Ndarja e historive personale – përdorimi i filmit si një ... · 12/7/2020 · 10 13 15 21 22 22 27 29 34 37 PËRMBAJTJA. 5 Fjalë hyrëse Ideja për një projekt që do të hulumtojë

Ivana Haxhievska

Forumi i Shërbimit Civil për Paqe – Shkup

Ndarja e historive personale – përdorimi i filmit si një

platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet: një

metodë për përdorim në iniciativat e

komunitetit

2020 2020 Forumi i Shërbimit Civil për Paqe – Shkup

Forumi i Shërbimit Civil për Paqe (forumZFD) – Dega në Shkup Rr. Naum Naumovski – Borçe 88а 1000 Shkup Maqedonia e Veriut

[email protected] www.forumzfd.org

Теksti Ivana Haxhievska

Dizajni МINT

Kjo monografi është përgatitur në kuadër të projektit hulumtues shkencor "Ndarja e tregimeve personale" të realizuar nga Forumi i Shërbimit Civil për Paqe Shkup nga Këlni.

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara. Asnjë pjesë e këtij studimi hulumtues shkencor nuk mund të ribotohet ose transmetohet në ndonjë formë ose me ndonjë mjet, elektronik ose mekanik, përfshirë fotokopjimin, dokumentimin ose ruajtjen në një sistem rikthimi pa pajtueshmërinë me shkrim të autorëve dhe ForumZFD.

Projekti financohet nga Ministria Federale Gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim.

Federal Ministryfor Economic Cooperationand Development

Fjalë hyrëse – Biljana Vollçevska

PËRMBLEDHJE

HYRJE

TERMAT THEMELORE DHE DEFINICIONET

METODOLOGJIA

1. FILMI SI PLATFORMË PËR TË MËSUAR DHE EKSPLORUAR STEREOTIPET – funksioni i ndarjes së historive personale në platformë

2. QASJET PËR PËRDORIMIN E PLATFORMËS – formulimi konceptual dhe modeli teorik i metodës

2.1. TESTIMI I METODËS SË PUNËTORIVE – rezultatet

PËRFUNDIM

SHTOJCA

1. Instrumenti matës për vlerësimin e metodës

2. Kriteret për përzgjedhjen e materialit filmik

2.1 Sugjerime për materialin filmik

3. Ushtrime të sugjeruara interaktive

BIBLIOGRAFIA

5

6

7

8

9

10

13

15

21

22

22

27

29

34

37

PËRMBAJTJA

5

Fjalë hyrëse

Ideja për një projekt që do të hulumtojë fuqinë e filmit, dhe veçanërisht historia e ndikimit pozitiv në vendimmarrje dhe krijimin e botëkuptimeve lindi si pjesë e Programit ForumZFD brenda fokusit tematik „Arti dhe kultura“.

"ForumZFD" ose "Forum i Shërbimit Civli për Paqe" është një organizatë qëllimi kryesor i së cilës është të kontribuojë në krijimin dhe inkurajimin e zhvillimit të strukturave të qëndrueshme për të promovuar tolerancën dhe paqen. Organizata “ForumZFD” u themelua në vitin 1996 dhe misioni i saj kryesor është të "realizojë idenë e një shërbimi paqeruajtës civil" në Gjermani. Organizata mbështetet nga 38 organizata anëtare dhe më shumë se 150 anëtarë individual. Aktualisht rreth 25 punonjës vendorë dhe ndërkombëtarë punojnë në zyrat tona në Beograd, Prishtinë, Shkup dhe Sarajevë. Të organizuar në grupe pune rajonale, ne përpiqemi të rrisim ndikimin e punës drejt transformimit paqësor të konflikteve në të gjithë rajonin. Në të njëjtën kohë, situata dhe kontekstet specifike në nivel kombëtar gjithashtu merren gjithmonë parasysh

Ideja e zhvillimit të një metodologjie të tregimit ka lindur nga qëllimi për të hapur perspektiva që do të kapërcejnë politikat dhe praktikat pengesë dhe do të hapin hapësirë për përfshirjen sociale dhe drejtësinë. Projekti Ndarje e Historive Personale përqendrohet në tregimin personal të tregimeve, ku rrëfyesi i frymëzuar nga filmi inkurajohet të rishikojë supozimet e tij ose të saj në lidhje me histori të mishëruara, stereotipet, paragjykimet dhe mënyrën se si ato përcaktohen në jetën institucionale dhe në jetën e përditshme.

Duke organizuar punëtori me pjesëmarrës nga profesione të ndryshme dhe në mosha të ndryshme, ideja e projektit ishte të shqyrtonte dhe zhvillonte një metodologji që jo vetëm që do të siguronte një qasje inovative për të kujtuar dhe kronizuar përvojat e margjinalizuara/keqinterpretuara dhe hulumtimet autokritike, por gjithashtu mundësonte një kornizë që do të lejojë imagjinimin e një të ardhme më të drejtë. Në këtë kontekst, filmi u përdor kryesisht si një nxitje për pjesëmarrësit për të ndarë historinë e tyre, por edhe për të marrë përgjegjësi për historitë që ata dëgjojnë dhe ndajnë.

Unë besoj se metodologjia që doli si rezultat i këtij projekti, e cila u hulumtua dhe u krijua nga Ivana Haxhievska, dhe u zbatua nga Aleksandar Mishevski nga "Forumi Rinor" nga Manastiri, hap një qasje të re pedagogjike që do të zgjerojë mundësitë për të jetuar në dhe me ndryshime, por gjithashtu mund të hapë hapësirë për ndërhyrje në pabarazitë sistemore. Një nga tiparet qendrore të kësaj metodologjie

6

është të menduarit kritik, i cili është pak i përfaqësuar në konceptin e arsimit vendor. Pas hulumtimit tonë, u tregua se arti dhe filmi si një histori multimediale mund të kontribuojnë në prodhimin e njohurive dhe kuptimeve që krijojnë një realitet multiperspektiv për botën dhe për veten tonë. Shpresoj që kjo metodologji dhe i gjithë projekti "Ndarja e Historive Personale" janë vetëm fillimi i një lëvizjeje ku rrëfimi personal i historive do të pranohet si një proces i ligjshëm kritik që përmes momenteve narrative lejon dhe kap natyrën e çrregullt, të copëtuar të identiteteve dhe subjektiviteteve.

Biljana Vollçevska projekt menaxhere, ForumZFD

PËRMBLEDHJE

Ky studim shqyrton potencialet e përdorimit të filmit si një platformë për të mësuar stereotipet përmes zhvillimit të një metode për përdorim në iniciativat qytetare nga poshtë (Bottom-Up). Gjetjet dhe konkluzionet bazohen në një hulumtim të kryer të përbërë nga pjesa teorike - rishikimi i gjendjes së praktikave të ngjashme në Republikën e Maqedonisë Veriore dhe rishikimi i analizave të botuara cilësore dhe sasiore në mënyrë që të konceptohet dhe formulohet teorikisht metoda e përdorimit të filmit si një platformë për të mësuar dhe provuar stereotipet në prapavijë; dhe pjesa empirike - mbajtja e tre punëtorive, me gjithsej 47 pjesëmarrës, në Kavadarci, Dojran dhe Gjevgjeli, në mënyrë që të testohet metoda në kushte reale. Për vlerësimin e seminareve, u krijua një instrument matës (një anketë dypjesëshe) për të monitoruar efektet e metodës tek pjesëmarrësit, njohuritë e reja të fituara dhe inkurajimin e iniciativës qytetare midis pjesëmarrësve në lidhje me përdorimin e metodës.

Studimi konfirmon përdorimin e historive personale si një mjet shoqërues i rëndësishëm në metodë për shkak të vetive të tregimeve personale për të forcuar, dhënë zë, empati dhe demokratizuar procesin e kritikës së privilegjeve dhe adresimin dhe përballjen me stereotipet dhe paragjykimet në komunitet. Vlerësimi i punëtorive konfirmoi hipotezat teorike për kriteret dhe parametrat e filmit dhe përmbajtjen arsimore që mund të përdoren brenda metodës, por gjithashtu i plotësoi ato me disa të reja. Studimi tregon efektin e forcimit të kapaciteteve personale dhe kolektive për organizimin qytetar si një parakusht për suksesin e zbatimit të konceptit të ofruar në seminar në vetë bashkësitë lokale.

7

HYRJE

Në raportet e institucioneve dhe organizatave përkatëse, si dhe në hulumtimet e publikuara, ka vazhdimësi në praktikat e trajtimit të pabarabartë, gjuhës së urrejtjes dhe krimeve të urrejtjes në Republikën e Maqedonisë Veriore bazuar në stereotipet dhe paragjykimet, ndër të cilat më të pranishme janë ato etnike dhe gjinore, së fundmi stereotipet dhe paragjykimet kanë të bëjnë me statusin personal, shoqëror dhe familjar, si dhe moshën e personit janë të shumta.1 Hulumtimet tregojnë se kanalet më të zakonshme të komunikimit për qarkullimin e qetë dhe jokritik të stereotipeve dhe paragjykimeve janë thashethemet, mediat sociale, masmedia, etj., Ku mekanizmat për rregullimin, verifikimin dhe krijimin e platformave për përgjigje arsimore janë më të dobëta. Fushat, zonat dhe kanalet për shpërndarjen e qetë të stereotipeve dhe paragjykimeve janë ato zona ku rregullimi dhe informacioni duhet të garantohen: për shembull, librat shkollorë në arsim2 ose praktikat në marrjen e shërbimeve shëndetësore.3

Nga ana tjetër, brenda shoqatave qytetare dhe iniciativave të pavarura, veçanërisht në fushën e kulturës, ekziston një aktivitet në rritje drejt adresimit kritik dhe ballafaqimit të problemeve sociale dhe shoqërore, duke përdorur kulturën si një mjet për kritikë dhe një mjet për konfrontim. Më shpesh veprimi i tyre është lokal dhe i referohet një problemi lokal; karakteristikë e tyre është organizimi nga poshtë (Bottom - Up), ato rrallë janë afatgjate dhe më rrallë formojnë një platformë të qëndrueshme, e cila varet nga konteksti socio-ekonomik dhe sfidat e iniciatorëve.

Ky studim paraqet një përpjekje për të hulumtuar mundësitë dhe kushtet në Repbulikën e Maqedonisë Veriore për një lidhje midis iniciativave të pavarura qytetare dhe angazhimit të kulturës si një mjet për t’u ballafaquar, theksuar(adresuar) dhe edukuar për stereotipet në komunitet. Për atë qëllim, si një focus teorik dhe pyetja themelore e studimit është shqyrtimi i mundësive të përdorimit të filmit si një platformë për edukimin dhe shqyrtimin e stereotipeve dhe dhënia e një përgjigjeje të përshtatshme për pyetjen hulumtuese përmes konceptimit konceptual, formulimit teorik dhe performancës praktike të metodës së përdorimit të filmit për qëllimin e synuar.

