Embed Size (px)
Citation preview
بهـــار ۶8139۵ شماره 34
چکیــده | جنــگ پدیــده ای خوشــایند نیســت کــه یــادآوری آن بــه جامعــه، امــری ــه ــوان ب ــگ می ت ــر جن ــیاه ه ــخ و س ــای تل ــا در ورای جنبه ه ــد. ام ــوب باش مطلجنبه هــای ســفید ایــن پدیــده نیــز نظرکــرده و حتــی آن هــا را بــه نســل های نــو یــادآوری کــرد. هــر نبــردی بی شــک شــاهد دالوری ، ایثــار و میهن پرســتی عــده ای ــت، ــرای ایــن ارزش هــا از جــان خــود گذشــته اند. در ایــن حال ــوده اســت کــه ب بــراد، ــن اف ــاد ای ــردن ی ــگ ک ــه پررن ــد ب ــا بای ــب یادمان ه ــگ در قال ــادآوری جن یمکان هــای خاطره انگیــز و ارزش هــای فطــری و انســانی مرتبــط بــا جنــگ بپــردازد.
یادمان هــای جنــگ به عنــوان نمادهایــی در زندگــی روزمــره نســل های جدیــد، قــرار اســت خاطراتــی از جنــگ را زنــده نگــه دارد. امــا ایــن نمادهــا چگونــه بایــد باشــند؟ ــک ــال، مجســمه ی ــری از جنــگ، به عنوان مث ــر هن ــک اث ــت مســتقیم ی ــا روای آی
رزمنــده پاســخ مناســبی بــه امــر »یــادآوری« اســت؟ نمونه هــای متنوعــی در سراســر جهــان بــا ایــن موضــوع اجــرا شــده اســت. مقالــه ــخ ــال پاس ــا دنب ــالل آن ه ــردازد و از خ ــا می پ ــن نمونه ه ــی ای ــه بررس ــر ب حاض
مناســبی بــرای ایــن پرســش اســت.نتایــج تحقیــق حاکــی از آن هســتند کــه در موضــوع یادمان هــای مرتبط بــا جنگ، ــوزه ای ــگاه م ــی و ن ــه یک ســوی آن واقع نمای ــف مواجــه هســتیم ک ــک طی ــا ی باســت و ســوی دیگــر آن نــگاه انتزاعــی و اســتعاره ای. هرچنــد واقع نمایــی ارتبــاط ســریع تری بــا مخاطــب برقــرار می کنــد امــا مانــدگاری اثــر در ذهــن مخاطــب بــه دلیــل ســادگی آن انــدک خواهــد بــود. در مقابــل یادمان هایــی کــه دارای الیه هــای پیچیده تــری بــوده و تفســیرپذیر هســتند اگرچــه ممکــن اســت در جــذب اولیــه مخاطــب ضعیــف باشــند امــا درگــذر زمــان کارکــرد بهتــری را به عنــوان یــک اثــر
یادمانــی ایفــا می کننــد.بنابرایــن بــه نظــر می رســد یادمان هــای جنــگ متناظــر بــا جنبه هــای حماســی و ارزش هــای ملــی بایــد بــا بیــان تمثیلــی و اســتعاره ای ارائــه شــوند و آثــاری کــه بــه یــادآوری خاطــرات مربــوط اســت می توانــد از بیــان واقع گرایانــه بهــره گیــرد. ــا موضــوع بررســی نمونه هــا حاکــی از آن اســت کــه انتخــاب رویکــرد مناســب بیادمــان، در جــذب مخاطــب و انتقــال پیــام بــه نســل جدیــد موفق تــر خواهــد بــود.
منظر یادمانی جنگاز واقع نمایی تا استعاره*
علی اکبر خمسه عشریدانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظــر، دانشــگاه بین المللــی امام
خمینی قزوین[email protected]
محمدرضا مهربانی گلزاردانشــگاه بین المللی امــام خمینی
قزوین.
واژگان کلیدی | منظر نزاع، منظر دفاع، گونه شناسی، دفاع، جنگ.
ویژه نــامه
69شماره 34بهـــار 139۵
مقدمــه | خاطرات به ویژه آن هایی کــه مقیاس ملی دارند را می بایســت به طریقی به جامعه یادآوری کــرد. این یادآوری بخشــی از نیازهای اجتماعی اســت که به انســجام جامعه و هویت مندی آن کمــک می کنــد )Carolin, 2015(. جنگ ها به ویژه زمانی که به قصد دفاع از وطن باشد بخشی از خاطرات ارزشــمند یک جامعه محســوب می شــود و خاطرات آن که دربردارنده رشــادت ها و ایثار افراد جامعه است برای نسل های بعد عامل اعتمادبه نفس، غرور و بالندگی بوده و به آن ها یادآور
می شود که ارزش های ملی چگونه شکل گرفته است.گاهی این یادآوری ها توأم با مراســم اســت. مراسم آیینی در یادبودهــای جنگ، معموالً مجموعــه ای از فعالیت ها بوده که شــامل ادای احترام به کشته شدگان، گذاشتن حلقه های گل، ذکر اشعار و سرودهای دسته جمعی است. این فعالیت ها غالباً جنبه های ســمبولیک داشته و به شکل رسمی و منظم برگزار می شــود )Bell, 2009). یادمان ها به عنــوان عناصری بصری و عینــی کمک می کند که بخش هایــی از ذهنیت جمعی افراد بازخوانی شــده و خاطرات مرور شود. بدین ترتیب، یادمان ها نقشــی کلیدی در یادآوری خاطرات برای یــک جامعه دارد و یــادآوری خاطرات به اتحاد و همبســتگی اجتماعی منجر می شود که یکی از ارزش های بنیادین در هر جامعه ای است.
