Nang Cao Nang Luc Nhan Thuc Va Tu Duy Cho Hs Qua He Thong Bai Tap Co Su Dung Do Thi So Do Hinh Ve Phan Phi Kim Hoa Hoc 11 Nang Cao 2901

- - - - - -

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP "Nâng cao năng lực nhận thức và tư duy cho HS qua hệ thống bài tập có sử dụng đồ thị, sơ đồ, hình vẽ phần phi kim- hoá học

11 nâng cao"

Luận văn thạc sĩ Nguyễn Thị Thảo

1

PhÇn I : Më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi.

Con ngêi lµ chñ thÓ kiÕn t¹o x· héi vµ lµ yÕu tè trung t©m trong x· héi tri

thøc, §èi víi con ngêi cô thÓ, tri thøc lµ mét c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ x· héi vµ kh¶

n¨ng hµnh ®éng. Gi¸o dôc ®ãng vai trß then chèt trong trong viÖc ®µo t¹o con ngêi,

do ®ã ®ãng vai trß then chèt trong sù ph¸t triÓn cña x· héi. MÆt kh¸c, x· héi tri thøc

lµ x· héi toµn cÇu hãa. Tr×nh ®é gi¸o dôc trë thµnh yÕu tè tranh ®ua quèc tÕ nªn vai

trß cña gi¸o dôc cµng trë nªn quan träng.

NhËn thøc s©u s¾c vai trß cña gi¸o dôc trong viÖc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña ViÖt

Nam trªn trêng quèc tÕ, ngay trong HiÕn ph¸p níc CHXHCN ViÖt Nam ®· kh¼ng

®Þnh: “ Gi²o dôc l¯ quèc s²ch h¯ng ®Çu”.

Sù ph¸t triÓn x· héi vµ ®æi míi ®Êt níc ®ang ®ßi hái cÊp b¸ch ph¶i n©ng cao

chÊt lîng gi¸o dôc ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é

cao. V× thÕ, cïng víi nh÷ng thay ®æi vÒ néi dung, cÇn cã nh÷ng ®æi míi c¨n b¶n vÒ

ph¬ng ph¸p d¹y häc.

NghÞ quyÕt trung ¬ng §°ng lÇn thø 4 (kho² VII) ®± x²c ®Þnh: “Ph°i khuyÕn

khÝch tù häc, ph¶i ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p gi¸o dôc hiÖn ®¹i ®Ó båi dìng cho

häc sinh n¨ng lùc t duy s²ng t³o, n¨ng lùc gi°i quyÕt vÊn ®Ò”. §Þnh híng n¯y ®±

®îc ph²p chÕ ho² trong luËt gi²o dôc ®iÒu 24.2: “ Ph¬ng ph²p gi²o dôc phæ th«ng

ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh; phï hîp víi ®Æc

®iÓm tõng líp häc, m«n häc; båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc; rÌn luyÖn kÜ n¨ng vËn

dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó häc

tËp cho häc sinh”. ChÝnh v× thÕ ®æi míi gi²o dôc ®± v¯ ®ang l¯ nhiÖm vô träng t©m

cña nÒn gi¸o dôc ë ViÖt Nam.

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc ë trêng phæ th«ng, nhiÖm vô quan träng cña gi¸o

dôc lµ ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc t duy cho häc sinh. Ho¸ häc lµ m«n

khoa häc thùc nghiÖm vµ lÝ thuyÕt, v× thÕ bªn c¹nh viÖc n¾m v÷ng lÝ thuyÕt, ngêi

häc cßn ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o kiÕn thøc thu ®îc th«ng qua ho¹t

®éng thùc nghiÖm, thùc hµnh, gi¶i bµi tËp. ViÖc gi¶i bµi tËp ho¸ häc kh«ng nh÷ng

gióp rÌn luyÖn kÜ n¨ng vËn dông, ®µo s©u, më réng kiÕn thøc ®· häc mµ cßn cã t¸c

dông ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy tÝch cùc , ®éc lËp s¸ng t¹o. Bµi tËp hãa häc cã sö


2

dông ®å thÞ, h×nh vÏ cßn cã t¸c dông ph¸t triÓn n¨ng lùc quan s¸t, rÌn luyÖn kÜ n¨ng

hãa häc cho häc sinh, gióp çc em n©ng cao høng thó häc tËp. ChÝnh v× thÕ, viÖc gi¶i

bµi tËp ho¸ häc ë trêng phæ th«ng gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc d¹y vµ häc

ho¸ häc.HiÖn nay viÖc nghiªn cøu vÒ BTHH ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m song

d¹ng bµi tËp cã sö dông h×nh vÏ, ®å thÞ cha ®îc nghiªn cøu mét çch cã hÖ thèng,

sè bµi tËp nµy trong s¸ch gi¸o khoa vµ s¸ch tham kh¶o cha nhiÒu.

ViÖc nghiªn cøu çc vÊn ®Ò vÒ bµi tËp ho¸ häc ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m vµ

còng cã nhiÒu c«ng tr×nh ®îc nghiªn cøu ë çc møc ®é kh¸c nhau. §Ò tµi nghiªn cøu

vÒ bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ theo híng d¹y häc tÝch cùc cha ®îc

nghiªn cøu mét çch hÖ thèng.Çc d¹ng bµi tËp nµy gãp phÇn ®¸ng kÓ trong viÖc rÌn

luyÖn n¨ng lùc quan s¸t, ph¸t triÓn kÜ n¨ng ho¸ häc vµ ph¸t triÓn t duy cho häc sinh.

V× vËy, t«i chän ®Ò t¯i:” N©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy cho häc

sinh qua hÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ phÇn phi kim- ho¸ häc

11 n©ng cao”

2. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi

2.1. Môc ®Ých

- Nghiªn cøu x©y dùng vµ ph¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng bµi tËp cã sö dông

®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ phÇn hãa phi kim – líp 11 n©ng cao theo híng d¹y häc tÝch

cùc nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy cña häc sinh.

2.2. NhiÖm vô cña ®Ò tµi

- Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ n¨ng lùc nhËn thøc vµ ph¸t triÓn t duy cña häc

sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc ho¸ häc .

- Nghiªn cøu vÒ bµi tËp hãa häc trong d¹y häc, ®i s©u vµo çc d¹ng bµi tËp cã

sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ.

- Biªn so¹n vµ lùa chän hÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ

phÇn hãa phi kim - líp 11 n©ng cao .

- Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng bµi tËp ®· x©y dùng theo

híng d¹y häc tÝch cùc cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ phÇn hãa phi kim - líp

11 n©ng cao.


3

- Thùc nghiÖm s ph¹m: kiÓm nghiÖm tÝnh phï hîp cña hÖ thèng bµi tËp cã

sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña ®Ò xuÊt vÒ ph¬ng ph¸p sö dông

chóng trong d¹y häc hãa häc.

3. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu vµ ®èi tîng nghiªn cøu

* Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: Qu¸ tr×nh d¹y häc ho¸ häc ë trêng trung häc

phæ th«ng.

* §èi tîng nghiªn cøu: HÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ

nh»m rÌn luyÖn n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy cho häc sinh líp 11 (phÇn phi kim –

n©ng cao).

4. Gi¶ thiÕt khoa häc

NÕu x©y dùng ®îc hÖ thèng bµi tËp ho¸ häc cã sử dụng ®å thÞ, sơ đồ, h×nh

vÏ ®a d¹ng phong phó vµ sö dông chóng mét çch hîp lÝ theo híng d¹y häc tÝch

cùc th× sÏ n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy cña häc sinh, ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc

quan s¸t, ph©n tÝch, rÌn kÜ n¨ng hãa häc líp 11 n©ng cao gãp phÇn n©ng cao chÊt

lîng d¹y häc ho¸ häc ë trêng phæ th«ng.

5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

5.1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn

- Ph©n tÝch çc tµi liÖu lÝ luËn liªn quan tíi ®Ò tµi

5.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn

- Quan s¸t qu¸ tr×nh d¹y häc, thùc nghiÖm s ph¹m

5.3 Ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc trong khoa häc gi¸o dôc ®Ó xö lÝ kÕt

qu¶ thùc nghiÖm.

6. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi

X©y dùng hÖ thèng bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ phÇn hãa

phi kim – líp 11 n©ng cao gãp phÇn lµm phong phó, ®a ®¹ng hãa çc d¹ng bµi tËp

hãa häc theo ®Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc hãa häc phæ th«ng.

- §Ò xuÊt ph¬ng ph¸p sö dông bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh

vÏ trong d¹y häc phÇn hãa phi kim – líp 11 n©ng cao theo híng d¹y häc tÝch cùc,

ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy cho häc sinh.


4

PhÇn II: Néi dung

Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi

1.1. Ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc ho¸

häc [24], [25].

1.1.1. Kh¸i niÖm nhËn thøc.

NhËn thøc lµ mét trong ba mÆt c¬ b¶n cña ®êi sèng t©m lÝ con ngêi (nhËn

thøc, t×nh c¶m, lÝ trÝ). Nã lµ tiÒn ®Ò cña hai mÆt kia vµ ®ång thêi cã mèi liªn hÖ chÆt

chÏ víi chóng vµ çc hiÖn tîng t©m lÝ kh¸c

Ho¹t ®éng nhËn thøc bao gåm nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c nhau. Cã thÓ chia ho¹t

®éng nhËn thøc lµm hai giai ®o¹n lín :

- NhËn thøc c¶m tÝnh (c¶m gi¸c vµ tri gi¸c)

- NhËn thøc lÝ tÝnh (t duy vµ trõu tîng)

1.1.2. NhËn thøc c¶m tÝnh (c¶m gi¸c vµ tri gi¸c).

Lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ, nã lµ sù ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù

vËt vµ hiÖn tîng th«ng qua sù tri gi¸c cña çc gi¸c quan.

C¶m gi¸c lµ h×nh thøc khëi ®Çu trong sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nhËn thøc,

nã chØ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh riªng lÎ cña sù vËt, hiÖn tîng.

Tri gi¸c ph¶n ¸nh sù vËt hiÖn tîng mét çch trän vÑn vµ theo mét cÊu tróc

nhÊt ®Þnh.

Trong nhËn thøc c¶m tÝnh, sù quan s¸t gióp con ngêi cã h×nh ¶nh cô thÓ cña

sù vËt vµ hiÖn tîng, lµ c¬ së cho ho¹t ®éng cña t duy.

1.1.3. NhËn thøc lÝ tÝnh (t duy vµ tëng tîng).

Tëng tîng lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÒu cha tõng cã trong

kinh nghiÖm cña ç nh©n b»ng çch x©y dùng nh÷ng h×nh ¶nh míi trªn c¬ së nh÷ng

biÓu tîng ®· cã.

T duy lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng

mèi liªn hÖ bªn trong cã tÝnh qui luËt cña sù vËt, hiÖn tîng trong hiÖn thùc kh¸ch

quan mµ tríc ®ã ta cha biÕt. Qu¸ tr×nh t duy lµ kh©u c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh nhËn


5

thøc,n¾m b¾t ®îc qu¸ tr×nh nµy ngêi gi¸o viªn sÏ híng dÉn t duy khoa häc cho

häc sinh trong suèt qu¸ tr×nh d¹y vµ häc m«n ho¸ häc ë trêng phæ th«ng.

Trong viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh, kh©u trung t©m lµ ph¸t

triÓn n¨ng lùc t duy, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng rÌn luyÖn cho häc sinh mét sè thao

t¸c t duy vµ ba ph¬ng ph¸p t duy.

1.1.4. Sù ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc.

1.1.4.1. N¨ng lùc nhËn thøc vµ biÓu hiÖn cña nã.

Qu¸ tr×nh nhËn thøc liªn quan chÆt chÏ víi t duy, n¨ng lùc nhËn thøc ®îc

x¸c ®Þnh lµ n¨ng lùc trÝ tuÖ cña con ngêi. Nã ®îc biÓu hiÖn díi nhiÒu gãc ®é

kh¸c nhau. Çc nhµ t©m lÝ häc xem trÝ tuÖ lµ sù nhËn thøc cña con ngêi, bao gåm

nhiÒu n¨ng lùc riªng rÏ vµ ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua hÖ sè I.Q.

N¨ng lùc nhËn thøc ®îc biÓu hiÖn ë nhiÒu mÆt, cô thÓ lµ:

- MÆt nhËn thøc: Nhanh biÕt, nhanh hiÓu, nhanh nhí, biÕt suy xÐt vµ t×m ra

çc quy luËt trong çc hiÖn tîng mét çch nhanh chãng.

- Kh¶ n¨ng tëng tîng: ãc tëng tîng phong phó, h×nh dung ra ®îc nh÷ng

h×nh ¶nh vµ néi dung theo ®óng ®iÒu ngêi kh¸c m« t¶.

- Hµnh ®éng: hµnh ®éng thÓ hiÖn sù nhanh trÝ, th¸o v¸t, n¨ng ®éng, linh ho¹t

vµ s¸ng t¹o.

- PhÈm chÊt: Cã ãc tß mß, lßng say mª, høng thó lµm viÖc… cã trÝ th«ng

minh, ®ã lµ kh¶ n¨ng tæng hîp çc trÝ tuÖ cña con ngêi (quan s¸t, ghi nhí, tëng

tîng vµ t duy) mµ ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt lµ t duy ®éc lËp vµ t duy s¸ng t¹o nh»m

øng phã víi t×nh huèng míi.

TrÝ th«ng minh ®îc thÓ hiÖn qua çc chøc n¨ng t©m lý nh:

- NhËn thøc ®îc ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt cña t×nh huèng míi do ngêi kh¸c nªu

ra hoÆc tù m×nh ®a ra ®îc vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt.

- S¸ng t¹o ra c«ng cô míi, ph¬ng ph¸p míi, çch thøc míi phï hîp víi hoµn

c¶nh míi (trªn c¬ së nh÷ng tri thøc vµ kinh nghiÖm tiÕp thu ®îc tríc ®ã).

V× vËy, trÝ th«ng minh kh«ng chØ béc lé qua nhËn thøc mµ c¶ qua hµnh ®éng

(lý luËn vµ thùc tiÔn).


6

1.1.4.2. Sù ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh

Khi nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ sù ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc ®·

®a ra ®îc mét sè nhËn xÐt kh¸i qu¸t sau:

- ViÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc thùc chÊt lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn

n¨ng lùc suy nghÜ linh ho¹t, s¸ng t¹o mµ bíc ®Çu l¯ gi°i c²c “b¯i to²n” nhËn thøc,

vËn dông v¯o b¯i to²n “thùc tiÔn” trong mét c²ch chñ ®éng v¯ ®éc lËp ë c²c møc ®é

kh¸c nhau.

- H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn,

liªn tôc, thèng nhÊt, cã hÖ thèng- ®iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi häc sinh.

- H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc ®îc thùc hiÖn tõ viÖc rÌn

luyÖn n¨ng lùc quan s¸t, ph¸t triÓn trÝ nhí vµ tëng tîng, trau dåi ng«n ng÷, n¾m

v÷ng çc kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o, ph¬ng ph¸p nhËn thøc vµ phÈm chÊt cña nh©n

çch- nh÷ng yÕu tè nµy ¶nh hëng lín tíi sù ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc.

- §Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho HS cÇn ®¶m b¶o çc yÕu tè :

+ Vèn di truyÒn vÒ t chÊt tèi thiÓu cho HS.

+ Vèn kiÕn thøc tÝch luü ph¶i ®Çy ®ñ vµ hÖ thèng.

+ Ph¬ng ph¸p d¹y vµ ph¬ng ph¸p häc ph¶i thùc sù khoa häc.

+ Chó ý tíi ®Æc ®iÓm løa tuæi vµ sù b¶o ®¶m vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn.

Trong qu¸ tr×nh tæ chøc häc tËp ta cÇn chó ý ®Õn çc híng c¬ b¶n sau:

+ Sö dông çc ph¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh chÊt nghiªn cøu, kÝch

thÝch ®îc ho¹t ®éng nhËn thøc, rÌn luyÖn t duy ®éc lËp, s¸ng t¹o.

+ H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë HS n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, t¨ng

cêng tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng ®éc lËp. Ngêi GV cÇn ph¶i d¹y cho HS biÕt

çch lËp kÕ ho¹ch lµm viÖc, ph©n tÝch çc yªu cÇu cña nhiÖm vô häc tËp vµ ®Ò ra

ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét çch hîp lý, s¸ng t¹o.

CÇn chó ý tæ chøc çc ho¹t ®éng tËp thÓ trong d¹y häc. Trong çc ho¹t ®éng

nµy, mçi HS thÓ hiÖn çch nh×n nhËn, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña m×nh vµ nhËn xÐt, ®¸nh

gi¸ ®îc çch gi¶i quyÕt cña b¹n. §iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy sù më réng vµ ph¸t triÓn t

duy, çc quan hÖ x· héi, t×nh bÌ b¹n, tr¸ch nhiÖm cña m×nh víi tËp thÓ.


7

Nh vËy, n¨ng lùc nhËn thøc liªn quan trùc tiÕp víi t duy. N¨ng lùc nhËn

thøc, n¨ng lùc trÝ tuÖ ®îc ph¸t triÓn khi t duy ®îc ph¸t triÓn.

1.2. Sù ph¸t triÓn t duy cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc hãa häc.

1.2.1. Kh¸i niÖm t duy [25].

Theo M.N.Sacdacop : T duy lµ sù nhËn thøc kh¸i qu¸t gi¸n tiÕp çc sù vËt vµ

hiÖn tîng trong nh÷ng dÊu hiÖu, nh÷ng thuéc tÝnh chung vµ b¶n chÊt cña chóng.

T duy còng lµ sù nhËn thøc s¸ng t¹o nh÷ng sù vËt vµ hiÖn tîng míi, riªng lÎ cña

hiÖn thùc trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc kh¸i qu¸t hãa ®· thu nhËn ®îc.

1.2.2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña t duy

T duy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:

- T duy ph¶n ¸nh kh¸i qu¸t: T duy ph¶n ¸nh hiÖn tîng kh¸ch quan, nh÷ng

nguyªn t¾c hay nguyªn lý chung, nh÷ng kh¸i niÖm hay sù vËt tiªu biÓu. Ph¶n ¸nh

kh¸i qu¸t lµ ph¶n ¸nh tÝnh phæ biÕn cña ®èi tîng.

- T duy ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp: T duy gióp chóng ta hiÓu biÕt nh÷ng g× kh«ng

t¸c ®éng trùc tiÕp, kh«ng c¶m gi¸c vµ quan s¸t ®îc, mang l¹i nh÷ng nhËn thøc

th«ng qua nh÷ng dÊu hiÖu gi¸n tiÕp. VD: gi¸c quan con ngêi kh«ng nhËn thÊy sù

tån t¹i cña çc ion trong dung dÞch, çc electron trong nguyªn tö, nhng nhê nh÷ng

dÊu hiÖu cña ph¶n øng- nh÷ng biÓu hiÖn gi¸n tiÕp mµ con ngêi biÕt ®îc nã.

- T duy kh«ng t¸ch rêi qu¸ tr×nh nhËn thøc c¶m tÝnh: qu¸ tr×nh t duy b¾t

®Çu tõ nhËn thøc c¶m tÝnh, liªn hÖ chÆt chÏ víi nã vµ trong qu¸ tr×nh ®ã nhÊt thiÕt

ph¶i sö dông nh÷ng t liÖu cña nhËn thøc c¶m tÝnh

1.2.3. Nh÷ng phÈm chÊt cña t duy [24].

Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ t©m lÝ häc vµ gi¸o dôc ®· kh¼ng ®Þnh r»ng:

sù ph¸t triÓn t duy nãi chung ®îc ®Æc trng bëi sù tÝch luü çc thao t¸c t duy

thµnh th¹o v÷ng ch¾c cña con ngêi. Nh÷ng phÈm chÊt cña t duy lµ :

* TÝnh ®Þnh híng: thÓ hiÖn ë ý thøc nhanh chãng vµ chÝnh x¸c ®èi tîng

cÇn lÜnh héi, môc ®Ých ph¶i ®¹t vµ con ®êng tèi u ®Ó ®¹t môc ®Ých ®ã.

*BÒ réng: thÓ hiÖn cã kh¶ n¨ng vËn dông nghiªn cøu çc ®èi tîng kh¸c.

* §é s©u: thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng n¾m v÷ng ngµy cµng s©u s¾c b¶n chÊt cña sù

vËt, hiÖn tîng.


8

* TÝnh linh ho¹t: thÓ hiÖn ë sù nh¹y bÐn trong viÖc vËn dông nh÷ng tri thøc

vµ çch thøc hµnh ®éng vµo çc t×nh huèng kh¸c nhau mét çch s¸ng t¹o.

* TÝnh mÒm dÎo: thÓ hiÖn ë ho¹t ®éng t duy ®îc tiÕn hµnh theo çc híng xu«i

vµ ngîc chiÒu (vÝ dô: tõ cô thÓ ®Õn trõu tîng vµ tõ trõu tîng ®Õn cô thÓ…)

* TÝnh ®éc lËp: thÓ hiÖn ë chç tù m×nh ph¸t hiÖn ®îc vÊn ®Ò, ®Ò xuÊt çch

gi¶i quyÕt vµ tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

*TÝnh kh¸i qu¸t: thÓ hiÖn ë chç khi gi¶i quyÕt mçi lo¹i nhiÖm vô sÏ

®a ra m« h×nh kh¸i qu¸t. Tõ m« h×nh kh¸i qu¸t nµy cã thÓ vËn dông ®Ó gi¶i

quyÕt çc vÊn ®Ò cïng lo¹i.

1.2.4. RÌn luyÖn çc thao t¸c t duy trong d¹y häc m«n ho¸ häc phæ th«ng

[14], [25].

Trong d¹y häc hãa häc ta cÇn rÌn luyÖn cho HS thao t¸c t duy quan träng nh:

1.2.4.1. Ph©n tÝch

“L¯ qu² tr×nh t²ch c²c bé phËn cña sù vËt, hiÖn tîng tù nhiªn cña hiÖn thùc

víi çc dÊu hiÖu vµ thuéc tÝnh cña chóng còng nh çc mèi liªn hÖ vµ quan hÖ gi÷a

chóng theo mét híng x²c ®Þnh”.

XuÊt ph¸t tõ gãc ®é ph©n tÝch çc ho¹t ®éng t duy ®i s©u vµo b¶n chÊt thuéc

tÝnh cña bé phËn tõ ®ã ®i tíi nh÷ng gi¶ thiÕt vµ nh÷ng kÕt luËn khoa häc. Trong häc

tËp ho¹t ®éng nµy rÊt phæ biÕn.

VÝ dô 1: Muèn gi¶i mét bµi to¸n hãa häc, ph¶i ph©n tÝch çc yÕu tè d÷ kiÖn.

VÝ dô 2: Nghiªn cøu vÒ níc ®îc ph©n chia trong tõng cÊp häc nh sau:

TiÓu häc: Häc sinh míi nghiªn cøu chu tr×nh cña níc trong tù nhiªn vµ çc

øng dông, tr¹ng th¸i cña níc.

THCS: Häc sinh ®· hiÓu ®îc thµnh phÇn, ph©n tö níc, tÝnh chÊt cña níc

vµ sù ph©n tÝch tæng hîp níc.

THPT: Häc sinh ®· hiÓu ®îc H2O lµ ph©n tö ph©n cùc tham gia vµo qu¸

tr×nh hãa tan vµ ®iÖn li trong dung dÞch: H2O H+ + OH-.


9

1.2.4.2. Tæng hîp

“L¯ ho³t ®éng nhËn thøc ph°n ²nh cña t duy biÓu hiÖn trong viÖc x²c lËp

tÝnh thèng nhÊt cña çc phÈm chÊt, thuéc tÝnh cña çc yÕu tè trong mét sù vËt

nguyªn vÑn cã thÓ cã ®îc trong viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng híng thèng nhÊt vµ x¸c

®Þnh çc mèi liªn hÖ, çc mèi quan hÖ gi÷a çc yÕu tè cña sù vËt nguyªn vÑn ®ã,

trong viÖc liªn kÕt vµ liªn hÖ gi÷a chóng vµ chÝnh v× vËy lµ ®· thu ®îc mét sù vËt vµ

hiÖn tîng nguyªn vÑn míi”.

Theo ®Þnh nghÜa trªn tæng hîp kh«ng ph¶i lµ mét sè céng ®¬n gi¶n cña hai hay

nhiÒu sù vËt hay lµ sù liªn kÕt m¸y mãc çc bé phËn thµnh chØnh thÓ mµ lµ mét ho¹t ®éng

t duy x¸c ®Þnh ®em l¹i kÕt qu¶ míi vÒ chÊt, cung cÊp mét sù hiÓu biÕt míi nµo ®ã vÒ

hiÖn thùc.

VÝ dô: muèi ¨n (NaCl) lµ ph©n tö ®îc h×nh thµnh bëi liªn kÕt ion gi÷a nguyªn tö

Na vµ nguyªn tö Clo, Kh«ng ph¶i lµ tæng ®¬n gi¶n cña hai nguyªn tè Na vµ Cl.

Ph©n tÝch vµ tæng hîp kh«ng ph¶i lµ hai ph¹m trï riªng rÏ cña t duy mµ cã

quan hÖ biÖn chøng. Ph©n tÝch ®Ó tæng hîp cã c¬ së vµ tæng hîp ®Ó ph©n tÝch ®¹t

®îc chiÒu s©u vµ b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng. Sù ph¸t triÓn cña ph©n tÝch vµ

tæng hîp lµ ®¶m b¶o h×nh thµnh toµn bé t duy vµ çc h×nh thøc t duy cña HS

1.2.4.3. So s¸nh.

“So s²nh l¯ ho³t ®éng t duy nh´m t×m ra sù gièng nhau v¯ kh²c nhau gi÷a

çc sù vËt vµ hiÖn tîng cña hiÖn thùc”. Trong ho³t ®éng t duy cña HS th× so s²nh

gi÷ vai trß tÝch cùc, quan träng.

ViÖc nhËn thøc b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng kh«ng thÓ cã nÕu kh«ng cã sù

t×m ra sù kh¸c biÖt s©u s¾c, sù gièng nhau cña çc sù vËt, hiÖn tîng.

ViÖc t×m ra nh÷ng dÊu hiÖu gièng nhau còng nh kh¸c nhau gi÷a hai sù vËt,

hiÖn tîng lµ néi dung chñ yÕu cña t duy so s¸nh. Còng nh t duy ph©n tÝch, t

duy tæng hîp th× t duy so s¸nh ë møc ®é ®¬n gi¶n (t×m tßi, thèng kª, nhËn xÐt)

còng cã thÓ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh biÓn ®æi vµ ph¸t triÓn.

Nhê so s¸nh ngêi ta cã thÓ t×m thÊy çc dÊu hiÖu b¶n chÊt gièng nhau

cña çc sù vËt. Ngoµi ra cßn t×m thÊy nh÷ng dÊu hiÖu kh«ng b¶n chÊt thø yÕu

cña chóng.


10

1.2.4.4. Kh¸i qu¸t ho¸

Kh¸i qu¸t ho¸ lµ ho¹t ®éng t duy t¸ch nh÷ng thuéc tÝnh chung vµ çc mèi

liªn hÖ chung, b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng t¹o nªn nhËn thøc míi díi h×nh thøc

kh¸i niÖm, ®Þnh luËt, quy t¾c.

Kh¸i qu¸t hãa ®îc thùc hiÖn nhê kh¸i niÖm. Trõu tîng hãa nghÜa lµ kh¶

n¨ng t¸ch çc dÊu hiÖu, çc mèi quan hÖ chung vµ b¶n chÊt khái çc sù vËt vµ hiÖn

tîng riªng lÎ, còng nh ph©n biÖt nh÷ng çi g× lµ kh«ng b¶n chÊt trong sù vËt, hiÖn

tîng. Tuy nhiªn trõu tîng hãa chØ lµ thµnh phÇn cña ho¹t ®éng t duy kh¸i qu¸t

ho¸ nhng lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña qu¸ tr×nh kh¸i qu¸t hãa.

Ho¹t ®éng t duy kh¸i qu¸t ho¸ cña HS phæ th«ng cã ba møc ®é:

a. Kh¸i qu¸t hãa c¶m tÝnh: diÔn ra trong hoµn c¶nh trùc quan, thÓ hiÖn ë

tr×nh ®é s¬ ®¼ng.

b. Kh¸i qu¸t hãa h×nh tîng kh¸i niÖm: lµ sù kh¸i qu¸t c¶ nh÷ng tri

thøc cã tÝnh chÊt kh¸i niÖm b¶n chÊt sù vËt vµ hiÖn tîng hoÆc çc mèi quan hÖ

kh«ng b¶n chÊt díi d¹ng çc h×nh tîng trùc quan, çc biÓu tîng. Møc ®é

nµy ë løa tuæi HS ®· lín nhng t duy ®«i khi cßn dõng l¹i ë sù vËt, hiÖn tîng

®¬n lÎ.

c. Kh¸i qu¸t hãa kh¸i niÖm: Lµ sù kh¸i qu¸t hãa nh÷ng dÊu hiÖu vµ liªn hÖ

chung, b¶n chÊt ®îc trõ xuÊt khái çc dÊu hiÖu vµ quan hÖ kh«ng b¶n chÊt ®îc

lÜnh héi b»ng kh¸i niÖm, ®Þnh luËt, quy t¾c. Møc ®é nµy ®îc thùc hiÖn trong THPT.

T duy kh¸i qu¸t hãa lµ ho¹t ®éng t duy cã chÊt lîng, sau nµy khi häc ë

cÊp häc cao h¬n, t duy nµy sÏ ®îc huy ®éng mét çch m¹nh mÏ v× t duy kh¸i

qu¸t hãa t duy lý luËn ho¸ häc.

Nh÷ng ho¹t ®éng t duy cña häc sinh xuÊt hiÖn tõ lóc trÎ em b¾t ®Çu cã

ho¹t ®éng nhËn thøc. Tuy nhiªn, nh÷ng häat ®éng ®ã cã ý nghÜa tÝch cùc khi trÎ

em ®Õn tuæi ®Õn trêng. ë trêng häc, ho¹t ®éng t duy cña HS ngµy cµng

phong phó, ngµy cµng ®i s©u vµo b¶n chÊt cña sù vËt vµ hiÖn tîng. Mçi GV

phæ th«ng cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc tæ chøc, uèn n¾n nh÷ng häat ®éng t duy

cña HS.


11

1.2.5. Nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña t duy. [24], [25].

1.2.5.1. Kh¸i niÖm

Theo ®Þnh nghÜa th× “Kh²i niÖm l¯ mét t tëng ph°n ²nh nh÷ng dÊu hiÖu

b°n chÊt kh²c biÖt (riªng biÖt) cña sù vËt, hiÖn tîng”

Kh¸i niÖm cã vai trß quan träng trong t duy, nã lµ ®iÓm ®i tíi cña qu¸ tr×nh

t duy, còng lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mét qu¸ tr×nh.

Trong qu¸ t×nh t duy, kh¸i niÖm nh lµ c«ng cô t duy, néi dung khoa häc

cho kh¸i niÖm mét néi hµm x¸c ®Þnh.

Çc ho¹t ®éng suy luËn, kh¸i qu¸t hãa, trõu tîng hãa nhê cã çc kh¸i niÖm

míi cã c¬ së thao t¸c, ®ång thêi ®i s©u thªm vµo b¶n chÊt sù vËt, hiÖn tîng.

Nh vËy, khi h×nh thµnh kh¸i niÖm míi mµ kh«ng x¸c ®Þnh ®îc néi hµm

còng nh ngo¹i diÖn cña nã th× ch¾c ch¾n sÏ dÉn tíi nh÷ng ph©n tÝch m¬ hå, suy

luËn, ph¸n ®o¸n lÖch l¹c.V× vËy, trong qu¸ tr×nh truyÒn thô kiÕn thøc, ngêi GV biÕt

ph¸t hiÖn vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®Ó gãp phÇn x©y dùng ph¬ng ph¸p t duy

cho HS.

1.2.5.2. Ph¸n ®o¸n

Ph¸n ®o¸n lµ sù t×m hiÓu tri thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a çc kh¸i niÖm, sù phèi

hîp gi÷a çc kh¸i niÖm, thùc hiÖn theo mét quy t¾c, quy luËt bªn trong. NÕu kh¸i

niÖm ®îc biÓu diÔn b»ng mét tõ hay mét côm tõ riªng biÖt th× ph¸n ®o¸n bao giê

còng ®îc biÓu diÔn díi d³ng mét c©u ng÷ ph²p. VD: “ph©n tö” l¯ kh²i niÖm th×

“c²c ph©n tö do nguyªn tö t³o th¯nh” l¯ mét ph²n ®o²n.

Muèn cã ph¸n ®o¸n ch©n thùc th× kh¸i niÖm ph¶i ch©n thùc. Nhng cã kh¸i

niÖm ch©n thùc cha ch¾c cã ph²n ®o²n ch©n thùc. VD: ”ph°n øng hãa häc l¯ kh²i

niÖm ch©n thùc’’ nhng ph²n ®o²n míi ’’tÊt c° c²c ph°n øng hãa häc ®Òu táa nhiÖt”

lµ ph¸n ®o¸n kh«ng ch©n thùc. Còng cã kh¸i niÖm ch©n thùc, ph¸n ®o¸n ch©n thùc

nhng kh«ng ®Çy ®ñ.VD : H2SO4 lµ mét axit lµ mét kh¸i niÖm ch©n thùc, nhng

ph¸n ®o¸n míi ” dung dÞch H2SO4 l¯ mét chÊt cã tÝnh oxi hãa m³nh” l¯ mét ph²n

®o¸n ch©n thùc nhng kh«ng ®Çy ®ñ.

Nh vËy, nÕu kh¸i niÖm ch©n thùc nh lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña ph¸n

®o¸n th× nh÷ng quy luËt sÏ gióp cho ph¸n ®o¸n ch©n thùc h¬n.


12

VD: Ph²n ®o²n “ph°n øng hãa häc l¯ ph°n øng oxi hãa khö” nã l¯ kh«ng

®óng ®¾n, khi ¸p dông ph¸n ®o¸n vµo tÊt c¶ çc ph¶n øng. Ngîc l¹i, nã lµ ch©n

thùc khi ¸p dông víi ph¶n øng thÕ trong v« c¬.

Tãm l¹i, trong thao t¸c t duy ngêi ta lu«n lu«n ph¶i chøng minh ®Ó kh¼ng

®Þnh hoÆc phñ ®Þnh, ph¶i b¸c bá çc luËn ®iÓm kh¸c nhau ®Ó tiÕp cËn ch©n lý. Tu©n thñ

çc nguyªn t¾c logic trong ph¸n ®o¸n sÏ t¹o ®îc hiÖu qu¶ cao.

1.2.6. Suy lý.

Suy lý ®îc cÊu t¹o bëi hai bé phËn:

* Çc ph¸n ®o¸n cã tríc gäi lµ tiªn ®Ò.

* Çc ph¸n ®o¸n cã sau gäi lµ kÕt luËn: dùa vµo tÝnh chÊt cña tiªn ®Ò

mµ kÕt luËn.

Suy lý chia thµnh 3 lo¹i: loai suy, suy lý quy n¹p, suy lý diÔn dÞch

a. Lo¹i suy: lµ h×nh thøc t duy ®i tõ riªng biÖt nµy ®Õn riªng biÖt kh¸c. Lo¹i

suy cho ta nh÷ng dù ®o¸n chÝnh x¸c sù phô thuéc vµ sù hiÓu biÕt vÒ hai ®èi tîng. Khi

n¾m v÷ng nh÷ng thuéc tÝnh c¬ b¶n cña ®èi tîng th× lo¹i suy sÏ chÝnh x¸c. VD: Khi häc

ch¬ng halogen, nghiªn cøu kÜ nguyªn tè Clo, çc nguyªn tè kh¸c HS cã thÓ dïng

ph¬ng ph¸p lo¹i suy ®Ó dù ®o¸n tÝnh chÊt .

b. Suy lý quy n¹p: lµ çch ph¸n ®o¸n dùa trªn sù nghiªn cøu nhiÒu hiÖn

tîng, trêng hîp riªng lÎ tíi kÕt luËn chung, tæng qu¸t vÒ nh÷ng tÝnh chÊt, nh÷ng

mèi liªn hÖ t¬ng quan b¶n chÊt vµ chung nhÊt.

VD: ViÖc nghiªn cøu b¶ng tuÇn hoµn trong THPT còng lµ mét çch ¸p dông

ph¬ng ph¸p quy n¹p trong gi¶ng d¹y.

c. Suy lý diÔn dÞch: lµ çch ph¸n ®o¸n ®i tõ mét nguyªn lý chung ®óng ®¾n

tíi mét kÕt luËn thuéc vÒ mét trêng hîp riªng lÎ ®¬n nhÊt.

Qu¸ tr×nh suy lý diÔn dÞch cã thÓ diÔn ra nh sau:

* Tõ tæng qu¸t ®Õn Ýt tæng qu¸t h¬n

* Tõ ph¸n ®o¸n cã tÝnh chÊt tæng qu¸t nµy ®Õn çc ph¸n ®o¸n cã tÝnh

chÊt tæng qu¸t kh¸c. VD: Mäi kim lo¹i ®Òu dÉn ®iÖn. Nh«m lµ kim lo¹i. VËy

nh«m dÉn ®iÖn.


13

Trong qu¸ tr×nh t duy quy n¹p vµ suy diÔn bao giê còng liªn hÖ mËt

thiÕt víi nhau. ¡nghen trong phÐp biÖn chøng tù nhiªn ®± nãi: “quy n³p v¯ suy

diÔn g¾n bã víi nhau nh ph©n tÝch v¯ tæng hîp”. Qu² tr×nh n¯y ®îc thùc hiÖn

trong ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh mèi liªn hÖ nh©n qu¶ trong çc hiÖn tîng.

1.2.7. T duy hãa häc [3].

1.2.7.1. T duy hãa häc vµ sù ph¸t triÓn t duy trong d¹y häc ho¸ häc.

Trªn c¬ së çc phÈm chÊt, thao t¸c t duy nãi chung mçi ngµnh khoa häc cßn

cã nh÷ng nÐt ®Æc trng cña ho¹t ®éng t duy, ph¶n ¸nh nÐt ®Æc thï cña ph¬ng ph¸p

nhËn thøc ngµnh khoa häc ®ã.

