừđầuchúngđãchẳngíchgì.FlaubertvàKierkegaardbiếtrấtrõtìnhcảnhnày,họcóýchíkiênđịnh,đókhôngphảilàsựtínhtoán,đólàhànhđộng.Ởmithìmộtchuỗibấttậnnhữngtínhtoán,suốtbốnnămtrờicứhếtcốsứcvươnlênrồilạichìmnghỉm.SosánhvớiGrillparzercóthểlàđúng,nhưngmilạikhôngchoGrillparzerlàxứngđángbắtchước,đólàmộtthídụkhốnkhổmàhậuthếcầnphảicámơn,vìôngtađãđaukhổvìhọ.

1917

3tháng8

Thêmmộtlầntôihéttoángbằngtoànbộsứcmạnhcủaláphổi.Sauđóngườitatọnggiẻvàomồmtôi,đeogônglêntayvàchân,dùngkhănbịtlấymắt.Tôibịlôiđilôilạimấylần,dựnglênđèxuốngcũngmấylần,nắmchânkéođauđếnnỗitôiphảibậtdậy,chonằmyênmộtchốc,rồisauđóđãđâmmộtvậtgìđórấtnhọn,rấtsâuchỗnàychỗnọmộtcáchtuỳhứng.

4tháng8

Vănhọc,khiđượcsửdụngđểtráchmóc,làmộtsựgiảnlượcngônngữmạnhđếnmứcdầndầntựnódẫntheo,-cóthể,ngaytừđầunóđãđượcdựtínhsẵnnhưvậy-cảsựgiảnlượctưduy,điềuđólàmmấtđiviễncảnhđúngđắnvàkhiếnchosựchỉtríchbắnchệchmụctiêurấtxa.

15tháng9[1]

Micómộtkhảnăng,-trongtrườnghợpthậtsựcómộtkhảnăngnhưthế-bắtđầutừđầu.Ðừngbỏquanó.Nếunhấtquyếtmuốnđiđếntậncùngthìkhôngthểtránhkhỏibịvấybẩnbởinhữngthứbẩnthỉutừtrongconngườicủachínhmituônra.Nhưngđừnglănlộntrongđó.Nếunhưmikhẳngđịnh,vếtthươngtrongphổichỉlàbiểutượng,biểutượngcủasựtổnthươngmàsựviêmcấpcủanócótênlàF.,độsâucủanócótênlàsựBàochữa,nếuđúngnhưthế,thìcảlờikhuyêncủabácsĩ(ánhsáng,khôngkhí,mặttrời,sựyêntĩnh)-cũnglàbiểutượng.Hãybámchặtlấybiểutượngnày.

18tháng9

Xétanhếttấtcả.

19tháng9

Tôiluônluônkhôngthểhiểunổi,rằnghầunhưmỗingườibiếtviếtđềucóthểkháchquanhoácáiđautrongcơnđau,rằngtôi,nóithídụ,trongcơnbấthạnh,cóthểvớicáiđầuhãycònđangbốchoảvìbấthạnh,lạingồiviếtthưchoaiđórằng:tôiđangbấthạnh.Hơnthếnữa,thậmchívớicácđườnglượnkhácnhau,tuỳcáitàinăngdườngnhưchẳngliênquangìtớisựbấthạnh,vẽvờivềnómộtcáchđơngiản,hoặcđốichọi,hoặcvớicảmộtdànhợpxướngcủasựliêntưởng.Vàđiềuđóhoàntoànkhôngphảilàsựdốitrávàkhônglàmdịucơnđau,màđóchỉđơngiảnlàmộtchútsứclựcmaymắncònsótlạivàothờiđiểmkhinỗiđauđãbàođếncạnkiệtthấyrõtoànbộsứclựccủatôiđếntậnđáytâmhồntôi.Vậycáicònsótlạiấylàgì?Trongthờibìnhmikhôngtấntới,lúcchiếntranhmilạichảymáu.

25tháng9

Sựthoảmãntạmthờitôivẫncòncóthểcóđượctừnhữngtácphẩmnhư"Mộtthàythuốcnôngthôn",-vớiđiềukiệntôivẫncònlàmđượcnhữngđiềutươngtự(rấtítkhảnăng).Nhưngtôichỉhạnhphúckhitôicóthểnângthếgiớitớiđượcsựtrongsạch,sựthậtvàổnđịnh.Nhữngcáiroichúngtadùngđểquấtnhau,quanămnămđãtrổđầynhữngcáimấuchắcnặng.