یک یادمان برای پاســخ به ارزش های فــوق از یک »کالبد« برخوردار خواهد بود که دارای یک »وجه بیانی« است. معماری یادمانی گونه ای قدرتمند از ارائه است که با بهره گیری از زبان نمادیــن و قابلیت های معنایی و کالبدی خــود به عنوان یک رســانه هنری تأثیرگذار، همواره یکی از بهترین گزینه ها برای
بیان فرهنگی جوامع به شمار می رفته است )پرزاده، 1393(.گاهی برای یادآوری خاطرات از بیان واقع گرایانه و مســتقیم وقایع اســتفاده می شــود و گاهی می تواند پیچیده تر شده و
بابیان تمثیلی و استعاره ای همراه شود. بررسی ها نشان می دهد رویکرد طراحی در یادمان های جنگ در ایــران غالباً بــه بازنمایی های واقع گرایانــه گرایش دارد و استفاده از معماری فرمال و مقبره ای مبنای طراحی یادمان ها اســت. درحالی که به نظر می رســد برای ارتبــاط فراگیرتر با نسل های جدید و استمرار مفاهیم در جامعه، استفاده از بیان اســتعاره ای، معماری ســمبولیک و افزودن الیه های معنایی می تواند مخاطبان را بیشتر تحت تأثیر قرارداده، آن ها را درگیر تفســیر و خوانش منظر کرده و مانــدگاری و موفقیت یادمان
را تضمین نماید. برای اثبات فرضیه فوق الزم اســت که ابتدا بدانیم که هدف از خلق یادمان ها جنگ چیست؟ چه مفاهیمی قرار است به مخاطب منتقل شوند؟ چه رویکردهایی برای بیان این مفاهیم به کار می رود؟ و درنهایت کدام رویکرد بیانی برای
جامعه هدف مناسب است؟
نقش یادمان های جنگ چیست؟یادمان های جنگ قرار است به یادآوری، پاسداشت و استمرار بخشــی از تاریخ یک ملت بپــردازد و در قالب یک اثر هنری مفاهیمــی مرتبط با جنگ را بیان کنــد که دارای ارزش های مثبت در نزد جامعه اســت. از این طریق بین نســل جدید و افرادی که درگیر جنگ بوده اند پیوند برقرار کند و حس تعلق
به سرزمین و مفهوم وطن را تقویت نماید. واژه »مونومان« )monument( از ریشــه التین monere و به معنای متصــل کردن، آگاه کردن و تذکر دادن و همچنین به مفهوم نشانه و عالمت اســت )پرزاده، 1393(. بنابراین منظر یادمانــی به قصد آگاه کردن و متصل کردن فرد به یک رویداد تاریخی ایجاد می شود. یک فضای یادمانی نه تنها باعث انتقال خاطره رویداد به نسل بعد می شــود، بلکه تعامالت اجتماعی نیــز در آن فضا صورت می گیرد )ضرغامی و دیگران، 1393(. در دنیای امــروز یادمان ها درواقع نیازهای جامعه شناســی و روانشناســی یک جامعه را در منظر شــهری پاسخ می دهند )همــان(. بناهای یادمانی به دلیل نقــش کلیدی که به عنوان عناصر هویت بخش شــهری با ایجاد حس تعلق و وابستگی و ایجاد تعامالت اجتماعی و همچنین پیوند باگذشته یک ملت دارند و نیز بــا حفظ، تقویت و شناســاندن هویت اجتماعی، موجب آگاهی و بازگشــت به خویشتن شــده و عامل مؤثری در ارتقاء پایداری اجتماعی است )افق منش و نادری شکیب، 1393(. بدین ترتیب یادمان های جنگ هم بخشــی از تاریخ یــک ملت را یادآوری می کند و هم محل تعامل نســل قدیم و جدید می شــود. آن ها را به هم پیوند داده و موجب انســجام
اجتماعی می گردد.
چه مفاهیمی قرار است به مخاطب منتقل شود؟ یادمان ها غالباً به ســه موضوع اصلــی می پردازند : یک گروه به یادبود کشته شــدگان و زنده نگه داشتن نام آن ها اختصاص دارد )تصویــر 1(، گروه دوم به قصد حفظ و معرفی یک مکان
ویژه نــامه
بهـــار 70139۵ شماره 34
شاخص در جنگ )تصویر 2( و گروه دیگر سعی می کند مفاهیم و ارزش هایی که به واسطه جنگ پررنگ شده بودند را در ذهن جامعه زنده نگــه دارد )تصویر 3(. مفاهیمــی همچون ایثار، وطن دوســتی، اتحاد و...؛ گاهی در یک یادمان این رویکردها
باهم ادغام شده و توأمان حضور دارند. در فرهنــگ ایــران در حوزه جنــگ، مفهوم شــهادت، از با ارزش ترین مفاهیم اســت. شــهادت یعنی کشته شدن درراه خدا. به فرموده شــهید مطهری شــهادت مرگ آگاهانه درراه هدف مقدس اســت : عملی آگاهانــه و اختیاری )ضرغامی و
دیگران، 1393(.همچنین مفهوم »ایثار« که توأم با شــهادت است، در فرهنگ ایران قابل توجه اســت. در لغت نامه دهخدا این کلمه به معنای غرض دیگران را بر خود مقدم داشــتن، منفعت غیر را بر خود مقدم داشتن و این کمال درجه سخاوت است )همان(. در کنار این مفاهیم جنبه های حماســی جنگ نیز حائز اهمیت است. شجاعت ها، دالوری ها و مقاومت کسانی که به قصد حفظ کیان
وطن درصحنه نبرد حاضرشده اند.
تصویر 1 : یادمان جنگ استرالیا. منظر بناهای یادمانی و شکل کالبدی آن می تواند نمادین و انتزاعی باشد.
http://www.genkin.org/cgi-bin/photo.pl/australia/canberra/au-canberra-0059 : مأخذ
تصویر 2 : یادمان شهید سبحانی- سوسنگرد. در ایران غالباً رویکرد واقع نمایی در یادمان های جنگ به چشم می خورد.
http://rahianenoor.com/vglj.xexfuqeotwvzfuusb..html : مأخذ
تصویر 3 : یادمان قربانیان مکزیکوسیتی. مفهوم ایستادگی و مقاومت در برابر خشونت را در منظر به نمایش درآورده است.
http://landarchs.com/landscape-storytelling- : مأخذ /memorial-to-victims-of-violence
ویژه نــامه
71شماره 34بهـــار 139۵
به نظر می رســد مصداق های موضــوع اول و دوم یعنی بناهای یادبود شــهدا و حفــظ مکان های تاریخی جنــگ تا حدودی ملموس باشد درحالی که موضوع سوم یعنی ارزش ها و مفاهیم مرتبط با جنگ، مصداق های عینی و روشنی نداردک؛ مفاهیمی غالباً انتزاعی که به تصویر کشیدن و کالبدی کردن آن ها دشوار است. بااین همه نمونه های جهانی متعددی در این زمینه وجود
دارد که سعی در بیان کالبدی هر سه رویکرد فوق دارد.
رویکردها در منظر یادمانی جنگنمونه های خارجی
یادمان برای اشاره به رویداد یا معنایی مشخص اما قابل تفسیر بنا می شود. این بدان مفهوم است که معمار یا سفارش دهنده
معماری یادمانــی در پی بازخوانی یــا فراخوانی خاطره ای از گذشــته و یا دوران معاصر خود، یا عرضــه و نمایاندن ایده و آرمانی متعلق به جامعه اســت )پرزاده، 1393(. برای شناخت بهتر نســبت به رویکردهای منظر یادمانــی جنگ، رجوع به نمونه های موجود می تواند راهگشــا باشــد. در این مقاله 11 یادمان مرتبط با جنگ تحلیل و بررسی شده است )جدول 1(. در این تحلیل ســعی شــده اســت که ضمن بررسی رویکرد طراحی یادمان های جنگ، به اهداف، راهبردها و اقداماتی که انجام گرفته نیز توجه شود؛ همچنین توجه به بستر و مکان یابی
یادمان نیز می تواند در ترکیب با منظر و محیط مؤثر باشد.مطابق آنچه در جدول شــماره 1 آمده اســت آثاری همچون »یادمان تفنگداران نیــروی دریایی آمریکا« )تصویر4( با بیان مســتقیم و واقع نمایانه سعی در بازآفرینی خاطرات دارند. در »یادمان قیام ورشــو« )تصویر۵( جنبه های نمادین اثر بیشتر می شــود در مقابل بســیاری دیگر از این یادمان ها )حدود 7
مورد( از بیان استعاره ای و غیرمستقیم بهره گرفته اند.
