Natura2000– ABC dla turystyki

Suplement 2016

Spis treści

Wstęp 5

Natura2000,czyliniezwykłe994miejscawPolsce 6 PraktykazarządzaniasieciąNatura2000 7 Niconasbeznas–konsultacjePZO 8 Zagrożenia,ochronaaudostępnianie 10

Turystykadziśijutro 12 Bliżejnatury 12 Bezpiecznieiblisko 14 Atrakcyjnieiciekawie 15 Nowemiejsca,niespotykanewrażenia 15 Stylżycia 16

Krokpokroku 17 Lokalizacja 17 Wiedzanatematobszaru 17 Planowanie 20 Ocenaoddziaływanianaśrodowisko 20 WpływnaNaturę2000 22 Przykłady 23

Sugestie,wskazówki,podpowiedzi 26 ZnajomośćobszarówNatura2000 26 Skądczerpaćwiedzę? 26 Współpraca-zróbmytorazem 27 Dbajmyonasze 28 Bogataoferta 28 PromocjaaobszaryNatura2000 30 Certyfikatyekologiczne 32

Wnioskiipodsumowanie 33

Autorka opracowania: AleksandraAtłowska

Projekt graficzny i skład: MałgorzataSiwa,EFEKTSTUDIOSp.zo.o.

Redakcja: CezaryMolski

Zdjęcia: MichałBielewicz,KatarzynaDmochowska,MarcinKalbarczyk,KrzysztofKonieczny,MarcinKurnik,LudwikRyncarz.

Szczególnepodziękowanianależąsięfotografomzaudostępnieniezdjęć.

OpracowaniezostałozrealizowaneprzezFundacjęInstytutnarzeczEkorozwojuwramachprojektu„AgroturystykaprzyjaznaNaturze2000(cyklszkoleń)”dofinansowanegoześrodkówNarodowegoFunduszuOchronyŚrodowiskaiGospodarkiWodnej.

FundacjaInstytutnarzeczEkorozwoju(InE)jestpozarządowąorganizacjątyputhink-tankpowstałąw1990r.InEzajmujesiępromowaniemiwdrażaniemzasadorazrozwiązańsłużącychzrównoważonemurozwojowiPolski.

5

SiećNatura2000funkcjonujewPolsceodponad11lati…czywpełnijesteśmyświadomiczymjesttasiećobszarów?Czywprostyijasnyspo-sóbjesteśmywstaniejedocenićnietylkojakoprzyrodnicy,aleituryści?Czywidzimywnichszansęnaedukacjęmłodszychpokoleńisposóbnaodpowiedzialneprowadzeniedziałalnościnp.turystycznej?

Wieledziałańpodjętobyodpowiedzinatepytaniabyływnaszymspo-łeczeństwieobecne.Przyczyniły siędouświadomieniaznacznejczęścispołeczeństwaroli, jakąpełniąposzczególneobszarydlaochronybio-różnorodnościcałejEuropy,którejjesteśmyczęścią.Ważnymichzada-niembyłodostarczeniepraktycznejwiedzyomożliwościachiwarunkachkorzystania igospodarowanianaterenachobjętychochronąwformieobszarówNatura2000.

Pomimoszerokiejedukacji,informacjiipromocjipowyższepytaniapo-zostająwciążaktualne,aNatura2000ciąglejeszczejestnazywananowąformąochronyprzyrody,aniektórzypostrzegająjątakżejakoblokadęrozwojugospodarczego.

SiećNatura2000jestnietylkoideą,którejcelemjestzachowanieróż-norodności biologicznej przyuwzględnieniuwymagańgospodarczych,społecznych,kulturowychiregionalnych.Totakżemiejsca,gdzieróżno-rodnośćtałączysięwpraktycznysposóbzcodziennościąmieszkańcówtychobszarów,z tradycjami iaktywnościązawodową,dając immożli-wośćodpowiedzialnegoczerpaniaztegobogactwa.

Celemniniejszegoopracowaniajestuzupełnieniewiedzysprzed5latnatematsieciobszarówNatura2000wPolscewzakresieprzydatnymdlaosóbipodmiotówplanującychzrównoważonądziałalnośćturystyczną.Jestpróbąnakierowanianaodpowiednisposóbpodejściadoplanowa-niairealizacjizamierzeńturystycznych.

Wstęp

Ekopark Wschodni, Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski (PLH320017)Fotografia: Katarzyna Dmochowska

Ekopark Wschodni, Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski (PLH320017)Fotografia: Katarzyna Dmochowska

6 7

Natura 2000,czyli niezwykłe 994 miejsca w Polsce

EuropejskaSiećEkologicznaNatura2000powstaładlazachowaniacen-nychwskaliEuropyzewzględunaichzagrożeniewyginięciem,typówsiedliskprzyrodniczych igatunkówroślin izwierząt.ObecniewPolscesiećNatura2000zajmujeprawie1/5powierzchnilądowejkraju.Wjejskładwchodzi:849obszarówsiedliskowychoraz145obszarówptasich.

SiećNatura2000,choćodsamegopoczątkustanowiławyróżnikmiejscczęstonieznanychwPolsce,tospotykałasięzkrytykąnietylkonapozio-mielokalnym,aletakżeregionalnymikrajowym.DlategowrozumieniuczymjestijakfunkcjonująobszaryNatura2000kluczowebyłoopracowa-niebroszuryInstytutunaRzeczEkorozwoju„Natura2000ABCdlatury-styki”autorstwaJolantyKamienieckiejiBożennyWójcik.Porazpierwszywsposóbkompleksowyzebranoiprzeanalizowanoinformacjenatematcelów powstania i podstaw prawnych, ogólnej charakterystyki wraz zewskazaniemmożliwychzagrożeńdlasieciNatura2000.Jestonaaktualnawpraktycznymzakresiedodziśidostępnanastronachinternetowych.

Od czasu jej wydania dokonano oceny kompletności sieci w Polsce,wwyniku której uznano, że nadal niewszystkie gatunki i siedliska sąwystarczającochronione.OdbyłosiętozudziałemKomisjiEuropejskiejipolskichspecjalistówzróżnychdziedzinprzyrodniczych.Uwzględnionezostałoteżstanowiskoorganizacjipozarządowych.Wefekcieodbytychspotkańwskazanokoniecznośćuzupełnień.

Podwóchlatachpracywpaździerniku2012r.zostałaprzekazanadoKo-misjiEuropejskiejlistauzupełniającasiećobszarówNatura2000wPol-sce,wśródktórychznajdowałysięobszary:•22nowe,•16powiększanejużwyznaczone,•24istniejące,dlaktórychwprowadzonozmianygranic.