28tháng9

TríchthưgửiF;cóthểlàthưcuốicùng.Khitôikiểmtralạibảnthânbằngmụctiêucuốicùngcủamình,thìhoárarằngtôi,thậtrakhônghướngđếnviệctrởthànhngườitốtvàcóthểchịutráchnhiệmtrướcmộttoàántốicaonàođó,màhoàntoànngượclại,tôimuốnnhìntổngquáttoànbộcộngđồngngườivàđộngvật,nhậnbiếtnhữngmốiquantâm,nhữngmongmuốn,nhữnglítưởngđạođứccủanó,giảnlượcchúngthànhnhữngtiêuchuẩnđơngiản,tựmìnhlàmsaocóthểpháttriểntươngứngnhanhnhấtkhiếnmìnhcóthểtrởthànhmộtkẻvừaýtấtcả,vàhơnnữa(đâymớilàmấuchốt)vừaýđếnmức,khôngđểmấtđitìnhyêutoànthể,tôitrởthànhkẻcótộiduynhấtmàkhôngbịnémvàovạcdầu;đượcphépcôngkhai,phơibàynhữngtậtxấucủamìnhtrướcmắttấtcả.Nóitómlại,tôichỉquantâmtớitoàáncủaconngười,hơnnữatôicònmuốnđánhlừa,-tấtnhiên,khôngbằngsựlừađảo.

8tháng10

Việctrongthờigianqua:nhữngbứcthưcatháncủaF.,G..B.doạgửithưđến.Mộttrạngtháichẳngvuisướnggì.Chodêăn,ruộngbịchuộtđàobới,nhặtkhoaitây("Gióthốcvàomôngđítchúngtôi"),háihoakimanh,giađìnhnôngdânF.(bảycôbé,mộtcônhỏvớiánhmắtđángyêu,trênvailàmộtchúthỏtrắng),trongphòngtreobứctranh"HoàngđếFranzJoseftronghầmmộcủanhữngtusĩdòngtukhổhạnh",ngườinôngdânK(khổnglồ,sựtrìnhbàydôngdàivềlịchsửthếgiớicủanềnkinhtếcủaôngta,nhưngvuitínhvàdễmến).Ấntượngchungvềnhữngngườinôngdân:nhữngngàiquýtộctìmđượcsựcứurỗitrongcôngviệcnhànông,ởđóhọtổchứccôngviệccủamìnhmộtcáchthôngminhvàkhiêmtốn,khiếnnóhoàhợpkhítkhaovớitoànthểvàgìngiữhọkhỏimọidaođộngvàbệnhsaysóng.Nhữngcôngdânthậtsựcủađất."Copperfield"[2]củaDickens("Ngườithợlò"làsựbắtchướchoàntoànDickens,cuốntiểuthuyếtđangthainghéncònhơnthếnữa).Câuchuyệnvớichiếcvali,ngườimanglạihạnhphúcvàkẻquyếnrũ,nhữngcôngviệcthấphèn,ngườiyêuởtháiấp,nhữngngôinhànhớpnhúa,vv...,nhưngtrướchếtlàphongcách.Ýđồcủatôi,nhưbâygiờtôithấy,làviếtmộtcuốntiểuthuyếtkiểuDickens,nhưngđượclàmphongphúbằngnhữngnguồnsánggaygắthơnmàtôisẽmượnởthờigian,hoặcyếuhơnnếutôilấyởchínhmình.SựphongphúcủaDickensvàdòngtrần

thuậtsôinổi,mạnhmẽ,nhưngđồngthờilànhữngchỗthiếusinhđộngđếnkinhkhủng,nơiôngchỉuểoảikhuấytrộnnhữngcáiđãcósẵn.Mộtthểthốngnhấtvônghĩatạoramộtấntượngdãman,cáidãmanmàtôiđãtránhđược,thậtra,nhờsựyếuđuốicủamìnhvàtôilàkẻhậusinh.Mộtsựvôtìnhđằngsauphongcáchtrànđầycảmgiác.ÐólàkhốibiểulộđặctínhcònthôđượcgánghépgiảtạovàotừngnhânvậtvànếukhôngcóchúngthìcólẽDickenskhôngđủsức,dùchỉmộtlần,leonhanhlêncôngtrìnhcủamình...

