Dersler Haknda

Network Eitim Notlar

2LETM SSTEMLER

4UNIX:

4OS/2:

23KURLUMU

23KURULUM ETLER

23KURULUMU BALATMAK

23KURULUM OPTIONLARI

24VIRTUAL MEMORY

25VOLUME SETS

26HIZ FOKTR

26FLE SYSTEMS

26NTFS

28GROUP VE HESAP YNETM

29PROFLES

29POLICIES

29Emergency Repair Disk Oluturmak

nsz:

ansl nsanlar!

Size ancak byle hitap edebilirim. Srekli aratrmak, kendini gelitirmek isteyen insanlara bulunmaz frsatlar sunan Brain Bilgisayara ho geldiniz. Sizinde bildiiniz gibi bilgi teknolojileri gnmzn en popler sektrlerinden bir tanesi. Bu eitim programna katlarak bu popler sektrde kariyeriniz iin en nemli admlarndan birini atm bulunuyorsunuz. Sizi istediiniz konularda gelitirmek ve yeni ufuklar amak iin elimizden geleni yapacamzdan kesinlikle bir kukunuz olmasn.

Hep beraber ok eyler baaracamza eminim. Bu eitim dnemi ierisinde Network ve Windows NT Server Version 4.0 zerinde younlaacaz. nnzde bulunan bu dkman ierisinden Network konusunda detayl, Windows NT Server iin balang aamasnda gerekli n bilgileri bulacaksnz. Windows NT konusunda daha geni bilgiler bulabileceiniz kitaplar dkmann sonunda ayrca tavsiye edilmitir. zellikle balag iin bu dkman okuyarak ve sizden kurs sresince istenen almalar yaparak bize ve aslnda kendinize yardmc olursanz ksa srede ok iler baarabiliceimize inanyorum. Baarya ulamann temel iki art kendinize gvenmeniz ve baaracanza inanmanzdr.

Bu kitap hazrlamam konusunda beni tevik eden Ali Deniz Beye ok teekkr ediyorum.

Sayglarmla...

HASAN OLPAN

LETM SSTEMLERNE GENEL BAKI

OPERATNG SYSTEM (letim Sistemi): Donanm kontrol eden ve uygulama programlarnn yazlabilecei taban oluturan sistem programlardr.

ki Tr Etkileim vardr:

b) a) Komut Satr (DOS)

c) Grafiksel (Windows )1985lerde a iletim sistemleri hzla gelimeye balamtr. Peer-to-peer alarda bilgisayarlar kaynak paylaabilir. Server-centric alarda zel bir bilgisayar aa hizmet etmek iin kullanlr. 1989 ylnda a iletim sistemleri satan firmalarn zel protocoller yerine ak protokolleri destekleme karar almas sektrn hzl bir byme trendine girmesine yolamtr. Buna gre firmalar farkl iletim sistemleri arasnda ok kolay geiler yapabilecekti. Nitekim sonu beklenildii gibi oldu. Firmalar (zellikle byk ve orta lekli olanlar) birden fazla iletim sistemini kendi networklerinde ayn anda kullanmaya baladlar. Bunun doal bir sonucu olarak sistem yazlm firmalar arasnda byk rekabet ortam olutu. Kurstaki amacmz ncelikle Microsoft firmasnn iletim sistemi olan Windows NTyi ok iyi kavramak daha sonra enterprise diye tanmladmz networklerde NTnin neler baarabildiini grmektir. Asl konuya gemeden nce ilemciler ve iletim sistemleri hakknda genel bilgileri hatrlayalm.

LEMCLER

CISC lemciler: Intel x86 tabanl ilemcilerdir. ok sayda ve uzun makina kodu ierirler.

RISC lemciler: 80 li yllarda gelitirilen ilemcilerdir. Makina komutlar az sayda ve ksa komutlardr. Bu nedenle daha iyi performans salamaktadrlar.

RISC ilemciler CISClere gre ok daha hzldr. Ancak piyasaya daha sonra girdii iin eski iletim sistemlerin ile altrldnda performans kalitesi dmektedir. lemciler NTde ok byk nem tar. NT aslnda intel ilemciler iin yazlm bir iletim sistemidir. Ancak RISC ilemcilerde de alabilmektedir. Ama bu ilemcilerde NTyi verimli olarak kullanmak iin dikkat etmek gerekiyor. Ksacas CISC ve RISC ilemciler arasnda kurulumlarda da olmak zere bir ok farkllklar bulunmaktadr.

LETM SSTEMLER

letim sistemlerine genel bir bak yapalm. Onlar incelerken dikkat ettiimiz bir ka kriter var, ltfen sizde o kriterlerin neler olduunu bulmaya aln.

DOS:

16-bit alr. Tm x 86 tabanl PC lerde kullanlr. Komut satr etkileimi kullanr. Bellek ve sabit diskte az yer kaplar, kurulumu ve kullanm ok kolaydr. Dk konfigurasyonlu PC lerde alabilmektedir.

WINDOWS 3.1:

16-bit yapda olup, DOS la beraber alt iin tam bir iletim sistemi saylmamtr. Ama ilk olarak grafik arabirimi, multimedya ve ok grevlilik destei vermesi kullanclara byk avantajlar salam buna bal olarak PC kullanmn nemli lde arttrmtr. Eer Windows 3.1 kmasayd insanlar komut satrlarna mahkum olduu iin PCler eminim gnmzdeki kadar yaygn kullanma sahip olamayacakt.

WINDOWS 95:

Windows 3.1 den sonra yepyeni bir kullanc ara yzyle geldi ve tam bir iletim sistemiydi. Dnyada 150 milyondan fazla satld. 32- bit mimari, gerek ok grevlilik, plug and play, DOStan bamszlk nemli avantajlarndan bir ka tanesidir. Bill Gates 95 iin yle demitir: Windows everywhere. Ve gerekten de bugn syledii gibi oldu yle deil mi.

WINDOWS NT :

Bu ksm dikkatli okuyalm!!

1980lerde IBM ve Microsoft, OS/2 iletim sistemini ortak bir alma ile yrtyorlard. Sonra Microsoft ayrld. 1988de David N.Cutler ynetiminde NT almalarna baland. 93te ilk defa piyasa ile tant. NT nin ksaca geliimi yle olmutur.

WINNT 3.1

1993 YAZ

WINNT 3.5

1994 YAZ

WINNT 3.51

1995 HAZRAN

WINNT 4.0

1996 YAZ

Tarihsel bir srete NT uygulamalarnn incelediimizde NT 3.1 DOS ve Windows 3.1 in yannda a hizmet birimi olarak gelmitir. Arabirimi Windows 3.1 ve 95 ile ayndr. 32-bit mimari ile 4 GB adresleme, ncelikli ok grevlilik, kullanc dzeyinde gvenlik gibi zellikleri bulunmaktadr. Piyasada en ok uygulama ve SQL server olarak kullanlmaktadr. Bunun yannda gelien internet ortamlarnda Proxy ve Exchange server gibi ek uygulamalarda sk kullanlmaktadr. Kurulum olarak hemen hemen Windows 95 ile ayn zorluktadr. Bunun dnda Windows 95te yer alan plug and play zelliinin olmamas en byk dezavantajlarndan biridir.

Yine Bill Gatesin u cmlesi ile insanlarn neden NTyi tercih ettiini ksaca zetleyebiliriz: Niin NTye ihtiyacnz olduunu bilmiyorsanz muhtemelen NTye ihtiyacnz yoktur.

Bu aamada NTnin piyasada ok popler olmasnn bir ka nedenini ksaca sralamamz faydal olacaktr. ncelikle kurulumu dier a iletim sistemlerine gre ok daha kolaydr. Mkemmel bir gvenlik yapsnn yannda windows tabanl her trl program destekliyebilmektedir. Ayrca windows iletim sistemi ykl bilgisayarlar network ortamnda kolayca denetleyebilme zelliine sahiptir. Bu zellikleri gznne alndnda windows tabanl pc lerden oluan alar iin en uygun server NT dir.

Microsoft her yeni srmnde NT nin rakiplerine gre eksik kalan ynlerini gelitirmi ve buna bal olarak da sektrdeki pazar payn %60 lara kadar kartmtr. Windows NT 4.0 versiyonunda Netware firmasnn Nowell iletim sistemi hedef seilmi ve istenilen amaca ulalmtr. Nowell e olan talep ciddi oranda azalm, pazardaki payn NT ye kaptrmtr. Microsoft NT nin son srmyle (Windows 2000) de ayn stratejiyi Unix iin uygulamaktadr.

NETWARE:

Novell Netware gnmzde 40.000 LAN zerinden yaklak 4.000.0000 kiiye hizmet vermektedir.. 1991 ylna kadar kk bir aa ihtiyac olan iletmeler iin Entry Level System Netware rn yeterli oldu. Sonra masa st PC ler iin Personal Netware ve Peer-to-peer alar iin Netware Lite kt. Personal Netware tamamen DOS ve Windows 3.1 iin kmt. Bu yeni sistem hem onlara uyumlu, hem de onlarn yerine geebilecek bir iletim sistemiydi. Advanced Netware ise daha byk alar iin tasarlanm bir rnd. Fakat bu rn de ancak 1000 kullancya kadar destek verebiliyordu.

Gnmzde enok kullanlan srm Netware 4x dir. Snrsz sayda kullanc destei vermektedir; ancak NT ve OS/2 salad sistem bozulmalarna kar koruma ve ncelikli ok grevlilii desteklememektedir. Bunun yannda aygt srclerinin otomatik olarak yklenebilmesi Netware in en byk avatajdr.

NT nin Netware iin devreye soktuu gei servisleri:

1) NT 3.1 e NWLink= IPX/SPX uyumlu bir aktarma katman

2) NT 3.5 e Gateway for Netware ve Migration Tool for Netware .

3) NT 3.51 e File and Print Services for Netware

UNIX:

UNIX tarihinde Digital ve AT&T firmalar vardr. 1973te UNIX AT&Tnin BELL Labaratuarlarnda C programlama diliyle yazlmtr. Ancak Federal Commission bilgisayar rn satmay yasaklad iin AT&T de rnn okul ve kamu kurulularna cretsiz datt ve bylece ilk a iletim sistemi kullanlmaya baland. Zaten internet oluumuda bu networklerin birlemesiyle balamtr. UNIX bir mainframedir.

OS/2:

OS/2 ilk olarak IBM ve Microsoftun ortaklaa alt bir proje idi. Microsoft ayrlnca IBM projeyi kendisi devam ettirdi. 4 MB RAM 20 MB sabit disk zerinde alabilen ilk OS/2 srm IBM tarafndan 1985 ylnda piyasaya srld. OS/2 NT den ok daha nce piyasa ile tanmasna ramen uzun yllar ciddi bir baar salayamamtr; ta ki 1994 e kadar. 1994 te pazara srlen ve Merlin olarak da tannan yeni versiyon OS/2 WARP ile mthi bir k yapmtr.

OS/2 WARP n zellikleri Nesneye ynelik 32-bitlik iletim sistemi.

Bonus pack lerle gelen yardmc programlar.

Dos un FAT ine karlk HPFS

Deiik platform destei

Internete eriim

20.000 kelimelik szlk

Uzak eriim

Btn bu zellikleri tayan Merlin ok byk bir atak yapt ama piyasada yine problemler yaad. Bu problemlerin en byde kurulum oldu.

NETWORKE GR

Gnmzde teknoloji ok byk bir hzla ilerliyor. zellikle PC donanm ve network cihazlar 3-4 ayda yerini yeni bir teknolojiye brakyor. Balang aamasndaki arkadalar bu gelimelerdeki hz rktebilir. nk biliyoruzki her kan teknolojiyi takip etmek ve renmek zorundayz, aksi takdirde sektrde yaama ansmz kaybederiz. ncelikle bilmemiz hatta baka bir deyile ezberlememiz gereken baz terimler vardr. lerleyen aamalarda konuyla ilgili yorum yapabilmek iin bu terimleri inceleyelim.

IRQ (Interrupt Requests)

IRQ ya sistemin PCde kullandmz cihazlar tanmlama numaralar diyebiliriz. Sistem toplam 16 cihaz tanmlayabilir.

IRQ 0System TimerIRQ 1Keyboard

IRQ 2 (9)Video CardIRQ 3Com2, Com4

IRQ 4Com1, Com3IRQ 5LPT2 or Sound

IRQ 6FloppyIRQ 7LPT1

IRQ 8Real-time clockIRQ 9Redirected (2)

IRQ 10BoIRQ 11Bo

IRQ 12PS/2 MouseIRQ 13Math ilemci

IRQ 14Disk ControllerIRQ 15Bo

INTRANET:TCP/IP protokoln network (LAN) zerinde kullanan ve ayn zamanda bu network zerinden internete eriebilen networklere intranet denir.

