mc lc s 7 thng 7/2002

thi s - trao i Li ha trang trng ca i biu Quc hi trc nhn dn

Nguyn vn bnh Chng trnh hnh ng ca i biu Quc hi

TS. Nguyn nh Tp Nn ban hnh ngh quyt ca k hp Quc hi v phin hp U ban thng v Quc hi

Nguyn Nh du Mt s kin nhm hon thin Lut ngn sch nh nc

Trn nh Th-TS.Nguyn Minh Phong Xy dng chnh quyn a phng: Nhng vn bc xc trong thc tin v l lun

NCLP

Nghin cu nh nc Tng cng hot ng lp php ca Quc hi

Nguyn nh quyn Th tc lm vic ca Quc hi: Nhng yu cu v nguyn tc chung

Nguyn c lamXy dng bo co thm tra d n lut, d n php lnh v d tho ngh quyt

Nguyn Quang Minh Hi ng nhn dn vi vic phn cp qun l ngn sch

TS. Bi c Th

Nghin cu php lut Quan h gia chnh tr v lut php

c Minh Php lut kinh t trong thi k i mi: Thc trng v hng hon thin

PGS.TSKH. To Hu Phng Bo h bn quyn phn mm my tnh: Thc trng v gii php

TS. Nguyn Hon thnh

Nghin cu chnh sch

Tng cng ng lc ti chnh pht trin kinh t t nhn TS.Nguyn Minh Tr - ThS. Nguyn Th Kim Nh

Thy thuc nh nc lm t (tip theo bi "Hnh ngh y t ngoi cng lp") Phng Anh

Thc tin php l Nng cao thc php lut ca cn b chnh quyn cp x tnh DakLak hin nay

Vn Dng

thng tin nghin cu T chc b my nh nc Cng ho Php theo Hin php 1958

TS. Nguyn Xun T - THS. Trn th thu Dng

Hi ng nhn dn vi vic phn cp qun l ngn sch

TS. Bi c Th*

Tm tt: Hi ng nhn dn (HND) gi vai tr quan trng trong h thng chnh tr ca nc ta, c bit trong h thng chnh quyn a phng. Tuy nhin, trn thc t vai tr ca HND ni chung, trong lnh vc ngn sch nh nc (NSNN) ni ring cn rt hn ch. Bi vit phn tch mt s vn v thc trng vai tr ca HND trong lnh vc NSNN, nhng nguyn nhn ca thc trng v xut y mnh phn cp qun l ngn sch, thc hin Hin php nm 1992 (sa i) nhm bo m vai tr ca HND tng xng vi v tr ca mnh.

I. Thm quyn ca Hi ng nhn dn trong lnh vc NSNN

L c quan quyn lc nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn, do nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim trc nhn dn a phng v c quan nh nc cp trn, HND c thm quyn rt ln trong lnh vc ngn sch nh nc. Theo quy nh ca php lut, thm quyn ca HND trong lnh vc ti chnh- ngn sch c th hin trn cc mt sau:

Th nht, HND quyt nh d ton thu, chi ca ngn sch a phng vi cc ch tiu ch yu: tng thu NSNN trn a bn, thu ni a, thu t hot ng xut nhp khu, thu vin tr khng hon li; thu cn i ngn sch a phng (NSP), thu b sung t ngn sch cp trn...; quyt nh tng chi NSP, trong chi u t pht trin, chi thng xuyn, chi tr n, d phng ngn sch.

Th hai, HND quyt nh phn b ngn sch cp mnh vi cc ch tiu: tng chi v mc chi theo tng lnh vc; d ton chi ngn sch ca tng c quan, n v trc thuc theo tng lnh vc chi; mc b sung cho ngn sch cp di (b sung cn i chi thng xuyn, b sung cn i chi u t pht trin v b sung c mc tiu).

Th ba, HND quyt nh cc ch trng, bin php trin khai thc hin d ton ngn sch a phng, bo m thu NSNN trn a bn theo ng cc quy nh ca php lut; chi NSP theo ng cc ch , tiu chun, nh mc do c quan nh nc c thm quyn quyt nh. Trong trng hp tnh hnh kinh t- x hi ca a phng c bin ng ln, tc ng n ngun thu v nhim v chi ca ngn sch a phng m d phng ngn sch khng x l cc vn mi pht sinh th HND c quyn iu chnh d ton ngn sch ca cp mnh theo quy nh ca php lut.

Th t, HND gim st vic thc hin cc ngh quyt v d ton, phn b NSP m mnh quyt nh v gim st vic thu NSNN trn a bn, chi NSP theo quy nh ca php lut. y l chc nng quan trng ca HND v cng vi cc chc nng khc, n bo m vai tr ca HND trong lnh vc NSNN.

Th nm, HND quyt nh vic ph chun quyt ton ngn sch a phng. Theo quy nh ca php lut, mi khon thu, chi ca ngn sch a phng trong nm ngn sch phi do HND cng cp quyt nh ph chun.

Ring i vi cp tnh, ngoi cc quyn trnh by trn, HND c quyn quyt nh mt s khon thu v ph, l ph, ph thu v cc khon ng gp ca nhn dn theo quy nh ca php lut; quyt nh phn cp qun l chi u t cc cng trnh kt cu h tng kinh t - x hi ca a phng do U ban nhn dn cng cp trnh.

II. Vai tr HND trong lnh vc NSNN: thc trng v nguyn nhn

V th tng ln

Trong nhng nm gn y, cng vi qu trnh i mi ton din trn cc lnh vc ca i sng x hi, vai tr ca HND trong lnh vc NSNN khng ngng c nng ln. Thng qua vic xem xt, quyt nh d ton v phn b ngn sch, gim st vic chp hnh cc quy nh ca php lut trong hot ng ca NSP, ph chun quyt ton ngn sch ca cp mnh, c bit trong vic cht vn v tr li cht vn ca cc c quan nh nc ti a phng trc HND, trong c cc vn v NSNN th hin quyn lc thc v vai tr ca HND trong lnh vc ny. Vic gim st ca HND i vi cc hot ng thu, chi ngn sch ca chnh quyn a phng, quyt nh cc ch trng, bin php thc hin NSP... l mt trong nhng nhn t gp phn lm lnh mnh nn ti chnh quc gia.

Tnh hnh thc

Mc d thm quyn ca HND rt ln, vai tr ca HND ni chung cng nh trong lnh vc NSNN ni ring c nhiu chuyn bin tch cc nhng trc yu cu i hi ngy cng cao ca thc tin, ca qu trnh ci cch ton din, trit th vn cn rt hn ch. Tnh hnh thc trong vic quyt nh v phn b NSP, gim st vic thc hin thu NSNN trn a bn, chi NSP v ph chun quyt ton NSP ca HND cn kh ph bin; trong nhiu trng hp, nhng quyt nh ca HND ch l s hp thc ho cc hot ng ca cc c quan nh nc a phng lm, thiu cn c, c s khoa hc v thc tin... Theo chng ti, s d c tnh trng ny l do mt s nguyn nhn ch yu sau:

Nguyn nhn

Mt l, h thng ngn sch nh nc ca ta c s lng ghp; thm quyn ca HND v cc c quan nh nc khc trong lnh vc NSNN cn c s chng cho, trng lp.

Theo quy nh ca Lut ngn sch nh nc hin hnh th Quc hi c quyn quyt nh d ton ngn sch nh nc hng nm, bao gm c NSTW v NSP; HND c quyn quyt nh d ton ngn sch ca cp mnh. Nh vy, nu HND cp tnh quyt nh d ton ngn sch ca cp mnh ng vi d ton thu, chi ngn sch ca tnh do Quc hi quyt nh th thc cht ch l quyt nh ci m cp trn quyt nh; trong trng hp HND cp tnh quyt nh d ton NSP khc vi d ton Trung ng giao l khng hp php. Tnh hnh ny cng ng vi vic quyt nh d ton ngn sch ca HND cp di khi m HND cp trn quyt nh d ton ngn sch ca cp mnh. Tnh lng ghp trong h thng ngn sch v s trng lp v thm quyn l nguyn nhn quan trng lm gim vai tr v thc quyn ca cc c quan dn c a phng, thm ch lm v hiu ho vai tr ca cc c quan ny trong vic quyt nh c cu v cc ch tiu thu, chi ngn sch ca cp mnh.

Vic ph chun quyt ton ngn sch a phng cng tnh trng tng t. HND cp di ph chun ngn sch cp mnh; HND cp trn ph chun ngn sch bao gm c ngn sch cp di cng dn n tnh trng trng lp v ni dung v thm quyn.

Hai l, HND khng trc tip lp d ton v xy dng cc phng n phn b ngn sch ca mnh m ch xem xt, quyt nh d ton v phn b ngn sch do U ban nhn dn cng cp trnh vi cc ch tiu ch yu trong mt thi gian ngn.

Vic lp d ton v xy dng phng n phn b ngn sch nh nc l trch nhim ca cc c quan hnh php. a phng, HND ch xem xt, quyt nh d ton v phn b ngn sch cp mnh do U ban nhn dn cng cp trnh. Do vy, nhiu vn quan trng, cp bch m U ban nhn dn cng cp khng trnh th HND cng kh m xem xt, quyt nh. Mt khc, U ban nhn dn ch trnh HND xem xt, quyt nh cc ch tiu ln v thu, chi ngn sch; khng trnh cc ch tiu thu

c th i vi tng n v c nhim v thu, np ngn sch theo tng sc thu, cc ch tiu chi ngn sch i vi tng n v th hng theo tng nhim v chi. Hn na, d ton v phng n phn b ngn sch a phng l vn quan trng, phc tp v nghip v, i hi phi c thi gian xem xt trn nhiu gic nhng thng c gi cho cc i biu HND xem xt, quyt nh trong thi gian ngn. Tt c nhng iu ny cng lm hn ch vai tr ca HND.

Ba l, nhiu c ch, chnh sch cha tht ph hp, cha bo m pht huy vai tr ca HND.

L c quan i din cho nhn dn, HND c trch nhim quyt nh cc ch tiu thu NSNN trn a bn v gim st vic hnh thu theo cc quy nh ca php lut; quyt nh v gim st cc khon chi tiu ca ngn sch a phng theo quy nh ca php lut. lm tt iu ny, cn phi cung cp y , kp thi cc thng tin v tnh hnh kinh t- x hi v NSNN cho HND. Trn thc t, ngoi cc bo co v tnh hnh kinh t- x hi ca a phng ti cc k hp ca HND, cc bo co qua cc t gim st thc t ti a phng v cc bo co do HND gi cng vn yu cu th HND khng nhn c cc bo co no khc. Trong cc vn bn php lut hin hnh cha c vn bn php lut no quy nh trch nhim ca cc t chc, c nhn th hng ngn sch hoc c ngha v np NSNN phi gi bo co nh k cho HND. Tnh hnh ny tc ng rt ln n vic cp nht cc thng tin v tnh hnh kinh t- x hi pht sinh c nhng gii php xc ng v kp thi v qun l v iu hnh ngn sch.

Theo quy nh ca php lut, HND c quyn ra cc ngh quyt v cc vn kinh t - x hi v NSNN buc cc c quan nh nc a phng phi chp hnh. Tuy nhin vic ra ngh quyt ca HND khng phi lc no cng thc hin c v n ph thuc vo cc k hp ca HND. Cc c quan ca HND m trc tip l Ban kinh t v ngn sch ch c quyn kin ngh x l cc vn ni ln trong lnh vc ny. Vic xem xt x l cc vn kin ngh ca Ban kinh t - ngn sch thuc thm quyn v trch nhim ca cc c quan nh nc khc. Do vy, hiu lc v hiu qu hot ng ca Ban kinh t- ngn sch cn rt hn ch, thiu ch ti thc hin.

Ngoi ra, cc ch v kinh ph v cc iu kin vt cht khc cn hn ch cng tc ng khng nh n hiu qu hot ng ca HND v cc Ban ca HND.

Bn l, t chc b my ca HND cn nhiu bt cp, cha tng xng vi chc nng, nhim v ca HND.

HND l c quan quyn lc nh nc a phng, i din cho ch v nguyn vng ca nhn dn, v vy quy m v c cu i biu HND ph thuc vo quy m v c cu dn c a phng. Tnh i din ca HND theo c cu dn ti tnh trng nhiu i biu HND khng am hiu su v lnh vc ti chnh- ngn sch nhng li c thm quyn v trch nhim xem xt, quyt nh NSP. Mt khc, s lng i biu chuyn trch ca HND tng cp rt hn ch, kh c th thc hin c chc nng, nhim v c giao. Thng thng cp tnh, cc ng ch gi chc v lnh o HND v lnh o cc Ban ca HND hot ng kim nhim chim t l khng nh; thi gian dnh cho HND khng nhiu v "khng chuyn". Mt s i biu l lnh o HND, cc ban ca HND gi cc trng trch trong cc c quan hnh php v t php a phng. Tnh hnh ny dn n tnh trng "va bng, va thi ci", va quyt nh cc vn quan trng ca a phng, va t chc thc hin, li va gim st vic thc hin .

III. Nng cao vai tr v hiu lc hot ng ca HND trong lnh vc NSNN

khc phc tnh trng trn, khng ngng nng cao vai tr v hiu lc hot ng ca HND ni chung, trong lnh vc ti chnh - ngn sch ni ring, theo ti, cn phi thc hin cc gii php sau:

1. y mnh phn cp qun l kinh t - x hi cho cc cp chnh quyn a phng, lm c s thc hin phn cp qun l ti chnh - ngn sch

Hiu lc v hiu qu hot ng ca h thng chnh quyn a phng hin nay cn rt hn ch. S tp trung qu cao vo cc c quan Trung ng trong qun l iu hnh t nc l mt trong nhng nguyn nhn dn n tnh trng km nng ng, li ca cc cp chnh quyn a phng. Do vy, mt trong nhng vn bc xc cn c xem xt gii quyt l y mnh phn cp qun l kinh t- x hi, lm tng tnh c lp, t ch, nng ng v t chu trch nhim ca cc cp chnh quyn a phng. Phn cp qun l kinh t- x hi l c s, cn c thc hin phn cp qun l ti chnh- ngn sch. Hin ti, m hnh phn cp qun l kinh t- x hi cha r, quy nh tn mn trong cc vn bn; phn cp qun l ngn sch gia cc a phng cng rt khc nhau. Do vy, chng ti ngh: y mnh phn cp qun l kinh t- x hi cho cc cp chnh quyn a phng, lm r chc nng, nhim v qun l kinh t- x hi ca tng cp chnh quyn a phng bng cc quy nh ca php lut, trn c s quy nh v phn cp qun l ngn sch trong Lut NSNN cho ph hp.