T duy hãa häc ®îc ®Æc trng bëi ph¬ng ph¸p nhËn thøc hãa häc nghiªn

cøu çc chÊt vµ çc quy luËt chi phèi qu¸ tr×nh biÕn ®æi nµy. Trong hãa häc, çc chÊt

t¬ng t¸c víi nhau ®· x¶y ra sù biÕn ®æi néi t¹i cña çc chÊt ®Ó t¹o thµnh çc chÊt

míi. Sù biÕn ®æi nµy tu©n theo nh÷ng nguyªn lý, quy luËt, nh÷ng mèi quan hÖ ®Þnh

tÝnh vµ ®Þnh lîng cña hãa häc.

C¬ së cña t duy hãa häc lµ sù liªn hÖ qu¸ tr×nh ph¶n øng víi sù t¬ng t¸c

gi÷a çc tiÓu ph©n cña thÕ giíi vi m« (ph©n tö, nguyªn tö, ion, electron…), mèi liªn

hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm cÊu t¹o víi tÝnh chÊt cña çc chÊt. Çc quy luËt biÕn ®æi gi÷a çc

lo¹i chÊt vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng.

§Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh t duy hãa häc lµ sù phèi hîp chÆt chÏ, thèng nhÊt

gi÷a sù biÕn ®æi bªn trong (qu¸ tr×nh ph¶n øng hãa häc) víi çc biÓu hiÖn bªn ngoµi

(dÊu hiÖu nhËn biÕt, ®iÒu kiÖn x¶y ra ph¶n øng), gi÷a çi cô thÓ: sù t¬ng t¸c gi÷a

çc chÊt víi çi trõu tîng nh qu¸ tr×nh gãp chung electron, trao ®æi electron, trao

®æi ion trong ph¶n øng hãa häc, nghÜa lµ nh÷ng hiÖn tîng cô thÓ quan s¸t ®îc liªn

hÖ víi nh÷ng hiÖn tîng kh«ng nh×n thÊy ®îc mµ chØ nhËn thøc ®îc b»ng sù suy

luËn logic vµ ®îc biÓu diÔn b»ng ng«n ng÷ ho¸ häc- ®ã lµ çc kÝ hiÖu, c«ng thøc

ho¸ häc biÓu diÔn mèi quan hÖ b¶n chÊt çc hiÖn tîng ®îc nghiªn cøu.

ViÖc ph¸t triÓn t duy cho HS tríc hÕt lµ gióp HS n¾m v÷ng kiÕn thøc ho¸

häc, biÕt vËn dông kiÕn thøc vµo viÖc gi¶i bµi tËp vµ thùc hµnh, qua ®ã kiÕn thøc cña

HS thu thËp ®îc trë nªn v÷ng ch¾c vµ sinh ®éng h¬n.


14

HS chØ thùc sù lÜnh héi tri thøc khi t duy cña HS ®îc ph¸t triÓn vµ nhê sù

híng dÉn cña GV mµ HS biÕt ph©n tÝch, kh¸i qu¸t tµi liÖu cã néi dung, sù kiÖn cô

thÓ vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng gi¶ng d¹y ho¸ häc cÇn ph¶i tËp

luyÖn cho HS ho¹t ®éng t duy s¸ng t¹o qua çc kh©u cña qu¸ tr×nh d¹y häc.

Tõ ho¹t ®éng d¹y häc trªn líp th«ng qua hÖ thèng c©u hái, bµi tËp mµ GV

®iÒu khiÓn ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò häc tËp ®îc ®a

ra. HS tham gia vµo çc ho¹t ®éng nµy mét çch tÝch cùc sÏ n¾m ®îc çc kiÕn thøc

vµ ph¬ng ph¸p nhËn thøc ®ång thêi çc thao t¸c t duy còng ®îc rÌn luyÖn.

Trong häc tËp ho¸ häc, viÖc gi¶i çc bµi tËp ho¸ häc (bµi tËp ®Þnh tÝnh, bµi tËp

®Þnh lîng) lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn t duy cho HS,

th«ng qua çc ho¹t ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tuÖ,

n¨ng lùc hµnh ®éng cho HS.

1.2.8. §¸nh gi¸ møc ®é nhËn thøc vµ t duy cña häc sinh [14].

a. §¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn t duy cña häc sinh theo B.Bloom

* S¬ ®å ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn t duy cña häc sinh theo B.Bloom

Theo thang ph©n lo¹i cña Bloom, ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh

THPT gåm 6 møc ®é:

1* NhËn biÕt: lµ kh¶ n¨ng ghi nhí hoÆc nhËn ra kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa,

®Þnh lý, hÖ qu¶ hoÆc sù vËt, hiÖn tîng díi h×nh thøc mµ chóng ®· ®îc häc.

6

5

4

3

2

1

0

120

100

80

60

40

20

0

§C TN

10

9

8

7

6

5

4 3

2

NhËn biÕt

HiÓu

øng dông

Ph©n tÝch

Tæng hîp Tæng hîp

Đ¸nh gi¸


15

2* Th«ng hiÓu: lµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t ®îc tµi liÖu nh: chuyÓn dÞch kiÕn

thøc tõ møc ®é trõu tîng nµy sang møc ®é trõu tîng kh¸c, tõ mét d¹ng nµy

sang mét d¹ng kh¸c; tõ h×nh thøc ng«n ng÷ nµy sang h×nh thøc ng«n ng÷ kh¸c.

(VD: tõ c©u ch÷ sang c«ng thøc, kÝ hiÖu, sè liÖu…); kh¶ n¨ng gi¶i thÝch tµi liÖu

(nªu ý nghÜa, t tëng, çc mèi quan hÖ…) §©y lµ h×nh thøc nhËn thøc cao h¬n

viÖc ghi nhí, nhËn ra kiÕn thøc.

Çc ®éng tõ t¬ng øng víi møc ®é t duy hiÓu: Tãm t¾t, gi¶i thÝch, m« t¶, so

s¸nh, chuyÓn ®æi, íc lîng, diÔn gi¶i, ph©n biÖt, chøng tá, h×nh dung, tr×nh bµy l¹i,

lÊy vÝ dô.

3* øng dông: lµ kh¶ n¨ng vËn dông çc kiÕn thøc ®· häc vµo mét t×nh huèng

míi. §iÒu ®ã cã thÓ bao gåm viÖc ¸p dông çc quy t¾c, ph¬ng ph¸p, kh¸i niÖm,

nguyªn lý, ®Þnh luËt, c«ng thøc…®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cña häc tËp hoÆc thùc

tiÔn. Møc ®é nhËn thøc nµy cao h¬n møc ®é th«ng hiÓu ë trªn.

Çc ®éng tõ t¬ng øng víi møc ®é t duy vËn dông: minh ho¹, tÝnh to¸n,

diÔn dÞch, dù ®o¸n, ¸p dông, ph©n lo¹i, söa ®æi, ®a vµo thùc tÕ, chøng minh.

4* Ph©n tÝch: lµ kh¶ n¨ng t¸ch toµn thÓ çc bé phËn cÊu thµnh, x¸c ®Þnh çc

mèi quan hÖ gi÷a çc bé phËn, nhËn biÕt ®îc nguyªn lÝ, cÊu tróc cña çc bé phËn.

§©y lµ møc ®é cao h¬n møc øng dông v× nã ®ßi hái sù thÊu hiÓu c¶ vÒ néi dung lÉn

kÕt cÊu cña tµi liÖu.

Çc ®éng tõ t¬ng øng víi møc t duy ph©n tÝch: ph©n tÝch, suy luËn, lùa

chän, vÏ biÓu ®å, ph©n biÖt, ®èi chiÕu, so s¸nh, ph©n lo¹i, ph¸c th¶o, liªn hÖ.

5* Tæng hîp: lµ kh¶ n¨ng s¾p xÕp çc bé phËn riªng rÏ l¹i víi nhau ®Ó h×nh

thµnh mét toµn thÓ míi. §iÒu nµy cã thÓ bao gåm viÖc t¹o ra mét chñ ®Ò míi, mét

m¹ng líi çc quan hÖ míi (s¬ ®å ph©n líp th«ng tin). KÕt qu¶ häc tËp trong lÜnh

vùc nµy nhÊn m¹nh vµo çc hµnh vi s¸ng t¹o, ®Æc biÖt lµ trong viÖc h×nh thµnh çc

m« h×nh hoÆc cÊu tróc míi.

Çc ®éng tõ t¬ng øng víi møc ®é t duy tæng hîp: thiÕt kÕ, gi¶ thiÕt, hç trî,

viÕt ra, b¸o ço, hîp nhÊt, tu©n thñ, ph¸t triÓn, th¶o luËn, lËp kÕ ho¹ch, so s¸nh, t¹o

míi, x©y dùng, s¾p ®Æt, s¸ng t¸c, tæ chøc.


16

6* §¸nh gi¸: lµ kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh ®îc çc tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¸c nhau

vµ vËn dông ®îc chóng ®Ó ®¸nh gi¸ tµi liÖu. §©y lµ møc ®é cao nhÊt cña nhËn

thøc v× nã chøa ®ùng çc yÕu tè cña mäi møc ®é nhËn thøc nªu trªn; lµ kh¶

n¨ng ph¸n xÐt gi¸ trÞ hoÆc sö dông th«ng tin theo çc tiªu chÝ thÝch hîp (hç trî

®¸nh gi¸ b»ng lÝ do/lËp luËn)

§Ó sö dông ®óng møc ®é nµy, häc sinh ph¶i cã kh¶ n¨ng gi¶i thÝch t¹i sao ph¶i sö

dông nh÷ng lËp luËn gi¸ trÞ ®Ó b¶o vÖ quan ®iÓm.

Nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn møc ®é ®¸nh gi¸ cã thÓ lµ: biÖn minh, phª b×nh,

hoÆc rót ra kÕt luËn.

Çc ®éng tõ t¬ng øng víi møc ®é t duy ®¸nh gi¸: ®¸nh gi¸, lùa chän, íc tÝnh,

ph¸n xÐt, b¶o vÖ, ®Þnh gi¸, phª b×nh, bµo ch÷a/thanh minh, tranh luËn, bæ trî cho lÝ do lËp

luËn, kÕt luËn, ®Þnh lîng, xÕp lo¹i.

b. §¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn t duy cña häc sinh theo quan ®iÓm cña

cè Gi¸o s NguyÔn Ngäc Quang [14].

ViÖc ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn t duy cña HS th«ng qua qu¸ tr×nh d¹y häc m«n

ho¸ häc b¶n chÊt lµ chóng ta cÇn ®¸nh gi¸:

* Kh¶ n¨ng n¾m v÷ng nh÷ng c¬ së khoa häc mét çch tù gi¸c, tù lùc, tÝch cùc,

s¸ng t¹o cña HS (n¾m v÷ng lµ: hiÓu, nhí, vËn dông thµnh th¹o).

* Tr×nh ®é ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc vµ n¨ng lùc thùc hµnh trªn c¬ së n¾m

v÷ng nh÷ng c¬ së khoa häc.

§¸nh gi¸ n¨ng lùc nhËn thøc theo 4 tr×nh ®é n¾m v÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o

®ã lµ:

- Tr×nh ®é t×m hiÓu.

- Tr×nh ®é t¸i hiÖn.

- Tr×nh ®é kü n¨ng.

- Tr×nh ®é biÕn hãa.

§¸nh gi¸ n¨ng lùc t duy theo 4 cÊp ®é nh sau:

- CÊp 1: T duy cô thÓ.

- CÊp 2: T duy logic.

- CÊp 3: T duy hÖ thèng.


17

- CÊp 4: T duy trõu tîng.

§¸nh gi¸ vÒ kÜ n¨ng thùc hµnh cã 4 tr×nh ®é thao t¸c:

- B¾t chíc theo mÉu.

- Ph¸t huy s¸ng kiÕn.

- §æi míi: Kh«ng bÞ lÖ thuéc theo mÉu.

- TÝch hîp hay s¸ng t¹o

Khi nghiªn cøu thang ph©n lo¹i tr×nh ®é nhËn thøc cña cè Gi¸o S NguyÔn

Ngäc Quang, thang ph©n lo¹i tr×nh ®é nhËn thøc cña Bloom vµ thùc tÕ tr×nh ®é nhËn thøc

cña häc sinh THPT hiÖn nay cña níc ta; cã nhiÒu ý kiÕn thèng nhÊt cho r»ng: sù ph©n

chia møc ®é t duy theo møc ®é ph©n chia cña thang Bloom rÊt khã thùc hiÖn.V× thÕ, viÖc

®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn t duy cña HS hiÖn nay theo çc møc ®é: BiÕt, hiÓu, vËn

dông, vËn dông s¸ng t¹o. Cô thÓ:

● BiÕt: kh¶ n¨ng nhí l¹i kiÕn thøc ®ã mét çch m¸y mãc vµ nh¾c l¹i ®îc.

● HiÓu: kh¶ n¨ng hiÓu thÊu ®îc ý nghÜa kiÕn thøc, gi¶i thÝch ®îc néi

dung kiÕn thøc, diÔn ®¹t kh¸i niÖm theo sù hiÓu biÕt míi cña m×nh.

● VËn dông: Kh¶ n¨ng sö dông th«ng tin vµ biÕn ®æi kiÕn thøc tõ d¹ng nµy

sang d¹ng kh¸c, vËn dông kiÕn thøc trong t×nh huèng míi, trong ®êi sèng, trong

thùc tiÔn.

● VËn dông s¸ng t¹o: Sö dông çc kiÕn thøc ®· cã, vËn dông kiÕn thøc vµo

t×nh huèng míi víi çch gi¶i quyÕt míi, linh ho¹t, ®éc ®¸o, h÷u hiÖu.

Víi çc tiªu chÝ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é nhËn thøc vµ thøc t duy cña häc sinh

nh trªn, trong qu¸ tr×nh d¹y häc nãi chung vµ d¹y häc ho¸ häc nãi riªng mçi

GV cÇn ph¶i chó ý phèi hîp nhiÒu h×nh thøc d¹y häc cho phï hîp thùc tÕ, trong

®ã viÖc sö dông hÖ thèng çc c©u hái vµ bµi tËp hãa häc trong gi¶ng d¹y ho¸

häc ë trêng phæ th«ng lµ mét híng quan träng . Do ®ã cÇn x©y dùng vµ sö

dông hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp hãa häc nh thÕ nµo ®Ó n©ng cao n¨ng lùc

nhËn thøc vµ ph¸t triÓn t duy cho häc sinh mét çch hiÖu qu¶ nhÊt, ®ã chÝnh

lµ néi dung cña ®Ò tµi nµy.


18

1.3. §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc theo híng d¹y häc tÝch cùc

[7];[8];[21].

* §Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc hãa häc

LuËt gi²o dôc, n¨m 2005 ®± chØ râ : ”Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i

ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c , chñ ®éng , s¸ng t¹o cña häc sinh; phï hîp víi ®Æc

®iÓm cña tõng líp häc, m«n häc; båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, rÌn luyÖn kü n¨ng

vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó

häc tËp cho häc sinh.

HiÖn nay, chóng ta ®ang thùc hiÖn ®æi míi ch¬ng tr×nh vµ SGK phæ th«ng

mµ träng t©m lµ ®æi míi PPDH. ChØ cã ®æi míi c¨n b¶n PP d¹y vµ häc th× míi cã thÓ

t¹o ®îc sù ®æi míi thùc sù trong gi¸o dôc, míi cã thÓ ®µo t¹o líp ngêi n¨ng ®éng,

s¸ng t¹o.

Cốt lâi của đổi mới PPDH là hướng tới hoạt động học tập tÝch cực, chống lại

thãi quen học tập thụ động. Đổi mới nội dung và h×nh thức hoạt động của gi¸o viªn

và học sinh, đổi mới h×nh thức tổ chức dạy học, đổi mới h×nh thức tương t¸c x· hội

trong dạy học với định hướng:

- Chuyển từ m« h×nh dạy học truyền thụ một chiều sang m« h×nh dạy học hợp

t¸c hai chiều.

- Chuyển từ xu hướng dạy học “ lấy GV làm trung t©m” sang quan điểm dạy

học “ lấy HS làm trung t©m”, “ hoạt động hãa người học”.

- Dạy çch học, bồi dưỡng năng lực tự học và tự đ¸nh gi¸.

- Sử dụng çc PPDH tÝch cực.

- Kết hợp giữa việc tiếp thu và sử dụng cã chọn lọc çc phương ph¸p dạy học

hiện đại với việc khai th¸c những yếu tố tÝch cực của çc phương ph¸p dạy học

truyền thống.

- Tăng cường sử dụng çc phương tiện, thiết bị dạy học, lưu ý đến ứng dụng

của c«ng nghệ th«ng tin.

- Tuy nhiªn, ®æi míi PP DH kh«ng cã nghÜa lµ g¹t bá çc PP DH truyÒn

thèng mµ ph¶i vËn dông mét çch cã hiÖu qu¶ çc PP DH hiÖn cã theo quan ®iÓm


19

DH tÝch cùc kÕt hîp víi PP DH hiÖn ®¹i.

* Ph¬ng híng chung.

Tõ thùc tÕ cña ngµnh gi¸o dôc, cïng víi yªu cÇu ®µo t¹o nguån nh©n lùc

cho sù ph¸t triÓn ®Êt níc, chóng ta ®ang tiÕn hµnh ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc,

chó träng ®Õn viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng cña häc sinh coi häc sinh lµ

chñ thÓ cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh ®îc coi

lµ nguyªn t¾c nh»m n©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Nguyªn

t¾c nµy ®· ®îc nghiªn cøu, ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn thÕ giíi vµ ®îc x¸c ®Þnh lµ

mét trong nh÷ng ph¬ng híng c¶i çch gi¸o dôc phæ th«ng ViÖt Nam. Nh÷ng t

tëng, quan ®iÓm, nh÷ng tiÕp cËn míi thÓ hiÖn nguyªn t¾c trªn ®· ®îc chóng ta

nghiªn cøu, ¸p dông trong d¹y häc çc m«n häc vµ ®îc coi lµ ph¬ng híng d¹y

häc tÝch cùc.

1.4. Bµi tËp hãa häc - mét ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc [7],[14].

Trong thùc tiÔn d¹y häc ë trêng phæ th«ng, BTHH gi÷ vai trß rÊt quan

träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu ®µo t¹o. Nã võa lµ môc ®Ých, võa lµ néi

dung l¹i võa lµ ph¬ng ph¸p d¹y häc hiÖu nghiÖm. Nã kh«ng chØ cung cÊp cho

häc sinh kiÕn thøc, con ®êng giµnh lÊy kiÕn thøc mµ cßn mang l¹i niÒm vui

cña qu¸ tr×nh kh¸n ph¸, t×m tßi, ph¸t hiÖn cña viÖc t×m ra ®¸p sè. §Æc biÖt

BTHH cßn mang l¹i cho ngêi häc mét tr¹ng th¸i hng phÊn, høng thó nhËn

thøc. §©y lµ mét yÕu tè t©m lý quan träng cña qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ang ®îc

chóng ta quan t©m.

VËy bµi tËp lµ g×? Theo tõ ®iÓn TiÕng ViÖt bµi tËp lµ bµi ra cho häc sinh

lµm ®Ó vËn dông ®iÒu ®· häc, cßn bµi to¸n lµ vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt b»ng

ph¬ng ph¸p khoa häc. ë ®©y chóng ta hiÓu r»ng BTHH lµ nh÷ng bµi ®îc lùa

chän mét çch phï hîp víi néi dung râ rµng cô thÓ. Muèn gi¶i ®îc nh÷ng bµi

tËp nµy ngêi häc sinh ph¶i biÕt suy luËn logic dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc ®· häc,

ph¶i sö dông nh÷ng hiÖn tîng ho¸ häc, nh÷ng kh¸i niÖm, nh÷ng ®Þnh luËt, häc

thuyÕt, nh÷ng phÐp to¸n... ngêi häc ph¶i biÕt ph©n lo¹i bµi tËp ®Ó t×m ra híng

gi¶i hîp lý vµ cã hiÖu qu¶.


20

1.4.1 Vai trß cña bµi tËp hãa häc trong ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh

ViÖc d¹y häc kh«ng thÓ thiÕu bµi tËp, sö dông bµi tËp lµ mét biÖn ph¸p hÕt

søc quan träng ®Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y häc. Bµi tËp ho¸ häc cã nh÷ng ý nghÜa,

t¸c dông to lín vÒ nhiÒu mÆt.

a. ý nghÜa trÝ dôc.

- Lµm chÝnh x¸c ho¸ çc kh¸i niÖm ho¸ häc, cñng cè, ®µo s©u vµ më réng

kiÕn thøc mét çch sinh ®éng, phong phó, hÊp dÉn. ChØ khi vËn dông ®îc kiÕn

thøc vµo viÖc gi¶i bµi tËp, häc sinh míi n¾m ®îc kiÕn thøc mét çch s©u s¾c.

- ¤n tËp, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc mét çch tÝch cùc nhÊt. Khi «n tËp, häc sinh

sÏ kh«ng tËp trung nÕu chØ yªu cÇu hä nh¾c l¹i kiÕn thøc. Thùc tÕ cho thÊy häc sinh

chØ thÝch gi¶i bµi tËp trong giê «n tËp.

- RÌn luyÖn çc kü n¨ng ho¸ häc nh c©n b»ng ph¬ng tr×nh ph¶n øng, tÝnh

to¸n theo c«ng thøc ho¸ häc vµ ph¬ng tr×nh ho¸ häc… NÕu lµ bµi tËp thùc

nghiÖm sÏ rÌn çc kü n¨ng thùc hµnh, gãp phÇn vµo viÖc gi¸o dôc kü thuËt tæng

hîp cho häc sinh.

- RÌn luyÖn kh¶ n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn ®êi sèng, lao ®éng

s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ m«i trêng.

- RÌn luyÖn kü n¨ng sö dông ng«n ng÷ ho¸ häc vµ çc thao t¸c t duy.

b. ý nghÜa ph¸t triÓn.

Ph¸t triÓn ë häc sinh çc n¨ng lùc t duy logic, biÖn chøng, kh¸i qu¸t, ®éc

lËp, th«ng minh, s¸ng t¹o.

c. ý nghÜa gi¸o dôc.

RÌn luyÖn ®øc tÝnh chÝnh x¸c, kiªn nhÉn, trung thùc vµ lßng say mª khoa

häc. Bµi tËp thùc nghiÖm cßn cã t¸c dông rÌn luyÖn v¨n ho¸ lao ®éng (lao ®éng cã

tæ chøc, cã kÕ ho¹ch, gän gµng, ng¨n n¾p, s¹ch sÏ n¬i lµm viÖc).

1.4.2. Ph©n lo¹i bµi tËp hãa häc [7]; [8]; [23]

Bµi tËp hãa häc cã thÓ ph©n lo¹i dùa trªn çc c¬ së kh¸c nhau; cho ®Õn nay

cha cã sù thèng nhÊt nhng thêng ph©n chia theo 2 d¹ng sau:


21

* Bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan:

+ Bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Þnh tÝnh (bµi tËp nhËn biÕt, hoµn thµnh s¬

®å...)

+ Bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Þnh lîng

* Bµi tËp tr¾c nghiÖm tù luËn:

+ Bµi tËp ®Þnh tÝnh

+ Bµi tËp ®Þnh lîng

1.4.2.1. Bµi tËp tr¾c nghiÖm tù luËn

– TNTL lµ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS b»ng viÖc sö dông

c«ng cô ®o lêng lµ çc c©u hái, bµi tËp; khi lµm bµi, HS ph¶i tù tr¶ lêi b»ng çc

h×nh thøc lËp luËn (nh suy luËn, biÖn luËn, lÝ gi¶i, chøng minh) theo ng«n ng÷ cña

chÝnh m×nh díi d¹ng bµi viÕt trong mét kho¶ng thêi gian ®· ®Þnh tríc.

§©y lµ çch kiÓm tra ®¸nh gi¸ truyÒn thèng trong qu¸ tr×nh d¹y häc, nã cã

nh÷ng u ®iÓm vµ h¹n chÕ sau:

C©u hái TNTL ®ßi hái häc sinh ph¶i tù so¹n c©u tr¶ lêi vµ diÔn t¶ b»ng

ng«n ng÷ cña chÝnh m×nh v× vËy nã cã thÓ ®o ®îc nhiÒu tr×nh ®é kiÕn thøc, ®Æc

biÖt lµ ë tr×nh ®é ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh…Nã kh«ng nh÷ng kiÓm tra ®îc

kiÕn thøc cña häc sinh mµ cßn kiÓm tra ®îc kü n¨ng gi¶i bµi tËp ®Þnh tÝnh còng

nh ®Þnh lîng.

Cã thÓ kiÓm tra - ®¸nh gi¸ çc môc tiªu liªn quan ®Õn th¸i ®é, sù hiÓu biÕt

nh÷ng ý niÖm, së thÝch vµ tµi diÔn ®¹t t tëng.

H×nh thµnh cho häc sinh kÜ n¨ng s¾p ®Æt ý tëng, suy diÔn, kh¸i qu¸t hãa,

ph©n tÝch, tæng hîp… ph¸t huy tÝnh ®éc lËp t duy s¸ng t¹o.

ViÖc chuÈn bÞ c©u hái dÔ h¬n, Ýt tèn c«ng h¬n so víi c©u hái tr¾c nghiÖm

kh¸ch quan.

Bµi kiÓm tra theo kiÓu tù luËn th× sè lîng c©u hái Ýt, viÖc chÊm ®iÓm l¹i

phô thuéc vµo tÝnh chÊt chñ quan, tr×nh ®é ngêi chÊm do ®ã cã ®é tin cËy thÊp.

Còng do phô thuéc vµo tÝnh chñ quan cña ngêi chÊm


22

V× sè lîng c©u hái Ýt nªn kh«ng thÓ kiÓm tra hÕt çc néi dung trong

ch¬ng tr×nh, lµm häc sinh cã chiÒu híng häc lÖch, häc tñ.

1.4.2.2. Bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan (TNKQ).

TNKQ lµ ph¬ng ph¸p kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS b»ng hÖ

thèng nh÷ng c©u hái tr¾c nghiÖm mµ hÖ thèng cho ®iÓm hoµn toµn kh¸ch quan,

kh«ng phô thuéc vµo ngêi chÊm. Bµi tr¾c nghiÖm ®îc chÊm ®iÓm b»ng çch ®Õm

sè lÇn ngêi lµm tr¾c nghiÖm ®· chän ®îc nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng trong sè çc c©u

tr¶ lêi ®· ®îc cung cÊp.

Çc d¹ng bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan:

+ D¹ng nhiÒu lùa chän

+ D¹ng c©u ®óng – sai

+ D¹ng ghÐp ®«i

+ D¹ng c©u ®iÒn khuyÕt hay tr¶ lêi ng¾n

* ¦u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p TNKQ

+ ¦u ®iÓm

● Cã thÓ kiÓm tra ®îc nhiÒu kiÕn thøc ®èi víi nhiÒu HS trong mét thêi gian

ng¾n; ®Ò thi bao qu¸t ®îc phÇn lín néi dung häc tËp buéc HS ph¶i n¾m ®îc tÊt c¶

çc néi dung kiÕn thøc ®· häc, tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng häc tñ, häc lÖch vµ HS kh«ng

thÓ chuÈn bÞ tµi liÖu ®Ó quay cãp.

● Gióp GV tiÕt kiÖm thêi gian vµ c«ng søc chÊm bµi. ViÖc tÝnh ®iÓm râ rµng,

cô thÓ nªn thÓ hiÖn tÝnh kh¸ch quan, minh b¹ch.

● KhuyÕn khÝch kh¶ n¨ng ph©n tÝch, hiÓu ®óng ý ngêi kh¸c; g©y høng thó

vµ tÝch cùc häc tËp cña HS.

● ¸p dông ®îc c«ng nghÖ míi vµo viÖc so¹n th¶o çc ®Ò thi, trong chÊm thi vµ

kÕt qu¶ bµi thi, h¹n chÕ hiÖn tîng quay cãp vµ trao ®æi bµi. Sö dông ®îc nhiÒu lÇn.

ViÖc chÊm ®iÓm kh¸ch quan.

● Phï hîp víi cuéc sèng hiÖn ®¹i: CÇn quyÕt ®o¸n nhanh, chÝnh x¸c.


23

+ Nhîc ®iÓm

● TNKQ chØ cho biÕt kÕt qu¶ suy nghÜ cña HS mµ kh«ng cho biÕt qu¸ tr×nh

suy nghÜ, sù nhiÖt t×nh, høng thó cña HS ®èi víi néi dung kiÓm tra.

● HS cã thÓ chän ®óng ngÉu nhiªn.

● TNKQ kh«ng cho phÐp kiÓm tra n¨ng lùc diÔn ®¹t (viÕt hoÆc dïng lêi); t

duy s¸ng t¹o vµ kh¶ n¨ng lËp luËn cña HS. V× vËy víi cÊp häc cµng cao th× kh¶ n¨ng

¸p dông cña h×nh thøc nµy cµng bÞ h¹n chÕ.

● ViÖc so¹n th¶o çc c©u hái TNKQ tèn thêi gian, c«ng søc.

● TNKQ kh«ng thÓ kiÓm tra ®îc kÜ n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm mµ chØ kiÓm

tra ®îc kiÕn thøc vÒ kÜ n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm.

● Ph¬ng ph¸p TNKQ vÉn kh«ng hoµn toµn kh¸ch quan v× phô thuéc vµo

viÖc so¹n th¶o vµ ®Þnh ®iÓm cho c©u hái cña ngêi so¹n.

Trong çc lo¹i bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan trªn th× bµi tËp nhiÒu lùa chän

lµ lo¹i hay dïng nhÊt v× cã nhiÒu u ®iÓm h¬n nh x¸c suÊt ®óng ngÉu nhiªn thÊp,

dÔ chÊm.

Trªn thùc tÕ, sù ph©n lo¹i trªn chØ lµ t¬ng ®èi. Cã nh÷ng bµi võa cã néi dung

thuéc bµi tËp ®Þnh tÝnh l¹i võa cã néi dung thuéc bµi tËp ®Þnh lîng, hoÆc trong mét

bµi cã thÓ cã phÇn tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cïng víi gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh

ph¶n øng.

1.4.3. Xu híng ph¸t triÓn cña bµi tËp hãa häc

1.4.3.1. X©y dựng bài tập hãa học mới

Çc xu hướng x©y dùng BTHH hiÖn nay:

- Loại những bài to¸n nghÌo nàn về nội dung hãa học, nặng về dïng thuật

to¸n học ®Ó gi¶i.

- Loại những bài tập giả định rắc rối xa rời thực tiễn hãa học.

- X©y dựng theo çc mẫu bài tập sẵn cã hoặc tương tự.

- Tăng cường sử dụng bài tập TNKQ.

- Tăng cường sử dụng bài tập thực nghiệm.


24

- X©y dựng bài tập để ph¸t triển tư duy, năng lực ph¸t hiện và giải quyết

vấn đề.

- Đa dạng hãa çc loại h×nh bài tập như bằng h×nh vẽ, sơ đồ, lắp rắp dụng cụ.

- X©y dụng bài tập cã nội dung hãa học phong phó, s©u sắc, phần tÝnh to¸n

đơn giản, nhẹ nhàng.

- X©y dựng và tăng cường sử dụng bài tập định lượng.

Çc dạng bài tập mới cần chó ý x©y dựng

Bài tập để rÌn luyện cho học sinh năng lực ph¸t hiện vấn đề và giải quyết vấn

đề là bài tập rÌn luyện tư duy s¸ng tạo. Đ©y là những bài tập ngoài çch giải th«ng

thường cßn çch giải ph¸t huy trÝ th«ng minh, độc đ¸o dựa vào đặc điểm của bài

to¸n, gồm:

- Lắp r¸p dụng cụ thÝ nghiệm.

- Sử dụng đồ thị.

- Vẽ đồ thị.

- Bµi tËp sö dông quy luËt, quy t¾c...®Ó suy luËn nhanh

- Bài tập thực nghiệm định lượng.

- Bài tập về çc hiện tượng ho¸ học.

- Bài tập x¸c định CTPT, CTCT...

1.4.3.2. Những chó ý khi ra bài tập.

- Nội dung kiến thức phải nằm trong chương tr×nh.

- Çc dữ kiện cho trước và kết quả tÝnh to¸n được của bài tập thực nghiệm

phải phï hợp với thực tế.

- Bài tập phải vừa sức với tr×nh độ học sinh vµ theo chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng.

- Phải chó ý đến çc yªu cầu cần đạt được (thi lªn lớp, thi tốt nghiệp hay thi

vào đại học) để từng bước n©ng cao khả năng giải bài tập của cả lớp.

- Phải đủ çc dạng: dễ, trung b×nh, khã theo çc møc ®é nhËn thøc: biÕt, hiÓu,

vËn dông, vËn dông s¸ng t¹o.

- Bài tập phải râ ràng, chÝnh x¸c, kh«ng đ¸nh đố học sinh.


25

1.4.4. Sö dông bµi tËp ho¸ häc theo híng d¹y häc tÝch cùc [21].

B¶n th©n bµi tËp ho¸ häc ®· lµ ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc tÝch cùc song

tÝnh tÝch cùc cña ph¬ng ph¸p nµy ®îc n©ng cao h¬n khi ®îc sö dông nh lµ

nguån kiÕn thøc ®Ó häc sinh t×m tßi chø kh«ng ph¶i ®Ó t¸i hiÖn kiÕn thøc. Víi tÝnh

®a d¹ng cña m×nh, bµi tËp ho¸ häc lµ ph¬ng tiÖn ®Ó tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc

sinh trong çc bµi d¹y ho¸ häc, nhng hiÖu qu¶ cña nã cßn phô thuéc vµo viÖc sö

dông cña gi¸o viªn trong qu¸ tr×nh d¹y ho¸ häc. Sau ®©y chóng ta nghiªn cøu mét

sè lÜnh vùc sö dông bµi tËp ho¸ häc theo híng d¹y häc tÝch cùc.

a. Sö dông bµi tËp ho¸ häc ®Ó h×nh thµnh kh¸i niÖm ho¸ häc.

Ngoµi viÖc dïng bµi tËp ho¸ häc ®Ó cñng cè kiÕn thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng ho¸

häc cho häc sinh, ngêi gi¸o viªn cã thÓ dïng bµi tËp ho¸ häc ®Ó tæ chøc, ®iÒu khiÓn

qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh h×nh thµnh kh¸i niÖm míi. Trong bµi d¹y h×nh

thµnh kh¸i niÖm häc sinh ph¶i tiÕp thu, lÜnh héi kiÕn thøc míi mµ häc sinh cha biÕt

hoÆc cha biÕt chÝnh x¸c râ rµng. Gi¸o viªn cã thÓ x©y dùng, lùa chän hÖ thèng bµi

tËp phï hîp ®Ó gióp häc sinh h×nh thµnh kh¸i niÖm míi mét çch v÷ng ch¾c.

VÝ dô: Khi nghiªn cøu tÝnh chÊt hãa häc cña HNO3, gi¸o viªn cã thÓ ®a cho

häc sinh bµi tËp sau:

HNO3 t¸c dông ®îc víi tÊt c¶ çc chÊt trong d·y chÊt nµo sau ®©y:

A. KCl, CaCO3, Na, KOH, Cu, CuO, C

B. K2CO3, Au, NaOH, FeO, S

C. Na2S, Fe, Fe(OH)2, Fe(OH)3, P, Na2O

D. CaO, BaCO3, BaSO4, Ag, Ag2O, S

Th«ng qua bµi tËp nµy HS cã thÓ thÊy râ h¬n vÒ tÝnh chÊt ña HNO3 võa thÓ

hiÖn tÝnh axit m¹nh, võa thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa m¹nh.

b. Sö dông bµi tËp ho¸ häc ®Ó cñng cè, më réng, ®µo s©u kiÕn thøc vµ rÌn kü

n¨ng cho häc sinh.

VÝ dô: Sau khi häc xong ch¬ng nit¬-photpho cñng cè nguyªn t¾c vµ ph¬ng

ph¸p ®iÒu chÕ çc hîp chÊt cña nit¬ cho häc sinh, gi¸o viªn ®a ra çc d¹ng bµi tËp.

D¹ng 1: Tõ mét chÊt, viÕt ph¬ng tr×nh ®iÒu chÕ chÊt t¬ng øng.


26

VÝ dô: Tõ NH4NO2; NH4NO3, NH4Cl...

D¹ng 2: Cho hçn hîp chÊt hái HS cã thÓ ®iÒu chÕ chÊt nµo, bao nhiªu chÊt?

VÝ dô 1: Tõ dd KNO3, Cu, H2SO4®Æc, HCl, lo·ng cã thÓ ®iÒu chÕ bao nhiªu hîp

chÊt cña nit¬ ?

VÝ dô 2: §Ó cñng cè tÝnh chÊt hãa häc cña nit¬ bµ hîp chÊt cho HS, GV cã

thÓ ®a bµi tËp cã sö dông s¬ ®å biÕn ®æi chÊt nh sau:

Hoµn thµnh çc d·y biÕn hãa sau:

NH3 NH4Cl NH3 NH4NO3

N2

NO NO2 HNO3 Cu(NO3)2 NaNO3 NaNO2

c. Sö dông bµi tËp thùc nghiÖm ho¸ häc.

Trong môc tiªu m«n häc cã nhÊn m¹nh ®Õn viÖc t¨ng cêng rÌn luyÖn kü

n¨ng ho¸ häc cho häc sinh trong ®ã chó träng ®Õn kü n¨ng thÝ nghiÖm ho¸ häc vµ

kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc ho¸ häc vµo thùc tiÔn. Bµi tËp thùc nghiÖm lµ mét

ph¬ng tiÖn cho hiÖu qu¶ cao trong viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh, ph¬ng ph¸p

lµm viÖc khoa häc, ®éc lËp cho häc sinh.

Gi¸o viªn cã thÓ sö dông bµi tËp thùc nghiÖm khi nghiªn cøu, h×nh thµnh kiÕn

thøc míi, khi luyÖn tËp, rÌn kü n¨ng cho häc sinh.

Gi¸o viªn cÇn híng dÉn häc sinh çc bíc gi¶i bµi tËp thùc nghiÖm:

+ Gi¶i b»ng lÝ thuyÕt

+ Dïng thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm nghiÖm tÝnh ®óng d¾n cña ph¬ng ph¸p gi¶i theo

lÝ thuyÕt.