EXTRANET:Eer network kendi kaynaklarn internete ayorsa bu tr alara da extranet denir.

INTERNET: Interneti dier networklerden (intranet ve extranet) ayran zellik kontrol mekanizmasdr. Interneti tm dnyann kulland bir a olarak tanmlayabiliriz. Bu tanmla ise akla u soruyu getirir:bu byk network kim ynetiyor? Internetin spesifik bir yneticisi yoktur. Aslnda internet kendi iinde ynetilen bir ok alt alarn birleiminden oluan global bir adr.

ENTERPRISE: inde birden fazla network iletim sistemi bulunduran alara enterprise denir.

LAN ( Local Area Network ) En hzl network eididir. inde bir veya birka hub bulundurur. Fiziksel olarak dier network lerle kyaslandnda LAN a bal tm PC ler birbirine yakn olmak zorundadr. Genelde 100 Base T UTP kablo kullanlr.

WAN ( Wide Area Network ) Hz olarak kyaslandnda LANdan daha yava bir networktr. En az iki LANnn Routerlarla birlemesiyle oluur.

MAN ( Metrapolian Area Network) Yapsal olarak WAN gibi hz olarak kullanlan gelimi teknoloji sayesinde LAN hzna eriebilen networklerdir. MAN oluumunda iletiim iin Fiber-Optik gibi network elemanlar kullanlr.

Teknolojide meydana gelen gelimeler farkl snflandrmalara yol aabilir ama gnmzde snfladrma hz ve mekan kriterlerine gre yaplmaktadr.

VER LEME MODELLER

1) MERKEZ LEME:

Main frame olarak adlandrlan byk bilgisayarlar verinin saklanmas ve dzenlenmesi iin kullanlr. Kullanclar terminal olarak adlandrlan yerel cihazlarla veri girerler. Terminaller kullancnn veri girmesini salayan bir girdi arabirimi, ve kt arabiriminden oluur.

2) DAITIK LEME:

Datk ileme modelinde; bilgisayar ilemlerinin bir mainframe toplanarak ilenmesi yerine, networkteki bilgisayarlarn eit ekilde ilem ykn paylamasyla oluur. Her PC dierine dayanmakszn grevlerin bir alt kmesinde alr. Merkezi ileme ile rekabet edebilmek iin datk ileme modelinde her bir datk PC'nin salad bilgi ve servisleri kullanabilmek iin PC a iletimi kullanr.

3) BRLKTE LEME:Bu model gnmzde gittike yaygnlamaktadr. Database serverlar birlikte ilemenin gzel bir rneidir. Birlikte ileme datk ileme modeline gre alan PC lerin tam olarak ileme imkanlarn paylat sinerjik bir trdr. Ortaklaa yaplan ilemin PC ler arasnda veri paracklarnn aktrlarak ilenmesi yerine, birlikte ileme modelinde, ayn zaman dilinminde iki yada daha ok PC nin ayn ileme grevi zerinde alabilme kabiliyeti vardr.

A SERVSLERA servisleri adaki PClerin network alt yapsndan talep edebilecei isteklere bal olarak gelitirilmitir. Bu olanaklar dzenleyen zel bir PC vardr. Buna server denir. Sadece bu olanaklardan faydalanan PClerede client denir.

Server sadece servis salar

Client sadece servis ister

Peer her iki ii de bir arada yapar

Single Server Alar:

Keskin biimde belirlenmi rolleri yerine getirirler. Bir servis salayc (server) ve servis isteyen (client)lardan meydana gelir. 10-50 kullancl networklerdir. Network ve data paylam gvenlii ok kolaydr. nk tm a ynetimi tek bir PC tarafndan yaplmaktadr. Genelde 10-50 kullancl networklerde Distributed Component Object Model alma mant vardr. Yani clientlar kendi ilemlerini kendileri yaparlar, server ise sadece print ve dosya depolama merkezi olarak kullanrlar. .

Peer-to-Peer Alar:

Tm birimler servis istediinde bulunma hakkna sahiptir. Yani networkteki herhnagi bir bilgisayar farkl zaman dilimlerinde hem client hem de server olabilir. Btn birimler ynetim mekanizmas ynnden birbirine benzer. Ynetim ve data paylam merkezi deildir . Kullanclarn PC bilgisinin iyi olmas gerekir. nk her bilgisayar sadece kullancs tarafndan ynetilebilir. Genelde IPX/SPX veya NetBEUI protokolleri kullanlmaktadr. 2-10 kullancl netwrokler iin tavsiye edilir.

Application Server & File and Print Server :

(Uygulama Server) Clientlar sadece bir ilemin yaplmas iin serverdan istekde bulunurlar. Server ilemi yapar ve clienta ilemin sonucunu bildirir. Yazc ve dosya server ise hibir ilem yapmaz sadece dosya ve printerlarn kullanclar tarafndan eriimlerini dzenler.

A Servisleri

Bilgisayar uygulamalar grevlerini yerine getirmek iin veri, ilem ve giri-k kaynaklarna ihtiya duyarlar. A servisleri zel uygulamalar kullanarak bu kaynaklarn ortak kullanlmasn salar. A uygulamalar kullanc uygulama programlar ile etkileimde olduklar halde servislerini salayan uygulamalarn ou tek bir network iletim sistemde alrlar. Bir iletim sistemi seilirken hangi a servislerine gereksinim duyulduuna zellikle dikkat edilmelidir.

File services * Database services * Print Services * Application services Messaging servicesOSI (Open System Interconnect)

PROTOKOL:

Donanm ve yazlm ilgilendiren belirli kurallar serisidir. A servislerini gerekletirmek ve PCler arasnda dolaan veriyi a ortamnda belirli kurallar erevesinde tamak iin kullanlr. Her protokol OSI modelinde kendine bir yer bulmak zorundadr. Aratrmaclar bir protokol ina ederken OSIyi gz nne almak zorundadr. Ksacas OSI yi kavramak btn a protokolleri ve alar hakknda bir fikir sahibi olmay salar. Firmalar kendi rnlerini tantrken OSI yi referans vermektedirler

OSI modeliyle a protokolleri ve bunlarn almasndaki ayrm karlatrlmaktadr. LAN-WAN kavramlar network tasarlanrken ok iyi ayrlmas gerekir, bylece ada kullanlan protokol ve network cihazlar belirlenmi olur. Ayn zamanda ada kullanlmas gereken servislerde belirlenmi olur. letim sistemleri reticilerinin gelitirdikleri protokollerin bir kurala uymas ve dier protokollere gei salanmas iin bir anlamaya vardlar. OSI protokol gelitirimcileri iin bir tasarm standartt olmu; onlar birbirleri ile haberleecei duruma gelmeleri iin yol gstermitir.

OSI LAYERS (Katmanlar)

7 Application Layer

6 Presentation Layer

5 Session Layer

4 Transport Layer

3 Network Layer

2 Data-Link Layer

1 Physical Layer

OSI modeli 7 katmanda incelenir. Her katman iin belirli sorumluluklar ve servisler tanmlanmtr. Modele gre, gerekletirimdeki her bir katmana karlk gelen dier PC deki ayn dzeydeki katmanla anlaabilir. Ancak mesajn tanmasnda alt ve st katmanlarla mesaj al-verii yapar. Her katman komu katmandan ald bilgi paracnn balk ksmna (header) kendi denetim bilgisini ekler. Dier PC deki katmanlardan ancak gnderici katmanla ayn seviyede olan mesaj zebilir. Gelen mesaj zldkten sonra baka bir katmana gnderilir.

Bilgi ak yn ve bilginin paralarak iletilii.

KAYNAK PC

DATA

HEDEF PC

Application LMesajApplication L

Presentation LPaket Presentation L

Session LPaketSession L

Transport LSegmentasyon-DatagramTransport L

Network LDatagram PaketNetwork L

Data-Link LFrame PaketData-Link L

Physical LBits PaketPhysical L

PHYSICAL LAYER: (Fiziksel Katman)

Balant Trleri:

Point-to-Point: ki birim arasndaki dorudan balantdr. rnein bir PC ye printer baladnzda Point-to-Point a olmu olur.

Multipoint: En az 3 cihazn birbirine balanm halidir. oklu balant nceden mainframe lerle terminaller iin kullanlyor. oklu balantda PC ler ayn bant geniliini kullandndan toplam kapasite ortama bal tm birimler tarafndan paylatrlr.

KABLOLAMA Copper Wires:

Bakr kablolama ok ucuz ve kablolamas kolay olduu iin piyasada en ok kullanlan eittir. Kablo zerinde dk voltajda DC iletiim yaplr. Genelde ismini hep duyduumuz UTP (Unshielded Twisted Pair) kablolama eiti kullanlr. UTP maximum kablolama uzunluu 100 metredir. RJ45 Connector kablonun iki ucundada kullanlr. evre etkenlerine kar ok duyarldr. UTPden daha salam olan Shielded Twisted Pair de UTP gibi maximum 100 metre uzunluunda kullanlabilir. Katagorilere ayrlr:

UTP/STP Category

Speed

Cat 2 4 Mbps

Cat 310 Mbps

Cat 416 Mbps

Cat 5100 Mbps

Coaxial Cable:

Bildiimiz anten kablosuna benzer bir kablodur. Dizayn olarak ayndr. ki eittir. Thinnet Coaxial (nce), Thicknet Coaxial (Kaln).

Thinnet: .25 inches kalnlnda ve 185 metreye kadar kullanabileceimiz, RG-58 ailesi olarak tandmz kablo eididir. 50 ohm diren kullanr.

Thicknet: .5 inches kalnlnda ve 500 metreye kadar kullanabileceimiz bir kablo eididir. Thicnet kablo balantlarnda transceiver (vampire tap) kullanlr.

Coaxial Types

RG-58 /USolid Copper Core

RG-58 A/UStranded Wire Core

RG-58 C/UMilitary Specification of RG-58 A/U

RG-59Broadband Transmission (TV cable)

RG-62ArcNet Network Cable

Fiber Optic:

Gn getike yaygnlamaktadr. Cam borunun iinden k sinyalleri geirilerekten 100 Mbps-200.000 Mbps arasnda bir hz salanr. 4 nemli avantaj vardr: a) In gderdii iin manyetik alan yoktur. Kesinlikle bilgi transferinde karma olmaz

b) Bir kablo zerinden ayn anda birden ok n gderilebilir. ( telde bir akm vardr.)

c) In bilgi tama kapasitesi elektriinkinden ok daa fazladr. Ayn zamanda WAN larda k hz etkisini gstermektedir.

d) Elektrik gibi ikiler halinde tel kullanlmaz. Ayn cam borudan hem gidi hem geli yaplabilir.

Dezavantajlar:

a) Kurulumu ok zordur. zellikle LAN larda.

b) ok pahaldr.

c) Tamir edilmesi zordur.

Radio Waves:

PC ler aras iletiimde RF de sinyelleri kullanlabiliyor. TV ve radyo kartn nasl PC de kullanyorsak iki PC arasnda da RF sinyalleri kullanlmakta. Baz blgelerde kullanlmas ok uygun olmakla beraber zellikle fiyat ve sreklilik gz nne alndnda bamsz bir WAN oluturulmasnda dier network balant eitlerine gre daha ekonomiktir.

Microwaves:

alma mant olarak ayn RF sinyalleri gibidir. Ancak ok gl sinyallerdir. Ceb telefonlarnda kullanlan sinyaller gibi. Uydu balantlaryla dnyann her blgesiden haberleme mmkn olmaktadr.

Infrared:

ok ksa mesafeler iin kullanlr. Bu nedenle sadcce LANlarda kullanlabilir. Point-to-Point balant salar. Gnmzde IMAClerin infrared zellii bulunmaktadr. Hibir kablo veya hardware network balantlarna ihtiya duymaz. Apple Tallk protokol ile alr. Standart network hz 10 Mbpsdir.Attenuation (Zayflama): Network hatlarmzdan gndermeye altmz bilgilerin hat boyunca evreden ve hattn uzunluundan kaynaklanan sebeblerden dolay zayflamasn ifade eder.

Crosstalk : Sinyalin bir kablo eidinden dierine gemesini ifade eder.

Jitter: Gderilen sinyalde sabitsizlik olumas; sinyallerin birbirine karmasndan meydana gelir.

SNYAL TAINMASI

Baseband: Frekans zerinde dijital sinyal tama olaydr. Bidirectional (ift ynl) bilgi transferi yaplr.