2. y mnh phn cp qun l ti chnh - ngn sch cho cc cp chnh quyn a phng theo h-ng va bo m vai tr ch o ca NSTW, ng thi tng quyn ch ng v trch nhim ca chnh quyn a phng; hn ch s chng cho, trung lp v thm quyn gia cc c quan nh nc trong lnh vc NSNN

Chng ti cho rng, NSTW phi gi vai tr ch o thc hin cc nhim v chin lc quan trng ca t nc nh: an ninh, quc phng, ngoi giao, qun l v m nn kinh t, iu phi cc ngun lc bo m khai thc v pht huy mi tim nng, mi li th so snh ca tng a phng v thu hp s chnh lch v trnh pht trin gia cc vng. Tuy nhin, thc t trong nhng nm qua cho thy, ngun thu, nhim v chi NSNN tp trung qu mc cho NSTW (d ton NSNN nm 2002, thu NSP ch chim 21,8% tng thu NSNN, chi NSP chim 36,6% tng chi NSNN). Hin ti c ti 56/61 tnh khng t cn i c ngn sch ca mnh, phi nhn s b sung t NSTW. Tnh hnh ny khng ch nh hng n tnh ch ng, t ch, sng to trong qun l iu hnh ngn sch ca cc cp chnh quyn a phng, m cn lm trm trng thm c ch "xin-cho", d pht sinh tiu cc.

Mt khc, nhiu c s, cn c lp, quyt nh d ton, phn b ngn sch nh cc ch , tiu chun, nh mc chi ngn sch; phn ln cc chnh sch thu ngn sch u do Trung ng quy nh (tr mt s khon thu v ph, l ph v cc khon ng gp, huy ng ca dn do HND tnh quy nh).

Phn nh thu-chi Trung ng v a phng

Do vy, thc quyn ca HND trong lnh vc NSNN rt hn ch. hn ch tnh trng ny, chng ti ngh phn nh r ngun thu, nhim v chi, xc nh t l phn chia ngun thu gia NSTW v NSP cho ph hp, theo hng y mnh phn cp qun l ngn sch cho cc cp chnh quyn a phng. Trc mt, cn gim ngun thu 100% ca NSTW nh thu tiu th c bit i vi hng ho sn xut trong nc chuyn thnh khon thu phn chia gia NSTW v NSP; giao cho HND cp tnh c quyn quyt nh ngun thu, nhim v chi cho tng cp ngn sch a phng, ban hnh mt s ch thu, chi ngn sch v cc khon ng gp ca dn theo quy nh ca php lut.

Thc hin Hin php nm 1992 (sa i)

Va qua, Quc hi xem xt sa i, b sung mt s iu ca Hin php nm 1992 theo hng y mnh phn cp qun l ngn sch cho HND cc cp, khc phc mt phn tnh hnh thc trong hot ng ca cc c quan ny. Trong lnh vc NSNN, vic sa i Hin php va ri iu chnh li thm quyn ca Quc hi: trc kia Quc hi quyt nh phn b NSNN (bao gm c NST v NSP) nhng giao cho U ban thng v Quc hi thc hin v bo co Quc hi ti k hp gn nht; nay Quc hi trc tip quyt nh phn b ngn sch Trung ng cho tng B, c quan Trung ng v mc b sung t NST cho NSP (vic phn b NSP giao cho HND a phng quyt nh). y l s iu chnh v thm quyn ca Quc hi, U ban thng v Quc hi v thm quyn ca chnh quyn a phng cc cp. thc hin quy nh ny, chng ti ngh cn phi sa cc quy nh

ca php lut, nht l Lut ngn sch nh nc, Lut t chc, hot ng ca HND v U ban nhn dn, cc vn bn hng dn thi hnh cc Lut ny cho ph hp vi cc quy nh ca Hin php mi.

3. Xc nh r h thng cc cp ca HND v UBND lm cn c xc nh h thng ngn sch v phn cp qun l ngn sch

Nhiu vn ln nh nn t chc my cp HND nc ta; nhim v, quyn hn ca cp qun khc g cp huyn, cp phng khc g cp x... cn quy nh c th trong Lut t chc v hot ng ca HND v UBND lm cn c phn cp qun l ti chnh - ngn sch trong Lut NSNN. Trong tr-ng hp Lut NSNN (sa i) c Quc hi thng qua trc th buc phi quy nh 4 cp ngn sch theo 4 cp HND, ph hp vi quy nh ca php lut hin hnh. Nh vy, s gy kh khn cho vic i mi mt cch c bn, ton din h thng cc cp chnh quyn a phng nc ta. V vy, ngh cn phi sa i, b sung Lut t chc v hot ng ca HND v UBND trc, lm c s sa i Lut NSNN cho ph hp. Trong trng hp Lut NSNN sa i c Quc hi thng qua trc th phi quy nh NSNN bao gm NSTW v ngn sch cc cp chnh quyn a phng khng cn tr qu trnh i mi ton din h thng chnh quyn nh nc nc ta v khi thay i cc cp chnh quyn a phng khng phi sa cc quy nh v cp ngn sch trong Lut NSNN.

4. Cng c, tng cng b my t chc ca HND cc cp thc hin tt cc nhim v c giao

Nng lc ca b my

Vic phn cp qun l kinh t - ti chnh v ngn sch phi gn vi vic tng cng nng lc ca b my HND cc cp. Trong thi gian ti, nhim v v quyn hn trong lnh vc NSNN ca HND rt ln. Ring HND cp tnh, ngoi vic quyt nh d ton v phn b NSP, gim st hot ng ca cc c quan nh nc a phng, ph chun quyt ton NSP th HND cp tnh cn c quyn quyt nh ngun thu, nhim v chi tng cp NSP, ban hnh mt s ch thu, chi ngn sch v cc khon ng gp ca dn theo quy nh ca php lut...

Tng cn b chuyn trch

Vi b my hot ng chuyn trch ca HND a phng hin nay th kh c th thc hin cc nhim v c giao. Vic y mnh phn cp qun l kinh t, ti chnh- ngn sch trong iu kin ny khng ch lm trm trng thm tnh hnh thc, m cn c nguy c khng kim sot c cc ngun thu, chi a phng. V vy, ngh cn tng cng nng lc cho HND a phng, trc ht l s lng v trnh cn b chuyn trch ca Ban kinh t- ngn sch ca HND; Thng trc HND v lnh o cc ban ca HND cn hot ng chuyn trch, khng nn hot ng kim nhim.

5. To lp c ch ph hp bo m hiu lc v hiu qu hot ng ca HND

nng cao hiu lc v hiu qu hot ng ca HND ni chung, trong lnh vc NSNN ni ring, cn phi to lp mt c ch ph hp HND pht huy tc dng. l:

- Cn quy nh c th ch bo co nh k tng qu ca cc c quan nh nc, cc n v kinh t a phng phi gi HND.

- Quy nh c th v trch nhim ca cc c quan nh nc trong vic x l nhng kin, kin ngh ca cc i biu v Ban ca HND; trong trng hp cc c quan ny khng xem xt gii quyt, hoc gii quyt khng tho ng nhng kin ngh ca HND th cn phi c cc ch ti cn thit buc cc c quan ny phi xem xt, gii quyt.

- Cn quy nh HND c quyn yu cu cc c quan thanh tra, kim tra, Kim ton Nh nc thc hin thanh tra, kim tra, kim ton vic chp hnh cc quy nh ca php lut trong vic thu NSNN

trn a bn, cc khon vay, huy ng ng gp ca nhn dn a phng v cc khon chi NSP, ng thi phi gi bo co kt qu thanh tra, kim tra, kim ton v cc vn ny cho HND.

- iu chnh thi gian xt duyt quyt ton NSP cho ph hp vi cc quy nh ca php lut hin hnh; ng thi quy nh r thm quyn ca Thng trc v cc Ban ca HND trong vic xem xt, quyt nh cc vn v NSP, nht l trong iu kin HND khng hp.

- Trong thi gian ti, cng vi vic y mnh phn cp qun l ngn sch cho chnh quyn a ph-ng, U ban thng v Quc hi hoc Chnh ph l c quan c trch nhim hng dn t chc, hot ng ca HND cng cn ban hnh quy ch hng dn HND cc cp trong vic quyt nh d ton, phn b, gim st vic thc hin d ton ngn sch v ph chun quyt ton ngn sch ca cp mnh./.

* Ph V trng V Kinh t v Ngn sch - VPQH

Quan h gia chnh tr v lut php

c Minh*

Tm tt: Tc gi phn tch mi quan h gia chnh tr v trn cc bnh din: chnh tr v lut php u l sn phm chung ca mt ngun gc lch s, c chung i tng phn nh; tc ng bin chng gia hai b phn ny l tc ng gia mc tiu v phng tin. T , tc gi i n kt lun: phi c chnh tr ng c php lut ng; ngc li, php lut phi phn nh ng, y , kp thi cc quyt sch chnh tr; v cui cng, cn trnh xu hng tuyt i ho chnh tr hay lut php, chnh tr v lut php lun cn n nhau, da vo nhau, mt khi tch bit vi nhau chng u tr nn v ngha.

1. Chnh tr v lut php: sn phm chung ca lch s

Chnh tr l cng vic ca nh nc hay x hi, l phm vi hot ng gn vi nhng quan h gia cc giai cp, cc dn tc v cc nhm x hi khc nhau. Theo Lnin, ci quan trng ca chnh tr l t chc chnh quyn nh nc, ci tham gia vo cc cng vic nh nc, nh hng nh nc. Do , chnh tr lun quy nh hnh thc, nhim v v ni dung hot ng ca nh nc.

Php lut ra i l kt qu tt yu ca u tranh chnh tr ghi nhn thnh qu ca giai cp v l phng tin hu hiu gip giai cp thng tr p t ch ca h i vi ton x hi nh tnh cht c bit ca cc quy phm php lut: l nhng quy tc x s chung c bo m thc hin bng sc mnh cng ch nh nc, lm khun mu hnh vi cho tt c cc thnh vin trong x hi. Trn c s , php lut tr thnh mu s chung quy tt c cc mi quan h x hi khc nhau v mt trt t c sp xp.

Chnh tr v lut php l nhng hin tng x hi mang tnh lch s v tnh giai cp su sc. Chng xut hin mt cch tt yu khch quan trong iu kin x hi c phn chia v i khng giai cp. y, tnh khch quan ca chnh tr quy nh tnh khch quan cho s ra i ca php lut. L sn phm ca cuc u tranh giai cp, nn chnh tr v lut php mang bn cht giai cp su sc.

X hi phng ng vi kt cu kinh t l nhng cng x nng thn bo th v h t tng Nho gio cao l ngha, coi nh lut php, trng tnh hn l... chim a v thng tr t tng sut thi k phong kin. Quan nim ca Khng T cho rng: "cha n trm, con che giu, ci ngay thng nm trong " (Lun ng) ni ln s thiu rch ri gia chnh tr v lut php. T i Hn, ch trng c tn Nho gio bp mo Nho gio nguyn thu n cc oan phc v cho yu cu chnh tr c ti chuyn ch: "qun x thn t, thn bt t bt trung; ph x t vong, t bt vong bt hiu". Tnh cht chnh tr c ti, thng soi, ng trn v chi phi mi hnh thi thc x hi khc (k c php lut) l mt in hnh ca phng ng. Trong khi , phng Ty t thi c i, Hraclit cho rng "cc nh nc th thnh phi c thit lp cn c trn php lut. u tranh bo v php lut cng quan trng nh u tranh bo v thnh ph qu hng". Trong tin trnh lch s, tng giai on khc nhau, mi quan h gia chnh tr v php lut ngy cng c nhn thc v phn nh chnh xc hn. T th k XII, phng Ty c bn Hin php u tin (bn i hin chng Anh), t nn mng php l cho vic iu chnh nhng mi quan h c bn ca x hi. C th ni, t rt sm, phng Ty tm thy vai tr quan trng ca php lut vi t cch l mt hnh thi thc c lp v l mt cng c phc v c lc ca quyn lc chnh tr.

2. S thng nht v i tng phn nh

L nhng b phn ca thng tng kin trc x hi, chnh tr v lut php c chc nng phn nh tn ti x hi l h tng c s. Chnh tr phn nh ton b i sng x hi trong ct li nht l kinh t. Chnh tr l biu hin tp trung ca kinh t bi kinh t bao gi cng quyt nh chnh tr, do cc mi quan h kinh t quyt nh cc mi quan h x hi v khi kinh t thay i th a v chnh tr ca cc giai cp cng thay i theo. Do , trong x hi c giai cp th quyn lc chnh tr lun thuc v

giai cp nm gi quan h sn xut thng tr. Cc quyt sch chnh tr lun th hin quan im, ng li cng nh li ch ca giai cp cm quyn; v h thng chnh tr- hnh thc t chc ca quyn lc chnh tr lun cng c v duy tr a v ca giai cp . C th ni, kinh t l ngun gc c s ca chnh tr.

Chnh tr c hnh thnh v pht trin trn c s nhng i hi khch quan ca s pht trin kinh t, ca thc trng v mi lin h nhng li ch kinh t gia cc giai cp v tng lp khc nhau trong x hi. Chnh tr phn nh tt yu khch quan kinh t (nhng yu cu v iu kin ca quy lut khch quan). S phn nh mang tnh cht tp trung thng qua vic hnh thnh nhng t chc chnh tr, nhng chnh sch trn c s gii quyt nhng vn v mc tiu v ng lc ca s pht trin kinh t, to iu kin v mi trng bo h cho cc hot ng kinh t.

Php lut l cng c iu chnh cc mi quan h duy tr x hi pht trin n nh, thc hin chc nng bo v a v v li ch ca giai cp thng tr. Mt h thng php lut bt k bao gi cng bo v li ch cho mt giai cp nht nh, biu hin ch: n cng c a v v bo v quan h sn xut thng tr (s hu t nhn hay cng hu v t liu sn xut...). Ni khc i, php lut l s biu hin ch ca giai cp thng tr trong x hi, nh Mc tng tr li cc hc gi t sn: "Php quyn ca cc ng ch l ch ca cc ng c ln thnh lut php. Ci ch m ni dung l do nhng iu kin sinh hot vt cht ca cc ng quyt nh"1.

Mang c trng ca cuc u tranh giai cp, php lut khng ch th hin ch ca giai cp thng tr m cn phn nh tng quan gia cc giai cp, cc lc lng khc nhau trong x hi. iu ny c th hin r nht trong ni dung cc hin php- o lut c bn v l xng sng ca mt h thng php lut ca mi quc gia: "Thc cht ca cc hin php l ch, nhng o lut c bn ca Nh nc ni chung v nhng o lut c lin quan n quyn bu c vo cc c quan i ngh, n quyn hn ca cc c quan i ngh th hin c so snh thc t ca cc lc lng trong cuc u tranh giai cp" (Lnin). Php lut l s th hin ch ca giai cp thng tr, nhng ch phi c cc giai cp khc trong x hi cho php. y tng quan lc lng l c s hin thc ho ch ca mt giai cp tr thnh php lut thc nh.

L sn phm ch quan ca giai cp thng tr nhng php lut cng c quy lut vn ng ring l phn nh cc quy lut khch quan ca i sng x hi m ct li l cc quy lut kinh t, th hin cc ni dung: iu kin, c cu, tnh cht v trnh ca php lut. Kinh t l nguyn nhn trc tip quyt nh s ra i v pht trin ca php lut v ch kinh t l c s ca php lut v do s thay i ca ch kinh t sm mun cng dn n s thay i ca php lut. Do quy nh khch quan nn giai cp thng tr khng th hin ch mt cch tu tin, tch ri cuc sng v ch c ni dung ca n v ni dung do ch kinh t trong giai cp thng tr ang tn ti quyt nh.