VD: Bµi tËp ph©n biÖt çc chÊt

- HS ph¶i ph©n tÝch çc chÊt cÇn ph©n biÖt

- LËp s¬ ®å ph©n biÖt

- ChuÈn bÞ, dông cô, ho¸ chÊt vµ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo mét s¬ ®å tèi u nhÊt.

- Quan s¸t hiÖn tîng, gi¶i thÝch vÒ çch ph©n biÖt

Çc d¹ng bµi tËp : ®iÒu chÕ chÊt, chøng minh cho mét kÕt luËn ®Òu thuéc

d¹ng bµi tËp thùc nghiÖm.


27

d. Sö dông bµi tËp thùc tiÔn.

Theo ph¬ng híng d¹y häc tÝch cùc, gi¸o viªn cÇn t¨ng cêng gióp häc

sinh vËn dông kiÕn thøc ho¸ häc vµo gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò thùc tiÔn cã liªn quan.

Th«ng qua viÖc gi¶i bµi tËp thùc tiÔn sÏ lµm cho viÖc häc ho¸ häc t¨ng lªn, t¹o høng

thó, say mª trong häc tËp ë häc sinh. Çc bµi tËp cã liªn quan ®Õn kiÕn thøc thùc tÕ

cßn cã thÓ dïng ®Ó t¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò trong d¹y häc ho¸ häc. Çc bµi tËp nµy

cã thÓ ë d¹ng bµi tËp lý thuyÕt hoÆc bµi tËp thùc nghiÖm.

VÝ dô 1: Khi nghiªn cøu tÝnh chÊt hãa häc cña CO2, GV cã thÓ liªn hÖ víi thùc tÕ,

GV hái HS qu¸ tr×nh ®«ng cøng cña v«i v÷a .Qua ®ã HS høng thó h¬n khi häc hãa häc qua

ph¶n øng hãa häc rÊt quen thuéc hoÆc liªn hÖ víi hiÖn tîng hiÖu øng nhµ kÝnh, sù h×nh

thµnh hang ®éng.

VÝ dô 2: Khi häc vÒ ph©n bãn hãa häc, GV cho häc sinh vËn dông kiÕn thøc

thùc tÕ vµo bµi häc: t¹i sao kh«ng bãn ph©n ®¹m ngay sau khi r¾c v«i bét, kh«ng

bãn lóc tra n¾ng?

e. Bµi tËp b»ng h×nh vÏ:

HiÖn nay bµi tËp cã sö dông h×nh vÏ trong SGK, SBT cßn qu¸ Ýt do vËy còng Ýt

®îc sö dông. §©y lµ d¹ng bµi tËp mang tÝnh trùc quan, sinh ®éng g¾n liÒn víi kiÕn

thøc vµ kü n¨ng thùc hµnh ho¸ häc. V× vËy, cã t¸c dông ph¸t triÓn n¨ng lùc quan s¸t,

t duy trõu tîng vµ kh¶ n¨ng vËn dông mét çch linh ho¹t kiÕn thøc cña HS.

VÝ dô Quan s¸t h×nh vÏ sau vµ dù ®o¸n trong èng nghiÖm D,C lµ khÝ nµo

trong çc khÝ sau: NH3, CO2, HCl, CH4, N2.V× sao?biÕt çc èng nghiÖm chøa khÝ

®îc óp vµo çc chËu níc.

A B C D

pH=7 pH=5 pH=10 pH=1


28

§Ó tr¶ lêi c©u hái HS cÇn quan s¸t thËt kÜ h×nh vÏ kÕt hîp víi tÝnh chÊt vËt lÝ

vµ ho¸ häc cña çc chÊt khÝ..

f. Bµi tËp vÏ ®å thÞ:

* ý nghÜa:

- Gióp HS n¾m b¶n chÊt qu¸ tr×nh hãa häc, suy luËn nhanh th«ng qua d¹ng

®å thÞ, lîc bít çc bíc tÝnh to¸n th«ng qua qu¸ tr×nh suy luËn. Tõ b¶n chÊt cña

qu¸ tr×nh hãa häc, çc d÷ kiÖn, tiÕn hµnh qu¸ tr×nh ph©n tÝch, t duy ph¸n ®o¸n rót

ra çc ph¬ng ph¸p nhËn thøc hãa häc.

VÝ dô: VÏ ®å thÞ biÓu diÔn sè mol kÕt tña CaCO3 phô thuéc vµo sè mol CO2

cho vµo dung dÞch Ca(OH)2 cã amol. BiÕt sè mol CO2 cho vµo lµ:

0; 0,25a; 0,5a; a; 1,25a; 1,5a; 1,75a; 2a (mol).

Nh vËy ph¶i tÝnh sè mol CaCO3 theo sè mol CO2,

- Trêng hîp 1: 2

2

)(OHCa

CO

n

n 1 theo ph¬ng tr×nh ho¸ häc:

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O.

2)(OHCan = 2COn

- Trêng hîp 2: 2

2

)(

1OHCa

CO

n

n 2 theo çc ph¬ng tr×nh ho¸ häc:


CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2.

3CaCOn = 22)(2 COOHCa nn .

- §å thÞ

1/4a 1/2a a 5/4a 3/2a 7/4a 2a

nCaCO3

a

3/4a

1/2a

1/4a

0 nCO2


29

* Tõ ®å thÞ cho biÕt: 3CaCOn = 0,75a. TÝnh

2COn .

Cã 2 ®¸p sè: 3CaCOn = 0,75.a;

2COn = 1,25a.

g: Ph¬ng ph¸p suy luËn nhanh dùa vµo quy luËt hãa häc:

D¹ng bµi tËp nµy ®ßi hái häc sinh ph¶i cã t duy linh ho¹t, s¸ng t¹o, vËn

dông çc qui luËt trong ho¸ häc ®Ó suy luËn t×m ra kÕt qu¶ mét çch nhanh chãng.

Çc ph¬ng ph¸p suy luËn nhanh gióp HS gi¶i bµi tËp TNKQ ®Þnh lîng mét çch

nhanh nhÊt.

Quy luËt hãa häc ®îc sö dông lµm c¬ së cho ph¬ng ph¸p gi¶i nhanh bao gåm:

- Quy luËt b¶o toµn khèi lîng, b¶o toµn ®iÖn tÝch, b¶o toµn electron, b¶o

toµn nguyªn tè.

- Quy luËt çc gi¸ trÞ trung b×nh: M , C ...

- Quy luËt t¨ng gi¶m khèi lîng

VÝ dô 1: Hoµ tan hoµn toµn 1,8 gam hçn hîp muèi cacbonat cña 2 kim lo¹i cã

ho¸ trÞ cha biÕt b»ng dung dÞch HCl d thu ®îc 0,448 lÝt khÝ CO2(®ktc). Hái c«

c¹n dung dÞch sau ph¶n øng thu ®îc bao nhiªu gam muèi khan?

Gi¶i: Qui 2 muèi vÒ c«ng thøc trung b×nh: R2(CO3)n

R2(CO3)n + 2n HCl -> 2RCln + nCO2 + nH2O.

Cø 1 mol CO2 gi¶i phãng th× khèi lîng muèi t¨ng: 71 - 60 = 11 gam.

Nªn 0,02 mol CO2 gi¶i phãng th× khèi lîng muèi t¨ng: 0,02.11 =0,22gam.

VËy khèi lîng muèi sau ph¶n øng lµ: 1,8 + 0,22 = 2,02 (gam)

VÝ dô 2: Khö a gam Fe2O3 b»ng CO, nung nãng. Sau mét thêi gian thu ®îc

12 gam hçn hîp chÊt r¾n B vµ khÝ D. DÉn khÝ D vµo dung dÞch Ca(OH)2 d thu ®îc

1 gam kÕt tña. Chän gi¸ trÞ a lµ:

A. 11 gam B. 11,48 gam C. 11,84 gam D. 11,2 gam

Bµi nµy cã thÓ gi¶i nhanh b»ng ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng:

Ta cã: a + mCO = Mhçn hîp r¾n + mCO2 => a= 12+ 0,01.44 - 0,01.28 = 11,84 gam


30

1.4.5. Bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ.

1.4.5.1. ý nghÜa cña d¹ng bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ

trong ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh.

* ¦u ®iÓm

- Sö dông bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ,s¬ ®å, h×nh vÏ ®Ó tæ chøc çc ho¹t

®éng cña häc sinh cã t¸c dông ph¸t triÓn n¨ng lùc quan s¸t, t duy trõu tîng vµ kh¶

n¨ng vËn dông linh ho¹t kiÕn thøc mét çch tæng hîp.

- Sử dụng phương ph¸p đồ thị cã thể gióp giải nhanh çc bài to¸n hãa học.

- Bài tập h×nh vẽ rất trực quan sinh động, gióp çc em HS dễ h×nh dung khi

kh«ng cã điều kiện làm thực nghiệm vµ h×nh thµnh kÜ n¨ng ho¸ häc.

- Sö dông bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ,s¬ ®å, h×nh vÏ gióp HS hiÓu b¶n

chÊt cña çc hiÖn tîng, çc qu¸ tr×nh hãa häc.

Mặc dï bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ,s¬ ®å, h×nh vÏ cã nhiều ưu điểm

nhưng kh«ng nªn lạm dụng khi giải bài tập

* H¹n chÕ

- Khi vËn dông ®å thÞ ®Ó gi¶i çc bµi tËp ®Þnh lîng th× häc sinh khã cã thÓ

®a ra kÕt qu¶ chÝnh x¸c.

- NÕu qu¸ l¹m dông bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å thÞ,s¬ ®å, h×nh vÏ cã thÓ

g©y ph¶n t¸c dông víi häc sinh.

1.4.5.2. HÖ thèng bµi tËp hãa häc cã sö dông cã ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ trong

s¸ch gi¸o khoa vµ s¸ch bµi tËp phÇn hãa phi kim líp 11 n©ng cao.

Qua ph©n tÝch vµ thèng kª, chóng t«i thÊy sè lîng bµi tËp hãa häc cã sö

dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ phÇn hãa phi kim líp 11 n©ng cao cha nhiÒu vµ ®îc

thÓ hiÖn ë b¶ng sau:


31

Trong mét sè s¸ch tham kh¶o cña mét sè t¸c gi¶ nh : Cao Cù Gi¸c, Phïng

Ngäc Tr¸c, §µo H÷u Vinh, NguyÔn Xu©n Trêng...®· cã ®a ra mét sè d¹ng bµi tËp

nhng cha theo hÖ thèng cho çc néi dung kiÕn thøc.

§· cã mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ bµi tËp cã sö dông ®å thÞ nh: Tõ Sü

Ch¬ng (THPT chuyªn Qu¶ng B×nh –tØnh Qu¶ng B×nh); TrÇn ThÞ Tè Quyªn (

THPT NguyÔn ViÖt Kh¶i- TØnh Cµ Mau) nhng còng cha nghiªn cøu m«t çch cã

hÖ thèng cho tõng phÇn, tõng ch¬ng, cha më réng hÖ chÊt vµ më réng çc bµi tËp

cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ.

D¹ng bµi tËp

Ch¬ng

Tæng sè bµi

tËp

Bµi tËp hãa

häc cã thÓ sö

dông cã ®å thÞ

®Ó gi¶i

Bµi tËp cã

sö dông

h×nh vÏ

Bµi tËp cã

sö dông s¬

®å

SGK SBT SGK SBT SGK SBT SGK SBT

Nit¬ - Photpho 46 61 0 0 1 0 6 5

Cacbon-silic 31 28 0 0 0 0 2 1


32

TiÓu kÕt ch¬ng i

Trong chương 1, chóng t«i đ· tr×nh bày çc vấn đề thuộc về cơ sở lý luận

của đề tài luận văn:

- Cơ sở lý luận về nhận thức và sự ph¸t triển tư duy

- Đổi mới phương ph¸p dạy học hãa học theo hướng dạy học tÝch cực.

- Cơ sở lý luận về bài tập ho¸ học, ph©n loại bài tập ho¸ học, ý nghĩa t¸c

dụng của bài tập ho¸ học.

- Đ· ph©n tÝch çch sử dụng bài tập để ph¸t huy tÝnh tÝch cực của HS

- Ph©n tÝch về bài tập ho¸ học cã sử dụng h×nh vẽ, sơ đồ, đồ thị.

Tõ sù ph©n tÝch vÒ çc d¹ng BTHH trong SBT vµ SGK, chóng t«i nhËn thÊy

çc d¹ng bµi tËp cã sử dụng h×nh vẽ, đồ thị cßn cha c©n ®èi víi çc d¹ng bµi to¸n

hãa häc. §Ó lµm cho BTHH thªm ®a d¹ng vµ phong phó h¬n chóng t«i tiÕn hµnh

nghiªn cứu nghiªn cứu x©y dùng çc d¹ng bµi tËp nµy vµ thÓ hiÖn ở chương 2.


33

Ch¬ng 2: HÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, h×nh vÏ ch¬ng tr×nh hãa häc

líp 11 - phÇn phi kim (n©ng cao) vµ ph¬ng híng sö dông theo híng d¹y häc

tÝch cùc.

2.1. Sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT) trong viÖc x©y dùng

BTHH cã sö dông ®å thÞ, h×nh vÏ, s¬ ®å.

2.1.1. Vai trß cña c«ng nghÖ th«ng tin trong d¹y häc hãa häc.

§Ó x©y dùng BTHH cã h×nh vÏ ®îc chuÈn mùc vµ nhanh chãng, chóng ta

cÇn cã sù trî gióp cña CNTT. VËy CNTT cã thÓ trî gióp cho viÖc d¹y häc hãa häc

vµ viÖc x©y dùng BTHH cã h×nh vÏ nh thÕ nµo?

ViÖc øng dông CNTT trong d¹y häc ho¸ häc sÏ t¹o ra mét bíc chuyÓn c¬

b¶n trong qu¸ tr×nh ®æi míi néi dung, PPDH . Cô thÓ lµ :

- CNTT lµ mét c«ng cô ®¾c lùc ®Ó hç trî cho viÖc x©y dùng çc kiÕn thøc míi.

- Lµ ph¬ng tiÖn th«ng tin ®Ó kh¸m ph¸ kiÕn thøc nh»m hç trî cho qu¸ tr×nh

häc tËp

- Phôc vô cho viÖc ®æi míi PPDH, GV cã thÓ tuú theo tõng bµi gi¶ng, tõng

m¶ng kiÕn thøc hoÆc tuú theo tõng ®èi tîng HS mµ GV cã thÓ vËn dông mét çch

s¸ng t¹o CNTT ®Ó thiÕt kÕ kÕ ho¹ch bµi häc cho lªn líp.

- CNTT gióp cho bµi d¹y ®îc sinh ®éng h¬n vµ hÊp dÉn h¬n b»ng nh÷ng

phÇn mÒm viÕt s½n hoÆc kÕt hîp víi çc phÇn mÒm ®ã víi çc PPDH kh¸c thµnh

PPDH phøc hîp .

2.1.2. Mét sè phÇn mÒm cã thÓ khai th¸c ®Ó trî gióp cho d¹y häc ho¸ häc

phæ th«ng.

* Mét sè phÇn mÒm cã thÓ khai th¸c sö dông trong d¹y häc hãa häc lµ:

● PhÇn mÒm Microsoft Word : ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xö lý v¨n b¶n

● PhÇn mÒm powerpoint : gióp tr×nh chiÕu v¨n b¶n

● PhÇn mÒm Microsoft Excel: ®Ó hç trî tÝnh to¸n trong tÊt c¶ çc m«n häc

● PhÇn mÒm biÓu diÔn kÝ hiÖu ho¸ häc, c«ng thøc ho¸ häc :

- Mathtype

- ISISL Draw (cña MDLI NOMATTION SYSTEM


34

- Chemstry 4- D Draw (cña Chem Innovation Soft ware, ine.)

- Chem windown (cña Boi- Rad)....

- ISISL Draw (cña MDLI NOMATTION SYSTEM

- ChemOffice (cña Cambrige soft ware)

● PhÇn mÒm vÏ dông cô thÝ nghiÖm:

- Chemsket

- Science Helper for MS Word v1.1(tiÖn Ých vÏ h×nh trong word)

● PhÇn mÒm m« t¶ h×nh ¶nh ®éng.

- Media flash

● PhÇn mÒm kiÓm tra ®¸nh gi¸

- EmpTestGV

- PhanMemVienToan

- PhanMemMcMix1_20 ....

2.1.3. PhÇn mÒm øng dông ®Ó x©y dùng bµi tËp hãa häc cã sö dông ®å

thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ.

§Ó x©y dùng bµi tËp cã sö dông h×nh vÏ, s¬ ®å, ®å thÞ chóng t«i ®· sö dông

çc phÇn mÒm :

* PhÇn mÒm Microsoft Word: ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xö lý v¨n b¶n

* PhÇn mÒm biÓu diÔn kÝ hiÖu ho¸ häc, c«ng thøc ho¸ häc, s¬ ®å biÕn hãa:

- Mathtype (tiÖn Ých vÏ c«ng thøc hãa häc trong Word)

- ISISL Draw ( cña MDLI NOMATTION SYSTEM )

- Chem Draw (cña Cambrige soft ware)

* PhÇn mÒm vÏ dông cô thÝ nghiÖm:

- Chemsket

- Science Helper for MS Word v1.1(tiÖn Ých vÏ h×nh trong word)

2.2. HÖ thèng BTHH cã sö dông h×nh vÏ, s¬ ®å, ®å thÞ ch¬ng nhãm Nit¬

líp 11- n©ng cao.

2.2.1. Môc tiªu cña ch¬ng.

* VÒ kiÕn thøc:


35

+ Häc sinh biÕt:

- VÞ trÝ çc nguyªn tè thuéc nhãm nit¬ trong b¶ng tuÇn hoµn

- TÝnh chÊt çc ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña nit¬ vµ photpho.

- øng dông cña çc ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña nit¬ vµ photpho.

- §iÒu chÕ nit¬,ph«tpho vµ çc hîp chÊt quan träng cña chóng.

+ Häc sinh hiÓu:

- Sù liªn quan gi÷a vÞ trÝ cña nit¬ vµ photpho trong b¶ng tuÇn hoµn víi cÊu t¹o

nguyªn tö , ph©n tö cña chóng.

* VÒ kü n¨ng:

- Tõ vÞ trÝ, cÊu t¹o nguyªn tö , ph©n tö dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc cña ®¬n

chÊt, hîp chÊt cña nit¬, photpho.

- ViÕt ph¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ph©n tö, ion thu gän, ph¬ng tr×nh ph¶n

øng oxi ho¸ khö biÓu diÔn tÝnh chÊt ho¸ häc çc hîp chÊt cña nit¬, photpho vµ çc

hîp chÊt quan träng cña chóng.

- TiÕn hµnh mét sè thÝ nghiÖm ®¬n gi¶n ®Ó nghiªn cøu tÝnh chÊt ho¸ häc cña

®¬n chÊt nit¬, photpho vµ çc hîp chÊt quan träng cña chóng.

- VËn dông kiÕn thøc ho¸ häc gi¶i thÝch mét sè hiÖn tîng thùc tÕ.

* VÒ t×nh c¶m, th¸i ®é:

- Cã ý thøc tù gi¸c, tÝch cùc vµ hîp t¸c trong häc tËp.

- Cã ý thøc b¶o vÖ m«i trêng sèng.

2.2.2. Néi dung kiÕn thøc trong ch¬ng nhãm Nit¬.

Néi dung kiÕn thøc cña ch¬ng nit¬ ®îc s¾p xÕp theo çc tiÕt häc bµi

häc bao gåm:

TuÇn Tªn bµi

8 Nit¬ - photpho

Amoniac

9 Dung dÞch NH3 - muèi amoni


36

LuyÖn tËp

10 S¶n xuÊt NH3

LuyÖn tËp

11 HNO3

12 Bµi thùc hµnh sè 2: HNO3 vµ muèi nitrat

LuyÖn tËp

13 LuyÖn tËp

KiÓm tra 1 tiÕt

14 Photpho

H3PO4

15 Ph©n bãn hãa häc

Bµi thùc hµnh sè 3

Tõ néi dung, môc tiªu kiÕn thøc trong ch¬ng, chóng t«i x©y dùng çc bµi

tËp vµ s¾p xÕp theo çc d¹ng: BT dïng s¬ ®å, BT cã sö dông h×nh vÏ, BT cã sö dông

®å thÞ. Víi d¹ng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, chóng t«i xÕp theo çc ph¶n øng hãa häc

cña çc hÖ chÊt :

+ Cho tõ tõ NH3 vµo dung dÞch muèi cña çc kim lo¹i cã kh¶ n¨ng t¹o

phøc víi NH3

+ Cho từ từ NaOH vào dung dịch phức amoniac

+ Cho tõ tõ H3PO4 vµo dung dÞch kiÒm.

+ Cho tõ tõ kiÒm vµo dung dÞch H3PO4.

Trong ®ã, mçi d¹ng bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ ®îc s¾p xÕp theo 2 d¹ng :

D¹ng bµi tËp TNTL vµ TNKQ.

2.2.3. Bµi tËp s¬ ®å biÕn ®æi chÊt.

* Bµi tËp tr¾c nghiÖm tù luËn.

Bài 1. ViÕt PTHH theo sơ đồ chuyÓn hãa sau ( ghi râ điều kiện phản ứng)


37

a. Kh«ng khÝ nitơ nitơ oxit nitơ dioxit natri nitrit + natri nitrat

amoni nitrit

b. N2 NH3 (NH4)2SO4 NH3 NO NO2 HNO3

NH4NO3 NH3 N2

Bài 2. Viết PTHH hoàn thành sơ đồ chuyÓn hãa sau( ghi râ điều kiện phản ứng):

a. N2 NH3 NO NO2 HNO3NH4NO3 N2O

b. N2 NH3 NH4NO3 N2O N2

NH4NO2 NO NO2 HNO3 Cu(NO3)2 CuO N2

Bài 3. Hoµn thµnh çc phương tr×nh hãa häc theo s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau( ghi râ điều

kiện phản ứng):

a) N2 NH3 NO NO2 HNO3 AgNO3 Ag

NH3 NH4Cl NH3 NH4NO3

b) N2

NO NO2 HNO3 Cu(NO3)2 NaNO3 NaNO2

c)

BiÕt r»ng: A1, A2, A3, A4, A5 lµ çc hîp chÊt hay ®¬n chÊt cña Nit¬

A1

A2 A3

A4 A5


38

Bài 4. Hoµn thµnh çc PTHH sau( ghi râ điều kiện phản ứng):

a) Al + HNO3 …….. + N2O + NO + ……….

(tû lÖ mol N2O : NO = 1:1)

b) M2(CO3)n + HNO3 M(NO3)n + NO + ……….

c) FexOy + HNO3 ……….. + NnOm + ………….

d) MxOy + HNO3 …………+ NO + ……………

Bài 5. ViÕt s¬ ®å e biÓu hiÖn çc qu¸ tr×nh biÕn ®æi sè oxi ho¸ sau:

N+5 )1(

N0 )2(

N+2 )3(

N+4 )4(

N+5

Cho biÕt trong 4 qu¸ tr×nh trªn, qu¸ tr×nh nµo lµ qu¸ tr×nh khö ?ChÊt nµo lµ chÊt khö?

ChÊt nµo lµ chÊt oxi ho¸ ?

Bµi 6.

a) Hoµn thµnh çc PTHH theo s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau( ghi râ điều kiện phản ứng):

Cho biÕt B cã ph¶i lµ hîp chÊt lìng tÝnh kh«ng (theo Bronstet)?

b) Cho biÕt A lµ mét hîp chÊt v« c¬, h·y:

- Hoµn thµnh sơ đồ chuyÓn hãa sau, viÕt çc phương tr×nh hãa häc:

khÝ

- Cho CO2 t¸c dông víi dung dÞch A thu ®îc hçn hîp gåm 2 muèi X vµ Y. §Ó

ph©n hñy hÕt muèi thu ®îc hçn hîp khÝ vµ h¬i níc. Trong ®ã CO2 chiÕm 30% vÒ

thÓ tÝch. TÝnh tØ lÖ sè mol X vµ Y trong hçn hîp.

Bài 7. Hoµn thµnh sơ đồ chuyÓn hãa sau, viÕt çc PTHH:

A1

t0CN2

O2, t0

A2

O2

A3 H2O

A4 Cu,t0

A5 t0C

A3

Bài 8. Hoµn thµnh çc PTHH theo s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau( ghi râ điều kiện phản

ứng):

Cu(NO3)2 → CuS → Cu(NO3)2→ Cu(OH)2→ CuO → Cu→ CuCl2

NH3

?

(1)

A?

(2)B

(3)C

?

D?

(4)

() qu× tÝm hãa xanh

() qu× tÝm hãa hång

A+ H2O

dd A+ HCl

B+ NaOH

khÝ A+ HNO3

C+ to

D + H2O


39


Y

Cu(NO3)2 X CuCl2

Z


D

Cu CuCl2 C

CuSO4

Bài 11. ViÕt phương tr×nh hãa häc biÓu diÔn sơ đồ chuyÓn hãa ( ghi râ điều kiện

phản ứng):

a. O2 → HNO3 → H3PO4 → Ca3(PO4)2 → Ca(H2PO4)2

b. P → P2O5 → H3PO4 → Am«ph«t


B

Zn dd A

dd C C

dd E B dd D dd A

Bài 13. ViÕt PTHH biÓu diÔn sơ đồ chuyÓn hãa ( ghi râ điều kiện phản ứng):

a. NH4NO3 → N2 → NH3 → NH4Cl → NH4NO3.

b. NH3 → NO → NO2 → N2 → AlN

c. X¸c ®Þnh çc chÊt A,B, C,D,E ,F,G,H trong s¬ ®å vµ viÕt pthh theo s¬ ®å chuyÓn

ho¸.

(5)

t0 (1)

(2)

(3) (4)

(6)

(7)

(8)

+A (1)

+B

+dd NH3

+NaOH,t0

+NaOH

(2) (3)

(4) (5)

(7) +dd FeCl3

+dd NaOH (5)

+dd HCl (1)

+dd NH3 (2)

+dd NaOH (3), t0

(4) +NaOH

+dd HCl (6)


40

A

B

C

A

D

E

A

F

A

H

G

G

Bài 14. X¸c ®Þnh çc chÊt A,B,C,D,E,F,G,H vµ hoµn thµnh çc PTHH sau ®©y:

A + B Feo ,450

C C + HCl → D

D + AgNO3 → F + G Zn + HCl → E + B

F Cto

A + I + H B + I → H

Bài 15. X¸c ®Þnh çc chÊt A1, A2, A3 vµ hoµn thµnh sơ đồ chuyÓn hãa sau, viÕt çc

PTHH:

A3 Al(OH)3

N2 A1 A2

A1 N2

Bài 16. X¸c ®Þnh çc chÊt A, B, C vµ hoµn thµnh sơ đồ chuyÓn hãa sau, viÕt çc

PTHH

A

Zn ZnCl2

B

ZnCl2

A C

Bài 17. ViÕt çc PTHH biÓu diÔn sơ đồ chuyÓn hãa sau:

a. Canxiphotphat → supephotphat kÐp → Canxi hidrophotphat → Canxiphotphat

→ P → NO → NO2 → HNO3 → N2

b. N2 → NH3 → NO → NO2 → HNO3 →H3PO4 → Canxiphotphat →P → PH3

Bài 18. X¸c ®Þnh çc chÊt ®îc ghi b»ng çc kÝ hiÖu A,B...trong s¬ ®å chuyÓn ho¸,

viÕt PTHH trong sơ đồ ( ghi râ điều kiện phản ứng):

a. KhÝ A → dd A →B →khÝ A →C →D + H2O

(7) +HCl

+NaOH (6)

+Cl2 (1)

+dd NH3

(2) (3) +HCl

(4) (5) +NaOH

+CuO, t0

(6)

+NaOH (5)

+dd A4 (4)

+H2 (1) p,t0,xt

+H2SO4 (3) (2)


41

b.

Na2CO3+dd A

G + Fe(OH)3 + B

NH3( khÝ)

to,pD

+H2OH

+H2SO4

+ NaOH

G (khÝ)

K (khÝ)

c. Cho NO2 t¸c dông víi dd KOH d. Sau ®ã lÊy dung dÞch thu ®îc cho t¸c dông

víi Zn sinh ra hçn hîp khÝ NH3 vµ H2. ViÕt çc ph¶n øng x¶y ra.

d. Al + HNO3 N2O + NO +…

( tØ lÖ sè mol N2O vµ NO t¬ng øng lµ 1:1 )

Bài 19. X¸c ®Þnh çc chÊt ®îc ghi b»ng çc kÝ hiÖu A,B...trong s¬ ®å chuyÓn ho¸,

viÕt PTHH trong sơ đồ ( ghi râ điều kiện phản ứng):

a. A1 NaOH

A2 O2

A3 O2

A4 Br2

A5 BaCl2 A6

AgNO3A7

Víi A1 lµ hîp chÊt cña S vµ 2 nguyªn tè kh¸c cã M= 51®vC

b.

Axit

D (n©u)

F

C

B

muèi A + NaOH,to+H2SO4,to

c. ViÕt PTHH theo sơ đồ chuyÓn hãa

NH4NO3

NH3

HClFe(OH)2

NO

Cu NO NO2 HNO3 Al(NO3)3to

Cu(NO3)2to NO2

NO2

d. Cu2S nongdacHNO ,,3 dd A

duOHBa ,)( 2 B duddNH ,3 dd C


42

Bài 20. A, B, C, D lµ nh÷ng hîp chÊt kh¸c nhau cña Nit¬. H·y x¸c ®Þnh chÊt thÝch

hîp vµ viÕt ptp. Cho biÕt ph©n tö D chØ cã 1 nguyªn tö N vµ thµnh phÇn khèi lîng

nh sau: N =17,72%, H=6,33%, C=15,19% ,O=60,76%.

D B

C

A

NH3

Bài 21. A1 lµ muèi cã KLPT = 64®vC cã c«ng thøc ®¬n gi¶n lµ NH2O. A3 lµ mét

oxit cña nit¬ cã tØ lÖ: MA1/MA3= 32/23.

a) X¸c ®Þnh CTPT cña A1 vµ A3.

b) X¸c ®Þnh çc chÊt A1, A2, A3, A4, A5 vµ viÕt pthh:

A1

t0CN2 2O A2 2O A3

OH2 A4 Cu A5 0t A3

Bµi 22. X¸c ®Þnh çc chÊt ®îc ghi b»ng çc kÝ hiÖu A,B...trong s¬ ®å chuyÓn ho¸,

viÕt phương tr×nh hãa häc trong sơ đồ ( ghi râ điều kiện phản ứng):

Zn dd A

dd E

FeC

l3

HCl

B

NaO

H

dd C

B

NaOH dd D

dd A

HCl

NaOH

NH3

Bài 23. Hoàn thành và c©n bằng çc PTHH sau:

1/ Cu + HNO3 đặc nãng khÝ A + ....

2/ (NH4)2CO3 + HCl khÝ B + ...

3/ NH4Cl + NaOH khÝ C + ....

4/ KNO3 khÝ D + ...

5/ MnO2 + HCl khÝ E + ......

6/ H2SO4 + MgSO3 khÝ F + ...

Cho riªng từng khÝ A, B , E , F t¸c dông với dung dịch NaOH dư

Cho riªng từng khÝ D , E t¸c dông với khÝ C


43

Viết çc phương tr×nh phản ứng xảy ra.

Bài 24. Hoàn thành çc PTHH theo sơ đồ chuyÓn hãa sau :

A NH3 NH4NO3 KNO3 NO NO2 HNO3

H2S S SO2 H2SO4 HNO3

Mỗi mũi tªn là một PTHH.

Bài 25. ViÕt çc phương tr×nh hãa häc thùc hiÖn sơ đồ chuyÓn hãa sau:

TÝnh khèi lîng dung dÞch H2SO4 70% ®· dïng ®Ó ®iÒu chÕ ®îc 468 kg

Ca(H2PO4)2 theo sơ đồ chuyÓn hãa trªn. BiÕt hiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh lµ 70%.

Bài 26 . A lµ mét lo¹i ph©n ®¹m chøa 6,66%H, 46,66% N vµ cßn l¹i lµ cacbon vµ

oxi. §em ®èt ch¸y hoµn toµn 1,8 gam A thu ®îc 932 ml CO2 (270C vµ 608 mmHg).

a/ X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö vµ viÕt c«ng thøc cÊu t¹o cña. BiÕt r»ng lîng nit¬ cã

trong 1 mol A nhá h¬n lîng nit¬ cã trong 100 gam NH4NO3 .

b/ Cho s¬ ®å chuyÓn hãa sau:

c/ Gi¶ sö çc khÝ A2 vµ A3 cã lÉn h¬i níc, nªu çch lµm kh« çc khÝ ®ã.

Bài 27. Hoµn thµnh PTHH sau theo sơ đồ chuyÓn hãa:

a.

NH3

+CO2

Pcao, toCA1

+H2O A2

+H2SO4 A3 (khÝ)

A4 (khÝ)+NaOH

BiÕt r»ng A1 gåm C,H , O, N víi tØ lÖ khèi lîng t¬ng øng lµ 3:1:4:7 vµ trong ph©n

tö chØ cã 2 nguyªn tö N.

b. O2 HNO3 H3PO4 Ca3(PO4)2 Ca(H2PO4)2

c.. Cu2S nongdacHNO ,,3 dd A

duOHBa ,)( 2 B duddNH ,3 dd C

Ca3(PO4)2

(1)

H3PO4

(2)

Ca(H2PO4)2

dd NaOH, t0

NH3 +CO2

A +H2O

A1 p cao, t0

+H2SO4 lo·ng

A2 ( khÝ)

A1 ( khÝ)


44

Bài 28.

a) Gi¶i thÝch v× sao khi bãn çc lo¹i ph©n ®¹m NH4NO3, (NH4)2SO4, NH4Cl th× ®é

chua cña ®Êt l¹i t¨ng lªn.

b) X¸c ®Þnh çc chÊt A1, A2, A3, A4, A5,A6 vµ viÕt pthh:

BiÕt A1 lµ muèi cã khèi lîng ph©n tö lµ 64 vµ c«ng thøc ®¬n gi¶n nhÊt lµ NH2O; A4

lµ oxit cña nit¬ cã tØ lÖ MA1 : MA4 = 32 : 33.

Bài 29.

a. Mét hçn hîp X cã V = 4,48 lÝt (®ktc) gåm CO2 vµ mét oxit cña nit¬ B cã tØ khèi

so víi H2 lµ 18,5. X¸c ®Þnh c«ng thøc oxit vµ thµnh phÇn % cña hçn hîp.

b. Oxi hãa hoµn toµn a gam NH3 trong kh«ng khÝ d (Pt lµm xóc t¸c), thu ®îc khÝ

A (mµu n©u). Hßa tan hoµn toµn A vµo 146 ml H2O. Víi sù cã mÆt cña oxi t¹o thµnh

dung dÞch HNO3 cã nång ®é 18,2%. TÝnh a (biÕt hiÖu suÊt ph¶n øng lµ 100%,

d(H2O) = 1 g/ml).

c. Hoµn thµnh PTHH (ghi râ ®iÒu kiÖn ph¶n øng nÕu cã):

NaNO2 X1 N2 B A HNO3 A.

BiÕt A, B lµ çc khÝ ë trªn.

Bài 30. Hoµn thµnh çc PTHH theo sơ đồ chuyÓn hãa sau ( ghi râ điều kiện phản

ứng):

A NH3 NH4NO3 KNO3 NO NO2 HNO3

H2S S SO2 H2SO4 HNO3

Mçi mòi tªn lµ mét PTHH

*Bài tập trắc nghiệm kh¸ch quan

Bài 31 . Cho s¬ ®å chuyÓn hãa sau:

A1 t0C

N2 O2, t0

A2 O2

A3 H2O

A4 Cu,t0

A5

t0C A3

Çc chÊt A1 và A3 trong sơ đồ lần lượt là:

A. kh«ng khÝ; NO B. kh«ng khÝ; NO2

A1

to

(1)

A2

+O2

xt (2)A

3(3)

A4

(4)

A5

(5)

A6

to, CaO

(6)

A4

+O2+H2O +Cu (to)


45

C. NH3; NO D. NH4NO2; NO2


Ca3(PO4)2 2 2; ,;

o ooSiO C t O tCa t HClX Y Z T ..

Çc chÊt X ,Y, Z, T t¬ng øng lµ:

A. P,Ca3P2, PH3, P2O5 B. P,Ca3P4, PH3, P2O3

C. P2O5 , Ca3P2 , PH3 , H3PO4 D. P2O3, Ca3P4, PH3, P2O3


Y

Cu(NO3)2 X CuCl2

Z

Çc chất X, Y, Z lần lượt là :

A. Cu(OH)2; Cu; CuO B. Cu(OH)2; CuO; Cu

C. CuSO4; Cu(OH)2; Cu. D. CuO, Cu(OH)2, Cu


B

Zn dd A

dd C C

X¸c định B, C trong sơ đồ trªn.

A. ZnO, N2 B. Zn(OH)2, H2O(khÝ)

C. Zn(OH)2, NH3 D. ZnO, HCl

+dd HCl (1)

+dd NH3 (2)

+dd NaOH (3), t0

(5)

(3) (4)

(6)

(7) (8)

t0 (1)

(2) (1)


46


A3 Al(OH)3

N2 A1 A2

A1 N2

A2 là chất nào trong çc chất sau?

A. (NH4)2SO4 B. (NH2)2CO

C. (NH4)2S D. NH4Cl


KhÝ A dd A HCl

B NaOH

khÝ A HNO3

C nung

D + H2O

D là chất nào trong çc chất sau?