Broadband: Belirli bir frekans aralnda analog sinyal tama olaydr. Unidirectional (tek ynl) transfer yaplr. Sinyali glendirmek iin amplifier kullanlr.

Ethernet Specifications

Type

Cable Type Connection Type Max Length

10 Base2RG-58 Thinnet CoaxialBNC T Connector185 M

10 Base5Thicknet CoaxialDIX/AUI500 M

10 BaseTCat 3,4 ve 5 UTPRJ-45100 M

100 BaseTCat 5 UTPRJ-45100 M

100VG-AnyLAN

VG=Voice Grade IEEE teknolojide 802.12 standartdr. 100Mbps Ethernet veya Token Ring LANlardr. Network access metodu olarak CSMA/CD kullanlmaktadr.

LAN TOPOLOJLER

nsanlar network terimini ilk duyduunda zihninde canlandrd eyler, bir sr kablo ve bunlarn bir yerlerde toplanm ular oluyor. nsanlara karmak gelen bu dank yaplarn hem fiziksel hem de mantksal tanm bulunmaktadr. Fiziksel olarak kablo eitlerinden daha nce bahsetmeye altk. Topolojilerle de PCler arasndaki balantlarn mantksal ynnden sz edeceiz. Yada baka bir anlamda PClerin network hatlarna nasl eritiini inceleyeceiz.

MESH COMMUNICATION:

PC alar ilk olumaya baladnda kullanlan balama mant mesh network diye adlandrlr. Bu manta gre btn PC ler birbirine birebir kablo ile baldr. Mesh network te kablo says u frmlle bulunur. ((n*n)-n) / 2

SHARED COMMUNICATION:

1970 lerde LANlar gelitirildi ve artk alarda haberleme paylatrlm cihazlar zerinden yaplmaya baland. nceleri bu cihazlar ok basit ekilde repeater (tekrarlayc) grevi yapyorlard. Daha sonra topolojiler gelitirildi. Buna bal olaraktan paylatrma grevi iin yeni cihazlar kullanlmaya baland.

STAR TOPLOGY

Star topoloji btn a birimlerinin tek bir noktada toplanmas mantyla alr. Genelde hub kullanlr. Star topoloji kullanlan networklerde hatlardan kaynaklanan problemleri zmek ok kolaydr. Bir PCden gderilen bilgi ilgili olsun veya olmasn, merkezdeki cihazdan tm PClere gderilir.

RING TOPOLOGY

Ring topoloji kapal bir dngy andrr ve bu dng tamamen mantksal bir dngdr. Bir PCden kan bir frame btn PCleri getikten sonra yine ayn PCye tekrar geri dner. Ve ring tamamlanr. Tm PCler network srekli izler ve network hatlarda kontrol altna alnm olur.

BUS TOPOLOGY

Bus topolojide PCleri biraraya getirmek iin bir ana kablo kullanlr. Btn PCler connectorlerle ana kabloya balanrlar. Hatta yani ana kabloya gnderilen bir bilgi btn PClere ular.

BUS NETWORK RNE: ETHERNET

Ethernet network ok iyi bilinen ve ok yaygn olarak kullanlan network eididir. 1970 lerde Xerox Corporations Polo Alto Research Centerda kefedilmitir. Ethernet, Ether ad verilen coaxcial kablo (ana kablo) ve buna balanan bilgisayarlardan oluur. Maximum ether uzunluu 500 m, minimum ise 3 m. dir. Ethernet networkte bandwith 10 Mbps Fast Ethernet kullanldnda 100 Mbpslara kmaktadr. Bir PC Ethere bir bilgi koyduunda dierleri beklemek zorundadr. Kabloya hibir PC bilgi koymadnda zerinde Ether zerinde voltaj olmaz; ancak bilgi tanmas halinde zerinde voltaj olur.

RING NETWORK RNE: IBM TOKEN RING

IBM firmasnn gelitirdii bir ring networktr. Ring iinde token diye isimlendirilen bir frame kullanlr. Bu frame srayla ringteki btn PCleri dolar ve PC srann kendine geldiini token ona geldiinde anlar ve bilgiyi hatta koyar. PC bilgi gndersin veya gdermesin token kendisinden sonraki PCye geecektir. Fiziksel grn olarak Star topoloji gibidir. MAU birletirici nite olarak kullanlr. Aslna bakarsanz MAUyu bir eit HUB diye dnebilirsiniz. (Multistation Access Unit). Genelde 10 port girii vardr. 8 tanesi PC girii iin 2 taneside networkn genilemesi iin kullanlr. MAU kendi iinde bilgilerin kaybolmamas iin hata tolarans salar; yani bir PC ktnde network almaya devam eder. Kablo eidi olarak UTP ve STP kullanlr. Kartlara balantlarda UTP iin RJ-45, STP iin DB-15 konektrler kullanlr. Thinnetin kulland BNC ve Thicknetin kulland AUI kullanmaz. Maximum bir segmentte 33 MAU olabilir. Kablo olarak STP kullanldnda 260 PC, UTP kullanldnda ise 72 PC tek bir segmentte alabilir.

Gderici PC kendi bilgisi yine kendine ulatnda token serbest kalr. Hatta bilgi akmas sz konusu deildir. Gvenilir bilgi transferi salanr. Btn istasyonlar network trafiini izleyebilir.

RING NETWORK RNE: FDDI (Fiber Distributed Data Interconnect)

FDDI Token Ring networklerinin salam yaplandrlm halidir. 100 milyon bit per second hzna sahiptir. Yani IBM Token Ringten 8 kat Ethernetten de 10 kat daha hzldr. Bir ring data aktarmnda kullanlmak zere, dieride emergency durumlar iin ayrlm birbirinden soyut iki ringten oluur. Fiziksel olarak kablolar birbirinden ayr deil. Bu yzden kablolama problemide yok.

Ringde herhangi bir PCnin devre d olmas network etkilemez. Emergency ringde bilgi ak normal ringe gre ters yndedir. Herhangi bir PC ktnde devreye emergency ring girer ve iki ringde de bilgi ak oluarak network tamamlanm olur. Ringde bu hatlar aras gei otomatik olarak gereklemektedir; bu nedenlede FDDI networklere Self Healing (Kendi kendini iyiletiren) network denmektedir.

STAR NETWORK RNE: ATM

Telefon irketlerinin gelitirmi olduu Asynchronous Transfer Mode (ATM) elektronik swicthlerden meydana gelmitir.

Bilgi gndermek isteyen PC nce ATM swicthe gnderir oda dierlerine gderir. Ayn zaman diliminde birden fazla balant salayabilir. Yani 2 PC birbiriyle haberleirken baka 2 PCde kendi aralarnda haberleebilir. Bir PCnin hattan dmesi dierlerini etkilemez. 100 Mbps ve daha hzl hatlar kullanlmaktadr. FDDI networkte kullanlan kablolar kullanldnda network hz daha artmaktadr. FDDIda ki iftler halindeki kablolar dan biri bilgi gdermek dieride bilgi almak iin kullanlr.

Her topolojinin avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadr. Mesela ring topolojide network ve PCler arasndaki koordinasyon srekli kontrol edilmektedir. Fakat hattn her hangi bir yerden kesilmesi tm network rahatsz etmekte. yleki; ken bir PCnin yandaki PC Benim yanmdaki PCden haber alamyorum. diye dierlerini uyarmak iin networke zel bir frame gndermektedir. Bus topolojide Ether diye tanmladmz ana kabloda en ufak bir bozukluk tm networkn kmesine neden olmakta. Ama bunun yannda Ethernet networkler hem ok uuz hemde kurulumu kolay networklerdir. Star topolojidede hatlar verimli kullanlamyor. rnein bir PC bilgi gnderiliyor ve gereksiz yere btn PClere o bilgi gidiyor. Bu una benziyor: Bir apartmann nne geliyorsunuz ve arkadanznda o apartmann 4.c kattnda oturuyor diyelim. Siz dardan sesleniyorsunuz: Ahmet yarn kursa giderken beni ara beraber gidelim. Bylece apartman sakinlerinin hepsi; sizin kursa gidip gitmemenizle hibir ekilde ilgilenmedikleri halde olaydan haberdar oluyorlar. Ama bunun yerine ATM swicth kullansanz, yani kapnn yanndaki zile bassanz ve arkadanzla kimseyi rahatsz etmeden haberleseniz iyi olur yle deilmi ? Network Eriim Metodlar

Ksaca PClerin network hattmz birbirlerini engellemeden paylamalarn organize eden mekanizmalara network eriim metodlar diyebiliriz. Bu metodlar gelitirilirken zel frameler tasarlanm, ve bu frameleri PCler networke eriim iin anahtar olarak kullanmaya balamtr. eit network eriim metodu vardr:

a) CSMA/CD: PCler hatta bilgi koymadan nce hatt kontrol ederler; eer hat bosa bilgiyi gderirler.

b) Token Passing; Networkte token olarak adalandrlan bir frame srekli bir PCden dierine gemektedir. Token hangi PCde ise o PC networke bilgi koyma hakkna sahip olmaktadr.

c) Demand Priority; 100 Mbps network hatlarnda kullanlr. Aslnda CSMA/CD mantnn aynsdr. Yani bir PC bilgi gndermeden nce hatt kontrol etmelidir. Demand Priorityde ise PC hatt alabilmek iin hatt kontrol etmek yerine network oluturan gelimi cihazlarlar kontrol eder. Ksaca network eriim merkezden ynetilir hale gelmi olur.

A DONANIM BRMLER

A donanm birimleri, a zerinde ve alar aras iletiimde kan sorunlar gidermek iin kullanlan cihazlardr. Genelde networklerimize sorunlarmz olduunda yeni bir cihaz alma ihtiyac hissederiz.

Bu sorunlardan bazlar ve zm iin kullanlmas gereken cihazlar:

LAN Ortamnn Snrlamalar:

Tek bir kablo zerinde balananabilecek istasyon says.

Veri sinyalinin kabul edilebilir dzeyin altnda zayflamadan, gidebilecei en uzak mesafe.

Veri sinyalinin kullanabilecei band genilii.

1) LAN ortamnn snrlanmasdan kaynaklanan problemler. zm iin repeater, bridge ve router.

2) Farkl ortam eriim yntemi kullanan, farkl alar arasnda veri paketlerinin iletilmesi gerektii durumlarda ( Ethernet, Token ring gibi) zm bridge ve routerlar.

3) Uyumsuz yani farkl a protokollerinin kullanld durumlarda; zm iin Gateway ve baz routerlar.

Teknolojik gelimeler yeni rnleri ok kabiliyetli hale getirdi, yani bir cihaz hem router hem de bridge olarak kullanlabilmekte. nemli olan ihtiyac tesbit edebilmek ve ona cevap verebilecek cihaz bulmakdr. Bir donanm alrken dikkat etmemiz gereken nokta onun ismi deil getirebilecei zmler olmaldr.

Balant Aygtlar

Bilgisayar a eriiminde genel olarak 4 tip balant aygt kullanlr: tekrarlayc (repeater), kpr (bridge), ynlendirici (router) ve geityolu (gateway). Tekrarlayclar tamamen protokol bamsz olarak fiziksel katmanda alr ve fiziksel genileme amal kullanlrlar. Geleneksel kprler ayn protokol kullanan yerel alar arasnda temel veri dzeyinde balant salar. Buna karlk, geleneksel ynlendiriciler deiik tipteki a protokollerini idare edebilecek ekilde programlanabilirler ve bylelikle ayn geni a alan zerinde farkl tipteki yerel alar ve bilgisayar sistemlerini destekleyebilirler. Geityollar daha karmak olup, ilem younluklu protokol evrimi yaparak uygulamalar arasnda iletilebilirlii (interoperability) salarlar.

REPEATERLAR (HUB)

Repeaterlar OSI modelinin fiziksel katmannda alr. Ortam mesafesini ve istasyon (PC, Hosts ) saysndaki snrlamalar amak iin kullanlrlar. Repeater bir kablodan gelen sinyali okur ve aynsn tekrar oluturarak dier segmentlere gderir. Frameleri oaltp tm PClere gnderirken karar mekanizmasna sahip deildirler. Ancak ayn ortam eriim protokoln kullanan segmentleri birbirine balayabilirler. (Etherneti ethernete )

Tekrarlayc (Repeater)

Tekrarlayclar OSInin fiziksel katmanda alan cihazlardr.