Nh vy, phn nh ca php lut i vi kinh t khng phi l trc tip m thng qua lng knh chnh tr, di dng cc quan im chnh sch v kinh t v x hi. Tuy l s phn nh trung gian, song s phn nh ca php lut phi mang tnh khch quan, nh Mc tng ni: php lut khng cao hn cng khng th thp hn trnh kinh t- x hi. Yu cu i vi php lut l phn nh ph hp vi cc iu kin kinh t- x hi.

Cng c i tng phn nh chung l c s kinh t- x hi, nhng do chc nng khc nhau nn phn nh ca chnh tr v lut php cng c s khc nhau nht nh. Vi chnh tr, n lun th hin di dng cc quan im ng li pht trin kinh t- x hi; vi php lut l s tc ng iu chnh cc quan h x hi di hnh thc cc quy phm php lut mang tnh bt buc iu chnh hnh vi thng qua cc thit ch l ng chnh tr v Nh nc- nhng ch th ban hnh quyt sch chnh tr v cc vn bn php lut thc nh.

Tuy nhin, chnh tr v lut php khng hon ton ph thuc mt chiu vo s phn nh c s h tng m chng c tnh c lp tng i, c kh nng tc ng mnh m tr li h tng kinh t, biu hin trn cc phng din: nh hng v iu tit pht trin kinh t; tc ng ln cc ch th kinh t v tham gia vo qun l x hi, qun l con ngi trong qu trnh sn xut. V vy, theo Lnin, chnh tr khng th khng gi a v u tin so vi kinh t, bi l u tin cho vn cn bn quyt nh s pht trin ca bn thn kinh t. u tin cho chnh tr y l u tin cho vic ginh ly quyn lc

chnh tr v u tin cho xy dng cc quyt sch chnh tr ng. L s tip ni ca chnh tr, php lut khng hon ton phn nh th ng cc quan h kinh t m cn c kh nng tc ng ngc li, c th thc y hoc km hm s pht trin ca kinh t. Khi php lut th hin ch ca giai cp thng tr l lc lng tin b ca x hi v phn nh ng trnh pht trin kinh t th php lut c ni dung tin b v pht huy tc dng tch cc. V th, sau khi c ng li chnh tr ng, phi th ch ho nhanh chng c mt h thng php lut hon thin, to hnh lang php l an ton cho pht trin kinh t- x hi, lm cng c hu hiu cho vic qun l, iu hnh kinh t v m, gp phn u tranh c hiu qu cc hnh vi vi phm php lut v cc loi ti phm, m bo trt t, an ton x hi.

3. Tc ng bin chng gia chnh tr v lut php

L nhng b phn v tr trung tm, gi vai tr chi phi n ton b kt cu thng tng kin trc x hi, chnh tr v lut php c tc ng v nh hng ln nhau mnh m, tr thnh hnh thc v bc i k tip ca nhau. Nh nm trong tay quyn lc chnh tr, giai cp thng tr thng qua nh nc th hin ch ca mnh mt cch tp trung, thng nht bin ch tr thnh ch ca nh nc v c ghi nhn trong quy tc x s do nh nc ban hnh. l s th ch ho cc quyt sch chnh tr di dng cc quy phm php lut v l s chuyn ti chnh tr vo trong ni dung lut php t n c tip tc thm thu vo trong cuc sng. Mt quyt sch chnh tr ra i khng th i ngay vo cuc sng v pht huy tc dng m phi qua qu trnh t chc thc hin; trong , c cc hot ng lp php v lp quy m thc cht l vic th ch ho v chi tit ho ni dung cc quyt sch thnh cc ch nh php l mang tnh cng ch hnh chnh, lm c s t chc thc hin quyt sch trn thc t. Php lut v vy l cng c c lc ca chnh tr.

Nhng nhu cu kinh t ca i sng x hi thng qua chnh tr m tr thnh php lut. V th, chnh tr l nn tng ca php lut. Vit Nam, n i hi php lut ban hnh phi phn nh c ni dung t tng ca ng. Phi xut pht t ng li, ngh quyt ca ng trong tng giai on cch mng ra cng tc xy dng php lut cho ph hp. ng li ca ng l c s, a bn xut pht cho vic ban hnh php lut. Thm ch, Vit Nam, c thi k, chnh tr cn c th coi l mt "ngun" ca lut php. Trc y, khi h thng php lut ca chng ta cha c hon thin, nhiu quan h x hi ny sinh v c nhu cu iu chnh bng lut php, song chng ta cha c cc vn bn v nhng iu lut c th p dng xt x, th cc c quan to n c php vn dng quan im, -ng li ca ng v Nh nc b sung cho cc khim khuyt ca lut php (tuy nhin, y ch l bin php tm thi).

Nh vy, sc mnh ca chnh tr (hay ng hn l quyn lc chnh tr) khng th hin chnh bn thn m c thng qua vai tr ca lut php- cng c duy tr, bo v v l biu hin thc t ca quyn lc chnh tr trong i sng x hi. Quyn lc chnh tr lun c th hin trc ht hiu lc thc thi ca lut php, v "nu khng c mt b my sc cng bc ngi ta tun theo nhng tiu chun ca php quyn th php quyn c cng nh khng"2. Trong quan h ny, chnh tr l ngun gc v c s xut pht ca lut php, cn lut php l mt trong nhng hnh thc biu hin c th ghi nhn nhng yu cu c bn ca chnh tr. Mngtexki cho rng: php lut mang tnh tt yu chnh tr v t tng ny c Lnin pht trin thnh mt lun im ni ting: "Mt o lut l mt bin php chnh tr, l chnh tr"3.

Chnh tr v lut php gn b ht sc gn gi vi nhau trn c s thng nht v ngun gc, iu kin ra i v ch th (giai cp no thng tr v chnh tr th giai cp c quyn ban hnh php lut); thng nht vi nhau v mc tiu, i tng phn nh v cng chung bn cht giai cp. C th ni: chnh tr nh th no th php lut nh th y. Vi mi ch x hi: chim hu n l, phong kin, t sn, XHCN u c mt kiu php lut tng ng. Thm ch, ngay trong mt ch x hi, mi giai on khc nhau, ng li chnh tr khc nhau th php lut cng c s khc nhau. iu ny c minh chng c th nc ta qua cc giai on: 1945-1954, php lut mang tnh thi chin, ph hp vi iu kin lch s v p ng c yu cu, nhim v cch mng u tranh gii phng dn tc; 1955-1959, do yu cu cch mng mi, php lut thi k ny tp trung iu chnh cc quan h: khi phc v ci to kinh t XHCN, cng c v m rng dn ch trong h thng chnh quyn cc cp; 1980-1986- do nhn thc gin n, duy ch v CNXH dn n t duy php lut duy ch trong cc quan nim v con ng i ln CNXH, m hnh b my nh nc, quyn cng dn, cng nghip

ho; t 1987 n nay, Hin php nm 1992 v php lut mi th ch ho ng li i mi th hin r nhng quan im v nhn thc mi ca ng v Nh nc ta v CNXH.

T s thng nht cao v bn cht gia chnh tr v lut php nn trong thc t i khi khng c s phn bit rch ri gia cc khoa hc ny. mt s nc, cc khi nim: khoa hc chnh tr (Political science), khoa hc php l (law science) v khoa hc v nh nc (state science) thng c nhiu ni dung giao thoa nhau.

S vn ng ca mi quan h gia chnh tr v lut php n mt giai on nht nh s cho ra i Nh nc php quyn, biu hin s pht trin cao ca mi quan h gia quyn lc v lut php theo cc nguyn tc tn trng quyn con ngi v tn trng tnh ti cao ca lut php. Chnh tr v lut php thng nht nhng khng phi l ng nht v khc nhau gia chng l do chc nng ca mi bn quy nh. Chnh tr l mc tiu, phng hng, php lut l s c th ho v vn dng trong thc t. l s thng nht v song hnh trong quan h gia mc tiu v phng tin.

T vic xem xt mi quan h gia chnh tr v lut php nh trn, c th i n mt s nhn xt sau:

1- Vi t cch l a bn xut pht, l "ngun" ca lut php, cc quyt sch chnh tr c vai tr cc k quan trng trong vic ra quan im, mc tiu, phng hng v ni dung ca cc qu trnh xy dng php lut. Nh vy, phi c chnh tr ng c php lut ng. N i hi mi ng li, ch trng ca ng phi c lun chng mt cch khoa hc, phi xut pht t hin thc khch quan gii quyt nhng yu cu khch quan ca cuc sng. c th phn nh ng n quy lut vn ng ca i sng x hi, chnh tr cn phi trnh hai cn bnh gio iu v kinh nghim ch ngha. C nh vy, chnh tr mi tr thnh c s khoa hc cho vic ban hnh php lut.

2- Php lut vi chc nng th ch ho cc quyt sch chnh tr tc l, Nh nc ho cc quyt sch . Vic th ch ca php lut phi phn nh ng, trung thnh, y v kp thi nhng ni dung yu cu ca chnh tr, p ng c nhu cu iu chnh cc quan h pht sinh hoc thay i ca i sng x hi. Trong giai on hin nay, php lut th ch ho ng li i mi ca ng ta phi phn nh c nhu cu khch quan ca s pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn theo c ch th trng nh hng XHCN.

3- Cn trnh cc khuynh hng tuyt i ho vic cao chnh tr hay lut php, coi chnh tr l thng soi, cn lut php ch ng vai tr "phc v" cng nh xu hng php l n thun thot ly chnh tr, quan tm n php lut nhng li th vi chnh tr... m phi thy c s thng nht bin chng gia chng. L nhng hin tng x hi c th, chnh tr v lut php c chc nng x hi khc nhau v khng th thay th cho nhau. Do vy, hot ng chnh tr phi c xc nh trong khun kh ca php lut (yu cu chnh tr phi t gii hn mnh)- ngha l hot ng ca cc t chc, thit ch chnh tr phi chu s chi phi, tc ng ca cc quy phm php lut, theo nguyn tc: "T do chnh tr khng phi lm iu mong mun m lm iu php lut cho php"; Ngc li, php lut phi gn lin vi vai tr ca nh nc, khng c tch ri chnh tr. Mt vn bn php lut c ban hnh phi tnh n mi yu t, kha cnh ca li ch giai cp cng nh tc ng, nh h-ng ca n i vi tin trnh pht trin ca x hi. l yu cu bo m tnh chnh tr ca mt vn bn php lut.

Lch s tng xut hin nhng chnh khch v i nh: Hn Phi T, Qun Trng, Thng ng, Xlng, Cc Mc, nghen, Lnin, H Ch Minh... Trong con ngi h, chnh tr v lut php thng nht, hi ho vi nhau. Mt nh chnh tr khng am hiu lut php chc chn s thiu hn mt mng ln tri thc thc tin ca i sng x hi. Mt nh lut hc khng nm vng quan im, ng li chnh tr s ch dng li s hiu bit nng cn ca nhng iu lut c th m thiu i ngun gc, bn cht ca vn cng nh t loi b chc nng x hi trong hot ng ngh nghip ca bn thn. Chnh tr khng cn n lut php th ch ho lun l th chnh tr xa vi v ch dng li trn l thuyt, cng nh lut php mt khi gt b ni dung chnh tr s ri vo mt phng hng. Chnh tr v lut php lun phi cn n nhau bi s tn ti ca chng phi da vo nhau v mt khi tch bit hon ton vi nhau th chng u tr nn v ngha./.

* Phn vin chnh tr TP. H Ch Minh

1. Mc-nghen, Ton tp, Tp 4, NXB Chnh tr Quc gia, H.1995, tr.619. 2. Lnin, Ton tp, Tp 33, NXB Tin b, M., 1976, tr.121. 3. Sd, tr.129.

Nng cao thc php lut ca cn b chnh quyn cp x tnh DkLk hin nay

Vn Dng*

Tm tt: L nhng ngi trc tip t chc thc hin v a php lut vo cuc sng, nhng trnh hiu bit v php lut ca cn b chnh quyn cp x cha cao, mt b phn cn c tnh vi phm php lut v nhng ng c khng lnh mnh. l thc trng thc php lut ca i ng cn b chnh quyn cp x tnh aklak hin nay c tc gi cp n trong phn u ca bi vit. Vy phi lm g nng cao thc php lut ca h? Phn hai ca bi vit xut mt s bin php gii p cho cu hi ny.

thc php lut ca i ng cn b chnh quyn cp x c vai tr to ln i vi hot ng qun l ca chnh quyn Nh nc a phng v i vi s pht trin, tin b x hi. Cn b chnh quyn cp x l ngi trc tip t chc thc hin v a ng li ca ng, php lut ca Nh nc i vo cuc sng. Nng cao thc php lut ca h l iu kin quan trng nng cao hiu lc, hiu qu qun l nh nc trn cc lnh vc, gp phn quan trng vo qu trnh dn ch ho i sng x hi, thc y vic thc hin php lut trong i sng x hi, l c s bo m cho vic p dng ng n cc quy phm php lut.

qun l x hi bng php lut, khng ngng tng cng php ch XHCN, m rng dn ch c s, iu quan trng i vi cn b chnh quyn cp x l phi c trnh hiu bit php lut v thi tn trng php lut; t , mi c th p dng ng n php lut vo gii quyt cng vic hng ngy c hiu qu. Mi hot ng khng n khp, tu tin, khng ng php lut ca ngi cn b s nh hng khng tt n hiu lc, hiu qu qun l nh nc v c th gy thit hi nhiu mt cho x hi.

Thc trng

Trong thi k i mi, cng vi qu trnh pht trin kinh t- x hi, thc php lut ca cn b chnh quyn cp x akLak c nhiu chuyn bin tch cc, gp phn quan trng vo s pht trin kinh t- x hi vng nng thn min ni Ty nguyn.

Tuy nhin, nhng chuyn bin tin b v thc php lut ca i ng cn b chnh quyn cp x aklak ch l bc u, cn c tip tc nng cao. Nhiu cn b vn ch mi thc chung chung v php lut, t quan tm n cc hot ng kim tra, nh gi qu trnh vn ng thc t ca php lut, hot ng theo php lut v a php lut vo hot ng qun l ca mnh v.v...

Do c th l mt tnh min ni Ty nguyn, i ng cn b chnh quyn cp x akLak c tr-ng thnh t nhiu ngun khc nhau, c bit l t thn, bun, khi ph. Cn b l ngi dn tc thiu s chim trn 22%. Kin thc php lut ca h c tch lu ch yu qua hc tp cc trng ph thng, trung tm chnh tr huyn, trng chnh tr tnh, qua kinh nghim thc tin cng tc hng ngy nn nhn thc thng thiu ng b, thiu h thng.