Przetrwanieprzedsiębiorstwnakonkurencyjnymrynkuzależywgłów-nejmierzeod sprawnego systemu zarządzania. Podobnie siećNatura2000potrzebujedoswojego istnieniawyznaczeniapodmiotówzaniąodpowiedzialnych,zaplanowanychdziałańimonitorowaniaefektówichrealizacji.

WPolscenadzórnadobszaramiNatura2000wwojewództwachspra-wujewłaściwyregionalnydyrektorochronyśrodowiska,anaobszarachmorskich-dyrektorurzędumorskiego.Jeżeliobszarwcałościlubwczę-ściobejmujeterenparkunarodowegodonadzorumożebyćwskazanydyrektortegoparku.

Obowiązkiemnadzorującychjestsporządzeniedokumentówstrategicz-nychzwanychplanamizadańochronnych(wskróciePZO).Powinnyonebyćwykonanew terminie6 lat odpowstaniaobszaru. Ich celem jestzaplanowaniewkonkretnymobszarzeNatura2000działańochronnychdla cennych gatunków zwierząt, roślin oraz siedlisk, określanych jakoprzedmioty ochrony.

DlaobszaruNatura2000,dlaktóregoustanowionoplanochronylubob-szartenpokrywasięwcałościlubwczęścizrezerwatemprzyrody,par-kiemnarodowym,parkiemkrajobrazowymlubterenemnadleśnictwa,dla których sporządzono stosowne dokumenty planistyczne uwzględ-niającezakresplanuzadańochronnych,atakżedlaobszaruznajdujące-gosięwobszarachmorskichPZOniewykonujesię.

Od2009rokutrwająintensywnepracenadsporządzaniemPZOnate-reniecałegokraju.OdstronyprawnejjesttowywiązywaniemsięPolskizezobowiązańwynikającychzdyrektywunijnych.Brakpodejmowaniadziałańdlazachowaniastanusiedliskprzyrodniczychisiedliskgatunkówbyłobynaruszeniemobowiązującegoprawodawstwaunijnego.

Planzadańochronnychzawierawszczególności:•opisgranicimapęobszaru,•identyfikacjęistniejącychipotencjalnychzagrożeń,•określeniedziałańochronnych(cele,wskazaniepodmiotówodpowie-dzialnychzaichwykonanieiobszarówichwdrażania),

•wskazaniadoniezbędnychzmianwistniejącychdokumentachplani-stycznychróżnegoszczebla.

Praktyka zarządzania siecią Natura 2000

8 9

Planustanawianyjestwdrodzeaktuprawamiejscowegowformieza-rządzeniaregionalnegodyrektoraochronyśrodowiskanaokres10lat.Stanowiąoneważneźródłoinformacjicojestwdanymobszarzechro-nione, jakiesąwarunkigospodarowaniaoraz jakiezdiagnozowanoza-grożenia,awkonsekwencjijakiesposobyochronyzostanązastosowane.Topraktycznawiedza,którapozwalanaopracowanieatrakcyjnejoferty,opartejounikalnegatunkiprzyrodniczezposzanowaniemwymagańichwystępowania.Odpowiadaonanietylkocostanowielementwyróżnia-jącyokolicedanejmiejscowości,aletakżekiedyiwjakisposóbmożnateokoliceeksplorować.

NiezwykleważnymikoniecznymelementempracnadtworzeniemPZOsąkonsultacjespołeczne.Popoinformowaniuoprzystąpieniudoopra-cowywaniaprojektudokumentu,sporządzającyzapraszadowspółpracyprzedstawicielilokalnejspołecznościiinnychpodmiotówczyinstytucjizainteresowanychterenemopracowania.WtymcelutworzysięZespołyLokalnejWspółpracy(wskrócieZLW).

Pożądanyjestaktywnyudziałprzedstawicieliwszystkichzainteresowa-nychstron.PracaZLWodbywasiępodczasspotkań,wktórychuczest-niczą: rolnicy, przedsiębiorcy, leśnicy, rybacy, członkowie organizacjipozarządowych,reprezentancilokalnychsamorządów,regionalnychza-rządówgospodarkiwodnej,wojewódzkichzarządówmelioracji iurzą-dzeńwodnych,placóweknaukowych,AgencjiRestrukturyzacjiiModer-nizacjiRolnictwa,GeneralnejDyrekcjiDrógKrajowychiAutostradorazmieszkańcy,którzychcąaktywniewłączyćsięzewzględunaswojezain-teresowanialubinteresy.

Dotychczasowedoświadczeniapokazują,żeróżnyjestpoziomzaangażo-waniaiaktywnośćosóbzaproszonychdowspółtworzeniaPZO.Jednakjużsamaobecnośćnaspotkaniachprzyczyniasięupowszechnieniawiedzynatematwartościobszaru,któregodotyczą.Bardziejaktywnymumożliwiamerytorycznewłączeniesiędodyskusji,zaprezentowaniewłasnychwnio-sków,wyrażenieobawiuzyskanieodpowiedzinanurtującepytania.

Nic o nas bez nas – konsultacje PZO

AktywnośćbiorącychudziałjestdlasporządzającychPZOistotnymźró-dłemwiedzynatematzagrożeńdlaprzedmiotówochrony.Pomagatymsamym na lepsze zaplanowanie działań ochronnych szczególnie tych,któremogłybysięwiązaćsięzezmianądotychczasowegosposobuużyt-kowaniagruntuiewentualnąutratądochodowości.

Obowiązująceprzepisyprzewidująwtymzakresiemożliwośćzawiera-niaumówcywilno-prawnychpomiędzyRDOŚ,awłaścicielamigruntóworazkorzystaniezpłatnościwramachpakietówrolnośrodowiskowychprzewidzianychwPROWnalata2014-2020.

Przekazywanamieszkańcomchronionych terenów, lokalnymwładzomi pozostałym zainteresowanym, w procesie sporządzania PZOwiedzapochodzi bezpośredniood specjalistów z różnychdziedzinnaukprzy-rodniczych,opracowującychprojektdokumentównazlecenieRDOŚ.

Efektemodbytychspotkańsąnierzadkomodyfikacjeprzyjętychrozwią-zańwplanowaniudziałańochronnychmającenaceludążeniedopo-godzeniainteresówzainteresowanychstronzochronąprzyrody.PracaZLW pozytywnie wpływa na jakość przygotowywanych dokumentóworazichzrozumienieiakceptację,któraznaczącozwiększaszansęnaichrealizację.

W Polsce ustanowionych jest 441 planów zadań ochronnych, do końca roku 2016 roku planowane jest sporządzenie kolejnych 60, które aktu-alnie są opracowywane.

Jastrząb na terenie Puszczy Sandomierskiej (PLB180005) Fotografia: Marcin Kurnik

10 11

łego obszaru, czyli sugeruje odpowiedni rodzaj zachowań w zakresie udostępniania obszarów Natura 2000, w zależności od występowania poszczególnych gatunków.