تصویر 4 : یادمان تفنگداران نیروی دریایی آمریکا.http://www.keyword-suggestions.com/ : مأخذ /bWFyaW5lIGNvcnBzIHdhciBtZW1vcmlhbA
تصویر ۵ : یادمان قیام ورشو.https://www.expedia.com/ : مأخذ pictures/poland/warsaw/warsaw-
uprising-monument.d6066439
ویژه نــامه
بهـــار 72139۵ شماره 34
مکان یابی واستقرار
اقدامات راهبرد اهداف رویکرد نامیادمان
ردیف
و ک نئ
سبه
ی بسای
لیو ک
م ردا
وتی ن
ملان
ستور
ر گنا
ر کی د
یررگ
را- ق
س.زان
بیس.
ویآرت
ت ال
ز فدا
م انش
چ به
جهتو
-ت
یعطب
ل ر د
ی دیر
رگرا
- قی.
رافوگ
وپز ت
ده افا
ست- ا
اندم
یاام
تمه
ده بتر
سو گ
از ی ب
یدد د
جو- و
ره. تی
گو رن
ک سب
ن ز بت
ی اتر
3 م28
ل شک
ی ض
بیی
ه الق
حن
ختسا
- 5
۰۰ ی
رور
ف بتل
خی م
هات
لیز م
ز اربا
س58
۰.۰۰۰
سمن ا
ردک ک
ح-
ینز
برگ
دزن ض
ز و فل
رقو
بذه
و مه
رتبت،
لیز م
ی ادا
جا و
فبف ال
رو ح
سسا
ر ای ب
اماس
ن شت
نو-
ت حد
ک وه ی
ن بید
رس و
دهرن
و بده
ازند ب
کرروی
از ن
فتر ر
رات- ف
یلل
المن
بیک
سبه
ی بسای
لیو ک
م ردا
وتن ن
تارس
گوه
ت کسای
از ند
م اش
ه چه ب
وج-ت
رد. دا
رارا ق
جر آن
س دزان
بیئو
نها
ت لی
م مما
ز تن ا
ازارب
سدن
ورم آ
د هگر
در ن
ویی ن
وش- ر
اندم
یاقه
حلن
یار م
ی دنگ
رای ک
و بی
زادس آ
حاد
ج- ای
انن بی
ریهت
ه بن ب
یدرس
درده
سای
رمز ف
ده افا
ست-ا
ن ازا
رب س
امز ن
نیب
شدر
ه ا ک
ق هور
ه پای
در ی
هایاغ
چرن
دادرار
-قشد
رخبد
ت.سای
ش رز
باای
هال
سیتان
ه په ب
وج- ت
یوم
فهر م
هناز
ده فا
ست- ا
ت یع
طبی
هال
سیتان
ز په ا
ینبه
ده فا
ست- ا
قهنط
ت موی
هوم
دا- ت
یخ
ری تا
عقای
و وخ
ری تا
بهه
وج- ت
ظرمن
و ید
دبه
ه وج
- ت
نازا
رب س
امی ن
ازس
ن ایا
نمدر
ی ند
ه بتب
م رعد
-
تحد
و وح
صلی
نامع
ر د ب
کی تأ
-
نما
اده ی
بان ش
ظرمن
ه ه ب
وج- ت
م را
حتی ا
داو ا
ل او
یهان
جگ
جند
گرسال
ن می
صدت
شدا
رگبز
- و
سهران
ن ف بی
ییر
رگ د
دره
ف کتل
خی م
هات
ملن
ازارب
سبه
ندده ا
شته
ش۱ ک
۹۱8
تا۱۹
۱4ی
هاال
سدر
ن ما
آل
یلل
لمن ا
بیح
صله
ن بید
س- ر
ندده ا
شین ک
ازارب
سکه
ی خت
سج و
رنده
ننی ک
اعتد
-
نازا
رب س
نرد
آوم
هرد
- گ
ی ار
عما م
ی بخ
ری تا
عقای
ه وه ب
وجا ت
ی بیل
مثو ت
ی ره ا
عاست
ن ایا
بی
اعتز
ان
ه س
رانم ف
داتر
نو -
ولی ا
هان ج
گجن
ن ما
اده ی
لقح
۱
ی اال
د بآم
ت و رف
ی باکان
ر من د
مااد
ی ییر
رگرا
- قدم.
مر
یهر
شی
ویاو پ
ده رزن
سی
ضاک ف
د یجا
- ای
ه.ون
ت گیع
طبر
ستدر ب
ی یر
رگرا
- ق
ی رو
ر گ ب
جنن
گاشد
ته ش
ی کام
سن ا
شتنو
-ی
شکی م
هاگ
سن
ی از
سوم
فهو م
م فر
در ن
میب ز
شیاز
ده فا
ست- ا
ار.یو
د
ن بی
طبا
رتد ا
جا ای
گ وسن
در د
را اف
سکا
انع -
ه.شت
گذ و
الح
از رب
سسه
م نا
بهی
هایمه
سج
ن مخت
سا -
ار یو
دا و
ه هسم
جن م
بیی
عنام
ط ببا
رت- ا
گ.ی رن
شکم
نما
ادف ی
رااط
در ده
ترس
ر گنظ
و مد
دید
جو- و
ی وم
فهر م
هن از
دهفا
ست- ا
یراف
وگوپ
و تت
یعطب
از نه
هیده ب
فاست
- ا
گجن
ع قای
ه وه ب
وج- ت
یین
و عی
هنم ذ
هیفا
ز مده ا
فاست
- ا
تسای
ر اص
عنن
ر بیدا
ی عن
ی مصر
ط ببا
ارت -
طحی
ا من ب
مااد
ط یبا
ارت -
ظرمن
و ید
ه ده ب
وج-ت
دممر
ور ض
ح به
جهتو
-
ح سل
ی مرو
ن نیگا
شدته
شد ک
ن یاشت
داگه
ده ن-زن
امتن
ویگ
جندر
ده ح
متت
االای
ال ح
ه وشت
گذن
بیط
باارت
-
یمع
جی
ضاک ف
د یجا
- ای
یهر
شی
ضار ف
ر داط
ق خعل
د تجا
- ای
از ی
اط نق
دری
بدکال
د مو
ا نه ب
یانما
ع نواق
ن یا
بی
ومفه
ر مهن
اه مر
هبه
ت سای
امتن
ویگ
جنن
مااد
ی
2
ی.خ
ری تا
ینای
ر ب د
ییر
رگرا
- ق
ی نز
بری
ه ادن
ی برو
ر ن ب
گاشد
ته ش
م ک نا
نشت
نو -
اهشگ
مایر ن
د
ور ش
و ک د
یخ
ری تا
یها
نان ب
بیی
صری ب
اطتب
ار-
یارال
ستو ا
د زلن
یون
گ هن
فره
ق بعل
مته
ی کاه
گیی
هانه
گواز
ده فا
ست- ا
ت.س
ر اشو
و ک د
هر
طیا
حف
طردو
ی ها
ن وا
ایدر
ی اه
شگمای
د نجا
ای-
در ن
ازارب
س از
مهس
جو م
ی خ
ری تا
یصر
نا ع
ادج
ای-
ازه ب
وطح
م
د یا
بهار
لور ب
دسم
راو م
ژه ی ر
زاررگ
- بن.
گاشد
ته ش
ک
ور.ش
و کر د
ی هخ
اریل ت
وامه ع
ه بوج
- ت
ندوزل
و نییا
رالست
ن ای بی
ودنست
ی ند
یود پ
جا- ای
یخ
اریت ت
ویم ه
داو- ت
دو ر
ی هنگ
رهد ف
موه ن
ن کدی
مار ن
اصعن
از ده
فاست
- ات
اسور
شک
اندگ
شته
شم ک
ی ناند
ه برتب
م عد
-
یوم
فهی م
هانر
ز هده ا
فاست
- ا
دممر
ور ض
ح به
جهتو
-
طحی
ا من ب
مااد
ط یبا
ارت -
و ح
سلی م
رو نی
یضا
اعد
یان
شتدا
گه ه ن
ند- ز
و یا
رالست
گ اجن
در ده
کنت
مای ح
یها
ن ما
ازس
د.زلن
یون
ور.ش
و ک د
ن بی
یزآم
ح صل
ی ند
یو- پ
ده زن
ا ووی
ی پضای
- ف
یوم
فهو م
ی یل
مثن ت
یاب
یارال
ستگ ا
جنن
مااد
ی
3
یاوان
یلس
پنداز
ران با
دری
یررگ
را- ق
ن را
افس
ط مس
تون
مااد
ن یشد
ده دی
-اه.
دگرو
ر ف د
فتل
خد م
را اف
و
ر ن ب
گاشد
ته ش
ی کام
سن ا
شتنو
-ی.
شکی م
هاگ
سنی
رو
گ.جن
ی ها
ادید
روت
س لی
نشت
نو -
ه حل
مرار
چهاز
ی های
شه نق
یاک
حک -
گ.جن
و ن
ازارب
سوز
ی رها
مه رنا
د بجا
ای-
نکا
ر م د
نما
ادی
در ف
تلخ
ی مها
مه رنا
ی بزار
رگ- ب
انمک
ت قا
فا ات
ی وام
سی ا
ازس
ن ایا
نم -
گجن
ه ن ک
باس
پا6۱
ت ۰ش
دارگ
بز -
د.ه ان
شدته
شگ ک
جنل
طودر
ت وی
ه با
یضای
د فجا
ای-
ی اط
نقدر
و ی
هنو ذ
ی ره ا
عاست
ن ایا
بی
بدکال
ود نم
م باقی
ستن م
یااز ب
ده فا
ستا
یادلف
ال فی
نما
ادی
4
ی ود
وردر
ن دما
یای
یررگ
را- ق
ه ن، ک
تونگ
رلیی آ
ملان
ستور
گضا
ی فدگ
رزن س
ی ویای
پوب
سبود.
شی
می
یعطب
ی تر
سدر ب
ی یر
رگرا
- قدر
ه شان
ی نصر
عنه
را بن
ه آک
د.کن
ی ل م
بدط
حیم
ل سا
س عک
از ن
فتگر
ده ای
-ه
سمج
ن مخت
سادر
۱۹45
ر وی
صه ت
را بد
داوی
ن ر ای
کهد.
بوده
شیک
ی ام
سن ا
شتنو
-ی
رور
ن بگا
شدته
شک
اهسی
ت انی
گر
ف را
اطدر
ع سی
و واز
د بدی
-ن
مااد
ی
گ.جن
ت قا
فا ات
باجه
تو -
ی ها
نر ه
ازده
فاست
- ای.
ومفه
م
ی ام
سی ا
ازس
ن ایا
نم -
اندگ
شته
شک
در ده
زنی
ضاید ف
جا ای
-هر
ش
ی ضا
ا فن ب
مااد
ط یبا
رت- ا بزس
د یا
نشت
داگه
ه نند
- زی
یایدر
ی رو
نین
ازارب
سل
سادر
ه ه ک
حدمت
ت اال
اید.
ه انشد
ته ش
۱ ک77
5
یخ
ری تا
توی
هوم
دا- ت
و نه
ایاگر
ع واق
ی مای
ازنب
م هی
فاز م
ه ااد
تفس
ا ای ب
ینع
یخ
ریتا
ن ارا
گدفن
ن تما
ادی
کاری
آمی
یایدر
ی رو
نی
5
ویژه نــامه
جدول 1 : تحلیل و بررسی 11 نمونه یادمان جنگ در جهان. مأخذ : نگارندگان.
73شماره 34بهـــار 139۵
ف را
اطدر
از ی ب
ضاید ف
جو- و
ن.ما
ادی
ن.می
ب زشی
از ی
نده م
هر- ب
ف را
اطدر
ی نگ
زیسب
د جو
- وی
یای پا
درل
صر ف
ییتغ
ه، ن ک
مااد
یت.
سر ا
ذارگ
ثی تأ
نما
ادی
ی را
ب بذا
جا و
ویی پ
ضای- ف
عهام
جف
تلخ
د مرا
افده
فاست
ا
ی را
ن بمی
ب زشی
از ده
فاست
- اها
جم ح
نشد
ج وا
م
ب صل
ی ها
ب کع
ز مه ا
ادتف
س- ا
یتن
ب
م ما
ه ته ب
ردست
و گاز
ی بید
د-
طهحو
م
ی نث
خگ
رن از
دهفا
ست- ا
در م
ردن م
فتگر
ار قر
ه وج
دتور
- موز
ه ربان
شول
طام
تم
یوم
فهی م
هانر
ه از
دهفا
ست- ا
یاح
طردر
س یا
مقه
ه بوج
- ت
ظرمن
و ید
دبه
ه وج
- ت
م قد
در ص
خای
ه ارب
جد ت
جا ای
-ها
جم ح
ن بی
نزد
ن دیا
هود ی
ن یاشت
داگه
ده ن- زن
ومی د
هانگ ج
جندر
ه خت
ن باجا
ی.نت
ست
اشگد
زر از ب
نوی
ی نیر
س تف
-ال
حه و
شتگذ
ن بی
طبا
ارت -
یوم
عماز
ی بضا
د فجا
- ایطر
خاق
علد ت
جا- ای
ی ره ا
عاست
و ای
ومفه
ن میا
بی
اعتز
ی انها
رماف
ب
ه، خت
ن باجا
ن دیا
هون ی
مااد
ین
رلیب
6
ه، قع
وای
صلت ا
سایدر
ی یر
رگرا
- قب.
نو دا
نهخا
ودر
ل طو
در ه
ی ککان
ر م د
ییر
رگرا
- قد.
نن بی
یا م
ن ری آ
ارسی
د برا
افوز
ه ربان
ش
ط.حی
ی مها
ل سی
تانز پ
ه ااد
تفس
- ا
ه خان
وده ر
ارکن
در ی
هایش
کفن
ختسا
-ت.
سی ا
خری
تاعه
واقر
ن گیا
ه بک
و ی
یکیز
ت فما
دا اق
نند
سال ر
داق ح
به -
ی.هن
ذیم
اهمف
از ر
شت بی
نفت
گرک
کم
د را
افی
هن ذ
ی وین
عک
دینز
ط با
رت- ا
ن.ما
ادا ی
ب
گ.جن
ی ها
ادید
روبا
ی خ
ری تا
طبا
رت- ا
یوم
فهی م
هانر
ه از
دهفا
ست- ا
ل طو
در ن
دارون
شهط
ستو
ن شد
ده دی
-وز.
ه ربان
ش
ن.ذه
در ی
دنمان
اده ی
ی بره ا
اط خ
ادج
ای-
یخ
ری تا
توی
هوم
دا- ت
طحی
ا من ب
مااد
ط یبا
رت- ا
باط
خر م
ع بری
سی
ذاررگ
ثی تأ
-
در ه
ختن با
جان
دیاهو
ت یش
دارگ
بز -
م.دو
ی هان
جگ
جنی
یکیز
ت فال
اخمد
ن ند
سال ر
داق ح
به -
ت.سای
در ال
حه و
شتگذ
ن بی
طبا
رت- ا
ت.را
اط خ
یور
دآ یا
ر واط
ق خعل
د تجا
ای-
ن یا
و بی
یکیز
م فدا
اقل
داق ح
بای.
یلمث
و تی
ره اعا
ستا
ه، خت
ن باجا
ن دیا
هون ی
مااد
یت
سداپ
بو
7
ی ضای
ر ف د
ییر
رگرا
-قدر
د را
افمد
وآت
رفپر
ت را
اط خ
نند
مااد
ه یب
گ.جن
ن زی
گ ر رن
ازده
فاست
ادر
ف ی ک
رور
ز برم
قی
هاره
پاخم
ی ها
ل ح
مگ.
جن
ی یان
ز به ا
ادتف
س- ا
م عد
و ف
صری
ره اعا
ستا
یبد
کالی
صرنا
عت
اخس
ی دن
ماناد
ی یضای
د فجا
-ایره
اطرخ
و پ
م.رد
ر مضو
حبه
ه وج
- ت
ن شت
داگه
ه نند
-زگ
جنی
هاوز
ت ررا
اطخ
وورای
سادر
ن ند
سال ر
داق ح
به -
ییک
یزت ف
مادا
اقه
شتگذ
ن بی
طبا
رت- ا
ال ح
و
م هی
فاز م
ا انه
ه تاد
تفس
ای
ره اعا
ستو ا
ی اع
تزان
گ جن
ن ما
ادی
نوی
زگهر
و ی
سنبو
8
ی الزا
ر پ د
نما
ادی ی
یررگ
را- ق
یهر
ش
با م
ردز م
رونه
با ش
طبا
رت- ا
ن.ما
ادی
یهر
شنه
شاه ن
ن بشد
ل دی
تب-
ه حن
صاز
ی قع
وانه
حص
ن خت
سا -
وم د
یهان
جگ
جندر
د بر
ن
و ع
شم و
لن گ
ادرد
را- ق
ضا.ر ف
دها
ن سا
ان
ن شت
داط
بارت
و اد
را اف
ورض
ح-
نما
ادا ی
ب
نما
اده ی
ه برد
ستی گ
ید د
ادج
ای-
ی ین
عی
هانه
حص
از ده
فاست
- اد.
بره ن
دثحا
خ.ری
تابه
ه وج
- تدم
مرور
ض ح
بهه
وج- ت
و ویا
ی پهر
شی
ضاد ف
جا ای
-ده.
رزنس
عهواق
ع ری
سی
ذاررگ
ثی تأ
- و
یین
عود
نماز
ده فا
ست- ا
ه.دث
حان
یار ب
دی
یکیز
فی.
ومفه
ر مهن
از ده
فاست
-ا
ه لی
عرد
نبنه
حص
ی ور
دآ یا
-ها
ی از
ن
ال ح
ه وشت
گذن
بیط
بارت
- ا
طرخا
ق عل
د تجا
ای-
با ی
بدکال
و نه
ایاگر
ع واق
ن یا
بی
خری
تایم
اهمف
از ده
فاست
ا
شوور
م یا
ن قما
ادی
۹
ع فا
رتو ا
ت عی
وقب م
سبه
- بت
سه ا
شانی ن
صرعن
د، زیا
ر شه
در ی
نایوا
خث
اعه ب
کد.
شوی
م
در از
ی بضای
ه فبی
تع -
نما
ادی ی
لوج
از ی
هایمه
سج
ن مخت
سا -
ن.گا
شدته
شک
یسان
ا انفر
ع فا
رت- ا
ره تی
و ی
نث خ
گ رن
-ها
مه س
جم
ی ها
نر ه
ازده
فاست
- ای
سمج
ت
طحی
ا من ب
مااد
ط یبا
رت- ا
سیا
مقه
ه بوج
- ت
د یا
نشت
داگه
ه نند
- زدر
س رو
ن گا
شدته
شک
م.دو
ی هان
جگ
جن
س ح
نخت
گیران
- بن
دارون
شهی
راق ب
علت
با ی
بدکال
و ی
ین ع
ییان
بی
خری
تایم
اهمف
از ده
فاست
ا
ژ رون
د وبر
ن نگا
شتن ک
مااد
ی
یهوس
ر۱۰
در ن
مااد
ی ییر
رگرا
- قه.
دثحا
ی صل
ل اح
م
ر ص
عنه
ن بشد
ل دی
تب-
د زیا
ع فا
رتل ا
دلیه
ه بشان
ن و
ازی ب
ضایو ف
ن ما
ادی
ن ف آ
رااط
در ده
ترس
گ
د لن
ی به ا
سمج
ن مخت
سا -
تر۱ م
ع ۱فا
رته ا
ب
در ی
نگزی
سبد
جا ای
-ن
مااد
ف یرا
اط
ن.ما
اده ی
ع بسی
ی وید
د-
ی نث
خی
نگز ر
ه ااد
تفس
- ان.
مااد
ی یرا
ب
یهر
شنر
ه از
دهفا
ست- ا
ی ها
ل سی
تانز پ
ه ااد
تفس
- اط
حیم
یخ
ری تا
عدز ب
ه ااد
تفس
- ا
ع قو
ن وکا
ه مه ب
وج- ت
ثهاد
ح
هان
سار ان
ضو ح
بهه
وج-ت
ر نظ
و مد
دیه
ه بوج
- تت
سایدر
ن شت
داگه
ه نند
- زن
گاشد
ته ش
د کیا
ی.دای
اناک
ت وی
هوم
دا- ت
یخ
ریتا
یهن
ذی و
ره اعا
ستن ا
یاب
ن یا
ژولت
سنن
مااد
یک
ژیبل
۱۱
ی رک
پادر
ن ما
ادی ی
یررگ
را- ق
یدزد
باپر
د ما
ه نی ک
هایمه
سج
ن مخت
سا -
ی، وای
ی هها
رو نی
نگا
شدته
شک
ل زی
برش
رتی ا
یایدر
و ی
ینزم
ت.س
ا
ز فل
ن، بت
سجن
از ی
هایمه
سج
- مت
انیگر
و
و ف
تلخ
ی مها
سم را
ی مزار
رگ- ب
ضار ف
دی
یایپو
ادزی
ع فا
رتا ا
ا بنم
ق طا
ن خت
سا -
از ن
مااد
ه یوع
جمن م
ودال ب
با-
گردی
ی ها
ت سم
ق
نگا
شدته
شز ک
ر ا نف
467
ندف
-
یهر
شنر
ه از
دهفا
ست- ا
دممر
ور ض
حبه
ه وج
- ت
ط.حی
ا من ب
مااد
ط یبا
رت- ا
د یا
نشت
داگه
ه نند
- زم
ناگم
ن ازا
رب س
نگا
شدته
شک
وم د
یهان
جگ
جندر
ی زیل
بر
ر.اط
ق خعل
د تجا
ای-
یهر
شده
رزن س
طحی
د مجا
ای-
یبد
کال و
یین
عم،
قیست
ن میا
ب
م نا
گمن
ازارب
سن
مااد
یی
زیلبر
۱2
ویژه نــامه
بهـــار 74139۵ شماره 34
نمونه های داخلیجنگ تحمیلــی هشت ســاله در ایران، زمینــه ای برای بروز ارزش هایی همچون میهن پرستی، ایثار و رشادت را فراهم کرد. پس ازآن، یادمان هایی به منظور پاسداشت جوانب مختلف این رویداد اجرا شــد. در این پژوهش چند نمونه از این یادمان ها مــورد تحلیل قرار می گیرد تا وجوه مثبــت و منفی آن ها در
حوزه طراحی شناخته شود.
- یادمان شهدای گمنام جنگل ناهارخوراندر ایــن یادمان، پیکر هشــت شــهید دفاع مقــدس در تپۀ نورالشهدای جنگل ناهارخوران شهر گرگان به خاک سپرده شده است. طرح یادمان شهدای گمنام برای زنده نگه داشتن یاد این شــهدا و سازمان دهی فضایی برای بازدیدکنندگان از این مزار در ســال 1388 تعریف شــده و اجرای آن در سال 1390 به
پایان رسیده است )تصویر۶(.این یادمان بیش از آن که یاد شهدای هشت سال دفاع مقدس را بیان کند به یک فضای اسالمی اشاره می کند، فرم هایی که در طراحی آن لحاظ شــده است نیز چندان مرتبط با موضوع پروژه نیســت. به عنوان مثال طراحان، فضای خالی بین این دو دیوار را به فضای خالی بین دو ایوان در مساجد ارتباط داده اند که ارتباطی با زنده نگه داشــتن یاد شــهدا ندارد. همین طور متن هایی که در گشــودگی های هندســی گذاشته شده نیز از بدنه های مسجدها الگوبرداری شده است. درنهایت این یادمان بیشــتر یک فضای قدسی و مذهبی را به نمایش می گذارد. با ایجاد چندین پله طراح توانســته است احترام به این شهیدان را نشــان دهد. این یادمان، با عناصــر فرمال و با اضافه کردن نمادهایی و هندســه هایی اسالمی سعی در باال بردن تقدس و ارتباط آن به فضایی روحانی داشــته است اما ارتباط اندکی با
مفهوم شهید و شهادت دارد.
- یادمان شهدای گمنام قمیادمان شــهدای گمنام قم در جوار کوه خضر نبی احداث شده اســت و بام قم محسوب می شود. مراحل ســاخت آن از قبیل طراحی، تخریب ســازه قدیمی و اجرای ســازه یادمان توســط معاونت فنی مهندســی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس انجام شده و سازه ای نمادین محسوب می شود )تصویر 7(.
این یادمــان نیز با اســتفاده از بیانی فرمال و با اســتفاده از الگوهای رایج در معماری اسالمی که برای بیننده آشنا است،
تصویر ۶ : یادمان شهدای گمنام جنگل ناهارخوران..http://www.memarnet.com/fa/node/827 : مأخذ
تصویر 7 : یادمان شهدای گمنام قم..http://www.vesaal.ir/gallery/category,43 : مأخذ
ویژه نــامه
75شماره 34بهـــار 139۵
مانند قوس های گنبد و مرکزگرا بودن سعی در ارتباط بیننده با اثر داشته است. درحالی که این گونه از فرم ها بیشتر تداعی گر مکان های مذهبی و زیارتی اســت. همچنین به علت ارتفاع و مکان یابی خاص آن می تواند به عنوان عنصری نشانه عمل کند. معماری این بنا در وهله اول جذاب اســت اما کارکرد معنایی
مرتبط با شهید و شهادت ندارد.
-یادمان شهدای کشور، قزوینایــن بنــا دارای دو چهارطاق بزرگ داخلــی و خارجی جمعاً هشــت طاق به یاد هشت ســال دفاع مقدس و هشت شهید گمنام این مزار است. ارتفاع سازه بیرونی این بنا که بلندترین یادمان شهدای گمنام کشور است 3۶ متر و ارتفاع سازه درونی 1۵ متر از سطح زمین مجاور است که ترکیب این دو مقیاس با دو رویکرد برون گرا در مقیاس شهری و درون گرا در مقیاس انســانی و با استفاده از یک فرم واحد، ضمن سادگی در طرح
دو مفهوم متضاد را القا می کند )تصویر 8(.
ارتفــاع زیاد می تواند به نقش نشــانه ای این بنا کمک کند اما تأثیری در ارتباط آن با مفهوم شهادت ندارد. این یادمان نیز با استفاده از عناصر معماری اسالمی مانند : فرم قوس ها، بازشوها، مرکزگرا بودن آن، چهاربخشــی بــودن آن، به عالوه با تکیه بر اعداد و شماره ها مانند هشــت طاق به نماد هشت سال دفاع مقدس طراحی شده اســت. این گونه از اقدامات، رویکردهایی تنزل یافته و تکراری اســت کــه درک آن برای مخاطب عام دشــوار خواهد بود؛ در حالی که می توان از روش های بیانی..
برای مردم استفاده نمود.
- یادمان شهدای والفجر 10برخی یادمان های مرتبط با هشت سال دفاع مقدس در مناطق عملیاتی برپاشده است و سعی در حفظ خاطرات و سمبل های مرتبــط بــا آن دارد. ازجمله یادمان شــهدای والفجر 10 که در مســیر راهیان نور قــرارداد و تداعی گر صحنه های مناطق
عملیاتی است )تصویر 9(.
تصویر 8 : یادمان شهدای کشور در حومه شهر قزوین..http://www.yaranenamaz.com : مأخذ
ویژه نــامه
بهـــار 7۶139۵ شماره 34
در این اثر نیز واقع نمایی و بازسازی موزه ای مدنظر بوده است. در حقیقت این یادمان ها بیشــتر قصــد بازآفرینی صحنه های واقعی از دفاع مقدس را دارند و تداعی کردن خاطرات و مناظر
جنگی اصلی ترین کارکرد این چنین یادمان ها خواهد بود.