V trnh lut hc- iu kin quan trng c thc php lut ca i ng cn b chnh quyn cp x cn qu t i so vi yu cu, nhim v t ra. Theo s liu thng k nm 2001, cp x ca aklak c 85 cn b c trnh trung cp lut nhng phn ln li l cn b lm cng tc t php, cng an x. Cc chc danh c s nh: Ch tch, Ph Ch tch ca Hi ng nhn dn, ca U ban nhn

dn x cha qua trng o to chuyn ngnh v lut, ch mi c bi dng l lun chung v Nh nc v php lut, v qun l nh nc Trng chnh tr tnh v cc trung tm chnh tr huyn. Nh vy, hiu bit php lut ca cn b cp x akLak cn thp, tch lu php lut ch yu vn cn thng qua hot ng thc tin v kinh nghim ca bn thn, do s rt kh khn cho qu trnh thc hin cng tc qun l, p ng yu cu pht trin kinh t- x hi vng min ni hin nay.

Ngoi nhng mt yu km, bt cp trong thc php lut ca i ng cn b chnh quyn cp x tnh akLak hin nay, cn tn ti tnh trng c thi khng ng, thm ch coi thng, bt chp php lut ca mt b phn khng t cn b. S bt cp v trnh , hn ch v hiu bit php lut dn n nng lc qun l nh nc ca cn b chnh quyn cn hn ch, b tc, lng tng trong gii quyt cng vic c th hng ngy, nh: gii quyt n th khiu ni, t chc cng tc ho gii din ra cn chm, gii quyt cng vic cn tu tin (nh ra vn bn p dng tri vi php lut, x l vi phm hnh chnh khng ng hoc vt qu thm quyn). C trng hp Ch tch Hi ng nhn dn, U ban nhn dn x ra quyt nh cho ly hn, Trng cng an x ra quyt nh x pht vi phm hnh chnh, bt, tm gi, tm giam ngi tri php lut, vi phm php ch XHCN, lm nh hng ti tnh hnh chnh tr, gim hiu lc qun l nh nc a phng.

Nhiu v vi phm php lut khng phi do cn b khng hiu bit php lut m do thc c tnh chng i php lut v nhiu ng c khng lnh mnh. Qua bo co ca Thanh tra Nh nc tnh aklak t nm 1998 n nm 2000 cho thy: c 32 v vi phm nguyn tc thu chi ti chnh, tng s sai phm trn 2 t 326 triu ng, 40 v huy ng vn ng gp ca nhn dn sai vi quy nh ca php lut, tri vi hng dn ca cp trn, tng s sai phm v vn ng gp ca nhn dn l 1,5 t ng. Qun l v s dng t ai ca chnh quyn cp x cng c nhiu sai phm nh cp sai thm quyn, cn b t bao chim t, khng cp giy chng nhn quyn s dng t cho nhn dn m em giy t th chp qu tn dng vay vn, tnh trng chuyn nhng tri php, trn thu cn ph bin.

Nng cao thc php lut

Trc thc trng nu trn, vic nng cao thc php lut ca cn b chnh quyn cp x tnh akLak l mt yu cu cp thit hin nay. nng cao thc php lut ca i ng cn b chnh quyn x tnh akLak trong iu kin i mi hin nay, theo chng ti cn thc hin tt mt s bin php ch yu sau y:

Mt l: cn thc hin tt cng tc tuyn truyn, ph bin, gio dc php lut cho i ng cn b chnh quyn cp x. y l bin php trc tip lm giu tri thc php lut ca i ng cn b chnh quyn, vi mc tiu c th l xo dn tnh trng "m lut" trong i ng cn b chnh quyn cp x, nng cao nng lc qun l v iu hnh cng vic ca cn b bng php lut ch khng phi bng kinh nghim. Trong giai on hin nay, cng tc gio dc php lut cho cn b chnh quyn x, nhm trang b cho mi cn b nhng hiu bit c bn nht nh thc chung v php lut, h thng php lut hin hnh, c bit l nhng o lut c lin quan n hot ng thc tin, qun l trn cc lnh vc nh t ai, ngn sch nh nc, dn s, hnh s, hn nhn v gia nh... xy dng thc tn trng php lut, cng c v pht trin nhng trng thi tn trng php lut bn vng, nhm to cho i ng cn b mt thi quen "sng v lm vic theo Hin php v php lut", chp hnh php lut mt cch t gic.

Thng xuyn duy tr v pht trin cc hnh thc bi dng, tp hun ngn ngy v kin thc php lut, qun l nh nc cho cn b cp x khi cha c iu kin bi dng hc tp theo hnh thc tp trung. Hnh thc ny rt ph hp vi iu kin cng tc, sinh hot v kh nng tip nhn kin thc ca cn b cp x mt tnh min ni nh akLak.

Hai l: Lm tt cng tc quy hoch to ngun o to, bi dng trnh cc mt gn vi vic trang b kin thc php lut cho i ng cn b x k cn. y l mt bin php quan trng trong thi gian ti i ng cn b chnh quyn x akLak c c thc php lut ngang tm vi yu cu,

nhim v, bi a s cn b cp x akLak hc vn cn thp, trnh nng lc khng ng u, cn mang nng thi quen kinh nghim nn vic tip thu v p dng kin thc php lut l mt qu trnh y kh khn lu di tn km v c khi khng t hiu qu. Do vy, vn c ngha quan trng nht v c bn, lu di l quy hoch xy dng mt i ng cn b va c phm cht, nng lc, trnh lnh o, va c thc php lut x hi ch ngha.

Ba l: Tng cng cng tc thanh tra, kim tra hot ng qun l nh nc trn cc lnh vc ca chnh quyn x, gi gn k lut, k cng, x l nghim minh nhng hnh vi vi phm php lut ca cn b. y l bin php c tc ng mnh m n t tng, hnh ng tun th php lut ca cn b chnh quyn c s, v n trc tip nh hng n danh d, quyn li vt cht, tinh thn ca h. Nhng vi phm php lut xy ra i vi cn b chnh quyn x cn phi c x l, khng tnh trng v vic ko di, lm nh hng n uy tn ca Nh nc i vi nhn dn, lm gim lng tin ca nhn dn i vi Nh nc.

Bn l: Phi gn vic nng cao thc php lut ca cn b chnh quyn x vi vic t chc thc hin tt quy ch dn ch c s. y cng l mt bin php quan trng gp phn lm hn ch tnh trng vi phm php lut v nng cao thc php lut ca cn b chnh quyn cp x. Cn b chnh quyn x phi c trch nhim thng tin kp thi v cng khai nhn dn bit nhng chnh sch, php lut ca Nh nc, cc quy nh ca Nh nc v chnh quyn a phng, tham gia tho lun, bn bc nhng vn lin quan n nhng chnh sch quc k dn sinh.

Nm l: Tng cng cng tc qun l cn b, ng thi vi vic chm lo i sng vt cht v tinh thn cho i ng cn b x gp phn lm hn ch tnh trng cn b vi phm php lut, tng bc nng cao thc php lut h. Cc cp u ng, chnh quyn cc cp phi tng cng cng tc qun l cn b hn na, cn qun trit su sc trong cp u cng nh trong tng ng vin v v tr, tm quan trng ca cng tc qun l cn b vi cn b chnh quyn cp x. Mi c s phi c quy ch qun l cn b, t chc kim tra cht ch vic thc hin quy ch . ng thi, phi chm lo i sng vt cht v tinh thn cho i ng cn b chnh quyn x gim bt kh khn v i sng cho h. Tip tc b sung, hon thin ch tin lng, ph cp, tin thng cho i ng cn b chnh quyn x, c bit l nhng vng su, vng xa, vng ng bo dn tc thiu s v vng cn c cch mng, khc phc nhng bt hp l hin nay, ng vin i ng cn b cp x yn tm, phn khi cng tc, thc hin tt chc nng, nhim v ca ngi "cng bc" c s./.

* Trng Chnh tr tnh akLak

Xy dng chnh quyn a phng: Nhng vn bc xc trong thc tin v l lun

NCLP

LTS: Ti Nng, trong cc ngy 17 v 18 thng 6, Vn phng Quc hi t chc Hi tho khoa hc v "T chc v hot ng ca chnh quyn a phng". Ti tham gia trao i ti Hi tho c cc nh khoa hc php l v cc nh hot ng thc tin ti mt s tnh trong ton quc. Qua hai ngy lm vic khn trng, Hi ngh trao i nm nhm vn quan trng lin quan ti i mi t chc v nng cao hiu qu ca chnh quyn a phng, nhm xy dng mt nn hnh chnh gn dn v hiu qu. Hi ngh l v d v s kt hp thnh cng gia lc lng nghin cu vi lc lng thc tin b sung cho nhau v trao i trn tinh thn xy dng, lm c s sa i b sung Lut t chc Hi ng nhn dn v UBND.

Nn sa i, b sung Lut mc no?

V ni dung ny, nhn chung c hai quan im khc nhau:

Quan im th nht l khng nn cu ton nghin cu p dng m hnh mi v t chc chnh quyn a phng, ri mi sa i Lut, bi v Hin php v Ngh quyt ca ng ghi nhn nguyn tc, m hnh t chc nh nc vn tn ti v ckhng nh nhiu nm nay; mt khc Lut t chc HND v UBND cn c sa i, b sung kp trc hn bu c chnh quyn a phng vo nm 2004. Tuy nhin, vn cn thit tip tc nghin cu thm nhng vn mi m thc t t ra. Cc i biu nu ln, c bit l tnh hnh thc trong hot ng ca HND, hn ch v b my v t chc ca HND v mi quan h gia HND vi UBND.

Quan im th hai l cn nghin cu mt cch c bn sa i v thit k m hnh t chc chnh quyn a phng mi, thch hp hn vi iu kin mi. Theo cch tip cn ny, cn c kt qu nghin cu c bn v thc tin v l lun v cc vn nh: m hnh t chc chnh quyn a phng a dng thay th m hnh t chc tuyt i p dng chung cho c nc; nghin cu danh mc nhng thm quyn hp l phn cng cho tng cp trung ng v a phng, kt hp ch gim st, ch trch nhim c nhn v trch nhim tp th. Theo cch tip cn ny, c th c nhiu lut t chc khc nhau v chnh quyn a phng c nhng c im vng, lnh th, tim nng, quy m khc nhau hoc mt B lut t chc chnh quyn a phng.

a s cc v d hi tho nghing v cch tip cn th nht.

Nhng vn l lun chung v chnh quyn a phng

Mt s i din cho trng phi tip cn c bn trong sa i, b sung lut t chc HND, UBND hin hnh xut m hnh t chc chnh quyn a phng a dng. M hnh ny da trn nhn thc v thc tin: iu kin, c im v tim nng ca mi a phng, mi cp khc nhau, do khng th p dng mt m hnh t chc chnh quyn a phng ng nht nh hin nay cho tt c cc tnh. Thc tin lp php, lp quy gn y, vi vic ban hnh quy ch c bit cho Th H Ni v Thnh ph H Ch Minh l v d v xu hng lp php v chnh quyn a phng theo m hnh a dng.

V vn phn cng, phn cp, phn quyn, Hi ngh u nhn thy rng: cn tng kt thc tin tm ra nhng lnh vc m Trung ng c th phn cng, phn cp mnh hn cho a phng v cp

Tnh, Thnh ph trc thuc trung ng c th phn cp cho cp di, nht l cho cp c s, km theo c ch gim st v ch trch nhim r rng cho tng cp; trong kt hp ch trch nhim c nhn vi trch nhim tp th; i vi Hi ng nhn dn phi tng cng v nhn mnh trch nhim ca thng trc HND trong quan h vi cc ban. Ch phn cng, phn cp phi nhm nng cao tnh ch ng v v th c lp ca chnh quyn a phng; trong chnh quyn a phng, Hi ng nhn dn cn c tng cng nng lc thng qua b my v cn b gip vic c quyn lc thc s, nht l trong lnh vc quyt nh v gim st.

V m hnh t chc, Hi ngh nghe trnh by v trao i kin v mt s m hnh t chc chnh quyn a phng do i din gii nghin cu xut v hoan nghnh vic tip tc nghin cu c nhng xut c th p dng vo iu kin nc ta.

Hi ngh cng nghe v trao i v mt s ngh i mi t chc HND v UBND cc cp nh sau:

a) T chc HND v UBND c ba cp a phung nh hin nay; i vi cp qun, nu khng t chc HND th cng khng nn c UBND m nn thay bng i din hnh chnh ca UBND cp trn;

b) Ch nn t chc chnh quyn a phng hai cp; trong , cp tnh, thnh ph thuc trung ng l cp trung gian v tng cng giao thm quyn cho cp c s (x, phng),

c) Gi nguyn m hnh t chc HND v UBND hin nay v b sung thm ch t qun thn, xm, t dn ph, v cc hnh thc tham gia ca nhn dn vo hot ng ca HND.

Cc nh hot ng thc tin cho rng: vic nghin cu m hnh mi t chc chnh quyn a phng l ra phi tin hnh t sm, nay Hin php c sa i, b sung, nn chn phng n khng thay i c bn m hnh hin hnh v b sung thm iu kin v c ch v php l pht huy hn na hiu qu ca chnh quyn a phng, ng thi tip tc nghin cu m hnh mi.

V mi quan h gia cc c quan nh nc ti a phng v h thng chnh tr ti a phng, hi ngh tho lun mi quan h gia HND vi UBND, quan h gim st ca HND vi To n v Vin kim st a phng. Nhiu kin nu ln thc t trong cc vn bn quy phm php lut hin nay cha bo m HND l c quan quyn lc trong mi quan h vi UBND l c quan hnh chnh nh nc a phng; th tc v c ch gim st ca HND i vi To n v VKS cha r rng, nht l hin nay HND phi tng cng thc hin chc nng gim st vic ban hnh vn bn ti a phng.

V vai tr lnh o ca ng, nhiu kin cho rng hin nay cha nghin cu y v hnh thc v bin php tng cng v i mi vai tr lnh o ca ng i vi chnh quyn a phng; cha lm r c ch ng lnh o, Nh nc qun l a phng. Vai tr lnh o ca ng nn c thc hin thng qua cn b gi cc cng v chnh quyn a phng, v th vic b tr nhn s ch cht ca ng cho HND, UBND cn c nghin cu v thng nht trong nhn thc.

Nhng vn t chc b my, thm quyn

Ch bu c: i mi HND theo hng thc cht hn, nhiu i biu ngh trc ht phi tnh n sa i cch bu c i biu HND, trnh l thuc vo c cu; hn ch t l kim nhim v tng t l chuyn trch, tng s i biu khng phi l cng chc bo m v th gim st c lp. C i biu ngh s i biu chuyn trch cp tnh nn vo khong 30 %.

Ch b nhim, trch nhim: Nhiu i biu cho rng, cch quy nh hin nay cha phn bit r rng v cha kt hp ch trch nhim c nhn vi trch nhim tp th; ngh nn nghin cu p dng ch nhn dn bu chc v ch tch UBND cp x. Trong trng hp ngi c ng gii

thiu ng c vo chc v ny m khng c nhn dn tn nhim th nn b tr vic khc. C kin ngh nn cho dn trc tip bu c Ch tch HND na.

nh gi khch quan v vai tr ca HND, nhiu i biu nhn xt rng, HND pht huy vai tr trong nhng nm gn y, nhng vn cn tnh hnh thc. khc phc, cn tng cng b my v cn b gip HND thc hin nhim v; cn nghin cu b sung quyn hn ca HND trong gim st, trc mt cn nghin cu p dng ch b phiu tn nhim cc chc danh do HND ph chun vic b nhim.