Gjetjet dhe konkluzionet bazohen në një përmbledhje gjithëpërfshirëse të gjendjes së përdorimit të filmit si një mjet në iniciativat qytetare dhe të pavarura

1 Raporti vjetor për vitin 2018 i Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut (red. Uranija Pirovska), (Shkup, 2019), 25, 31, 35. Në dispozicion online: https://mhc.org.mk/wp-content/uploads/2019/09/hkm_godishen-izveshtaj.pdf (verifikuar më 11.07.2020); Strashko Stojanovski, Zhaneta Poposka, Raporti i Studiuesve: Ndikimi i stereotipeve dhe distanca etnike për shfaqjen e diskriminimit, gjuha e urrejtjes dhe krimi i urrejtjes (Shkup: OSBE, 2016); Petar Atanasov, "Shteti, qytetarët, distanca etnike dhe identiteti kombëtar", tek Kultura politike dhe identitetet (red. Emilija Simoska, Sllavica Inxhevska), (Shkup: FOSM, 2012), 55–97.

2 Biljana Kotevska, Stereotipet, paragjykimet dhe diskriminimi në arsim: Përqendrimi në tekstet shkollore të arsimit fillor (Shkup, OSBE dhe CPD, 2016); Violeta Petrovska-Beshka..etj. Studimi mbi multikulturalizmin dhe marrëdhëniet ndëretnike në arsim (Shkup, UNICEF, 2009).

3 Irena Mullaçka, Gazetë për ndërmjetësuesit shëndetësorë të Romëve, (Shkup: Hera, 2015), 6; Raporti vjetor për vitin 2018 i Komitetit të Helsinkit …cit., 49.

8

në Republikën e Maqedonisë Veriore deri më tani, rishikimin e literaturës përkatëse dhe analizat cilësore dhe sasiore të botuara pranë temës së studimit dhe zbatimin eksperimental të metodës në tre punëtori me gjithsej 47 pjesëmarrës nga rajoni lindor i vendit.

Në pjesën e mëtejshme të studimit, do të paraqitet metodologjia e procesit të hulumtimit dhe instrumenti i matur i hartuar për vlerësimin e punëtorive. Pjesa e parë e studimit do të paraqesë bazat teorike për përdorimin e filmit si platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet, duke theksuar historitë personale si një komponent kryesor ndihmës ose mjet për kontekstualizimin e stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitet. Pjesa e dytë do të paraqesë qasjet për përdorimin e metodës dhe do të paraqesë më në detaje rezultatet sasiore dhe cilësore të punëtorive të zhvilluara. Pjesa e dytë është gjithashtu një shembull i përdorimit të metodës, prezantimi i materialeve të përdorura, gjetja e funksioneve arsimore dhe efektet e përdorimit të metodës tek pjesëmarrësit. Në fund, do të ofrohen konkluzione dhe rekomandime nga testimi i metodës, dhe vlerësimi i punëtorive me ndihmën e instrumentit matës të hartuar do të tregojë zhvillimin e mëtejshëm të përdorimit të metodës.

TERMAT THEMELORE DHE DEFINICIONET

Stereotipet janë një grup i përgjithshëm i tipareve dhe karakteristikave që i atribuohen një grupi specifik etnik, kombëtar, kulturor ose racor që sjellin pritshmëri të rreme se anëtarët individual të grupit do të korrespondojnë me këto tipare.

Paragjykimet janë qëndrime të trilluara, false ose diskriminuese ndaj njerëzve të kategorive të ndryshme. Llojet e paragjykimeve racore, seksuale, etnike dhe të tjera mund të ekzistojnë në nivelin e marrëdhënieve personale dhe sjelljeve individuale, dhe gjithashtu mund të institucionalizohen si politikë ligjore ose administrative.

Diskriminim është çdo dallim ose kufizim i njerëzve në bazë të identitetit të tyre kolektiv (gjinia, klasa, etnia, identiteti seksual) i cili rrezikon ose pengon realizimin ose mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të tyre njerëzore.

Ndarja e tregimeve personale (Storytelling, life storytelling) është një ekspozim (account) individuale e një ngjarjeje nga rrëfyesi, në mënyrë që të krijojë një kujtesë në ndërgjegjen e dëgjuesit. Në këtë studim, ne lidhim rrëfimin personal të historisë me filmin dhe funksionet e filmit (krijues, estetik, kritik, humanist, arsimor, kërkimor, artistik, etj.) Dhe me historinë gojore për sa i përket rrëfimeve dhe dëshmive gojore. Në hulumtime dhe punëtori, ndarja e historive personale vendoset në kontekstin e përdorimit të filmit si një platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet.

9

Komuniteti është një formë e shoqatës së njerëzve brenda një hapësire pak a shumë të kufizuar. Si individë, anëtarë të grupeve dhe institucioneve të ndryshme shoqërore, njerëzit përfshihen në ndërveprime të ndryshme shoqërore, mblidhen rreth vlerave të përbashkëta, nevojave, interesave dhe problemeve, zhvillojnë një ndjenjë të përkatësisë dhe identifikimit me kolektivin dhe ndërmarrin veprime të organizuara për të përmbushur nevojat personale dhe të përbashkëta.

METODOLOGJIA

Metodologjia për të bërë këtë studim është hartuar për t'iu përgjigjur objektivave në vijim: për t'iu përgjigjur pyetjes themelore të studimit: cilat janë mundësitë për të përdorur filmin si një platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet në komunitet; dhe për këtë formulojnë konceptualisht, hartojnë dhe testojnë teorikisht (shqyrtojnë në kushte reale) një metodë për përdorimin e duhur dhe të organizuar të filmit si një platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet e komunitetit, kryesisht në kontekstin lokal, nga iniciativa qytetare nga poshtë.

Përgatitja e këtij studimi u zhvillua në dy faza. Në fazën e parë, u shqyrtuan potencialet teorike të përdorimit të filmit si një platformë, përmes një rishikimi të literaturës përkatëse. Më tej në këtë fazë u rishikua gjendja e përdorimit të metodave dhe praktikave të ngjashme për përdorimin e filmit si një platformë për të treguar (adresuar) një problem të caktuar social apo shoqëror nga iniciativat qytetare dhe/ose iniciativat e pavarura në Republikën e Maqedonisë Veriore, përmes të dhënave cilësore dhe sasiore. Në këtë fazë ne vendosëm teorikisht hipotezën për përdorimin e historive personale si një element shoqërues që do të funksiononte në mënyrën më të përshtatshme në platformë së bashku me filmin, për të vënë në dukje (adresuar) stereotipet dhe paragjykimet për shkak të funksioneve të ndjeshmërisë, kontekstualizimit dhe demokratizimit të procesit (duke perceptuar “më shumë fytyra të së vërtetës"). Hipoteza për funksionin e ndarjes së historive personale shoqërohet nga një bazë e përshtatshme teorike. Në fund të fazës së parë, kriteret dhe parametrat u zgjodhën për përzgjedhjen e përmbajtjes, materialit dhe formatit të filmit, të përshtatshme gjatë kryerjes së metodës (shih Shtojcën 2).

Faza e dytë e hulumtimit u konceptua dhe u krye me qëllim që të mbështesë në mënyrë empirike studimin. Për atë qëllim, u zhvilluan tre punëtori të mbyllura njëditore, të mbajtura në tre qytete të ndryshme në rajonin lindor të vendit - Gjevgjeli, Dojran dhe Kavadarci, në periudhën nga 29 deri më 31 gusht 2020. Gjithsej 47 pjesëmarrës morën pjesë në punëtori. Për të vlerësuar metodën dhe për të monitoruar efektet e përdorimit të metodës tek pjesëmarrësit, u krijua një instrument matës (pyetësori me dy pjesë, shih Shtojcën 1). Instrumenti matës mund të përdoret për të ndjekur njohuritë e mëparshme të pjesëmarrësve për temën e seminarit (Anketa, pjesa I), njohuritë e fituara dhe motivimin për iniciativë në përdorimin e metodës në komunitetin e tyre (Anketa, pjesa II).

10

Për vlerësimin e punëtorive si një provë të metodës në kohë reale dhe me qëllim të përmirësimit të praktikës, pjesëmarrësit e punëtorive u vëzhguan si fokus grupe. Në fund të hulumtimit, të dhënat e marra cilësore dhe sasiore u përmblodhën dhe u analizuan, si dhe hipotezat u kontrolluan me të dhënat empirike.

1. FILMI SI PLATFORMË PËR TË MËSUAR DHE EKSPLORUAR STEREOTIPET – funksioni i ndarjes së historive personale në platformë

Në teori dhe edukim, filmi është përdorur prej kohësh si një mjet për të hulumtuar stereotipet4 – në një kuptim më të gjerë - si një analizë e artit filmik ose e prodhimit të filmit që paraqet tema të caktuara, personazhe, modele, ligjërime dhe në një kuptim më të ngushtë - si angazhimi i filmit në kritikë ose si një mjet i prodhuar qëllimisht për qëllime edukative dhe/ose hulumtuese.

Nevoja për kontekstualizim midis historive personale, filmit dhe stereotipeve lind nga aspektet kryesore të tregimit të historive personale si zhvillimi i ndjeshmërisë, reflektimi, mirëkuptimi; forcimi i kapaciteteve personale dhe individuale për pjesëmarrje në ligjërimin publik (forcimi dhe inkurajimi); tregimi i historive personale forcon kohezionin në një komunitet të caktuar (solidariteti, kohezioni, ndjeshmëria, etj.); kontribuon dhe/ose mund të ndikojë në ndryshimet tek individi ose komuniteti;5 ndihmon në të mësuarit dhe të kuptuarit dhe hap hapësirë për "më shumë fytyra të së vërtetës" dhe demokratizimin e procesit të të mësuarit në situata konfliktuoze ose rrëfime. Prandaj, tregimi i historive personale në kontekstin e filmit si një platformë për tregimin (adresimin) e problemeve të komunitetit mund të zhvillohet për të hulumtuar dhe shqyrtuar stereotipet në një komunitet në mënyra që nuk mund të zbatohen në arsimin zyrtar ose përmes institucioneve.

Tregimi i historive personale në kontekstin e adresimit, ballafaqimit dhe edukimit për stereotipet në Republikën e Maqedonisë Veriore deri më tani është përdorur në tema që lidhen me historinë gojore (në kontekstin maqedonas historia gojore dhe tregimet gojore përdoren më së shumti në historinë e viktimave të Holokaustit6 dhe historia e refugjatëve maqedonas nga lufta civile në Greqi

4 Jörg Schweinitz (ed.), Film and Stereotype: A Challenge for Cinema and Theory, (Columbia University Press, 2011). 5 Michelle Drumm, “The role of personal storytelling in practice”, Insights 23 (2013), The Institute for Research and Innovation in Social

Services (IRISS), në dispozicion online: https://www.iriss.org.uk/resources/insights/role-personal-storytelling-practice (verifikuar më 12.07.2020)

6 Më poshtë janë disa shembuj të projekteve arsimore gjatësore të pranishme në vendet e ballkanike dhe vendet e Evropës Juglindore, ku përfshihet mësimi i historisë, dhe ka një përdorim më të madh të historisë gojore si metodë. Projekte të ndryshme mbi këtë temë janë zbatuar nga: EUROCLIO (Inspiring History and Citizenship Educators). Shih shembullin: Beno Ruso dhe Roza Kamhi: Vitet e bëjnë të veten. Drejtuar nga: Stojan Vujçiq, Apostoll Tnokovski. Shkup: Centropa dhe Qendra Përkujtimore e Holokaustit për Hebrenjtë e Maqedonisë, 2011. Në dispozicion online: https://www.centropa.org/centropa-cinema/beno-and-roza-kamhi-years-make-their-own (qasur më 12.07.2020).