A. N2 B. N2O C. NH3 D. NO


A1 NaOH

A2 O2

A3 A5 Br2

A6 BaCl2 A7

AgNO3A8

Víi A1 lµ hîp chÊt cña S vµ 2 nguyªn tè kh¸c cã M= 51®vC

A2; A5 lần lượt là:

A. NH3; S B. H2S và S C. NH3 và H2S D. H2S và H2SO4

Bài 38. A, B, C, D lµ nh÷ng hîp chÊt kh¸c nhau cña Nit¬. H·y x¸c ®Þnh chÊt thÝch

hîp vµ viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc. Cho biÕt ph©n tö D chØ cã 1 nguyªn tö N

D B

C

A

NH3

A, B,C, D lần lượt là :

A. NH4HCO3 , NH4Cl , (NH4)2SO4 , NH4NO3

B. NH4HCO3 , NH4NO3 ,(NH4)2SO4 , NH4Cl

C. NH4Cl , (NH4)2SO4 , NH4NO3 , NH4HCO3

D. NH4HCO3 , NH4Cl , (NH4)2SO4 , NH4NO3.

+CuO, t0

(6)

+NaOH (5)

+dd A4 (4)

+H2 (1) p,t0,xt

+H2SO4 (3) (2)


47

Bài 39. Cho s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau: A1 →A2 →A3 →A4 → [Fe(NO)]SO4

Çc chÊt A1, A2, A3, A4 lÇn lît lµ

A. NO2, HNO3, H2SO4, FeSO4. B. NO2, NaNO3, HNO3, NO.

C. NaNO3, NO2, HNO3, NO. D. NaNO2, NO2, HNO3, NO.

Bài 40. Cho s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau:

A1 A2 PtCO ,850,2 A3 A4 Cu(NO3)2

Çc chÊt A1, A2, A3, A4 lÇn lît lµ

A. N2, NH3, NH4Cl, HNO3 B. NH4Cl, NH3, N2,HNO3;

C. Ca3N2, NH3, NO, HNO3 D. C¶ A vµ B.


Al(NO3)3 A1 A2 A3 2. NaNOnhedun A4 N2

Çc chÊt A1, A2, A3, A3, A4 lÇn lît lµ:

A.NH4NO3, NH3, NH4Cl, NH4NO2. C. NO2, HNO3, KNO3, HNO3.

B.NH4NO3, NH4Cl, NaNO3, HNO3. D. C¶ B vµ C ®Òu ®óng.


NH3

+CO2

Pcao, toCA1

+H2O A2

+H2SO4 A3 (khÝ)

A4 (khÝ)+NaOH

BiÕt r»ng ph©n tö A1 chØ cã 2 nguyªn tö nit¬. X¸c ®Þnh A1, A2, A3, A4.

A1 A2 A3 A4

a (NH2)2CO (NH4)2CO CO2 NH3

b NH2CO (NH3)2CO CO2 NH3

c (NH2)2CO (NH4)2CO3 CO2 NH3

d (NH4)2CO3 (NH4)2CO CO2 NH3

Bài 43. Hoµn thµnh çc ph¬ng tr×nh hãa häc sau ®©y vµ x¸c ®Þnh çc chÊt ghi b»ng

ch÷:

A + B

o450 C

Fe C (khÝ)

C + HCl D

Zn + HCl E + B


48

D + AgNO3 F + G

F ot

A (khÝ) + H

Vậy A,B,C,D,E,F,G,H lần lượt là :

A B C D E F G H

a S H2 H2S S ZnCl2 SO2 Ag2S H2S

b N2 H2 NH3 NH4Cl ZnCl2 NH4NO3 AgCl H2O

c H2 N2 NH3 NH4Cl ZnCl2 NH4NO3 AgCl O2

d C©u a, b ®óng

Bài 44. Cho s¬ ®å biÕn hãa sau:

X¸c ®inh çc chÊt ghi b»ng ch÷:

A B C D E F G H

a H2S SO2 H2O SO3 H2SO4 SO3 S FeS

b HCl H2 Cl2 H2O HClO O2 NaCl NaClO

c NH3 N2 H2 AIN H2O HCl NH4Cl (NH4)2SO4

d C©u a, c ®óng


Ca3(PO4)2

(1)

H3PO4

(2)

Ca(H2PO4)2

(3)

......

H2SO4 ®Æc (4)

dd NH3

......

B D A H

A A A G

C E F G


49

Ph¶n øng hãa häc trong s¬ ®å trªn ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt çc lo¹i

ph©n l©n lµ:

A. (1), (2), (3) vµ (4) B. (2), (3) , (4)

C. (2), (4) D. (2)

Bài 46. Hợp chất X nào của sắt phản ứng với HNO3 theo ph¶n øng hãa häc sau :

X + HNO3 Muối + H2O + NO

A. FeO , Fe2O3 , Fe(OH)2 B. FeO , Fe3O4 , Fe(OH)2

C. FeO , Fe2O3 , Fe(OH)3 D. FeO, Fe2O3, Fe3O4.

Bài 47. Cho çc phản ứng hãa häc sau:

KhÝ (A) + khÝ (B) 0t khÝ (C)

(C) + H2SO4dư xt (D)

(D) + Ba(OH)2 (E) + khÝ (C) +H2O

Biết rằng tỉ khối dA/C >1. Vậy (A) ,(B) ,(C) ,)D) ,(E) lần lượt là :

A H2 , N2, NH3 , (NH4)2SO4 , BaSO4

B Cl2 , H2, HCl , SO2Cl2 , BaSO4

C N2 , H2 , NH3 , NH4HSO4 , BaSO4

D N2 , H2, NH3 , (NH4)2SO4 , BaSO4


Muối A 0t khÝ B + H2O B + O2

h q q

khÝ C khÝ D

D+ H2O C+E E +Cu muối F + khÝ C + H2O

Vậy A,B,C,D,E,F lần lượt là :

A NH4NO2 , N2 , NO, NO2 , HNO3 , Cu(NO3)2

B NH4NO3 , N2O , NO, NO2 , HNO3 , Cu(NO3)2

C (NH4)2SO3 , SO , SO2, SO2 , H2SO4 , CuSO4

D NH4Cl , B:NH3 , NO, NO2 , HNO3 , Cu(NO3)2


A +Cu muối B + khÝ C + H2O

C +dung dịch KOH muối D + muối E + H2O


50

Muối D + dd KMnO4 + H2SO4 muối E + muối F + muối G + H2O

Vậy A,B,C,D,E,F,G lần lượt là :

A. HNO3; Cu(NO3)2; NO2; KNO3; KNO2; MnSO4; K2SO4

B H2SO4; CuSO4; SO2; K2SO4; K2SO3; MnSO4; K2SO4

C HNO3; Cu(NO3)2; NO; KNO3 ; KNO2; MnSO4; K2SO4

D HNO2; Cu(NO2)2; NO2; KNO3; KNO2; MnSO4; K2SO4

Bài 50. Chän c«ng thøc X, Y, Z thÝch hîp cho díi d©y ®iÒn vµo ph¬ng tr×nh hãa

häc sau:

Mg + HNO3 ( lo·ng) (X) + (Y) + (Z).

Vậy X,Y, Z lần lượt là :

A. Mg(NO3)2 ; NO2 ; H2. B. Mg(NO3)2 ; NH3 ; H2 O.

C. Mg(NO3)2 ; N2 ; H2. D. Mg(NO3)2 ; NH3NO3 ; H2 O.

Bài 51. §iÒn c«ng thøc chÊt X vµ Y thÝch hîp vµo ph¬ng tr×nh hãa häc cho díi

®©y:

Mg + HNO3 ( ®Æc, nãng) Mg(NO3)2 + X + Y.

Vậy X,Y lần lượt là :

A. X lµ NO; Y lµ H2O. B. X lµ NO2; Y lµ H2O.

C. X lµ NH3; Y lµ H2O. D. X lµ NH4NO3; Y lµ H2O.


51

2.2.4. Bµi tËp sö dông m« h×nh, h×nh vÏ.

* Bµi tËp tr¾c nghiÖm tù luËn

Bµi 52. Quan s¸t s¬ ®å cÊu t¹o ph©n tö NH3 sau cho biÕt:

H×nh 2.1

1. C¨n cø vµo ®©u ®Ó x¸c ®Þnh ph©n tö NH3 lµ ph©n tö cã cùc?

2. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh trong ph©n tö NH3, nguyªn tö nit¬ cã tr¹ng th¸i lai hãa

sp3.M« t¶ sù h×nh thµnh ph©n tö nµy.

Bµi 53. Quan s¸t s¬ ®å thiÕt bÞ tæng hîp NH3 trong c«ng nghiÖp cho biÕt:

H×nh 2.2

1. Qu¸ tr×nh t¹o NH3 trong th¸p tæng hîp (ph¶n øng hãa häc, ®iÒu kiÖn ph¶n øng)

2. §iÒn kÝ hiÖu çc chÊt theo mòi tªn chØ trong s¬ ®å khi ®i qua çc th¸p.

3. Çc nguyªn t¾c kÜ thuËt ®îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh tæng hîp NH3 trong

c«ng nghiÖp.

4. V× sao ngêi ta sö dông Fe lµm xóc t¸c cho qu¸ tr×nh tæng hîp NH3 mµ

kh«ng dïng çc kim lo¹i kh¸c còng cã kh¶ n¨ng xóc t¸c cho ph¶n øng nµy?

5. Hçn hîp N2, H2 cha ph¶n øng ®îc ®a trë l¹i th¸p tæng hîp nh»m môc

®Ých g×?

Bµi 54. Quan s¸t s¬ ®å thiÕt bÞ tæng hîp HNO3 trong c«ng nghiÖp cho biÕt:


52

H×nh 2.3

1. Qu¸ tr×nh t¹o HNO3 trong th¸p tæng hîp (ph¶n øng hãa häc, ®iÒu kiÖn

ph¶n øng)

2. Çc nguyªn t¾c kÜ thuËt ®îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh tæng hîp

HNO3 trong c«ng nghiÖp.

Bµi 55. Trong PTN, N2 ®îc ®iÒu chÕ tõ NaNO2 b·o hßa vµ NH4Cl b·o hßa b»ng bé

dông cô ®îc m« t¶ nh h×nh vÏ díi ®©y :

H×nh 2.4

ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng ®iÒu chÕ N2.

Bµi 56. Trong PTN, ®Ó ®iÒu chÕ NH3 ngêi ta dïng hçn hîp NH4Cl r¾n vµ CaO r¾n

vµ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®îc m« t¶ nh h×nh vÏ

H×nh 2.5

khÝ NH3

Quú tÝm Èm

NH4Cl + CaO

N2

H2O


53

1. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng ®iÒu chÕ NH3

2. H×nh vÏ m« t¶ çch thu khÝ NH3 b»ng ph¬ng ph¸p ®Èy kh«ng khÝ, cã thÓ

thu khÝ NH3 b»ng ph¬ng ph¸p ®Èy níc ®îc kh«ng ?V× sao ?

3. Muèn thu khÝ NH3 kh«,ngêi ta cho khÝ qua b×nh röa khÝ chøa chÊt nµo ?

4. L¾p èng dÉn khÝ NH3 qua çc b×nh ®ùng : H2O cã nhá phenolphtalein, dd

NaCl, dd AlCl3, dd CuCl2. Cho biÕt hiÖn tîng x¶y ra ë mçi b×nh.Gi¶i thÝch. ViÕt

ph¬ng tr×nh ho¸ häc.

5. V× sao cÇn trén thªm CaO víi NH4Cl ®Ó nung nãng ®iÒu chÕ NH3 mµ

kh«ng dïng riªng muèi NH4Cl ?

Bµi 57. Trong PTN, ngêi ta l¾p bé dông cô ®iÒu chÕ vµ thu khÝ C.Trong ®ã b×nh

cÇu A ®ùng chÊt r¾n, phÔu B ®ùng chÊt láng.

H×nh 2.6

1. ChÊt khÝ C nÆng h¬n hay nhÑ h¬n kh«ng khÝ ?

2. Muèn ®iÒu chÕ khÝ C lµ NH3 th× cÇn l¾p l¹i bé dông cô nh thÕ nµo ?(thay

®æi ho¸ chÊt trong b×nh läc khÝ nÕu cÇn)chÊt A,B cÇn dïng lµ chÊt nµo ?

- Nªu vµ gi¶i thÝch hiÖn tîng khÝ khãa K ®ãng vµ më.

Bµi 58. §Ó t¸ch N2 tinh khiÕt khái hçn hîp khÝ: N2, NH3, O2, CO2 ta sö dông hÖ

thèng thiÕt bÞ trong h×nh vÏ díi ®©y, cïng víi çc ho¸ chÊt : dd H2SO4 lo·ng, P

tr¾ng, dd Ca(OH)2.

C

H2SO4 ®Æc

K B

GiÊy quú tÝm Èm

A


54

H×nh 2.7

H·y ®iÒn çc ho¸ chÊt cã trong çc dông cô: (A), (B), (C) vµ çc chÊt ®i ra

khái çc dông cô ®ã.

Bµi 59. Dùa vµo h×nh 2.8, h·y m« t¶ thÝ nghiÖm vÒ kh¶ n¨ng bèc ch¸y trong kh«ng

khÝ ë ®iÒu kiÖn thêng photpho tr¾ng vµ photpho ®á, cho biÕt d¹ng thï h×nh nµo cña

photpho ho¹t ®éng h¬n ?

H×nh 2.8

Bµi 60. §iÒu chÕ P tr¾ng tõ P ®á trong PTN ®îc m« t¶ b»ng h×nh vÏ sau :

H×nh 2.9

1. Nªu hiÖn tîng thÝ nghiÖm. Gi¶i thÝch.

2. Gi¶i thÝch t¹i sao P tr¾ng ch¸y cã sù ph¸t quang trong kh«ng khÝ cßn P ®á

th× kh«ng cã hiÖn tîng nµy ?

Ptr¾ng P®á

Thanh s¾t

B A C

hçn hîp khÝ

P ®á

B¨ng giÊy

H2O


55

3. V× sao, khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm cÇn ph¶i ng©m èng nghiÖm dïng trong thÝ

nghiÖm trªn vµo dd CuSO4 tríc khi röa dông cô.ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.

Bµi 61. Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm tÝnh chÊt oxi ho¸ cña muèi nitrat :

H×nh 2.10

- H·y nªu hiÖn tîng khi cho mÈu than gç (®· nãng ®á) vµo èng nghiÖm chøa

muèi KNO3 ®· ®un nãng ch¶y ? Sau ®ã cho Ýt bét S th× hiÖn tîng x¶y ra nh thÕ

nµo?

Bµi 62. 1. Quan s¸t h×nh vÏ TN tÝnh tan nhiÒu cña NH3 trong níc

H×nh 2. 11

- m« t¶ hiÖn tîng x¶y ra vµ gi¶i thÝch

- v× sao NH3 tan rÊt nhiÒu trong H2O

2. H×nh vÏ 2.11 m« t¶ thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh chÊt vËt lÝ cña hîp chÊt nµo

sau ®©y : CH4 ; SO2 ; CO2 ; NH3 ? Nªu hiÖn tîng x¶y ra vµ gi¶i thÝch.

Bµi 63. Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ TN sù ph©n hñy cña muèi NH4Cl

- Gi¶i thÝch sù h×nh thµnh chÊt r¾n ë miÖng èng nghiÖm vµ tÊm kÝnh

- HiÖn tîng nµy cã thÓ gäi lµ sù bay h¬i ®îc kh«ng?NÕu kh«ng, hiÖn tîng nµy lµ

hiÖn tîng g×?V× sao?

- NÕu thay NH4Cl b»ng muèi (NH4)2CO3 th× hiÖn tîng x¶y ra nh thÕ nµo?(cã

gièng nh khi nung NH4Cl kh«ng?)

KNO3 r¾n


56

H×nh 2.12

Bµi 64. Trong PTN, cã thÓ ®iÒu chÕ N2 tõ

kh«ng khÝ b»ng çch ®èt P ®á trong bé dông cô sau:

- Cho biÕt c¬ së khoa häc cña ph¬ng ph¸p

- Vai trß cña P ®á vµ chÊt cã thÓ thay thÕ (b«ng tÈm ancol etylic)

- Vai trß cña NaOH

- Víi çch ®iÒu chÕ nµy, N2 cã hoµn toµn tinh khiÕt

kh«ng?v× sao?

- N2 tinh khiÕt ®îc ®iÒu chÕ b»ng çch nµo?

H×nh 2.13

Bµi 65. Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm NH3 t¸c dông axit HCl vµ cho biÕt:

H×nh 2.14

- HiÖn tîng x¶y ra trong èng trô

- HiÖn tîng râ nhÊt xuÊt hiÖn ë vÞ trÝ nµo cña èng?(ë gi÷a èng hay lÖch vÒ

phÝa ®Çu nµo cña èng?). Gi¶i thÝch.


57

Bµi 66. Quan s¸t vµ cho biÕt: bé dông cô díi ®©y cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ thu

chÊt nµo trong çc chÊt sau: NO2, HNO3, NO, NH3.

H×nh 2.15

Bµi 67. §Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh dÔ bÞ nhiÖt ph©n hñy vµ gi¶i

phãng khÝ O2 cña muèi nitrat cã thÓ dïng bé dông cô nµo díi ®©y:

H×nh 2.16 H×nh 2.17

H×nh 2.18

KNO3 r¾n

Tµn ®ãm KNO3

Tµn ®ãm

KNO3 O2

B«ng tÈm xót

B×nh ®ùng níc ®¸


58

Bµi 68. X¸c ®Þnh bé dông cô cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chÕ NH3 trong PTN trong çc bé

dông cô díi ®©y vµ ®iÒn ghi chó çc chÊt trong çc dông cô cña h×nh vÏ vµo b¶ng

H×nh 2. 19 H×nh 2.20 H×nh 2.21

H×nh vÏ B C D

Bµi 69. Quan s¸t vµ cho biÕt: bé dông cô díi ®©y cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ thu

chÊt nµo trong çc chÊt sau: NO2,NO, NH3.Gi¶i thÝch. X¸c ®Þnh çc chÊt A,B,C,D

trong h×nh vÏ.

A

H×nh 2.22

Bµi 70. Quan s¸t çc bé dông cô díi ®©y:

H×nh 2.23 H×nh 2.24

Hçn hîp A+B

C

A

B

Hçn hîp C+D

A Hçn hîp C+D

A

A

B

C

B«ng tÈm xót

A B C

D


59

H×nh 2.25 H×nh 2.26

- X¸c ®Þnh bé dông cô thÝch hîp ®Ó ®iÒu chÕ vµ thu khÝ: NO2,NO, NH3.

- §iÒn çc chÊt dïng ®Ó ®iÒu chÕ NO2,NO, NH3 vµo b¶ng díi ®©y:

ChÊt ®iÒu chÕ H×nh vÏ A B C D

NO

NO2

NH3

Bài 71. Cã thÓ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm NH3 khö CuO b»ng dông cô ®îc m« t¶ nh

h×nh vÏ díi ®©y:

H×nh 2.27

Quan s¸t h×nh vÏ vµ cho biÕt :

- Sù biÕn ®æi mµu cña CuO vµ s¶n phÈm thu ®îc ë èng nghiÖm (2).

C

D

A

B B

(1)

(2)

A B C

D


60

- ViÕt çc ph¬ng tr×nh hãa häc cña çc ph¶n øng ho¸ häc x¶y ra trong thÝ

nghiÖm nµy.

Bài 72. Quan s¸t h×nh vÏ díi ®©y vµ cho biÕt :

1. H×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh chÊt g× cña NH3 ?

2. Nªu hiÖn tîng vµ viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc minh häa.

3. Cã thÓ thay hçn hîp KClO3 + MnO2 b»ng hîp chÊt nµo?

4. NÕu dïng dung dÞch NH3 ®Æc ®Ó ®iÒu chÕ NH3 th× vÞ trÝ èng nghiÖm (1) thay

®æi nh thÕ nµo ?

H×nh 2.28

Bài 73. Trong PTN, ®iÒu chÕ HNO3 ®îc tiÕn hµnh b»ng bé dông cô ®îc m« t¶

b»ng h×nh vÏ díi ®©y :

H×nh 2.29

Quan s¸t h×nh vÏ vµ cho biÕt:

Níc ®¸

HNO3 láng


61

1. T¹i sao kh«ng ®îc ®un hçn hîp ph¶n øng qu¸ m¹nh vµ ph¶i ®Æt èng nghiÖm

chøa HNO3 sinh ra trong b×nh ®ùng níc ®¸ ?

2. Cã thÓ thay H2SO4 ®Æc b»ng HCl ®Ëm ®Æc t¸c dông víi KNO3 ®Ó ®iÒu chÕ

HNO3 ®îc kh«ng? Gi¶i thÝch

Bài 74. H×nh vÏ díi ®©y m« t¶ thÝ nghiÖm tæng hîp NH3 tõ N2 vµ H2. Trong thÝ

nghiÖm, ®èt nãng m¹nh bét s¾t vµ kÕt hîp ®un nãng nhÑ b«ng tÈm KNO2 vµ NH4Cl.

H×nh 2.30

Quan s¸t h×nh vÏ vµ cho biÕt :

1. HiÖn tîng x¶y ra ®Ó x¸c nhËn cã NH3 t¹o thµnh.

2. ViÕt çc ph¬ng tr×nh ho¸ häc x¶y ra trong thÝ nghiÖm

3. Vai trß cña bét s¾t trong thÝ nghiÖm.

Bài 75: Çc h×nh vÏ sau m« t¶ çc çch thu khÝ thêng ®îc sö dông khi ®iÒu chÕ vµ

thu khÝ trong phßng thÝ nghiÖm.

A B C

H×nh 2.31

H·y cho biÕt çc çch m« t¶ nh ë h×nh vÏ ë trªn cã thÓ ¸p dông ®Ó thu ®îc

nh÷ng khÝ nµo trong sè çc khÝ: H2, O2, N2, Cl2, NH3, CO2, HCl, SO2.

d.d H2SO4 lo·ng dd H2SO4

lo·ng


62

Bài 76. H·y ®iÒn ghi chó cho h×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ vµ thu khÝ N2

(trong PTN) sau:

H×nh 2.32

1. X¸c định çc chất A,B,C

2. V× sao người ta thu khÝ N2 bằng phương ph¸p đẩy nước ?

3. Bộ dụng này cã thể dïng để điều chế khÝ nào trong çc khÝ sau: CO, Cl2, H2,

CO2; NO2 ?V× sao?

4. Bộ dụng cụ này cã thể dïng để ®iÒu chÕ vµ thu khÝ NH3 được kh«ng?v× sao?

5. H·y vẽ bộ dụng cụ dïng ®Ó điều chế vµ thu khÝ NH3 từ dung dịch NH3

Hướng dẫn:

5. Bộ dụng cụ điều chế thu khÝ NH3 từ dung dịch NH3

Bài 77. H×nh díi ®©y m« t¶ h×nh ¶nh quan s¸t ®îc khi dÉn khÝ NH3 ®i tõ tõ qua

b×nh läc khÝ chøa níc a vµ b×nh chøa NaOH ®Æc b.H·y gi¶i v× sao cã sù kh¸c nhau.

ba

H×nh 2.33

Bài 78.

ba

H×nh 2. 34

A A

B B

B

C

A


63

H·y cho biết h×nh ảnh nào quan s¸t được với çc chất A, B tương ứng với 2 h×nh vẽ

a,b.

a. A : HCl ; B : H2O

b. A : NH3 ; B : H2O

c. A : N2 ; B : H2O

d. A : NO ; B : dung dịch NaOH.

Bài 79. Để điều chế và thu một số khÝ tinh khiết ta lắp dụng cụ (h×nh 2.35)

H×nh 2. 35

+ PhÔu A : Chất lỏng hoặc dung dịch

+ B×nh B : chất rắn hoặc dung dịch

+ B×nh C : Chất lỏng hoặc dung dịch

+ B×nh D : chất rắn hoặc dung dịch

+ B×nh E : để thu khÝ

1. Dụng cụ trªn dïng để điều chế vµ thu được khÝ nào trong çc khÝ sau: H2;

SO2; NO; NO2; NH3 ?

2. Nếu thu khÝ NH3; SO2; NO2 tại sao ở miệng b×nh thu kh× lại cã b«ng tẩm

dung dịch NaOH ?

3. Đề nghị çch khắc phục ( lắp lại dụng cụ) để điều chế và thu çc khÝ cßn

lại. Giải thÝch.

A

B

E

C D

F

E

B«ng tẩm NaOH


64

* Bài tập trắc nghiệm kh¸ch quan

Bài 80. Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm NH3 khö CuO (h×nh 2.27 ) vµ lùa chän

c©u tr¶ lêi cho çc c©u hái sau :

1. T¹i sao khi l¾p èng nghiÖm ®ùng hãa chÊt trªn gi¸ s¾t th× ph¶i ®Ó miÖng

èng nghiÖm h¬i chóc xuèng ?

A. V× khÝ NH3 nhÑ h¬n kh«ng khÝ.

B. §Ó tr¸nh níc ngng tô kh«ng bÞ ch¶y xuèng ®¸y èng lµm vì èng

nghiÖm.

C. §Ó khÝ dÔ tho¸t ra h¬n

D. §Ó tr¸nh chÊt r¾n r¬i xuèng

2. Cho giÊy quú tÝm vµo dung dÞch trong èng nghiÖm (2) th× giÊy quú tÝm biÕn

®æi thÕ nµo?

A. ChuyÓn sang mµu xanh B. Kh«ng ®æi mµu

C. ChuyÓn sang mµu ®á D. ChuyÓn sang mµu hång

3. V× sao cã thÓ thay hçn hîp chÊt r¾n: NH4Cl + CaO b»ng líp çt s¹ch cã

tÈm dd NH3 ®Ëm ®Æc ®Ó ®iÒu chÕ NH3.

A. ®Òu sinh ra NH3 khi ®un nãng hçn hîp. B. ®Òu t¹o thµnh H2O bay h¬i

C. ®Òu bÞ th¨ng hoa khi ®un nãng D. ®Òu bÞ ph©n hñy bëi nhiÖt ®é.

Bài 81.

1. H×nh vÏ 2.28 m« t¶ thÝ nghiÖm :

A. §iÒu chÕ NH3 B. §iÒu chÕ NH3 vµ oxi

C. §èt ch¸y hçn hîp khÝ NH3 vµ oxi D. §iÒu chÕ vµ ®èt ch¸y NH3 trong oxi

2. Cã thÓ thay chÊt ®iÒu chÕ NH3 trong èng nghiÖm (1) b»ng chÊt :

A. dd NH3 ®Æc B. NH4Cl

C. NH4HCO3 D. NH4NO3

Bài 82. Quan s¸t h×nh vÏ 2.29 vµ cho biÕt :

T¹i sao ph¶i ®Æt èng nghiÖm thu HNO3 sinh ra trong b×nh ®ùng níc ®¸ ?

A. V× HNO3 lµ mét chÊt cã nhiÖt ®é nãng ch¶y thÊp

B. HNO3 dÔ ph©n hñy bëi nhiÖt ®é


65

C. HNO3 dÔ dµng t¸c dông víi H2SO4 lµ mét chÊt oxi hãa m¹nh

D. HNO3 lµ dÔ bÞ ph©n huû bëi ¸nh s¸ng.

Bài 83. H×nh vÏ 2.11 m« t¶ thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh tan cña hîp chÊt khÝ nµo

sau ®©y : SO2 ; HCl ; NH3 ; N2 ?

A. HCl B. HCl, SO2 C. NH3 D.N2

Bài 84. Quan s¸t h×nh vÏ 2.30 m« t¶ thÝ nghiÖm tæng hîp NH3 tõ N2 vµ H2 cho

biÕt:

1. HiÖn tîng x¶y ra trong thÝ nghiÖm lµ :

A. bét s¾t chuyÓn mµu ®á, dung dÞch phenolphtalein chuyÓn mµu hång

B. dung dÞch phenolphtalein chuyÓn mµu hång.

C. cã khãi tr¾ng trong èng trô vµ dung dÞch phenolphtalein chuyÓn mµu hång

D. bét s¾t chuyÓn mµu ®á, dung dÞch phenolphtalein kh«ng chuyÓn mµu.

2. Trong ph¶n øng hãa häc, Fe cã vai trß:

A. ChÊt oxi hãa B. ChÊt khö

C. ChÊt xóc t¸c D. ChÊt lµm kh«

Bài 85. Çc h×nh vÏ 2.31 m« t¶ çc çch thu khÝ thêng ®îc sö dông khi ®iÒu chÕ

vµ thu khÝ trong phßng thÝ nghiÖm.

1. H·y cho biÕt c¶ çch m« t¶ nh ë h×nh A cã thÓ ¸p dông ®Ó thu ®îc

nh÷ng khÝ nµo trong sè çc khÝ: H2, O2, N2, Cl2, NH3, NO2, NO, HCl, SO2.

A. H2, N2, NH3 B. O2, N2,CO2, HCl, SO2

C. O2,CO2, SO2 D. H2, O2, N2, NH3, HCl

2. H·y cho biÕt c¶ çch m« t¶ nh ë h×nh B cã thÓ ¸p dông ®Ó thu ®îc



C. O2,CO2, SO2 D. O2,Cl2, NO2, HCl, SO2

3. H·y cho biÕt c¶ çch m« t¶ nh ë h×nh C cã thÓ ¸p dông ®Ó thu ®îc



C. O2,CO2, SO2 D. H2, O2, N2, NO


66

Bài 86. H·y cho biết hiện tượng xảy ra khi cho b«ng tẩm dd. NH3 ở một đầu ống

h×nh trụ và b«ng tẩm dd. HCl ở một đầu của ống (h×nh 2.14 ).

A. Cã khãi n©u đỏ sinh ra

B. Cã khãi màu trắng sinh ra vµ cã bét tr¾ng b¸m vµo thµnh èng

nghiÖm nhiÒu ë phÇn ®Çu b«ng tÈm HCl

C. Cã bột trắng sinh nhiều ở đầu b«ng tẩm NH3.

D. Cã chất khÝ kh«ng màu hãa n©u trong kh«ng khÝ sinh ra.

Bài 87. H×nh 2.13 m« t¶ thÝ nghiệm điều chế N2 tõ kh«ng khÝ trong phßng thÝ

nghiệm. H·y cho biết nếu trong cèc ®ùng dung dịch NaOH (trong h×nh vẽ) cã pha

thªm phenolphtalein th× hiện tượng xảy ra trong qu¸ tr×nh làm thÝ nghiệm là :

A. dung dịch cã màu hồng và đậm dần

B. dung dịch kh«ng đổi màu

C. dung dịch cã màu hồng vµ mµu nhạt dần råi mất màu

D. dung dịch từ màu đỏ chuyển sang màu xanh.

Bài 88. Trong PTN thường điều chế NO từ Cu và HNO3 lo·ng (h×nh 2.37) do đã

NO sinh ra thường lẫn 1 Ýt HNO3 và H2O

H×nh 2.37

dd HNO3

Cu

A B


67

Để thu được khÝ NO tinh khiết cÇn cho sản phẩm khÝ qua çc b×nh läc khÝ A,

B. Dung dÞch chøa trong A, B lÇn lît lµ:

A. dung dịch NaHCO3; H2SO4 đặc

B. dung dịch H2SO4 ®ặc; dung dịch NaHCO3 .

C. dung dịch NaCl; dung dịch NaHCO3

D. dd NaOH vµ H2SO4 ®Æc

Bài 89. Quan s¸t h×nh b trong h×nh vẽ 2.34 và cho biết chất A, B tương ứng là:

A. HCl vµ H2O

B. NH3 vµ H2O

C. NH3 vµ H2SO4 đặc

D. NO vµ dung dịch NaOH (hoÆc dd Ca(OH)2).

Bài 90. Để điều chế và thu một số khÝ tinh khiết ta lắp bé dụng cụ nh h×nh vÏ 2.38

H×nh 2.38

+ B×nh A : Chất lỏng hoặc dung dịch

+ B×nh B : chất rắn hoặc dung dịch

+ B×nh C : Chất lỏng hoặc dung dịch

+ B×nh D : chất rắn hoặc dung dịch

+ B×nh E : để thu khÝ

A

B

C da®DDD

E

D


68

1. Muốn điều chế vµ thu khÝ NO2 vµo b×nh E ta cã thể bỏ đÌn cồn và b×nh

D,C (nếu kh«ng cần thiết). X¸c ®Þnh d·y ho¸ chÊt dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ thu khÝ chøa

trong trong dông cô A, B, C, D trong b¶ng sau:

Ph¬ng ¸n (A) (B) (C) (D)

A HNO3 lo·ng Cu Dung dịch NaOH -

B HNO3 đặc Cu H2SO4 đặc -

C HNO3 lo·ng Cu P2O5 H2SO4 đặc

D HNO3 đặc C dd NaOH H2SO4 đặc

2. §Ó điều chế vµ thu khÝ NO qua nước b×nh thu khÝ E ®îc l¾p:

X¸c ®Þnh chất trong çc dông cô A, B, C, D :

ph¬ng ¸n (A) (B) (C) (D)

A HNO3 lo·ng Cu Dung dịch

NaOH

-

B HNO3 đặc Cu H2SO4 đặc -

C HNO3 lo·ng Cu P2O5 H2SO4 đặc

D HNO3 lo·ng C Dung dịch

NaOH

H2SO4 đặc

Bài 91. Cã 4 ống nghiệm, mỗi ống đùng 1 trong çc chất khÝ : HCl; NH3; N2; SO2

råi óp vµo çc chËu níc. KÕt qu¶ ®îc m« t¶ ë h×nh vÏ 2.39

A B C D


H×nh 2.39


69

KhÝ trong èng nghiÖm ë h×nh B lµ:

A. HCl B. NH3 C. N2 D. SO2

2.2.5. Bài tập cã sử dụng đồ thị

Víi mét sè BTHH ta cã thÓ híng dÉn häc sinh dïng ®å thÞ ®Ó gi¶i nhanh

çc bµi to¸n ho¸ häc. Trong ch¬ng nµy, çc bµi to¸n dïng ®å thÞ ®Ó gi¶i cã liªn

quan ®Õn tÝnh chÊt baz¬, tÝnh t¹o phøc cña dung dÞch NH3 vµ muèi amoni (NH4+) cô

thÓ lµ:

2.2.5.1. Dạng 1. Cho từ từ dung dịch NH3 vào dung dịch muối cña kim lo¹i

cã kh¶ n¨ng t¹o phøc víi NH3

*** Cơ sở giải to¸n:

M2+ + 2NH3 + 2H2O → M(OH)2 + NH4+ (1)

M(OH)2 + 4 NH3 → [M(NH3)4](OH)2 . (2)

Đặt số mol NH3 là x; số mol kết tủa là y; số mol M2+ (Cu2+, Zn2+) là a mol.

***X¸c định đồ thị

+ Trục oy : x¸c định gi¸ trị số mol kết tủa: chọn 1 điểm

ymax = a tại x = 2a.

+ Trục ox : x¸c định gi¸ trị số mol NH3 : chọn 2 điểm

x1 = 2a (xÐt (1)) ;

x2 = 6a tại điểm B (xÐt (1) và (2));

Kẻ 2 đường thẳng : x = 2a song song với oy và y = a song song với ox cắt

nhau tại A, nối A với O, A với B ta được đồ thị.

Với 1 gi¸ trị của kết tủa là nkết tủa = y, kẻ đường thẳng víi nkết tủa = y song song

với ox cắt tam gi¸c OAB tại 2 điểm, từ 2 điểm này vẽ 2 đường thẳng song song với

oy được 2 gi¸ trị của số mol NH3: x1; x2

*** Vẽ đồ thị


70

nkÕt tña

O x1 2a x2 nNH3

a

y

6a

A

B

H×nh 1

*** Nhận xÐt:

+ Nếu y > a bài to¸n v« nghiệm do y = nkết tủa kh«ng cắt đồ thị.

+ Nếu y = a cã một nghiệm duy nhất nNH3 = x = 2a

+ Nếu 0 < y < a bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nNH3 là :

x1 = 2y và x2 = 2a + (x2 - 2a) mà x2 – 2a = 2(2a – x1)

nªn x2 = 6a – 2x1 = 6a – 4y.

*** Từ đồ thị, x¸c định được hàm số biÓu thị mối liªn hệ giữa số mol NH3 và số

mol kết tủa.

X¸c định hàm số

y =

x/2 (0 x a)

(6a - x)/4 ( 2a x 6a )

0 ( x 6a)

*** Từ đồ thị cã thể x©y dựng çc dạng bài tập:

Dạng a: Cho từ từ x mol NH3 vào a mol dung dịch muối M2+ ( Cu2+ hoặc Zn2+) thu

được y mol kết tủa. T×m x.

Cã 2 gi¸ trị của x:

y =

x/2

(6a -x)/4

x = 2y

x = 6a - 4y

Dạng b: Cho từ từ x mol NH3 vào a mol dung dịch muối M2+ ( Cu2+ hoặc Zn2+) thu

được y mol kết tủa. T×m y.


71

Tõ gi¸ trÞ cña a ta cã:

+ x ≤ 2a th× y = x/2

+ 2a ≤ x ≤ 6a th× y = ( 6a -x)/4

Dạng c: Cho từ từ x mol NH3 vào a mol dung dịch muối M2+ ( Cu2+ hoặc Zn2+) thu

được y mol kết tủa. T×m a.

¸p dụng c«ng thức : y = ( 6a -x)/4 → a = (4y + x)/6

Dạng d: Cho từ từ x mol NH3 biến thiªn trong khoảng b x c vào dung dịch

muối M2+ ( Cu2+ hoặc Zn2+) thu được kết tủa. T×m kết tủa lớn nhất, nhỏ nhất.

+ b < c < 2a ymin = b/2 ; ymax = c/2.

+ b < 2a < c < 6a ymax = a ;

ymin =

b/2

(6a - c)/4

+ 2a < b < c < 6a ymax = (6a – b)/4 ; ymin = (6a – c)/4.

VÝ dụ 1 . Cho từ từ 100 ml dung dịch NH3 1M vào 200ml dung dịch Cu(NO3)2

0,5M. Khối lượng kết tủa thu được là:

A. 9,8 gam B. 4,9 gam C. 19,6 gam D. 0,98 gam

Hướng dẫn: x = nNH3 = 0,1; nCu2+ = 0,1 = a

V× x < 2a nªn nkết tủa = 0,1/2 = 0,05 mol → m kết tủa = 4,9 gam.

VÝ dụ 2 . Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 1M vào 100ml dung dịch A( ZnCl2 2M)

thu được 9,9 gam kết tủa.