V thc hin phn cp, phn quyn cho a phng, i din khi nghin cu nu vn rng: ch trng ny nn c thc hin tng bc c km theo c ch kim tra gim st kh thi; theo nguyn tc chung th ch c th thc hin phn cp cho a phng, nu nng lc qun l ca chnh quyn trung -ng nng lc v vng mnh kim sot. Ph hp vi quan im ny, i din khi nghin cu xut nn nghin cu p dng c ch mm v t chc chnh quyn a phung theo hng a dng, tu theo nng lc ca a phng v trung ng trong tng lnh vc v a bn. i vi cp thn, xm, t dn ph khng phi l n v chnh quyn, th nn nghin cu p dng ch t qun cng ng dn c b sung vo m hnh t chc chnh quyn hin nay. ngh ny oc mt s nh qun l thc tin chia s theo hng nn tng cng nhim v v quyn hn cho cp c s thc hin chnh quyn gn dn.

V cc lnh vc hot ng c th ca chnh quyn a phng

Trong lnh vc gim st, nhiu i biu ngh phi nghin cu c ch v ch ti gim st UBND v cc ngnh chp hnh; phi c th tc v thi gian, trch nhim tr li cht vn; nh gi qua ch b phiu tn nhim.

Trong lnh vc qun l ngn sch nh nc a phng, c i biu pht hin nhc im hin nay trong phn cp ngn sch nh nc thnh bn cp lng ghp vo nhau, khng phn nh r thm quyn ngn sch ca tng cp, dn n cp di ch l cp thc hin th ng, theo c ch xin-cho. i biu ny ngh nn t chc li thnh hai cp ngn sch trung ng v tnh, thnh ph trc thuc trung ng.

Vic iu tit ngn sch cho cc cp cng cn c ci tin, v hin nay, ngn sch thu ca nh nc qu nh, nu phn b thng ti x th khng thch hp m nn giao thm quyn ny cho chnh quyn a phng cp trn. V phn cp thu ngn sch cho a phng cng nn ngh n vic giao mt s khon thu vo ngun thu a phng nh thu t thu gi tr gia tng.

Vic thc hin gim st ngn sch a phng cn yu do khng quy nh ch bo co, cung cp thng tin thng xuyn, t chc thng k v s liu km; ngh nn kt hp ch gim st thng xuyn qua c quan thng trc ca HND v ch kim ton.

V thm quyn ban hnh vn bn php quy, i din gii nghin cu pht hin rng cch quy nh ca Hin php v Lut t chc HND, UBND mi ch dng li hnh thc vn bn php quy do a phng c ban hnh nhng cha quy nh chi tit cp no c ban hnh loi vn bn no, vn bn c nhn hay vn bn tp th, v nhng vn g v c tnh rng buc ti u. Nhng vn ny s c lm r trong d n Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca chnh quyn a phng.

Vn cn b, cng chc ca chnh quyn a phng.

y l vn ct li ca mi chnh quyn v l vn cn bn trong thc hin ci cch hnh chnh. i vi HND, cc i biu u thng nht quan im rng phi sa i, b sung cch thc bu c i biu HND tng tnh i din v nng lc hot ng, gim kim nhim; cn c nhng hnh thc ng vin s ng gp v tr tu ca nhn dn vo cc hot ng ca HND. Cc chuyn vin gip vic HND phi c HND tuyn chn theo nng lc v thc hin ch nhn xt b nhim,

thng thng. i vi cc v tr trong thng trc HND v cc ban HND, ng nn b tr cn b c nng lc v hot ng chuyn trch m nhim. Hin nay vn c tnh trng b tr cn b vo thng trc HND khng phi trong cp u hoc v tr cha tng xng, nn kh thc hin vai tr gim st v lm yu vai tr lnh o ca ng. Vn ng cm quyn, ng lnh o v Nh nc qun l cn c tip tc nghin cu su, trong vai tr cng tc cn b rt quan trng. Gip ng lm uc vic ny, phi da vo nhn dn, thng qua pht huy dn ch c s v cc hnh thc gim st ca nhn dn; trong c hnh thc gim st qua c quan i din l HND. V vy, tng cng hiu qu gim st ca HND, vai tr ca HND trong bu, ph chun, b nhim v b phiu tn nhim cn b l nhng hnh thc thch hp nhm cng c chnh quyn v tng cng cht lng cn b.

*

* *

Cuc hi tho khoa hc v ch t chc v hot ng ca chnh quyn a phng kt thc vi nhiu kin phong ph. Quan trng nht l hi ngh a ra nhng ngh c th nhm tng cng hn na vai tr ca HND ni ring v chnh quyn a phng ni chung. Nhiu vn lin quan ti phm vi quy nh ca Lut t chc HND v UBND; c nhng vn nm ngoi quy nh ca Lut ny nhng lin quan ti t chc v hot ng ca chnh quyn a phng. C nhng vn t nht tr cao, ngh tip thu trong qu trnh son tho Lut, c nhng vn c a ra tip tc nghin cu./.

tng cng hot ng lp php ca Quc hi

Nguyn nh Quyn*

Tm tt: Tng cng hot ng lp php ca Quc hi cn c tin hnh trn nhiu mt. Bi vit bn v nhng kha cnh sau trong hot ng lp php ca Quc hi: lm g Quc hi thc s l c quan "lm lut"; xc nh r thm quyn ca cc c quan hu quan trong vic thm tra chng trnh xy dng lut, php lnh; phn cng, phi hp thm tra gia Hi ng dn tc v cc U ban vi nhau; trch nhim ca cc c quan ca Quc hi trong qu trnh son tho, chnh l d n lut, php lnh; hot ng lp php ca U ban thng v Quc hi cn c i mi nh th no.

Thc trng tnh hnh v yu cu xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam ang t ra nhiu vn lin quan n vic i mi, tng cng hot ng lp php ca Quc hi. Hin php nm 1992 (sa i) cng ang t ra nhng vn i hi s tip tc nghin cu c th ho trong cc lut v t chc b my nh nc v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut nhm khc phc tnh hnh thc trong hot ng ca Quc hi, bo m cho Quc hi hot ng c hiu lc v hiu qu. Cc ngh quyt ca ng l c s a ra nhng phng n i mi tng bc hot ng lp php ca Quc hi.

Lp hin v lp php l nhng chc nng quan trng nht ca Quc hi Vit Nam. Nhng chc nng ny c th hin xuyn sut qua cc bn Hin php nm 1946, 1959, 1980 v Hin php nm 1992. Ngoi Hin php nm 1946 quy nh nguyn tc chung "Ngh vin nhn dn t ra cc php lut", th c 3 bn Hin php (nm 1959, 1980 v 1992) u khng nh Quc hi l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php. Qua mi bn Hin php, chc nng lp php ca Quc hi c k tha, pht trin v ngy cng c lm r, quy nh c th hn, c bit l t Hin php nm 1992. V mt php l cng nh trn thc t, quyn lp php ca Quc hi ang c tip tc hon thin. Tuy nhin, vn Quc hi "l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php" trn thc t cng nh v mt l lun cng ang t ra nhiu vn cn tip tc c nghin cu lm sng t quy nh c th, khoa hc hn v thng nht nhn thc trong qu trnh thc hin.

Quc hi l c quan "thng qua lut" hay "lm lut"?

Trong qu trnh trin khai thc hin cc quy nh ca Hin php v Lut t chc Quc hi, c kin cho rng: Quc hi ch l c quan "thng qua lut" ch khng phi l c quan "lm lut", v hu ht cc d n lut u do Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao son tho v trnh. Theo ti, Quc hi vn thc s l c quan "lm lut". Bi v:

- Trn c s ngh ca c quan, t chc, c nhn c quyn trnh d n lut, php lnh, U ban th-ng v Quc hi lp v trnh Quc hi quyt nh chng trnh xy dng lut, php lnh c nhim k v hng nm; ch o, phn cng, n c v gim st cc c quan, t chc hu quan thc hin ch-ng trnh ny. kin ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi trong qu trnh xy dng d n lut, qua thm tra (thng l nhiu ln); kin ca U ban thng v Quc hi v ca i biu Quc hi i vi cc vn thuc ni dung ca d n l c s quan trng mang tnh quyt nh trong vic chnh l v hon thin tng ni dung ca d n, nht l nhng vn thuc v chnh sch. Thc t cho thy, nu so snh gia d n lut c trnh ra Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi thm tra vi cc vn bn lut, php lnh c Quc hi thng qua th c s thay i rt ln, k c v ni dung cng nh hnh thc vn bn.

- Khc vi ch tam quyn phn lp, nc ta, Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi v cng vi To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao chu trch nhim trc Quc hi v cng tc c giao. Do , v l lun cng nh trn thc t, Quc hi nm trn quyn lp hin v lp php. iu ny khng c ngha l Quc hi t mnh lm ht mi vic. Quc hi phn cng chun b d n, chun b nhng thng tin cn thit khc phc v cho vic nghin cu, lm lut ca Quc hi. S phn cng ny khng lm thay i bn cht quyn lp php ca Quc hi.

Vic thm tra chng trnh xy dng lut, php lnh

Theo quy nh ca Hin php nm 1992 v Lut t chc Quc hi th U ban thng v Quc hi c nhim v trnh Quc hi quyt nh Chng trnh xy dng lut, php lnh. U ban php lut c trch nhim thm tra Chng trnh . Nhng trn thc t, U ban php lut ch c giao nhim v thm tra d kin chng trnh xy dng lut, php lnh do Chnh ph, Ta n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, U ban Trung ng Mt trn t quc Vit Nam v cc t chc, c nhn khc trnh U ban thng v Quc hi. Lut ban hnh vn bn quy phm php lut nm 1996 cng ghi nhn thc t ny v c nhng quy nh tng t. Nh vy, gia quy nh ca Lut t chc Quc hi v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut c s cha thng nht.

Mt vn khc l: cn lm r quan h gia U ban thng v Quc hi v U ban php lut trong mi lin quan ti Chng trnh xy dng lut, php lnh. Theo quy nh ca Hin php nm 1992 v Lut t chc Quc hi, U ban php lut do Quc hi thnh lp v chu trch nhim trc Quc hi; do , vic quy nh cho U ban php lut c nhim v thm tra Chng trnh xy dng lut, php lnh do U ban thng v Quc hi trnh l ph hp. Nhng cng theo quy nh ca Hin php v Lut t chc Quc hi, th U ban thng v Quc hi li l c quan ch o, iu ho, phi hp hot ng ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi. Do , theo quy nh ca Hin php, Lut t chc Quc hi th U ban php lut thm tra d n ca c quan "ch o" mnh thc hin. V vy, cn phi lm r ni dung ch o ca U ban thng v Quc hi v tnh c lp tng i ca U ban php lut trong vn c th ny. Nhn y, cng xin nu mt vn c lin quan khc l trong tr-ng hp U ban thng v Quc hi trnh d n lut ra trc Quc hi, chng hn nh Lut t chc Quc hi (sa i) th theo quy nh ca Hin php v Lut t chc Quc hi, U ban php lut vn c trch nhim thm tra d n . Nh vy, vic U ban php lut thm tra d n do U ban thng v Quc hi trnh l c c s v mt l lun v c thc tin.

Mt vn na l: vic xc nh tnh cn thit ban hnh mt vn bn lut hoc php lnh cn phi c lm r ngay t khi U ban thng v Quc hi trnh v Quc hi quyt nh a vo chng trnh. C nh vy mi bo m tnh khoa hc, cht ch v tnh kh thi ca Chng trnh. Trnh tnh trng hin nay, trong qu trnh trin khai chng trnh xy dng lut, php lnh, c quan trnh d n v c quan thm tra li i chng minh s cn thit hay khng cn thit ban hnh vn bn m Quc hi quyt nh a vo chng trnh.

Phn cng thm tra, ch tr thm tra

Trc Hin php nm 1992, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi u c nhim v, quyn hn thm tra cc d n lut, php lnh. Tuy nhin, php lut khng quy nh c th phm vi, lnh vc cc d n thuc thm quyn thm tra ca Hi ng dn tc, ca tng U ban m thm quyn thm tra tu thuc vo s phn cng ca Quc hi v Hi ng nh nc. Thc tin thi k ny cng cho thy, hu ht cc d n lut, php lnh c giao cho U ban php lut ch tr thm tra vi s tham gia ca Hi ng dn tc, cc U ban khc ca Quc hi. Hin nay, s phn cng ny rng ri hn.

Phn cng, phi hp thm tra theo lnh vc

Theo quy nh ca Hin php nm 1992 v Lut t chc Quc hi, th nhim v, quyn hn ca Hi ng dn tc, tng U ban ca Quc hi ni chung v chc nng thm tra cc d n lut, php lnh ni ring c phn nh theo lnh vc hot ng c th. i vi U ban php lut, ngoi vic ch

tr thm tra cc d n lut, php lnh thuc lnh vc hot ng ca mnh cn c nhim v bo m tnh hp hin, hp php v tnh thng nht ca h thng php lut.Vic phn nh phm vi lnh vc ny c quy nh ngay trong lut. y l c s php l v trch nhim ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi trong cng tc thm tra cc d n.

Lin quan n quy nh ny ca Hin php nm 1992 v Lut t chc Quc hi, nu ly cc quan h x hi c quy nh trong cc vn bn php lut lm c s phn nh thm quyn thm tra th rt kh. Chng hn, ni dung quy nh trong cc Lut doanh nghip, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, Lut ph sn doanh nghip, B lut Dn s, B lut Lao ng, Lut du kh... u c s an xen gia cc lnh vc t php, kinh t, dn s, lao ng, khoa hc k thut, mi trng, i ngoi... Do , mc d Lut t chc Quc hi quy nh phm vi, lnh vc hot ng ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, nhng vic phn cng thm tra trn thc t cho thy khng n gin v cng gp nhng lng tng nht nh. Kinh nghim cho thy, vic phn cng hp l, khoa hc, ng chc nng chuyn mn ca cc c quan thm tra l mt yu t quan trng trong vic nng cao cht lng hot ng lp php ca Quc hi. Do c s an xen gia cc lnh vc c quy nh trong cc d n lut nn cng tc phi hp thm tra gia Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi c ngha ht sc quan trng. c bit, trong nhiu vn bn lut, php lnh thng cha ng ni dung khng nh v hot ng qun l nh nc i vi tng lnh vc, nht l v phm vi thm quyn qun l nh nc ca tng c quan trung ng hoc tng cp chnh quyn a phng. Trong trng hp ny, U ban php lut (d cho khng phi l U ban ch tr thm tra) vn c trch nhim, khng th thiu trong vic nghin cu, pht biu kin v nhng d n lut, php lnh do Hi ng dn tc, cc U ban khc ca Quc hi thm tra. V, U ban ny c giao nhim v tham gia thm tra bo m tnh hp hin, hp php v tnh thng nht ca h thng php lut.

