Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Neuroanatomia
konwencje terminologiczne w neuroanatomii
podział układu nerwowego
rdzeń kręgowy
układ autonomiczny
dr hab. Marek Binder
Zakład Psychofizjologii
Lektura
• James W. Kalat
Biologiczne podstawy psychologii
– rozdział 4 i 5
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006
2
Podręcznik do neuroanatomii
Olgierd Narkiewicz i Janusz Moryś
Neuroanatomia czynnościowa i
kliniczna
Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 2001
3
Inne podręczniki neuroanatomiiJames D. FixNeuroanatomia
Urban & Partner, Wrocław 1997
Bogusław Gołąb Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004
4
UKŁAD NERWOWY• ośrodkowy układ nerwowy
(OUN)– mózgowie– rdzeń kręgowy
• obwodowy układ nerwowy– somatyczny układ nerwowy:
przewodzi informacje z i do OUN; zawiera drogi zstępujące i wstępujące
– autonomiczny układ nerwowy: zawiera ośrodki i drogi nerwowe sterujące czynnościami fizjologicznymi; składa się z części współczulnej (sympatycznej) i przywspółczulnej (parasympatycznej)
5
Anatomia ogólna mózgowia
• Podział ontogenetyczno-anatomiczny
– kresomózgowie (półkule mózgu, jądra podstawy)
– międzymózgowie (wzgórze, podwzgórze)
– śródmózgowie
– most
– rdzeń przedłużony
– móżdżek
6
Podział ontogenetyczno-anatomiczny
7
kresomózgowiemiędzymózgowie
śródmózgowie
most móżdżek
rdzeń
przedłużony
móżdżek
kresomózgowie
międzymózgowie
śródmózgowie
most
rdzeń
przedłużony
przodomózgowie śródmózgowie tyłomózgowie
kresomózgowie międzymózgowie tyłomózgowie wtórne rdzeniomózgowie
most
rdzeń przedłużonymóżdżek
Anatomia ogólna mózgowia
• Podział anatomiczno-kliniczny
– mózg
– pień mózgu
– móżdżek
• UWAGA!
– mózgowie (część OUN)
– mózg (część mózgowia)
8
Przekroje mózgu
Strzałkowy/
podłużny
Horyzontalny/
Poprzeczny/
osiowy
Czołowy
10
Pozycje
ventral brzuszny
dorsal grzbietowy
rostral Dziobowy, rostralny
caudal ogonowy, kaudalny
lateral boczny
medial przyśrodkowy
Przekroje
saggital strzałkowy, podłużny
horizontal, axial, transverse horyzontalny, osiowy, poprzeczny
frontal, coronal czołowy
Inne terminy
• aferentny – eferentny– analogia z rozmową telefoniczną:
• przychodząca – aferentna• wychodząca - eferentna
• wstępujący – zstępujący– do i od ośrodkowego układu nerwowego
• ipsilateralny – kontralateralny– po tej samej/ przeciwnej stronie
• proksymalny – dystalny– blisko/daleko od punktu zaczepienia (np. części kończyny)
11
Konwencjeneuro-anatomiczne
• przestrzeństereotaktyczna
twórcy: Talairach & Tournoux
12
• lokalizacja spoidła
przedniego i tylnego
stereotaksja
13
(25, 14, 0)
albo
dziobowa
część skorupy
14
tkanki układu nerwowego
• istota biała – zmielinizowane aksony
• istota szara – ciała komórek, dendryty, interneurony
15
nazewnictwo neuroanatomiczne
– jądro – skupisko ciał komórek nerwowych w OUN
– warstwa – powłoka z ciał komórek nerwowych oddzielona od innych warstwą aksonów i dendrytów
– kolumna – grupa komórek pełniących podobne funkcje tworząca strukturę prostopadłą do powierzchni kory mózgowej
– droga, powrózek, szlak – wiązka aksonów (także projekcja)
– nerw – wiązka aksonów poza OUN– zwój – skupisko ciał komórek nerwowych poza
OUN– zakręt (zawój) – wybrzuszenie na powierzchni
kory– bruzda – wklęsła część powierzchni kory– szczelina – długa i głęboka bruzda
16
przykład: kolumny nachylenia w korze wzrokowej
17
rdzeń kręgowy• charakterystyczne cechy
– znajduje się wewnątrz kanału kręgowego– prawo Bella-Magendiego:
• korzenie grzbietowe – drogi czuciowe• korzenie brzuszne – drogi ruchowe
– budowa segmentowa (neuromery)– połączenia rdzenia
• drogi wstępujące• drogi zstępujące• drogi własne
• główne struktury:– korzenie brzuszne i grzbietowe (zwoje korzeni
grzbietowych)– istota szara (rogi przednie, tylne, boczne)– istota biała (sznury przednie, tylne, boczne)– kanał środkowy– zgrubienie szyjne i lędźwiowe– stożek końcowy– nić końcowa– ogon koński
18
anatomia rdzenia kręgowego
rdzeń kręgowy przekrój czołowy
19
20
typy neuronówrdzenia kręgowego
łuk odruchowy
odruchy rdzeniowe• odruch Babińskiego
– obecny u niemowlaków (brak mielinizacjidrogi korowo-rdzeniowej)
– zanika do 1 rż
– jego odnowienie sugeruje patologię w obrębie drogikorowo-rdzeniowej
• odruch kolanowy (forma odruchu na rozciąganie)
21
22
główne typy neuronów rdzenia
23
anatomia rdzenia kręgowego
• 8 segmentów szyjnych• 12 segmentów
piersiowych• 5 segmentów lędźwiowych• 5 segmentów krzyżowych• 1 segment guziczny
pozorne wstępowanie rdzenia
Nakłucie lędźwiowe
Skutki uszkodzeń rdzenia
tetraplegia – paraliż czterokończynowy
paraplegia, diplegia – porażenie dwukończynowe
25
26
autonomiczny układ nerwowy
• funkcja: sterowanie czynnościami fizjologicznymi– układ współczulny: wydatkowanie energii, zachowania typu „fight or flight”,
ośrodki w pniu współczulnym
– układ przywspółczulny: gromadzenie energii, trawienie, odpoczynek
• przeciwstawne i ciągłe działanie na narządy
• neuroprzekaźniki– włókna przedzwojowe – acetylocholina
– włókna zazwojowe• układ współczulny – noradrenalina (NA)
• układ przywspółczulny – acetylocholina (Ach)
27
wybrane efekty działania AUN
28
lokalizacja neuronów przedzwojowych: pień mózgu i segmenty krzyżowe rdzenia
neurotransmitterwydzielany przez neurony przedzwojowe: acetylocholina (Ach)
lokalizacja neuronów zazwojowych w zwojach przy lub wewnątrz narządu docelowego
neurotransmitterwydzielany przez neurony zazwojowe: acetylocholina (Ach)
lokalizacja neuronów przedzwojowych: piersiowe i lędźwiowe segmenty rdzenia
neurotransmitterwydzielany przez neurony przedzwojowe: acetylocholina (Ach)
lokalizacja neuronów zazwojowych w zwojach w pobliżu narządów lub w pniu współczulnym
neurotransmitterwydzielany przez neurony zazwojowe: noradrenalina (NA)
31
anatomia AUN• układ współczulny:
ośrodki w rdzeniu, pień współczulny zawierający zwoje
• układ przywspółczulny: ośrodki w pniu mózgu i części krzyżowej rdzenia, zwoje zlokalizowane w ścianach narządów