Wtymmiejscupojawiająsiękonkretneprzeciwdziałaniazagrożeniom–sposobynaichzłagodzenielubwyeliminowanie.Działaniadotycząceturystykiirekreacjipolegająnajczęściejna:

• kanalizowaniu ruchu turystycznego, • strefowanie ruchu turystycznego (np. zachowanie bezpiecznej odle-

głości od miejsc wrażliwych na presję ze strony ludzi),• wskazaniu konieczności opracowywania programów rozwoju tury-

styki zrównoważonej z uwzględnieniem ochrony gatunków i roślin, • czasowych ograniczeniach pewnych form uprawiania turystyki (np.

poza okresem lęgowym ptaków)oraz w odniesieniu do oferty na wskazywaniu alternatyw dla obserwa-cji chronionych gatunków w ich naturalnym siedlisku.

Dzisiaj jużwiemy,żewwiększościobszarówturystykaniestanowiza-grożenia dla Natury 2000, jeżeli świadomość wszystkich tworzącychikorzystającychzturystykijestnaodpowiednimpoziomieteoretycznymipraktycznym.

Turystyka masowa a środowisko, Tatrzański Park Narodowy, jezioro Morskie Oko.Fotografia: Katarzyna Dmochowska

Zagrożenia, ochrona a udostępnianie

DlaobszarówNATURA2000opracowano listęgłównychzagrożeń, czyliprzewidywanych,negatywnychoddziaływańnagatunkiisiedliska.Znala-złysięnaniejm.in.Sporty i różne formy czynnego wypoczynku, rekreacji, uprawiane w plenerze.Wśródnichwymieniono:żeglarstwo,(motoroweiniemotorowesportywodne),turystykępieszą,jazdękonnąijazdęnapo-jazdachniezmotoryzowanych,pojazdyzmotoryzowane,turystykęgórska,wspinaczkę, speleologię, rekreacyjną turystykę jaskiniową, lotniarstwo,szybownictwo,paralotniarstwo,narciarstwo(wtympozatrasami), innerodzajesportuiaktywnegowypoczynku.KolejnagrupatoInfrastruktura sportowa i rekreacyjna,tojest:polagolfowe,kompleksynarciarskie,sta-diony,bieżnie, torywyścigowe,hipodromy,parki rozrywki,boiskaspor-towe, kempingi i karawaningi, inne kompleksy sportowe i rekreacyjneatakżewieżeiplatformywidokowesłużącedoobserwowaniaprzyrody.

Ponadto stwierdzono, że rekreacji i turystycemoże towarzyszyć Inna ingerencja i zakłócenia powodowane przez działalność człowieka, doktórejnależym.in.wydeptywanie,usuwaniedrzewprzydrożnych,sta-wianieogrodzeń.

Niektóredziałaniamogąbyćpoważnymzagrożeniemwjednymobsza-rze,podczasgdywinnymwogóleniegostanowią.Np.wycięciekilkudrzewprzydrożnychwdużymleśnymobszarzemożebyćbezznaczenia,alewprzypadkuobjętej ochroną jakoobszarNatura2000alei drzewbędącej siedliskiem życia pachnicy dębowej (rodzaj chrząszcza)możedoprowadzićdojegoutratywtymmiejscu.

WróżnychregionachPolskiinnerodzajezagrożeńmogąstwarzaćproblemydlazachowaniaprzyrodywdobrymstanie.WgórskichobszarachNatura2000problememmożebyćuprawianienarciarstwa(zwłaszczapozatrasa-mi) inadmiernarozbudowainfrastrukturyznimzwiązanej.Nadmorzemniebezpiecznejestwydeptywaniewydmporośniętychrzadkimiroślinami,anadjezioraminadmierna,niekontrolowanapenetracjabrzegówpowodu-jącaniszczenieroślinnościipłoszenieptakówwokresielęgowym.

Czytooznaczakonfliktzrozwojemturystyki?Nie,listareferencyjnapo-magawsposób jednolitywewszystkichobszarachzidentyfikować ist-niejące imogącewprzyszłościwystąpićzagrożenia.Ważne jest to, że zagrożenie odnosi się do konkretnego gatunku czy siedliska, nie do ca-

12 13

W ciągu ostatnich lat obserwowane są zmiany panujących trendówwturystyce.Donajbardziejzauważalnychnależyrosnącezainteresowa-nieautentycznością, zwłaszcza środowiskiemnaturalnym iaktywnymiformamijegopoznawania.Odchodzisięodturystykimasowejnarzeczindywidualnej, mającej lepiej zaspokoić jednostkowe potrzeby wyni-kającezzainteresowań,chęciutrzymaniasprawnościfizycznej i formypsychicznej.

Turystyka dziś i jutro

Wrazz rozwojemgospodarczym i jegoskutkami,a równocześniepro-wadzeniemwieluprośrodowiskowychdziałańedukacyjno-uświadamia-jących, rośnie świadomość ekologiczna i poszanowanie dla przyrody.Odpoczynekzdalaodwielkomiejskiegozgiełku,zanieczyszczonegopo-wietrza,hałasuzwiązanegozrozwijającąsięinfrastrukturątransporto-wą,sąsiedztwauciążliwychinwestycjiiinnychdobrodziejstwcywilizacjicorazczęściejstajesięnaturalnąpotrzebąludzi.Wzrastaliczbaturystówszukającychodpoczynkuwcichejispokojnejokolicy,wotoczeniuprzy-rody,wśródkrajobrazówonaturalnychcechach.

Potwierdzają to różne badania ankietowe m.in. to, przeprowadzonew2011rokuprzezInstytutnarzeczEkorozwoju„TuryściaNatura2000”.

Wynikazniego,żeokoło60%badanychplanującurlopchciałobyaktyw-niewypoczywaćwmiejscachoszczególnychwalorachprzyrodniczych,wyposażonychwinfrastrukturętakąjaknp.ścieżkiprzyrodnicze.

Ankietowanimieliświadomośćzagrożeńdlaśrodowiskatakżeizestronyturystów,wskazującmasowy ruch turystyczny jużna trzecimmiejscu.

Bliżej natury

Turyści coraz chętniej korzystają z urządzonych i oznakowanych ścieżek przyrodniczych. Bory Tucholskie (PLB 220009)

Fotografia: Marcin Kalbarczyk

14 15

Równocześniepytanioczynnikiwpływającenaochronęwalorówprzy-rodniczychwysokooceniliwłaściwezachowaniaturystów.

Badaniewykazało,żewiększośćturystówwybierałamiejscawypoczynkuwokolicy,gdziesąobszaryNatura2000,postrzegająctojakododatko-wyatut.Dlaniektórychbyłotowręcznajważniejszekryteriumwyboru.Niemalcodziesiątybadanybyłszczególniezainteresowanykontaktemzprzyrodą,abrakzainteresowaniazadeklarowałatylkonielicznagrupabadanych.