Phn cng, phi hp thm tra theo thnh phn

Vic t chc phi hp thm tra cng t ra nhng vn cn nghin cu lm r quy nh c th hn. Trn thc t, vic tham gia thm tra ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi thng ch do mt hoc mt vi thnh vin i din cho b phn Thng trc tham d v pht biu kin c nhn, thm ch trong mt s trng hp ch l s tham gia ca chuyn vin gip vic ca cc c quan ny. Lut t chc Quc hi cha quy nh r v th tc, c cu, thnh phn ca vic t chc tham gia thm tra. Nu theo nguyn tc lm vic theo ch hi ngh, quyt nh theo a s th vic phi hp tham gia thm tra phi bao gm c ton th U ban ch tr v ton th U ban tham gia. Nhng y l iu cha tng xy ra trn thc t.

Theo quy nh ca php lut, trong qu trnh thm tra, Hi ng dn tc, U ban tham gia thm tra c th gi kin ca mnh cho U ban ch tr thm tra, nhng thc t cho thy, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi lm vic ny cha nhiu. Trong mt s t trng hp c gi kin bng vn bn ti c quan ch tr thm tra, nhng cng ch l kin ca Thng trc, thm ch l kin ca mt vi chuyn vin gip vic c hp thc ho bng kin ca Thng trc Hi ng, U ban. Nh vy, r rng l gia quy nh ca php lut v thc tin vn cn khong trng. S d c tnh trng ny l do hu ht cc thnh vin ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi lm vic theo ch kim nhim, li c tr, cng tc ti nhiu a phng. H khng th dnh nhiu thi gian cho hot ng i biu v cng khng th thng xuyn tham gia thm tra cc d n lut, php lnh. Vi c im nh vy, vic hp ton th U ban ch tr thm tra cng ton th U ban tham gia thm tra l khng th thc hin c. Do , cn c quy nh tnh n thc t ny, nhng vn phi bo m nguyn tc hot ng ca Quc hi, cc c quan ca Quc hi l lm vic theo ch tp th, quyt nh theo a s.

Vic tham gia thm tra ca U ban php lut

Nhn y, xin cp v chc nng ca U ban php lut trong vic tham gia thm tra bo m tnh hp hin, hp php v tnh thng nht ca h thng php lut. Lu nay, mt s ngi hiu s tham gia ca U ban php lut ch l vn "cu ch", "k thut vn bn". Theo ti, y l mt

nhn thc sai lm. Bi l, cc quan h x hi c php lut iu chnh v hnh thc php l biu hin ca n l mt th thng nht khng th tch ri trong cc quy phm php lut. Chnh v vy, ni dung ca cc quy phm php lut khng ch l vn vn phong, cu ch m chnh l ni dung cc quan h x hi c php lut iu chnh v s thng nht ca vn bn php lut trong h thng cc vn bn php lut ca nc ta.

V ni dung "tnh hp hin, hp php v tnh thng nht ca h thng php lut", lu nay, chng ta mi nhn thc vn ny phng din chung, t c s gii thch hoc cc bi vit khoa hc lm r. Do , trn thc t nhn thc v vn ny cng thiu thng nht, nht l v khi nim h thng php lut, ni dung ca tnh thng nht, tnh hp hin v tnh hp php... nc ta, trong h thng cc c quan nh nc khng t chc To n Hin php; do , vai tr, trch nhim ca U ban php lut li cng tr nn ht sc quan trng trong vic bo m tnh hp hin, hp php v tnh thng nht ca h thng php lut, nht l trong iu kin cc d n lut, php lnh li c giao cho nhiu c quan, t chc son tho, nhiu U ban thm tra.

Tuy nhin, trn thc t, vic tham gia thm tra ca U ban php lut cha lm c nhiu, cn hn ch. Vic tham gia thm tra thng ch ca mt v trong Thng trc U ban pht biu kin c nhn; cha k khng phi bt c vn bn no Thng trc U ban php lut cng c iu kin tham gia. Nguyn nhn ch yu ca tnh trng ny l do c cu, t chc ca U ban php lut cha tng xng vi chc nng, nhim v c giao. Vi khi lng cng vic ln, nhng cho ti cui nhim k Quc hi kha X, trong s 32 thnh vin, U ban php lut mi ch c 2 v (Ch nhim v Ph Ch nhim U ban) lm vic theo ch chuyn trch, cc v khc hot ng kim nhim thng rt bn v phn nhiu gi trch nhim quan trng ti cc c quan t php, hnh php. y l vn cn t ra nghin cu v t chc, c ch hot ng ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, nht l vic t chc U ban php lut nh th no c th p ng c chc nng, nhim v c php lut quy nh.

Son tho, chnh l d n lut, php lnh

Vic tham gia vo qu trnh son tho, chnh l d n lut, php lnh ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi cng ang t ra nhng vn cn c nghin cu lm r quy nh c th hn. Trn thc t, cng vic ny c thc hin bng cc hnh thc khc nhau.

Hnh thc th nht, U ban ch tr thm tra c th c thnh vin hoc i din b phn Thng trc tham gia nghin cu, xy dng, chnh l d n, ch yu l tham d cc cuc hp tho lun v phm vi, i tng, nhng nguyn tc v ni dung c bn ca d n. Tuy nhin, hnh thc ny khng phi c thc hin tt c cc c quan thm tra v i vi tt c cc d n lut, php lnh m tu thuc vo tnh cht, ni dung ca tng d n v ch yu l ph thuc vo iu kin thc t ca c quan thm tra. Hnh thc tham gia ny c quy nh ti iu 15 ca Quy ch hot ng ca cc U ban ca Quc hi " chun b cho vic thm tra, U ban c th c thnh vin tham gia nghin cu d n".

Hnh thc th hai v y cng l hnh thc ch yu, l vic U ban thm tra cho kin ch o V gip vic thuc quyn qun l ca mnh, ng thi c cc chuyn vin cng nghin cu, tham gia xy dng, chnh l d n vi c quan son tho v thng xuyn bo kt qu son tho, nht l v ni dung ca d n vi U ban thm tra. Cc chuyn vin ca V gip vic U ban (bao gm c lnh o cp V) c th l thnh vin ca T bin tp d n. Vn t ra y l: trch nhim ca c quan thm tra i vi vic xy dng, chnh l d n mc no, giai on no v phm vi ti u? y l mt vn cn phi c lm r. Hin nay, vic tham gia vo qu trnh xy dng, chnh l d n l qu su, chnh v vy m trong cc T trnh d n thng hay nu: d n c s tham gia ca U ban ny, hay U ban khc. Vic tham gia qu su ca cc U ban, cc chuyn gia ca V gip vic U ban vo qu trnh xy dng, chnh l d n s dn ti tnh trng khng bo m c tnh khch quan trong qu trnh thm tra, chng cho chc nng, nhim v gia cc c quan nh nc v s dn ti kh xc nh c trch nhim trong cng tc ny. iu ng lu l, vic son tho mt

d n lut c giao cho cc b, ngnh t chc thc hin, trong khi c quan thm tra ch c th c mt vi v Thng trc v mt s chuyn vin. Do vy, nu tham gia qu su vo qu trnh xy dng, chnh l d n th c quan thm tra khng c kh nng, iu kin thc hin. i vi d n c giao cho cc c quan ca Chnh ph, c quan hu quan son tho th cht lng, tin trnh xy dng d n nh th no thuc trch nhim chnh ca cc c quan ny. Cc c quan thm tra khng phi chu trch nhim i vi d n trc khi c trnh thm tra. Vic tham gia ca c quan thm tra vo qu trnh xy dng d n l phc v cho cng tc thm tra, ch khng nn tr thnh nh mt thnh vin ca c quan son tho. y l vn m Lut t chc Quc hi, Lut ban hnh vn bn quy phm php lut cn phi quy nh r v c th hn.

Hot ng lp php ca U ban thng v Quc hi

Ban hnh php lnh

Mt trong nhng c th trong hot ng lp php ca Nh nc ta l: U ban thng v Quc hi cn phi ban hnh tng i nhiu php lnh trong khi Quc hi cha iu kin ban hnh tt c cc vn bn di hnh thc lut. y l mt ch nh cn thit song cng ch mang tnh qu . Khi Quc hi hot ng thng xuyn v cc iu kin khc c bo m, th U ban thng v Quc hi s khng ban hnh php lnh na. Mc d thm quyn ban hnh php lnh U ban thng v Quc hi hin nay c thu hp hn so vi quy nh trong Hin php nm 1980, nhng theo ti, nhng vn m Hin php quy nh thuc chc nng, nhim v, quyn hn ca Quc hi th khng nn giao U ban thng v Quc hi ra php lnh, nht l cc vn lin quan ti cc quyn v ngha v c bn ca cng dn, chng hn nh: vic quy nh, sa i hoc bi b cc th thu; quy nh v tnh trng khn cp; x l vi phm hnh chnh... Hin nay, vn cn mt s sc thu do U ban thng v Quc hi quy nh hoc sa i, b sung. Thc t cho thy, ti Quc hi kho VIII, cc i biu Quc hi cht vn Hi ng Nh nc v mt s ni dung ca Php lnh thu nh t- mt php lnh gy nhiu phn ng trong nhn dn v sau phi c sa i, b sung theo kin ca cc i biu Quc hi. Do , ti cho rng, trong mt thi gian ngn, cc vn bn trn phi c Quc hi sm xem xt ban hnh di hnh thc lut.

Gii thch Hin php, lut, php lnh

V chc nng gii thch Hin php, lut, php lnh ca U ban thng v Quc hi cng ang c nhng vn v mt l lun cn nghin cu lm r hn. Hin nay trong iu kin lp php ca Nh nc ta, nhiu lut, php lnh c mt s quy nh mi ch dng li quy nh chung, cha c th dn n cch hiu thiu thng nht gia cc c quan, t chc v cng dn. Tuy nhin, vic gii thch Hin php, lut, php lnh dng nh cha c trin khai. C mt vn v mt l lun cn phi c lm sng t, l: i vi nhng quy phm php lut, nhng iu lut quy nh trong Hin php, lut c U ban thng v Quc hi gii thch th c c xem l cn c Quc hi ban hnh hoc sa i Lut hay khng? Vic nht th ho cc quy nh gii thch vi cc quy nh trong Hin php v lut c thc hin nh th no? Nu khng lm r nhng vn c tnh nguyn tc ny th chc nng gii thch Hin php, lut, php lnh vn ch dng li trn vn bn m thi.

Hon thin t chc ca Quc hi

i mi hot ng lp php ca Quc hi gn lin vi vic tip tc xy dng v hon thin t chc ca Quc hi, cc c quan ca Quc hi. Vic xy dng t chc ca Quc hi theo Hin php nm 1992 c qun trit theo hng tip tc khng nh vai tr, v tr ca Quc hi, kin quyt khc phc tnh hnh thc trong hot ng ca Quc hi, bo m Quc hi thc hin ngy cng tt hn chc nng, nhim v c quy nh ti Hin php v Lut t chc Quc hi.

Trin khai thc hin nhng quy nh ca Hin php v Lut bu c i biu Quc hi nm 1992, Quc hi kho X gim bt t l i biu Quc hi l nhng ngi gi cng v lnh o cc B v cc c quan khc thuc h thng hnh php, t php. Vic lm ny l mt bc i mi trong cng

tc b tr nhn s ca Quc hi v iu ny c ngha quan trng trong vic thc hin quyn lp php ca Quc hi, bo m cho hot ng lp php c khch quan hn, v Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao l nhng c quan ch yu trong vic xy dng v trnh cc d n lut, php lnh. S i mi ny cng ph hp vi tinh thn ca Hin php nm 1992 l Quc hi chuyn dn tng bc sang hot ng thng xuyn.

Hin php nm 1992 (sa i) v Lut t chc Quc hi nm 2001 to c s php l quan trng cho vic thc hin ch i biu Quc hi hot ng chuyn trch. Vic tip tc gim s lng i biu l nhng ngi trong b my cc c quan hnh php, t php v tng cng t l cc i biu Quc hi hot ng theo ch chuyn trch l mt trong nhng ni dung i mi cn bn, ng hng v t chc Quc hi hin nay. Tuy nhin cho ti nay, s i biu chuyn trch so vi tng s i biu cn rt t, vn cha p ng c yu cu ca vic i mi t chc v hot ng ca Quc hi. Mt trong nhng nguyn nhn l v chng ta cha lm r quy nh c th v ch lm vic, nhng iu kin bo m cho hot ng cng nh v ch , chnh sch ca nhng i biu Quc hi hot ng chuyn trch. Theo chng ti, trn c s nhng quy nh ca Hin php nm 1992 (sa i) v nhim v, quyn hn ca i biu Quc hi ni chung, cn c quy nh c th i vi i biu Quc hi hot ng theo ch chuyn trch./.

* Ph V trng V php lut- VPQH

Chng trnh hnh ng cu i biu Quc hi

TS. Nguyn nh Tp*

Tm tt: Trong bi vit, tc gi cp n mt vn quan trng lin quan n i biu Quc hi, l: Chng trnh hnh ng ca i biu Quc hi. Tc gi phn tch nhng ngha to ln ca chng trnh hnh ng; nu ln thc t quy nh, xy dng, nhn thc, tuyn truyn v thc hin ch-ng trnh ny nh th no. T , nu ln 5 vic nn lm tng cng s gim st ca c tri i vi vic thc thi chng trnh hnh ng ca i biu Quc hi.

ngha ca chng trnh hnh ng

Trong bt k cuc bu c Quc hi no, chng trnh hnh ng (CTH) ca ng c vin lun l ti liu rt quan trng, nu khng ni l quan trng nht. Ngay c khi cuc bu c hon thnh, Quc hi i vo hot ng th CTH ca cc i biu vn khng h gim i vai tr quan trng ca n. Bi v:

- CTH c ng c vin chun b k, vi s u t cao v sc lc, tr tu. V th, n va phn nh rt st trnh , nng lc v mi mt ca ng c vin, va phn nh phn no nhu cu, nguyn vng ca c tri trong khu vc; l ci m cc ng c vin dng "th hin mnh" trc c tri, pht biu trc c tri nhng vn m c tri quan tm nht cng nh cc vn m mnh tm huyt nht; l mt sn phm tr tu ca ng c vin.

- Trc bu c, CTH l mt loi thng tin c tin cy c tri nhn thc, nh gi, st hch v la chn ngi xng ng i din cho mnh. Sau bu c, CTH cn l cn c c tri i chiu, gim st, nh gi hot ng ca cc ng c vin khi h tr thnh i biu Quc hi. ng thi, CTH cng l ci lun lun nhc nh, hi thc i biu Quc hi thc thi nhng g m h ha trc c tri khi vn ng bu c.

- Trong cuc bu c i biu Quc hi kho XI va qua, trong s 762 ng c vin trnh by CTH, th 498 ngi trng c. Ngha l, c 498 bn CTH ca ng c vin tr thnh CTH ca i biu Quc hi. iu ny mt ln na khng nh tnh cht quan trng ca cc bn CTH khng phi ch trong vn ng bu c m cn quan trng hn trong sut nhim k Quc hi.