1921[3]

17tháng10

Cáisựtựhuỷhoạichínhtôimộtcáchcóhệthốngtrongsuốtnhiềunămnàythậtđángkinhngạc,nógiốngnhưconđậpcũnátcứsụtdần-mộthànhviđầyýđồ.Cáitinhthầnđãthựchiệnviệcnàychắcbâygiờphảiănmừngthắnglợi;tạisaonókhôngchotôithamdựvàocuộclễđó?Nhưngcóthểnócònchưathựchiệnxongýđồcủamìnhvàvìvậynókhôngthểnghĩđếnchuyệngìkhác.

18tháng10

Tahoàntoàncóthểhìnhdungrằngsựtuyệtvờicủacuộcsốngvẫnhiệnhữutrongmỗisinhvậttừmuônđờitoàndiện.Thếnhưngnónằmkhuấtởnơisâuthẳmhaychốnxaxôi,khôngnhìnthấyđược.Nhưngmànónằmđó,khôngthùđịch,khôngmiễncưỡng,khôngđiếc.Nếugọinóđúnglời,đúngtên,thìnósẽđến.Ðólàbảnchấtcủaphépmầu,nókhôngtạora,nógọiđến.

19tháng10

Ngườinàokhisốngkhôngthểxoayxởđượcvớicuộcđời,thìmộttaycầncảnphầnnàonỗithấtvọngvềsốphậncủamình-việcnàyrấtkhôngtrọnvẹn,-còntaykhácanhtacóthểghilạinhữnggìanhtathấydướiđốngđổnát,bởivìanhtanhìnthấynhiềuhơnvàkháchơnnhữngngườikhác:anhtađãchếtngaysinhthờivàlàkẻthậtsựsốngsót.Vớiđiềukiệnđểchốngchọivớinỗituyệtvọnganhtakhôngcầndùngđếnhaitayvàkhôngnhiềuhơnnhữnggìanhtacó.

21tháng10

Anhtakhôngthểbướcvàonhàđượcvìđãnghethấymộtgiọngnóiralệnh:"Hãychờ,tasẽdẫnanhvào!"Vàanhtavẫncứnằmtrongbụiđấttrướcngôinhà,mặcdùtấtcảcólẽđãtrởthànhvôvọng.Tấtcảđềulàhoangtưởng-giađình,côngviệc,bạnbè,đườngphố;tấtcảđềulàhoangtưởng-xahơnhaygầnhơn,-vàvợcũnglàhoangtưởng;còncáisựthậtgầngũinhấtchỉlàviệcanhđậpđầuvàobứctườngcủagianxàlimkhôngcửasổlẫncửaravào.

6tháng12

Tríchtừmộtláthư:"Nhờđómàtôisưởiấm,chịuđựngcáilạnhtrongmùađônguuấtnày".Ẩndụlàmộttrongnhiềuđiềukhiếntôilâmvàotuyệtvọngkhiviết.Sựgòbókhiviết,sựphụthuộcvàocôngườilàmđốtlòsưởi,vàoconmèonằmsưởicạnhlò,thậmchívàoônggiànghèosưởiấm.Tấtcảnhữngcáiđólànhữnghànhđộngđộclậpcóquiluậtriêng,chỉcóviệcviếtlàbấtlực,khôngtựtồntại,nóchỉlàmộttrògiảitrívànỗituyệtvọng.Haiđứatrẻởnhàmộtmình,leovàocáihòmlớn,nắphòmđóngsậplại,chúngkhôngthểmởrađượcvàchếtngạt.