ZdecydowanawiększośćbadanychpostrzegaistnienieobszarówNatura2000 jakowartość świadczącąo atrakcyjności terenu, któryma szan-seprzyciągaćturystówitymsamymprzyczynićsiędorozwojudanegoregionu.

Również zbadania konsumentówusług turystycznych zrealizowanegoprzezTNSOBOPdlaPolskiejOrganizacjiTurystycznejwynikadużezna-czenieelementówprzyrodniczychprzyorganizacjiwyjazdów.Takzade-klarowało85%badanych.Wśródczynnikówwpływającychnazadowo-lenie turystów,przyroda znalazła się nadrugimmiejscu za atmosferąwyjazdu,cowartowykorzystaćbyzachęcićturystówdoprzyjazdu.

Nawybórmiejscawypoczynkucorazwiększywpływmapoczuciebez-pieczeństwapodróżyipobytu.Oceniasię,żezewzględunaświatowezagrożenieterroryzmemznaczenietegoczynnikabędzierosło.Wobectegoczęściejwybieranebędąmiejscawypoczynkubardziejdostępne,leżącebliżejmiejscazamieszkania.Możewięcnastąpićwzrostliczbytu-rystówwybierającychwypoczynekwkraju.

Dorezygnacjizletnichwyjazdówzagranicznychmogąteżzachęcićpoja-wiającesięwostatnichlatachdługotrwałeupały.Zapewneznacznaczęśćpodróżującychwybierzerodzimeterenyinteresująceprzyrodniczo.

Bezpiecznie i blisko

Nieważne gdzie, ale po co wyjeżdżamy na urlop i co możemy podczas niego przeżyć – taka maksyma towarzyszy w duszy każdego turysty,dlategoobszaryNatura 2000 i sąsiadujące z nimi tereny stają się co-raz bardziej atrakcyjne zewzględuna zagospodarowanie turystyczne.Przyczyniająsiędotegoszczególniedyrekcjeparkównarodowych,kra-jobrazowych,LasyPaństwowe,lokalnesamorządyistowarzyszenia.Sta-leurozmaicanajestofertaośrodkówedukacyjno-dydaktycznych,rośnieliczba ścieżek edukacyjnych, rowerowych, polan iwiat rekreacyjnych,wieżwidokowych.Organizowane są tematyczne imprezy (np. grzybo-branie),konkursyilokalneświęta.Nieodłącznączęściątychdziałańjestprowadzona w rozmaitych formach promocja i edukacja. Wydawanei rozpowszechniane sąmapy,broszuryedukacyjne, informatory,opisyścieżek,przewodniki.

Towszystkosprawia,żekrajowewyjazdywmniejdocenianemiejscawy-poczynkustająsięcorazbardziejatrakcyjneiprzestająbyćpostrzeganejakonudne.Ważnejestbyosobyoferującenoclegiiatrakcjepokazywałyspektrummożliwościspędzaniaczasuwolnegonapogodęiniepogodę.

Atrakcyjnie i ciekawie

Nowe miejsca, niespotykane wrażenia

Obserwuje sięupodróżującychwzrastającą chęćodkrywanianowychmiejscidoznawanianowychwrażeń,comożliwejestwotoczeniudzikiejprzyrody.Spływkajakowynieuregulowanąrzekązpowalonymidrzewa-mizawszebędziebardziejekscytującyniżuregulowanymkanałem.

Wraz z powstaniem sieciNatura 2000wiele nieznanych powszechnieapięknychiinteresującychmiejsczostało„odkrytych”.Przykłademtegojestwzmożonynapływ turystówwDolinęRospudypogłośnejwme-diach sprawie planowanej budowy drogi. Wcześniej mało kto słyszałotympięknymmiejscu.

16 17

Corazwięcej ludzinegatywnieodbierapośpiech, jakitowarzyszyżyciuw dzisiejszym świecie. Rodzi się naturalny wewnętrzny opór wobecnadmiaru informacji iwszechobecnych reklam, jedzeniapełnegoche-micznychdodatków,codziennegostresu. Jednocześniepromowanesąpostawyzmierzającedowyciszenia,stosowaniazdrowychdiet,prostotywkażdymaspekcieżycia.

Dlategoofertazwykłegowypoczynkuzpięknymwidokiemzaoknempo-łączonazmożliwościąspacerówwśródodgłosówprzyrody,spróbowa-niatradycyjnychpotraw,pozazasięgiemtelefoniikomórkowejibezdo-stępudoInternetustaniesięnietylkomodna,alecorazbardziejcennaiposzukiwana.Zewzględunaograniczonezasobyczasoweniezbędnabędziedostępnośćdo2-4godzinjazdyodmiejscazamieszkaniapoten-cjalnychturystów.

Styl życia

Lokalizacja

Krok po kroku

Przystępując do planowania prowadzenia działalności turystycznej,wpierwszejkolejnościpowinniśmystwierdzićczybędzieonaprowadzo-nawgranicach lub sąsiedztwieobszarówobjętychochronąprzyrody,wtymobszarówNatura2000.

Najszybciej i najprościej możemy do zrobić na stronie Geoportalu.Wtymcelunależywejśćnastronęwww.geoportal.gov.pliwybraćMAPY – dane o charakterze katastralnym, w Szukaj wpisać nazwę miejscowo-ści i kliknąć szukaj.NastępniezaakceptowaćwarunkikorzystaniazusługiikliknąćdużeoczkozprawejstronyWwyświetlonymmenuwybieramyWidok, Dodaj mapę,azlistywybieramySerwisy inne,gdzienapierw-szymmiejscujestGDOŚ – obszary chronioneizaznaczamy.Nadoleklika-myPołącziDodajdlazaznaczonychobszarów.Terazmożemyzobaczyćpołożenieinteresującychnasdziałekwstosunkudoprzybliżonychgranicobszarówchronionych.

Ważne! Jeżeliterenplanowanydoprowadzeniausługturystycznychleżywgranicachparkunarodowego,krajobrazowegoalborezerwatuprzy-rodyistotnejestpoznanieprzepisówprawnychobowiązującychnaichterenieibezwzględneprzestrzeganienakazówizakazów.