- Cuc bu c kt thc, danh sch cc ng c vin trng c vo Quc hi c long trng cng b. Bt u t y, vn m c tri c nc quan tm l hiu qu hot ng ca Quc hi trong sut nhim k. Liu nhng ngi i biu c c tri tn nhim la chn c p ng c s tin cy ca c tri hay khng? Nhng g m h tng cam kt, ha hn trc c tri s c thc thi n u? Theo di cc phng vn ti ch do phng vin cc i, bo thc hin i vi mt s c tri trong ngy bu c 19/5/2002 va qua, chng ti thy tt c c tri khi c hi v cm tng, nguyn vng u nu bt 2 vn trn.

Tt c nhng vn t ra trn y va i hi phi nng cao trch nhim ca i biu Quc hi, va phi tng cng vai tr gim st ca c tri i vi cc bn CTH.

Thc t

Theo di qu trnh vn ng bu c Quc hi kha XI cng nh mt s kho trc, chng ti thy c mt s hn ch cn khc phc xung quanh CTH ca i biu Quc hi. C th l:

- Trong nhn thc ca mt s ngi cn c quan im lch lc cho rng: Vic ng c vin bo co CTH trc c tri l cng vic ct hon thnh mt th tc theo php lut quy nh. Thc t va qua cho thy, trong khi rt nhiu ng c vin chun b rt cn thn CTH bo co vi U ban Mt trn T quc a phng ni mnh ng c v trnh by trc c tri ti cc cuc tip xc, th vn cn c nhng ngi khng lm c theo yu cu ; thm ch, c i biu khng chun b CTH thnh vn bn.

- Rt t khu vc bu c tm cch tuyn truyn, qung b rng ri cc bn CTH mi c tri trong khu vc u c th c c, c nghe. Va qua, tnh hnh chung l cc bn CTH mi ch c trnh by ti cc cuc tip xc c tri, cha c ch tuyn truyn trn i, ng ti trn bo. Do , nhng c tri khng tham d cc bui tip xc th hu nh khng c thng tin v CTH ca ng c vin. Sau bu c, CTH cha c quy nh lu gi u. C tri no quan tm, mun tm hiu th cha bit c th tm c u.

- Mi ch c mt s t im bu c t chc cho c tri nghin cu, trao i, gp i vi CTH ca ng c vin trc khi t chc tip xc c tri.

- hu ht cc im bu c, c tri gp , b sung CTH trong khun kh cc bui tip xc. Ti cc bui ny, s lng c tri tham gia khng c nhiu, thi gian hn ch; thng thng, c tri ch tp trung nu vi cc ng c vin nhng vn bc xc ca t nc, ca a phng, c s; t c kin gp trc tip vo CTH ca ng c vin. Vic cc n v dn c (phng - x, thn - bn...) v cc t chc chnh tr c s (chi b, chi on, chi hi,...) t chc cho cc thnh vin gp hu nh cha c t ra...

- T trc n nay, ni chung cc CTH cha c s dng nh mt ti liu c tri theo di, i chiu, nh gi hot ng ca i biu Quc hi sau khi trng c. Cha c quy nh buc cc i biu Quc hi nh k tr li ni mnh trng c bo co kim im trc c tri v tnh hnh thc thi CTH nu ra khi vn ng tranh c.

Nhng thiu st trn y lm hn ch tc dng ca CTH, c tri t c bit, thiu quan tm v c phn thiu tin tng tnh kh thi ca CTH; cng c nhng i biu Quc hi khi trng c ri th thiu quan tm n CTH m chnh mnh bo co trc c tri; cc on i biu Quc hi cha nm v cha c k hoch gip cc i biu t chc thc hin CTH m h a ra khi vn ng bu c.

V kin ngh

Khc phc nhng hn ch trn y, chng ti cho rng c 5 vic nn lm sau y:

1. Quc hi nn yu cu cc i biu Quc hi kho XI tin hnh b sung, hon chnh li CTH ca mnh (sau khi c c tri gp ) thnh vn bn chnh thc np lu ti U ban Mt trn T quc Vit Nam v on i biu Quc hi ca tnh, thnh ph trc thuc trung ng; nn ng ti cc CTH ny trn bo a phng v pht trn i truyn thanh a phng (vic pht thanh ny khng ch mt ln m nn trch nhc li mt nm vi ln vo thi im trc v sau k hp thng nin ca Quc hi). Vic lm ny va c tc dng nhc nh i biu Quc hi v CTH ca mnh, va c tc dng xy dng, cng c nim tin cho c tri trong khu vc v nhng iu i biu Quc hi ha hn v cam kt vi h. ng thi, mi on i biu Quc hi nn in CTH ca cc i biu thuc on thnh mt tp ring, pht hnh rng ri v lu gi ti cc th vin - t sch a phng... Lm c nh th th bt k c tri no c nhu cu u c ti liu tm hiu, ngi khng c iu kin c th c th c nghe.

2. Cc i biu Quc hi nh k tr v ni mnh trng c t chc tip xc c tri. Trong ni dung tip xc c phn kim im, nh gi trc c tri v tnh hnh thc thi CTH a ra khi vn ng bu c v tr li cc cu hi ca c tri lin quan n CTH. Vic tip xc c tri lu nay cng l vic vn lm: trc k hp Quc hi th tip xc ct nghe kin, nguyn vng ca c tri; sau k hp

th truyn t ti c tri kt qu k hp . y c 2 xut mi: Mt l, cc i biu cho d lm vic cc c quan Trung ng hay a phng, nn nh k tr v ni mnh trng c tip xc c tri. Phi coi y l yu cu bt buc trong hot ng ca i biu Quc hi. Nh th mi thc s tn trng c tri ni la chn v bu lm ngi i din cho h. Hai l, phi bo co vi c tri tnh hnh thc thi CTH c tri thc hin quyn gim st, nh gi ca h. Ni v lm i i, ang l phng chm hnh ng ca chng ta. Cho nn i biu Quc hi cng phi tin phong, gng mu v vn ny. Nhng vn m i biu ha hn, cam kt vi nhn dn th phi thc hin v phi bo co li kt qu trc c tri.

3. Cc on i biu Quc hi cn coi vic theo di, gip cc i biu thuc on mnh t chc thc hin c kt qu tt CTH l mt nhim v quan trng ca on, mt trch nhim cao qu trc c tri. Vn ny xa nay cha t ra, nay cn c t ra mt cch nghim tc. on i biu Quc hi l c cu t chc c kh nng nm st nht tnh hnh hot ng ca cc i biu trong on. Do , h c kh nng nht nh trong vic nh gi, so snh kt qu hot ng ca cc thnh vin so vi CTH ca mi ngi c kh nng thch hp nht trong vic gip cc thnh vin thc thi CTH.

4. Quc hi kha XI nn giao cho cc c quan gip vic tp hp tt c CTH ca 498 i biu Quc hi, in thnh mt tp sch truyn thng, trang trng (c th coi l tp k yu). Ti liu ny s c gi tr rt nhiu mt:

- l bn tp hp sn phm tr tu (sng kin, xut, kin ngh,...) ca tt c i biu Quc hi trc c tri, c pht ra trong thi khc c bit quan trng, l khi vn ng bu c.

- L bn ghi nh tt c nhng g i biu Quc hi long trng ha vi c tri trong vn ng bu c; cn c c tri c nc theo di v nh gi tnh hnh thc thi CTH ca i biu Quc hi, xy dng thm nim tin ca h i vi cc bn CTH.

- L mt trong nhng ti liu tham kho cn nhc, la chn cc i biu cn c gii thiu ti c kha tip sau.

5. bo m tnh tin tin, cp nht v cht tr tu ca CTH, c sau 3 nm hot ng (trong nhim k 5 nm ca Quc hi), cc i biu Quc hi nn r sot, s kt li vic thc thi CTH, b sung nhng vn mi cho ph hp vi tnh hnh pht trin trong v ngoi nc v s pht trin nhn thc ca mi i biu.

*

* *

Lm c 5 vic trn y, trch nhim ca i biu Quc hi i vi CTH ca mnh s nng cao hn; s gim st ca c tri c c s hn, nim tin ca c tri i vi CTH ca i biu Quc hi s tng ln; quan h rng buc gia c tri vi i biu Quc hi xung quanh nhng cam kt trong CTH i vo thc cht hn; CTH tr thnh mt cu ni thng xuyn, vng chc gia nhn dn vi i biu Quc hi./.

* B Cng an

Th tc lm vic ca Quc hi Nhng yu cu v nguyn tc chung

Nguyn c Lam*

LTS: Nhn dp k hp th nht, Quc hi kho XI s tin hnh sa i cc ni quy, quy ch lm vic ca Quc hi, cc c quan ca Quc hi, chng ti xin gii thiu bi vit di y v vn th tc lm vic ca Quc hi. Trong , tc gi nu ln mt s kinh nghim v th tc lm vic ca Quc hi mt s nc trn th gii v nhng lin h, i chiu vi th tc lm vic ca Quc hi nc ta. Hy vng rng, bi vit c n nhn nh mt ti liu tham kho cho cc i biu Quc hi khi bn v quyt nh v vn th tc lm vic ca Quc hi, cc c quan ca Quc hi.

I. Yu cu chung khi xy dng v p dng th tc

Th tc- nhng g nhn b ngoi tng chng nh l s vn vt, hnh thc nhng li c th bin c quan lp php thnh mt thit ch thc s dn ch, i din v lm vic hiu qu. Mun vy, trc ht cn phi tun theo nhng yu cu nht nh khi xy dng v vn dng th tc, bi v t bn thn n, th tc khng lm nn iu g c.

1. Cng vic no, th tc

Lm sao Quc hi, hay c quan ca Quc hi c hng chc, hng trm con ngi lm vic mt cch hiu qu, khng phung ph thi gian, tin ng thu ca ngi dn vo nhng cuc tranh lun v b, trng rng, tiu tit, vo vic "nh bng" hnh nh c nhn; ng thi tng i biu c iu kin thc s ng gp vo vic gii quyt vn ca quc gia? Th tc lm vic cht ch, y ca Quc hi chnh l p ng nhng mc ch tng chng nh mu thun nhau ny.

Cng vic no th phi cn th tc , bi l nu cn gii quyt mt vn nht nh nhng khng c th tc, vy tin hnh cng vic theo trnh t nh th no? Chng ti xin dn mt v d trong thc tin hot ng ca Quc hi kho X va qua. Ti phin tho lun ngy 11 v 12/12/2001 v sa i Hin php nm 1992, bng in t sau mi ln biu quyt li bo mt con s khc v tng s i biu c mt, c khi chnh nhau n hng chc ngi. iu ny cho thy c s biu quyt thay (chnh ch to phin hp ln ting nhc nh cc i biu v iu ny)1. Nh vy, y c s vi phm Ni quy. V mt lot cu hi c t ra: nhng ln biu quyt c hp l khng? Nu khng, c cn phi biu quyt li khng? Ai c quyn kin ngh biu quyt li? C cn phi biu quyt v vic biu quyt li hay khng? Ch to c quyn t mnh quyt nh v vic biu quyt li khng? v.v... Tt c nhng cu hi ny khng c cu tr li, v khng h c mt quy nh no v nhng th tc t-ng ng. Nu c nhng th tc nh th th chc rng s vi phm s c sa cha. Nh vy, qua mt v d nh nhng chng t chng ta cn thiu nhiu th tc.

2. Th tc do chnh Quc hi quyt nh

S c lp ca Quc hi trong vic quyt nh trnh t, th tc lm vic ca mnh c ngha nh mt nguyn tc. bo m s c lp trong cng vic ca Quc hi, v ln hn th- s c lp v chnh tr, Hin php nhiu nc c nhng quy nh v Quy ch hot ng ca Quc hi phi do chnh c quan ny t quyt nh (Hin php CHLB c, LB Nga, M, Nht, Ty Ban Nha...). Tuy nhin,

thc tin mt s nc cho thy, khng hn lc no Quc hi cng t quyt nh cc vn v th tc. Sau y, chng ta s xem xt mt v d in hnh qua c th rt ra mt s nhn xt. l v Chng trnh lm vic ca Ngh vin Php. Theo iu 48 Hin php CH Php, "vic tho lun nhng d lut do Chnh ph a ra v nhng d lut ca ngh s c Chnh ph ng h c quyn u tin hn trong chng trnh lm vic ca hai Vin v tin hnh theo th t do Chnh ph thit lp. Mt phin hp trong tun c u tin dnh ring cho cht vn ca Ngh vin v tr li cht vn ca Chnh ph". Cc iu 47, 89 v 134 Quy ch H vin v iu 29 Quy ch Thng vin ca Php chi tit ho quy nh ca Hin php. V Chnh ph tn dng trit quyn u tin ny, hu nh khng cha mt khong trng no cho cc vn khng nm trong th t ni trn, lm t lit sng quyn lp php ca cc ngh s. Chnh ph cng khng quan tm n tin trnh t chc cng vic. Cc v Ch tch H vin nhiu ln cng khai by t thi bt bnh v vic Chnh ph a phng n d lut ca mnh vo thi im st nt, bt buc H vin phi tho lun nhng d lut "cha kh mc", t ng thay i th t u tin ca cc d lut, dng mt cuc tho lun ang c kt qu v bt u cuc tho lun khc...2. V d ny cho thy, do khng c quyn quyt nh th tc (trong trng hp ny: quyn lp chng trnh lm vic), Quc hi c th b ph thuc nh th no. Nh tc gi Krutogolov nhn xt, mt trong nhng cng c lm vic truyn thng ca ngh vin li tr thnh ph-ng tin hu hiu Tng thng v Chnh ph Php gy p lc ln Ngh vin ch v cng c li nm trong tay hnh php3.

3. S tun th th tc

Vi hng chc, v thng l hng trm con ngi, Quc hi khng th lm vic c nu nhng thnh vin tham gia khng tun th cc th tc- nhng khun kh lm vic. Hn na, l c quan i din cho nhiu tng lp, cng ng dn c v nhm li ch khc nhau cho nn ngay trong Quc hi cng cha nhiu li ch khc nhau, i hi s iu ho trong mt trt t chung. Do , hn mi c quan nh nc khc, Quc hi i hi tt c cc thnh vin phi tun th cc th tc lm vic.

Chnh yu cu ny gii thch ti sao cc v Ch tch Quc hi hay Ch nhim U ban ca Quc hi cc nc li c nhiu quyn v th tc nh vy vi t cch ch to: cn c mt ngi ng ra iu hnh tin trnh cng vic, theo di s tun th tin trnh, bo m trt t trong tin trnh . H c nhng quyn nh: quyt nh th t pht biu ( nhng nc c quy nh v vic ng k trc danh sch nhng i biu s pht biu); quyn ngh i biu chm dt hay tip tc pht biu; quyt nh tm ngng hay kt thc phin hp; c ting ni quyt nh cui cng v nhng tranh ci lin quan n th tc... Tuy nhin, y c th xy ra hai trng hp cn phi lu trnh l: hoc v ch to khng nm vng cc th tc, c th dn n s lng lo k lut t pha i biu, hoc ch to lm dng quyn ca mnh cng c th dn n s tr hon ca tin trnh.