11

(1946 –1949)7); diskriminimi gjinor dhe ndërgjegjësimi ndaj thashethemeve;8 ndërgjegjësimi për ngacmimet seksuale;9 duke rritur dukshmërinë e personave me aftësi të veçanta,10 dhe për të përballuar të kaluarën dhe tejkalimin e konflikteve etnike.11

Tregimi i historive personale në kontekstin e filmit si një platformë për shqyrtimin e stereotipeve deri më tani nuk është shqyrtuar më hollësisht në aspektin teorik dhe empirik.12 Sidoqoftë, përdorimi i filmit ose programit të filmit artistik mund të monitorohet në median maqedonase dhe kontekstin qytetar në dy mënyra: përmes projekteve të vëzhguara për të përdorur filmin si një platformë për tregimin (adresimin) e problemeve në komunitet, nga ku qasjet për organizimin dhe zbatimin janë nga lart - poshtë (Top-Down), dhe vijnë nga organizata, kompani prodhimi, institucione shtetërore dhe faktorë të ngjashëm.. Në këtë mënyrë, përmbajtja që vendoset në platforma në të njëjtën kohë krijohet dhe prodhohet me qëllim nga faktorët e përfshirë; ose filmi si një platformë rreth së cilës organizohen ngjarje dhe iniciativa në mënyrë që të nxisin një kulturë kritike ose alternative ose në formën e artivizmit.13 Në këtë rast, organizimi i iniciativave vjen nga poshtë dhe është kryesisht i pavarur nga faktorët institucionalë ose financiarë. Në këtë mënyrë, më rrallë synohet dhe prodhohet përmbajtje e qëllimshme (filmike), dhe më shpesh riprodhohet ose shfaqet përmbajtje e prodhuar tashmë, d.m.th filmi është "platformuar" në kuptimin e vërtetë dhe shkalla e angazhimit të artit është më e ulët. Në të njëjtën kohë, mundësitë për angazhim qytetar, ndërveprim dhe hapje e hapësirës për debat janë rritur.

Një shembull i mrekullueshëm i mënyrës së parë është projekti i Qendrës për Tokë të Përbashkët në bashkëpunim me Radio Televizionin Maqedonas (MRT)

7 Shih shembuj: Dëshmitarë nga Maqedonia e Egjeut. Drejtuar nga: Atanas Çuposki. Shkup: Kinoteka e Maqedonisë, 2012. TheMKDocs Kanal dokumentar https://www.youtube.com/watch?v=t8olJFQepM8&list=PLwia9bIDCn7gIyvz_oCp6ryrsTpFXUdQy&index=3 (verifikuar më 02.02.2020); Dëshmitarë, Amerika. Drejtuar nga: Marija Xhixheva, Shkup: Кinoteka e Maqedonisë, 2016; Fëmijët nga 1948. Drejtuar nga: Snezhana Dinevski, Тoronto: The Association of Refugee Children from Aegean Macedonia, 2004. ТV Аrkiva МKD https://www.youtube.com/watch?v=wNyfqVxF5MM&fbclid=IwAR2wjHWnt03Qz1B4n78wbC7UJ3WP_iQHiWhCtOa6buwQk3WzPHkjYWvOgVQ (verifikuar më 02.02.2020);

8 Shih shembull: Fushata „Zëshëm kundër thashethemeve“ – „Çdonjëri është i vlefshëm “ (10 shtator 2019 – sot), Fushata e mbështetur nga ОSBE Мisioni në Shkup, nxitur nga nevoja për t’i dhënë fund stigmatizimit të grave në shoqëri bazuar në histori dhe besime të mbushura me informacione të paverifikuara, dyshime dhe të pavërteta: https://www.facebook.com/pg/GlasnoProtivGlasini/about/?ref=page_internal

9 Fushata „Tani them“ –një fushatë e nxitur nga lëvizja MeToo, e pavarur nga mediat sociale, që adreson ngacmimet seksuale. Shih: Kristina Ozimec, "#TaniThem - një thirrje kundër ngacmimit seksual", në DW, e disponueshme online: https://p.dw.com/p/2r7t6 (qasur më 12.07.2020); Dragana Gunin, Projekti Artistic Activism „Histori të cilat duhet ti dëgjoni“,një projekt kushtuar korrupsionit dhe ngacmimeve seksuale në arsimin e lartë. në dispozicion online: https://www.youtube.com/channel/UCq0faHyHSq_a1N7K5I0nQDA/featured (qasur më 24.08.2020).

10 Shih shembuj: Serialet dokumentare të Tomisllav Zhaja (2016) ("Rajonalizimi", "Mbështetja aktive - Edukimi për asistentët", "Familja kujdestare - Fëmijët", "Të jetosh me mbështetje", "Vlerësimi", "Vetëmbrojtja", "Dita e Re") dhe " Unë punoj, pra ekzistoj "), organizuar nga Shoqata SOLEM - Shkup.

11Shih shembuj: Trembëdhjetë histori femërore (red. Boro Kitanoski, Irena Cvetkoviq, Thomas Coles), (Prilep: SHQ "Aksioni i Paqes", 2011); Tregime lufte të veteranëve të Prilepit nga 2001, (redaktor dhe intervistues Goran Taleski; përkthyesit Ljuljeta Ademi, Kreshnik Ajdini), (Prilep: SHQ "Aksioni i Paqes, 2020); Kthim në 2001, (red. Darko Stojanov... tj), (Shkup: Forumi i Shërbimit Civil për Paqe, 2019).

12 Shih shembull: Filmi si kritikë kulturore dhe mjet arsimor. Trajnim online për aktivistë dhe edukatorë, 10 – 20 maj 2020. Forumi i Shërbimit Civil Shkup. https://www.facebook.com/events/570285423606361/ (qasur më 12.07.2020).

13 Termi artivizëm i referohet praktikave ku arti dhe aktivizmi kombinohen në mënyrë që të adresojnë, rezistojnë ose luftojnë një shtypje të veçantë ose padrejtësi shoqërore. Në artivizëm, artisti përdor talentet e tij për të vepruar njëkohësisht si aktivist për një kauzë të veçantë..




12

- seriali televiziv me metrazh të gjatë "Mëhalla jonë" (2002 - 2004). Është një kombinim i një programi argëtues për fëmijë dhe të rinj, i kombinuar me edukimin. Ishte i strukturuar si një program ndërveprues i qëllimshëm (programi i synuar-rezultatet) me tre qëllime kryesore: të modelojë mirëkuptimin midis anëtarëve të popullatës multietnike maqedonase, të modelojë arsimin për parandalimin e konflikteve duke rritur ndërgjegjësimin për diversitetin kulturor dhe të modelojë arsimin e përshtatshëm për moshën grupi i zhvillimit të aftësive për zgjidhjen e konflikteve. Seriali zhvillohet në qytete të ndryshme maqedonase, ku prezantohet jeta e përditshme e familjeve me prejardhje të ndryshme etnike dhe gjuhësore. Linja e historisë tregon se si të rinjtë nga katër bashkësi të ndryshme etnike (maqedonas, shqiptarë, romë dhe turq) shoqërohen dhe bashkëpunojnë dhe përballen me paragjykime ndaj Tjetrit „duke u futur në këpucët e tij“/„duke pare nga sytë e tij/saj“.14

Lidhur me mënyrën e dytë,15 mund të vërejmë se në kontekstin bashkëkohor maqedonas, iniciativat për organizimin e një kulture kritike dhe debati rreth shfaqjes së filmit dhe shfaqjeve filmike.16 Këto iniciativa përbëhen nga entuziastë, intelektualë, aktivistë dhe artistë, ndërsa organizata përbëhet nga ekipe të vogla me një strukturë horizontale dhe punë vullnetare. Ngjarjet e këtyre iniciativave janë të angazhuara shoqërisht dhe mund të shkojnë nga nxitja e ndryshimeve në fusha të ndryshme përmes kulturës kritike dhe alternative, deri te funksionimi si hapësira krijuese për diskutime filmike dhe debate qytetare.

Sipas këtij rishikimi, ne tregojmë mundësinë dhe nevojën për zhvillimin dhe përdorimin e filmit si një platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet dhe ne besojmë se iniciativat më poshtë janë kryesore për zhvillimin e platformës. Formulimi dhe dizenjimi i një metode për përdorimin dhe funksionalitetin e platformës do të zgjidhte ose lehtësonte disa nga sfidat që mund të lindnin gjatë përdorimit, dhe në të njëjtën kohë do të hapte hapësirë për zhvillimin e mëtejshëm të një platforme të tillë që do të përdoret në arsim dhe trajnim brenda projekteve të ndryshme dhe në organizata ose institucione të ndryshme arsimore, duke pasur parasysh rëndësinë dhe nevojën për edukim mbi stereotipet.

Parimi i nxitjes së diversitetit kulturor dhe vënia e faktorëve lokalë në shërbim të promovuesve dhe bartësve të kontekstit dhe identitetit kulturor lokal mund të lidhen lehtësisht me strategjitë dhe politikat për industritë krijuese, veçanërisht të rëndësishme për praktikat kulturore në komunitetet e vogla me të cilat përballen shumë sfidat në fushën e kulturës, të shkaktuara nga proceset e tranzicionit, hipercentralizimi dhe migrimi në kryeqytetin e shtetit. Industritë krijuese në

14 „Mëhalla jonë – film serial, projekti përfundimtar i Qendrës për bazë të përbashkët“, i disponueshëm online: http://www.sfcg.org.mk/index.php/mk/completed-projects-mk/nashe-maalo-mk (qasur më 12.07.2020).

15 Është e rëndësishme të sqarojmë se kjo i referohet nismave të pavarura që përdorin filmin si një platformë për të arritur një qëllim, kryesisht të angazhuar në shoqëri, por nuk nënkupton festivalet e filmit, të cilat kanë kryesisht ngjyrime artistike dhe shfaqje ose karakter konkurrues.

16 Disa shembuj të fundit: Kinemaja Debative Kontra Kadar (Manastir, 2013 - sot, faqja zyrtare: https://kontrakadar.wordpress.com/about/ (vizituar më 12.07.2020); Коntra Kadar Shkup (Shkup, 2016 – 2018); Klubi debatit filmik Lale (Shkup, 2015 – sot); Gledaj.МК (Shkup, 2018 – sot, faqja zyrtare: http://gledaj.mkc.mk/za-nas/ (qasur më 12.07.2020)).

13

bashkësitë lokale mund të shihen si një sektor i veçantë që operon kryesisht përmes organizatave joqeveritare në mënyrë që: të promovojë, organizojë dhe zbatojë veprime specifike brenda bashkësive lokale në përputhje me nevojat dhe problemet e tyre socio-kulturore, përmes formës së shprehjes artistike. 17

2. QASJET PËR PËRDORIMIN E PLATFORMËS – formulimi

konceptual dhe modeli teorik i metodës

Premisa kryesore nga e cila fillojmë në formulimin konceptual të metodës së përdorimit të filmit si një platformë për të mësuar dhe testuar stereotipet është gjetja e strategjive të përshtatshme për të inkurajuar mendimin kritik dhe dekonstruktiv nëpërmjet ndërveprimit të pjesëmarrësve përmes përmbajtjes së filmit.