1922

16tháng1

Tuầnlễcuốinàynhưmộtsựsuynhược,mộtsựsuynhượchoàntoànđếnthếchỉxảyravàomộtđêmhainămtrướcđây,vàtôikhônggặpphảimộtlầnnàonhưvậynữa.Dườngnhưtấtcảđãchấmhết,màngayđếntậnbâygiờmọiviệcvẫncònchưacógìthayđổi.Ðiềuđócóthểcảmnhậnkhácnhauvà,cólẽ,cũngchỉcảmnhậnđồngthờinhưthếmàthôi.Thứnhất:bấtlực,khôngthểngủ,khôngthểthức,khôngthểchịuđựngcuộcsống,hayđúnghơn,sựtuầntựcủacuộcsống.Thờigiantrôiđikhácnhau,bêntrongphilênphíatrướcvớimộtnhịpđiệuquỉdữ,haylàmaquái,hayítralàkhôngphảicủaconngười;cònbênngoàithìvừađivừachựnglạitheonhịpđiệuthườngnhật.Còncóthểxảyrachuyệngìkháchơnlàhaithếgiớikhácnhauđótáchrờinhaura,vàchúngquảđangtáchnhau,hayítnhấtcũngđanggiằngxékhỏinhaumộtcáchkhủngkhiếpnhất.Bướcchạyđiêncuồngcủathờigianbêntrongcóthểcónhiềucăncứ,vàcăncứhiểnnhiênnhấttrongsốđólàsựtựquán,nókhôngđểchobấtcứýniệmnàođượclắngđọnglại,dồnđuổihếtlênbềmặt,đểrồitựtrởthànhmộtýniệmvàlạibịmộtsựtựquánmớitiếptụcxuađuổi.Thứhai,chiềuhướngcủacuộcsănđuổinàylàtừnhânloại.Nỗicôđơnmàđãtừlâumộtphầntôibịápđặt,mộtphầndotôitìmkiếm-nhưngtìmkiếmchẳnglẽkhôngphảidobắtbuộc?-nỗicôđơnđógiờđãtrởnêntuyệtđốirõràngvàđạtđếngiớihạn.Nósẽdẫntớiđâu?Nócóthểdẫnđếnmấttrí-điềuđócólẽlàhiểnnhiênnhấtvàkhôngthểnóigìvềđiềuđóthêmnữa,cuộcsănđuổixuyênquatôivàxétôiratừngmảnh.Hoặcgiảtôicóthể-liệucóthểkhông?-chodùlàởmứcđộítnhất-đứngvững,nghĩalàđểcuộcsănđuổimangtôiđi.Lúcđóthìtôisẽđitớiđâu?"Cuộcsănđuổi"chỉlàhìnhảnh,cũngcóthểnói"cuộctấncôngvàogiớihạntrầngiancuốicùng"vàchínhlàmộtcuộctấncôngtừphíadưới,từphíamọingười,vàvìđâycũngchỉlàhìnhảnh,cóthểthaynóbằnghìnhảnhmộtcuộctấncôngtừtrênxuống,nhằmvàotôi...

21tháng1

Khôngtổtiên,khônghônnhân,khôngconcháu,vớimộtnỗikhátkhaođiêncuồngtổtiên,hônnhân,concháu.Tấtcảchìataychotôi:tổtiên,hônnhân,concháu,nhưngquáxatôi.Ðốivớitấtcảđềucóthếphẩmnhântạothảmhại:đốivớitổtiên,hônnhân,concái.Ngườitatạoratrongnhữngcơncogiật,và,nếungườitakhôngchếtbởinhữngcơncogiật,thìcũngchếtbởisựbuồnthảmcủacáithếphẩmđó.

27tháng1

Mộtsựanủikìlạ,bíẩn,cóthểnguyhiểm,cóthểcứunguycủaviệcviếtlách:thoátrakhỏihàngngũkẻgiếtngười,chophépthườngxuyênquansátcáchànhđộng.Sựquansáthànhđộng,trongđónẩysinhmộtkiểuquansátkháccaocảhơn,khôngsắcbénhơn,vànócàngcaocảhơnthìcàngkhóđạttớihơnđốivới"hàngngũ",càngkhôngphụthuộc,càngthẳnghướngđitheocácquiluậtvậnđộngriêng,vàconđườngcủanócàngbấtngờ,vuisướngvàthăngtiếnhơn.Mặcdùtôiđãviếttêntôirấtrõràngởkháchsạn,mặcdùhọcũngđãhailầnviếtđúngtêntôi,nhưngtrêntấmbảngởphíadướivẫnviếtlàJosefK.Tôiphảikhaisángchohọhayđểhọkhaisángmình?

2tháng2

Hạnhphúcbiếtbaođượccùngvớimọingười.