JeśliplanujemydziałalnośćnaobszarzeNatura2000lubwjegosąsiedz-twiepierwsząkwestiąjestzdobycieinformacji,czyjestdlaniegousta-nowionyplanzadańochronnych.Dokumenttenjestnajrzetelniejszym

Wiedza na temat obszaru

Taki spływ będzie źródłem niezapomnianych wrażeń. Sikórz (PLH 140012)Fotografia: Ludwik Ryncarz

18 19

Możliwość spotkania „oko w oko” z żubrem może być zachętą dla wielu przyjezdnych. Puszcza Białowieska (PLC 200004)

Fotografia: Marcin Kalbarczyk

źródłem wiedzy na temat obszaru i warunków gospodarowania. Za-wieraopisprzedmiotówochrony,zagrożeńorazzaplanowanedziałaniaochronnezewskazaniemmiejsca ichrealizacji.Tomożebyćkluczowainformacjadlaplanówprowadzeniaprzyszłejdziałalności.Załącznikiemdo PZO jest mapa chronionych siedlisk. Bezpieczne jest planowanielokalizowania wszelkich obiektów, zwłaszcza kubaturowych, poza ichzasięgiem.

WprzypadkubrakuPZOnajlepszymźródłemwiedzyjestStandardowyFormularzDanych(wskrócieSDF)sporządzonydlawszystkichobszarówNatura2000.Formularztenzawieraopisyimapyorazdanekontaktowepodmiotusprawującegonadzórnadobszarem.

Wiedzanatematspecyfikiobszarumożeposłużyćidentyfikacjipoten-cjalnych grup klientów (np. przyrodnicy, fotograficy, ornitolodzy,mło-dzieżkorzystającazofertyistniejącychośrodkówedukacyjnych)lubsta-nowićźródłoinspiracjiwdziałaniachmarketingowychorazwytycznychdlaprzyszłychturystów.

20 21

NastępnyetappowinienpolegaćnaprzeanalizowaniuplanówrealizacjizamierzeńpodkątemewentualnegowpływunawartościprzyrodniczeobszaruNatura2000.Byćmożezmianalokalizacji,terminówrealizacji,parametrówplanowanychobiektówczyzastosowaniebardziejprzyja-znychśrodowiskutechnologiipomożeuniknąćpóźniejszychkonfliktów.Jeśliplanowanadziałalnośćniejestzagrożeniemdlaochronyprzyrody,możemywzbogacićjąonoweelementy

Kiedyjużmamygotowąkoncepcjędziałalnościturystycznejnaokreślo-nymterenieczasnasprawdzenie,czyobejmujeonaprzedsięwzięciawy-mienionewRozporządzeniuRadyMinistrówzdnia9listopada2010r.wsprawieprzedsięwzięćmogącychznaczącooddziaływaćnaśrodowi-sko(Dz.U.2010.213.1397zpóźn.zm.)

Wszystkiewymienionewrozporządzeniuprzedsięwzięcia,będąwyma-gałyuzyskaniadecyzjiośrodowiskowychuwarunkowaniach(wskrócieDŚU).Wydajejąnajczęściejwójt,burmistrz,prezydentpouzgodnieniuz regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Musi ona być zgod-nazmiejscowymplanemzagospodarowaniaprzestrzennego, jeśli jestuchwalony.Rozporządzeniewyróżniadwiegrupyprzedsięwzięć.Mogą-cezawszeoddziaływaćnaśrodowiskobędąwymagałyprzeprowadzeniaproceduryocenyoddziaływanianaśrodowisko(OOŚ),czyliwykonaniaraportuoddziaływanianaśrodowisko(ROŚ),iprzeprowadzeniaudziałuspołeczeństwa.Dotejgrupyzaliczająsięprzedsięwzięciaodużejskali(np.porty,zapory,budowlepiętrzącewodęnaznacznąwysokość).

Drugagrupatoprzedsięwzięciapotencjalnieoddziaływującenaśrodo-wisko.NiektóreznichbędąwymagałyprzeprowadzeniaOOŚ.Zależytogłównieodwielkości, rodzaju i lokalizacji.Konieczność takąstwierdząorganyadministracyjnenapodstawiedokumentu-kartyinformacyjnejprzedsięwzięcia(KIP).Czasemodrzetelnościjejsporządzeniazależyde-cyzjaonałożeniubądźnie,koniecznościprzeprowadzeniaOOŚ.

Planowanie

Ocena oddziaływania na środowisko

Poniższatabelaprzedstawiawybraneprzedsięwzięciaztzw.II-giejgrupymogącemiećzwiązekzprowadzeniemdziałalnościturystycznej.

Rodzaj obszaru

Typ przedsięwzięcia

Obszary chronione

i ich otuliny

Pozostałe obszary

Powierzchnia zabudowy w ha

Trasynarciarskie,torybobslejowe,wyciąginarciarskie,wtymwyciągidonarciarstwawodnego,skocznienarciarskie,orazurządzeniaimtowarzyszące.

wszystkie

Ośrodkiwypoczynkowelubhotele,zlokalizowanepozaterenamizabudowanymiizurbanizowanymi,wrazztowarzyszącąiminfrastrukturą.

≥0,5 ≥2

Stałepolakempingowelubkarawaningowe. wszystkie ≥0,5

Zabudowausługowawtymm.in.placówkiedukacyjne,obiektysportowe,wrazztowarzyszącąjejinfrastrukturą:

objętaustaleniamimiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennego,

≥2 ≥4

nieobjętaustaleniamimiejscowegoplanuzagospodarowaniaprzestrzennego.

≥0,5 ≥2

Garaże,parkingisamochodowelubzespołyparkingówwrazztowarzyszącąiminfrastrukturą. ≥0,2 ≥0,5

Parkirozrywkirozumianejakoobiektyprzeznaczonedoprowadzeniadziałalnościgospodarczejzwiązanejzrozrywkąlubrekreacją,polagolfowe,stadionyitorywyścigowe.

wszystkie

Portylubśródlądowedrogiwodnepozwalającenażeglugęstatkówonośnościniewiększejniż1350t. wszystkie

Przystanieśródlądowe:−dlaniemniejniż10statków,wtymstatkówużywanychwyłączniedouprawianiasportulubrekreacji,

−wykorzystująceliniębrzegowąnadługościwiększejniż20m.

wszystkie

Torywyścigowelubpróbnedlapojazdówmechanicznych. wszystkie

22 23

JeślitrudnojeststwierdzićkoniecznośćuzyskaniadecyzjiDŚUpomocąmożebyćprzewodnikporozporządzeniuRadyMinistrówopracowanyiudostępnionyprzezGDOŚnastronieinternetowej.

Wprzypadkukoniecznościwykonaniaraportu,zlecającgomusimyza-dbać, żeby jego autorzy posiadali odpowiednią dla przewidywanychoddziaływańwiedzę.Dla przedsięwzięć, których realizacjamożemiećwpływ na obszary Natura 2000 wśród wykonawców raportu winienznaleźć się przyrodnik, specjalista potrafiący dokonać rzetelnej ocenywpływu na przedmioty ochrony w obszarze, którego dotyczy ocena.Oddobrzewykonanegoraportuzależyczęstomożliwośćzrealizowaniazamiarów.