Projektimi i metodës kryesisht i referohet shqyrtimit dhe vënies në dukje të mjeteve, burimeve të përshtatshme dhe shembujve se si të përdorim platformën në kushte reale dhe për një qëllim të caktuar, të cilat ne e kuptojmë se mund të jenë të ndryshme në varësi të kontekstit të iniciativës së përdorur nga platforma. Shtojca 2 mund të ndiqet në mënyrë më të detajuar kriteret dhe parametrat e propozuar që ne i tregojmë si më të përshtatshmet për të siguruar funksionalitetin e platformës. Sipas kësaj metode, ne besojmë se çelësi i suksesit të platformës është zgjedhja e një filmi (material filmik, përmbajtje), i cili duhet të plotësojë kriteret e mëposhtme:

• Lloji i materialit filmik sipas formatit, zhanrit, produksionit: film dokumentar; film artistik; film edukativ/didaktik; video-histori gazetareske; video-histori gojore; biografi e filmuar; video-intervistë.

• Konteksti: lokal, rajonal, kombëtar, global.

• Kohëzgjatja: minimumi 15 minuta; maksimumi 60 minuta.

• Tema: jeta, përditshmëria, ekzistenca, aspektet sociale, historia e një individi ose grupi në komunitet - treguar përmes rrëfimit të një historie personale, duke ndjekur një përvojë personale.

• Paraqitja vizuale dhe treguese e stereotipeve: shfaqja dhe/ose kritika e stereotipeve: etnike, kombëtare, gjinore, racore, etj.

А) film dokumentar kritik i angazhuar - materiali filmik si shembull për vëzhgim dhe analizë;

17 Аntolanella Petkovska et. al., Hartimi i industrive kreative në Republikën e Maqedonisë, (Shkup: Këshilli britanik në Maqedoni, 2010), 36, 44, 49.

14

B) material që është i verbër ndaj stereotipeve ose materialit propagandistik - si një shembull përmes të cilit do të dekonstruktohet dhe analizojë.

• Еstetika: Materiali i filmit duhet të jetë estetikisht i përshtatshëm për pjesëmarrësit dhe grupin e synuar, në kontekstin e moshës, nivelit të arsimit dhe nivelit të supozuar të njohurive estetike. Rekomandohen materiale filmike që kanë një estetikë relative të tregimit, informacionit, edukimit, didaktikës; Materialet filmike që kanë një estetikë mjaft artistike, me barazi të lartë, abstrakte, eksperimentale ose të përcaktuar ngushtë nuk rekomandohen, megjithëse ky parametër mund të ndryshojë në varësi të pjesëmarrësve dhe qëllimeve të përdorimit dhe organizimit.

• Përshtatshmëria: pjesëmarrësit mund të përdorin lehtësisht materialin e filmit si shikues, për sa i përket identifikimit me përmbajtjen, rritjen e kuriozitetit për temën, shoqatat kulturore, njohjes së simboleve, traditave, etj., të cilat lehtë mund ta kontekstualizojnë atë në ekzistencën e tyre kronotopi ose të njohë temat, simbolet dhe motivet në material.

Tre filma u shfaqën në punëtori, në shfaqje të tipit të mbyllur të destinuara për pjesëmarrësit dhe për qëllimet e punëtorive, me miratim paraprak të së drejtës së autorit:

• Qershiat e papjekura, drejt. Nebojsha Jovanoviq, v.2015, МК, 16 min.;

• Vajza që mblidhte duhan, drejt. Biljana Garvanlieva, v.2009, МК, 30 min.;

• Donim punëtorë, na erdhën njerëz, drejt. Gjuro Gavran, v.2011, KRO, 28 min.

Në Shtojcën 2.1. Filmat e provuar në punëtori janë paraqitur më në detaje, si dhe disa shembuj të tjerë që ne i tregojmë si të përshtatshme.

Me rëndësi të madhe në përdorimin e filmave dhe materialeve të tjera filmike në iniciativat dhe punëtoritë lokale, është respektimi i parimit të transparencës në organizim dhe respektimi i aspekteve ligjore në lidhje me respektimin e të drejtës së autorit në shfaqjen ose përdorimin e filmave për një punëtori ose ngjarje publike ose të mbyllur. . Respektimi i këtyre parimeve supozon komunikimin për aprovim nga institucionet ose agjencitë kompetente të ngarkuara për depozitimin dhe ruajtjen e filmave, arkivave të filmave, kinemave kombëtare ose private, kompanive të prodhimit dhe vetë autorëve. Gjithashtu e dobishme për të hulumtuar, gjetur dhe përdorur platforma në internet për qasje falas në materialin filmik, ku rekomandohet përsëri transparenca, komunikimi dhe miratimi nga ata që janë përgjegjës për platformën dhe autorët.

15

Qëllimi përfundimtar i metodës është të sigurojë interdisciplinë midis hulumtimit të filmit, shkencave humane, sektorit joqeveritar dhe iniciativave qytetare; të inkurajojë qasjen jo-institucionale të arsimit dhe ndërgjegjësimin për stereotipet, qasjen demokratike dhe qasjet nga poshtë-lart në komunitet; forcimin e kapaciteteve të individëve dhe grupeve në mjedise të vogla në organizimin krijues dhe/ose artistik të temave në fushën e stereotipeve, diskriminimit dhe konflikteve; të ofrojë mekanizma për artikulimin e një kulture qytetare alternative dhe inkurajimin e industrive krijuese në rrethinat e vogla.

Grupi i synuar i platformës së përdorur përmes metodës së hartuar janë qytetarët e komunave (të vogla) të interesuar për të bërë ndryshime shoqërore në komunitetin e tyre përmes kërkimit dhe edukimit. Këtu përfshihen aktivistë, artistë, entuziastë të filmit, pedagogë, organe të qeverisjes vendore përgjegjegjës për kulturën, anëtarë të organizatave rinore dhe studiues të shkencave humane.

2.1. TESTIMI I METODËS SË PUNËTORIVE – rezultatet

Pjesa empirike e kërkimit, ose testimi i metodës në kushte reale, u krye në tre punëtori një-ditore në tre qytete në rajonin lindor të vendit: Gjevgjeli, Dojran dhe Kavadarci, të mbajtura në periudhën nga 29 deri më 31 gusht 2020. Në hartimin e programit dhe përmbajtjes së punëtorive, u morën parasysh konteksti lokal, historia, demografia dhe gjendja e temës hulumtuese në kuptim të përgjithshëm.

Përmbajtja e punëtorive përbëhej nga një sesion hyrës: plotësimi i pjesës së parë të pyetësorit anketues, fjalimi hyrës i organizatorit dhe koordinatorëve, fjalimi hyrës nga një folës lokal, shtjellimi teorik i temës; sesioni kryesor: shfaqja e filmit, diskutimi i moderuar dhe ushtrimet (shih Shtojcën 3); dhe sesioni përfundimtar: fjalët përmbyllëse, përmbledhja dhe plotësimi i pjesës së dytë të pyetësorit anketues.

Numri i përgjithshëm i pjesëmarrësve në tre punëtoritë ishte 47 pjesëmarrës. Numri i pjesëmarrësve në Gjevgjeli dhe Dojran ishte 15 secili, dhe në Kavadarci 17 pjesëmarrës. Gratë ishin më të shumta se burrat në të gjitha punëtoritë, ose dallimi i përgjithshëm gjinor i pjesëmarrësve ishte 65.9% gra dhe 34% burra. Këto të dhëna janë një tregues i nevojës për të inkurajuar burrat të marrin pjesë në punëtori në fushën e kulturës dhe qytetarisë në komunitetin lokal. Në mënyrë indirekte, kjo dinamikë gjinore mund të jetë tregues i atmosferës së përgjithshme të dhënies së më pak rëndësisë dhe burimeve në sektorin e kulturës.

Mosha mesatare e grupeve në Gjevgjeli dhe Dojran varionte nga 40 në 46 vjeç, dhe grupi në Kavadarci ishte 22 vjeç, gjë që mundësoi vëzhgimin e ndikimit të punëtorive në dy grupe të brezave të ndryshëm, veçanërisht për sa i përket

16

faktorit të moshës në interes të tyre për aktivizimin dhe përfshirjen në ngjarje me karakter kulturor dhe qytetar në bashkësinë lokale. Shumica e pjesëmarrësve ishin me kombësi maqedonase dhe maqedonas etnikë; nga bashkësitë etnike në vend përfaqësohej një pjesëmarrës i kombësisë vllahe, dhe nga bashkësitë etnike jashtë vendit ishte përfaqësuar një pjesëmarrës i kombësisë koreane. Këto të dhëna tregojnë ekskluzivitetin në integrimin përgjatë vijave etnike dhe kombëtare midis maqedonasve në organizimin dhe aktivizimin e ngjarjeve në lidhje me bashkësinë lokale. Nga ana tjetër, ne nuk mund ta trajtojmë këtë si një distancë etnike, për shkak të aspekteve të përgjithshme demografike dhe etnike të komunave ku ishin organizuar punëtoritë, dhe ku dominon grupi etnik maqedonas.

Sa i përket nivelit të arsimit, shumica e pjesëmarrësve ishin me arsim të mesëm (46.8%), të dytët në përfaqësim ishin pjesëmarrësit me arsim të lartë (31.9%), pastaj pjesëmarrësit me arsim fillor (14.8%) dhe pjesëmarrësit me diploma master (4%). Përfaqësimi i niveleve dhe profileve të ndryshme arsimore siguroi mbulimin e një numri të madh të përvojave dhe larminë e mendimeve dhe komenteve në mbajtjen e të gjitha aktiviteteve në agjendën e seminarit. Ne e shohim praninë e shumicës së nxënësve të shkollave të mesme në punëtori si një faktor shumë i rëndësishëm për interesin e të rinjve për të marrë pjesë në proceset kulturore dhe ndryshimet në bashkësinë lokale.

Efektet e metodës tek pjesëmarrësit u monitoruan përmes një instrumenti matës - një pyetësor studimi në dy pjesë. Pjesa e parë shqyrtoi njohuritë e tyre paraprake në lidhje me termat dhe njohjen e stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitetin

Аgjenda

• Regjistrimi dhe plotësimi i pjesës së pare të pyetësorit - 15 min.

• Prezantimi i punëtorisë (organizatori dhe koordinatori lokal) dhe folësi lokal - 15 min.

• Коntekstualizimi dhe prapavija teorike (studiuesi i projektit) - 15 min.

• Zhvillimi i temës (anëtari ndihmës i projektit) - 30 min.

• Shfaqja dhe diskutimi i filmit (moderatorë: anëtari ndihmës i projektit dhe studiuesi i projektit) - 60 min.

• Ushtrim dhe aktivitete grupore ose interaktive (anëtair ndihmës i projektit) - 60 min.

• Fjalët përmbyllëse, përmbledhja dhe plotësimi i pjesës së dytë të pyetësorit -15 min.

17

e tyre dhe perceptimet për to para se të merrnin pjesë dhe të ndiqnin punëtorinë.