3tháng2

Sựyếuđuối,khiếmkhuyếtlàhiểnnhiên,nhưngthậtkhómàtả,đólàhỗnhợpcủasựrụtrè,dèdặt,bahoa,hờhững,tôimuốnbằnghợpchấtđómôtảmộtcáigìđókhôngxácđịnh,mộtnhómcácđiểmyếutrongmộtphươngdiệnnàođóđạidiệnchomộtđiểmyếuđượcxácđịnh

chínhxác(nókhônghoàlẫnvớinhữngtậtxấulớnnhưdốitrá,hiếudanhvv...)Nhượcđiểmnàygiúptôikhỏimấttrí,cũngnhưkhỏicáccơnhứngkhởi.Vìnótránhchotôikhỏimấttrí,tôinuôinấngnó;vìsợphảimấttrítôihisinhnhữngcơnhứngkhởi,và,tấtnhiên,sẽthuathôitrêncáilĩnhvựckhôngbiếtđếnsựthoảhiệpnày.Nếunhưsựngáingủkhôngcanthiệpvàovàbằngtácđộngngàyđêmkhôngpháhuỷtấtcảnhữnggìcảntrở,vàdọnsạchđường.Nhưnglúcđótôilạivẫnbịmấttrí,bởivìtôikhôngmuốnsựhứngkhởimàtachỉđạttớikhitamuốncónó.

4tháng2

Lạnhđếntuyệtvọng,mặtbiếndạng,nhữngnétmặtkhóhiểucủanhữngngườikhác.NhữnggìM.[4]nóivềniềmvuiđượcchuyệnvãncùngngườikhác,nóimàkhônghiểuhếtsựthậtvềđiềuđó(cómộttháiđộngạomạntuyđángbuồnnhưnglạicócơsở).Saolạicóngườikhácngoàitôilấylàmsungsướngkhiđượctròchuyệnnhỉ?Tôiquaytrởvềvớiconngườinhưngchắcđãquámuộnvàlạilầntheoconđườngvòngrấtquanhcokhúcmắc.

15tháng3

Cònchưasinhra-vàđãbịđịnhmệnhbuộclangthangngoàiphốvànóichuyệnvớimọingười.

14tháng11

Buổitốithânnhiệtcứ37.6,37.7.Tôingồisaubànlàmviệc,chẳngđượcgì,gầnnhưkhôngrakhỏinhà.Dùsaođâycũnglàthóivờvĩnhkêucavềbệnhtật.

1923[5]

12tháng6

Nhữngnỗikinhhoàngcủathờigiangầnđâykhôngkểxiết,gầnnhưkhôngdứt.Nhữngcuộcdạo,đêm,ngày,tôikhôngcònkhảnănggìnữa,ngoàikhảnăngđau.Nhưngdùsao.Không,khôngdùsaonàocả...Càngngàycàngsợkhiviết.Ðiềuđódễhiểu.Mỗitừ,đượcbàntaythầnlinhxoaychuyển,-cáivungtayđólàcửđộngđặctrưngcủahọ-trởthànhngọngiáochốnglạingườinóira.Ðặcbiệtlànhữngnhậnxétkiểunhưvậy.Vànhưvậyđếnvôcùng.Chỉcómộtanủilàđiềuđósẽxảyra,anhcómuốnhaykhôngcũngvậy.Cònnếunhưanhcũngmuốn,điềuđóchỉgiúpanhrấtít.Nhưngcònhơnsựanủilàýthức:anhcũngcóvũkhí.

Chúthích

[1]Trướcghichépnàyítlâu,lầnđầutiêncácbácsĩxácđịnhKafkabịbệnhlao,ôngquyếtđịnhhuỷhônvớiF.,thôiviệcvàchuyểnvềsốngvớiemgáiOttlaởnôngthôn.[2]DavidCopperfield-tiểuthuyếtcủanhàvănAnhCharlesDickens.[3]Suốtnăm1918trongnhậtkíkhôngcóghichépgì;năm1919viếtchỉtrangrưỡi;năm1920:mộttrang;từngày9tháng1năm1920đến15tháng10năm1921khôngghichépgì.[4]M:MilenaEsenskaia-nữnhàvănngườiSec,bạnthâncủaKafkatrongthờigian1920-1922,dịchgiảcuốn"Ngườithợlò".[5]NhậtkícủaKafkakếtthúcvàonăm1923,trongnămnàyôngchỉghilạiđoạnđượctríchdẫnraởđây.

-Hết-

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach