NA GRZYBY !!! · negatywne oddziaływanie grzybów w otoczeniu człowieka. ... odmienny od świata roślin i zwierząt. Charakte- ... gatunek obecnie w Polsce rzadki i chroniony,

WPROWADZENIE

JESIEŃ:: TEMAT ::

WPROWADZENIEWPROWADZENIE

NA GRZYBY !!!

CELE OGÓLNE:» zapoznanie z zasadami odejmowania i

dodawania,» kształtowanie zasad poprawnego od-żywiania się,

» formowanie zasad poprawnego zacho-wania się w otoczeniu przyrody.

CELE OPERACYJNE:Uczestnik wykona następujące czynno-ści:» potrafi rozróżnić formy grzybów -

grzyby wielkoowocnikowe, huby, drożdże, pleśń,

» własnymi słowami umie opowiedzieć o zasadach zbioru grzybów i zna przy-najmniej jeden gatunek grzyba jadal-nego,

» potrafi wymienić jedno pozytywne i negatywne oddziaływanie grzybów w otoczeniu człowieka.

FORMA PRACY: » indywidualna, zbiorowa

WIEK: 4 - 5 lat

MATERIAŁY:Atlas lub przewodnik do oznaczania grzybów, dwa wiklinowe kosze, pa-pierowe kule o średnicy około 5 cm w dwóch kolorach.

Grzyby uznaje się w najnowszej systematyce za całkiem odrębny świat organizmów (królestwo), odmienny od świata roślin i zwierząt. Charakte-rystycznym dla tych organizmów jest brak możliwości produkcji pokar-mu, a więc większość grzybów to pasożyty pobierające pokarm z innych organizmów lub saprofi ty odżywiające się martwą materią, np. drewnem. Te najczęściej oglądane przez nas w lasach grzyby mikoryzowe współżyją na zasadzie symbiozy z korzeniami drzew.

Specyfi czna jest budowa grzybów. Ich ciało składa się ze strzępek, które po-wiązane ze sobą tworzą grzybnie. U grzybów kapeluszowych część grzyb-ni ukryta jest najczęściej pod ziemią. To co trafi a do naszych koszyków to owocniki produkujące zarodniki.

Grzyby spełniają istotną rolę w środowisku posiadając jako jedyne wła-ściwość rozkładu ligniny, a także przyczyniając się w dużej mierze do rozkła-du celulozy. Oba te związki budują tkanki drewna. Tak więc grzyby są nie-zbędne do prawidłowego obiegu materii wprowadzając ponownie do gleby szczątki martwych gałęzi, pni czy liści.

Grzyby od starożytności są szeroko wykorzystywane w medycynie. Mo-drzewnik lekarski, gatunek obecnie w Polsce rzadki i chroniony, znany był średniowiecznym medykom jako panaceum min. na malarię i gruźlicę. Prze-łomowe wyizolowanie w 1938 roku z pędzlaków (gatunków pleśniaków) pe-nicyliny wprowadziło nas w świat antybiotyków i umożliwiło leczenie wielu chorób. Grzyby obecnie pomagają człowiekowi w produkcji witamin.

4CELE OGÓLNE:

por

y r

ok

u przedszkolaka

1

JESIEŃ

:: TEMAT ::

4 PORY ROKU PRZEDSZKOLAKA

4 pory rokuprzedszkolaka NA GRZYBY !!!

MIEJSCE: SALA

PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE

1. Przygotuj nieco drożdży, cukier, mąkę i mleko. Produkty powinny mieć temperaturę pokojową, a mleko winno być lekko podgrzane. Mąkę przesiej przez sito.

2. Kilka dni przed zajęciami namocz kromkę chleba i pozostaw w ciepłym miejscu w celu wyhodowania pleśni. W trakcie zajęć przetrzymuj kromkę w szczelnie zamkniętym pudełku plastikowym z przeźroczystym wiecz-kiem ze względu na jej szkodliwe oddziaływanie na zdrowie.

3. Zbierz z pni drzew i pniaków różne gatunki hub. Oznacz je posługując się przewodnikami do rozpoznawania grzybów (patrz literatura).

4. Zbierz w lesie jadalne grzyby wielkoowocnikowe lub zakup duże egzemplarze pieczarek.5. Znajdź liście dębu zarażone mączniakiem dębowym (biały, mączny nalot) oraz liście klonu z czerniakiem klo-

nowym (czarne, niewielkie plamy z żółtawą obwódką).6. Wykonaj odpowiednią liczbę kopii arkuszy pracy ucznia A i B, stosownie do liczby uczestników.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

A. PRZYGOTOWANIA

1. Poproś, aby dzieci usiadły w kole. Przeczytaj im opowiadanie o jesiennym lesie.2. Rozdaj uczestnikom czyste kartki papieru i poleć, aby narysowali na nich wyprawę na grzyby do jesiennego

lasu.3. Na podłodze rozłóż wszystkie prace wraz z powiększonymi rysunkami owocników gatunków chronionych oraz

fotografi ami gatunków jadalnych i trujących. Opowiedz dzieciom o budowie grzybów w której podstawową rolę odgrywa grzybnia, najczęściej nie widoczna dla oczu. Na powierzchni gleby widzimy owocniki, które składają się z trzonu i kapelusza. Jednak tak zbudowane są tylko grzyby wielkoowocnikowe. Poza nimi mamy bardzo dużą liczbę innych rodzajów grzybów i mogą się one znacznie różnić się wyglądem.

4. Zaproś dzieci do stołu na którym rozłożone są różne rodzaje i formy grzybów. Poproś, aby uważnie im się przyj-rzały.

5. Na skórce chleba mamy przykład pleśni. To także postać różnych grup grzybów. Strzępki pleśni są trujące i bar-dzo niebezpieczne dla zdrowia. Przestrzeż dzieci, aby nigdy nie spożywały pokarmów (np. chleba, owoców) na których samoistnie pojawiła się pleśń.

6. Przedstaw liście drzew zarażone grzybami. Ich kształt przypomina białe lub czarne plamy. Tutaj grzyby są paso-żytami, a więc odżywiają się sokami produkowanymi przez liście drzew.

B. ĆWICZENIA

1. Zaproponuj przedszkolakom udział w grze „Kosz pełen maślaków”. Podziel grupę na dwa zespoły. Dla każdego zespołu przygotuj wiklinowy koszyk. Na podłodze rozsyp 30 papierowych kul w dwóch kolorach np. czerwo-nym i zielonym. Kulę mogą być zastąpione przez piłeczki, klocki itp. Rozsypane przedmioty będą pełniły rolę maślaków. Poproś dzieci, aby wyobraziły sobie, że są na grzybobraniu. Zadaniem każdej z grup będzie jak najszybsze zebranie wszystkich kul w określonym kolorze. Wygrywa ta grupa, której uda się to jako pierwszej.

ZAJĘCIA 1. KOSZ PEŁEN MAŚLAKÓW

2

JESIEŃ:: TEMAT ::


4 pory rokuprzedszkolaka

3

przedszkolakaNA GRZYBY !!!

Jednak grzyby mogą być zbierane jedynie w momencie kiedy słychać dźwięk tamburynu, kiedy tamburyn milk-nie dzieci zatrzymują się bez ruchu.

2. Po zabawie poleć, aby dzieci usiadły w kręgu. Krótko objaśnij zasady zbierania grzybów w lesie:» zbieramy tylko grzyby dobrze sobie znane, tak aby nie spożyć grzybów trujących,» grzyby wykręcamy delikatnie, a nie ścinamy nożem, ponieważ odcięta resztka owocnika rozkładając się szko-

dzi grzybni,» nie zbieramy grzybów zbyt młodych (można je pomylić z niejadalnymi) oraz bardzo starych (rozsiewają one

zarodniki i dzięki temu grzyby mogą pojawić się w nowych miejscach),» grzyby zbieramy do koszy, nieodpowiednie do tego celu są plastikowe siatki, reklamówki.

3. Nie należy niszczyć w lesie grzybów niejadalnych i trujących, bowiem spełniają one tam istotną rolę dla zwierząt i drzew. Warto także znać grzyby chronione, których zbieranie jest zakazane z powodu rzadkości występowania (patrz rysunki).

4. Poproś, aby spośród zebranych przykładów grzybów przedszkolaki wybrały największy oraz najmniejszy. Czym te grzyby różnią się od siebie?

5. Rozdaj arkusze A i poproś o wycięcie grzybów i ułożenie ich od najmniejszego do największego. Rysunki przed-stawiają różne formy wzrostu borowika szlachetnego. Odbywa się on w sprzyjających warunkach niezwykle szybko.