Tekrarlayc ve OSI modeli

Tekrarlaycnn temel grevi bir fiziksel ortamdan (kablo, fiber-optik, radyo dalgas vs.) sinyali alp kuvvetlendirip dier fiziksel ortama vermektir. Alarn fiziksel byklk snrlarn daha da geniletmek amac ile kullanlan bu cihazlar ile kuramsal olarak bir bilgisayar a sonsuza kadar geniletilebilir. Ancak eitli bilgisayar alarndaki tasarm snrlamalar nedeni ile gerekte bu genileme belli snrlar iinde kalmaktadr.

rnek tekrarlayc uygulamas

Temelde bir an geniletilmesi amac ile kullanlan tekrarlayclar ok kolay kurulmalar, ok az bakm gerektirmeleri ve fiyatlarnn ucuz olmas sebepleri ile ok popler cihazlardr.

Kpr (Bridge )

Modern, protokol-effaf kprler OSI referans modelinin veri iletim (data link) katmannda alrlar

Kpr ve OSI modeli

Kpr cihazlar temelde bamsz iki an (farkl a teknolojilerini kullanabilirler- Ethernet ve Token-Ring gibi) birbirine balants iin kullanlrlar. Bir kpr balad alt alarn stndeki tm trafii yrtr. Her paketi okur, paketin nereden geldiini ve nereye gittiini grmek iin MAC (Media Access Control)-katman kaynan ve yerleim (destination) adresini inceler. Bu szme yetenei bir repeaterdaki yerel veri trafiinin dier repeaterlar zerine gemesini engellemek iin etkili bir hizmet salar. Baz kprler adres szmenin ve protokol tipine bal szgecin de tesine gider.

Bir Kpr uygulamas

Bir kpr, DECnet, TCP/IP, XNS gibi farkli iletiim protokollerinin uyumluluunu gz nne almadan alar arasnda fiziksel balant salayabilir; ancak bu protokoller arasnda uyum salamay garanti etmemektedir. Bu zellik, OSI referans modelinin yksek katmanlarnda ileyen ve farkl ilem ortamlar arasnda evrim yapabilen standalone protokol eviricilerini gerektirmektedir. Kpr kullanm, protokol evirimlerinin olmad, gvenlik gereksinimlerinin en az olduu ve sorunun sadece basit bir ynlendirme ilemi olduu durumlarda baarldr.

Ynlendirici (Router)

Ynlendiriciler OSI referans modelinin a (network) katmannda alrlar.

Ynlendirici ve OSI Modeli

Bir kpr sadece paketlerin kaynan ve gittii yerin adresini kontrol ederken bir ynlendirici ok daha fazlasn yapar. Bir ynlendirici an tm haritasn tutar ve paketin gittii yere en iyi yolu belirleyebilmek iin tm yollarn durumunu inceler.

Ynlendirici farkl fiziksel yapda olan ve farkl protokolleri altran yerel ya da geni alan alarnn birbirleri ile olan balantsnda baar ile kullanlabilir.

Bir ynlendirici, OSI referans modelinin a katmannda genel olarak tanmlanan protokollerle, yerel blge alarn geni blge alarna balar. Bu zellikleri sayesinde rnein ynlendirici TCP/IP kullanarak bir Ethernet ann X.25 paket ana balanmasn salar. Eski teknoloji ynlendiriciler protokol baml olduklar iin, firmalar a ihtiyalarn karlamak iin birden fazla ynlendirici kullanmak zorunda kalabilir. Yeni ynlendiriciler ise, birden fazla ve deiik protokol ayn anda kullanabilmektedir.

Bir ynlendirici uygulamasi

Ynlendiriciler paketleri iki istasyon arasndaki en iyi yolu gsteren ynlendirme tablosuna gre ileterek a zerindeki yollar en iyi ekilde kullanrlar. Her ynlendirici kendi ynlendirme tablosunu oluturduu iin, a trafiindeki deiikliklere hemen adapte olurlar ve bylelikle veri ykn kolayca dengeleyebilirler. Ayn zamanda, ynlendiriciler adaki deiiklikleri tespit ederler; ar ykl ve ilemeyen balantlar nlerler.

Geityollar (Gateway)

Geityollar kpr ve ynlendiricilerin yeteneklerininde tesine geerler. OSI referans modelinin en st katmannda alrlar.

Geityolu ve OSI modeli

Geityollar sadece farkl noktalardaki alar balamakla kalmaz ayn zamanda bir adan tanan verinin dier alarla da uyumlu olmasn garanti ederler.

Internet protokolleri farkl alar arasndaki veri iletimini, geityollaryla bal altalardan olumu otonom sistem (Autonomous System, AS) gruplarn birbirine balayarak yapar. Baka bir deyile internet, her biri merkezi olarak ynetilen a ya da altalar serisi olan AS serisinden olumaktadr. Her AS dier AS'lere balant salayan geityolu sunar. Geityollar tm farkl alar birlikte tutan bir yaptrcdr. Internet protokolleri altalarn nasl birbirine bal olduunu ve balant aralarnn nasl altn tanmlar.

GETYOLU RNE

rnekte iki farkl network iletim sistemi var: Windows NT Server ve Novell Netware Server. Clientlar ise Windows 95 ve sadece network tanmlarnda Microsoft Alar iin stemci ykl. Dolays ile Netware server ile fiziksel balantlar olduu halde onun servislerinden yararlanamyorlar. Windows 95 clientlarn Netware serverndan faydalanabilmeleri iin NT server zerine Gateway Service for Netware yklenmesi gerekiyor. Ykleme yapldnda ve gerekli izinler verildikten sonra Windows 95 clientlar zerinde ek bir ilem yapmaya gerek kalmadan Netware serverna ulaabilir hale gelir. OSIde network cihazlar hangi katmanlarda alr?

Repeater (Hub)Physical

Bridge Data Link.

RouterNetwork

GatewayTransport, Session, Presentation, Application

SwitchData Link

IEEE 802 Specifications

802.1Internetworking

802.2LLC (Logical Link Control)***MAC

802.3CSMA/CD-Ethernet***MAC

802.4Token Bus Lan

802.5Token Ring Lan

802.6MAN (Metrapolitan Area Network)

802.7Broadband Technical Advisory Group

802.8Fiber Optic Technical Advisory Group

802.9Integrated Voice/Data Networks

802.10Network Security

802.11Wireless Network

802.12Demand Priority Access Lan

PROTOKOLLER

Bildiiniz gibi iletim sistemleri birden ok protokol ayn anda kullanabiliyor. Hatta ayn PCde iki ethernet kart iinde ayn protokol kullanabiliyor. te bu network zelliklerini, NDIS Network Driver Interface Specification (Microsoft networkleri iin), ODI Open Driver Interface ( Netware networkleri iin) salar. Driver arayzlerinin tam olarak grevlerini yle tanmlayabiliriz: letim sistemleri ile ethernet kart driverlar arasnda bir kpr oluturmak.

NDIS teknolojisinden nce bir network kart ile yalnzca bir protokol tanmlayabiliyorduk. NDIS; kart driverlarn protokollerden bamsz hale getiriyor ve bylece ayn anda baz uygulamalar TCP, bazlarda IPX kullanabiliyor. Ayrca NDIS arayznn Plug and Play zellii olmasda kurulumunda art bir yk getirmiyor.

Protokoller ynlendirilebiler ve ynlendirilemeyenler olmak zere iki gruba ayrlr.

Ynlendirilebilir protokoller: TCP/IP, IPX/SPX, Apple Talk, DECnet, XNS. Ynlendirilemeyen protokoller: NetBEUI, DLC, LAT

OSI MODELNDE PROTOKOLLER

ApplicationBOOTP, DNS, FTP, SMTP, SNMP, Telnet

PresentationSMB

SessionNamed Pipes, NetBIOS, DLC

TtansportSPX, TCP, UDP, NetBEUI

NetworkARP, IP, IPX, NWLink, RIP

Data LinkMAC, CSMA/CD, 802.3, 802,5, 802.12**LLC, PPP

Phyical802,2. PPP. SLIP. Ethernet. Token Ring

TCP/IP ve Bileenleri

TCP/IP protokolnn internet otamnda kullanlmas dolaysyla Windows NT Server, UNIX gibi byk a iletim sistemlerinde default olarak kurulmas; TCP/IPnin ne kadar nemli bir protokol olduunu vurgulamaktadr.

Genel tanmlar

TCP/IP katmanlardan oluan bir protokoller kmesidir. Her katman deiik grevlere sahip olup altndaki ve stndeki katmanlar ile gerekli bilgi alveriini salamakla ykmldr.

TCP/IP Katmanlar

TCP/IP katmanlarnn tam olarak ne olduu, nasl alt konusunda bir fikir sahibi olabilmek iin bir rnek zerinde inceleyelime yapalm:

TCP/IP nin kullanld en nemli servislerden birisi elektronik postadr (e-posta). E- mail servisi iin bir uygulama protokol belirlenmitir (SMTP Simple Mail Transfer Protocol). Bu protokol e- mailin bir bilgisayardan bir baka bilgisayara nasl iletileceini belirler. Yani e- maili gnderen ve alan kiinin adreslerinin belirlenmesi, mail ieriinin hazrlanmas vs. gibi. Ancak e-mail servisi bu mailin bilgisayarlar arasnda nasl iletilecei ile ilgilenmez, iki bilgisayar arasnda bir iletiimin olduunu varsayarak mailin yollanmas grevini TCP ve IP katmanlarna brakr. TCP katman komutlarn kar tarafa ulatrlmasndan sorumludur. Kar tarafa ne yolland ve hatal yollanan mesajlarn tekrar yollanmasnn kaytlarn tutarak gerekli kontrolleri yapar. Eer gnderilecek mesaj bir kerede gnderilemeyecek kadar byk ise (rnein uzunca bir e-mail gnderiliyorsa) TCP onu uygun boydaki segmentlere (TCP katmanlarnn iletiim iin kullandklar birim bilgi miktar) bler ve bu segmentlerin kar tarafa doru srada, hatasz olarak ulamalarn salar. Internet zerindeki tek servis e-mail olmad iin ve segmentlerin kar tarafa hatasz ulatrlmasn salayan iletiim yntemine tm dier servisler de ihtiya duyduu iin TCP ayr bir katman olarak almakta ve tm dier servisler onun zerinde yer almaktadr. Bylece yeni bir takm uygulamalar da daha kolay gelitirilebilmektedir.

st seviye uygulama protokollerinin TCP katmann armalar gibi benzer ekilde TCP de IP katmann armaktadr. Ayrca baz servisler TCP katmanna ihtiya duymamakta ve bunlar direk olarak IP katman ile grmektedirler. Byle belirli grevler iin belirli hazr yordamlar oluturulmas ve protokol seviyeleri ina edilmesi stratejisine katmanlama ad verilir. En genel haliyle TCP/IP uygulamalar 4 ayr katman kullanr. Bunlar:

- Bir uygulama protokol, mesela e-mail

- st seviye uygulama protokollerinin gereksinim duyduu TCP gibi bir protokol katman

- IP katman. Gnderilen bilginin istenilen adrese yollanmasn salar.

- Belirli bir fiziksel ortam salayan protokol katman. rnein Ethernet, seri hat, X.25 vs.

TCP Katman

TCPnin (transmission control protocol-iletiim kontrol protokol) temel ilevi, st katmandan (uygulama katman) gelen bilginin segmentler haline dntrlmesi, iletiim ortamnda kaybolan bilginin tekrar yollanmas ve ayr sralar halinde gelebilen bilginin doru srada sralanmasdr. IP (internet protocol) ise tek tek datagramlarn ynlendirilmesinden sorumludur. Bu adan bakldnda TCP katmannn hemen hemen tm ii stlendii grlmekle beraber (kk alar iin bu dorudur) byk ve karmak alarda IP katman en nemli grevi stlenmektedir. Bu gibi durumlarda deiik fiziksel katmanlardan gemek, doru yolu bulmak ok karmak bir i halini almaktadr.

Doal olarak bir segmenti doru var noktasna ulatrmak tek bana yeterli deildir. TCP bu segmentin kime ait olduunu da bilmek zorundadr. Demultiplexing bu soruna are bulan yntemdir. TCP/IP de deiik seviyelerde demultiplexing yaplr. Bu ilem iin gerekli bilgi bir seri balk (header) iinde bulunmaktadr. Balk, datagrama eklenen basit bir ka octetden oluan bir bilgiden ibarettir. Yollanmak istenen mesaj bir mektuba benzetecek olursak balk o mektubun zarf ve zarf zerindeki adres bilgisidir. Her katman kendi zarfn ve adres bilgisini yazp bir alt katmana iletmekte ve o alt katmanda onu daha byk bir zarfn iine koyup zerine adres yazp dier katmana iletmektedir. Benzer ilem var noktasnda bu sefer ters srada takip edilmektedir.

Her segmentin bana TCP bir balk koyar. Bu balk bilgisinin en nemlileri port numaras ve sra numaras dr. Port numaras, rnein birden fazla kiinin ayn anda dosya yollamas veya kardaki bilgisayara balanmas durumunda TCPnin herkese verdii farkl bir numaradr. kii ayn anda dosya transferine balamsa TCP, 1000, 1001 ve 1002 kaynak port numaralarn bu kiiye verir bylece herkesin paketi birbirinden ayrlm olur. Ayn zamanda var noktasndaki TCP de ayrca bir var port numaras verir. Kaynak noktasndaki TCP nin var port numarasn bilmesi gereklidir ve bunu iletiim kurulduu anda TCP kar taraftan renir. Bu bilgiler balktaki kaynak ve var port numaralar olarak belirlenmi olur. Ayrca her segment bir sra numarasna sahiptir. Bu numara ile kar taraf doru saydaki segmenti eksiksiz alp almadn anlayabilir. Aslnda TCP segmentleri deil octet leri numaralar.

Diyelim ki her datagram iinde 500 octet bilgi varsa ilk datagram numaras 0, ikinci datagram numaras 500, ncs 1000 eklinde verilir. Balk iinde bulunan nc nemli bilgi ise kontrol toplam (Checksum) saysdr. Bu say segment iindeki tm octetler toplanarak hesaplanr ve sonu baln iine konur. Kar noktadaki TCP kontrol toplam hesabn tekrar yapar. Eer bilgi yolda bozulmamsa kaynak noktasndaki hesaplanan say ile var noktasndaki hesaplanan say ayn kar. Aksi takdirde segment yolda bozulmutur ve bu durumda bu datagram kaynak noktasndan tekrar istenir.

IP Katman TCP katmanna gelen bilgi segmentlere ayrldktan sonra IP katmanna yollanr. IP katman, kendisine gelen TCP segmenti iinde ne olduu ile ilgilenmez. Sadece kendisine verilen bu bilgiyi ilgili IP adresine yollamak amacndadr. IP katmannn grevi bu segment iin ulalmak istenen noktaya gidecek bir yol (route) bulmaktr. Arada geilecek sistemler ve gei yollarnn bu paketi doru yere geirmesi iin kendi balk bilgisini TCP katmanndan gelen segmente ekler. TCP katmanndan gelen segmentlere IP balnn eklenmesi ile oluturulan IP paket birimlerine datagram ad verilir.

IP Datagram

Bu balktaki temel bilgi kaynak ve var Internet adresi (32-bitlik adres, 144.122.199.20 gibi), protokol numaras ve kontrol toplamdr. Kaynak internet adresi tabiiki sizin bilgisayarnzn internet adresidir. Bu sayede var noktasndaki bilgisayar bu paketin nereden geldiini anlar. Var Internet adresi ulamak istediiniz bilgisayarn adresidir. Bu bilgi sayesinde aradaki ynlendiriciler veya gei yollar (gateway) bu datagram nereye yollayabileceklerini bilirler. Protokol numaras IPye kar tarafta bu datagram TCPye vermesi gerektiini syler. Her ne kadar IP trafiinin ounu TCP kullansa da TCP dnda baz protokollerde kullanlmaktadr. Dolaysyla protokoller aras bu ayrm protokol numaras ile belirlenir. Son olarak kontrol toplam IP balnn yolda bozulup bozulmadn kontrol etmek iin kullanlr. Dikkat edilirse TCP ve IP ayr ayr kontrol toplamlar kullanmaktalar. IP kontrol toplam balk bilgisinin bozulup bozulmad veya mesajn yanl yere gidip gitmediini kontrol iin kullanlr. Bu protokollerin tasarm srasnda TCPnin ayrca bir kontrol toplam hesaplamas ve kullanmas daha verimli ve gvenli bulunduu iin iki ayr kontrol toplam alnmas yoluna gidilmitir.

Balktaki Yaam sresi (Time to Live) alan IP paketinin yolculuu esnasnda geilen her sistemde bir azaltlr ve sfir oldugunda bu paket yok edilir. Bu sayede olumas muhtemel sonsuz dngler ortadan kaldrlm olur. IP katmannda artk baka balk eklenmez ve iletilecek bilgi fiziksel iletiim ortam zerinden yollanmak zere alt katmana (bu Ethernet, X.25, telefon hatt vs. olabilir) yollanr.

Fiziksel Katman

Fiziksel katman gerekte Data Link Connection (DLC) ve Fiziksel ortam iermektedir. Etherneti temel iletiim ortam olarak kullanmasndan dolay da Ethernet teknolojisini rnek olarak verelim. Dolaysyla burada Ethernet ortamnn TCP/IP ile olan iletiimini aklayacaz. Ethernet kendine has bir adresleme kullanr. Ethernet tasarlanrken dnya zerinde herhangi bir yerde kullanlan bir Ethernet kartnn tm dier kartlardan ayrlmasn salayan bir mantk izlenmitir. Ayrca, kullancnn Ethernet adresinin ne olduunu dnmemesi iin her Ethernet kart fabrika knda kendisine has bir adresle piyasaya verilmektedir. Her Ethernet kartnn kendine has numaras olmasn salayan tasarm 48 bitlik fiziksel adres yapsdr. Ethernet teknoloji olarak yayn teknolojisini (broadcast medium) kullanr. Yani bir istasyondan Ethernet ortamna yollanan bir paketi o Ethernet andaki tm istasyonlar grr. Ancak doru var noktasnn kim olduunu, o aa bal makinalar Ethernet balndan anlarlar. Her Ethernet paketi 14 octetlik bir bala sahiptir. Bu balkta kaynak ve var Ethernet adresi ve bir tip kodu vardr. Dolaysyla a zerindeki her makina bir paketin kendine ait olup olmadn bu balktaki var noktas bilgisine bakarak anlar (Bu Ethernet teknolojisindeki en nemli gvenlik boluklarndan birisidir). Bu noktada Ethernet adresleri ile Internet adresleri arasnda bir balant olmadn belirtmekte yarar var. Her makina hangi Ethernet adresinin hangi Internet adresine karlk geldiini tutan bir tablo tutmak durumundadr. Tip kodu alan ayn a zerinde farkl protokollerin kullanlmasn salar. Dolaysyla ayn anda TCP/IP, DECnet, IPX/SPX gibi protokoller ayn a zerinde alabilir. Her protokol balktaki tip alanna kendine has numarasn koyar. Kontrol toplam (Checksum) alanndaki deer ile komple paket kontrol edilir. Alc ve vericinin hesapland deerler birbirine uymuyorsa paket yok edilir. Ancak burada kontrol toplam baln iine deilde paketin sonuna konulur. Ethernet katmannda ilenip gnderilen mesaj ya da bilgiye baka bir deyile bilgi paketlerine frame ad verilir.

Ethernet Paketi

Bu paketler (frame) var noktasnda alndnda btn balklar uygun katmanlarca atlr. Ethernet arayz Ethernet balk ve kontrol toplamn atar. Tip koduna bakarak protokol tipini belirler ve Ethernet cihaz srcs (device driver) bu datagrami IP katmanna geirir. IP katman kendisi ile ilgili katman atar ve protokol alanna bakar, protokol alannda TCP olduu iin segmenti TCP katmanna geirir. TCP sra numarasna bakar, bu bilgiyi ve dier bilgileri iletilen dosyay orijinal durumuna getirmek iin kullanr. Sonuta bir bilgisayar dier bir bilgisayar ile- letiimi tamamlar.

Ethernet encapsulation: ARP

Ethernet zerinde IP datagramlarn nasl yer aldndan bahsettik. Fakat aklanmadan kalan bir nokta bir internet adresi ile iletiime gemek iin hangi Ethernet adresine ulamamz gerektii idi. Bu amala kullanlan protokol ARPdir (Address Resolution Protocol). ARP aslnda bir IP protokol deildir ve dolaysyla ARP datagramlar IP balna sahip deildir. Varsayalmki bilgisayarnz 128.6.4.194 IP adresine sahip ve siz de 128.6.4.7 ile iletiime gemek istiyorsunuz. Sizin sisteminizin ilk kontrol edecei nokta 128.6.4.7 ile ayn a zerinde olup olmadnzdr. Ayn a zerinde yer alyorsanz, bu Ethernet zerinden direk olarak haberleebileceksiniz anlamna gelir. Ardndan 128.6.4.7 adresinin ARP tablosunda olup olmad ve Ethernet adresini bilip bilmedigi kontrol edilir. Eer tabloda bu adresler varsa Ethernet balna eklenir ve paket yollanr. Fakat tabloda adres yoksa paketi yollamak iin bir yol yoktur. Dolaysyla burada ARP devreye girer. Bir ARP istek paketi a zerine yollanr ve bu paket icinde 128.6.4.7 adresinin Ethernet adresi nedir sorgusu vardr. A zerindeki tm sistemler ARP isteini dinlerler bu istei cevaplandrmas gereken istasyona bu istek ulatnda cevap a zerine yollanr. 128.6.4.7 istei grr ve bir ARP cevab ile 128.6.4.7 nin Ethernet adresi 8:0:20:1:56:34 bilgisini istek yapan istasyona yollar. Bu bilgi, alc noktada ARP tablosuna ilenir ve daha sonra benzer sorgulama yaplmakszn iletiim mmkn klnr. A zerindeki baz istasyonlar srekli a dinleyerek ARP sorgularn alp kendi tablolarn da gncelleyebilirler.

TCP dndaki dier protokoller: UDP ve ICMP

TCP katmann kullanan bir iletiim trn akladk. TCP grdmz gibi mesaj segmentlere blen ve bunlar birletiren bir katmand. Bu cins mesajlara en gzel rnek adres kontroldr (name lookup). Internet zerindeki bir bilgisayara ulamak iin kullanclar internet adresi yerine o bilgisayarn adn kullanrlar. Bu cins kullanmlar iin TCPnin alternatifi protokoller vardr. Byle amalar iin en ok kullanlan protokol ise UDPdir(User Datagram Protocol).

UDP datagramlarn belirli sralara konmasnn gerekli olmad uygulamalarda kullanlmak zere dizayn edilmitir. TCPde olduu gibi UDPde de bir balk vardr. IP katman kendi balk bilgisini ve protokol numarasn yerletirir (bu sefer protokol numaras alanna UDPye ait deer yazlr). Fakat UDP TCPnin yaptklarnn hepsini yapmaz. Bilgi burada datagramlara blnmez ve yollanan paketlerin kayd tutulmaz. UDPnin tek salad port numarasdr. Bylece pek ok program UDPyi kullanabilir. Daha az bilgi ierdii iin doal olarak UDP bal TCP balna gre daha ksadr. Balk, kaynak ve var port numaralar ile kontrol toplamn ieren tm bilgidir.

Dier bir protokol ise ICMPdir (Internet Control Message Protocol). ICMP, hata mesajlar ve TCP/IP yazlmnn bir takm kendi mesaj trafii amalar iin kullanlr. Mesela bir bilgisayara balanmak istediinizde sisteminiz size host unreachable ICMP mesaj ile geri dnebilir. ICMP a hakknda baz bilgileri toplamak amac ile de kullanlr. ICMP yap olarak UDPye benzer bir protokoldr. ICMP de mesajlarn sadece bir datagram iine koyar. Bununla beraber UDPye gre daha basit bir yapdadr. Balk bilgisinde port numaras bulundurmaz. Btn ICMP mesajlari a yazlmnn kendisince yorumlanr, ICMP mesajnn nereye gidecei ile ilgili bir port numarasna gerek yoktur. ICMP yi kullanan en popler Internet uygulamas PING komutudur. Bu komut yardm ile Internet kullanclar ulamak istedikleri herhangi bir bilgisayarn ak olup olmadn, hatlardaki sorunlar annda test etmek imkanna sahiptirler.

Katmanlar Aras Bilgi Ak

Internet Adresleri Internet adresleri 32-bitlik saylardr ve noktalarla ayrlm 4 octet (ondalk say olarak) olarak gsterilirler. rnek vermek gerekirse, 128.10.2.30 internet adresi 10000000 00001010 00000010 00011110 eklinde 32-bit olarak gsterilir. Temel problem bu bilgisayar a adresinin hem bilgisayar an ve hem de belli bir bilgisayar tek bana gsterebilmesidir.

Internette deiik byklkte bilgisayar alarnn bulunmasndan dolay internet adres yapsnn tm bu alarn adres sorununu zmesi gerekmektedir. Tm bu ihtiyalar karlayabilmek amac ile internet tasarlanrken 32 bitlik adres yaps seilmi ve bilgisayar alarnn ounun kk alar olaca varsaym ile yola klmtr.

32-bit internet adresleri, 'A Bilgi Merkezi (NIC) internet Kayt Kabul' tarafindan ynetilmektedir. Yerel ynetilen bir a uluslararas platformda daha byk bir aa balanmadnda adres rastgele olabilir. Fakat, bu tip adresler ileride internet'e balanlmas durumunda sorun kartabilecei iin nerilmemektedir. A yneticisi bir dier IP-tabanl sisteme, rnein NSFNET'e balanmak istediinde tm yerel adreslerin 'Uluslararas Internet Kayt Kabul' tarafindan belirlenmesi zorunludur.

Deiik byklkteki alar adreslemek amac ile 3 snf adres kullanlmaktadr:

A Snf adresler: lk byte 0 'la 126 arasnda deiir. lk byte a numarasdr. Gerisi bilgisayarlarn adresini belirler. Bu tip adresleme, herbiri 16,777,216 bilgisayardan oluan 126 an adreslenmesine izin verir.

B Snf adresler: lk byte 128 'le 191 arasnda deiir. lk iki byte a numarasdr. Gerisi bilgisayar adresini belirler. Bu tip adresleme, herbiri 65,536 bilgisayardan oluan 16,384 an adreslenmesine izin verir.

C Snf adresler: lk byte 192 ile 223 arasnda deiir. lk byte a numarasdr. Gerisi bilgisayarlarn adresini belirler. Bu tip adresleme, herbiri 254 bilgisayardan oluan 2,000,000 an adreslenmesine izin verir.

127 ile balayan adresler Internet tarafndan zel amalarla (localhost tanm iin) kullanlmaktadr.

223'n zerindeki adresler gelecekte kullanlmak zere D-snf ve E-snf adresler olarak reserve edilmi olarak tutulmaktadr.

A snf adresler, NSFNET, MILNET gibi byk alarda kullanlr. C snf adresler, genellikle niversite kurulu yerel alarla, ufak devlet kurulularnda kullanlr. NIC sadece a numaralarn ynetir. Blgede olmas beklenen bilgisayar saysna gre A, B veya C snf adresleme seilir. Bir blgeye a numaras verildikten sonra bilgisayarlarn nasl adresleneceini blge ynetimi belirler. IP adres alan zellikle son yllarda artan kullanm talebi sonucunda hzla tkenmeye balamtr. Bu nedenle yaplan IP adres taleplerinin gerekci olmasnn salanmas iin gerekli kontroller yaplmaktadr.

zel Adresler

Internet adreslemesinde 0 ve 255'in zel bir kullanm vardr. 0 adresi, internet zerinde

kendi adresini bilmeyen bilgisayarlar iin (Belirli baz durumlarda bir makinann kendisinin bilgisayar numarasn bilip hangi a zerinde olduunu bilmemesi gibi bir durum olabilmektedir) veya bir an kendisini tanmlamak iin kullanlmaktadr (144.122.0.0 gibi). 255 adresi genel duyuru "broadcast" amac ile kullanlmaktadr. Bir a zerindeki tm istasyonlarn duymasn istediginiz bir mesaj genel duyuru "broadcast" mesajdir. Duyuru mesaj genelde bir istasyon hangi istasyon ile konuacan bilemedii bir durumda kullanlan bir mesajlama yntemidir.

rnein ulamak istediiniz bir bilgisayarn ad elinizde bulunabilir ama onun IP adresine ihtiya duydunuz, bu evirme iini yapan en yakn "name server" makinasnn adresini de bilmiyorsunuz. Byle bir durumda bu isteinizi yayn mesaj yolu ile yollayabilirsiniz. Baz durumlarda birden fazla sisteme bir bilginin gnderilmesi gerekebilir byle bir durumda her bilgisayara ayr ayr mesaj gnderilmesi yerine tek bir yayn mesaj yollanmas ok daha kullanl bir yoldur. Yayn mesaj yollamak iin gidecek olan mesajn IP numarasnn bilgisayar adresi alanna 255 verilir. rnein 144.122.99 a zerinde yer alan bir bilgisayar yayn mesaj yollamak iin 144.122.99.255 adresini kullanr. Baz eski srm TCP/IP protokolne sahip bilgisayarlarda yayn adresi olarak 255 yerine 0 kullanlabilmektedir. Ayrca yine baz eski srmler subnet kavramna hi sahip olmayabilmektedir.

0 ve 255'in zel kullanm alanlar olduu iin aa bal bilgisayarlara bu adresler kesinlikle verilmemelidir. Ayrca adresler asla 0 ve 127 ile ve 223'n zerindeki bir say ile balamamaldr.

Internet Eriim Protokolleri

Internet protokolleri derken aslnda basetmek istediim dialup protokolleriydi. Dial up protokolleri olarak 2 tane protokol kullanlmaktadr. Bunlar:

PPP (Point-to-Point Protocol):

OSI katmanlarnda fiziksel ve data link katmanlarnda alr. Tek bir zaman diliminde birden ok protokol ( TCP/IP. IPX/SPX. NetBEUI ) zerinde tayabilir. Birden fazla kanal birlemelerine izin verir. (Multiplexing). Otomatik olarak konfigure edilir. Frame ve IP baln sktrmak ve hata kontrol gibi zellikleri vardr. DHCP server ile birlikte alabilir. Windows NT serverda PPP server olarak konfigure edilebilir. Dialup balantlarda otomatik logon olmak iin iki method kullanr: PAP (Password Authentication Protokol). CHAP (Challenge-Handshacke Authentication Protokol) NT server blmnde ayrntl olarak zerinde geilecektir.

SLIP (Serial Line Internet Protocol):

OSI modelinde fiziksel katmanda alr. Winsock progrramlarn altrabilir. IP konfigurasyonunu otomatik olarak gereklertirmez. Static IP gerektirir yani DHCPden IP alamaz. PPPde otomatikti. Authentication yoktur dolaysyla gvenlik PPP gre daha azdr. Windows NT RAS Server SLIP desteklemez. Error kontrol ve data sktrmas yoktur. PPPde vard. UNIX network iletim sistemi default SLIP destekler.

WINDOWS NT SERVER

KURLUMU

Kurulum iin gereken minimum donanm:

125M HDD te bo alan (110 MB for Workstation )

16MB RAM (12MB for Workstation )

486-DX33

CD-ROM ( Eer networkten kurmuyorsanz)

KURULUM ETLER

PDC ( Primary Domain Conroller ): Domain konroln yapmak iin kurulur. Bir domain de ancak bir tane PDC bulunur.

BDC (Backup Domain Controller ): PDC domain servern bir yedei gibi alr. PDC serverda bir problem olduunda onun yerine geebilecek serverdr. Ayn zamanda domainde backup ilemlerini takip etmek iin kurulur.

STAND-ALONE : Windows NT PDC Serverda bulunan domain oluturma zellii dndaki servisleri verebilen bir kurulum eitidir.

KURULUMU BALATMAK

1) Kuruluma WINNT.EXE yi CD den, HDDten veya networkten Windows NT Server kurulum dosyalarnn bulunduu i386 dizini ierisinden altrarak balyoruz. WINNT.EXE ile sradan bir NT kurulumu gerekletirebiliriz veya DOS ve WINDOWS 95 zerine kurulum yapabiliriz.

2) UPGRADE iin WINNT32.EXE yi yine i386 dizininin iinden altryoruz. Windows NT Server Version 3.X versiyonundan NT Version 4.0a gei yaptnz zaman kullanclarnz, network ayarlarnz ve kurulu olan programlar ayn kalacaktr.

Windows 95 zerine Windows NT Server 4.0 kuramazsnz. Ancak NTyi baka bir dizine kurar ve ayrca tekrardan 95te kullandnz uygulamalarnzn hepsini kurmak zorundasnz. Bu ekilde NT ve Windows 95 dual boot olarak alr.

KURULUM OPTIONLARI

/BKurulum srasnda kullanlan BOOT disketlerini oluturmadan kurulum yapmak iin kullanlr. Disketleri HDDe yazar.

/OXCD den veya setupn bulunduu herhangi bir yerden OX opsiyonunu kullanarak kurulum balatldnda sadece BOOT disketleri oluturur.

NT BOOT LEMLER

NT boot ilemleri ayn MS-DOS ve Windows al ilemleri gibi belirli bir srada gerekleir. Bu gerekletirme, srasyla bir takm dosyalarn almalar ile olur. Bu dosyalar Intel ve RISC ilemcilere gre farkllk gsterir. Dosyalar sras ile:

Intel x86

Ntldr--- letim sistemini ykler. Hidden, Read-only dosyadr.

Boot.iniletim sistemlerinin al srasn belirten menuy getiren dosya. Read-only dir. Sadece intel x86 PClerde.

Bootsec.dosEer HDDte NT den baka bir iletim sistemi daha varsa ve NT olmayan seilirse altaki Ntldr dosyas bu dosyay altrr. Hidden dosyadr.

Ntdetect.comDonanm tarama dosyas. Sisteme yani taklan donanmlar tarar. Registryye girilerini yapar, driverlarn ykler. Hidden, Read-only dir.

Ntbootdd.sys-- Sadece SCSI adapter bulunan sistemlerde bulunur. Al srasnda SCSI ye bal aygtlar taranr.

RISC

Osloader.exeletim sistemini ykleyen dosyadr. ntel ilemcilerdeki Ntldr dosyasnn yapt ii yapar.

*.pal ( Alpha only )-- Bu dosyalarda PAL codes, software subroutines bulunur. Bu dosyalar iletim sistemi iin CPU ile direk haberlemeyi salayan dosyalardr.

Her iki platformda ortak olan dosyalar.

Ntoskrnl.exeWindows NT nin ekirdek dosyas.

HAL.dllHardware Abstraction Layer (dinamic linc library ) dosyas.

SystemBu dosyada tm sistemin konfigrasyon bilgileri bulunur. \winnt_root\system32\config dizininin altndadr. Donanm driverlarn ve servisleri sistem alnda dzenler.

Device DriversBu dosyalar eitli donanm driverlarn desteklemek iin kullanlr. rnein FTDISK, SCSIDISK gibi.

VIRTUAL MEMORY

Virtual Memory Windows 95teki swap dosyas gibi alr. NT Virtual memory dosyas olarak pagefile kullanr. Pagefile NT nin alma srecinde giderek geniler, fakat boyut olarak sabit kalr. Youn bir alma sresi iinde Pagefile boyut olarak yetersiz kalabilir. PC restart olduunda Pagefileda resetlenir. (yaplan deiiklikler kaydedilir)

Kurulumdan sonra Pagefile boyut olarak RAM+11MB NT Workstationda, RAM+12MB kadarda NT Serverdadr.

Virtual memory Conrol Panel>System Properties>Performans Tab altndan deitirilebilir. Hatta istenirse birok HDDde de istenilen miktada yer Pagefile olarak kullanlr.

En verimli Pagefile kullanm ekli: Pagefilen eitli HDDlere datlm olandr. Ancak systemin veya al doyalarnn bulunduu blmlerde fazla arttrmamak gerekir.

Pagefile en iyi izleme yeri Administrator Tools>Performans Monitor>Pagefile. Buradan NT normal alrken izlendiinde alam temposuna gre geniletilip geniletilmeyeceine karar verilebilir.

Note: genelde kullandnz her disk iin pagefile ayrn bu performansnz byk lde arttracaktr. Aslnda her partition iin bile ayr ayr kurulabilir.

NTDE HARD DISK KULLANIMI

MULTBLE DISK SET

Disk StripingDatalar 64Klk bloklar halinde blnr ve eit olarak btn disklere yazlr. En az tane HDD gerekir. Fault Tolarans iermez.

Disk Mirroring Bir blmn tmyle baka bir disk zerinde kopyasyla kullanr. Fault Tolarans ierir. Disklerden biri ktnde dieriyle devam edilebilir.

Disk Dublexing

Bir HDDin tmyle baka bir kontroller ve disk zerine kopyasnn alnmasndan oluur. Fualt Tolarans ierir. HDD ve kontroller kmelerinden etkilenmez.

Disk Striping With ParityDatalar bloklar haline blnerek HDDlere yazlrlar. Btn bloklarn loglar tutulur. Fualt Tolarans salar datay farkl disklere datr. Her diskte bloklar hakknda bilgiler vardr. Bunlara Parity denir. Parity ken disklerin yenilenmesi iin kullanlr. Aslnda sistem kendi kendini otomatik olarak dzzeltir. En az 3 disk gereklidir.