Lidhur me pyetjen "Çfarë mendoni se paraqesin stereotipet dhe çfarë paragjykimet?", nga përmbledhja e përgjigjeve mund të përfundojmë se shumica e pjesëmarrësve nuk mendojnë se ekziston një vijë e fortë midis stereotipeve dhe paragjykimeve. Në pjesën më të madhe, pjesëmarrësit nuk përdorin përkufizime, dhe kjo vërehet vetëm në një rast. Duke vepruar kështu, ata i lidhin stereotipet me marrëdhëniet midis grupeve dhe paragjykimet me marrëdhëniet midis grupit dhe individit. Për pjesën më të madhe, mendimi mbizotërues është se stereotipet dhe paragjykimet janë mendime dhe gjykime negative, të gabuara, të imponuara.

Në pyetjen "A ka stereotipe dhe paragjykime në komunitetin tuaj (përfshirë: familja, mjedisi i afërt, komuna)?", Pjesa më e madhe e pjesëmarrësve ose 77% u përgjigjën pozitivisht për ekzistencën e stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitetin e tyre, 11% mendojnë se në mjedisin e tyre nuk ka stereotipe dhe paragjykime dhe 11% u përgjigjën me "Nuk e di".

Sipas pjesëmarrësve që besojnë se ka stereotipe dhe paragjykime në komunitetin e tyre, për sa i përket përfaqësimit, më të zakonshmet janë ato që lidhen me aspektet sociale dhe etnike të jetës së përditshme. Prandaj, mund të thuhet se sfidat kryesore në komunitet lidhen me situatën ekonomike dhe multikulturalizmin. Stereotipet dhe paragjykimet gjinore, si dhe ato që vijnë nga orientime të ndryshme seksuale, janë në mes të rëndësisë së komunitetit dhe tregojnë për dështimin për të integruar identitete të ndryshme nga diskursi heteronormative dhe patriarkal. Stereotipet dhe paragjykimet kombëtare, siç pritet, ndodhin më rrallë në përgjigje, për shkak të shembullit që i përket grupit kryesor kombëtar. Stereotipet dhe paragjykimet racore janë në vendin e fundit sipas përgjigjeve të pjesëmarrësve, gjë që tregon një prani më të ulët të pyetjeve racore në jetën e përditshme, por edhe një ndjeshmëri të ulët ndaj gjendjes së margjinalizimit të popullsisë rome në vend, nga shembulli i cili kryesisht përbëhet nga maqedonasit etnikë.

Në pyetjen "Si janë stereotipet dhe paragjykimet më të zakonshme dhe më të komunikuara në komunitetin tuaj?", shumica e pjesëmarrësve përmendën thashethemet, të ndjekura nga media dhe rrjetet sociale. Përgjigjet tregojnë aftësinë e pjesëmarrësve për të njohur përhapjen dhe transmetimin e stereotipeve dhe paragjykimeve nga poshtë (thashethemet, mediat sociale), dhe më pak formimin dhe përhapjen e stereotipave dhe paragjykimeve nga lart, d.m.th nëpër institucione dhe në mënyrë sistemore.

Në pyetjen "Si mendoni se duhet qasur ndaj stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitet?", shumica e pjesëmarrësve u përgjigjën se stereotipet dhe paragjykimet në komunitet duhet të trajtohen përmes edukimit. Përgjigjet pasqyrojnë më tej ndikimin e faktorëve demografikë të lidhur me moshën. Në grupet në Gjevgjeli dhe Dojran, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve varionte nga 40 në 46 vjeç, injorimi është një mundësi për qasje. Në grupin në Kavadarci, të përbërë nga pjesëmarrës me

18

një moshë mesatare 22 vjeç, injorimi nuk është një opsion, i cili tregon ndjeshmëri më të madhe, si dhe supozimin e marrjes së një qëndrimi dhe kërkimin e zgjidhjeve për sfidat e komunitetit.

Pjesa e dytë e pyetësorit shqyrtoi efektet e metodës tek pjesëmarrësit për sa i përket njohurive të fituara për termat dhe njohjes së stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitetin e tyre, ndryshimit të perceptimeve për to pas pjesëmarrjes në punëtori dhe motivimit për (vetë)iniciativë për të përdorur metodën në komunitetin e tyre.

Përgjigjet në pyetjen "A ka stereotipe dhe paragjykime në mjedisin tuaj? Nëse mendoni se ekzistojnë, cilat janë stereotipet mbizotëruese? ”, u referohet ndryshimeve tek pjesëmarrësit në përcaktimin dhe njohjen e stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitetin e tyre. Shumica e të anketuarve mendojnë se ka stereotipe dhe paragjykime në komunitetin e tyre. Në Gjevgjeli dhe Dojran, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve varionte nga 40 në 46 vjeç, stereotipet dhe paragjykimet shoqërore, kombëtare dhe etnike nuk u prezantuan si stereotipe dhe paragjykime që mbizotërojnë në komunitet. Në Kavadarci, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 22 vjeç, përveç stereotipeve dhe paragjykimeve për shkak të kombësisë, u renditën edhe ato që lidhen me gjininë dhe orientimin seksual.

Në pyetjen "Si mendoni se duhet qasur ndaj stereotipeve në komunitet në mënyrë që ata të bëhen të vetëdijshme dhe të tejkalohen?", Në Gjevgjeli dhe Dojran, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve varionte nga 40 në 46 vjeç, shumica e pjesëmarrësve u përgjigj se qasja më e përshtatshme në komunitetin e tyre është arsimi zyrtar. Në Kavadarci, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 22 vjeç, shumica e pjesëmarrësve besojnë se qasja më e përshtatshme në komunitetin e tyre është organizimi i platformave për mendim kritik nga qytetarët. Sipas shumicës së përgjigjeve, tregimi i historisë gojore dhe historive personale ose dëshmive nga ana e të stereotipizuarve në komunitet njihet si një qasje, por me një dozë skepticizmi.

Në pyetjen "A është filmi një medium i mirë për ndarjen dhe komunikimin e historive personale?", shumica e pjesëmarrësve u përgjigjën me "Po" (95%), një u përgjigj me "Jo" dhe një u përgjigj me "Nuk e di". Në Kavadraci, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 22 vjeç, të gjitha përgjigjet janë pozitive, gjë që tregon drejt përfundimit në lidhje me nevojën dhe besimin e të rinjve për të përdorur platforma dhe lloje të reja të organizimit qytetar nga poshtë në fushën e qasjeve kulturore ndaj sfidave të komunitetit.

Në pyetjen "Cili lloj filmi (sipas formatit dhe qasjes) është më i miri për ndarjen dhe komunikimin e historive personale?", shumica e pjesëmarrësve u përgjigjën se lloji më i mirë i filmit sipas zhanrit, formatit dhe qasjes ndaj historive personale është filmi artistik. Përgjigjet e kësaj pyetjeje mund të çojnë në përfundime rreth zhanrit më të përshtatshëm dhe formatit të prodhimit të filmit përmes të cilit mund të arrihen historitë personale në komunitet. Mjedisi dhe mosha paraqiten si faktorë

19

të rëndësishëm. Në Gjevgjeli dhe Dojran, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve varionte nga 40 në 46 vjet, shumica e pjesëmarrësve besojnë se historitë personale dhe dëshmitë e filmave mund të paraqiten përmes larmisë së zhanrit, duke u dhënë përparësi zhanreve dhe formateve ku historitë personale janë treguar në mënyrë eksplicite dhe përpunuar në mënyrë të qartë (histori gojore, dokumentare, video-dokumentare). Në Kavadarci, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 22 vjeç, përgjigjet tregojnë gatishmëri më të madhe të brezit të ri për analiza kritike të historive personale në filmin artistik d.m.th qasja artistike, jo në mënyrë rigoroze përmes qasjes dokumentare ndaj historive personale. Përgjigjet ndiejnë nevojën e të rinjve në komunitet për hapësirë qytetare, duke organizuar dhe krijuar platforma për përgjigje kulturore ndaj sfidave në komunitet.

Në pyetjen "A është i zbatueshëm në komunitetin tuaj përdorimi i filmit si një platformë kritike për shqyrtimin e stereotipave dhe paragjykimeve?", shumica e pjesëmarrësve u përgjigjën pozitivisht (68%), më pak sesa pjesëmarrësit u përgjigjën "Nuk e di" (20%), dhe më pak u përgjigjën negativisht (11%). Sipas përgjigjeve, ka interes për ngjarjet kulturore me qëllim të ndryshimeve qytetare, dhe filmi si një platformë për ngjarjet kulturore është i pranueshëm.

Në pyetjen "A ka platforma për të menduarit kritik në komunitetin tuaj?" Nëse po, cilat? ”, pjesëmarrësit u përgjigjën negativisht. Sipas përgjigjeve të pjesëmarrësve, nuk ka platforma në komunitet për mendimin kritik dhe qasjen ndaj sfidave në komunitet. Për më tepër, disa nga përgjigjet tregojnë se nuk ka njohuri për iniciativa të ngjashme. Përgjigjet që tregojnë për ekzistencën e platformave dhe iniciativave nuk përcaktojnë saktësisht se për çfarë bëhet fjalë ose citojnë grupe joformale dhe kolegësh për shoqërizim si një zëvendësim për platformat për të menduarit kritik. Njëra nga përgjigjet kërkon ndihmë institucionale për një zhvillim më të madh të iniciativave qytetare, e cila tregon zhvillimin e dobët të kulturës dhe iniciativave kulturore dhe ekzistencën e një lidhjeje të fortë midis institucioneve dhe qytetarëve në zgjidhjen e problemeve në komunitet. Kjo tregon një njohje të dobët me parimet e iniciativave dhe platformave të pavarura qytetare, por edhe me kërkesat e qytetarëve për të rritur praktika të tilla.

Në pyetjen "A do të fillonit si individ një platformë për shqyrtimin kritik të stereotipave dhe paragjykimeve në komunitetin tuaj?" Nëse përgjigjja juaj është po, çfarë iniciative do të ndërmerrnit? A do ta përdorni filmin si një mjet në iniciativën tuaj? ”, shumica e pjesëmarrësve u përgjigjën pozitivisht (83%). Në Gjevgjeli dhe Dojran, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve varionte nga 40 në 46 vjeç, ekziston një gjendje shpirtërore kryesisht pozitive ndaj nismave qytetare nga poshtë, si dhe më pak skepticizëm. Pjesëmarrësit që u përgjigjën pozitivisht, dolën me propozime për iniciativa ku arsimi, ligjëratat dhe organizimi i qytetarëve në një forum qytetar janë dominuese, ku do të debatohen sfidat në komunitet, përfshirë temat e stereotipeve dhe paragjykimeve. Në Kavadarci, ku mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 22 vjeç, shumica e pjesëmarrësve u përgjigjën pozitivisht. Pjesëmarrësit vijnë me sugjerime për lidhjen e arsimit zyrtar me iniciativat qytetare dhe janë veçanërisht të etur për të

20

përdorur histori gojore dhe dëshmi për të adresuar sfidat në lidhje me stereotipet dhe paragjykimet. Përgjigjet tregojnë ndryshimet e gjeneratave në qasjet për organizimin e iniciativave qytetare nga poshtë, ku grupmosha mbi 40 vjeç njihet më shumë në iniciativa që përfshijnë forumin dhe debatin qytetar, dhe grupmosha 20 deri 40 vjeç është më e njohur në platformat e mendimit kritik. , duke dëgjuar dëshmi dhe ndërveprim. Në grupin e fundit, ka më pak skepticizëm dhe gatishmëri më të madhe për të marrë pjesë ose organizuar iniciativa qytetare nga poshtë.