6. Wprowadź pojęcia „ODEJMOWANIE” i „DODAWANIE” kolejno zabierając i dodając poszczególne grzyby do zbioru. Odjęcie to zniknięcie, strata czegoś. Dodanie to powiększenie ilości, zyskanie.

7. Kolejnym zadaniem dzieci będzie zakreślenie prawidłowych odpowiedzi na arkuszu pracy ucznia B. Co zostanie po odjęciu i dodaniu określonych rzeczy?

8. Na samym końcu zajęć przynieś duże naczynie do którego razem z dziećmi dodajcie kolejno drożdże, cukier, mąkę i lekko podgrzane mleko. Naczynie okryjcie kocem i pozostawcie na godzinę. Przedszkolaki na własne oczy będą mogły się przekonać jak szybko potrafi ą rosnąć grzyby.

MIEJSCE: TEREN (LAS, PARK)

PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE

1. Wybierz fragment lasu (parku, ogrodu) w którym można spotkać owocniki różnych gatunków grzybów.2. Zaopatrz się w atlas do rozpoznawania grzybów oraz gumowe rękawiczki.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

A. PRZYGOTOWANIA

1. W czasie spaceru staraj się wraz z przedszkolakami odnaleźć jak najwięcej owocników grzybów. Postarajcie się je oznaczyć za pomocą atlasu grzybów.

2. Na przykładzie grzyba jadalnego zademonstruj prawidłowy zbiór poprzez wykręcenie owocnika. Nie należy zbierać grzybów zbyt młodych oraz starych.

ZAJĘCIA 2. GRZYBOBRANIE

JESIEŃ

:: TEMAT ::


4 pory rokuprzedszkolaka NA GRZYBY !!!

ZADANIE DLA PRZEDSZKOLAKÓW

Poszukaj wśród produktów spożywczych np. w sklepie lub w domu, tych do których wytworzenia użyto grzybów np. chleb, bułki, kwas chlebowy, pizza itp. Narysuj wszystkie znaleziska i przynieś rysunki do przedszkola.

1. Hubą lub hubką (czyrem) określano dawniej tkanki grzybów nadrzewnych, najczęściej z rodziny żagwiowa-tych, które poddane moczeniu w saletrze i suszeniu, a następnie roztarte na pył stanowiły doskonały środek do rozpalania ognisk krzesiwem.

2. Pierwszą grupą odkrytych antybiotyków są penicyliny wytwarzane przez grzyby z rodzaju Penicillium . W medycynie wykorzystuje się ich właściwości bakteriobójcze.

3. Drożdże spożywcze są jednokomórkowymi, żyjącymi w koloniach grzybami z klasy workowców. Rozmnaża-ją się przez pączkowanie odżywiając głównie związkami cukrów. Stosowane są w przemyśle piwowarskim, gorzelniczym, winiarskim i piekarniczym.

CIEKAWOSTKI

3. Wskaż istotne cech na podstawie których oznaczamy gatunek grzyba:» kształt podstawy kapelusza np. blaszkowy, rurkowy,» kształt kapelusza np. stożkowy, półkulisty, jajowaty.» barwę kapelusza ,» pierścienie i osłony na trzonie.

4. Duże znaczenie dla szeregu grzybów mają ich związki z określonymi drzewami. W momencie znalezienia da-nego gatunku warto się rozejrzeć, by rozpoznać, z którym drzewem grzyb ten żyje w symbiozie np. koźlarza czerwonego napotkamy w pobliżu brzóz i topól, maślaka żółtego wyłącznie pod modrzewiami.

B. ĆWICZENIA

1. Na zakończenie grzybobrania zaproponuj zabawę w memo. Rozłóż na ściółce kilka grzybów. Poproś, by dzieci przyjrzały się im przez moment. Mogą policzyć owocniki. Następnie nakryj je chustą i poleć by uczestnicy w tym czasie zamknęli oczy. Usuń jeden z elementów i ponownie odkryj grzyby. Zapytaj co zmieniło się w zbiorze?

