Načela selektivne prorede i rezultati

experimentalne doznake u mlaĎim

bukovim sastojinama

Franc Ferlin, konsultant

Radionica “Višenamjenske selektivne

prorede i doznaka stabala u mlađim

bukovim sastojinama ...”

Uprava za šume i SNV,

Pljevlja, 1. decembar 2011

2

Sadržaj

1. NAČELA NJEGE i SELEKTIVNE PROREDE (Schädelin,

1942)

2. OPERATIVNA TEHNIKA VISOKE SELEKTIVNE PROREDE

3. OBJEKTI I METOD EXPERIMENTALNOG RADA

4. REZULTATI EXPERIMENTALNOG IZBORA I DOZNAKE

STABALA U MLAĐIM DO SREDNJEDOBNIM BUKOVIM

SASTOJINAMA

5. ZAKLJUČCI I PREPORUKE ZA UNAPREĐENJE TEHNIKE

SELEKTIVNE PROREDE I DOZNAKE STABALA

3

Biološka načela njege šuma

1. SJEĈA KAO INSTRUMENT

NJEGE ŠUMA / REGULISANJA

KONKURENCIJSKIH ODNOSA

(naroĉito svijetlosti)

2. UPOTREBA SPOZNAJA O

RAZVOJU PRAŠUMSKIH

SASTOJINA

4

Opšta biološka načela njege šuma

3. UPOTREBA ZAKONOMJERNOSTI

PRIRODNE SELEKCIJE STABALA i tzv.

INDIREKTNE NJEGE U SASTOJINI

4. UVAŢAVANJE PREDRASLIH / STARIH

STABALA I NJIHOVIH GRUPA, kao

nosioca BIODIVERZITETA U MLAĐIM

SASTOJINAMA

5

Ekonomsko načelo njege šuma

5. MOGUĆNOST ZADOVOLJAVANJA

POVEĈANIH POTREBA (vlasnika

šuma, drţave i društva) PO

DRVETU - KROZ NJEGU /

PROREDE U ŠUMAMA - u našem

sluĉaju za proizvodnju SITNOG

DRVETA I ŠUMSKE BIOMASE ZA

OBNOVLJIVU ENERGIJU – sada

SVJETSKI TREND!

6

Opšta načela visoke seletivne prorede

1. PRIMJENA NAĈELA POZITIVNE

SELEKCIJE = UVAŢAVANJA

NAJBOLJIH BIOLOŠKIH OSOBINA

STABALA – kao jedinki BIOLOŠKIH

POPULACIJA UZ USREDSREĐENOST

NA NAJVEĆI MOGUĆI

(PERSPEKTIVNI) UZGOJNO-

TEHNIĈKI KVALITET STABALA i

ISTOVREMENO UVAŢAVANJE i

PODSTICANJE OSTALIH FUNKCIJA

ŠUMA

7

Opšta načela visoke seletivne prorede

2. PRIMJENA NAĈELA POZITIVNE

SELEKCIJE I U NENJEGOVANIM

SASTOJINAMA (mlaĊim i

srednjedobnim, visokim i izdanaĉkim),

ako imaju odgovarajuĉu UZGOJNO-

TEHNIĈKU PERSPEKTIVU;

3. ZAOSTALE MJERE NEGATIVNE

SELEKCIJE SE U KASNIJIM RAZVOJNIM

FAZAMA SASTOJINE SISTEMATSKI

VIŠE NE SME IZVODITI (samo kao

izuzetak, u funkciji pomoći

perspektivnim (+)stablima !!!