Të gjithë pjesëmarrësit u përgjigjën se punëtoritë kishin një ndikim pozitiv në përvetësimin e njohurive të reja mbi temën. Në pyetjen që shqyrton më hollësisht se çfarë lloj njohurie kanë marrë pjesëmarrësit, ekziston një forcim i kapaciteteve personale në disa fusha: më e zakonshmja është forcimi i kapacitetit personal për të menduarit kritik dhe veprimin në 62% të pjesëmarrësve; aftësia për debat dhe pjesëmarrje në diskutimin publik midis 51% të pjesëmarrësve; fitimi i kontakteve dhe rrjeteve të reja në 33% të pjesëmarrësve;

forcimi i kapaciteteve personale për rishikim kritik të filmit dhe artit filmik në 24% të pjesëmarrësve dhe të mësuarit, mësimit dhe përcaktimit të termave të rinj (lidhur me stereotipet dhe paragjykimet) në 11% të pjesëmarrësve.

21

PËRFUNDIM

Organizimi i një grupi qytetarësh rreth shfaqjeve të filmave, kinemave të debatit dhe grupeve për tregime të historive personale për t'u përballur me të kaluarën, për të ndërtuar procese paqësore, për të ndarë trashëgiminë kulturore ose për të ndërtuar një kulturë përkujtimi në rajonin e hulumtimit është në fillimet e saj dhe nuk karakterizohet nga vazhdimësia. por ka potencial për të zhvilluar një përgjigje kulturore qytetare ndaj sfidave të komunitetit.

Kuadri demografik i seminareve na mundësoi të shqyrtojmë dy grupe të brezave të ndryshëm. Mosha mesatare e pjesëmarrësve në Gjevgjeli dhe Dojran varionte nga 40 në 46 vjeç, ndërsa mosha mesatare e pjesëmarrësve në Kavadarci ishte 22 vjeç. Mosha është një faktor i rëndësishëm demografik në qëndrimin që marrin pjesë pjesëmarrësit për t'u përballur dhe për t'iu qasur stereotipeve dhe paragjykimeve. Kështu, grupi i brezit të vjetër trajton sfidat në komunitet përmes qasjeve klasike, siç është arsimi zyrtar, ndërsa grupi i brezit të ri tregon ndjeshmëri më të madhe dhe merr një pozicion për të kërkuar zgjidhje. Për më tepër, ndjeshmëri të ndryshme të gjeneratave janë vërejtur në drejtim të njohjes së stereotipeve dhe paragjykimeve që mbizotërojnë në komunitet: grupi i brezit të vjetër u përgjigj me stereotipet dhe paragjykimet kombëtare, etnike dhe sociale, dhe në grupin e brezit të ri u vërejt mbizotërimi gjinor dhe dhe ato që vijnë nga orientime të ndryshme seksuale.

Grupi i brezit të ri ka një nevojë dhe besim më të madh për përdorimin e platformave të reja dhe llojeve të organizatave qytetare nga poshtë në fushën e qasjeve kulturore ndaj sfidave të komunitetit. Në të njëjtën kohë, hulumtimi tregon për mungesën e madhe të ngjarjeve në lidhje me zhvillimin kulturor dhe ndërtimin e kapaciteteve për reagim kulturor ndaj sfidave të komunitetit, gjë që zvogëlon potencialin për ndryshime qytetare.

Përdorimi i një platforme që lidh tregimin e historive, ndarjen e dëshmive dhe artin e filmit u vlerësua pozitivisht, veçanërisht nga brezi i ri i pjesëmarrësve, të cilët dolën me propozime për të lidhur arsimin zyrtar dhe iniciativat qytetare për zgjidhjen e sfidave lidhur me stereotipet dhe paragjykimet.

Mbajtja e punëtorive pati një efekt pozitiv në forcimin e kapaciteteve personale të pjesëmarrësve për organizimin qytetar si parakusht për suksesin e zbatimit të konceptit të ofruar në punëtori në vetë bashkësitë lokale.

22

SHTOJCA

Shtojca 1: Instrumenti matës i dizajnuar për testimin e metodës dhe vlerësimin e efekteve mbi pjesëmarrësit e punëtorive (pyetësori i studimit në dy pjesë)

Anketë për pjesëmarrësit në Punëtorinë Ndarja e historive personale - duke përdorur filmin si një platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet. (Pjesa I)

Informacion: I/e nderuar pjesëmarrës/e në seminar, ne po kryejmë një anketë për të hulumtuar metodat për ndarjen e historive personale në lidhje me stereotipet dhe paragjykimet në komunitet. Anketa është plotësisht anonime dhe do t'ju zgjasë pesë minuta. Përgjigjet dhe përvojat tuaja do të kontribuojnë në hulumtimin cilësor dhe përgatitjen e seminarit. Ju faleminderit paraprakisht.

1. Gjinia 1.1 Mosha

2. Vendbanimi

2.1 Kombësia

3. Shkalla e arsimit

4. Çka paraqesin sipas jush stereotipet, dhe çka paragjykimet?

5. A ekzistojnë në mjedisin tuaj (përfshirë: familja, mjedisi më i afërm, komuna) stereotype dhe paragjykime?

Po Jo Nuk e di

23

5.1 Nëse i jeni përgjigjur me “po” pyetjes e mëparshme, tregoni se për çfarë stereotipe dhe paragjykime më së shpeshti bëhet fjalë (mund të rrethoni më shumë përgjigje):

• gjinore

• etnike

• kombëtare

• racore

• sociale

• orientimi seksual

• të tjera (përmendni)

6. Në çfarë mënyre më së shpeshti dhe më shumë komunikohen dhe transmetohen stereotipet dhe paragjykimet në komunitetin tuaj? (rrethoni vetëm një përgjigje)

• përmes thashethemeve, (ri)tregimit dhe ndonjë tjetër rrëfim

• përmes komunikimit me shkrim, burimeve të shtypura

• përmes sistemit arsimor, teksteve shkollore

• përmes mediumeve dhe rrjeteve sociale

• përmes kulturës (letërsisë, filmave, monumenteve, etj.)

• tjetër (përmendni) _____________________

7. Sipas jush si duhet qasur ndaj stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitet? (rrethoni vetëm një përgjigje)

• të injorohen

• të komunikohet për ta lirshëm

• përmes edukimit

24

• përmes platformave kritike (art, film, letërsi, debat publik, punë rinore etj.)

• përmes institucioneve

• tjetër (përmendni) _________________

8. Nëse keni ndonjë koment shtesë ose vërejtje, shkruani këtu:

Anketë për pjesëmarrësit në Punëtorinë Ndarja e historive personale – përdorimi i filmit si platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet. (Pjesa II)

Informacion: I/e nderuar pjesëmarrës/e në seminar, ne po kryejmë një anketë për të hulumtuar metodat për ndarjen e historive personale në lidhje me stereotipet dhe paragjykimet në komunitet. Anketa është plotësisht anonime dhe do t'ju zgjasë pesë minuta. Përgjigjet dhe përvojat tuaja do të kontribuojnë në hulumtimin cilësor dhe përgatitjen e seminarit. Ju faleminderit paraprakisht.

1. Gjinia 1.1 Mosha

2. Vendbanimi

2.1 Kombësia

3. Shkalla e arsimit

4. A ekzistojnë në mjedisin tuaj stereotype dhe paragjykime? Nëse mendoni se ekzistojnë, tregoni cilat stereotipe mbizotërojnë?

25

5. Stereotipet më së shpeshti janë rezultat i thashethemeve dhe paragjykimeve. Në çfarë mënyre mendoni se në komunitet mund t’iu qaset stereotipeve dhe të tejkalohen ato? (mund të rrethoni më shumë përgjigje)

• përmes edukimit formal

• përmes edukimit joformal

• përmes platformave për mendim kritik

• përmes një rruge institucionale

• përmes historisë gojore dhe historive personale nga ana e të stereotipizuarit/-ve

• tjetër (përmendni)

6. A është filmi një medium i mire për ndarjen dhe komunikimin e historive personale?

Po Jo Nuk e di

6.1 Nëse i jeni përgjigjur pyetjes së mëparshme me „po“, tregoni cili lloj i filmit (sipas formatit dhe qasjes) është më i miri për ndarjen dhe komunikimin e historive personale? (rrethoni vetëm një përgjigje)

• film artistik; film serial; film dokumentar;

• histori gojore video-dokumentar; biografi e filmuar;

• film edukativo-didaktik.

7. A është i zbatuar përdorimi i filmit si platformë kritike për shqyrtimin e stereotipeve dhe paragjykimeve në komunitetin tuaj (përfshirë: familja, mjedisi më i afërm, komuna)?

Po Jo Nuk e di

8. A ekzistojnë në komunitetin tuaj platforma për të menduarit kritik? Nëse po, përmendni cilat?

26

9. A do të fillonit si individ një platformë për shqyrtimin kritik të stereotipave dhe paragjykimeve në komunitetin tuaj?" Nëse përgjigjja juaj është po, çfarë iniciative do të ndërmerrnit? A do ta përdorni filmin si një mjet në iniciativën tuaj?

10. A ju ka ndihmuar kjo punëtori të mësoni më shumë për temën Ndarja e historive personale – përdorimi i filmit si platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet?

Po Jo

11. Nëse i jeni përgjigjur pyetjes së mëparshme me "po", në cilin drejtim keni fituar njohuri dhe /ose aftësi të reja? (mund të rretho më shumë përgjigje)

• në përcaktimin dhe njohjen e termave (përmendni cilat terma)

• në forcimin e kapaciteteve personale për mendim dhe/ose veprim kritik

• në forcimin e kapaciteteve personale për rishikim kritik të filmit dhe artit filmik

• në forcimin e kapaciteteve personale për debat publik dhe pjesëmarrje në diskutim

• në krijimin e kontakteve dhe rrjeteve të reja

12. Доколку имате дополнителен коментар или забелешка внесете го овде:

27

Shtojca 2: Kriteret dhe parametrat për zgjedhjen e përmbajtjes dhe formatit të filmit për përdorimin e metodës në kontekstin maqedonas

Кriteri Përmbajtja e kriterit Vërejtje

1

Lloji i material-it filmik sipas zhanrit, qasjes, produksionit

Film dokumentar; film artistik; film edukativ/didaktik; video-his-tori gazetareske; video-histori gojore; biografi e filmuar; vid-eo-intervistë.

Rekomandohet përdorimi i një dokumentari, por jo kufizues; rekomandohet që lloji i materi-alit filmik të ketë tipare filmike dhe një aspekt artistic apo ndonjë tipar tjetër krijues.

2 КоntekstiLokal, rajonal, kombëtar, glokal, global.

Parametër i rekomanduar, por jo kufizues.

3 KohëzgjatjaМinimumi 20 minuta; maksimu-mi 60 minuta.

Parametër i rekomanduar, por jo kufizues.

4 Gjuha Zona ku flitet gjuha maqedonase.Parametër i rekomanduar, por jo kufizues.

5 Теma

Jeta, përditshmëria, ekzistenca, aspektet sociale, historia e një individi ose grupi në komunitet, të treguara përmes rrëfimit të historisë/historive personale, vijuar nga përvoja/përvojat personale.

Ekzistenca e rrëfimit (vizual)/tregimit personal është e de-tyrueshme; pa marrë parasysh kush është mbajtësi i këndvësh-trimit. (point of view).