Jeślinaszeprzedsięwzięcieniezaliczasiędomogącychoddziaływaćnaśrodowisko, organ wydający decyzję konieczną do rozpoczęcia inwe-stycji (np. starosta przedwydaniem pozwolenia na budowę) rozważamożliwośćpotencjalnegowpływunaobszarNatura2000.Jeśliuzna,żetakieoddziaływaniamogąwystąpić,sprawęprzekazujedoregionalnegodyrektoraochronyśrodowiska.Tenstwierdzakoniecznośćprzeprowa-dzeniaocenybądźjejbrak.

Gdypojawiąsięwątpliwościcodowpływunaobszar,bezpieczniejjestsporządzićiprzekazaćdoregionalnegodyrektorainformacjęoplanowa-nymprzedsięwzięciu.WwiększościsprawRDOŚniewskazujepotrzebydokonywaniaoceny.PodjęciedziałańwobszarachNatura2000wsytu-acji,kiedypotrzebadokonaniaocenybyłauzasadniona,możeprowadzićdonakazunatychmiastowegowstrzymaniaprac.

Niebezpiecznesąsytuacje,gdyniemawymoguuzyskiwaniapozwoleńnapewnedziałania,astanowiąonezagrożeniedlaprzyrodychronionejwobszarachNatura2000.Przykładem tego jestnp.uprawianie jazdyquadamipoterenachodużejwrażliwościsiedliskprzyrodniczych.

PozwolenienaprowadzeniedziałalnościnaobszarzeNatura2000możezawieraćwarunki,dospełnieniaktórychprowadzącydziałalnośćbędziezobowiązany.

Wpływ na Naturę 2000

Dobrym przykładem integracji trzech miast leżących nad rzeką jestprojekt „WykorzystaniewalorówrzekiWisływcelubudowywspólne-goproduktuturystycznegoprzezPuławy,KazimierzDolnyiJanowiec”.Częściowoterenrealizacji leżywgranicachterenówobjętychochronąwformieobszarówNatura2000MałopolskiPrzełomWisły(obszarpta-si)iPrzełomWisływMałopolsce(obszarsiedliskowy).

Głównyjegocelpoleganapodniesieniuatrakcyjnościturystycznejzwyko-rzystaniemwalorówprzyrodniczychWisły,wtymniezwykłychkrajobrazów.

ProjektobejmowaładaptacjęporturzecznegowPuławachdopełnieniafunkcji turystyczno-rekreacyjnychzbudowąbulwarunadwiślańskiego,przebudowęprzystaniiwzbogacenieonoweelementyzagospodarowa-niaterenównadwiślańskich i infrastrukturyturystycznejwKazimierzuDolnymorazbudowęprzystaniżeglugowejnaWiślewJanowcu.

Przykłady

Zagospodarowanie terenu nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym.Fotografia: Katarzyna Dmochowska

24 25

Żeglarstwo może być źródłem wielkiej przyjemności, ale też zagrożeniem dla niektórych chronionych gatunków. Dolina Środkowej Wisły (PLB40004)Fotografia: Ludwik Ryncarz

Jegorealizacjaumożliwiauruchomienieregularnejżeglugipasażerskiej,aleteżwodnychtaksówekitramwajówpomiędzymiastamirealizujący-miprojekt.Turyścibędąmogliwprzyjemnyinieskomplikowanysposóbprzemieszczać się pomiędzy poszczególnymi atrakcjami turystycznymiiobserwowaćbogatąprzyrodęzciekawejperspektywyrzeki.

Wwynikuwzbogacenia infrastruktury turystycznej usprawnieniu ule-gnieorganizacjaspływówkajakowychwodowanie,cumowanie,obsługałodzimotorowych i turystycznych. Dla amatorów pieszychwędrówekzachętąbędąbulwarynadwiślańskiewkażdejmiejscowości.

Pozwolenienarealizacjętegoprzedsięwzięciabyłoobwarowanem.in.wprowadzeniemograniczeniaprędkościłodziwpobliżuwyspzasiedla-nychprzezptaki,zakazembiwakowanianawyspachwokresachlęgów,likwidacjądzikichprzystani,5-cio letnimobowiązkiemmonitorowaniagatunków szczególnie narażonych na presję turystyczną. Prowadzonymonitoringporealizacyjnyniewykazujenegatywnychzmian.

Spodziewany,zwiększonyruchturystycznykorzystniewpłynienarozwójrealizującychprojektgminimiastaibranżyturystycznejnaichterenie.

Kolejnyprzykładdotyczyatrakcyjnychdlauprawianiaturystykiterenówleśnychijezior.

Jest to projekt „Budowa i modernizacja systemu ścieżek turystycznych w Nadleśnictwie Sława Śląska dla zabezpieczenia obszarów Natura 2000”.

NaterenieNadleśnictwależyJezioroSławskie,którepodlegałonadmier-nejantropopresjizwiązanejzrekreacjąnasamymjeziorzeijegobrzegach.Jezioro toobjęte jest granicamiobszaruNatura2000„PojezierzeSław-skie”(ptasi)igraniczybezpośredniozobszarem„ŻurawieBagnoSławskie”chroniącym torfowiska alkaliczne,wyjątkowo cenne i interesujące podwzględemekologicznym,arównocześnietrudnedoochronyekosystemy.

Podokonaniuocenywpływuruchuturystycznegonastrefębrzegowąje-ziorastwierdzononiekorzystneoddziaływaniapolegającenawydeptywa-niuwarstwyruna(ruchpieszy,rowerowy,zmechanizowanyorazhippika),uszkodzeniaroślinnościbrzegowejjeziora,drzewikrzewówiinnebędącewynikiemrozpalaniaognisk,zaśmiecaniaizanieczyszczanieterenu.

Nadleśnictwo, we współpracy z zainteresowanymi podmiotami, pod-jęło działania zmierzające do zmniejszenia skutków niekontrolowanejantropopresjiwanalizowanymregionie.Działaniatepolegałynaskana-lizowaniuruchuturystycznegowokoliceinnychjeziorleżącychjużpozacennymtorfowiskiem.Skanalizowanie iprzeniesienie ruchu turystycz-no-rekreacyjnegozostałoodpowiedniozaplanowane.Następnierozbu-dowanoinfrastrukturęturystycznąiprzeprowadzonoakcjepromocyjne.

Realizacjaprojektutrwała2,5roku.Wramachprojektuzbudowano,zmo-dernizowanoioznakowanościeżkiroweroweiedukacyjne,powstaławido-kowawieżaiplatforma,placrekreacyjny,powstałteżfilmedukacyjny,mapaturystycznaatakżewieleinnychelementówwzbogacającychofertęeduka-cyjno-turystycznąpozwalającąnajejrozpropagowanie.