1. V cã gi¸ trị lớn nhất là:

A. 0,1 lÝt B. 0,4 lÝt C. 0,6 lÝt D. 0,8 lÝt

2. V cã gi¸ trị nhỏ nhất là:

A. 0,05 lÝt B. 0,1 lÝt C. 0,2 lÝt D. 0,3 lÝt.

Hướng dẫn: Cã 2 gi¸ trị của x:

y =

x/2

(6a -x)/4

x = 2y

x = 6a - 4y


72

Vậy số mol NH3 cã thể là

nNH3 = V.1= 0,2

nNH3 = V.1= 0,8

VÝ dụ 3. Cho từ từ x mol NH3 biến thiªn trong khoảng 0,1 0,15x vào 200ml

dung dịch Cu(NO3)2 0,5M

1. Kết tủa lớn nhất thu được là:


2. Kết tủa nhỏ nhất thu được là:


Hướng dẫn : ta cã 0,1 0,15x ; b = 0,1; c = 0,15; n Cu(NO3)2 = 0,1 =a ;

Vậy b < c < 2.a nªn số mol kết tủa cã thể cã là :

ymin = b/2 = 0,05 ; ymax = c/2 =0,075 ;

mmax = 7,35 gam ; mmin = 4,9 gam.

VÝ dụ 4. Dẫn 10 lÝt hỗn hợp khÝ X(N2O và NH3) vào 200 ml dung dịch CuCl2 1M


1. % về thể tÝch lớn nhất cã thể cã của NH3 trong X là

A. 11,2% B. 33,6% C. 44,8% D. 89,6%

2. % về thể tÝch lớn nhất cã thể cã của NH3 trong X là

A. 11,2% B. 44,8% C. 33,6% D. 22,4%.

Hướng dẫn : nkết tủa = y= 0,1 mol; nCuCl2 = a = 0,2 mol

Cã 2 gi¸ trị của x = nNH3 :

y =

x/2

(6a -x)/4

x = 2y

x = 6a - 4y

nNH3 = 0,1 mol

nNH3 = 0,4 mol

VNH3 = 2,24 lít

VNH3 = 8,96 lít


73

VÝ dụ 5. Cho từ từ 200ml dung dịch NH3 0,5M vào 200ml dung dịch Zn(NO3)2 nồng

độ x M thu được 4,95 gam kết tủa. Nồng độ x cã gi¸ trị là:

A. 0,1 M B. 0,2M C. 0,15M D. 0,25M

Hướng dẫn: ¸p dụng c«ng thức : y = ( 6a -x)/4 → a = (4y + x)/6

nZn(NO3)2 = 0,2.x = ( 0,05. 4 + 0,1)/6 = 0,05 → x = 0,25

*** HÖ thèng BT cã sö dông ®å thÞ d¹ng 1.

* Bài tập trắc nghiệm tự luận.

Bài 92. Một hỗn hợp X gồm CuO và MgO ph¶n øng vừa đủ víi 200ml dung dịch

HCl 2M tạo dung dịch Y. Nếu cho NH3 dư vào dung dịch Y thu được kết tủa, nung

kết tủa đến kh«ng đổi thu được 4 gam chất rắn.

1. TÝnh khối lượng của CuO và MgO trong X.

2. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 1M vào dung dịch Y. H·y vẽ đồ thị sự phụ

thuộc số mol chất kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3 .

Đ¸p số : 1.mMgO = 4 gam ; mCuO = 8 gam

Bài 93. Một hỗn hợp X gồm ZnO; CuO tan võa đủ trong 150ml dung dịch H2SO4

1M được dung dịch Y. Nếu dung dịch NaOH dư cho t¸c dụng với X th× cßn lại 1

chất rắn kh«ng tan cã khối lượng 4 gam.

1. TÝnh phần trăm về khối lượng của çc oxit trong X.

2. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 1M vào dung dịch Y.H·y vẽ đồ thị sự phụ

thuộc khối lượng kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3.

Đ¸p số : 1.mCuO = 4 gam ; mZnO = 8,1 gam

Bài 94. Cho m gam Mg vào 100 ml dung dịch chứa CuSO4 0,1M và FeSO4 0,1M.

Sau phản ứng kết thóc, ta được dung dịch X chứa 2 ion kim loại. Sau khi thªm

NaOH dư vào dung dịch X được kết tủa B. Nung B ngoài kh«ng khÝ đến khối lượng

kh«ng đổi thu được chất rắn nặng 1,2 gam

1. TÝnh m

2. Nếu cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 1M vào dung dịch X, h·y vẽ đồ thị sự

phụ thuộc khối lượng chất kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3.


74

Đ¸p số : 1.mMg = 0,36 gam

Bài 95. Một hỗn hợp X gồm Fe và Zn t¸c dụng với dung dịch NaOH dư cho 3,136

lÝt khÝ (đktc) và cßn lại chất rắn A. Hoµ tan hết X trong dung dịch H2SO4 lo·ng được

dung dịch Y, sau đã cho NH3 dư được kết tủa B. Nung B trong kh«ng khÝ đến khối

lượng kh«ng đổi thu đươc 12,8 gam chất rắn.

1. TÝnh khối lượng mỗi chất trong X.

2. Nếu cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 2M vào dung dịch Y th× đồ thị sự phụ

thuộc khối lượng kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3 như thế nào?

Đ¸p số : 1.mFe = 8,96 gam ; mZn = 9,1 gam

Bài 96. Cho từ từ V lÝt dung dịch NH3 nồng độ x M vào dung dịch chứa a mol CuCl2

1.H·y vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol chất kết tủa vào số mol NH3

2. H·y t×m biểu thức liªn hệ giữa số mol chất kết tủa, số mol NH3, số mol CuCl2.

Bài 97. Cho NaOH dư t¸c dụng với 1 lÝt dung dịch X gồm CuSO4; Fe2(SO4)3 được

kết tủa A. Đem nung A đến khối lượng kh«ng đổi thu được 32 gam chất rắn. Cho

dung dịch NH3 t¸c dụng với 1 lÝt dung dịch X cho kết tủa B. Nung B tới khối lượng

kh«ng đổi được chất rắn cã khối lượng 16 gam.

1. TÝnh nồng độ mol của CuSO4; Fe2(SO4)3 trong X.

2. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 2M vào 500 ml dung dịch X, h·y vẽ đồ thị

biểu diễn mối quan hệ giữa khối lương chất kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3.

Đ¸p số: 1. CM CuSO4 = 0,2M; CM Fe2(SO4)3= 0,1M

Bài 98. Hßa tan 3 gam hỗn hợp Cu-Ag trong dung dịch HNO3 dư tạo ra dung dịch X

cã 7,34 gam hỗn hợp muối.

1. TÝnh phần trăm về khối lượng çc kim loại trong hỗn hợp ban đầu.

2. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 1M vào dung dịch X, h·y vẽ đồ thị biểu diễn

mối quan hệ giữa khối lượng kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3.

Đ¸p số: 1. % mCu= 64%; %mAg = 32%

Bài 99. Một hỗn hợp X gồm: Al; Al2O3; CuO tan hết trong 1 lÝt dung dịch HCl 2M

thu được dung dịch B và 6,72 lÝt khÝ (đktc). Cho dung dịch B t¸c dụng với NH3 th×


75

thể tÝch dung dịch NH3 1M tối thiểu để lượng kết tủa lớn nhất là 0,2 lÝt và để kết tủa

bắt đầu kh«ng thay đổi nữa th× thể tÝch dung dịch NH3 1M cần dïng là 0,33 lÝt.

1. TÝnh thành phần phần trăm về khối lượng çc chất trong X.

2. Vẽ đồ thị phụ thuộc khối lượng kết tủa vào V(lÝt) dung dịch NH3 1M

3. Dựa vào đồ thị h·y cho biết cã mấy loại kết tủa tạo ra nếu V= 3 lÝt, tÝnh khối

lượng kết tủa?

Đ¸p số: 1. Al(13,64%); Al2O3 (25,76%); CuO(60,06%)

* Bài tập trắc nghiệm kh¸ch quan.

Bài 100. Cho từ từ 150 ml dung dịch NH3 1M vào 200ml dung dịch Zn(NO3)2 0,5M.

Khối lượng kết tủa thu được là:


Bài 101. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 0,5M vào 200ml dung dịch Zn(NO3)2 1M

thu được 4,95 gam kết tủa. V cã gi¸ trị là:

A. 0,1 hoặc 2,0 lÝt B. 0,2 hoặc 1,8 lÝt

C. 0,1 v hoặc 0,2 lÝt D. 0,1 hoặc 1,8 lÝt

Bài 102. Cho từ từ 100ml dung dịch NH3 1M vào 100ml dung dịch Zn(NO3)2 nồng

độ x M thu được kết tủa lớn nhất. x cã gi¸ trị là:

A. 0,5 hoặc 1 M B. 0,2M C. 0,5M D. 0,5 hoặc 0,2M

Bài 103. Cho từ từ dd NH3 cã sè mol x biến thiªn trong khoảng 0,1 0,3x vào

100ml dung dịch ZnCl2 1M





Bài 104. Cho từ từ dd NH3 cã sè mol x biến thiªn trong khoảng 0,25 0,45x vào

200ml dung dịch ZnCl2 0,5M




76



Bài 105. Dẫn 10 lÝt hỗn hợp khÝ X(N2 và NH3) vào 100 ml dung dịch ZnCl2 0,5M


1. % về thể tÝch lớn nhất cã thể cã của NH3 trong x là

A. 11,2% B. 33,6% C. 44,8% D. 89,6%

2. % về thể tÝch nhỏ nhất cã thể cã của NH3 trong x là

A. 11,2% B. 44,8% C. 33,6% D. 22,4%.

Bµi 106. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch NH3 2M cÇn cho vµo dung dÞch A gồm hỗn hợp 2

muối {Al(NO3)3: 0,18M vµ Zn(NO3)2: 0,07M} ®Ó:

1. thu ®îc kÕt tña lín nhÊt

A. 0,34lÝt B. 0,43lÝt C. 0,68lÝt D. 0,86lÝt

2. thu ®îc kÕt tña nhá nhÊt

A. 0,43lÝt B. 0,82lÝt B. 0,41lÝt D. 0,34lÝt

Bµi 107. Cho V ml dung dÞch NH3 2M vµo 300ml dung dÞch CuCl2 0,3M thu ®îc

3,92gam kÕt tña. TÝnh V?

A. 0,04lÝt hoÆc 0,14lÝt B. 0,224 lÝt hoặc 0,0224 lÝt

C. 0,448 lÝt hoặc 0,0224 lÝt D. 0,04 lÝt hoặc 0,016 lÝt

2.2.5.2. Dạng 2: Cho từ từ NaOH vào dung dịch phức amoniac cña kÏm.

Dạng 1 đ· giới thiệu dạng bài tập: cho từ từ NH3 vào dung dịch muối tạo phức.

Dạng 2 lµ d¹ng bài tập ngược của dạng 1 vµ chØ ¸p dông víi phøc cña kÏm v×

Zn(OH)2 lµ hîp chÊt lìng tÝnh.

* Cơ sở giải to¸n:

[Zn(NH3)4]2+

+ 2OH- → Zn(OH)2 + NH3 (1)

Zn(OH)2 + 2OH- → ZnO22- + H2O . (2)

Đặt số mol OH- trong dung dịch kiềm là x; số mol kết tủa là y; số mol muối phức

[Zn(NH3)4]2+ là a mol.

***X¸c định đồ thị


77

+ Trục oy : x¸c định gi¸ trị số mol kết tủa: chọn 1 điểm ymax = a tại x = 2a.

+ Trục ox : x¸c định gi¸ trị số mol OH- : chọn 2 điểm

x1 = 2a (xÐt (1)) ;

x2 = 4a tại điểm B (xÐt (1) và (2));

Kẻ 2 đường thẳng : x = 2a song song với oy và y = a song song với ox cắt


Với 1 gi¸ trị của kết tủa là nkết tủa = y, kẻ đường thẳng nkết tủa = y song song với

ox cắt tam gi¸c OAB tại 2 điểm, từ 2 điểm này vẽ 2 đường thẳng song song với oy

được 2 gi¸ trị của số mol OH- : x1; x2.

*** Vẽ đồ thị

nkÕt tña

O

A

B

x1 2a x2 4a nOH-

a

y

H×nh 2

***Nhận xÐt


+ Nếu y = a cã một nghiệm duy nhất nOH- = x = 2a

+ Nếu 0 < y < a bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nOH- là :

x1 = 2y và x2 = 2a + (x2 - 2a) mà x2 – 2a = 2a – x1 nªn x2 = 4a – x1 = 4a –2y.

*** Từ đồ thị, x¸c định được hàm số biếu thị mối liªn hệ giữa số mol OH- và số

mol kết tủa.


x/2 (0 x a)

(4a - x)/2 ( 2a x 4a )

0 ( x 4a)

y =


78

*** Từ đồ thị cã thể x©y dựng çc dạng bài tập:

Dạng a: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào a mol dung dịch muối

[Zn(NH3)4]2+ thu được y mol kết tủa. T×m x.


y =

x/2

(4a -x)/2

x = 2y

x = 4a - 2y

Dạng b: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào a mol dung dịch muối

[Zn(NH3)4]2+ thu được y mol kết tủa. T×m y.

Nếu

+ x ≤ 2a th× y = x/2

+ 2a ≤ x ≤ 4a th× y = ( 4a -x)/2

Dạng c: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào a mol dung dịch muối

[Zn(NH3)4]2+ thu được y mol kết tủa. T×m a.

¸p dụng c«ng thức : y = ( 4a -x)/2 → a = (2y + x)/4

Dạng d: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- biến thiªn trong khoảng

b x c vào a mol dung dịch muối [Zn(NH3)4]2+ thu được kết tủa. T×m kết tủa lớn

nhất, nhỏ nhất.

+ b < c < 2a ymin = b/2 ; ymax = c/2.

+ b < 2a < c < 4a ymax = a ;

ymin =

b/2

(4a - c)/2

+ 2a < b < c < 4a ymax = (4a – b)/2 ; ymin = (4a – c)/2.

VÝ dụ 1 . Cho từ từ dung dịch NH3 tới dư vào 200ml dung dịch ZnCl2 1M được

dung dịch A. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NaOH 1M vào dung dịch A thu được 9,9

gam kết tủa.

1. Gi¸ trị lớn nhất của V là:



79

2. Gi¸ trị nhỏ nhất của V là:


Hướng dẫn: y = 0,1 mol = n kết tủa; a = 0,2mol = nZnCl2

Cã 2 gi¸ trị của x = nNaOH :

y =

x/2

(4a -x)/2

x = 2y

x = 4a - 2y

x = V = 0,2

x = V = 0,6

VÝ dụ 2 . Cho từ từ 100 ml dung dịch Ca(OH)2 1M vào 200 ml dung dịch

[Zn(NH3)4]Cl2 0,5 M được kết tủa A. Khối lượng kết tủa thu được là:


Hướng dẫn : x = nOH- = 0,2 mol; n[Zn(NH3)4]Cl2 = 0,1 = a

Ta cã : x = 2a → nkết tủa = y = x/2 = 0,1 mol → mkết tủa = 9,9 gam.

VÝ dụ 3. Cho dung dịch NH3 t¸c dụng 100ml dung dịch Zn(NO3)2 nồng độ c M

được dung dịch A. Cho 100 ml dung dịch Ca(OH)2 1M; NaOH 2M vào dung dịch A

được m gam kết tủa.

1. X¸c định nồng độ c đÓ kết tủa thu được là lớn nhất.

A. 0,5M B. 1M C. 1,5M D. 2M

2..X¸c định nồng độ c đÓ kết tủa thu được là 14,85 gam

A. 0,5M B. 0,75M C. 1,25M D. 1,75M

Hướng dẫn : nOH- = 0,4 mol = x; a = 0,1.c

1. y = nmax = 0,1.c

y =

x/2

(4a -x)/2

x = 2y

x = 4a - 2y → c = 2 M

2.. y = 0,15 mol

y =

x/2

(4a -x)/2

x = 2y

x = 4a - 2y → c = 1,75 M


80

VÝ dụ 4. Cho x mol NaOH biến thiªn trong khoảng 0,1 0,18x vào 100ml dung

dịch [Zn(NH3)4]Cl2 1M thu được m gam kết tủa.

1. Lượng kết tủa nhỏ nhất là:

A. 3,96 gam B. 4,95 gam c. 2,97 gam D. 5,94 gam

2. Lượng kết tủa lớn nhất là:

A . 6,93gam B. 4,95 gam C. 9,9 gam D. 8,91 gam

Hướng dẫn: 0,1 0,18x ; b = 0,1; c = 0,18; n[Zn(NH3)4]Cl2 = 0,1 mol = a

Ta cã: b < c < 2.a → ymin = nkết tủa = b/2 = 0,05 ;

ymax = nkết tủa = c/2 = 0,09;

→ mkết tủa min = 4,95 gam, mkết tủa max = 8,91 gam

***HÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ d¹ng 2.

* Bài tập trắc nghiệm tự luận.

Bài 108. Cho từ từ dung dịch NaOH vào a mol dung dịch [Zn(NH3)4]Cl2

1. H·y vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc số mol chất kết tủa vào số mol dung

dịch NaOH.

2. Lập biểu thức liªn hệ giữa số mol kết tủa, số mol NaOH, số mol

[Zn(NH3)4]Cl

Bài 109. Hoµ tan 6,5gam Zn vào 100ml dung dịch HNO3 4M được dung dịch

A và 2,24 lÝt (đktc) hỗn hợp khÝ( NO; NO2). Cho dung dịch NH3 vào A được dung

dịch B, sau đã nhỏ từ từ V (lÝt)dung dịch NaOH 1M vào dung dịch B được m gam

kết tủa. Vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa m và V.

Bài 110. Hßa tan 9,1 gam Cu và Al trong 300 ml dung dịch HNO3 4M

được dung dịch A và 1,12 lÝt khÝ NO2(đktc) duy nhất. Cho từ từ dung dịch NH3

tới dư vào dung dịch A được dung dịch B và kết tủa C. cho từ từ dung dịch

NaOH 1M vào dung dịch B được m gam kết tủa. Vẽ đồ thị biểu diễn mối quan

hệ giữa m và V.

Bài 111. Cho m gam Mg t¸c dụng với 200ml dung dịch X( AgNO3,

Cu(NO3)2) phản ứng hoàn toàn được 7,96 gam chất rắn A và dung dịch B chứa 2


81

muối. Cho B t¸c dụng NaOH dư được 2,14 gam kết tủa, nung kết tủa tới khối lượng

kh«ng đổi thu được 1,6 gam chất rắn.

1. TÝnh nồng độ mol của AgNO3 và Cu(NO3)2

2. Cho NH3 dư vào 200 ml dung dịch X được dung dịch Y. Cho từ từ V (lÝt) dung

dịch KOH 1M vào dung dịch Y. Vẽ đồ thị sự phụ thuộc khối lượng kết tủa vào V.

Đ¸p số: 1. CM AgNO3 = CM Cu(NO3)2 = 0,05M;

Bài 112. Cho 6,5 gam Zn vào 200ml dung dịch H2SO4 2M được dung dịch X.

cho dung dịch NH3 vào dung dịch X được dung dịch Y. Cho từ từ V(lÝt)dung dịch A

chứa NaOH 0,5M và Ba(OH)2 1M vào được m gam kÕt tủa. Vẽ đồ thị biểu diễn mối

quan hệ giữa số mol kết tủa vào V.


Bài 113. Cho 6,5 gam Zn t¸c dụng dung dịch HNO3 dư được dung dịch A.

Cho NH3 tới dư vào dung dịch A được dung dịch B. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch

NaOH 0,2M vào dung dịch B được kết tủa lớn nhất. V cã gi¸ trị là:

A. 0,25 lÝt B. 0,5 lÝt C. 0,75 lÝt D. 1 lÝt

Bài 114. Cho Zn t¸c dụng HNO3 dư tạo 0,1 mol NO được dung dịch A. Cho

A t¸c dụng dung dịch NH3 dư được dung dịch B. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch

Ca(OH)2 1M vào dung dịch B được 9,9 gam kết tủa. V cã gi¸ trị là:


C. 0,05 hoặc 0,2 lÝt D. 0,5 hoặc 0,02 lÝt

Bài 115. Cho NH3 tới dư vào dung dịch Zn(NO3)2 (0,1 mol) được dung dịch X. Cho

từ từ 500ml dung dịch NaOH 0,5M vào 100ml dung dịch X thu được kết tủa.TÝnh

khối lượng kết tủa thu được:

A. 4,95 gam B. 2,475 gam C. 7,425gam D. 6,435 gam

Bài 116. Cho 0,2 mol dung dịch NaHSO4 t¸c dụng với một lượng Zn vừa đủ để tạo

dung dịch A. Cho A t¸c dụng với dung dịch NH3 dư tạo dung dịch B. Cho từ từ

100ml dung dịch NaOH 1M t¸c dụng dung dịch B được m gam kết tủa. TÝnh m.



82

Bài 117. Cho dung dịch NH3 t¸c dụng với 200ml dung dịch Zn(NO3)2 nồng độ x M

được dung dịchA. Cho 200 ml dung dịch Ca(OH)2 1M vào dung dịch A được m

gam kết tủa.

1. X¸c định nồng độ x để kết tủa thu được là lớn nhất.

A. 0,5M B. 1M C. 1,5M D. 2M

2. X¸c định nồng độ x để kết tủa thu được là 9,9 gam

A. 0,5M B. 0,75M C. 1,25M D. 1,0M

Bài 118. Cho x mol dd Ca(OH)2 biến thiªn trong khoảng 0,1 0,15x vào 100ml

dung dịch [Zn(NH3)4]Cl2 0,75M thu được m gam kết tủa.


A. 0 gam B. 0,99 gam C. 1,98 gam D. 2,475 gam


A . 7,425 gam B. 4,95 gam C. 9,9 gam D. 1,485 gam

Bài 119. Cho NH3 dư vào 200ml dung dịch Zn(NO3)2 1M được dung dịch A. Cho x

mol dd Ca(OH)2 biến thiªn trong khoảng 25,01,0 x vào dung dịch A thu được m

gam kết tủa.




A . 19,8 gam B . 9,9 gam C. 29,7 gam D. 8,91 gam

Bài 120. Cho 13,44 lÝt khÝ NH3 phản ứng đủ với dung dịch ZnCl2 được dung dịch

A.Cho x mol NaOH biến thiªn trong khoảng 0,15 0,3x vào dung dịch A thu

được m gam kết tủa.




A. 2,97gam B . 3,96 gam C. 5,94 gam D. 4,95 gam


83

2.2.5.3. Dạng 3: Cho từ từ H3PO4 vào dung dịch Ca(OH)2 (sự phụ thuộc số

mol kết tủa vào số mol H3PO4)

D¹ng bµi tËp nµy liªn quan ®Õn tÝnh chÊt cña axit H3PO4 –axit ®a chøc vµ cã

t¹o ra çc d¹ng muèi cã tÝnh tan kh¸c nhau víi çc baz¬ nh: Ca(OH)2, Ba(OH)2.

* Cơ sở giải to¸n:

Cho từ từ H3PO4 vào dung dịch Ca(OH)2 tạo kết tủa, sau đã kết tủa tan.

H3PO4 + 3 OH- → PO43- + 3H2O (1)

H3PO4 + 2 OH- → HPO42- + 2H2O (2)

Gọi số mol OH- là 3a ; số mol H3PO4 là x ; số mol kết tủa là y.

*** X¸c định đồ thị.


ymax = a/2 tại x = a.

+ Trục ox : x¸c định gi¸ trị số mol H3PO4 : chọn 2 điểm

x1 = a (dựa (1))

x2 = 1,5a tại điểm B (dựa (2))

Kẻ 2 đường thẳng : x = a song song với oy và y = a/2 song song với ox cắt




oy được 2 gi¸ trị của số mol H3PO4 : x1; x2.


84

*** Vẽ đồ thị.

nkÕt tña

O x1 x2 nOH-

a

y

A

Ba 1,5a

H×nh 3

*** Nhận xÐt:

+ Nếu y > a/2 bài to¸n v« nghiệm do y = nkết tủa kh«ng cắt đồ thị.

+ Nếu y = a/2 cã một nghiệm duy nhất nCO2 = x = a

+ Nếu 0 < y < a/2 bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nH3PO4 là : x1 = 2y và

x2 = a + (x2 - a) mà 2(x2 – a) = a – x1 nªn 2x2 = 3a – x1 = 3a – 2y.

*** Từ đồ thị, x¸c định được hàm số biếu thị mối liªn hệ giữa số mol H3PO4 và

số mol kết tủa.

*** X¸c định hàm số

x/2 (0 x a)

(3a - 2x)/2 ( a x 1,5a )

0 ( x 1,5a)

y =

*** Từ đồ thị ta cã çc dạng bài tập

Dạng a: Cho từ từ dd H3PO4 cã sè mol x vào dung dịch kiềm chứa 3a mol OH- thu

được y mol kết tủa. T×m x.


y =

x/2

(3a - 2x)/2

x = 2y

x = (3a - 2y)/2

Dạng b: Cho từ từ dd H3PO4 cã sè mol x vào dung dịch kiềm chứa 3a mol OH- thu

được y mol kết tủa. T×m y


85

Nếu

+ x ≤ a th× y = x/2

+ a ≤ x ≤ 1,5a th× y = (3a - 2x)/2

Dạng c: Cho từ từ dd H3PO4 cã sè mol x vào dung dịch kiềm chứa 3a mol OH- thu

được y mol kết tủa. T×m a.

¸p dụng c«ng thức : y = (3a - 2x)/2 → a = (2x + 2y)/3

Dạng d: Cho từ từ dd H3PO4 cã sè mol x biến thiªn trong khoảng b x c vào

dung dịch kiềm chứa 3a mol OH- thu được y mol kết tủa . T×m gi¸ trị lớn nhất và

nhỏ nhất của y.

+ b < c < a ymin = b/2 ; ymax = c/2.

+ b < a < c < 1,5a ymax = a/2 ;

ymin =

b/2

(3a - 2c)/2

+ a < b < c < 1,5a ymax = (3a – 2b)/2 ; ymin = (3a – 2c)/2 .

VÝ dụ 1. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào 200 ml dung dịch Ba(OH)2 1,5M


1. Gi¸ trị nhỏ nhất cã thể cã của V là:


2. Gi¸ trị lớn nhất cã thể cã của V là:


Hướng dẫn: x = V; nOH- = 0,6 mol = 3a; y = nkết tủa = 0,05 mol


y =

x/2

(3a - 2x)/2

x = 2y

x = (3a - 2y)/2

x = V.1 = 0,1

x = V.1 = 0,25

VÝ dụ 2. Cho từ từ 200(ml) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2

1,5M thu được m gam kết tủa. Gi¸ trị của m là :

A. 31 gam B. 23,25 gam C. 15,5 gam D. 32,5gam


86

Hướng dẫn: x = 0,2 mol; nOH- = 0,6 mol = 3a; y = nkết tủa

x = a → y = x/2 = 0,1 mol → m = 31 gam.

VÝ dụ 3. Cho từ từ 150(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào 150ml dung dịch Ca(OH)2

nồng độ c M thu được 15,5 gam kết tủa.T×m nồng độ c.

A. 2,67 M B. 1,33 M C. 0,667M D. 0,333M

Hướng dẫn: x = 0,15 mol ; 3a = 0,3.c ; y = 0,05 mol

¸p dụng c«ng thức : y = (3a - 2x)/2

→ 3a = 0,3.c = (2x + 2y) = 0,4 → c = 1,33M

VÝ dụ 4. Nhỏ từ từ x mol H3PO4 biến thiªn trong khoảng 0,1 0,2x vào 200 ml

dung dịch Ca(OH)2 1,5M thu được m gam kết tủa.

1. Gi¸ trị lớn nhất của m là :


2. Gi¸ trị nhỏ nhất của m là :

A. 3,1gam B. 6,2 gam C. 7,75 gam D. 12,4 gam

Hướng dẫn : 0,1 0,2x ; b= 0,1; c = 0,2; 3a = 0,6 mol → a = 0,2 mol.

Ta cã b < c = a

→ n kết tủa max = ymax = a/2 = 0,1 → mmax= 15,5 gam.

→ n kết tủa min = ymin = b/2 = 0,05 → m min = 7,75 gam.


Bài 121. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 2M vào 200ml dung dịch Ba(OH)2 3M


1. Gi¸ trị nhỏ nhất cã thể cã của V là:


2. Gi¸ trị lớn nhất cã thể cã của V là:


Bài 122. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2 1,5M

thu được kết tủa lớn nhất. T×m V(lÝt).



87

Bài. Cho từ từ 750(ml) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2 1,5M

thu được m gam kết tủa. Gi¸ trị của m là :

A. 11,625 gam B. 23,25 gam C. 15,5 gam D. 7,75gam.

Bài 123. Cho từ từ 100(ml) dung dịch H3PO4 1,2M vào 100ml dung dịch Ca(OH)2

1,5M thu được m gam kết tủa. Gi¸ trị của m là :

A. 11,625 gam B. 13,95 gam C. 17,05 gam D. 7,75gam

Bài 124. Nhỏ từ từ x mol H3PO4 biến thiªn trong khoảng 0,1 0,25x mol vào 100

ml dung dịch Ca(OH)2 3M thu được m gam kết tủa.

1.. Gi¸ trị lớn nhất của m là :



A. 31,0gam B. 62 gam C. 77,5 gam D. 46,5 gam

Bài 125. Nhỏ từ từ x mol H3PO4 biến thiªn trong khoảng 0,21 0,27x vào 150 ml

dung dịch Ba(OH)2 2M thu được m gam kết tủa.





2.2.5.4. Dạng 4: Cho từ từ H3PO4 vào dung dịch hỗn hợp kiÒm : t mol

Ca(OH)2 (hoÆc Ba(OH)2) và z mol NaOH (sự phụ thuộc số mol kết tủa Ca3(PO4)2

(Ba3(PO4)2) vào số mol H3PO4)

*** Cơ sở giải to¸n :

H3PO4 + 3 OH- → PO43- + 3H2O (1)

H3PO4 + 2 OH- → HPO42- + 2H2O (2)

Gọi số mol H3PO4 là x ; số mol PO43- là y.

+ nOH- = 2t + z




88

ymax = 3

t tại x =

3

2t và x =

23

2 zt

+ Trục ox : x¸c định gi¸ trị số mol H3PO4: chọn 3 điểm

x1 = 3

2t

x2 = 23

2 zt

x3 = 2

2 zt tại D

Kẻ đường thẳng: x = 3

2t và x =

23

2 zt song song với oy và y =

3

t song song

với ox :

- x = 3

2t cắt y =

3

t tại A

- x = 23

2 zt cắt y =

3

t tại B

- nối A với O, A với B, B với D ta được đồ thị.


với ox cắt tam gi¸c OABD tại 2 điểm, từ 2 điểm này vẽ 2 đường thẳng song song

với oy được 2 gi¸ trị của số mol H3PO4: x1; x2.


nkÕt tña

Ox1 x2

nOH-

y

3

2t

23

2 zt

2

2 zt

t/3A B

D

H×nh 4.

*** Nhận xÐt

+ Nếu y > t/3 bài to¸n v« nghiệm do y = nkết tủa kh«ng cắt đồ thị.


89

+ Nếu y = t/3 cã nghiệm biến thiªn trong khoảng 3

2t ≤ x ≤

23

2 zt

+ Nếu 0 < y < t/3 bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nH3PO4 là :

x1 = 2y và x2 =23

2 zt + (x2 - (

23

2 zt ))

mà 2(x2 - (23

2 zt )) =

3

2t - x1 nªn x2 =

23

2 zt +

3

t - x1/2 = - y.

*** Từ đồ thị, x¸c định được hàm số biếu thị mối liªn hệ giữa số mol H3PO4 và

số mol kết tủa.


y =

x/2 (0 x )

t/3 ( x )

0 ( x )

3

2t

3

2t

23

2 zt

2

2 zt

2

2 zt

23

2 zt- x ( x )

2

2 zt


Dạng a: Cho từ từ x mol H3PO4 vào dung dịch kiềm chứa t mol Ca(OH)2 và z mol

NaOH thu được y mol kết tủa. T×m x.


y =

x/2 x = 2y

x = - y

2

2 zt - x 2

2 zt

Dạng b: Cho từ từ x mol H3PO4 vào dung dịch kiềm chứa t mol Ca(OH)2 và z mol

NaOH thu được y mol kết tủa. T×m y

Nếu

+ x ≤ 3

2t th× y = x/2

+ 3

2t ≤ x ≤

23

2 zt th× y = t /3


90

+ 23

2 zt ≤ x ≤

2

2 zt th× y =

2

2 zt - x

Dạng c: Cho từ từ x mol H3PO4 vào dung dịch kiềm chứa t mol Ca(OH)2 và z mol

NaOH thu được y mol kết tủa. T×m t hoặc z.

¸p dụng c«ng thức : y = 2

2 zt - x → x =

2

2 zt - y

Dạng d: Cho từ từ x mol H3PO4 (b ≤ x ≤ c)vào dung dịch kiềm chứa t mol Ca(OH)2

và z mol NaOH thu được y mol kết tủa. T×m gi¸ trị lớn nhất và nhỏ nhất của y.

+ b <c < 3

2t ymin = b/2 ; ymax = c/2.

+ b <3

2t< c <

23

2 zt ymax = t/3 ; ymin = b/2.

+ b < 3

2t<

23

2 zt < c <

2

2 zt → ymax = t/3

ymin =

b/2

(2t+z)/2 -c

+ 3

2t< b< c<

23

2 zt ymax = const = t/3 .

+ 3

2t < b <

23

2 zt < c <

2

2 zt . ymin=

2

2 zt - c ; ymax = t/3.

+ 23

2 zt < b < c <

2

2 zt . ymin=

2

2 zt - c; ymax =

2

2 zt - b.

VÝ dụ 1. Cho từ từ V(ml) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2 0,5M

và NaOH 1M được 9,3 gam kết tủa.


A. 20ml B. 40 ml C. 60ml D. 80ml


A.150ml B. 170ml C. 190ml D. 210ml

Hướng dẫn: nH3PO4 = x = V.1; t = nCa(OH)2 = 0,1 mol; z = nNaOH = 0,2 mols

nOH- = 0,4 mol = 2t + z;


91

n kết tủa = y = 0,03 mol


y =

x/2x = 2y

x = - y2

2 zt - x2

2 zt

x = V = 0,06

x = V = 0,17


và NaOH 1M được gam kết tủa.Gi¸ trị của V là:

A. 3

2,0 lÝt B.

3

2,0 V

3

5,0 lÝt

C. 0,2 lÝt D. 3

2,0 V

3

6,0 lÝt


và NaOH 1M được 3,1 gam kết tủa.Gi¸ trị của V là:



VÝ dụ 4. Cho từ từ 100 (ml) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2

1,5M và NaOH 1M được m gam kết tủa.Gi¸ trị của m là:

A. 15,5 gam B. 3,1 gam C. 31 gam D. 7,75 gam

Hướng dẫn: x = 0,1 mol; nOH- = 0,8 mol= 2t+z ; y = nkết tủa ; t = 0,6 mol.

V× x ≤ 3

2t nªn y = x/2 = 0,05 mol → m = 15,5 gam.

*** HÖ thèng BT cã sö dông ®å thÞ d¹ng 4


Bài 126. Cho từ từ 100 (ml) dung dịch H3PO4 1,5 M vào 100ml dung dịch Ba(OH)2

1,5M và NaOH 0,8 M được m gam kết tủa.Gi¸ trị của m là:

A. 6,01gam B. 12,02 gam C. 18,03 gam D. 24,04 gam.

Bài 127. Cho từ từ 50 (ml) dung dịch H3PO4 1M vào 100ml dung dịch Ba(OH)2

1,5M và NaOH 1M được m gam kết tủa.Gi¸ trị của m là:

A. 9,015 gam B. 15,025gam C. 21,035 gam


92

D. 27,045 gam E. 30,05 gam

Bài 128. Cho từ từ 100 (ml) dung dịch H3PO4 1M vào x ml dung dịch Ca(OH)2 1,5

M và NaOH 1M được 6,2 gam kết tủa.Gi¸ trị của x là:

A. 30ml B. 60ml C. 90ml D. 100ml

Bài 129. Cho từ từ x mol H3PO4 biến thiªn trong khoảng 0,18 0,2x mol vào

150ml dung dịch Ba(OH)2 1M; NaOH 1M được m gam kết tủa.

1. Gi¸ trị lớn nhất của m là:

A. 9,015 gam B. 15,025gam C. 21,035 gam D. 27,045 gam

2. Gi¸ trị nhỏ nhất của m là:


Bài 130. Cho từ từ x mol H3PO4; biến thiªn trong khoảng 0 0,21x mol vào 150ml

dung dịch Ca(OH)2 1M; NaOH 1M được m gam kết tủa.

1. Gi¸ trị lớn nhất của m là:

A. 9,3 gam B. 15,5gam C. 24,8 gam D. 32,55gam

2. Gi¸ trị nhỏ nhất của m là:


Bài 132. Cho từ từ x mol H3PO4 biến thiªn trong khoảng 0,12 0,16x mol vào

150ml dung dịch Ba(OH)2 1M; NaOH 1M được m gam kết tủa.Gi¸ trị của m là:

A. 15,025gam B. 30,05gam C.36,03 gam D. 48,08 gam.

2.2.4.5. Dạng 5: Cho từ từ dung dịch kiềm vào a mol H3PO4 (sự phụ thuộc số

mol H2PO4- vào số mol OH-)

***Cơ sở giải to¸n:

H3PO4 + OH- →H2PO4- + 3H2O (1)

H3PO4 + 2 OH- → HPO42- + 2H2O (2)

Gọi số mol OH- là x ; số mol H2PO4- là y.

số mol H3PO4 là a mol




93

ymax = a tại x = a


x1 = a (dựa vào (1))

x2 = 2a tại điểm B (dựa vào (2))

Kẻ 2 đường thẳng : x = a song song với oy và y = a song song với ox cắt nhau

tại A, nối A với O, A với B ta được đồ thị.



oy được 2 gi¸ trị của số mol OH- : x1; x2.


A

B

nOH-

nH2PO4-

a

a 2a

y

x1 x2

O

H×nh 5

***Nhận xÐt


+ Nếu y = a cã một nghiệm duy nhất nH3PO4 = x = a

+ Nếu 0 < y < a bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nH3PO4 là :

x1 = y và x2 = a + (x2 - a) mà x2 – a = a – x1 nªn x2 = 2a – x1 = 2a – y.


mol H2PO42-.


94

X¸c định hàm số:

y =

x (0 x a)

2a - x ( a x 2a )

0 ( x 2a)


Dạng a: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào dung dịch chứa a mol

H3PO4 được y mol H2PO4-. T×m x.