Volume SetBir ok blm tek bir blmm gibi bir araya toplamaya yarar. Map iin ok idealdir. Tm blmlere kolayca eriim salar. Fault Tolarans salamaz.

Note: System ve boot blmleri stripe set veya volum set olarak kullanlamaz Ama mirroring ve dublexing te kullanlabilir.

VOLUME SETS

Windows hem NT Server hem deWorkstation tarafndan desteklenir. HDDlerin kullanlmayan ( Primary ve Extended blmlerinden sonra geriye kalan blm ) blmleri birletirmek iin kullanlr. Volume Seti en az 2 en ok 32 farkl disk blmlerinden oluturabilirsiniz. Volume Set oluturulduktan sonra mutlaka formatlanmaldr. rnein iki tane HDDmiz olsun ve bunlarn da bir miktar alan bo olsun. 1.inci HDDte 50 MB, 2.inci HDDtede 154 MB olduunu varsayarsak bu bo alanlar Volum Set ile birletirerek 204 MBlk bir Volume Set yapabiliriz. Volume Set oluturmak iin SCSI, ESDI ve IDE HDDleri ayn makinada problemsiz bir ekilde kullanabilirsiniz. Volume Sette tek bir zaman diliminde birim data yazlmnda setteki HDDlerden sadece biri kullanlr. Taki yazlan HDDte bo alan kalmayncaya kadar. Daha sonra data srasyla Volume Setteki dier HDDlere yazlmaya balar. Volum Sette disk eriimi sadece bir disk zerinden yaplr. Dier diskler beklemededir. System ve boot blmleri Volume Sete dahil edilemez. Volume Setler FAT veya NTFS olarak formatlanabilir. Volume Set iindeki disk paracklar ayr ayr formatlanamaz byle bir teebbs Volume Seti bozar ve tm setteki btn bilgilerin kaybolmasna neden olur.

Ayrca Volume Set sadece Windows NT sistemler tarafndan desteklenir. Yani dual-boot ile alan bir sistemde ( PC nin hem Windows NT hemde MS-DOS, Windows 95/98 de alabilmesi ) dier iletim sistemleri Volume Setlere kesinlikle eriemez. Hatta bu alanlar gremezler. Bir baka nemli nokta ise; Volume Setler Fault Tolerans salamaz. Ksaca eer setteki herhangi bir disk kerse Volume Sette ker ve tabiki tm disklerdeki bilgiler kaybolur. .

STRIPE SETS

Stripe Set yapsal olarak Volume Sete ok benzer. Her ikiside birden fazla diskin bo alanlarn kullanr. 32 diske kadar destekler. Yine Volume Sette kullanabildiimiz SCSI, ESDI ve IDE HDDler ayn sette kullanlabilir.

Stripe Sette bilgi setteki tm disklere paylatrlarak 64 Klk bloklar halinde yazlr. Setteki tm diskler sanki tek bir diskmi gibi fonsksiyonal halde alr. Bu ekilde almak iin I/O commandlar e zamanl ve birlikte tm disklerde ayn anda alrlar. Bu nedenle I/O sisteminin hz; tm disklerin hz; ayn zamanda Stripe Setin hz olmaktadr. Volum Sete oranla ok daha hzldr. Dier zellikleri Volum Set ile ayndr. Stripe Sette Fault Tolerance salamaz. Sistem ve boot blmleri Stripe Setede dahil edilemez; dier iletim sistemleri Stripe Setede eriemez.

STRIPE VE VOLUM SET KARILATIRILMASI

DURUM

STRIPE VOLUME

Tek bir diskte kullanma

hayr evet

Sistem ve boot patition ierme

hayr hayr

Max. Birletirme alan

32 disk 32 disk

HIZ FOKTR

Stripe Set ok diskli ortamlarda hzl okuma-yazma avantaj salar. Ayn anda birden ok diski okuma ve yazma avantaj vardr.

Disk striping with Parity bilgileri yazarken Stripe Sette oranla daha yavatr. Ama mirroring ve volum setten daha hzldr.

Disk Mirroringte ken bir disk iin, yeni bir disk tantlr. NT altrlr. Disk Administrator dan Fault Tolaranca blmnden mirror krlr. Sonra yeni diskle tekrar mirror oluturulur. Bu ilem otomatik olarak gereklemez

.

Disk Striping With Parityde ken bir disk iin, yeni bir disk tantlr. NT altrlr ve Disk Administratordan Regenerate yaplr.

Disk Striping With Parityde sistemde ancak birden fazla diskin kmesinde, yeni diskler systeme tantlr. NT altrlr. Backuptan geri dnlr.

FLE SYSTEMS

FAT 16 :

1) FAT systemindeki dosya ve dizinler standart zelliklere sahiptir: Archive, Read-Only, System ve Hidden.

2) Fat blmde local security access kullanlamaz.

3) Convert.exe ile NTFSe evrilebilir.

4) Fat blmnde defrag.exe altrlabilir. Yani defragmantation yaplabilir. ( DOS disketiyle yaplabilir.)

5) FATten NTFSe Move edilen dosyalarn sadece zellikleri ve uzun dosya isimleri devam eder.

FAT 32:

NT FAT 32 dosya systemini desteklemez.

NTFS

1) NTFS dosya seviyesinde gvenlik salar.

2) Local security access kullanlr.

3) NTFS FATe evrilemez. NTFS blm silinip tekrardan FAT olarak yaratlabilir.

4) NTFS defragment edilemez. Defragment etmek iin format atlp sonra backuptan dnlmesi gerekir.5) NTFSden FATe move edilen dosyalar zelliklerini ve gvenliklerini tayamazlar. Ama uzun dosya isimleri tanr.GVENLK

Share-level Securityde (Paylam Dzeyli) adan eriimlerde kaynaklar kullanc ve ifre seviyesindedir. Hem NTFS hem de FATte kullanlr.

File-level Securityde (Dosya Paylam Dzeyli) yerel ynetimde sadece NTFS dosya sisteminde kullanclar iin dosya ve dizin seviyesinde paylam yapabilir.

PAYLAIM GVENLK SEVYELER

FULL CONTROL Default olarak Everyone Group una gelir.

Kullanclara dosya ve dizinleri sahiplenme hakk verir.

Kullanclar dosya eriim haklarn deitirebilirler.

Btn kullanclara haklar deitirme ve okuma seviyesinde haklar verelebilir.

CHANGE Kullanclar dosya yaratabilir ve ekleyebilir.

Dosyalar deitirme hakk verilebilir.

Kullanc dosyalarn zelliklerini deitirebilir.

Kullanc dosyalar silebilir.

Dier kullanclara read hakk verebilir.

READ Kullanc dosyay aabilir ve okuyabilir.

Kullanc dosyann zelliklerini grebilir.

Kullanc read hakk verilmi bir program altrabilir.

NO ACCESS Kullanc dosyay gremez, aamaz ve deiiklik yapamaz.

C2 GVENLK DZEY

1) Kaynak eriim kontrol kaynan sahibinde olmal.

2) Denetim: Sistem yneticileri gvenlikle ilgili olaylar ve kulanclar denetleyebilmelidir. Denetim sadece yetkili kiiler tarafndan yaplabilmelidir.

3) Tanmlama: Her kullanc kendini tanmlamaldr. Sistem kullanarak kullancnn aktivitelerini kontrol eder.

Windows NT C2 gvenlik standartlarna uyacak ekilde tasarlanmtr. Ama en byk dez avantajda plug and play deil plug and pray olmasdr.

NTFS FOLDER (Klasr) ZNLERNDE KULLANICI NELER YAPABLR

READ (R)* Klasr ismini, sahibini, zelliklerini, ve izinlerini grebilir.

WRITE (T)* Dosya ve klasrlere bilgi ekleyebilir, zelliklerini deitirebilir; izinleri ve sahibini grebilir.

EXECUTE* Klasrn zelliklerini, sahibini ve izinlerini grebilir. Eer altrlabilir dosya ise altrabilir.

DELETE (D)* Klasr silebilir.

CHANGE (P) PERMSSON* Klasrn izinlerini deitirebilir.

TAKE (O)

OWNERSHP* Klasr sahiplenebilir.

NTFS DOSYA ZNLERNDE KULLANICI NELER YAPABLR

READ (R)* Dosya ieriini, sahibini, izinlerini, zelliklerini grebilir.

WRTE (W)*Sahibini ve izinlerini grebilir; zelliklerini ve iindeki bilgileri deitirebilir.

EXECUTE(E)* Sahibini, zelliklerini ve izinlerini grebilir. Eer altrlabilir bir dosya ise altrabilir.

DELETE (D)* Dosyay silebilir.

CHANGE (P) PERMSSON * Dosyann izinlerini deitirebilir.

TAKE (O) OWNERSHP* Dosyay sahiplenebilir.

NO ACCESS DIINDA BTN ZNLER CUMULATIVE DR. (rnein: X dosyas iin Ahmet kullancsna okuma izni verilmi olsun. Ayrca Muhasebe grubuna da yazma izni verilmi olsun. Eer Ahmet kullancs muhasebe grubuna dahil ise Ahmet kullancsnn hem okuma hem de yazma hakk olacaktr.)

Yeni bir dosya yaratldnda hangi kalsr altnda yaratlrsa onun izinlerini alr.

Dosyalarn Kopyalama ve Tama Sonrasndaki Durumlar

Bir dosya hangi folder iine kopyalanrsa o foldern izinleri dosyann izinlerinin zerine yazlr. Yani dosya izinleri kabolur.

Her hangi bir folder iinde bir dosya yaratrsanz o dosya otomatikolarak iinde yaratld foldern izinlerini alr.

Copying Within a PartitionEer dosya ayn partition iinde kopyalanyorsa izinler olarak kopyaland klasrn izinlerini alr.

Moving within a partitionEer dosya ayn partitionda move edilirse izinler ayn kalr. Sadece directory pointerlar ubdate edilir.

Moving across partition Eer farkl partitiona dosyay tarsak; dosya tand klasrn izinlerini alr.

GROUP VE HESAP YNETM

GLOBAL GROUP:

inde ayn haklara ve gereksinimlere sahip kullanclar bulunan group. Sadece Domain Kontrollerda yaratlabilir. Specific bir domaindeki kullanclar ierir. Baka group tayamaz. Baka domainlerin kullanclarn ieremez. Trust Relationshiplerde bir domainden dierine geilerde kullanlr. Bir ok domainde ayn anda kullanlr bu nedenle byk bir kolaylk salar. NT Workstationda yaratlamaz.

LOCAL GROUP (Yerel)

Yerel bilgisayar veya domain deki kaynaklara kullanclarn erimesini salar. Baka bir deyile tm haklar ancak yerel olarak verilir. Sadece NT sistemlerde yaratlabilir. Genelde sadece global gouplar iermelidir. Ama kullanclarda ierebilir. ( tavsiye edilmez. ). Baka domain lerin global gruplarnda ierir. Ancak baka domain lerde kullanlamaz.

Yeni bir kullanc hesab yaratmak iin sadece iki terim girilmesi yeterlidir: Kullanc ismi ve ifre.

PROFLES

Profiles kullanc ayarlardr. Yani bir kullancnn masast elerinden tutunda network ayarlarna kadar her trl bilgilerinin bulunduu yerdir. Ne zaman oluur? Kullanc ilk logon olduunda otomatik olarak Profiles dizini altna kullanc ismiyle yeni bir klasr oluur ve ondan sonra yapt btn deiiklikler buraya kaydedilir. Klasr ierisinde domain de kullancy tanmlayan NTUser.dat dosya bulunur. eit profile bulunur: Default, Mandatory, Roaming.

NTUser.dat dosyalar default olarak alan dosyadr. Kullanc windows ayarlarn tekrardan konfigre edebilir.

NTUser.man dosyalar read-only dosyalardr. Kullancnn yapt deiiklikler server a kayt edilmediinden ve tekrar logon olduunda profile yine server dan okuyacandan bir nceki logon srasnda yapt deiiklikler grnmeyecektir.

POLICIES

Policy kullanclarn Windows fonksiyonlarn server dan denetlemek, kstlamak iin kullanlr. Windows NT de System Policy den yaratlr. Bir kullanc iin oluturulmu bir policy var ise, policy kullancnn Windows ayarlar zerinde profile dan daha nceliklidir. Yani profile da kullanc iin bir kstlama olmasa ancak policy de kstlanmsa policy geerli olur.

Kiisel policy ler group policy lerinden daha nceliklidir. Machine policy ise btn policy lerden daha nceliklidir.