28

6Shfaqja vizuele dhe rrëfyese e stereotipeve

Shfaqje dhe/ose kritikë e stereoti-peve: etnike, kombëtare, gjinore, racore etj.А) film dokumentar/material i fil-mit kritik i angazhuar, si shembull për vëzhgim dhe analizë;Б) material që është i verbër ndaj stereotipeve si një shembull i dekonstruksionit dhe analizës.

Kriter i detyrueshëm

7 Еstetika

Ambienti vizual i materialit filmik duhet të jetë estetikisht i për-shtatshëm për pjesëmarrësit dhe grupin e synuar, në kontekstin e moshës, nivelit të arsimit dhe shkallës së supozuar të njohurive estetike. Rekomandohen materi-ale filmike që kanë relativisht es-tetikë të tregimit, informacionit, edukimit, didaktikës; materialet filmike që kanë një estetikë të lartë artistike, me barazi të lartë, abstrakte ose të definuara ngushtë nuk rekomandohen.

Parametër i rekomanduar, por jo kufizues. Estetika mund të zgjidhet në varësi të llojit, njo-hurive paraprake, moshës dhe kërkesave të përshtatshme për pjesëmarrësit/shikuesit, si dhe në varësi të qëllimit të shfaqjes dhe punëtorisë.

8Për-shtatshmëria

Pjesëmarrësit duhet të jenë në gjendje të përdorin lehtësisht materialin e filmit si shikues, për sa i përket identifikimit me përmbajtjen, rritjes së kuriozitetit për temën, shoqatave kulturore, njohjes së simboleve, traditave, etj., të cilat mund ta bëjnë më të lehtë kontekstualizimin në kronotopin e tyre ekzistencial ose të njohë temat, simbolet dhe motivet në material.

Mund të vendoset në varësi të grupit të pjesëmarrësve/shi-kuesve dhe në varësi të qëllimit të shfaqjes/punëtorisë.

29

Shtojca 2.1: Shembuj nga filmat e treguar gjatë punëtorive

Filmi Кriteret

VAJZA QË MBLIDHTE DUHAN

• drejt. Biljana Garvanlieva

• viti 2009• МКD• 30 min.

Përshkrim i shkurtër:

Mumineja, një vajzë 14-vjeçare, jeton me familjen e saj në malet e Maqedonisë. Ata kultivojnë duhan. Ata i përkasin pakicës tradicionale turke. Sipas një prej ritualeve tradicionale, vajza do t’i shitet bashkëshor-tit të ardhshëm. Por, Mumineja nuk e pranon martesën pa dashuri. Ajo është shumë ambi-cioze dhe dëshiron të vazhdojë shkollimin në një shkollë të mesme në qytet dhe të bëhet mësuese. Filmi është një portret i një vajze dhe familjes së saj, i ndarë midis traditës dhe modernitetit.

Lloji Коnteksti Теma

Film dokumentar Lokal dhe rajonal

Jeta e një vajze të re në mjedis tradicional dhe rural, e treguar nga këndvështrimi i saj

Shfaqja vizuele dhe rrëfyese e stereotipeve

Еstetika Përshtatshmëria

Vëzhgimi i distancës etnike midis popullatës maqedonase dhe jurukëve; vëzhgimi i stereotipeve gjinore brenda komunitetit Juruk.

Rrëfim vizual dhe gojor dhe estetikë doku-mentare, afër peisazhit oriental të historisë dhe kulturës maqe-donase.

Kjo ngjall identifikimin e të riut me problemet e heroinës, pavarësisht prapavijës shoqërore të shikuesit. I përshtat-shëm për të shqyrtuar stereotipet gjinore brenda dhe jashtë bashkësisë etnike dhe distancës etnike.

30

Filmi Кriteret

QERSHIAT E PAPJEKURA

• drejt. Nebojsha Јоvanoviq• viti 2015• МКD• 20 min.


Disa njerëz me prejardhje të ndryshme etnike u gjetën së bashku në një dhomëz treni në Maqedoni në vitin 2001, përderisa vendi ishte në një luftë civile. Të gjithë janë duke pritur lajmet e fundit në radio në lidhje me negociatat politike që po zhvillohen për të zgjidhur konfliktin midis forcave të sigurisë maqedo-nase dhe luftëtarëve shqiptarë. Pas disa situatave të tensionu-ara në dhomëzën, si rezultat i palëve të ndryshme etnike, të cilat gjithashtu pasqyro-jnë anët e fushës ushtarake, lajmërohet ende një lajm i mirë për zgjidhjen e konfliktit. Por kur konfliktit ushtarak duket se po i vjen fundi, një i ri shqiptar hyn në dhomëzën e trenit plot zemërim për vëllain e tij i cili u vra në konflikt.

Lloji Кonteksti Теma

Film i metrazhit të shkurtër

Kombëtar

Konfliktet ndërn-jerëzore gjatë një konflikti ushtarak. Përballja me të kaluarën e kujtuar të konfliktit.



Paragjykimet dhe stereotipet që çojnë në konflikte ose përdoren për të ndezur konflikte në sho-qëritë multietnike, veçanërisht në kohë lufte. Gjuha e urrejtjes ndaj Tjetrit si pasojë e injorancës.

Rrëfimi vizual i historive të ndryshme personale të kombinuara në rastësi dhe do-mosdoshmëri për shkak të konfliktit. Ambienti i ligjit ushtarak, mjer-imi shoqëror dhe pasiguria në kufijtë e Evropës.

Ajo stimulon njohjen e situatave të përditshme; I përshtatshëm për edukimin dhe shqyrtimin e sh-kaqeve të konflik-teve etnike.

31

Filmi Кriteret

DONIM PUNËTORË, NA ERDHËN NJERËZ

(HTJELI SMO RADNIKE, A DOŠLI SU NAM LJUDI)

• drejt. Gjuro Gavran• viti 2011• Kroaci• 28 min.


Njerëzit nga Ballkani që ven-dosën të kërkojnë një copë bukë në vendet e premtuara të Evropës Perëndimore dhe Bashkimin Evropian tregojnë historitë e tyre personale. Përderisa ata po përpiqen të fitojnë me ndershmëri, pronarët e bizneseve po përpiqen t’i shfrytëzojnë ato në mënyrë të paligjshme, dhe në mjedise të reja ata përballen me stereotipe të ndryshme.


Film dokumen-tar

Rajonal

Aspektet sociale në jetën e përditshme të migrantëve ekonomikë nga Ballkani..


ЕstetikaPër-

shtatshmëria

Llojet e stereotipeve dhe paragjyki-meve që lindin nga statusi shoqëror dhe shpesh statusi i pazgjidhur civil i migrantëve ekonomikë.

Përbërja vizuale distopike: ngathtësia, klaustrofobia e jetës së migrantëve përsh-kruhen në dhomat ku jetojnë dhe punojnë të intervistuarit. Zyrat dhe pajisjet e insti-tucioneve pasqyrojnë aspektet kafkiane të normalizimit dhe legalizimit të shfrytëzimit të punës.

Inkurajon të menduarit për mënyrat e normalizimit dhe mbulimit të problemeve sociale; ngre çështje aktuale në lidhje me qëndrimin e vendeve, insti-tucioneve dhe bizneseve të fuqishme ndaj fuqisë së punës, e cila shihet si një rrezik i huaj dhe si një nevo-jë ekonomike.

32

Filmi Кriteret

МАRGJINA

• drejt. Ljupço Теmellkovski• viti 2015• МКD• 82 min.


Reflektim mbi jetën në komunitetin rom përmes një rishikimi intim të jetës së një familje rome në Maqedoni, e cila ekziston në “skajin” e shoqërisë.Filmi tregon jetën e tyre të përditshme shoqëruar me margjinalizim shoqëror dhe sfida ekonomike, por edhe probleme të zakonshme të brendshme. Kamera është shumë afër protagonistëve, por gjithsesi e ndjeshme dhe lejon që historia e tyre të marrë zërin e vet. Ndërvep-rimet me fqinjët e tyre etnikë maqedonas tregojnë format e racizmit delikat dhe ekspre-siv dhe një hendek të madh në privilegje. Për të mbijetuar, familja vendos të shkojë në Gjermani dhe të kërkojë azil atje, duke lidhur historinë personale të protagonistëve me trendet bashkëkohore globale të refugjatëve dhe migrimit.


Film dokumentar Lokal dhe glokal

Aspektet sociale në jetën dhe përditshmërinë e romëve dhe familjeve rome në Manastir.


ЕstetikaPër-

shtatshmëria

Diskriminimi shumështresor ndaj Tjetrit në bazë të racës, sta-tusit ekonomik dhe shoqëror. Stereotipet dhe paragjyki-met specifike shumështresore ndaj romëve në Republikën e Maqedonisë Veriore.

Përfaqësimi real dhe intim i grupeve të margjinalizuara. Ndjeshmëria njerëzore pa patos, e paraqitur në mjedisin e margji-nalitetit urban.

Inkurajon reflektimin mbi privilegjet dhe rishqyrtimin e qëndrimeve të ngulitura në lidhje me Romët. I për-shtatshëm për punë në edukim mbi racizmin dhe stereotipet e paragjykimet të rrënjosura thellë.

33

Filmi Kriteret

NUK PENDOHEM PËR ASGJË (NE ŽALIM NI ZBOG ČEGA)

• drejt. Llucija Strugar

• viti 2016• Kroaci• 7 min.

Përshkrim i shkrutër:

Velimiri është valltar dhe homo-seksual i cili jeton në një vend të vogël në Kroaci. Në film, ai tregon se si përballet me izolimin e ishullit Vis dhe paragjykimet njerëzore.


Film dokumentar biografik

Lokal

Histori jete e një burri homoseksual në një vend të vogël bregde-tar.



Rrëfimi përmes dësh-mive personale për paragjykimet eksplicite të cilat lindin nga orien-timet e ndryshme sek-suale, heteroseksuale dhe heteronormative.

Qasje krijuese dhe delikate ndaj biografisë intime të një personi që për-faqëson Tjetrin në një vend të vogël bregde-tar, ballkanik.

I përshtatshëm për punëtori që adresojnë çështje gjinore në lidhje me heteronormativi-tetin, duke vlerësuar përvojën dhe dëshminë e të tjerëve në një komunitet të vogël dhe relativisht konservator.

34

Shtojca 3: Ushtrime të sugjeruara interaktive

Punëtoritë u shoqëruan me ushtrime si aktivitete në mbështetje të konceptit interaktiv. Ushtrimet janë përgatitur, planifikuar dhe realizuar nga anëtari i projektit - ndërmjetësuesi. Qëllimi i ushtrimeve është të inkurajojë pjesëmarrësit të mendojnë për mënyrat në të cilat formohen qëndrimet për tjetrin dhe tjetërsinë në përgjithësi, si formohen stereotipet dhe paragjykimet tek individi në veçanti dhe cila është lidhja e tyre me subjektivitetin. Ky artikull përmban ushtrime të sugjeruara të përshtatshme për aktivitete hyrëse dhe kryesore, si dhe debat inkurajues.

Ushtrimi 1: "Shkrimi i një historie" (punëtori për stereotipet dhe subjektivitetin)

Kohëzgjatja: 30 minuta.

Materialet e nevojshme: letër për tabelë (flipchart) dhe stilolapsa.