Cã thể cã 2 gi¸ trị của x:

y =

x

2a-x

x = y

x = 2a- y

Dạng b: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào dung dịch chứa a mol

H3PO4 được y mol H2PO4-. T×m y.

Nếu

+ x ≤ a th× y = x.

+ a ≤ x ≤ 2a th× y = 2a – x

Dạng c: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào dung dịch chứa a mol

H3PO4 được y mol H2PO4-. T×m a.

Gi¸ trị của a là : ¸p dụng c«ng thức: y = 2a – x → a = 2

yx


b x c vào dung dịch chứa a mol H3PO4 được y mol H2PO4-. T×m số mol H2PO4

-

lớn nhất, nhỏ nhất.

+ b < c < a ymin = b ; ymax = c.

+ b < a < c < 2a ymax = a ;


95

ymin =

b

2a - c

+ a < b < c < 2a ymax = 2a – b ; ymin = 2a – c.

VÝ dụ 1. Cho từ từ V(ml) dung dịch Ca(OH)2 1,5M vào 100ml dung dịch H3PO4

3M được 23,4 gam Ca(H2PO4)2


A. 33,33 ml B. 66,67 ml C. 133,33 ml D. 166,67 ml


A.33,33 ml B. 66,67 ml C. 133,33 ml D. 166,67 ml

Hướng dẫn:

nOH- = x = 1,5.V; nH3PO4 = 0,3 mol ; nH2PO4- = 0,1.2 = 0,2 = y mol


y =

x

2a-x

x = y

x = 2a- y

x = V = 0,0667

x = V = 0,1333

VÝ dụ 2. Cho từ từ 100(ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 0,5M vào 100ml

dung dịch H3PO4 1M được y mol H2PO4-. Gi¸ trị của y là:

A. 0,05 mol B. 0,1 mol C. 0,15 mol D. 0,2 mol

Hướng dẫn:

nOH- = x = 0,15 mol ; nH3PO4 = 0,1=a mol ; nH2PO4- = y mol

V× a ≤ x ≤ 2a nªn y = 2a – x = 0,05 mol ;

VÝ dụ 3. Cho từ từ V (ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 1M biến thiªn trong

khoảng 30≤ V ≤ 50 ml vào 100 ml dung dịch H3PO4 2 M được n mol H2PO4-.

1. Gi¸ trị lớn nhất của n là:


2. Gi¸ trị nhỏ nhất của n là:

A. 0,07mol B. 0,08 mol C. 0,09 mol D. 0,10 mol


96

Hướng dẫn: b≤ x ≤ c; b =0,09; c = 0,15 mol; nH3PO4 = 0,2= a.

Ta cã b < c < a ymin = nmin = b = 0,09 mol;

ymax = nmax = c = 0,15 mol.

***HÖ thèng BT cã sö dông ®å thÞ d¹ng 5


Bài 133. Cho từ từ V(ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 1M vào 200ml dung

dịch H3PO4 1,5M được 0,15 mol H2PO4-


A. 50ml B. 75ml C. 100ml D. 150ml


A. 75ml B. 125ml C. 175ml D. 225ml E. 250ml

Bài 134. Cho từ từ V(ml) dung dịch Ca(OH)2 1,5M và NaOH 1M vào 200ml dung

dịch H3PO4 2M được lượng muối H2PO4- là lớn nhất. T×m V.

A. 50ml B. 100ml C. 150 ml D. 200ml

Bài 135. Cho từ từ V(ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 0,5M vào 100ml dung

dịch H3PO4 1,5M được 0,05 mol H2PO4-. Gi¸ trị của V cã thể cã là:

A. 20 hoặc 100ml B. 80 hoặc 100 ml

C. 20 hoặc 80 ml D. 100 hoặc 120 ml

Bài 136. Cho từ từ 50(ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 0,5M vào 150ml dung

dịch H3PO4 1M được x mol H2PO4-. Gi¸ trị của x là:


Bài 137. Cho từ từ 100(ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 1M vào V ml dung

dịch H3PO4 1M được 0,05 mol H2PO4-. Gi¸ trị của V là:

A. 75 ml B. 125 ml C. 250 ml D. 375 ml

Bài 138. Cho từ từ 200(ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 1,5M vào 100 ml

dung dịch H3PO4 x M được 0,1 mol H2PO4-. Gi¸ trị của x là:

A. 1M B. 1,5M C. 3 M D. 2,5M


97

Bài 139. Cho từ từ V (ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 1M biến thiên trong

khoảng 70≤ V ≤ 90 ml vào 100 ml dung dịch H3PO4 2 M được n mol H2PO4-.





Bài 140. Cho từ từ V (ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 1M biến thiªn trong

khoảng 60 ≤ V ≤ 100 ml vào 100 ml dung dịch H3PO4 2 M được n mol H2PO4-.





2.2.5.6. Dạng 6: Cho từ từ dung dịch kiềm vào a mol H3PO4 (sự phụ thuộc số

mol HPO42- vào số mol OH-)

***Cơ sở giải to¸n:

H3PO4 + OH- →H2PO4- + 3H2O (1)

H3PO4 + 2 OH- → HPO42- + 2H2O (2)

H3PO4 + 3 OH- → PO43- + 3H2O (3)

Gọi số mol OH- là x ; số mol HPO42- là y.

số mol H3PO4 là a mol


+ Trục oy : x¸c định gi¸ trị số mol HPO42- : chọn 1 điểm

ymax = a tại x = 2a.


x1 = a tại điểm B (dựa vào (1))

x2 = 2a (dựa vào (2))

x3 = 3a tại điểm C (dựa vào (3))


98

Kẻ 2 đường thẳng : x = a song song với oy và y = 2a song song với ox cắt

nhau tại A, nối A với C, A với B ta được đồ thị.


ox cắt tam gi¸c ABC tại 2 điểm, từ 2 điểm này vẽ 2 đường thẳng song song với oy

được 2 gi¸ trị của số mol OH- : x1; x2.


nOH-

nHPO42-

a

a 2a 3aO

y

x1 x2

A

B C

H×nh 6.

***Nhận xÐt


+ Nếu y = a cã một nghiệm duy nhất nOH- = x = 2a

+ Nếu 0 < y < a bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nOH- là :



mol HPO42-.

X¸c định hàm số:

y =

x-a (a x a)

3a - x ( 2a x 3a )

0 ( x 3a)


Dạng a: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào dung dịch chứa a mol

H3PO4 được y mol HPO42-. T×m x.


99


y =

x-a

3a-x

x = y + a

x = 3a- y

Dạng b: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào dung dịch chứa a mol

H3PO4 được y mol HPO42-. T×m y.

Nếu

+ a ≤x ≤2 a th× y = x - a.

+ 2a ≤ x ≤ 3a th× y = 3a – x

Dạng c: Cho từ từ dung dịch kiềm chứa x mol OH- vào dung dịch chứa a mol

H3PO4 được y mol HPO42-. T×m a.

Gi¸ trị của a là :

y =

x-a

3a-x

a = x - y

3a = x + y


b ≤ x ≤ c vào dung dịch chứa a mol H3PO4 được y mol HPO42-. T×m số mol HPO4

2-

lớn nhất, nhỏ nhất.

+ a < b < c < 2a ymax = c – a ; ymin = b –a

+ a < b < 2a < c < 3a ymax = a ;

ymin =

b- a

3a - c

+ 2a < b < c < 3a ymax = 3a – b ; ymin = 3a – c.

VÝ dụ 1. Cho từ từ V(ml) dung dịch Ca(OH)2 1 M và NaOH 0,5M vào 100ml dung

dịch H3PO4 1,5M được 0,1 mol HPO42-.


A. 50ml B. 75ml C. 100ml D. 150ml



100

A. 150ml B. 250ml C. 350 ml D. 450ml

Hướng dẫn: x = nOH- = 2,5.V; a = 0,15 mol; y = nHPO4 2- = 0,1 mol

y =

x-a

3a-x

x = y + a

x = 3a- y

V = 0,1 lít

V = 0,35 lít

VÝ dụ 2. Cho từ từ V(ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 0,5M vào 100ml dung

dịch H3PO4 1,5M được lượng muối HPO42- là lớn nhất. T×m V.

A. 60ml B. 90ml C. 120 ml D. 150ml

VÝ dụ 3 . Cho từ từ 100(ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5 M và NaOH 1M vào 100ml

dung dịch H3PO4 2 M được y mol HPO42-.Gi¸ trị của y là:

A. 0 mol B. 0,1 mol C. 0,2 mol D. 0,05 mol

Hướng dẫn:

x = nOH- = 0,2 mol; a = 0,2 mol; y = nHPO4 2-

+ a ≤ x ≤ 2 a th× y = x – a = 0 mol.

VÝ dụ 4. Cho 100ml dung dịch NaOH 2,5M vào 100ml dung dịch H3PO4 1M được

bao nhiªu mol muối:

A. Na3PO4(0,05mol) và Na2HPO4 (0,05mol)

B. Na2HPO4 (0,05mol) và NaH2PO4(0,05mol)

C. Na2HPO4 (0,02mol) và NaH2PO4(0,08mol)

D. Na3PO4(0,04mol) và Na2HPO4 (0,06mol)

Hướng dẫn :

x = nOH- = 0,25 mol; a = 0,1 mol; y = nHPO4 2-

V× 2a ≤ x ≤ 3a th× y = 3a – x = 0,05 mol → nPO4 3- = a - y = 0,05 mol.

VÝ dụ 5 Cho từ từ 100(ml) dung dịch Ca(OH)2 1 M và NaOH 1,5M vào V ml dung

dịch H3PO4 1,5M được 0,1 mol HPO42-.


A. 50ml B. 75ml C. 100ml D. 125ml



101

A. 66,67ml B. 133,33ml C. 166,67 ml D. 233,33ml

Hướng dẫn: x = nOH- = 0,35 mol; a = 1,5.V mol; y = nHPO4 2- = 0,1 mol;


y =

x-a

3a-x

a = x - y

3a = x + y

V = 0,1 lít

V = 0,1667 lít

VÝ dụ 6. Cho từ từ V (ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 1,5M biến thiªn trong

khoảng 100 ≤ V ≤ 108 ml vào 100 ml dung dịch H3PO4 1,5 M được n mol HPO42-.





Hướng dẫn:

b ≤ x ≤ c, b = 0,25 mol; c = 0,27 mol ; a = 0,15 mol; y = nHPO4 2- mol;

Ta cã a < b < c < 2a ymin = b –a = 0,1 ; ymax = c – a = 0,15

***HÖ thèng BT cã sö dông ®å thÞ d¹ng 6


Bài 141. Cho từ từ 100(ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 1M vào 200ml dung

dịch H3PO4 1M được y mol HPO42-.Gi¸ trị của y là:


Bài 142. Cho từ từ 200(ml) dung dịch Ca(OH)2 1,5M và NaOH 1,5M vào 100ml

dung dịch H3PO4 2M được y mol HPO42-.Gi¸ trị của y là:


Bài 143. Cho 100ml dung dịch NaOH 1,5M vào 200nl dung dịch H3PO4 0,5M được

bao nhiªu mol muối:

A. Na3PO4(0,02mol) và Na2HPO4 (0,08mol)

B. Na2HPO4 (0,02mol) và NaH2PO4(0,08mol)

C. Na3PO4(0,05mol) và Na2HPO4 (0,05mol)


102

D. Na2HPO4 (0,05mol) và NaH2PO4(0,05mol)

Bài 144. Cho từ từ 50(ml) dung dịch Ca(OH)2 1,5M và NaOH 1M vào V ml dung

dịch H3PO4 2 M được lượng HPO42- là lớn nhất.Gi¸ trị của V là:

A. 25 ml B. 75ml C. 50ml D. 100ml

Bài 145. Cho từ từ V (ml) dung dịch Ca(OH)2 1M và NaOH 0,5M biến thiªn trong

khoảng vào 150 ml dung dịch H3PO4 1 M được n mol HPO42-.





Bài 146. Cho từ từ V (ml) dung dịch Ca(OH)2 0,5M và NaOH 1M biến thiªn trong

khoảng 100 ≤ V ≤ 160 ml vào 100 ml dung dịch H3PO4 2,5 M được n mol HPO42-





2.2.5.7. Dạng 7: H3PO4 hoặc P2O5 t¸c dụng với dung dịch kiềm.

Bài 147. Hoµ tan m gam P2O5 vào nước và cho từ từ vào 0,3 lÝt dung dịch Ca(OH)2

1M .H·y vẽ đồ thị biÓu thị sự phụ thuộc của:

1. khối lượng kết tủa vào số mol P2O5

2. khối lượng CaPHO4 vào số mol P2O5

3. khối lượng Ca(H2PO4)2 vào số mol P2O5.

Bài 148. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 vào a mol dung dịch Ca(OH)2 . Vẽ đồ

thị sự phụ thuộc của:

1. khối lượng kết tủa vào số mol H3PO4.

2. khối lượng CaPHO4 vào số mol H3PO4

3. khối lượng Ca(H2PO4)2 vào số mol H3PO4


103

Bài 149. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào 100ml dung dịch Ca(OH)2 2M.

Vẽ đồ thị sự phụ thuộc của:

1. khối lượng kết tủa vào V.

2. khối lượng CaHPO4 vào V

3. khối lượng Ca(H2PO4)2 vào V.

Bài 150. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào t mol Ca(OH)2 và z mol NaOH.

Vẽ đồ thị sự phụ thuộc số mol chất kết tủa vào số mol H3PO4.

Bài 151. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2 0,5M

và NaOH 0,5M. Vẽ đồ thị sự phụ thuộc số mol chất kết tủa vào số mol H3PO4.

Bài 152. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào 200ml dung dịch Ca(OH)2 1 M

và NaOH 0,5M. Vẽ đồ thị sự phụ thuộc số mol chất kết tủa vào số mol H3PO4.

Bài 153. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch H3PO4 1M vào200ml dung dịch Ca(OH)2 0,5M

và NaOH 1M. Vẽ đồ thị sự phụ thuộc số mol chất kết tủa vào số mol H3PO4.

Bài 154. Cho từ từ NaOH vào a mol dung dịch H3PO4 . Vẽ đồ thị sự phụ thuộc của:

1. khối lượng Na3PO4 vào số mol NaOH.

2. khối lượng Na2PHO4 vào số mol NaOH.

3. khối lượng NaH2PO4vào số mol NaOH.

Bài 155. Cho P2O5 vào dung dịch NaOH (a mol). Vẽ đồ thị sự phụ thuộc của:

1. khối lượng Na3PO4 vào số mol NaOH.

2. khối lượng Na2PHO4 vào số mol NaOH.

3. khối lượng NaH2PO4vào số mol NaOH.

2.3. HÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ ch¬ng nhãm

Cacbon líp 11- n©ng cao.

2.3.1. Môc tiªu vµ néi dung kiÕn thøc ch¬ng nhãm Cacbon.

* Môc tiªu

* VÒ kiÕn thøc: HS hiÓu ®îc:

- CÊu t¹o nguyªn tö, ph©n tö cña cacbon, silic vµ cÊu t¹o ph©n tö cña mét sè hîp

chÊt quan träng cña nã.


104

- TÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña ®¬n chÊt cacbon, silic vµ hîp chÊt cña nã.

- Çch ®iÒu chÕ cacbon, silic vµ mét sè hîp chÊt quan träng cña çc nguyªn tè nµy.

* VÒ kÜ n¨ng

- ViÕt çc ph¬ng tr×nh ho¸ häc díi d¹ng ph©n tö vµ ion rót gän minh ho¹ tÝnh

chÊt hãa häc.

- Gi¶i çc bµi to¸n ho¸ häc liªn quan tíi kiÕn thøc vÒ cacbon, silic vµ çc hîp

chÊt cña nã.

* Néi dung

Nhãm Cacbon cã 5 bµi, néi dung çc bµi cô thÓ ®îc x©y dùng trong b¶ng sau:

Bµi häc Tªn bµi

Bµi 15 Cacbon

Bµi 16 Hîp chÊt cña cacbon

Bµi 17 Silic vµ hîp chÊt cña silic

Bµi 18 C«ng nghiÖp silicat

Bµi 19 LuyÖn tËp

2.3.2. HÖ thèng bµi tËp hãa häc cã sö dông s¬ ®å biÕn ho¸.

* Bµi tËp tr¾c nghiÖm tù luËn

Bµi 156. Hoµn thµnh çc ph¬ng tr×nh hãa häc theo s¬ ®å chuyÓn hãa sau (ghi râ

điều kiện phản ứng):

NaHCO3 Na2CO3

NaOH

(2) (3)

(4) (5) (6)


105



A1 A2 A3 M

M

BiÕt: A1 lµ oxit kim lo¹i A cã ®iÖn tÝch h¹t nh©n lµ 3,2.10-18 cul«ng. B1 lµ oxit phi

kim B cã cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng lµ 2s22p2.


điều kiện phản ứng)

CaCO3 CaCl2 Ca CaO CaCO3

Bµi 159. Hoµn thµnh çc ph¬ng tr×nh hãa häc theo s¬ ®å chuyÓn hãa sau:

CaCO3 CaO CaC2 Ca(OH)2 Ca(OCl)2 CaCl2

Ca(NO2)2 Ca(NO3)2 Ca(HCO3)2 CaCO3 Ca(OH)2

(1) (2) (3) (4) (5)

(6) (7) (8) (9)



(1)

(2) (3) (4)

(7 ) (6) (5) CaCO3

A C E CaCO3

P Q R CaCO3

+D2 (3) t0

(1)

+D1 (2)

+D3

(4)

+E1 (5)

+E2 (6)

+E3 (7)

(3)

(4)

(1) (2)

(5) (6) (7)

(1) (1)

B1 B2 B3 M

CaO

Ca(HCO3)2


106


(1) (2) (3) (4)

(5)

(6) (7)

CaCl2 Ca Ca(OH)2 CaCO3 Ca(HCO3)2

Cl2 Clorua vôi O2

Bµi 162. Bæ tóc chuçi ph¶n øng vµ viÕt çc ph¬ng tr×nh hãa häc(mçi mòi tªn

lµ mét ph¬ng tr×nh ph¶n øng).

Cho biÕt: B lµ khÝ dïng cho çc b×nh ch÷a ch¸y, A lµ kho¸ng s¶n phæ biÕn ®Ó s¶n

suÊt v«i sèng


Fe FeCl3 Fe(OH)3

FeCl2 Fe2O3 Fe3O4

Bµi 164. X¸c ®Þnh çc chÊt ®îc ghi trong s¬ ®å chuyÓn hãa vµ hoµn thµnh

ph¬ng tr×nh hãa häc.

Na + (B) + H2O (D) + (E ) + H2

(A) + (B) (D) + (E)

( D) (F) + H2O

(B) + Ba(NO3)2 BaSO4 + (G)

t0

+A (1)

+Na2CO3 (3)

+B (2)

+D (5)

(4)

HCl

t0 F E

NaOH

NaOH

NaOH

C D

A


107

Cho biÕt: B lµ muèi cña kim lo¹i M cã hãa trÞ II

Tæng khèi lîng ph©n tö cña B vµ D lµ 258.


NH3 A1 A2

A3

A4

+ CO2,Pcao,t0 + H2O

+ H 2SO 4

lo·ng

+ NaOH

(1) (2)

(3)

(4)


CaCO3 CaCO3 CaCO3 CaCO3

A1A2 A3

B1B2 B3

(1) (2)

(3) (6)

(4)

(5)

(7)

(8)


1. C CO2 CO CO2 CO photgen

2. C CO2 C Al4C3 CH4 C CaC2 C2H2 CO2

3. CaCO3 CO2 Ca(HCO3)2 KHCO3 K2CO3 CO2 Na2CO3

NaHCO3 CaCO3 Ca(HCO3)2 CO2 CaCO3

Bµi 168. ViÕt ph¬ng tr×nh hãa häc khi:

1. Si t¸c dụng víi F2, O2, dung dÞch NaOH, Mg, Ca.

2. SiO2 Na2SiO3 H2SiO3 SiO2 Si SiO2 SiF4

3. C t¸c dụng víi Mg, O2, S, CuO, CO2, HNO3 ®n, H2SO4 ®n, KClO3, h¬i níc

4. CO t¸c dụng víi O2, FeO, Cl2,

5. CO2 t¸c dụng víi dung dÞch Ba(OH)2, CaO, Mg, dd K2CO3


108

Bµi 169. Cho çc hîp chÊt: CaCO3, Na2CO3, BaCO3, CO2, CaCl2, Ca(HCO3)2

H·y s¾p xÕp çc chÊt trªn theo s¬ ®å chuyÓn hãa sau:

C

A B D

E

Bµi 170. X¸c ®Þnh çc chÊt ®îc ghi trong b»ng kÝ hiÖu vµ hoµn thµnh ph¬ng tr×nh

hãa häc

A B + CO2

B + HCl D + E

D + Na2CO3 A + NaCl

A + CO2 + E F

F + H2SO4 CaSO4 + CO2 + E

Bài 171. Cho s¬ ®å chuyÓn hãa sau:

a. H·y vÏ chiÒu mòi tªn biÓu thÞ sù chuyÓn ho¸ gi÷a çc chÊt trªn.

b.X¸c ®Þnh çc chÊt tham gia ph¶n øng vµ ®iÒu kiÖn (nÕu cã) trong çc biÕn ®æi ®ãù.

c. §Þnh sè thø tù çc biÕn ®æi vµ cho biÕt:

- Ph¶n øng nµo x¶y ra trong qu¸ tr×nh nung v«i.

- Ph¶n øng nµo dïng ®Ó gi¶i thÝch sù h×nh thµnh th¹ch nhò trong hang ®éng.

- Ph¶n øng nµo x¶y ra khi ñ lß than.

C CO2 CaCO3 Ca(HCO3)2

CO Na2CO3 CO2

NaHCO3


109

Bµi 172. Quan s¸t chu tr×nh cacbon trong tù nhiªn vµ cho biÕt vai trß cña ¸nh s¸ng

mÆt trêi ®èi víi chu tr×nh. NÕu qu¸ tr×nh th¶i khÝ CO2 nhanh h¬n qu¸ tr×nh hÊp thô

cña c©y xanh th× cã ¶nh hëng nh thÕ nµo víi m«i trêng?


Bài 173. Cho sơ đồ biến ®æi ho¸ học sau:

Ca(NO3)2(E) CaCO3 CaCl2

(G) Ca(F)

Chọn E, F,G thÝch hợp cho sơ đồ trªn.

E F G

A. H2CO3 BaCl2 Điện ph©n nãng chảy

B. K2CO3 MgCl2 Ba

C. BaCO3 NaCl Điện ph©n dung dịch

D Na2CO3 HCl Điện ph©n nãng chảy

Bài 174. Cho sơ đồ chuyÓn ho¸: CaCO3 A B C CaCO3

A, B, C là những chất nào sau đ©y:

1. Ca(OH)2 2. KHCO3 3. K2CO3 4. CaCl2 5. CO2


110

A . 2, 3, 5 B . 1, 3, 4 C. 1, 3, 5 D . 5, 2, 3

Bài 175. Cho çc chất sau đ©y t¸c dụng với nhau, sản phÈm tạo ra cã çc chất khÝ.

Cu + HNO3 đặc KhÝ X

MnO2 + HCl đặc KhÝ Y

Na2CO3 + FeCl2 + H2O KhÝ Z

C«ng thức ph©n tử của çc khÝ X, Y, Z lần lượt là:

A. NO, Cl2, CO2 B. NO2, Cl2, CO

C. NO2, Cl2, CO2 D. N2, Cl2, CO2

Bài 176. Cho chuỗi phản ứng ho¸ học sau:

C + Ca3(PO4)2 caot0

A + B + D

O2 t0 O2+ B

E → F Ca3(PO4)2

X¸c định d·y chÊt A,B,D,E,F t¬ng øng cña s¬ ®å trong b¶ng sau:

D·y A B D E F

A CO CaO P4 CO2 CaCO3

B CO CaO P2O3 CO2 CaCO3

C CO CaO P2O3 CO2 CaCO3

D CO CaO P2O5 CO2 CaCO3

Bµi 177. Cho sơ đồ chuyển ho¸ sau:

A1 A2 A3 M

M

B1 B2 B3 M

+D2 (3) t0

(1)

+D1 (2)

+D3 (4)

+E1

(5)

+E2

(6)

+E3

(7)


111

BiÕt: A1 lµ oxit kim lo¹i A cã ®iÖn tÝch h¹t nh©n lµ 3,2.10-18 cul«ng. B1 lµ oxit phi

kim B cã cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng lµ 2s22p2.

Vậy A1, A2, A3 lần lượt là:

D·y A1 A2 A3

A BaO Ba(OH)2 BaCl2

B CaO Ca(OH)2 CaCl2

C MgO Mg(OH)2 MgCl2

D Na2O NaOH NaCl

Vậy B1, B2, B3 lần lượt là:

D·y B1 B2 B3

A CO2 Na2CO3 NaHCO3

B SO2 Na2SO3 NaHSO3

C NO2 NaNO3 NaNO2

D SiO2 Na2SiO3 NaHSiO3

Bµi 178. Cho s¬ ®å chuyÓn hãa sau:

A

B

C D

Cho biÕt: B lµ khÝ dïng cho çc b×nh ch÷a ch¸y, A lµ kho¸ng s¶n phæ biÕn ®Ó s¶n

suÊt v«i sèng

VËy A, B, C, D lần lượt là

§¸p sè A B C D

A MgCO3 CO2 Mg(HCO3)2 MgSO4

HCl

t0 F E

NaOH

NaOH

NaOH


112

B CaCO3 CO2 Ca(HCO3)2 CaSO4

C CaCO3 CO2 NaHCO3 Na2CO3

D MgCO3 CO2 NaHCO3 Na2CO3

Bµi 179. Cho chuçi ph¶n øng hãa häc sau:

Na + (B) + H2O (D) + (E ) + H2

(A) + (B) (D) + (E)

( D) (F) + H2O

(B) + Ba(NO3)2 BaSO4 + (G)

Cho biÕt: B lµ muèi cña kim lo¹i M cã hãa trÞ II

Tæng khèi lîng ph©n tö cña B vµ D lµ 258

VËy A, B, D, G là :

§¸p sè A B D G

a NaOH CaSO4 CaO Ca(NO3)2

b Ca(OH)2 CuSO4 CuO Cu(NO3)2

c NaOH CuSO4 CuO Cu(NO3)2

d NaOH ZnSO4 ZnO Zn(NO3)2

Bµi 180. Cho sơ đồ chuyển ho¸ sau:

NH3 A1 A2

A3

A4

+ CO2,Pcao,t0 + H2O

+ H 2SO 4

lo·ng

+ NaOH

(1) (2)

(3)

(4)

Vậy A1, A2, A3, A4 lần lượt là :

§¸p sè A1 A2 A3 A4

t0


113

A NO2 HNO2 NO NaNO2

B (NH4)2CO3 NH4HCO3 CO2 NH3

C (NH2)2CO (NH4)2CO3 CO2 NH3

(NH2)2CO NH4HCO3 CO2 NH3

Bµi 181. Cho çc hîp chÊt: CaCO3, Na2CO3, BaCO3, CO2, CaCl2, Ca(HCO3)2 và sơ

đồ biến ho¸ sau:

C

A B D

E

Çc chất A, B,C, D, E trong sơ đồ lần lượt là:

Bµi 182. Cho chuỗi ph¶n øng ho¸ học sau:

A B + CO2

B + HCl D + E

D + Na2CO3 A + NaCl

A + CO2 + E F

F + H2SO4 CaSO4 + CO2 + E

A, B, D, E, F lần lượt là :

§¸p sè A B D E F

a MgCO3 MgO MgCl2 H2O Mg(HCO3)2

b BaCO3 BaO BaCl2 H2O Ba(HCO3)2

c CaCO3 CaCl2 BaCO3 Ca(HCO3)2 CO2

§¸p sè A B C D E

a CaCO3 Na2CO3 BaCO3 CO2 Ca(HCO3)2

b CaCO3 Ca(HCO3)2 Na2CO3 BaCO3 CO2

c CaCO3 Ca(HCO3)2 Na2CO3 CaCl2 CO2

d CaCO3 CaCl2 BaCO3 Ca(HCO3)2 CO2


114

d CaCO3 CaO CaCl2 H2O Ca(HCO3)2

2.3.3. Bµi tËp sö dông m« h×nh, h×nh vÏ

* Bµi tËp tr¾c nghiÖm tù luËn.

Bµi 183. Quan s¸t h×nh vÏ s¬ ®å lß ga cho biÕt:

H×nh 2.40

- Çc ph¶n øng hãa häc x¶y ra trong lß ga

- Thµnh phÇn khÝ lß ga kh¸c víi khÝ than ít nh thÕ nµo?

- Than ®îc n¹p vµo lß qua bé phËn nµo?

Bµi 184. Quan s¸t s¬ ®å lß quay s¶n xuÊt clanhke vµ cho biÕt:

H×nh 2.41


115

- Theo em, trong thiÕt bÞ lµm nguéi clanhke th× clanhke ®îc lµm nguéi b»ng çch

nµo? (b»ng níc hay kh«ng khÝ th× tèt h¬n?)

- §Ó ®èt ch¸y than çm dïng ®Ó nung nguyªn liÖu th× kh«ng khÝ ®îc dÉn vµo tõ

®©u?

Bµi 185. Quan s¸t m« h×nh cÊu tróc tinh thÓ kim c¬ng-than ch×:

H1: CÊu tróc tinh thÓ than ch×. H2: CÊu tróc tinh thÓ kim

c¬ng.

- Sù kh¸c nhau vÒ cÊu tróc tinh thÓ than ch× vµ kim c¬ng?Gi¶i thÝch sù kh¸c nhau

vÒ tÝnh chÊt vËt lÝ cña 2 d¹ng thï h×nh nµy cña cacbon

Bài 186. Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ b×nh ch÷a ch¸y phun bät vµ cho biÕt

Dung dÞchNaHCO

nång ®é cao3

èng thñy tinh

hë ®ùng

dung dÞch

Al (SO )2 4 3

H×nh 2.42

a. Nguyªn lÝ ch÷a ch¸y cña b×nh lµ g×?

b. V× sao, khi b¶o qu¶n, b×nh cøu ho¶ ph¶i ®Ó th¼ng ®øng?

c. V× sao khi dïng b×nh cøu ho¶ ph¶i dèc ngîc b×nh 2-3 lÇn råi míi më kho¸ b×nh

cho phun bät? ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra( nÕu cã).

Bài 187. H·y gi¶i thÝch sù t¹o thµnh nhò ®¸, m¨ng ®¸. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng

x¶y ra nÕu cã.

Sù t¹o thµnh th¹ch nhò Th¹ch nhò trong hang ®éng


116

H×nh 2.43

Bài 188. Quan s¸t h×nh vÏ 2.4.8 m« t¶ thÝ nghiÖm sù nhiÖt ph©n muèi NaHCO3

cho biÕt v× sao èng nghiÖm ®ùng muèi NaHCO3 ®îc l¾p miÖng h¬i nghiªng

xuèng?

-X¸c ®Þnh chÊt B trong èng nghiªm (2). Nªu hiÖn tîng x¶y ra trong thÝ nghiÖm

nµy.

H×nh 2.44

Bµi 189. Quan s¸t h×nh vÏ 2.4.9 m« t¶ dông cô thÝ nghiÖm CO2 t¸c dông víi NaOH

r¾n vµ cho biÕt kho¸ K trong h×nh vÏ cã t¸c dông g×? DÊu hiÖu nµo nhËn biÕt ph¶n

øng ®· x¶y ra?

H×nh 2.45

Bµi 190. Quan s¸t h×nh vÏ 2.4.10 m« t¶ dông cô thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh khö

cña cacbon. X¸c ®Þnh çc chÊt A, B, C, D trong çc dông cô. M« t¶ ®Çy ®ñ hiÖn

tîng thÝ nghiÖm.

K

CO2 H2O

NaOH

A + B

B

A

NaHCO3

rắn

B

(2)

(1)


117

H×nh 2.46

Bµi 191. Cã 4 èng nghiÖm, mçi èng nghiÖm ®ùng 1 chÊt khÝ kh¸c nhau chóng

®îc óp ngîc trªn chËu níc. H·y cho biÕt:

1. KhÝ nµo tan trong níc nhiÒu nhÊt?

2. KhÝ nµo kh«ng tan trong níc?

3. KhÝ nµo Ýt tan trong níc nhÊt?

4.KhÝ nµo cã thÓ dù ®o¸n lµ NH3? BiÕt r»ng khÝ nµy tan nhiÒu trong níc t¹o dung

dÞch kiÒm yÕu.

5. Thªm vµi giät dd NaOH vµo chËu B, nhËn th¸y mùc níc trong èng nghiÖm chËu

B d©ng cao h¬n. V× sao l¹i x¶y ra hiÖn tîng nµy?

6.Ta cã thÓ dù ®o¸n trong èng nghiÖm B lµ khÝ nµo?V× sao?

7. Ta cã thÓ dù ®o¸n trong èng nghiÖm Dlµ khÝ nµo?V× sao?

A B C D


H×nh 2.47

Bµi 192. Quan s¸t h×nh vÏ 2.4.12 díi ®©y vµ cho biÕt khi nhá dd AgNO3 vµo dd

HCl th× vÞ trÝ kim c©n thay ®æi nh thÕ nµo?Gi¶i thÝch.


118

AgNO3

HCl

H×nh 2.48

Bµi 193. Quan s¸t h×nh vÏ 2.4.13 díi ®©y vµ cho biÕt khi cho ®¸ v«i vµo dd HCl

th× vÞ trÝ kim c©n thay ®æi nh thÕ nµo?

HCl

CaCO3

H×nh 2.49

Bµi 194. Quan s¸t h×nh vÏ 2.4.14 díi ®©y vµ cho biÕt khi cho ®¸ v«i tõ qu¶ bãng

cao su vµo giÊm ¨n th× vÞ trÝ kim c©n thay ®æi nh thÕ nµo?

H×nh 2.50

Bµi 195. Dông cô díi ®©y dïng ®Ó ®iÒu chÕ chÊt khÝ nµo trong çc chÊt khÝ sau:

O2, Cl2, H2, N2, CO2, SO2, HCl. X¸c ®Þnh chÊt trong dông cô A, B, C ®îc dïng ®Ó

®iÒu chÕ çc chÊt khÝ t¬ng øng

H×nh 2.51

giÊm ¨n

CaCO 3

Bãngcao su

C

A

B


119

Bµi 196. Dông cô díi ®©y dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ nghiªn cøu tÝnh chÊt t¸c dông víi

baz¬ cña SO2.

H×nh 2.52

a.H·y ®iÒn tªn çc chÊt A, B, C, D trong h×nh vÏ

b.NÕu dïng dông cô nµy ®Ó nghiªn cøu tÝnh chÊt t¸c dông víi níc cña SO2 th× chÊt

trong D lµ chÊt g× vµ cÇn thªm chÊt nµo n÷a vµo cèc chøa chÊt D.

c. Dông cô nµy cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ nghiªn cøu tÝnh chÊt t¸c dông víi baz¬

cña CO2 ®îc kh«ng? V× sao? NÕu cã th× çc chÊt A, B, C, D sÏ lµ chÊt g×?

Bµi 197.

1. H·y x¸c ®Þnh c«ng thøc ho¸ häc thÝch hîp A, B, C, D trong TN ë h×nh

vÏ díi ®©y.Nªu hiÖn tîng thÝ nghiÖm vµ viÕt pthh. BiÕt : A,B lµ chÊt

r¾n, C lµ chÊt khÝ, D lµ dd tan , E lµ chÊt kÕt tña.

H×nh 2.53

2. Tại sao khi kết thóc thÝ nghiệm cÇn th¸o ống dẫn khÝ hoÆc rót èng ra khỏi

dung dịch D rồi mới tắt đÌn cồn mµ kh«ng lµm ngược lại?

Bµi 198. ChÊt khÝ nµo ®îc ®iÒu chÕ trong bé dông cô ë h×nh vÏ 2.4.18, h·y ®iÒn

çc ho¸ chÊt cÇn thiÕt chøa trong bé dông cô t¬ng øng vµ đặt tªn thÝ nghiệm được

m« tả bằng h×nh vẽ nµy ?

A + B

C

D

E

A A

B

C

A

B

D


120

H×nh 2.54

Bài 199. Trong PTN điều chế CO2 tinh khiÕt từ CaCO3 và HCl b»ng bé dông cô

®îc m« t¶ nh h×nh vÏ:

H×nh 2.55

4. Çc dung dịch trong çc b×nh A và B là çc chất g×? Giải thÝch.

5. H·y ph©n tÝch chỗ chưa hợp lÝ trong sơ đồ trªn. Giải thÝch và vẽ lại bộ dụng

cụ thÝ nghiệm

6. Làm thế nào để biết CO2 đ· đầy b×nh?

Bài 200. Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm điều chế vµ thö tÝnh chÊt cña CO2

C

B

B A C D

HCl đặc

CaCO3

dd HCl

CaCO3

A B


121

H×nh 2.56

Çc chÊt chøa trong çc b×nh A,B,C, D gåm:

A: níc + quú tÝm

B: dd NaOH + phenolphtalein

C: dd Ca(OH)2

D: dd NaAlO2

Cho biết hiện tượng xảy ra ở mỗi b×nh.Viết phương tr×nh phản ứng.

Bài 201. Thu 1 lÝt khÝ CO2 vào chai đậy nót,c©n khối lượng (h×nh A). Sau khi dốc

hết CO2 khỏi chai rồi đặt lªn đĩa c©n, c©n cã hiện tượng mất thăng bằng.

1 lÝt CO2

H×nh 2.57

1. Giải thÝch hiện tượng.

2. Để cho 2 đĩa c©n trở lại c©n bằng ta thªm vào đĩa c©n bªn tr¸i quả c©n cã khối

lượng x gam (h×nh B). Biết ở điều kiện thÝ nghiệm, 1 lÝt kh«ng khÝ cã khối lượng y

gam. X¸c định khối lượng của 1 lÝt CO2 trong điều kiện thÝ nghiệm.

H×nh 2.58

HD : 2. mCO2 = x + y

*Bài tập trắc nghiệm kh¸ch quan.