II. Bn cht ca Quc hi v cc nguyn tc chung trong th tc

Nghin cu v tng kt kinh nghim ca Quc hi cc nc, ngi ta nhn thy quy lut: cc th tc lm vic ca Quc hi u phn nh mt, mt s nguyn tc no ; v n lt mnh, nhng nguyn tc ny li lin quan n bn cht ca Quc hi nh mt c quan i din cho nhng li ch khc nhau, lm vic tp th, quyt nh theo a s, nhng trong li ch ca thiu s vn c bo v, khuyn khch s thng lng, dung ho, thuyt phc.

1. Bn cht ca Quc hi

i din

Nhn chung Quc hi cc nc ngy cng c tnh i din rng hn trc do ph thng u phiu, b phiu kn, do cc bin php m bo lin tc tuyn c c dn ch, cc i biu Quc hi vn do c tri tng khu vc tuyn c bu ra nhng ngy cng tr thnh nhng ngi i din cho ton quc gia. Bi vy, i biu lun phi cn nhc, dung ho gia quyn li ca a phng, ca c tri v ca quc gia. C mt c th ca Quc hi Vit Nam l: cc i biu c t chc theo on i biu Quc

hi a phng v on hot ng c trong k hp ln ngoi thi gian k hp. Thc tin hot ng ca Quc hi cho thy: c th ny c th dn n s ln t li ch ca a phng, lm "m" i quyn li ca quc gia. trnh nguy c ny, chng ta c hai bin php: t chc cc phin hp T i biu v c cu cc i biu trung ng vo cc on i biu a phng.

Din n

Quc hi l din n sinh hot chnh tr, tho lun cc vn ca quc gia v chnh sch ca Nh n-c. V l do , cng nh nh vai tr ca cc phng tin thng tin i chng nn cng chng ngy cng ch theo di hot ng ca Quc hi hn. Chnh nh tnh cht "m" ca din n (cng vi tnh cht "cu ni") m Quc hi (xt di gc nht nh) tr thnh din n m thng qua cng lun tc ng Chnh ph, buc Chnh ph phi hot ng c trch nhim v hiu qu. Bi vy, Quc hi cng buc phi lun lun "m". Vic truyn hnh, truyn thanh trc tip cc phin cht vn trong nhng k hp gn y ca Quc hi Vit Nam cng l i theo hng v ang c nhng n lc Quc hi ngy cng tr nn din n "m" hn.

Cu ni

Quc hi thng l ni chn la cc thnh vin Chnh ph. Bn cnh , Hin php v php lut cc nc u c nhng quy nh v c ch ch c ln nhau gia Quc hi v Chnh ph. Hn na, tm quan trng ngy cng tng ca cc chnh ng gp phn tng cng mi quan h v trao i kin gia Chnh ph v Quc hi. Nu Quc hi bit kt hp vi cng lun th kh nng kim sot Chnh ph cng hu hiu. V nh vy, Quc hi - c quan i din cao nht trong mt quc gia l "cu ni" quan trng gia dn chng vi cc c quan hnh php. Nht l nhng nc nh Vit Nam, ni khng c ch nh bo hin (to n hin php, hi ng bo hin...), cn To hnh chnh mi chp chng v hot ng yu th tnh cht "cu ni" ca Quc hi cng quan trng dn chng "n" c vi Chnh ph.

Thng lng

Nh cc tc gi ca cun "Quc hi M ngy nay" nhn xt, "c quan lp php l mt hnh thc th-ng lng. iu nh, tho hip, nhng b... l nhng hnh thc hot ng ch yu ca c quan ny... Cng vic cha bao gi n gin c. S khc bit gia cc lung kin cng ln th vic tho mn mi nhu cu cng kh khn. X hi cng phc tp th qu trnh cng gian nan... Ranh gii ca s dung ho tht mng manh"4. S thng lng bao gi cng em li gii php dung ho nht v do hp l, c lng nht, bo m s thng nht, tnh n nh cho x hi. Hn na, vi nhng c im, truyn thng ca mnh, x hi Vit Nam l mt mi trng thch hp cho hnh thc thng lng, c bit thng lng trong hot ng ca Quc hi nhm kt hp mt cch nhun nhuyn li ch gia trung ng vi a phng, gia cc a phng vi nhau, gia Quc hi vi Chnh ph, gia Nh nc vi x hi, gia ng vi Nh nc... nhm t c mc ch cao nht: "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh".

2. Cc nguyn tc chung trong th tc lm vic ca Quc hi

Xut pht t nhng nt c th trn y, Quc hi c nhng th tc lm vic rt cht ch, chi tit. Cc th tc u theo nhng nguyn tc nht nh. l c lp, bnh ng, cng khai, quyt nh theo a s, bo v thiu s, cn bng v dung ho.

Quyn c lp ca i biu

i biu Quc hi nhiu nc chu sc p rt ln t nhiu pha: t ng ca mnh, t c tri khu vc bu c, t cc nhm li ch... Bi vy, th tc cht ch nhm to ra s c lp tng i cho i biu. Theo Hin php ca nhiu nc, i biu c c lp trong cng vic ca mnh ngh trng v ngoi

ngh trng, khng chu lnh ca mt ai, d l c tri, nhm ng, cc nhm vn ng hnh lang, Ch tch Quc hi, Ch nhim U ban... Quyn ny p dng cho mi trng hp: khi b phiu, tho lun, kin ngh...5. Quyn c lp trong hot ng nhm bo m cho i biu la chn lc no h c th quyt theo suy xt ca mnh c li cho ton th quc gia v lc no- theo mun ca c tri a phng6, v nh vy phn nh tnh cht i din ca Quc hi.

Phin hp ton th ca Quc hi l c quan ra quyt sch cui cng

Quc hi lm vic theo ch hi ngh v quyt nh theo a s. Mi hot ng ca cc c quan do Quc hi lp ra cng ch l nhng bc phc v, chun b cho quyt nh ton th ca Quc hi. nhiu nc, c bit l M, h thng cc u ban rt mnh. nhng nc , U ban mi chnh l "Quc hi lm vic, cn ngh trng ch l Quc hi trnh din". Nhng nu thiu bc "trnh din" , Quc hi cng khng th ra quyt sch c. Quc hi l c quan i din cao nht trong quc gia, bi vy ch phin hp ton th ca Quc hi mi phn nh c ch ca ton th quc gia. V nh vy, mt ln na chng ta thy tnh cht i din ca Quc hi.

nc ta, nguyn tc ny cng c tun th trong th tc lm vic ca Quc hi. Tuy nhin, dng nh li c xu hng thi qu: phin hp ton th tho lun c nhng tiu tit nh nht nht v ngay chnh cc i biu cng than phin v thc trng ny7. Mt trong nhng nguyn nhn l chng ta ch-a nh gi ng vai tr, nhim v ca cc u ban v do thiu nhng quy nh, th tc cn thit cho cc u ban , chng hn thiu cc th tc trong quy trnh lp php u ban "gnh" nhng vic khng cn thit phi a ra trc ton th Quc hi.

Nguyn tc bnh ng

Theo tinh thn ca nguyn tc ny, mi lin minh chnh tr trong Quc hi cc nc c nhng iu kin, kh nng lm vic nh nhau. Mi thnh vin u bnh ng vi nhau. S bnh ng c m bo trong mi th tc: kin ngh, tho lun, b phiu... D l Ch tch Quc hi, Ch nhim U ban hay i biu Quc hi bnh thng, tt c u l ngi i din v u l thnh vin bnh ng tham gia mt din n. c bit, s bnh ng rt c coi trng trong qu trnh tho lun. Theo Henry M.Robert8, mi cuc tho lun ngh vin u cn phi bo m 9 yu cu chung, trong c nhng yu cu sau y lin quan n nguyn tc bnh ng: th nht, tt c cc ngh s u c quyn v ngha v nh nhau trong qu trnh tho lun, cc quy tc v th tc tho lun phi c thc hin mt cch khng thin v; th hai, quyn bn lun mt cch y v t do l mt quyn c bn trong khi tin hnh tho lun; th ba, ch c php c mt vn c tho lun vo bt k thi im no khi tin hnh phin hp; th t, vo bt k thi im no, cc ngh s cng c quyn c bit vn g ang c xem xt; v vn cn phi nhc li trc khi cuc biu quyt c thc hin (tuy nhin, mt ngh s khng c php hi qu nhiu v vn ny v nh vy ng ta th hin s l l trong vic thc hin nhim v ca mnh); th nm, khng ai c php pht biu ln th hai v cng mt vn khi ang c ngi khc mun pht biu v vn ; th su, v ch to phi iu khin phin hp mt cch cng bng v trung thc. Tuy nhin, theo chng ti, y cn b sung thm yu cu th by: hai lung kin "phn i" v "ng " u phi c c c hi th hin nh nhau.

Vy nc ta th sao? Xin dn ra v d sau y: Trong Lut t chc Quc hi nm 2001 quy nh: "Ph Ch nhim U ban gip Ch nhim U ban thc hin nhim v theo s phn cng ca Ch nhim U ban..."9. Nh vy, quy nh ny th hin tinh thn "gip vic" m khng thy rng, y khng ai "gip vic" cho ai c, mi ngi u nm trong tay mt l phiu ca c tri trao cho, u bnh ng vi nhau.

Quyt nh theo a s

Nguyn tc quyt nh theo a s th hin qua hai yu cu: 1) s lng i biu ti thiu cn thit (quorum) c mt ti phin hp cuc tho lun v quyt nh ca hi ngh c gi tr. Yu cu ny rt quan trng bi v kh m chp nhn rng mt o lut, c xem l ch ca ton dn, m ch -c mt s rt nh ngh s tham gia tho lun v quyt nh. 2) Quyt sch ca Quc hi phi c a s i biu ng tn thnh mi c gi tr. Cng tng t nh yu cu v quorum, yu cu ny xut pht t tnh cht i din ca Quc hi: mi quyt sch u th hin ch ca ton dn tc, bi vy phi c a s tn thnh.

Vit Nam, v yu cu th nht, Ni quy k hp Quc hi v cc bn Quy ch ca U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc, cc U ban u khng c quy nh v s lng i biu ti thiu cn thit. Nh vy, mc nhin c th hiu l d ch 3 i biu c mt chng hn cng phi tin hnh phin hp? (mt trng hp kh c th hnh dung nhng cng cn tnh n, bi l l th tc th phi y v cht ch). Cng do khng c quy nh cht ch v s i biu hp l tin hnh, c nhng phin hp ca cc U ban ch c vi v c mt (thng l Thng trc U ban) v quyt thay cho ton th U ban10. V yu cu th hai, Quc hi Vit Nam lun c truyn thng nht tr cao, s i biu tn thnh thng t trn 90% tng s i biu. Mt khc, nu theo di cc phin hp c th nhn thy nhng con s ny cng phn no ni ln tnh cht din n tho lun ca Quc hi ta cn cha mnh11.

Bo v thiu s trong tng quan vi a s

L c quan i din cho nhiu li ch, quan im khc nhau, xt di gc nht nh, Quc hi l ni bo v quyn li cho nhng ch th "yu th" trong i sng chnh tr ca mi nc. Nhng ch th ny lun quan tm hiu qu chnh tr ca Quc hi c tng cng; bi l, h khng c mt trong Chnh ph v i vi h hot ng trong Quc hi l kh nng, c hi bo v quyn li ca mnh. Vit Nam ghi nhn v khng nh Nh nc php quyn trong Hin php. M mt trong nhng im ni bt ca Nh nc php quyn l bo v quyn ca thiu s. Bi vy, Quc hi Vit Nam phi l ni bo v quyn li ca nhng nhm x hi, cc a phng yu th hn, cc dn tc thiu s12, tn trng kin, quan im thiu s.

Hn na, c chn l l: chn l khng hn bao gi cng thuc v a s. Lm g trong trng hp a s thiu thin ch, hoc a s c chiu hng nghing v mt quyt nh khng hp l, khng ng? Ngoi ra, iu d nhn thy l thiu s bao gi cng yu th hn so vi a s. Bi vy, song song vi nguyn tc quyt nh theo a s l nguyn tc bo v thiu s trong th tc lm vic ca Quc hi. bo m kh nng lm vic ca Quc hi, thiu s trong Quc hi c nhiu quyn lin quan n th tc. V d nh: quyn a ra kin ngh v th tc v Quc hi bt buc phi biu quyt v kin ngh ; quyn yu cu v cn phi p ng yu cu (yu cu thnh lp tiu ban iu tra, yu cu triu tp Quc hi); a s c quyn quyt nh cui cng nhng quyn pht biu ca nhm thiu s phi c bo m...

Tuy nhin, trnh s lm dng nguyn tc bo v thiu s nhm tr hon tin trnh ra quyt sch ca Quc hi v li ch c nhn, quy ch ca Quc hi cc nc, d t hay nhiu u c nhng th tc c tnh cht rng buc, hn ch; chng hn nh hn ch thi gian, s ln pht biu, hoc nu i biu nhn thy c s vi phm th tc th c th pht biu ngay lp tc m khng theo danh sch ng k...

C th ni, Quc hi Vit Nam hu nh cha c nhng th tc bo v thiu s. Chng hn, trong cc bn quy ch ca cc c quan ca Quc hi v Ni quy k hp Quc hi rt t cc quy nh v quyn ca c nhn i biu, nhm i biu c kin ngh, yu cu iu g . Nh phn II.1. cp, chng ta ang bt tay vo xy dng Nh nc php quyn, m mt trong nhng nt ni bt ca Nh nc php quyn l bo v li ch ca thiu s trong tt c cc lnh vc hot ng ca cng dn, x hi, Nh nc, c bit trong Quc hi, c quan i din cho nhng li ch khc nhau. C nn xy dng nhng th tc hay khng, logic ca cu tr li c l r.

Cng khai

Nguyn tc cng khai trong th tc lm vic ca Quc hi lin quan n tnh cht din n "m" ca c quan ny. C l cng khng cn phi gii thch ti sao. Nhng nguyn tc cng khai cn lin quan n tnh cht "cu ni" ca Quc hi, bi l hot ng gim st hnh php ca Quc hi (cu ni gia ngi dn vi Chnh ph) ch thc s mang li li ch cho ngi dn ch khi h bit c qu trnh gim st din bin ra sao v c nhng kt qu g. Mt khc, nh c cng khai nn sc p ca gim st tng gp bi bi c thm sc p ca cng lun x hi. Vy Quc hi cc nc c nhng th tc g m bo nguyn tc hot ng cng khai?

i a s Quy ch Quc hi cc nc u c nhng quy nh cho php cng chng, cc phng tin thng tin i chng tham d cc phin hp cng khai; mt s phin hp nht nh c truyn hnh trc tip; cc phin hp u c bin bn; bin bn phi c ngi ch to phin hp k xc thc v c lu gi ti b phn lu tr ca Ngh vin v c cng b cng khai trn Cng bo. Nhng quy nh ny hu nh khng khc vi nhng quy nh tng ng trong th tc lm vic ca Quc hi ta. Nhng ngoi ra, y c im khc bit lin quan n nguyn tc cng khai m chng ti mun nhn mnh n sau y.

Cng khai v h