Emergency Repair Disk Oluturmak

Bu blm hem NT Server hem de NT Workstationda tamamen ayndr.

Emergency Repair Disk yani acil durumlarda (genelde NTnin almad durumlarda) tamir iin kullanabileceimiz disketi yaratmak iin komut satrnda veya Runda rdisk.exe komutunu yazmanz yeterlidir. (Sadece rdisk yazsanzda olur.) Komut girildiinde yeni bir pencere alacaktr. nce update Emergency Repair Diske tklanr (Registry ve SAM kaytlarnn son haliyle yedee yazlmas iin) sonrada Createe tklanr. NT nce disketinize format atacak ve sonrada Registry ve SAM dosyalar iin yedekleme yapacaktr.

Emergency Repair Disk ile NTde yaratm olduunuz kullanc ve group tanmlamalarn, HDDlerde yapm olduunuz deiiklikleri (RAID vs), sistem ifrelerini vs geri getirebilirsiniz.

TRUST RELATIONSHIP ( Domainler arasnda gven ilikileri )

Windows NT Server gnmzde bir ok irkette deiik amalarla kullanlmaktadr. Baz irketlerde zel birimler gvenlik asndan sadece kendilerine ait primary domain controller bulundurmak istiyor. Amalar blmlerini network ortamndan software olarak ayrmak. zellikle bankalarda domain says olduka fazla. Trust Relationship diye tanmladmz NT Server zellii birden fazla domain bulunan networklerde, domain ler arasnda gvenli bir gei iin kullanlr. PDC de Administrative Tools, User Manager for Domains penceresinde policies modlnde Trust Relationship ten gven ilikileri ile ilgili ayarlar yapabiliriz.

Her PDC kendisine ait domain database ini kurulum aamasnda oluturur. Database de kullanclar, network eriim haklar gibi bir ok gvenlik bilgileri bulunur. Farkl domainlerde bulunan kullanc ve kaynaklar ynetilmek iin gvenen (Trusting) domain ve gvenilen (Trusted) domain olarak Trust Relationship kurulumunda oluan iki terimi anlamaya alalm.

Gvenen domain kar domaindeki kullanclara kendi kaynaklarn aan domain dir. Bir baka deyile kaynaklarn bulunduu domain anlamnda kaynak domain i diyebiliriz. Gvenilen domain iin ise; kullanclar baka domainlerin kaynaklarn kullanan domain diye tanmlayalm. Yada ksaca kullanclarn bulunduu domain diyelim.

Ksaca zetlemeye alrsak Trust Relationship oluturulduunda (Trusting) gvenen kaynak domaini ve (Trusted) gvenilen kullanc domain i olmak zere iki domain kavram oluur.

Trust Relationship oluturmaya her zaman (Trusted) kullanc domainnini oluturarak balamak karkla sebeb vermemek asndan olduka fayladlr.

Domain B trusts Domain A

Yukarda ki ekle gre Domain A da bulunan tm kullanclar Domain A ya logon olduklarnda Domain B yede logon olurlar. Aslnda gven ilikilerinde Domain A nn databaseini kullanan kullanclar Domain B nin de database ini kullanrlar.

Domain B trusts Domain A and Domain A trusts Domain B

ki domain inde birbirine gvenmesi durumunda her iki domaindeki kullanclarda logon olduklarnda database olarak iki domaininde database ini kullanlar. Bu durumda iki taraftaki kaynaklarda ortak kullanma alm olur.

oklu domainlerde yandaki rnekte grld gibi E ve G domainleri F domainine gvenmekteler. Bylece F domainine logon olan kullanclar ayn zamnada E ve G domain kaynaklarn da kullanabilir. Ama bu u anlama gelmiyor: E domaini G domainine gveniyor veya G domaini E domainine gveniyor. Ancak artlar alttaki durumda olursa tm domainler birbirine gvenir.

Ksaca Microsoft gven ilikilerini geili olarak kullanmyor. rnein siz bir arkadanza ok gvenebilirsiniz ama arkadanz ok iyi birisi diye sizin tanmadnz onun arkadalarna Microsoft domain mant ile gvenemiyoruz.

Ayrca bir dier nemli ayrnt ise gvenen (Trusting) domain de kaynaklarnn gvendii domainden (Trusted) logon olan kullanclarn kullanabilmesi iin gerekli izinlerin verilmesi gerekir. Baka bir anlatmla, kaynaklarn paylama aan domain onlar iin izinleri dzenlemek sorundadr. zin dzenlemeleri yaplmam bir Trust Relationship oluumu networkte kaynak paylam iin bir anlam ifade etmez.

NOVELL NETWARE CONNECTIONS (Balantlar)

NWLink (IPX/SPX Transport Protocol):

NWLink Windows NT Server Netware 2X, 3X, 4X (in bindery emulation mode) alan ortamlara dahil etmek iin kullanlr. Netware clientlar zerinde hi bir art ilem yapmadan, Netware clientlar Exchange servera veya SQL servera eriebilir duruma getirir. Ayrca NWLink Windows Sockets, Novell NetBIOS, and Named Pipes protokollerini destekler.Client Service for Netware:

Windows NT Workstation PClerde Netwaren file ve print servislerini kullanmas iin CSNW servisi Workstation da olmak zorundadr. Sadece bir kullanc ismi ve password ile hem NT hemde Netwaree logon olmanz ve Netware logon scriptleri altrmamz salar.

File and Print Services for NetWare (FPNW):

Netware client lar iin dosya ve printer servisidir. Windows NT server FPNW ile tam anlamyla Netware server gibi davranabiliyor. Bylece Netware clientlarda hi bir deiiklik yapmadan Netwarede olmayan NT zelliklerinden faydalanabiliyor. rnein: Netware protokollerini ve isim eletirmesini kullanan bir client program ynlendirme veya translation yaplmadan NT ortamnda da alabiliyor. Gateway Service For Netware(GSNW):

Netware Server lara Microsoft clientlarn eriebilmeleri iin kullanlan NT Server servisidir. GSNW olmayan ortamlarda Microsoft client lar Netware server a ulamak iin Microsoft client yazlmn yklemek zorundadr (windows 95 ve 98 de). GSNW ile Netware client software yklenmeden balant salanr. Tabii NT nin versiyonlar olduu gibi Novell Netware inde versiyonlar bulunmakta; dolays ile GSNW konfigrasyonlarn yaparken Netware 3.x iin bindery, netware 4.x iin NDS (Netware Directory Service) ayarlarna dikkat etmek gerekiyor.

Ayrca GSNW kurduumuzda NT server otomatik olarak Netware ortamna ayak uydurabilmek iin NWLink IPX/SPX (Internetworking Packet Exchange/Sequenced Packet Exchange) protokoln de ykler.

Note: Her ne kadar kurulumu ve uygulamas kolay olsa aslnda NT server tarafnda herhangi bir paylam problemi olduunda veya serverda baka bir network problemi olduunda Server n netware eriimi gittii gibi client larda eriemez duruma gelir. Ayrca zaten NT Workstationda Client Service for Netware, Windows 95-98 de Netware iin client software kurulabilirken NT servern GSFN ile sadece ynetim ksmnda almas sistem performans asndan ok daha iyi olacaktr.

MIGRATION TOOL FOR NETWARE:

Netware server lar NT server lara tamak iin kullanlr. Servisi kurabilmek iin daha nceden Gateway Service for Netware servisini kurmamz gerekir ve sadece NT server PDC ve BDC ye kurulabilir. Bu modl ile tm kullanc ve group hesaplarn, volumleri, klasr ve dosyalar, ve hatta File and Print Services for Netware yklyse logon scriptleri bile tayabiliriz. Kullanclar, grouplar, ifreleri, hangi dosyalarn nereye tanacan, tm dosya izinlerini tama srasnda izleyebilir ve de deitirebiliriz. Ayrca birde log dosyas tutaraktan tamann salam bir ekilde gerekleip gereklemediini sonradan kontrol edebiliriz.

Windows NT de NETWORK lemleri

PC SM ZMLEMELER:

DNS: (Domain Name System ):

Host isimleri ile IP numaralarn zmlemek iin kullanlr. zmlemede Hosts dosyas kullanlr. rnek hcolpan.anadolu.com.tr 197.158.168.24 benzer bilgiler bulunur.

WINS: ( Windows Internet Name Service ):

NetBIOS bilgisayar isimlerini IP adresleri ile eletirmek iin kullanlr. zmlemede Lmhosts dosyas kullanr. rnek: hasanc isimli bilgisayarn IP numaras 197.158.168.24 dr gibi bilgiler bulunur. Windows NT de WINS otomatik olarak bu isimleri kaydeder. yleki sistemdeki btn PC ler benim IP adresim x.x.x.x ismim ..... diyerek kendilerini WINS server a kaydettirirler. Windows NT Server WINS database inden bunlar izleyebiliriz.

DHCP: (Dynamic Host Configuration Protocol):

Networkte TCP/IP konfigurasyonu olan PClere otomatik olarak IP adresi, subnetmask gibi deerleri atamak iin kullanlr. Windows NT de DHCP Manager dan configure edilir. Scope tanmlamas yaplarak networkte ki PC leride grouplayabiliriz. ( IP aral) . DHCPnin bir eski versiyonu olan BOOTP UNIX systemleri tarafndan kullanlr. BOOTP diski olmayan Dami terminallere IP adresi datr. DHCPninde ayn zellii vardr.

NT Server iin tavsiye edilen kitap:

Windows NT Server 4.0 ile almak (Charlie Russel ve Sharon Crawford) Arkada Yaynlar... eviri: Meltem zdemir.Exchange Server iin giri aamasnda bir kitap: Exchange Server 5.5 Cem Tun Ahmet Erdem Sekin Yaynlar.

MCSE (Microsoft Sertified System Engineer)

Microsoft sertifikalar ne ie yarar ? Microsoft firmasnn karm olduu rnler hakknda ne kadar bilgiye sahip olduumuzu gsteren belgedir aslnda. Her ne kadar bilgi ilem sektrnde ok ey renmi olsakta, uzun sre deneyim kazanm olsakta biliyorsunuz ki gnmzde byk firmalar bnyelerinde altrdklar insanlarn bir takm meziyetleri olmasn ve bunlar belgelemesini istiyor.

Bizde bilgi ilem alan olarak bilgi dzeyimizi ispat etmek ve dnyann her tarafnda geerli olacak bir sertifikaya sahip olmak iin Microsoft fimasnn dzenlemi olduu setifika snavlarn vererekten kendimizi ispat etmi oluyoruz. lkemizde malesef kaliteli alan says olduka az ve yine ok acdr ki zaten kaliteli insan potansiyelleride srekli beyin g halinde yurt dna bir ekilde tanmakta.

Microsoft MCSE (Microsoft Certified System Engineer) sertifikasn alabilmek bir dizi snavdan gemek zorundayz. Toplam 6 snav. 4 tanesi Core diye tanmlanan girilmesi zorunlu snavlar. Dier 2 tanesi ise yine Microsoftun sertifica snavlarnda sizin seeceiniz herhangi ikisi olmak zorunda.

lk 4 snav unlardan olumakta:

1) Networking Essential

2) Herhangi bir client iletim sistemi (Windows NT Workstation, Windows 95/98)

3) Windows NT Server

4) Windows NT Server in Enterprise

Semeli snavlar Exchange, Proxy Server, IIS Server veya SQL Server gibi snavlardan her hangi ikisi olabilir. Snavlar ingilizce ve test yntemi ile yaplmaktadr. lk drt snavdan herhangi birini verdiinizde MCP sertificasn alm oluyorsunuz. Ve size bir MCP kimlii ile MCP sertifikas gderiliyor. Tm snavlar tamamladnzda tekrardan MCSE sertifikas ve kimlii gnderiliyor.

neriler: Bu dokman zellikle eitli kaynaktan derlenmi bilgiler iermektedir. Windows NT Server ile ilgili bir ok yabanc ve yerli yayn bulabilirsiniz ama network tanmlar ve topolojiler hakknda yerli yayn bulmak olduka zor olduundan bende daha ok network terimleri zerinde younlamaya altm. Windows NT Server iin tavsiye edilen kitaplar dikkatli okunduunda ve PC zerinde alma yapldnda ok faydal olacaktr. Ayrca interneti her zaman ve her konuda yardm alabileceiniz bir kaynak olarak kullanmaya alalm.

14OSMANBEY :212-248 12 93/03, KADIKY :216-330 85 90

Copyright Brain Biliim Akademisi, www.brain.com.tr

Hasan OLPAN hocamz tarafndan hazrlanmtr. hcolpan@hotmail.com