122

Bài 202. Cho s¬ ®å biÓu diÔn chu tr×nh cña cacbon trong tù nhiªn:

H×nh 2.59

Quan s¸t s¬ ®å vµ cho biÕt nhËn ®Þnh nµo sau ®©y lµ ®óng nhÊt? Lîng CO2 trong

kh«ng khÝ ®îc ®iÒu tiÕt bëi:

A. c©y xanh.

B. c©n b»ng ho¸ häc gi÷a CO2, CaCO3 vµ Ca(HCO3)2 trong níc biÓn.

C. h¹n chÕ sö dông çc nhiªn liÖu ho¸ th¹ch.

D. c¶ A, B vµ C ®Òu ®óng.

Bài 203. HiÖu øng nhµ kÝnh lµ hiÖn tîng Tr¸i ®Êt ®ang Êm dÇn lªn, do çc bøc x¹

cã bíc sãng dµi trong vïng hång ngo¹i bÞ gi÷ l¹i, mµ kh«ng bøc x¹ ra ngoµi vò

trô. ChÊt khÝ nµo sau ®©y lµ nguyªn nh©n g©y ra hiÖu øng nhµ kÝnh?

A.SO2. B. NO2.

C. CO2. D. CO.

Bài 204. HËu qu¶ cña viÖc Tr¸i ®Êt ®ang Êm dÇn lªn lµ hiÖn tîng b¨ng tan ë hai

cùc

HiÖn tîng nµy lµm cho tr¸i ®Êt cã:

A. NhiÒu vïng ®Êt thÊp ven biÓn sÏ bÞ nhÊn ch×m

trong níc biÓn.

B. KhÝ hËu Tr¸i ®Êt thay ®æi.

C. Cã nhiÒu trËn b·o lín nh b·o Katrina.

D. TÊt c¶ çc ¶nh hëng A, B, C.

H×nh 2.60


123

Bài 205. Trªn bÒ mÆt vá trøng gia cÇm cã nh÷ng lç khÝ nhá nªn kh«ng khÝ vµ vi

sinh vËt cã thÓ x©m nhËp, h¬i níc trong trøng tho¸t ra, lîng cacbon ®ioxit tÝch tô

trong trøng t¨ng lµm trøng nhanh bÞ háng. §Ó b¶o qu¶n trøng t¬i l©u, ngêi ta ®·

nhóng trøng vµo dung dÞch níc v«i råi vít ra ®Ó r¸o ®Ó çc lç khÝ ®îc bÞt l¹i.

Theo em çc lç khÝ ®ã ®îc bÞt bëi chÊt g×?

A.CaO B. Ca(OH)2 C. CaCO3 D. Ca(HCO3)2

Bài 206. L¾p dông cô thÝ nghiÖm nh h×nh vÏ 2.4.25. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®ãng

kho¸ K cho ®Ìn s¸ng råi sôc tõ tõ khÝ CO2 vµo níc v«i trong cho tíi d CO2. Hái

®é s¸ng cña bãng ®Ìn thay ®æi nh thÕ nµo?

A. S¸ng dÇn lªn

B. Mê dÇn ®i sau ®ã vÉn s¸ng mê mê

C. Mê dÇn ®i sau ®ã s¸ng lªn dÇn

D. Mê dÇn ®i sau ®ã t¾t h¼n

H×nh 2.61

Bài 207. Quan s¸t h×nh vÏ 2.47 m« t¶ thÝ nghiÖm nhiÖt ph©n muèi NaHCO3 cho

biÕt:

1. Hiện tượng xảy ra trong ống B là :

A. cã bät khÝ tho¸t ra, dung dịch trong suốt.

B. cã bät khÝ tho¸t ra, dung dịch vẩn đục

C. cã kết tủa trắng sau đã tan dÇn.

D. kh«ng cã bọt khÝ, dung dịch kh«ng đổi

Bài 208. Quan s¸t h×nh vÏ 2.48 m« t¶ dông cô TN CO2 t¸c dông víi NaOH r¾n vµ

cho biÕt sau mét thêi gian më kho¸ K th×:

A. nước trong chậu sẽ chảy vào phÝa b×nh

B. NaOH nãng chảy, cã khãi trắng

dd Ca(OH)2


124

C. B×nh nãng lªn, đẩy khÝ CO2 tho¸t ra, cã çc bọt khÝ trong chậu

D. Cã khãi trắng tho¸t ra trong ống dẫn, tan trong chậu nước

Bài 209. Quan s¸t h×nh vẽ 2.49 m« t¶ dông cô thÝ nghiÖm CuO t¸c dông víi C vµ

cho biết vai trß cña cèc ®ùng dd Ca(OH)2

A. Nhận biết cã khÝ CO2 sinh ra B. Khử bỏ khÝ độc

C. Hấp thụ nước D. T¸ch CO2 khỏi hỗn hợp CO

Bài 210. H×nh vẽ 2.55 dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ nghiªn cøu tÝnh chÊt t¸c dông víi baz¬

cña SO2 , CO2 .

1.. Nếu dïng dụng cụ này để điều chế CO2 th× çc chÊt A, B, C, D sÏ lµ chÊt g×?

A B C D

a NaHCO3 HCl CO2 Ba(OH)2

b HCl CaCO3 CO2 Ca(OH)2

c Ca(HCO3)2 HCl CO2 Ca(OH)2

d HCl CaCO3 CO2 NaOH

2. NÕu dïng dông cô nµy ®Ó nghiªn cøu tÝnh chÊt t¸c dông víi níc cña CO2

th× chËu D chøa dd nµo díi ®©y?

A . quỳ tÝm B. Phenolphtalein

C. NaOH D. dung dịch Brom

Bài 211. H·y x¸c ®Þnh c«ng thøc ho¸ häc thÝch hîp cña çc chÊt A, B, C, D trong

thÝ nghiÖm ®îc m« t¶ ë h×nh vÏ 2.56. BiÕt D lµ dung dÞch .

A B C D

a KMnO4 MnO2 O2 H2O

b CuO C CO2 Ca(OH)2

c NaOH NaHCO3 CO2 Ca(OH)2

d CaCO3 HCl CO2 Ca(OH)2

Bài 212. Quan s¸t h×nh vÏ 2.57


125

1.. H·y cho biÕt chÊt khÝ nµo ®îc ®iÒu chÕ tõ bé dông cô trªn?

A. CO2 B. Cl2 C. H2S D. NH3

2. H·y điền çc hãa chất tương ứng chứa trong çc dụng cụ đã được ghi chó trong

h×nh vẽ.

A B C

a KMnO4 HCl Cl2

b CuO C CO2

c NaOH NH4HCO3 NH3

d CaCO3 HCl CO2

Bài 213. Cã 4 èng nghiÖm, mçi èng nghiÖm ®ùng mét chÊt khÝ kh¸c nhau, chóng

®îc óp ngîc trªn çc chËu níc nh h×nh vÏ 2.58.

1.S¾p xÕp theo chiÒu gi¶m dÇn ®é tan trong níc cña çc chÊt khÝ

A. A > B > C > D B. C > D > B > A

C. A > B > D > C D. C < B < D < A

2. Çc dung dịch sau khi hấp thụ çc khÝ, dung dịch nµo cã tÝnh baz¬ lớn nhất?

A. dd A B. dd B C. dd C D. dd D

Bài 214. KhÝ nµo cã thÓ ®îc t¹o ra tõ bé dông cô sau:

H×nh 2.62

A. N2 B. NH3 C. H2 D. CO2 E. CO

Bài 215. Quan s¸t h×nh vÏ 2.51 vµ cho biÕt khi nhá dd AgNO3 vµo dd HCl th× vÞ trÝ

kim c©n thay ®æi nh thÕ nµo?

A. C©n kh«ng lệch về phÝa nµo B. C©n lệch sang phải

C. C©n lệch sang tr¸i D. C©n lóc lệch sang tr¸i, lóc lệch sang phải

A+B

C


126

Bài 216. Quan s¸t h×nh vÏ 2.52 vµ cho biÕt khi cho ®¸ v«i vµo dd HCl th× vÞ trÝ kim

c©n thay ®æi nh thÕ nµo?



Bài 217. Quan s¸t h×nh vÏ 2.53 vµ cho biÕt khi cho ®¸ v«i vµo dd HCl th× vÞ trÝ kim

c©n thay ®æi nh thÕ nµo?



Bài 218. H×nh vẽ 2.54 m« tả bộ dụng cụ thÝ nghiệm điều chế khÝ

1. Bộ dụng cụ thÝ nghiệm trªn cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chÕ chÊt khÝ nµo trong çc chÊt

khÝ sau: O2, Cl2, H2, N2, CO2, SO2, HCl.

A. O2, Cl2, H2, N2 B. O2, CO2, SO2, HCl

C. O2, Cl2, H2, N2, HCl D. O2, Cl2, CO2, HCl, SO2

1. X¸c ®Þnh çc chÊt trong dông cô A, B ®Ó ®iÒu chÕ CO2.

A. O2 vµ C B. HCl vµ CaCO3

C. NH4HCO3 vµ Ba(OH)2. D. BaCl2 vµ H2CO3

2.3.4. Bài tập cã sử dụng đồ thị.

- Bµi tËp cã sö dông ®å thÞ cã liªn quan ®Õn tÝnh chÊt CO2 (hoÆc SO2) t¸c

dông víi dung dÞch kiÒm (Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2 thu được muèi kh«ng tan

CaCO3 vµ muèi tan Ca(HCO3)2. Tõ tÝnh chÊt nµy ta thÊy cã çc d¹ng sau:

2.3.4.1. Dạng 1a: Sục CO2 vào dung dịch Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2.

*** Cơ sở giải:

CO2 + 2OH- CO32- + H2O. (1)

CO2 + OH- HCO3- . (2)

Đặt số mol kết tủa là y ; số mol CO2 là x;

số mol Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2 là a mol


+ Trục oy : x¸c định gi¸ trị số mol kết tủa: chọn 1 ®iÓm


127

ymax = nCa(OH)2 = 2

OHn

= a tại x = a

+ Trục ox : x¸c định gi¸ trị số mol CO2 : chọn 2 ®iÓm

x2 = nOH- = 2a tại điểm B (dựa vào (2))

x1 = 2

OHn

= a (dựa vào (1))

Kẻ 2 đường thẳng : x = a song song với oy và y = a song song với ox cắt nhau

tại A, nối A với O, A với B ta được đồ thị.


ox cắt tam gi¸c OAB tại 2®iÓm, từ 2 ®iÓm này vẽ 2 đường thẳng song song với oy

được 2 gi¸ trị của số mol CO2 : x1; x2.


128


nco2

nCaCO3

a

a 2a

A

B

y

x1 x2

O

H×nh 7

*** Nhận xÐt:


+ Nếu y = a cã một nghiệm duy nhất nCO2 = x = a

+ Nếu 0 < y < a bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nCO2 là :


*** Từ đồ thị, x¸c định được hàm số biÓu thị mối liªn hệ giữa số mol CO2 và số

mol kết tủa.

X¸c định hàm số.

y =

x (0 x a)

2a - x ( a x 2a )

0 ( x 2a)

*** Çc d¹ng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ vµ hµm sè:

D¹ng a: Sôc x mol CO2 vào dung dịch chøa a mol Ca(OH)2 ®îc y mol kÕt tña.

T×m x.

Cã thÓ cã 2 gi¸ trÞ cña x:

y =

x

2a-x

x = y

x = 2a- y


129

Dạng b: Sục x mol CO2 vào dung dÞch chøa a mol Ca(OH)2 ®îc y mol kÕt tña.

T×m y

Nếu : + x ≤ a th× y = x.

+ a ≤ x ≤ 2a th× y = 2a – x

Dạng c: Sục x mol CO2 vào dung dịch chứa a mol Ca(OH)2 được y mol kết tủa.

T×m a.

Gi¸ trị của a là :

¸p dụng c«ng thức: y = 2a – x → a = 2

yx

Dạng d: Sục x mol CO2 biến thiªn trong đoạn b x c vào dung dịch Ca(OH)2 .

TÝnh khối lượng kết tủa lớn nhất, nhỏ nhất.

+ b < c < a ymin = b ; ymax = c.

+ b < a < c < 2a ymax = a ;

ymin =

b

2a - c

+ a < b < c < 2a ymax = 2a – b ; ymin = 2a – c.

VÝ dụ 1 . Sục từ từ V(lÝt) CO2 (đktc) vào 1 lÝt dung dịch Ba(OH)2 0,2M thu được

19,7 gam kết tủa. V (lÝt ) cã gi¸ trị lớn nhất là:


Hướng dẫn:

x = 4,22

V; nOH- = 0,4 mol; nkết tủa = y = 0,1 mol ;

Cã thể cã 2 gi¸ trị của x

y =

x

2a-x

x = y

x = 2a- y

V = 2,24 lít

V =6,72 lít

VÝ dụ 2 . Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lÝt CO2 (đktc) vào 200ml dung dịch Ba(OH)2 c M

được 19,7 gam kết tủa. Gi¸ trị của c là: 145


130

A. 0,5M B. 1M C. 1,5M D. 0,75M

Hướng dẫn:

x = 0,2 mol; nOH- = 0,4.c = 2a mol; nkết tủa = y = 0,1 mol ;

¸p dụng c«ng thức: y = 2a – x → a = 2

yx = 0,15 → c = 0,75 M

VÝ dụ 3 . Trong b×nh đựng 1,5 lÝt dung dịch Ba(OH)2 0,2M. Sục vào b×nh số mol

CO2 cã gi¸ trị biến thiªn trong đoạn 0,2 0,36x

1. Lượng kết tủa lớn nhất thu được là:


2. Lượng kết tủa nhỏ nhất thu được là:


Hướng dẫn : 0,2 0,36x ; b = 0,2; c = 0,36; a = 0,3 mol

Ta cã b < a < c < 2a ymax = a = 0,3 mol ;

ymin =

b

2a - c

ymin =

0,2

0,24

VÝ dụ 4. Dung dịch X chứa a mol Ca(OH)2.

TN1: Cho X hấp thụ 0,06 mol CO2 thu được 2b mol kết tủa

TN2 : Cho X hấp thụ 0,08 mol CO2 th× thu được b mol kết tủa. Gi¸ trị của a là:

A. 0,05 B, 0,07 C. 0,05 hoặc 0,055 D. 0,055

Hướng dẫn:

*** Trường hợp 1:

TN1 : CO2 phản ứng thiếu với Ca(OH)2

TN2: CO2 tạo kết tủa với Ca(OH)2 sau đã kết tủa tan 1 phần

Ta cã :

2b = 0,06

b = 2a - 0,08

b = 0,03

a = 0,55

→ y max = 0,275 mol < 0,3 (giả thuyết) (v« lÝ)



131

TN1 : CO2 tạo kết tủa với Ca(OH)2 sau đã kết tủa tan 1 phần


Ta cã :

2b = 2a - 0,06

b = 2a - 0,08

b = 0,02

a = 0,5 → Đ¸p số A

2.3.4.2. Dạng 1b: Sục CO2 vào dung dịch hỗn hợp Ca(OH)2(t mol) hoặc

Ba(OH)2(t mol) và NaOH z mol

*** Cơ sở giải:

CO2 + 2OH- CO32- + H2O. (1)

CO2 + OH- HCO3- . (2)

Đặt số mol kết tủa là y ; số mol CO2 là x

+ nOH- = 2t + z

+ n 2 bazo kiềm = t + z

+ n Ca(OH)2 = t



ymax = nCa(OH)2 = 2

OHn

tại x = t và x = t+z

+ Trục ox : x¸c định gi¸ trị số mol CO2 : chọn 3 điểm

x1 = t

x2 = t+ z

x3 = nOH- = 2t + z tại điểm D (dựa vào (2))

Kẻ đường thẳng: x = t ; x = t+ z song song với oy và y = t song song với ox :

- x = t cắt y = t tại A

- x = t+ z cắt y = t tại B

- nối A với O, A với B, B với D ta được đồ thị.


132


ox cắt tam gi¸c OABD tại 2 điểm, từ 2 điểm này vẽ 2 đường thẳng song song với oy

được 2 gi¸ trị của số mol CO2 : x1; x2.


nco2t t+z 2t+z

t

y

x1 x2

A B

DO

nkÕt tña

H×nh 8

*** Nhận xÐt:

+ Nếu y > t bài to¸n v« nghiệm do y = nkết tủa kh«ng cắt đồ thị.

+ Nếu y = t cã nghiệm biến thiªn trong khoảng t x t z :

+ Nếu 0 < y < a bài to¸n cã 2 nghiệm, ứng với 2 gi¸ trị của nCO2 là :

x1 = y và x2 = t+z + (x2 – (t+z))

mà x2 – (t+z) = t – x1 nªn x2 = 2t+z – x1 = 2t+z – y.

*** Từ đồ thị, x¸c định được hàm số biÓu thị mối liªn hệ giữa số mol CO2 và số

mol kết tủa.

X¸c định hàm số.

y =

x ( 0 x t )

2t + z - x ( t+ z x 2t + z )

0 ( x 2t + z )

t ( t x tz )

*** Çc dạng bài tập

Dạng a: Sục x mol CO2 vào dung dịch chứa t mol Ca(OH)2 và z mol NaOH được y

mol kết tủa. T×m x.


133

Cã thể cã 2 gi¸ trị của x ( y ≠ t):

y =

x

2t + z -x

x = y

x = 2t + z - y

+ y = t th× t ≤ x ≤ t+ z

Dạng b: Sục x mol CO2 vào dung dịch chứa t mol Ca(OH)2 và z mol NaOH được y

mol kết tủa. T×m y.

Nếu

+ x ≤ t th× y = x.

+ t ≤ x ≤ t+ z th× y = t

+t+ z ≤ x ≤ 2t + z th× y = 2t +z -x

Dạng c: Sục x mol CO2 vào dung dịch chứa t mol Ca(OH)2 và z mol NaOH được y

mol kết tủa. T×m t hoặc z .

Gi¸ trị của t,z là :

¸p dụng c«ng thức: y = 2t + z – x → 2t + z = x + y

Dạng d: Sục x mol CO2 biến thiªn trong khoảng b x c ,vào t mol Ca(OH)2 và z

mol NaOH .TÝnh khối lượng kết tủa lớn nhất, nhỏ nhất.

+ b <c <t ymin = b ; ymax = c.

+ b < t < c < t+ z ymax = t ; ymin = b.

+ b < t < t+z < c < 2t+z ymax = t.

ymin =

b/2

2t+z - c

+ t< b< c< t+z ymax = const = t.

+ t < b < t+ z < c < 2t + z. ymin= 2t+z – c ; ymax = t.

+ t + z < b < c < 2t + z. ymin=2t+z – c; ymax = 2t + z – b.

VÝ dụ 5. Sục V(lÝt) CO2(đktc) vào 200 ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 1M và

Ba(OH)2 0,4M được 15,76 gam kết tủa. Vậy V cã gi¸ trị là:



134

Hướng dẫn:

nkết tủa = y = 0,08 mol ; nCO2 = x ; n 2 bazo kiềm = t + z = 0,28 mol;

n Ba(OH)2 = t = 0,08 mol ; nOH- = 2t + z = 0,36 mol ;

Ta thấy: y = t th× t ≤ x ≤ t+ z → 0,08 ≤ x ≤ 0,28 mol

→ 1,792 lÝt ≤ V ≤ 6,272 lÝt

VÝ dụ 6. Hoµ tan mẩu hợp kim Ba-Na (tỉ lệ mol 1:1) vào nước được dung dịch X và

6,72 lÝt khÝ (đktc). Cho V(lÝt) CO2 (đktc) hấp thụ vào dung dịch X th× được 29,55

gam kết tủa.




A. 3,36 lÝt B. 6,72 lÝt C. 8,96 lÝt D. 10,08 lÝt E. 13,44 lÝt

Hướng dẫn:

nkết tủa = y = 0,08 mol ; nCO2 = x ; n 2 bazo kiềm = t + z = 0,28 mol;


Cã thÓ cã 2 gi¸ trị của x ( y ≠ t):

y =

x

2t + z -x

x = y

x = 2t + z - y

V = 3,36 lít

V =13,44 lít

VÝ dụ 7. Khi cho 3,36 lÝt CO2(đktc) vào 200 ml dung dịch chứa NaOH 1M và

Ba(OH)2 0,5M. Khối lượng kết tủa thu được là :


Hướng dẫn:

nkết tủa = y ; nCO2 = x = 0,15 mol ; n 2 bazo kiềm = t + z = 0,3 mol;


Ta cã : t ≤ x ≤ t+ z nªn y = t = 0,1 mol → mkết tủa = 19,7 gam

VÝ dụ 8. Sục 4,48 (lÝt) khÝ CO2 vào 100ml dung dịch chứa NaOH c M và BaCl2

0,5M. X¸c định thÓ tÝch CO2 hấp thụ vào X ®Ó thu được kết tủa lớn nhất:

A. 0,5M B. 1M C. 2,5M D. x ≥ 2,5M


135

Hướng dẫn:

nkết tủa = y = 0,05 mol ; nCO2 = x = 0,2 mol ;

n Ba2+ = 0,1 mol ; nOH- = 0,1.c mol ;

¸p dụng c«ng thức: y = nOH- – x → 0,1.c = 2

yx → c =2,5 M

VÝ dụ 9. Sục từ từ V(lÝt) CO2 , 2,24 6,72V vào 100 ml dung dịch NaOH 1,5M và

Ba(OH)2 1M.

1. Khối lượng lớn nhất của kết tủa là :


2. Khối lượng nhỏ nhất của kết tủa là :


Hướng dẫn:

nkết tủa = y ; 0,1 ≤ x ≤ 0,3; b =0,1 mol; c = 0,3 mol ;

n 2 bazo kiềm = t + z = 0,25 mol;


ta cã :

+ t = b < t+ z < c < 2t + z.

ymin= 2t+z – c = 0,05 mol ; ymax = t = 0,1 mol.

mmin =9,85 gam ; mmax = 19,7 gam.

VÝ dụ 10.

1. VÏ ®å thÞ biÓu diÔn sè mol kÕt tña CaCO3 phô thuéc vµo sè mol CO2 cho vµo

dung dÞch Ca(OH)2 cã a mol. BiÕt sè mol CO2 cho vµo lµ:

0 ; 0,25a; 0,5a; a; 1,25a; 1,5a; 1,75a; 2a (mol).

2. Dùa vµo ®å thÞ vÏ ë a, h·y cho biÕt sè mol CO2 t¸c dông víi Ca(OH)2 ®Ó t¹o ra

0,75a mol CaCO3.

Hướng dẫn:

1. Nh vËy ph¶i tÝnh sè mol CaCO3 theo sè mol CO2,

- Trêng hîp 1: 1

2

2

)(

OHCa

CO

n

n


136

ph¬ng tr×nh ph¶n øng


nCaCO3 = nCO2

1. Trêng hîp 2: 21

2

2

)(

OHCa

CO

n

n

ph¬ng tr×nh ph¶n øng


CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2.

nCaCO3 = nOH

- - n CO2

2COn 0 0,25a 0,5a 1a 1,25a 1,5a 2a

3CaCOn 0 0,25a 0,5a 1a 0,75a 0,5a 0

- §å thÞ

2. Tõ ®å thÞ cho biÕt: nCaCO3 = 0,75a. TÝnh nCO2

Cã 2 ®¸p sè: nCaCO3 = 0,75a

nCaCO3 = 1,25a.

*Bài tập trắc nghiệm tự luận.

Bài 219. Sục CO2 (đktc) vào a mol dung dịch Ba(OH)2.

1. H·y vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol kết tủa vào số mol CO2.

2. H·y lập phương tr×nh biểu diễn mối quan hệ giữa số mol CO2 và số mol OH-.

1/4a 1/2a a 5/4a 3/2a 7/4a 2a

a

3/4a

1/2a

1/4a

0 nCO2

nCaCO3


137

Bài 220. Sục V (lÝt) CO2(đktc) vào dung dịch chứa đồng thời NaOH z mol và

Ba(OH)2 t mol thu được kết tủa.

1. H·y vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol kết tủa vào số mol CO2.

H·y lập phương tr×nh biểu diễn mối quan hệ giữa số mol CO2 và số mol OH-

Bài 221. Sục V (lÝt) CO2(đktc) vào 200 ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 1M và

Ba(OH)2 0,4M thu được kết tủa.

1..H·y vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol kết tủa vào số mol CO2

2. T×m gi¸ trị của VCO2 để kết tủa thu được là lớn nhất.

3. Với m = 15,76 gam th× VCO2 cã gi¸ trị nào?

4. Với V = 2,24 lÝt th× lượng kết tủa thu được là bao nhiªu?

5. Với V biến thiªn trong đoạn 1,12 3,36V lÝt th× lượng kết tủa lớn nhất và nhỏ

nhất thu được là bao nhiªu?

Đ¸p số: 2. 0,08 ≤ x ≤ 0,28 3. 1,792 lÝt ≤ VCO2 ≤ 6,272 lÝt

4. m = 15,76gam 5. mkết tủa max = 15,76gam; mkết tủa min= 5,91gam

Bài 222. Sục V (lÝt) CO2(đktc) vào 100 ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 0,8M và




3. Với m = 1,97 gam th× VCO2 cã gi¸ trị nào?


5. Với V biến thiªn trong đoạn 1,12 3,36V lÝt th× lượng kết tủa lớn nhất và nhỏ

nhất thu được là bao nhiªu?

Đ¸p số: 2. 0,672 lÝt ≤ VCO2 ≤ 2,912 lÝt

3. VCO2 = 0,224 lÝt và VCO2 = 3,808 lÝt

4. mkết tủa = 9,85 gam .

5. mkết tủa max = 9,85gam; mkết tủa min= gam


138

Bài 223. H·y cho biết đồ thị sự phụ thuộc giữa số mol kết tủa thu được với số mol

NaOH khi sục 4,48 lÝt CO2 vào 100ml dung dịch X chứa đồng thời BaCl2 1M và

NaOH x M.

Bài 224. Sục V (lÝt) CO2(đktc) vào 100 ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 0,3M và





Đ¸p số: 2. 0,896 lÝt ≤ VCO2 ≤ 1,568 lÝt. 3. mkết tủa = 0 gam

Bài 225. Trong cốc nước cứng tạm thời chứa a mol Ca2+;b mol Mg2+; và HCO3-. Để

giảm độ cứng của nước trong cốc, người ta cần dùng V(lÝt) nước v«i trong nồng độ

p(M) th× độ cứng trong b×nh là bÐ nhất. Coi kết tủa Mg2+ ở dạng Mg(OH)2. Vẽ đồ thị

biểu thị sự phụ thuộc V vào p, coi như a, b là hằng số.

Đ¸p số: V = P

ba 2

Bài 226. Vẽ đồ thị phụ thuộc số mol kết tủa vào số mol NaOH khi cho từ từ NaOH

vào a mol Ba(HCO3)2 .Vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa V và x để kết tủa thu

được là lớn nhất.

Bài 227. Dung dịch X chứa BaCl2 0,3M và Ba(HCO3)2 0,4M. Cho V(lÝt) dung dịch

NaOH 1M vào 100 ml dung dịch X. Vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc số mol kết tủa

vào V.

Bài 228. Dung dịch X chứa Na2CO3 0,3M và NaOH 0,4M. Dung dịch Y chứa BaCl2

x M và Ba(HCO3)2 0,3 M. Cho 100 ml dung dịch X vào 100 ml dung dịch Y, h·y vẽ

đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa x và số mol kết tủa.

Bài 229. Một dung dịch X chứa HCl 0,5M và BaCl2 0,4 M.

Cho từ từ 200 ml dung dịch X vào V ml dung dịch chứa Na2CO3 1M, vẽ đồ thị biểu

diễn mối quan hệ giữa số mol kết tủa vào V.


139

Bài 230. Cho từ từ từng giọt V ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 1M và Na2CO3

0,5M vào 200 ml dung dịch chứa đồng thời BaCl2 0,5M và HCl 2M. Vẽ đồ thị biểu

diễn mối quan hệ giữa V và số mol chất kết tủa.

Bài 231. Vẽ đồ thị biểu thị mối quan hệ giữa số mol kết tủa thu được khi cho

NaOH vào dung dịch chứa a mol Ba(HCO3)2.

Bài 232. Sục từ từ V(lÝt) CO2 vào 100ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 1M và

Ba(OH)2 0,5M; BaCl2 0,7M. Vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc số mol chất kết tủa

vào V.

Bài 233.Sục từ từ V(lÝt) CO2 vào 100ml dung dịch chứa đồng thời NaOH 2M và

Ba(OH)2 1M; BaCl2 0,5M.Vẽ đồ thị sự phụ thuộc số mol kết tủa vào X.

Bài 234. Hỗn hợp X gồm (Ba và K). Cho x tan hoàn toàn trong nước được 6,72 lÝt

khÝ và dung dịch A. C« cạn dung dịch A được 48,8 gam chất rắn. Nếu cho CO2 lội

từ từ qua dung dịch A ở trªn.

1. H·y vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol kết tủa vào số mol CO2

2. Vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol kết tủa vào số mol CO2 khi số

mol CO2 lần lượt là : 0; 0,15; 0,45; 0,6; 0,75 mol.

Bài 235. Thổi từ từ khÝ CO2 vào b×nh chứa nước v«i trong th× dung dịch vẩn đục

dần, kết tủa đạt tối đa rồi lại tan dần và trở lại trong suốt.

1. Giải thÝch hiện tượng bằng phương tr×nh phản ứng.

2. Biểu diễn sự biến đổi số mol kết tủa theo số mol CO2 bằng đồ thị.

3. Nếu cho 0,224 lÝt CO2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 2 lÝt dung dịch Ca(OH)2

0,01M th× được bao nhiªu gam kết tủa.

4. Để thu được 0,5 gam kết tủa th× cần cho bao nhiªu lÝt CO2 (đktc) hấp thụ

hoàn toàn vào 2 lÝt dung dịch Ca(OH)2 0,01M ?

Đ¸p số: 3. mkết tủa= 1 gam 4. VCO2= 0,112 lÝt, VCO2= 0,336 lÝt


Bài 236. Cho tõ tõ khÝ CO2 vµo dung dÞch chøa a mol Ca(OH)2 .VÏ ®å thÞ biÓu diÔn

sù phô thuéc sè mol muèi Ca(HCO3)2 theo sè mol CO2?


140

Bµi 237. §å thÞ biÓu diÔn sù phô thuéc sè mol chÊt kÕt tña vµo sè mol CO2 khi cho

tõ tõ khÝ CO2 vµo dung dÞch Ca(OH)2

nkÕt tña

nCO2

nkÕt tña

nkÕt tña nkÕt tña

A B.

C. D.

nCO2

nCO2

nCO2

Bµi 238. §å thÞ biÓu diÔn sù phô thuéc sè mol chÊt kÕt tña vµo sè mol CO2 khi cho tõ tõ

CO2 vµo dung dÞch hçn hîp NaOH vµ Ca(OH)2

nkÕt tña

nCO2

nkÕt tña

nkÕt tña nkÕt tña

A B.

C. D.

nCO2

nCO2

nCO2

Bài 239. Sục từ từ V(lÝt) CO2 (đktc) vào 1 lÝt dung dịch Ca(OH)2 0,15M được 10

gam kết tủa. V(lÝt) cã gi¸ trị là:


Bài 240. Cho từ từ V(lÝt) CO2 (đktc) vào 100ml dung dịch Ca(OH)2 0,7M được 4


A. 0,896 lÝt B. 1,568 lÝt


141

C. 0,896 hoặc 1,568 lÝt D. 0,896 hoặc 2,24 lÝt.

Bài 241. Sục từ từ V(lÝt) CO2 (đktc) vào 200ml dung dịch Ca(OH)2 1M được 15




Bài 242. Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lÝt khÝ CO2 (đktc) vào 500ml dung dịch Ba(OH)2 c

M được 39,4 gam kết tủa. Gi¸ trị của c là:

A. 0,5M B. 1,0M C. 0,75M D. 1,5M

Bài 243. Hấp thụ hoàn toàn 2,688 lÝt khÝ CO2 (đktc) vào 2,5 lÝt dung dịch Ba(OH)2 b

mol/lÝt được 15,76 gam kết tủa. Gi¸ trị của b là:

A. 0,32 B. 0,04 C. 0,048 D. 0,06

Bài 244. Trong b×nh đựng 1 lÝt dung dịch Ca(OH)2 0,2M. Sục vào b×nh số mol CO2

cã gi¸ trị biến thiªn trong đoạn 0,05 0,08x mol


A. 5 gam B. 10 gam C. 15 gam D. 30 gam



Bài 245. Trong b×nh đựng 1 lÝt dung dịch Ca(OH)2 0,1M. Sục vào b×nh số mol CO2

cã gi¸ trị biến thiªn trong đoạn 0,08 0,15x mol





Bài 246. Trong b×nh đựng 0,2 lÝt dung dịch Ca(OH)2 1M. Sục CO2 vào dung dÞch

trong b×nh, CO2 cã sè mol x, x cã gi¸ trÞ: 0,24 0,36x mol. Khèi lîng kÕt tña thu

®îc lµ:

A. 2418 m gam B. 164 m gam

C. 168 m gam D. 124 m gam


142

Bài 247. Dẫn 15 lÝt hỗn hợp X gồm N2 và CO2 (đktc) vào 1 lÝt dung dịch Ba(OH)2

0,04M được 1,97 gam kết tủa. % CO2 cã thÓ cã trong X là:

A. 10,45% B. 15,68% C. 11,25% D. 1,49%

Bài 248. Hoµ tan 15,3 gam BaO vào nước được dung dịch A. Nếu cho CO2 sục vào

dung dịch A, sau phản ứng thu được 4,925 gam kết tủa. TÝnh thÓ tÝch CO2 lớn nhất

đã tham gia phản ứng:

A. 4,48 lÝt B. 3,92 lÝt C. 0,896 lÝt D. 2,24 lÝt E, 0,56 lÝt.

Bài 249. Dẫn 10 lÝt hỗn hợp N2O; CO2 vào b×nh chứa 0,1 mol Ba(OH)2 được 11,82

gam kết tủa. % về thÓ tÝch CO2 lớn nhất cã thÓ cã trong hỗn hợp ban đầu là:

A. 13,44% B. 22,4% C.31,36% D. 15,68%

Bài 250. Sục 0,1 mol CO2 vào 200 ml dung dịch Ba(OH)2 1M. TÝnh khối lượng kết

tủa thu được:

A. 39,4 gam B. 19,7 gam C.9,85gam D. 7,88gam

Bài 251. Sục x mol CO2 vào 100 ml dung dịch Ba(OH)2 2M được 11,82 gam kết

tủa. Gi¸ trị của x là :

A. 0,06 hoặc 0,34 B. 0,06 hoặc 0,14

C. 0,06 hoặc 0,12 D. 0,2 hoặc 0,4.

Bài 252. Sục 3,36 lÝt khÝ CO2 vào 200 ml dung dịch chứa NaOH 0,3M và Ba(OH)2

0,4M. Khối lượng kết tủa thu được là :


Bài 253. Sục CO2 vào 100ml dung dịch chứa NaOH 0,8M và Ba(OH)2 0,5M.X¸c

định thể tÝch CO2 hấp thụ vào X ®Ó thu được kết tủa lớn nhất:

A. 1,12 lÝt B. 2,912 lÝt

C. 2,24 ≤ V ≤ 2,192 lÝt D. 1,12 lÝt ≤ V ≤ 4,032 lÝt

Bài 254. Cho V(lÝt) khÝ vào 200ml dung dịch chứa NaOH 1,5M và BaCl2 0,5M. X¸c

định thể tÝch CO2 hấp thụ vào X để thu được kết tủa lớn nhất:

A. 2,24 lÝt B. 3,36 lÝt

C. 2,24 lÝt hoặc 4,48 lÝt D. 2,24 lÝt hoặc 5,6 lÝt.


143

Bài 255. Cho 0,56 lÝt CO2(đktc) hấp thụ hoàn toàn bởi 100ml dung dịch Ba(OH)2 a

M.

1. TÝnh a để kết tủa thu được là lớn nhất:

A. 0,1M B. 0,15M C. 0,2M D. 0,25 M

2. TÝnh a để kết tủa thu được là 1,97 gam:

A. 0,125M B. 0,15M C. 0,175M D. 0,2M

Bài 256. Sục từ từ V(lÝt) khÝ CO2 vào 100ml dung dịch chứa NaOH 1 M, Ba(OH)2

0,5M và BaCl2 0,7M. §Ó kết tủa thu được kết tủa lớn nhất th× thể tÝch CO2 lµ:

A. 136,324,2 V lÝt B. 688,224,2 V lÝt

C. 48,4688,2 V lÝt D. 72,6136,3 V 3,36 lÝt

Bài 257. Sục từ từ 4,48 (lÝt) khÝ CO2 vào 100ml dung dịch chứa NaOH 1 M,

Ba(OH)2 x M và BaCl2 0,5M.

1. TÝnh x để khối lượng kết tủa thu được là 19,7gam

A. 0,5M B. 0,75M C. 1M D. 1,5 M

2. TÝnh x để khối lượng kết tủa thu được là lín nhÊt:

A. 0,5M B. 1M C. 1,5M D. 2M

Bài 258. Sục từ từ V(lÝt) CO2 biến thiªn trong đoạn 0,896 6,72V lÝt vào 100 ml

dung dịch NaOH 1,5M và Ba(OH)2 0,8M.





Bài 259. Sục từ từ V(lÝt) CO2 biến thiªn trong đoạn 6,048 6,72V lÝt vào 100 ml

dung dịch NaOH 1,5M và Ba(OH)2 0,8M. Khối lượng của kết tủa là :

A. 82,1197,1 m gam B. 85,995,3 m gam

C. 76,1595,3 m gam D. 85,991,5 m gam

Bài 260. Cho 3,36 lÝt CO2 t¸c dụng với 100 ml dung dịch NaOH x M , Ba(OH)2 1M

và BaCl2 1M.


144

1. TÝnh x để khèi lượng kết tủa thu được là lớn nhất:

A. 0,5 M B. 0,75M C. 1M D. 1,25 M

2. TÝnh x để khối lượng kết tủa thu được là 1,97 gam:

A. 0,5M B. 0,1M C. 0,2M D. 1M

Bài 261. Hấp thụ hoàn toàn 3,584 lÝt CO2 (đktc) vào 2 lÝt dung dịch Ca(OH)2 0,05M

được kết tủa X và dung dịch Y. Khi đã khối lương dung dịch Y giảm so với khối

lượng dung dịch Ca(OH)2 sẽ:

A. giảm 3,04 gam B. giảm 4gam

C. tăng 3,04 gam D. tăng 7,04 gam

2.3.4.2. D¹ng 2: Cho từ từ axit vào dung dịch muối cacbonat hoặc muối Al3+;

Fe3+ t¸c dụng dung dịch CO32-

§©y lµ d¹ng BT ngîc l¹i víi d¹ng 1 ë trªn

Bài 262. Cho từ từ từng giọt V(ml) dung dịch HCl 1M vào dung dịch A chứa a mol

Na2CO3. H·y vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ số mol khÝ và số mol HCl.