8

Opšta načela visoke seletivne prorede

4. UVOĐENJE MJERA NEGATIVNE

SELEKCIJE TEK U ODRASLOM /

ZRELOM RAZDOBLJU RAZVOJA

SASTOJINE (npr. za poĉetak

progaljivanja i podmlaĊivanja –

najlošiji djelovi sastojine idu

najprije)

5. POLAGANJE PAŢNJE OĈUVANJU I

RAZVOJU DONJEG SPRATA

SASTOJINA, umjesto primjene

NISKE PROREDE;

9

Posebna načela visoke seletivne prorede

1. Biranje i unapreĊivanje (naroĉito u mlaĊim sastojinama) većeg

(npr. 2 – 3 puta u letvenjaku) broja kandidata od konaĉnog

broja stabla budućnosti / nosioca funkcija (u zreloj sastojini), a

u skladu sa prirodnim trendom opadanja broja stabala sa

starošću sastojina

2. U homogenim, kvalitetnim sastojinama, podsticanje

ravnomjernog prostornog rasporeda kandidata , u ostalim

sastojinama uvaţavanje neravnomjernog i grupimiĉnog

rasporeda

3. Planiranje i sprovoĊenje umjerenih i dovoljno uĉestalih

prorednih intervencija

10

Posebna načela seletivne prorede

4. Kriterijum intenziteta prorede:

potrebna pomoć kandidatima u

krošnjama – do narednog navrata /

intervencije; uklanjanje samo

primarnih konkurenata = normalan

intenzitet, uklanjanje primarnih i

sekundarnih = jaći intenzitet,

uklanjanje svih konkurenata = jak

intenzitet;

5. Diferencijacija kriterijuma za doznaku stabala na:

- šta je u uzgojnom smislu potrebno?

- šta je još moguće, a da ne šteti razvoju sastojine?

Potrebno uvesti u pravilnik o doznaci!

11

Operativna tehnika seletivne prorede

KORACI:

1) Uoĉavanje sastojinske ćelije

sa perspektivnim stablima;

2) Izbor kandidata u ćeliji,

vodeći raĉuna o prostornom

rasporedu;

3) Procjena ugroženosti kruna

kandidata i potrebne pomoći

4) Procjena potreba za

održavanje dužine /

sprjećavanje odumiranja

kruna;

5) Odluka o izboru i doznaci konkurenata;

6) Prelazak ka narednoj ćeliji (grupi sa perspektivnim stablima).

12

Objekti i metod eksperimentalnog rada

1. MlaĊe bukove šume visokog i mješovito visokog i izdanaĉkog

porijekla, sa odgovarajućim kvalitetnim potencijalom (za njegu),

naroĉito nenjegovane (podesne za prvu selektivnu proredu);

2. Izbor 3 ogledne površine u 3 Podruĉne jedinice (PJ);

3. Izbor i ograniĉavanje ogledne površine (OP): veliĉina 100 – 30

(40) m, sa dva jednaka polja (kontrolno i za izvršenje prorede)

4. Timsko sprovoĊenje izbora kandidata i odreĊivanje / doznake

konkurenata (konsultant plus 2 – 3 šumarska inţenjera UŠ);

5. Promjer svih stabala na OP (za odreĊivanje taĉnog broja,

temeljnice i zapremine); visine nijesu mjerene;

6. SprovoĊenje proredne sjeĉe na djelu OP (odmah ili kasnije);

7. Obrada, analiza i uporjeĊivanje uzgojne-tehniĉke klasifikacije i

doznake po OP

13

Izabrane eksperimentalne sastojine

1. PJ Pjevlja, GJ Potkovaĉ: Stariji

letvenjak bukve, sjemenog i

izdanaĉkog porijekla, nenjegovan

2. PJ Pluţine, GJ Bundos: Stariji

letvenjak do mlaĊa srednjedobna

sastojina bukve, visokog porijekla,

mlaĊi dio nenjegovan, ostalo već

proreĊivano (visoka proreda)

14

Izabrane eksperimentalne sastojine

3. PJ Nikšić, GJ Ţupa – Štitovo:

Stariji letvenjak do mlaĊa

srednjedobna sastojina bukve,

sjemenog i izdanaĉkog porijekla,

nenejegovan

15

Rezultati eksperimentalnog rada

Pljevlja

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

1000 1100 1200

7,5 12,5 17,5 22,5 27,5 32,5 37,5

Bro

j sta

bala

/ha

Debljinski stepeni (cm)