- یادمان شهدای بوالحسن»بوالحســن« نام روستایي است در غرب شهر بانه. این منطقه یکــي از محورهاي اصلي عملیات کربــالي 10 و نصر 4 بوده است. یادمان شهدای بوالحســن ازجمله مناطق مورد بازدید زائرین کاروان های راهیان نور شــمال غرب محسوب می شود
)تصویر 10(.ایــن یادمان به قصد حفظ و معرفی یکی از مکان های عملیاتی غرب ایران در طول هشــت ســال دفاع مقدس و شهدای این منطقه برپاشده است. مداخالت در این سایت حداقلی است و با نصب پرچم هایی در طول مســیر منتهی به تپه ای که محل عملیات بوده اقدام به تعریف فضا کرده اند. در قیاس با ســایر یادمان ها، یادمان بوالحســن از حس فضایی بهتری برخوردار است هرچند تداعی کننده وقایع روی داده در مکان فوق نیست
و اطالعات بصری مرتبط با مکان را به مخاطب منتقل نمی کند.
-یادمان دهالویه )یادمان شهید دکتر چمران(دهالویه روستایي در جنوب شرقی بســتان است. این یادمان در مــکان مجروح شــدن شــهید چمران در غرب روســتای
تصویر 9 : یادمان شهدای عملیات والفجر..http://rahianenoor.com/vgld.f0k2yt0kxhf62yyal..html : مأخذ
تصویر 10 : یادمان شهدای بوالحسن..http://rahianenoor.com/vglc.xqpa2bqes,s8a22l5..html : مأخذ
ویژه نــامه
77شماره 34بهـــار 139۵
دهالویه ســاخته شد و 10 ســال بعد نیز شهیدی گمنام در محوطه مرکزی این یادمان به خاک ســپرده شد. این یادمان در مســاحتی بالغ بر 440 مترمربع ساخته شده و دارای ردیف پلکانی به یک برج به صورت چهارگوشــه اســت. این یادمان دارای یک کتابخانه و نمایشــگاهی از تصاویر و اســناد دوران کودکی، نوجوانی و جوانی و مبارزات شــهید در جبهه لبنان و همچنین تصاویر مربوط به ایشان در جبهه های نبرد تا لحظه
شهادت است )تصویر 11(. یادمان شهید چمران نیز به قصد تأکید بر مکان وقوع یک اتفاق تأثیرگذار در طول جنگ احداث شــده است. این اثر تداعی گر معماری مقبره ای است و از سوی دیگر فرم برجک های دیدبانی را بــه ذهن متبادر می کند. این یادمان به لحاظ معماری اثری با هویت محســوب می شــود اما مخاطب به سختی می تواند ارتباط بصری و ذهنی با واقعه )اصابت خمپاره و شهادت دکتر
چمران( برقرار کند.
بررسی نمونه هایی از یادمان های جنگ در ایران نشان می دهد که از سه رویکرد مختلف برای بازنمایی جنگ، غالباً دو رویکرد یعنی یادمان شهدای گمنام و یا شــاخص کردن مکان مورد استفاده بوده اســت و در ایــن دو نیز از معماری مقبــره ای و بازآفرینی
موزه ای بهره گرفته شده است.در این میان بازنمایی مفاهیم ارزشــی جنــگ همچون ایثار و میهن دوســتی به دلیل آنکه انتزاعی هستند دشوار می نماید و کمتر موردتوجه قرارگرفته است. یادمان های شهدا نیز متمایل به معماری فرمال و مقبره ای شده و ارتباط بصری و ذهنی اندکی با
مفهوم شهادت و دفاع مقدس دارد )جدول2(.اکنون می توان این پرســش را مطرح کرد که آیا استفاده از یک معماری فرمال که داللت کمتری بر مفهوم شهادت دارد می تواند پاســخ مناســبی برای طراحی یادمان های جنگ باشد؟ در این
حالت یادمان کارکرد و نقش خود را به درستی ایفاء می کند؟
تصویر 11 : یادمان دهالویه )شهید چمران(..http://khademanshohada.blog.ir : مأخذ
ویژه نــامه
بهـــار 78139۵ شماره 34
استمرار نقش یادمان های جنگ در چیست؟یادمان اگرچه در زمان حال ساخته می شود، لکن عموماً آینده و نسل های بعدی را نیز هدف قرار می دهد. لذا برای نیل به این مقصود دســت کم می باید به دو مورد اساسی دقت شود: یکی قدرت تأثیرگذاری شدید و دیگری قابلیت و تفسیر اثر در عین گویا بودن )اینکه به چه چیزی اشاره می کند( )پرزاده، 1393(. بیان مســتقیم می تواند با مخاطب سریع تر ارتباط برقرار کند اما قابلیت تفسیر چندانی باقی نمی گذارد. ازاین رو یادمان هایی که با رویکرد واقع نمایی خلق می شوند در کوتاه مدت بازخورد بیشــتری دریافت می کنند اما باگذشــت زمان از میزان توجه مردم به آن ها کاســته شــده و در نزد مخاطب کمتر تکرار و یادآوری می شــود. درنتیجه عمر اثرگذاری کوتاهی دارند. در مقابل یادمان هایی که انتزاعی تر هستند در نگاه اول با مخاطب عام کمتر ارتباط برقرار می کنند اما به دلیل تفسیرپذیر بودن و جنبه های پنهان اثر، همواره مخاطب را درگیر کرده و با گذر زمان، الیه های معنایی جدیدی در ذهن بیننده کشف می شود. در ایــن حالت، بنا یــا منظر یادمانی بــرای مخاطب تکراری
نخواهد شد و گذر زمان، نقش آن را کمرنگ نخواهد کرد.عالوه بر رویکرد بیانی یک اثر یادمانی، مؤلفه های دیگری نیز در استمرار یادمان ها مؤثر هستند. مقایسه اطالعات به دست آمده از جدول 1 کمک می کند کــه موارد زیر برای ماندگاری یک
منظر یادمانی جنگ توصیه گردد :- توجه به مقیاس انسانی در طراحی یادمان ها در ایجاد ارتباط و درک فضا توســط مخاطــب و یا بازدیدکننــدگان خارجی
)ضرغامی و دیگران، 1393(.- مکان یابــی یادمان هــا در محل اصلی وقــوع حادثه )حفظ اصالت( یا در مکان های تجمع عمومی که شانس مواجهه با آن
را افزایش دهد )حفظ مخاطب(.- کمیــت در یادبود کشته شــدگان می تواند بــر مخاطب اثر
مضاعف داشته باشد.- ادغام یادمان با یک فضای جمعی در شــهر می تواند به چند
کارکردی بودن فضا کمک کند.- برگزاری مراســم های منظم و زنده می تواند شــهروندان را بیشتر با خاطره اصلی درگیر نموده و انتقال مفاهیم را تسریع
کند.هرچند مــوارد فوق در موفقیت یک یادمــان تأثیرگذارند اما انتخــاب و اعمال هر یک از آن ها مســتلزم به کار بردن زبان مناسب است. به عبارت دیگر، استفاده از تمام راهکارها و اقدامات ممکن برای موفقیت یک اثر یادمانی، تابع رویکردی است که طراح برمی گزیند. شیوه بیان نامناسب می تواند اثرگذاری تمام راهکارهای توصیه شــده را خنثی کند. ازاین روست که انتخاب
»رویکرد بیانی«، همچنان در درجه اول اهمیت خواهد بود.