Numri i rekomanduar i pjesëmarrësve: 20.

Përshkrimi i aktivitetit kryesor (15 min.): Pjesëmarrësit ndahen në grupe më të vogla me katër pjesëmarrës. Grupeve të vogla u jepet një letër në të cilën tashmë ka filluar një fjali (Fjalitë e sugjeruara për katër histori: Joni u zhvendos në Filipine ....; Haruna u rrit në Ruanda ...; Helga nga Alpet ...; Çak nga Detroiti ....) Pjesëmarrësit kanë për detyrë të vazhdojnë fjalinë, duke përdorur fjalinë e filluar në atë tabelë. Në grupe të vogla, të gjithë shtojnë versionin e tyre për të vazhduar fjalinë me një ide në rreth. Grupet e vogla punojnë në mënyrë të pavarur pa parë ose dëgjuar se çfarë po bëjnë grupet e tjera. Tregimet prezantohen para gjithë grupit.

Diskutim dhe pyetje për diskutim (15 min):

• Për çfarë bëhet fjalë në historinë tuaj?

• A e kishit të lehtë ta shkruani historinë tuaj?

• Sipas cilave kritere e paraqisni personazhin në tregim si pozitiv/negativ?

• Si është i lidhur ky ushtrim me stereotipet?

Ushtrimi 2: "Në lëkurën tënde" (punëtori për funksionet e paragjykimeve)


Materialet e nevojshme: letër flipchart, laps kimik ose stilolapsa, letra të vogla shkrimi.

35


Përshkrimi i aktivitetit hyrës (10 min.): Pjesëmarrësit ndahen në grupe të vogla prej katër anëtarësh. Grupeve të vogla u jepet një fletë letre flipchart dhe lapsa kimik. Pjesëmarrësit në grupe të vogla kanë për detyrë të diskutojnë dy çështje:

"Ndani një përvojë kur jeni diskriminuar". Dhe "Si u ndjetë dhe u sollët në atë situatë?" Në fletën e letrës, pjesëmarrësit shkruajnë shkurtimisht ndjenjat dhe sjelljen që vunë re në atë moment.

Përshkrimi i aktivitetit kryesor (15 min): Pjesëmarrësit kthehen në plenum dhe paraqesin atë që është shkruar në fletët (pa paraqitur shembuj personal). Ata kthehen në grupet e vogla dhe tani diskutojnë momentet kur ata u diskriminuan (ndjenjat dhe sjellja), të cilat rishkruhen në të njëjtën fletë. Në plenum prezantohen rezultatet e diskutimit.

Përshkrimi i aktivitetit përfundimtar të reflektimit (15 min): Pas prezantimit, pjesëmarrësve u jepen letra në të cilat ata duhet të shkruajnë individualisht: pse ka ndodhur një sjellje e caktuar ose cili është funksioni i kësaj sjelljeje në situata në të cilat dikush diskriminoi ose u diskriminua. Kartat vendosen në dysheme dhe trajneri i grupon ato në kategori. Kjo përcakton shkaqet dhe funksionet e paragjykimit.

Ushtrimi 3: „Rrethi i diversitetit“ (punëtori me temë: identitete të ndryshme)


Materiale të nevojshme: katër fleta letër flipchart, 10 stilolapsa me ngjyra të ndryshme, shirit ngjitës. Në dy fleta letre janë përgatitur vizatime të një akullnaje të madhe dhe një rrethi bosh.


Aktiviteti hyrës (10 min.): Pjesëmarrësit janë të ndarë në katër grupe të vogla. Të gjitha grupet duhet të japin dhe të komentojnë në lidhje me pyetjen: "Kur takoni dikë që nuk e njihni, cilat karakteristika i vëreni së pari?" Gjetjet duhet të shënohen në letër.

Aktiviteti kryesor (15 min): Dy prej grupeve u është dhënë detyra të dallojnë tiparet e dukshme nga shumësia e tipareve, ndërsa dy grupeve të tjerë duhet të ndajnë tiparet e padukshme. Karakteristikat e dukshme dhe të padukshme duhet të

36

shënohen qartë (ngjitur) në fletët tashmë të përgatitura, në pjesën e përshtatshme të vizatimit me akullnajë.

Diskutim dhe nxjerrja e konkluzioneve (15 min.): Diskutimi mund të stimulohet përmes pyetjeve të përgatitura. Përfundimet që do të nxjerrin pjesëmarrësit mund të përmblidhen, të shkruhen në copa të vogla letre dhe të ngjiten në rrethin e ndryshimeve në fletën e sipërme.

Pyetje-sugjerim për diskutim:

• Pse janë të rëndësishme dimensionet e diversitetit?

• Cili është ndryshimi midis dimensioneve primare dhe sekondare?

• Pse dimensionet kryesore të diversitetit janë të rëndësishme për mua personalisht?

• Çfarë çon në mohimin e ndonjë prej dimensioneve primare të diversitetit?

• Кushmundtëmohojë?

37

BIBLIOGRAFIA

Drumm, Michelle, „The role of personal storytelling in practice“, Insights 23 (2013), The Institute for Research and Innovation in Social Services (IRISS), në dispozicion online https://www.iriss.org.uk/resources/insights/role-personal-storytelling-practice (verifikuar më 12.07.2020);

Schweinitz, Jörg (ed.), Film and Stereotype: A Challenge for Cinema and Theory, (Columbia University Press, 2011);

Аtanasov, Petar, „Shteti, qytetarët, distanca etnike dhe identiteti kombëtar“, tek Kultura politike dhe identitetet (red. Еmilija Simoska, Sllavica Inxhevska), (Shkup: FSHHM, 2012), 55–97;

Histori lufte të veteranëve të Prilepit nga 2001, (redaktor dhe intervistues Goran Таleski; përkthyes Luljeta Аdemi, Кreshnik Ајdini), (Prilep: SHQ „Aksion paqësor, 2020); Kthim në 2001, (red.: Darko Stojanov ... etj.), (Shkup: Forumi i Shërbimit Civil për Paqe (ForumZFD), 2019);

Raport vjetor për vitin 2018 i Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut (red. Uranija Pirovska), (Shkup, 2019), 25, 31, 35. Në dispozicion online: https://mhc.org.mk/wp-content/uploads/2019/09/hkm_godishen-izveshtaj.pdf (verifikuar më 11.07.2020);

Kotevska, Biljana, Stereotipet, paragjykimet dhe diskriminimi në arsim: Përqëndrimi në librat shkollorë për arsimin fillor (Shkup, OSBE dhe KMD, 2016);

Мullaçka, Irena, Gazetë për ndërmjetësuesit shëndetësorë të Romëve, (Shkup: HERA, 2015);

Ozimec, Кristina, „#TaniThem – thirrje kundër ngacmimeve seksuale“, DW, e në dispozicion online: https://p.dw.com/p/2r7t6 (qasur më 12.07.2020);

Petrovska-Beshka, Violeta... etj., Studim mbi multikulturalizmin dhe marrëdhëniet ndëretnike në arsim, (Shkup, , 2009);

Stojanovski, Strashko dhe Popovska, Zhaneta, Raport hulumtimi: ndikimi i stereotipeve dhe distancës etnike në shfaqjen e diskriminimit, gjuhës së urrejtjes dhe krimit të urrejtjes, (Shkup: ОSBE, 2016);

Trembëdhjetë histori femërore (red.: Boro Кitanovski, Irena Cvetkoviq, Тоmas Коlls), (Prilep: SHQ „Aksion paqësor“, 2011);

38

Petkovska, Аntonella et. al., Hartimi i industrive krijuese në Republikën e Maqedonisë, (Shkup: Këshilli Britanik në Маqedoni, 2010).

Videomateriale

“Mëhalla jonë” - serial filmik, projekti përfundimtar i "Qendrës për Tokë të Përbashkët ", i disponueshëm online: http://www.sfcg.org.mk/index.php/mk/completed-projects-mk/nashe-maalo-mk (qasur më 12.07.2020);

Beno Ruso dhe Roza Каmhi: Vitet e bëjnë të veten. Drejtuar nga: Stojan Vujçiq, Аpostoll Тnokovski. Shkup: Centropa dhe Qendra Përkujtimore e Holokaustit për Hebrenjtë e Maqedonisë, 2011. Në dispozicion online: https://www.centropa.org/centropa-cinema/beno-and-roza-kamhi-years-make-their-own (qasur më 12.07.2020);

Fëmijët nga 1948. Drejtuar nga: Snezhana Dinevski, Тоronto: The Association of Refugee Children from Aegean Macedonia, 2004. ТV Аrkiva МКD https://www.youtube.com/watch?v=wNyfqVxF5MM&fbclid=IwAR2wjHWnt03Qz1B4n78wbC7UJ3WP_iQHiWhCtOa6buwQk3WzPHkjYWvOgVQ (verifikuar më 02.02.2020);

Dëshmitarë nga Maqedonia e Egjeut. Drejtuar nga: Аtanas Çuposki. Shkup: Кinoteka e Маqedonisë, 2012. TheMKDocs Kanal dokumentar https://www.youtube.com/watch?v=t8olJFQepM8&list=PLwia9bIDCn7gIyvz_oCp6ryrsTpFXUdQy&index=3 (verifikuar më 02.02.2020);

Dëshmitarë, Amerika. Drejtuar nga: Маrija Xhixheva, Shkup: Kinoteka e Маqedonisë, 2016;

Gunin, Dragana, Projekti Artistic Activism „Histori të cilat duhet ti dëgjoni“, Një projekt kushtuar korrupsionit dhe ngacmimeve seksuale në arsimin e lartë. Në dispozicion online: https://www.youtube.com/channel/UCq0faHyHSq_a1N7K5I0nQDA/featured (qasur më 24.08.2020).

Burime të tjera:

Filmi si një kritikë kulturore dhe një mjet edukimi. Trajnim online për aktivistë dhe edukatorë, 10 - 20 maj, 2020. Forumi i Shërbimit Civil Shkup.https://www.facebook.com/events/570285423606361/ (qasur më 12.07.2020).

CIP - Каталогизација во публикацијаНационална и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски", Скопје

159.955:316.647.8]:791(497.7)(047.31)791:[159.955:316.647.8(497.7)(047.31)

HAXHIEVSKA, Ivana Ndarja e historive personale - përdorimi i filmit si një platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet : një metodë për përdorim në iniciativat e komunitetit / Ivana Haxhievska. - Shkup : Forumi i shërbimit civil për paqe, 2020. - 38 стр. ; 24 см

Библиографија: стр. 37-38. - Содржи и: Shtojca

ISBN 978-608-65661-6-6

а) Употреба на филмот -- Раскажување лични приказни -- Критичко размислување -- Стереотипи -- Македонија -- Истражувања

COBISS.MK-ID 52753669

Ivana Haxhievska

Forumi i Shërbimit Civil për Paqe – Shkup

Ndarja e historive personale – përdorimi i filmit si një

platformë për të mësuar dhe shqyrtuar stereotipet: një

metodë për përdorim në iniciativat e

komunitetit

2020 2020 Forumi i Shërbimit Civil për Paqe – Shkup

Documents

Ndarja e historive personale – përdorimi i filmit si një ... · 12/7/2020 · 10 13 15 21 22 22 27 29 34 37 PËRMBAJTJA. 5 Fjalë hyrëse Ideja për një projekt që do të hulumtojë