Broj stabala po debljinskim stepenima

Ostali

Konkurenti

Kandidati

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

7,5 12,5 17,5 22,5 27,5 32,5 37,5

Za

pre

min

a (

m3/h

)

Debljinski stepeni (cm)

Zapremina po debljinskim stepenima

Ostali

Konkurenti

Kandidati

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

1000 1100 1200

7,5 12,5 17,5 22,5 27,5 32,5

Bro

j sta

bala

/ha

Debljinski stepeni (cm)

Broj stabala po debljinskim staepenima

Ostali

Konkurenti

Kandidati

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

7,5 12,5 17,5 22,5 27,5 32,5

Zap

rem

ina (

m3/h

a)

Debljinski stepeni (cm)

Zapremina po debljinskim stepenima

Ostali

Konkurenti

Kandidati

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

1000 1100 1200

7,5 12,5 17,5 22,5 27,5 32,5 37,5 42,5

Bro

j sta

bala

/ha

Debljinski stepeni (cm)

Broj stabala po debljinskim stepenima

Ostali

Konkurenti

Kandidati

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

7,5 12,5 17,5 22,5 27,5 32,5 37,5 42,5 47,5

Zap

rem

ina (

m3/h

a)

Debljinski stepeni(cm)

Zapremina po debljinskim stepenima

Ostali

Konkurenti

Kandidati

Pluţine Nikšić

16

Rezultati eksperimentalnog rada

Ogledna površina

BROJ STABALA / HA* TEMELJNICA STABALA / HA* Kandidati Konkurenti Sva stabla** Kandidati Konkurenti Sva stabla**

Pljevlja 523 390 2377 13,5 7,5 32,5 Nikšić 425 445 1685 13,7 10,6 36,1 Plužine 773 495 1787 30,6 11,5 49,5

ZAPREMINA STABALA / HA* Kandidati Konkurenti Sva stabla**

124,6 67,5 271,2 121,4 90,3 305,7 203,9 67,8 364,1

17

Zaključci na osnovu oglednih površina

1. Neoĉekivano velike temeljnice (35 – 49 m2/ha) i drvne

zalihe (270 – 365 m3/ha) u analiziranim, preteţno

nenejegovanim bukovim sastojinama u razvojnoj fazi starijeg

letvenjaka do mlaĊe srednjedobne sastojine; ponovo uoĉen

problem podcijenjenosti visinskih nizova !

2. Sprovedena doznaka u starijem letvenjaku na prelazu u

srednjedobnu sastojinu visokog porijekla iznosila 19%

zapremine (68 m3/ha), a u šumama mješovitog sjemenog i

izdanaĉkog porijekla, zbog zapoĉinjanja obnove izdanaĉkih

djelova, 26 – 29% zapremine (67 – 90 m3/ha);

3. Velike su dakle potrebe po selektivnim proredama ovih

razvojnih faza koje istovrijemeno imaju veliki potencial za

proizvodnju sitnog drveta i šumske biomase.

18

Preporuke za unaprjeĎenje prvih

proreda

1. Potrebno bi bilo smelije započeti sprovoditi planirane

(nekomercijalne) prorede;

2. Obzirom na negativnu ekonomiku prvih proreda kod

koncesionara, prorede za obezbjeĊivanje lokalnog

stanovništva ogrevnim drvetom na panju obečavajući,

ekonomsko pozitivan način (cijena 8 €/m3) prorednih sjeĉa;

isti princip bi se mogao upotrijebiti i za prodaju drveta na panju

za proizvodnju obnovljive energije – u otvorenim šumama;

3. Potrebno odbaciti tradicionalnu tehniku negativne

selekcije i niske prorede u mlaĎim i srednjedobnim

sastojinama, koja nema odgovarajući uzgojni uĉinak odnosno

uĉinak ĉesto bude negativan.