Przykładypowyższepotwierdzająmożliwośćrozwojuturystykimimoist-nieniaobszarówNatura2000anawetzwykorzystaniemichwartości.

26 27

Wzrost świadomościw zakresie znaczenia różnorodności biologicznejprzejawiasięcorazwiększymzainteresowaniemturystówinformacjaminatematwartościprzyrodniczychmiejscawybranegonawypoczynek.Organizatorzy (dostawcy) usług turystycznych powinni mieć aktualnąwiedzęnatematprzyrodyipobliskichobszarówchronionychorazodpo-wiedzialnychsposobówkorzystaniaznich.

Znajomość obszarów Natura 2000

Skąd czerpać wiedzę?

Sugestie, wskazówki, podpowiedzi

Wiele interesujących informacji na temat przyrody danego obszarumożna znaleźć na licznych stronach internetowych. Zainteresowanymprowadzeniem usług turystycznych w sposób odpowiadający aktual-nympotrzebomturystówpolecamszczególnieinformacyjno-edukacyj-nyportal internetowyInstytutunarzeczEkorozwojupt.„Natura2000aturystyka” (www.natura2000.org.pl).

OficjalnedanenatematobszarówchronionychznajdziemynaportalachGeneralnejDyrekcjiOchronyŚrodowiskagdziedostępnyjestCentralnyRejestr Form Ochrony Przyrody (crfop.gdos.gov.pl). Informacje prze-strzenneopoddanychochronieobiektachwPolscezawierawitrynain-teraktywnychmapGeoserwis(geoserwis.gdos.gov.pl).Aktualneipełneprzydatnychinformacjioprzyrodziewposzczególnychwojewództwachsąstronyregionalnychdyrekcjiochronyśrodowiska.

JeśliuzyskanieinformacjizapośrednictwemInternetuniejestmożliwelubsprawia trudności,możnawystąpićzwnioskiemdoodpowiednie-go organu administracji państwowej zajmującej się ochroną przyrody

Dowłaściwego rozwoju turystyki na danymobszarze przyczyniają sięprzemyślane,spójneikonsekwentnedziałaniapodejmowanewspólnieprzezpodmiotyzsektorapublicznegoiprywatnego.Dotyczytoszcze-gólnieobszarówNatura2000,naktórychniezorganizowana turystykamoże stanowić zagrożenie. Tworzenie programów rozwoju turystykizwykorzystaniemobszarówNatura2000jakoelementuidentyfikujące-goobszarjestkorzystnezarównodlaprzyrodyjakidostawcówróżnychusług turystycznych. Stworzenie forumwymiany informacji, promocjaiwykorzystywanie rozwijającej się ogólnodostępnej infrastruktury tu-rystycznej udoskonali ofertę dla odwiedzającychokreślony region. Imwięcejróżnychpodmiotówzdanegoterenuzaangażujesięwtworzenie,promowanie,marketingisprzedażofertyturystycznej,tympowodzeniewprowadzeniudziałańjestbardziejpewne.

JestwPolscewieleprzykładówstowarzyszeń izwiązkówmiędzygmin-nychskupionychwokółobiektówlubobszarówprzyrodniczych.Realizu-jąwspólneprojektypozyskującśrodkifinansowenazagospodarowanieturystyczneipromocjęswojegoregionu.

oudostępnienieinformacjiktórejszukamy.Zasadyudzielaniainformacjiośrodowiskuoraz formularzewnioskówznajdująsięrównieżnastro-nachGDOŚiRDOŚ.

Turyści pytaniw ankietach o źródławiedzy o obszarachNatura 2000wbardzoniewielkimstopniuwskazywaliprzedstawicielilokalnejbran-ży turystycznej.Wartowięc, żebyorganizatorzywyjazdów iwłaścicie-lekwaterposiadaliwiedzęidysponowalimateriałamiinformacyjnymi,którymimoglibysiędzielićzklientami,atakżeodpowiednimsprzętemdozdalnegopodziwianiaosobliwościprzyrodniczych.

Współpraca – zróbmy to razem

28 29

Dbajmy o nasze

Lokalnespołeczeństwopowinnoaktywniewłączaćsięwsporządzaniedokumentówstrategicznychdlaterenuichzamieszkania.Udziałwtwo-rzeniudokumentówplanistycznychgmin,programówiplanówrozwoju,programówochronyśrodowiska,planówochrony i zadańochronnychobszarów chronionych i innych strategii daje szansę autentyczne-go wpływania na powstające zapisy, które staną się rzeczywistością.Wprocesie tymprowadzącydziałalność turystycznąmogąpełnić rolęswoistychambasadorówprzyrodyjakoatutuprzyciągającegoturystów.W ich interesie jest, aby powstawały dokumenty, uwzględniające po-prawę jakości środowiska, ograniczenie chaotycznej i nieestetycznejzabudowydegradującejkrajobraziochronębogactwaprzyrodniczego.Czysteśrodowisko,możliwośćdoznańestetycznych ibliskiegokontak-tuzprzyrodąto„produkty”,któreznajdująchętnychklientów.Obecnetendencjewskazują,żebędzieichcorazwięcej.

Ścieżka ornitologiczna. Ujście Warty (PLC080001)Fotografia: Michał Bielewicz

Bogata oferta

Budowanieatrakcyjnej,rozmaitejofertypowinnoodbywaćsięnaróż-nych poziomach. W ramach jednego obiektu, u jednego dostawcy,w miejscowości, gminie, powiecie. Współdziałanie podmiotów pro-ponującychodmienneusługidaszansęnazaspokojenie jakżeróżnychoczekiwańgości jednegorejonu.Planującnowądziałalność lubwzbo-gacenieistniejącej,należyzacząćodanalizyistniejącejofertyistaraćsięjąuzupełnić.

Większość obszarów o wysokich walorach przyrodniczychma swoichmiejscowych miłośników i znawców. Mogą oni pełnić rolę lokalnychprzewodników,wzoremprzewodnikówpozabytkowychmiastach.War-tonawiązaćztymiosobamikontaktizaoferowaćichusługiturystom,którzymogąbyćzainteresowaniskorzystaniemztakiejoferty.Wiedzaoprzyrodzieprzekazywanawśródprzyrodyprzezosobyzaangażowanewjejpoznanieiochronęnapewnospotkasięzpozytywnymodbioremodwiedzających i wpłynie na zadowolenie z pobytu. Takich lokalnychusługprzewodnickichjestciąglemało.