Bài 263. Cho 250ml dung dịch A chứa Na2CO3 và NaHCO3 t¸c dụng với H2SO4 dư

cho 2,24 lÝt CO2 (đktc). Mặt kh¸c, cho 500 ml dung dịch A t¸c dụng với BaCl2 thu

được 15,76 gam kết tủa.

2. TÝnh nồng độ mol của çc chất trong A.

3. Cho từ từ HCl x mol vào 200ml dung dịchA được khÝ SO2, h·y vẽ đồ thị biểu

diễn mối quan hệ giữa số mol CO2 và x.

Đ¸p số: 1. Na2CO3 ( 0,16 M); NaHCO3( 0,24 M )

Bài 264. Thªm từ từ V(lÝt) dung dịch HCl 1M vào 100ml dung dịch Na2CO3 1M và

KHCO3 0,5M.

1. Vẽ đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa số mol CO2 vào V.

2. Với gi¸ trị nào của V th×:

+ bọt khÝ đầu tiªn tho¸t ra

+ kh«ng cßn khÝ tho¸t ra

Đ¸p số: 2. V = 0,1 lÝt (bọt khÝ đầu tiªn tho¸t ra)


145

V ≥ 0,25 lÝt (kh«ng cßn khÝ tho¸t ra)

Bài 265. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch AlCl3 1M vào dung dịch chøa a mol Na2CO3.

Vẽ đồ thị biÓu thị sự phụ thuộc khối lượng kết tủa vào số mol muối nh«m.

Bài 266. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch AlCl3 1M và NaCl 1M vào 200ml dung dịch

Na2CO3 3M. H·y vẽ đồ thị phụ thuộc khối lượng kết tủa vào V.

Bài 267. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch FeCl3 0,5M vào dung dịch chøa a mol Na2CO3.

Vẽ đồ thị biÓu thị sự phụ thuộc khối lượng kết tủa vào V.

Bài 268. Cho từ từ V(lÝt) dung dịch FeCl3 1M vào 200ml dung dịch Na2CO3 2M.

H·y vẽ đồ thị phụ thuộc khối lượng kết tủa vào V.

2.4. Dïng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, sơ đồ, h×nh vÏ ®Ó thiÕt kÕ ho¹ch d¹y

häc hãa häc.

2.4.1 Çch sö dông hÖ thèng bµi tËp ®å thÞ, sơ đồ, h×nh vÏ.

2.4.1.1. Dïng bµi tËp h×nh vÏ ®Ó rÌn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch, thùc hµnh

thÝ nghiÖm.

Cïng víi TNHH ®îc sö dông theo híng d¹y häc tÝch cùc, viÖc sö dông BT

sö dông h×nh vÏ ®Ó rÌn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ mét trong

nh÷ng d¹ng bµi tËp ph¸t huy tÝnh tÝch cùc nhËn thøc cña HS. Víi bµi tËp cã sö dông

h×nh vÏ cã thÓ x©y dùng thµnh d¹ng bµi tËp nh sau:

a. Bµi tËp dïng h×nh vÏ cã ®Çy ®ñ th«ng tin ®Ó HS hiÓu vµ biÕt ®îc kiÕn thøc, ý

nghÜa cña thao t¸c trong thÝ nghiÖm

VÝ dô 1: Quan s¸t h×nh vÏ m« t¶ thÝ nghiÖm điều chế vµ thö tÝnh chÊt cña CO2

B A C D

HCl đặc

CaCO3


146

Çc chÊt chøa trong çc b×nh A,B,C, D gåm:

A: níc + quú tÝm

B: dd NaOH + phenolphtalein

C: dd Ca(OH)2

D: dd NaAlO2

Cho biết hiện tượng xảy ra ở mỗi b×nh.Viết phương tr×nh phản ứng.

Hướng dẫn: Để làm được bài tập này HS cần nắm chắc tÝnh chất ho¸ học, màu sắc

chất kết tủa.

b. Bµi tËp dïng h×nh vÏ kh«ng cã ®Çy ®ñ th«ng tin, yªu cÇu HS ®iÒn th«ng tin

VÝ dụ 2:

Quan s¸t vµ cho biÕt: bé dông cô díi ®©y cã thÓ dïng ®Ó ®iÒu chÕ vµ thu chÊt nµo

trong çc chÊt sau: NO2,NO, NH3.Gi¶i thÝch. X¸c ®Þnh çc chÊt A, B, C, D trong

h×nh vÏ.

Hướng dẫn: Để làm được bài tập này HS cần nắm được tÝnh tan trong nước của

çc chất khÝ, nhớ được phương ph¸p điều chế çc chất khÝ đề bài cho.

c. BT ¸p dông çc kiÕn thøc liªn m«n

VÝ dụ 3. Quan s¸t h×nh vÏ díi ®©y vµ cho biÕt khi cho ®¸ v«i tõ qu¶ bãng cao su

vµo giÊm ¨n th× vÞ trÝ kim c©n thay ®æi nh thÕ nµo?

B A

C

D


147


148

2.4.1.2 Sử dụng bài tập cã sơ đồ rÌn luyÖn kh¶ năng ghi nhớ, thao t¸c tư duy

trong việc vận dụng çc kiến thức liªn quan.

a. Sử dụng bài tập sơ đồ dạng đầy đủ để rÌn luyÖn kh¶ năng ghi nhớ tÝnh chÊt hãa

häc vµ thiÕt lËp PTHH

VÝ dụ 4: Cho s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau:

NH3

+CO2

Pcao, toCA1

+H2O A2

+H2SO4 A3 (khÝ)

A4 (khÝ)+NaOH

BiÕt r»ng ph©n tö A1 chØ cã 2 nguyªn tö nit¬. X¸c ®Þnh A1, A2, A3, A4.

A1 A2 A3 A4

a (NH2)2CO (NH4)2CO CO2 NH3

b NH2CO (NH3)2CO CO2 NH3

c (NH2)2CO (NH4)2CO3 CO2 NH3

b (NH4 )2 CO3 (NH3)2CO CO2 NH3

b. Sử dụng bài tập sơ đồ chưa đầy đủ để rÌn thao t¸c tư duy vận dụng çc kiến thức

liªn quan.

VÝ dụ 5: A, B, C, D lµ nh÷ng hîp chÊt kh¸c nhau cña Nit¬. H·y x¸c ®Þnh chÊt thÝch

hîp vµ viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc.BiÕt ph©n tö D chØ cã 1 nguyªn tö N

giÊm ¨n CaCO

3

Bãng cao su


149

D B

C

A

NH3

A, B,C, D lần lượt là :

A. NH4HCO3 , NH4Cl , (NH4)2SO4 , NH4NO3

B. NH4HCO3 , NH4NO3 ,(NH4)2SO4 , NH4Cl

C. NH4Cl , (NH4)2SO4 , NH4NO3 , NH4HCO3

D. NH4HCO3 , NH4Cl , (NH4)2SO4 , NH4NO3.

2.4.1.3 Sử dụng bài tập đồ thị để giải nhanh.

VÝ dụ 6: Cho từ từ V(lÝt) dung dịch NH3 1M vào 100ml dung dịch A( ZnCl2 2M)






Hướng dẫn: Cã 2 gi¸ trị của x:

y =

x/2

(6a -x)/4

x = 2y

x = 6a - 4y

Vậy số mol NH3 cã thể là

nNH3 = V= 0,2

nNH3 = V= 0,8

VÝ dụ 7. Cho từ từ x mol NH3 biến thiªn trong khoảng 0,1 0,15x vào 200ml

dung dịch Cu(NO3)2 0,5M

1. Khèi lîng kết tủa lớn nhất thu được là:



150

2. Khèi lîng kết tủa nhỏ nhất thu được là:


Hướng dẫn : ta cã 0,1 0,15x ; b = 0,1; c = 0,15; n Cu(NO3)2 = 0,1 =a ;

Vậy b < c < 2.a nªn số mol kết tủa cã thể cã là :

ymin = b/2 = 0,05 ; ymax = c/2 =0,075 ;

mmax = 7,35 gam ; mmin = 4,9 gam.

VÝ dụ 8 . Trong b×nh đựng 1,5 lÝt dung dịch Ba(OH)2 0,2M. Sục vào b×nh số mol

CO2 cã gi¸ trị biến thiªn trong đoạn 0,2 0,36x





Hướng dẫn : 0,2 0,36x ; b = 0,2; c = 0,36; a = 0,3 mol

Ta cã b < a < c < 2a ymax = a = 0,3 mol ;

ymin =

b

2a - c

ymin =

0,2

0,24

VÝ dụ 9. Dung dịch X chứa a mol Ca(OH)2.

TN1: Cho X hấp thụ 0,06 mol CO2 thu được 2b mol kết tủa

TN2 : Cho X hấp thụ 0,08 mol CO2 th× thu được b mol kết tủa. Gi¸ trị của a là:

A. 0,05 B, 0,07 C. 0,05 hoặc 0,055 D. 0,055

Hướng dẫn:


TN1 : CO2 phản ứng thiếu với Ca(OH)2


Ta cã :


151

2b = 0,06

b = 2a - 0,08

b = 0,03

a = 0,55

→ y max = 0,275 mol < 0,3 (giả thuyết) (v« lÝ)


TN1 : CO2 tạo kết tủa với Ca(OH)2 sau đã kết tủa tan 1 phần


Ta cã :

2b = 2a - 0,06

b = 2a - 0,08

b = 0,02

a = 0,5 → Đ¸p số A

VÝ dụ 10. Sục từ từ V(lÝt) CO2 , 2,24 6,72V vào 100 ml dung dịch NaOH 1,5M

và Ba(OH)2 1M.





Hướng dẫn:

nkết tủa = y ; 0,1 ≤ x ≤ 0,3; b =0,1 mol; c = 0,3 mol ;

n 2 bazo kiềm = t + z = 0,25 mol;


ta cã :

+ t = b < t+ z < c < 2t + z.

ymin= 2t+z – c = 0,05 mol ; ymax = t = 0,1 mol.

mmin =9,85 gam ; mmax = 19,7 gam.

2.4.2. Dïng BT cã sö dông bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, sơ đồ, h×nh vÏ ®Ó

thiÕt kÕ kÕ ho¹ch d¹y häc ho¸ häc.

- Dïng trong d¹y häc truyÒn thô kiÕn thøc míi.

Bµi tËp đồ thị, sơ đồ, h×nh vẽ ®îc sö dông trong nghiªn cøu tµi liÖu míi

thêng lµ nh÷ng bµi tËp sö dông çc t×nh huèng cã vÊn ®Ò. Víi nh÷ng kiÕn thøc ®·


152

cã, ngêi häc thêng cha gi¶i ®îc hoÆc míi chØ gi¶i ®îc mét phÇn cña bµi tËp,

thường là dạng bài đưa mét thÝ nghiÖm cã thÓ ®îc sö dông ®Ó häc sinh nghiªn cøu,

t×m hiÓu kiÕn thøc míi, nghiªn cøu tÝnh chÊt cña çc chÊt, h×nh thµnh kÜ n¨ng.

- Dïng trong d¹y häc hoµn thiÖn kiÕn thøc , kü n¨ng.

Çc bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ kh«ng chØ nh»m t¸i hiÖn kiÕn thøc cho häc

sinh mµ quan träng h¬n lµ cÇn gióp cho häc sinh biÕt sö dông linh ho¹t, phèi hîp çc

kiÕn thøc víi nhau mét çch nhuÇn nhuyÔn khi gi¶i bµi tËp . Tõ viÖc gi¶i çc bµi tËp

®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ häc sinh sÏ nhí, hiÓu çc kiÕn thøc ®· häc vµ bíc ®Çu biÕt vËn

dông kiÕn thøc ®îc häc ®Ó gi¶i bµi tËp tõ ®ã gi¶i quyÕt t×nh huèng thùc tiÔn.

Bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å rÊt phï hîp khi d¹y bµi luyÖn tËp vµ «n tËp cßn bµi tËp

h×nh vÏ phï hîp khi d¹y bµi d¹y nghiªn cøu tÝnh chÊt çc chÊt vµ h×nh thµnh kÜ

n¨ng thÝ nghiÖm, thùc hµnh gióp h×nh thµnh kÜ n¨ng ghi nhí, t¸i hiÖn kiÕn thøc vµ

rÌn çc thao t¸c t duy.

Tõ nhËn xÐt nµy,chóng t«i ®· thiÕt kÕ kÕ ho¹ch bµi d¹y cho çc d¹ng bµi trªn.

Gi¸o ¸n bµi so¹n ®îc tr×nh bµy ë phÇn phô lôc cña luËn v¨n.

- Dïng trong kiÓm tra, ®¸nh gi¸

Môc ®Ých cña viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ lµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña

m«n häc. §¸nh gi¸ ph¶i ®èi chiÕu víi môc tiªu cña líp, ch¬ng, bµi nh»m thu ®îc

th«ng tin ph¶n håi gióp ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh ®· ®¹t ®îc môc tiªu

®Ò ra hay cha. Tõ kÕt qu¶ cña kiÓm tra, ®¸nh gi¸, gi¸o viªn sÏ cã nhøng ®iÒu chØnh

thÝch hîp vÒ néi dung, ph¬ng ph¸p d¹y häc nh»m thu ®îc kÕt qu¶ tèt h¬n, häc

sinh còng sÏ cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp vÒ ph¬ng ph¸p häc tËp ®Ó cã kÕt qu¶

cao h¬n tøc lµ nhí, hiÓu vµ vËn dông kiÕn thøc tèt h¬n. Néi dung cña kiÓm tra, ®¸nh

gi¸ cÇn chó ý c©n ®èi tØ lÖ gi÷a sù nhí, hiÓu, vËn dông kiÕn thøc tuú theo møc ®é

nhËn thøc cña häc sinh trong líp cã n©ng dÇn tØ träng cña çc bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å,

h×nh vÏ. V× thêi gian kiÓm tra lµ h÷u h¹n nªn çc gi¸o viªn cÇn chän sè lîng bµi

tËp ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ còng nh ®é khã phï hîp víi tr×nh ®é cña häc sinh líp ®ã.

HiÖn nay, viÖc sö dông bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å thÞ , h×nh vÏ trong viÖc kiÓm tra

®¸nh gi¸ cßn h¹n chÕ, chiÕm tØ lÖ rÊt nhá trong çc bµi kiÓm tra gi÷a k×, häc k×, k×


153

thi tèt nghiÖp ,®¹i häc. V× vËy, viÖc t¨ng cêng çc bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ

trong viÖc kiÓm tra ®¸nh gi¸ lµ thc sù rÊt cÇn thiÕt t¹o nªn sù ®a d¹ng phong phó

cho çc bµi tËp vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng t duy cho HS.

tiÓu kÕt ch¬ng ii

Trong chương 2, chóng t«i đ· thùc hiÖn ®îc mét sè viÖc nh sau:

- Biªn so¹n vµ lùa chän hÖ thèng bµi tËp cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ phÇn

hãa phi kim - líp 11 n©ng cao .

- Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng bµi tËp ®· x©y dùng theo híng d¹y

häc tÝch cùc phÇn hãa phi kim - líp 11 n©ng cao .

§Ó kiÓm nghiÖm tÝnh ®óng ®¾n cña ®Ò tµi, chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm

s ph¹m ë trêng THPT, néi dung cña thùc nghiÖm s ph¹m ®îc tr×nh bµy ë

ch¬ng 3.


154

Ch¬ng 3: Thùc nghiÖm s ph¹m.

3.1. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô thùc nghiÖm s ph¹m.

1) Môc ®Ých: Chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm s ph¹m nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu

qu¶ cña viÖc sö dông bµi tËp ho¸ häc cã sö dông ®å thÞ, h×nh vÏ, s¬ ®å n©ng cao n¨ng

lùc nhËn thøc cña häc sinh trong d¹y häc ho¸ häc phÇn phi kim líp 11-n©ng cao.

2) NhiÖm vô:

- Lùa chän néi dung vµ ®Þa bµn thùc nghiÖm s ph¹m.

- Biªn so¹n tµi liÖu thùc nghiÖm theo néi dung cña luËn v¨n, híng dÉn gi¸o

viªn thùc hiÖn theo néi dung vµ ph¬ng ph¸p ®· ®Ò ra.

- KiÓm tra, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña tµi liÖu thùc nghiÖm vµ ph¬ng ph¸p sö

dông trong d¹y häc.

- ChÊm ®iÓm kiÓm tra, thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch kÕt qu¶ cña thùc nghiÖm s

ph¹m.

3.2. Néi dung thùc nghiÖm s ph¹m.

- Sö dông bµi tËp ho¸ häc trong çc kh©u: nghiªn cøu néi dung míi vÒ chÊt,

luyÖn tËp, «n tËp, kiÓm tra ®¸nh gi¸.

- X©y dùng gi¸o ¸n bµi thùc nghiÖm s ph¹m theo ®Ò xuÊt.

- Thùc hiÖn giê d¹y theo çc biÖn ph¸p ®· ®Ò xuÊt.

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc dïng bµi tËp ho¸ häc ph¸t triÓn t duy tÝch cùc

cña häc sinh qua quan s¸t giê häc vµ kÕt qu¶ kiÓm tra cña çc líp thùc nghiÖm.

3.3 . Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm s ph¹m.

Khi tiÕn hµnh thùc nghiÖm s ph¹m, chóng t«i ®· thùc hiÖn çc c«ng viÖc sau:


155

3.3.1-Chän ®Þa bµn vµ ®èi tîng thùc nghiÖm

§Þa bµn vµ ®èi tîng TN ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau:

Trêng

Thùc nghiÖm

(TN)

§èi chøng

(§C)

GV

thùc hiÖn Líp Sè HS Líp Sè HS

Trêng THPT

V©n Cèc

11A1 45 11A2 43 Vò Duy Kh«i

11A3 45 11A4 44

Trêng THPT

Tiªn Du- sè 1

11A8 45 11A14 44 NguyÔn ThÞ

Thao 11A9 46 11A15 45

Çc líp thùc nghiÖm(TN) vµ ®èi chøng(§C) do tõng GV d¹y ®îc chän ®Òu

t¬ng ®¬ng nhau vÒ tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng häc tËp.

3.3.2-Chän bµi d¹y vµ x©y dùng gi¸o ¸n

Chóng t«i ®· tiÕn hµnh trao ®æi víi GV trùc tiÕp d¹y vµ tham kh¶o ý kiÕn cña çc

GV trong tæ bé m«n vÒ çc viÖc sau:

+ Lùa chän gi¸o ¸n trong d¹y häc:

1. Bài ammoniac và muối amoni (1 tiết)

2. Bài luyện tập Nitơ và hợp chất (1 tiết)

3 . Bài luyện tập Cacbon, Silic ( 1 tiết )

+ X©y dùng gi¸o ¸n trong d¹y häc:

- Líp thùc nghiÖm : Sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ díi d¹ng çc bµi tËp nhËn

thøc ®Ó tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cho HS theo híng d¹y häc tÝch cùc.(Çc gi¸o ¸n

®îc tr×nh bµy ë phÇn phô lôc )

- Líp ®èi chøng : Sö dông s¬ ®å, h×nh vÏ theo ph¬ng ph¸p minh häa, nghiªn

cøu ...

3.4. TiÕn hµnh TNSP

-TiÕn hµnh çc giê d¹y häc theo kÕ ho¹ch Çc giê d¹y ®îc tiÕn hµnh theo

®óng ph©n phèi ch¬ng tr×nh vµ theo kÕ ho¹ch x©y dùng gi¸o ¸n nh ®· nªu trªn

-Ph¬ng tiÖn d¹y häc ®îc sö dông nh nhau ë c¶ líp thùc nghiÖm vµ líp

®èi chøng.


156

-TiÕn hµnh kiÓm tra

- KiÓm tra 15 phót ngay sau bµi d¹y hoÆc bµi 45 phót khi kÕt thóc ch¬ng

theo ph©n phèi ch¬ng tr×nh. §Ò bµi kiÓm tra nh nhau,cïng ®¸p ¸n vµ cïng gi¸o

viªn chÊm.

- KÕt qu¶ cña çc bµi kiÓm tra ®îc xö lÝ theo lÝ thuyÕt thèng kª to¸n häc.

*Néi dung ®Ò çc bµi kiÓm tra ®îc tr×nh bµy ë phÇn phô lôc cña luËn v¨n.

3.5. KÕt qu¶ thùc nghiÖm

KÕt qu¶ cña çc bµi kiÓm tra ®îc thèng kª ë b¶ng sau

B¶ng 1a: KÕt qu¶ çc bµi kiÓm tra

Líp §èi tîng Bµi KT Sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11A1

(45)

TN 1 0 0 0 0 2 7 12 9 8 7 0

2 0 0 0 0 3 5 7 10 11 6 3

3 0 0 0 0 4 8 9 6 8 6 4

11A2

(43)

§C

1 0 0 1 2 2 9 7 13 5 4 0

2 0 0 1 3 5 10 6 8 6 3 1

3 0 0 0 1 7 10 8 7 5 4 1

11A3

(45)

TN

1 0 0 0 0 5 9 10 11 4 4 2

2 0 0 0 0 3 4 7 10 12 6 3

3 0 0 0 1 3 9 6 11 9 5 1

11A4

(44)

§C

1 0 0 1 2 8 6 10 7 8 2 0

2 0 0 0 1 5 8 6 12 7 4 1

3 0 0 1 2 2 10 11 8 7 3 0

11A8

(45)

TN

1 0 0 0 0 1 7 8 12 10 6 0

2 0 0 0 2 3 6 8 11 9 4 2

3 0 0 0 2 4 5 8 10 10 5 1

11A14

(44)

§C

1 0 0 1 3 5 9 10 11 4 1 0

2 0 0 0 2 5 8 7 11 8 2 1


157

3 0 0 3 2 4 9 7 8 8 3 0

11A9

(46)

TN

1 0 0 0 0 1 8 10 7 12 7 1

2 0 0 0 2 3 5 9 11 9 4 3

3 0 0 0 1 2 6 13 10 8 5 1

11A15

(45)

§C

1 0 0 2 3 6 9 8 7 3 3 4

2 0 0 1 3 5 7 8 11 7 2 1

3 0 0 2 2 4 5 9 10 7 2 0

B¶ng 1b: B¶ng tæng hîp ®iÓm çc bµi kiÓm tra

Bµi KT §èi

tîng Tæng HS

Sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

TN 181 0 0 0 0 9 31 40 40 34 24 3

§C 176 0 0 5 10 21 33 35 38 20 10 4

2

TN 181 0 0 0 4 12 20 31 42 41 20 11

§C 176 0 0 2 9 20 33 27 42 28 11 4

3 TN 181 0 0 0 4 12 29 36 38 34 20 8

§C 176 0 0 6 8 18 35 35 33 28 12 1

Tæng

TN 543 0 0 0 8 33 80 107 120 109 64 22

§C 528 0 0 13 27 59 101 97 113 76 33 9

3.6. Xö lÝ kÕt qu¶ thùc nghiÖm

§Ó ®a ra ®îc nh÷ng nhËn xÐt chÝnh x¸c, kÕt qu¶ kiÓm tra ®îc xö lÝ b»ng ph¬ng

ph¸p thèng kª to¸n häc ®Ó ®óc kÕt vµ ph©n tÝch theo thø tù sau :

1. LËp b¶ng ph©n phèi : tÇn suÊt, tÇn suÊt luü tÝch.

2. VÏ ®å thÞ ®êng luü tÝch theo b¶ng ph©n phèi tÇn suÊt luü tÝch.

3. TÝnh çc tham sè ®Æc trng thèng kª

+§iÓm trung b×nh céng : n

Xn

nnn

XnXnXnX

k

i

ii

k

kk

1

21

2211

...

...


158

Trong ®ã : ni lµ tÇn sè sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi

n lµ sè häc sinh tham gia thùc nghiÖm.

+Ph¬ng sai S2 vµ ®é lÖch chuÈn S : lµ çc tham sè ®o møc ®é ph©n t¸n cña çc

sè liÖu quanh gi¸ trÞ trung b×nh céng :

S2 = 1

)( 2

n

XXn ii ; S =

1

)( 2

n

XXn ii

Trong ®ã : n lµ sè häc sinh cña mét nhãm thùc nghiÖm.

+ HÖ sè biÕn thiªn : V =X

S.100%

+TÝnh ®¹i lîng kiÓm ®Þnh t :

22

)(DCTN

DCTN

SS

nXXt

Sau ®ã so s¸nh gi¸ trÞ nµy víi gi¸ trÞ kt , trong b¶ng ph©n phèi Student víi møc ý

nghÜa lµ α (tõ 0,01- 0,05) vµ ®é lÖch tù do k = 2n -2 ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn xem sù kh¸c

nhau gi÷a TNX vµ DCX lµ cã ý nghÜa kh«ng.

a. LËp b¶ng ph©n phèi : tÇn suÊt, tÇn suÊt luü tÝch.

Tõ b¶ng 1b(b¶ng tÇn sè) ta tÝnh ®îc phÇn tr¨m sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi ,phÇn

tr¨m sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng vµ phÇn tr¨m sè häc sinh ®¹t ®iÓm yÕu-

kÐm,trung b×nh,kh¸ vµ giái.KÕt qu¶ ®îc biÓu diÔn ë b¶ng 2, 3 vµ 4:

B¶ng 2 : Sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi

Bµi

KT

§èi

tîng

Tæng

HS

Sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

TN 181 0 0 0 0 5,0 17,1 22,1 22,1 18,8 13,3 1,6

§C 176 0 0 2,8 5,7 11,9 18,7 19,9 21,6 11,4 5,7 2,3

2

TN 181 0 0 0 2,2 6,6 11,1 17,1 23,2 22,7 11,0 6,1

§C 176 0 0 1,1 5,1 11,4 18,7 15,3 23,9 15,9 6,3 2,3

3

TN 181 0 0 0 2,2 6,6 16,0 19,9 21,0 18,8 11,1 4,4

§C 176 0 0 3,4 4,5 10,2 19,9 19,9 18,8 15,9 6,8 0,6


159

B¶ng 3 : Sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng

Bµi

KT

§èi

tîng

Tæng

HS

Sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

TN 181 0 0 0 0 5,0 22,1 44,2 66,3 85,1 98,4 100

§C 176 0 0 2,8 8,5 20,4 39,1 59,0 80,6 92,0 97,7 100

2

TN 181 0 0 0 2,2 8,8 19,9 37,0 60,2 82,9 93,9 100

§C 176 0 0 1,1 6,2 17,6 36,3 51,6 75,5 91,4 97,7 100

3

TN 181 0 0 0 2,2 8,8 24,8 44,7 65,7 84,5 95,6 100

§C 176 0 0 3,4 7,9 18,1 38,0 57,9 76,7 92,6 99,4 100

B¶ng 4 : Sè % häc sinh ®¹t ®iÓm yÕu-kÐm,trung b×nh,kh¸ vµ giái :

§èi tîng Bµi KT Sè % häc sinh

YÕu-kÐm

(0 – 4)

Trung b×nh

(5 -6 )

Kh¸

(7 -8 )

Giái

(9 – 10)

TN

1 5,0 39,2 40,9 14,9

2 8,8 28,2 45,9 17,1

3 8,8 35,9 39,8 15,5

§C

1 20,4 38,6 33,0 8,0

2 17,6 34,0 39,8 8,6

3 18,1 39,8 34,7 7,4


160

0

20

40

80

100

120

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

TN

§C 60

b. VÏ ®å thÞ ®êng luü tÝch theo b¶ng ph©n phèi tÇn suÊt luü tÝch.

Tõ b¶ng 3 ta vÏ ®îc ®å thÞ çc ®êng luü tÝch t¬ng øng víi 3 bµi kiÓm tra:

§å thÞ ®êng luü tÝch bµi 1


0

20

40

60

80

100

120

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

TN

§C


161


Tõ b¶ng 4 ta cã thÓ biÓu diÔn tr×nh ®é häc sinh qua biÓu ®å h×nh cét

0

20

40

60

80

100

120

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

TN

§C

Bµi 1

5

39.240.9

14.9

20.4

38.6

33

8

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

YK TB K G

TN

ĐC


162

8.8

28.2

45.9

17.1 17.6

34.1 39.8

8.5

0 5

10 15 20 25 30 35 40 45 50

YK TB K G

TN §C

8.8

35.9 39.8

15.5 18.1

39.8

34.7

7.4

0

5

10

15

20 25

30

35

40

45

YK TB K G

TN §C

Bµi 2

Bµi 3


163

c. TÝnh çc tham sè ®Æc trng thèng kª :

Tõ b¶ng 1b, ¸p dông çc c«ng thøc tÝnh X ,S2,S,V ®· nªu trªn ta tÝnh ®îc çc

tham sè ®Æc trng thèng kª theo tõng bµi d¹y cña hai ®èi tîng thùc nghiÖm vµ ®èi

chøng.Çc gi¸ trÞ ®ã ®îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau :

B¶ng 5 : Gi¸ trÞ cña çc tham sè ®Æc trng

Bµi §èi tîng X S2 S V

1

TN 6,8 2,19 1,48 21,79

§C 5,9 3,20 1,79 30,33

2

TN 7,0 2,79 1,67 23,86

§C 6,2 3,05 1,75 28,19

3

TN 6,7 2,76 1,66 24,81

§C 6,1 3,09 1,76 28,81

Tæng TN 6,8 2,77 1,66 28,81

§C 6,1 3,12 1,77 28,95

3.7. Ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm

Sau khi xö lÝ kÕt qu¶ cña çc bµi kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p to¸n häc thèng kª

cho thÊy :

- Çc ®êng luü tÝch cña çc líp TN ®Òu n»m ë bªn ph¶i vµ ë phÝa díi çc ®êng

luü tÝch cña çc líp §C, ®iÒu ®ã chøng tá chÊt lîng häc tËp cña häc sinh çc líp

TN cao h¬n so víi çc líp §C.

- TØ lÖ % HS yÕu kÐm vµ trung b×nh cña çc líp §C cao h¬n líp TN,cßn tØ lÖ % HS

kh¸ vµ giái cña líp TN cao h¬n cña çc líp §C .

- §iÓm trung b×nh céng çc bµi kiÓm tra cña líp TN cao h¬n cña líp §C .

- HÖ sè biÕn thiªn V cña líp TN lu«n nhá h¬n cña líp §C chøng tá møc ®é ph©n

t¸n ®iÓm cña HS líp §C réng h¬n cña líp TN, chÊt lîng cña líp TN ®ång ®Òu h¬n


164

- Víi møc ý nghÜa α = 0,01 ta cã çc ®¹i lîng kiÓm ®Þnh t > tα,k qua tõng bµi kiÓm

tra cho thÊy cã thÓ kh¼ng ®Þnh sù kh¸c nhau gi÷a X TN vµ X §C lµ cã ý nghÜa, ph¬ng

ph¸p míi cã hiÖu qu¶ h¬n ph¬ng ph¸p cò .

Tõ viÖc xö lÝ kÕt qu¶ TNSP t«i cã nhËn xÐt sau:

- HÖ thèng bµi tËp ®îc lùa chän vµ x©y dùng trong çc bµi gi¶ng thùc nghiÖm lµ

phï hîp víi néi dung kiÕn thøc, phï hîp víi thø tù logic cña mçi bµi vµ cña tõng

phÇn, tõng ch¬ng. Häc sinh rÊt tÝch cùc, chñ ®éng tham gia tr¶ lêi c©u hái vµ lµm

bµi tËp. T¨ng cêng n¨ng lùc ho¹t ®éng trong giê häc cña häc sinh- gãp phÇn ®æi

míi ph¬ng ph¸p d¹y häc.

- Häc sinh çc líp thùc nghiÖm n¾m v÷ng bµi h¬n, chÊt lîng häc tËp tèt h¬n häc

sinh çc líp ®èi chøng th«ng qua kÕt qu¶ çc bµi kiÓm tra cña çc líp thùc nghiÖm

cã ®iÓm trung b×nh cao h¬n, cã ®é æn ®Þnh vµ tËp trung cao h¬n. Vµ mét ®iÒu thÊy

®îc lµ çc em häc sinh cã høng thó häc tËp, cã tinh thÇn x©y dùng bµi. Çc em häc

tËp tÝch cùc vµ chñ ®éng h¬n, ®îc ho¹t ®éng nhiÒu h¬n ®èi víi mçi ç nh©n vµ

trong nhãm.

Nh vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc sö dông hîp lÝ çc bµi tËp ho¸ häc đặc

biệt là bài tập cã sử dụng đồ thị, h×nh vẽ, sơ đồ trong qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng

nhËn thøc cña häc sinh mang l¹i hiÖu qu¶ cao, gãp phÇn ®em ®Õn kiÕn thøc ch¾c

ch¾n vµ bÒn v÷ng cho häc sinh, ®ång thêi ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc t duy tÝch

cùc, n¨ng lùc hµnh ®éng cho häc sinh.


165

PhÇn 3: KÕt luËn chung.

Sau mét thêi gian tiÕn hµnh t×m hiÓu, nghiªn cøu ®Ó lùa chän vµ x©y dùng hÖ

thèng bµi tËp ho¸ häc cã sö dông ®å thÞ, h×nh vÏ, s¬ ®å trong phÇn phi kim líp 11

gãp phÇn ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy cho häc sinh. Chóng t«i ®· thùc

hiÖn ®îc çc nhiÖm vô ®· ®Ò ra, cô thÓ lµ:

1. Nghiªn cøu c¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi vÒ çc vÊn ®Ò: Ho¹t ®éng nhËn thøc, t

duy vµ ph¸t triÓn t duy trong d¹y häc ho¸ häc, ph¬ng híng ®æi míi ph¬ng ph¸p

d¹y häc ho¸ häc, d¹y häc ho¸ häc theo híng tÝch cùc, bµi tËp ho¸ häc, nh÷ng xu

híng ph¸t triÓn cña bµi tËp ho¸ häc hiÖn nay...

2. X¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung kiÕn thøc; nh÷ng néi dung míi, khã trong

ch¬ng tr×nh ho¸ häc phÇn Phi kim líp 11- n©ng cao lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng

BTHH.

3. Lùa chän vµ x©y dùng ®îc 268 bài tập cã sö dông ®å thÞ, s¬ ®å, h×nh vÏ

phÇn Phi kim líp 11- n©ng cao.Trong ®ã cã 77 bµi tËp sö dông s¬ ®å, 76 bµi tËp sö

dông h×nh vÏ víi 62 h×nh vÏ, 115 bµi tËp sö dông ®å thÞ.

4. Nghiªn cøu, sö dông bµi tËp theo híng d¹y häc tÝch cùc khi vËn dông kiÕn

thøc trong kiÓm tra, ®¸nh gi¸, x©y dùng mét sè bµi tËp b»ng h×nh vÏ, bµi tËp thùc tiÔn

nh»m t¨ng cêng, rÌn luyÖn kÜ n¨ng ho¸ häc vµ t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh.

5. §· tiÕn hµnh TNSP víi 3 bµi d¹y, çc bµi d¹y ®· kiÓm nghiÖm çc ®Ò xuÊt

vÒ ph¬ng ph¸p sö dông çc BT trong hÖ thèng BT ®· x©y dùng theo híng d¹y häc

tÝch cùc ®Ó n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc vµ t duy t¹i trêng THPT cña Hµ Néi vµ

trêng THPT cña tØnh B¾c Ninh.

6. §· chÊm ®îc 1071 bµi kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ giê häc ë çc líp thùc

nghiÖm, ®èi chøng vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thu ®îc.

*Víi ®Ò tµi nghiªn cøu trªn ®· mang l¹i mét sè ®iÓm míi lµ:

- §· x©y dùng vµ lùa chän mét hÖ thèng bµi tËp ho¸ häc cã sö dông ®å thÞ, s¬

®å, h×nh vÏ ®Çy ®ñ vÒ néi dung, ®a d¹ng vµ phong phó vÒ h×nh thøc.

- Bíc ®Çu nghiªn cøu sö dông hÖ thèng bµi tËp nµy theo híng d¹y häc tÝch

cùc thÓ hiÖn qua çc gi¸o ¸n mét sè giê d¹y bµi vÒ chÊt, bµi luyÖn tËp, bµi «n tËp


166

ch¬ng vµ bµi kiÓm tra ®¸nh gi¸. §©y lµ nh÷ng tµi liÖu quÝ gi¸ cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y

cña t«i trong thêi gian tíi.

- Trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®· thu ®îc trong

thêi gian qua, t«i sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu : x©y dùng- lùa chän çc bµi tËp ®å thÞ, s¬ ®å,

h×nh vÏ cho phÇn v« c¬ vµ h÷u c¬ líp 11 vµ 12 n©ng cao. Sö dông çc bµi tËp ®· lùa

chän ®Ó x©y dùng hÖ thèng gi¸o ¸n çc bµi d¹y ho¸ häc h÷u c¬ vµ v« c¬, x©y dùng hÖ

thèng bµi kiÓm tra ®¸nh gi¸ kiÕn thøc cña häc sinh.

§©y lµ c«ng viÖc l©u dµi, tuy vÊt v¶ nhng sÏ gióp t«i tÝch luü kiÕn thøc vµ t¹o

ra t liÖu gi¶ng d¹y cã Ých cho b¶n th©n.

Trªn ®©y lµ nh÷ng nghiªn cøu ban ®Çu cña t«i. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn

thêi gian, n¨ng lùc vµ tr×nh ®é cña b¶n th©n, nªn ch¾c ch¾n viÖc nghiªn cøu cßn

nh÷ng thiªó sãt. T«i rÊt mong ®îc sù gãp ý cña çc çc thÇy c« gi¸o, çc anh chÞ vµ

b¹n bÌ ®ång nghiÖp.

T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

Documents

Nang Cao Nang Luc Nhan Thuc Va Tu Duy Cho Hs Qua He Thong Bai Tap Co Su Dung Do Thi So Do Hinh Ve Phan Phi Kim Hoa Hoc 11 Nang Cao 2901