2. Kiedy chcemy utrudnić zabawę zwiększamy liczbę elementów i wprowadzamy różne ich rodzaje np. szyszki, liście.

4

Czerwona Lista Grzybów Wielkoowocnikowych – zbiór gatunków zagrożonych wyginięciem lub zanikłych na terenie Polski na przestrzeni XIX i XX wieku. Wraz z rejestrem podana jest klasyfi kacja każdego gatunku wraz z kategoriami np. Ex -wymarły i zaginione na stanowiskach naturalnych, E – wymierające, R - rzadkie. Obecnie na liście tej znajdują się 963 gatunki grzybów.

Grzyby wielkoowocnikowe – grzyby których owocniki osiągają rozmiar większy niż 5 mm.

Ksylobionty – grzyby występujące na drewnie.

Symbioza – rodzaj współżycie dwóch (lub więcej) organizmów przynoszący oboju korzyści, a nie powodujący strat.

JESIEŃ:: TEMAT ::



5


SŁOWNICZEK TRUDNIEJSZYCH POJĘĆ

1. Fluck M. Atlas grzybów. Oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Delta. Warszawa 2001.2. Grzyby, łatwe i pewne rozpoznawanie. Przewodnik. Wydawnictwo FK. Warszawa 2007.3. Snowarski M. Atlas grzybów. Pascal. Warszawa 2005.4. Pegler. P. Grzyby Polski i Europy. Larousse. Warszawa 2003.5. http://darynatury.w.interia.pl6. http://www.grzyby.pl/7. http://pl.wikipedia.org/

WYBRANE POZYCJE LITERATURY

OWADY WOKÓŁ NAS

JESIEŃ

:: TEMAT ::



6

Gatunek spokrewniony z borowikami, związany z lasami różnego typu, rośnie w pobliżu bu-ków, a także jodeł i świerków. Owocniki możemy obserwować latem i jesienią. Jadalny, ale o bardzo niewielkich walorach smakowych. Rzadki, objęty ochroną gatunkową.

Szyszkowiec łuskowaty Strobilomyces strobilaceus

NASZE GRZYBY CHRONIONE - TABLICA 1

OWADY WOKÓŁ NAS

JESIEŃ:: TEMAT ::



7


Smardz jadalny Morchella esculenta


Wczesnowiosenny grzyb, którego możemy spotkać w lasach liściastych, parkach, ogrodach od końca marca do maja. Posiada charakterystyczne wgłębienia na główce nazywane alwe-olami. Ukrywają one zarodniki. Gatunek rzadki, objęty ochroną ścisłą, znajdujący się na Czerwonej Liście Grzybów Wielkoowocnikowych w Polsce. Jadalny.

Purchawica olbrzymia należy do grzybów posiadających największe owocniki na świecie ważące do 20 kg. W Polsce spotykana jest najczęściej na północy kraju na pastwiskach, łąkach, w ogrodach. Jest grzybem nitrofi lnym (azotolubnym), czasem towarzyszy roślinom o podobnych wymaganiach np. pokrzywom. Młode owocniki są jadalne, jednak w Polsce jest ona objęta ścisłą ochroną.

JESIEŃ

:: TEMAT ::



8

NA GRZYBY !!!

Purchawica olbrzymia Langermannia gigantea


OWADY WOKÓŁ NAS

JESIEŃ:: TEMAT ::



9


Gwiazdosz wzniesiony Geastrum fornicatum


Gatunek bardzo rzadki w Polsce, sklasyfi kowany jako wymierający. Podlega ścisłej ochronie. Spotykany w miejscach z obfi tą ściółką tj. starych lasach liściastych, zaopuszczonych parkach. Bierze udział w rozkładzie martwego drewna.

JESIEŃ

:: TEMAT ::



10

NA GRZYBY !!!

Soplówka jodłowa Hericium fl agellum


Soplówka jodłowa to jeden z kilku przedstawicieli rodzaju soplówek. Jej owocniki pojawiają się w czasie wilgotnej aury głównie na powalonych pniach jodeł i świerków. Wyglądem przypomina nieco koralowiec o białym lub kremowym kolorze. Grzyba tego możemy nie-zwykle rzadko napotkać późnym latem lub jesienią. Jest gatunkiem wymierającym, objętym ochroną ścisłą.

Documents

NA GRZYBY !!! · negatywne oddziaływanie grzybów w otoczeniu człowieka. ... odmienny od świata roślin i zwierząt. Charakte- ... gatunek obecnie w Polsce rzadki i chroniony,