30 31

Natura2000jestbezpłatnąreklamąobszarówwregionie,krajuanawetEuropie.Nieodłącznymelementemrozwojukażdejdziałalnościjestpro-mocja. Instytucjeodpowiedzialne zaobszary i inneorganizacje, którerealizują projekty edukacyjne lub z zakresu czynnej ochronyprzyrodyrozpowszechniająinformacjenatematNatury2000.Bezudziałuorgani-zatorówturystykiwiedzaoobszarzeichdziałaniadocieradodużejgru-pypotencjalnychklientów.Natura2000stałasięmarkąrozpoznawalnąwcałejEuropieicorazbardziejwPolsce.Stanowirodzajcertyfikatuin-formującegooponadprzeciętnychwalorachwłączonegodosieciobsza-ru.Postrzeganajestciąglejakonowaformaochronyprzyrodyprzezcostajesięinteresująca.

FaktsąsiedztwaobszarówNatura2000możnawykorzystaćdopromocjiswojejdziałalności.Nadającnazwyobiektomturystycznymwartozasta-nowićsięnadnawiązaniemdonazwyobszaruczyunikatowychskładni-kówprzyrody,którechroni.

Zajmującsięwyrobempamiątek igadżetówmożnawykorzystaćwize-runek przedstawiciela rzadkiego gatunku rośliny czy zwierzęcia, którywdanejokolicywystępujeijestważnympowodempowołaniaobszaru.Wśródturystówsporajestgrupazbieraczypamiątekzodbywanychpo-dróży.Oryginalność iunikatowośćbędzienapewnowtymprzypadkuatutemodróżniającymodnieśmiertelnychmuszeleknadmorzemigwiż-dżącychświstakówwgórach.

Promocja a obszary Natura 2000

Sarna na terenie Puszczy Sandomierskiej (PLB180005)Fotografia: Marcin Kurnik

32 33

Dostawcyusługekoturystycznychchcącywyróżnićsięspośródinnych,mogąpostarać się o certyfikat potwierdzający jakość oferowanych usług.Wartoskorzystaćzprogramówkrajowychcertyfikującychturystykęzrównoważoną.

Jednymzprzykładów jest certyfikat „BliskoNatury”, który jestpierw-szym i jedynym ekocertyfikatemw Polsce skupiającym się na ofercieekoturystycznej, ze szczególnymuwzględnieniemofert turystyki przy-rodniczej. To certyfikat turystyki zrównoważonej, który przyznawanyjestobiektom,któreposiadająofertęekoturystyczną,asamofunkcjo-nowanieobiektunie jestuciążliwedla środowiska.Certyfikatpowstałwramachprojektu“AgroturystykaprzyjaznaNaturze2000(cyklszkoleń)”realizowanymprzezFundację InstytutnarzeczEkorozwoju.Wwynikupilotażowego, bezpłatnego naboru w 2015 roku certyfikat otrzymało54członkówstowarzyszeń/organizacjiturystycznych.Więcejinformacjiokolejnychnaborachicertyfikacienastroniewww.natura2000.org.pl

InnymwartymuwagiekocertyfikatemjestPolskiCertyfikatEkologiczny,któryzostałustanowionyprzezSpołecznyInstytutEkologicznywramachprojektu„WzorcowasiećekoturystycznaMiędzyBugiemaNarwią”.Certyfikatmogąuzyskaćobiektyspełniająceszeregwymogówdotyczącychekologii, zarzą-dzaniaśrodowiskiem,ochronyprzyrody,promocjilokalnejkultury,wspiera-nialokalnejgospodarki.Więcejinformacjinastronie:www.sie.org.pl.

Certyfikaty ekologiczne

Wnioski i podsumowanie

1.Zrównoważona,dobrzezaplanowanaturystykanaobszarachNatura2000nie jest zabroniona,awręczprzeciwniemożebyćczynnikiemwspierającymochronęprzyrody.Niekontrolowana,jestpotencjalniebardziejszkodliwaniżwyznaczeniewarunkówdlajejrozwoju.

2.Oceniono, że branża turystyczna wydaje się w niewystarczającymstopniudoceniaćwartośćNatury2000jakoatrakcyjnego„produktuturystycznego”,którymożeprzyciągaćturystówwdaneregiony.Przy-czynątegomożebyćciąglejeszczezbytmaławiedzanatemattejfor-myochronyprzyrody.Stąddużapotrzebaszkoleńiupowszechnianiadobrychpraktyk.

3.Współdziałanieróżnychpodmiotównarzeczrozwojudanegoregio-nuzwykorzystaniemwartościprzyrodniczychikulturowych,pozwalastworzyćspójną,atrakcyjnąikompletnąofertęturystyczną.

4.ObecnośćobszarówNatura2000wpewnymstopniuograniczaintensyw-nąichaotycznązabudowę,lokalizowaniedużych,uciążliwychinwestycji,którychpowstaniemogłobyzmniejszyćatrakcyjnośćturystycznąterenu.

5.Obszary Natura 2000 oferują wartości zgodne z nowymi trendamiw turystyce. Stwarzają warunki do uprawiania nieinwazyjnych jejform,dostarczającychnowychdoznań i ciekawychprzeżyć.Umożli-wiająbezpiecznywypoczynekiosiągnięciepsychicznejifizycznejre-generacji.

6.PowodzenierozwojuturystykiwsąsiedztwieobszarówNatura2000w dużej mierze zależy od przekonania mieszkańców o unikalnychwartościach ichmiejsca zamieszkania idostrzeżeniukorzyści z tegofaktu.Aaktywność,entuzjazmikreatywnośćwpołączeniuzpolskągościnnościąstworząwarunkizachęcająceturystówdoprzyjazdu.

7.Terenyowysokichwalorachprzyrodniczychikrajobrazowychsąatrak-cyjnedlauprawianiaturystyki.Zachowaniedobregostanuprzyrody

34 35

iurodykrajobrazu jest istotnymwarunkiemutrzymania zaintereso-waniaodwiedzających.Winteresieorganizatorówturystykiipodmio-tówprowadzącychdziałalnośćturystycznąjestwięcochronaipromo-waniewalorówbędącychatutemterenuichdziałalności.Prowadzenienaobszarachchronionychiwichsąsiedztwieturystykizrównoważonejwposzanowaniudlaprzyrody jest koniecznością, gdyżnieda się za-przeczyćsilnemuzwiązkowipomiędzyochronąprzyrodyaturystyką.

8.Należyjednakpamiętać,żegłównymcelemutworzeniasieciNatura2000jestochronaróżnorodnościbiologicznej,dlategorozwójsektoraturystycznegomusiodbywaćsięwsposóbzaplanowanyikontrolowa-ny,powinienpodlegaćocenieimonitoringowi.

Młody puszczykFotografia: Krzysztof Konieczny

36

NiniejszymateriałzostałopublikowanydziękidofinansowaniuześrodkówNFOŚiGW.ZajegotreśćodpowiadaFundacjaInstytutnaRzeczEkorozwoju.