جدول 2 : بازنمایی مفاهیم در یادمان های شهدا. مأخذ : نگارندگان.
نتیجه گیــری | یادمان های جنگ را می توان از ابعاد و زوایای مختلف نقد و بررســی کرد. مقاله حاضر با تأکید بر نحوه بیان یک یادمان، به دنبال پاســخ این پرسش است که کدام شیوه بیانی در یادمان های جنگ، ماندگاری آن را تضمین می کند؟ همان گونه که گفته شد یادمان های جنگ به سه مقوله اصلی
می پردازند. یک دسته یادبود کشتگان در جنگ است که غالباً شامل مقابر و کتیبه هایی اســت که یادآور سربازان حاضر در نبرد بوده و به قصد احترام و پاسداشــت آنان احداث می شود. در این دســته به دلیل ملموس و عینی بودن موضوع، انتخاب شیوه بیان ساده تر است. نمونه های بررسی شده در این تحقیق
ویژه نــامه
79شماره 34بهـــار 139۵
همچون »یادمان جنگ اســترالیا« )تصویر2( می تواند الگوی مناسبی برای این دسته از یادمان ها باشد که از بیانی انتزاعی و سمبولیک بهره گرفته است. دسته دوم مکان هایی است که یادآور خاطرات جنگ است. در این حالت بازآفرینی صحنه های جنــگ و کارکرد مــوزه ای آن ها مدنظر اســت. در این حالت تأکید بر واقع نمایی وجود دارد اما برای شــاخص کردن مکان می توان از فرم های انتزاعی استفاده کرد )حلقه یادمان جنگ جهانی اول(؛ )تصویر13(. اما دسته سوم به خاطرات، مفاهیم و ارزش های مرتبط با جنگ مربوط می شود. در این حالت یک امر ذهنی باید به قامت یک اثر کالبدی درآید. به عنوان نمونه
اســتقامت و رشادت مردم خرمشهر در برابر متجاوزین چگونه به تصویر کشیده شــود؟ رویکرد واقع نمایانه همچون یادمان قیام ورشــو )تصویر۵( و یا یادبود جانبازان کره ای )تصویر12( به سرعت با مخاطب ارتباط برقرار می کند اما به همین نسبت برای بازدیدکننده می تواند تکراری و کســالت بار باشد. فقدان الیه های معنایی دیگر و سادگی خوانش این منظره برای یک اثــر یادمانی مزیت محســوب نمی شــود. در مقابل آثاری که رویکردی انتزاعی و اســتعاره ای دارنــد همواره برای مخاطب ایجــاد کنجکاوی می کنند و با درگیر کــردن ذهن فرد، او را
وادار به مکاشفه می کند.
تصویر 12 : یادبود جانبازان کره ای. این اثر با بیان مستقیم و واقع گرایانه به سرعت با مخاطب ارتباط برقرار می کند اما به همین نسبت برای بازدید کننده می تواند تکراری و کسالت بار باشد.
http://www.history.com/topics/korean-war/pictures/korean-war/korean-war- : مأخذ veterans-memorial-washington-dc
ویژه نــامه
بهـــار 80139۵ شماره 34
یادمان های جنگ در ایران به شدت سعی در بازسازی واقعیت و تکــرار منظره های واقعــی دارند )تصاویــر1 و 9(. هرچند مناظری آشــنا و ملموس به تصویر کشــیده می شود اما جای مفاهیمی همچون شهادت، ایمان، فداکاری، مقاومت در چنین یادمان هایی خالی اســت. در حقیقت، مخاطب به صرف مواجه با منظره مشــابه جنگ الزاماً نمی توانــد ارزش های نهفته در جنگ را درک کند. در اینجاســت کــه منظر یادمانی اهمیت می یابد و سمبل ها و عناصری کالبدی می تواند حامل معنایی ذهنی باشند. یادمان قربانیان مکزیکوسیتی )تصویر3( الگوی
مناسبی برای بازآفرینی مفهوم استقامت در منظر است.
به همیــن ترتیب می توان بــرای انتقال مفاهیم ارزشــی به مخاطب از فرم های انتزاعی و الگوهای استعاره ای بهره جست. رنگ قرمز به تنهایی می تواند نماینده مفهوم شهادت باشد )رد پای قرمز بر روی زمین در یادمان جنگ بوسنی و هرزگوین(. الزاماً نیازی نیست که یک مجسمه در ابعاد واقعی ساخته شود تا مرگ یک انســان را به تصویر بکشد. به ویژه آنکه ذائقه نسل
امروز دگرگون شده و به پیچیدگی تمایل دارد.تصویر 14 نشان می دهد که در طراحی یادمان ها با یک طیف مواجه هســتیم که یک سوی آن اســتعاره و فرم های انتزاعی است و سوی دیگر آن واقع نمایی و معماری فرمال خواهد بود
تصویر 13 : حلقه یادمان جنگ جهانی اول در فرانسه، این اثر ترکیبی از فرم های انتزاعی و بیان استعاره ای است.
http://www.archdaily.com/592142/the-ring-of-remembrance- : مأخذ agence-d-architecture-philippe-prost
تصویر 14 : در طراحی یادمان ها با یک طیف مواجه هستیم که یک سوی آن استعاره و فرم های انتزاعی و سوی دیگر آن واقع نمایی و معماری فرمال خواهد بود.
مأخذ : نگارندگان.
ویژه نــامه
81شماره 34بهـــار 139۵
پرزاده، سمیرا. )1393(. معماری به ســبک یادمانی و خاستگاه فرهنگی آن. ⚫شهر مصدر : کنگره بین المللی پایداری در معماری و شهرسازی.
افق منش، ایمان و نادری شــکیب، مینــا. )1393(. نقش بناهای یادمانی در ⚫تقویت هویت شــهری در راســتای ارتقاء پایداری اجتماعــی. همدان : دومین
همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار.ضرغامی، اســماعیل و قاسمی، سید سهراب و بهرامی دوست، پیمان. )1393(. ⚫
تبیین دیدگاه های طراحی »یادمان های شــهدای دفاع مقدس« و » مقابر مشاهیر
فهرسـت منابع
⚫ Carolin, V. (2015). Ritual, remembrance and war: social memo-ry at tyne cot. Journal of Annals of Tourism Research, 54: 16-29.⚫ Bell, C. (2009). Ritual, Perspectives and dimensions. Oxford: Oxford University Press.⚫http://rahianenoor.com/. (Accessed 20 March 2016).
که به نگاه موزه ای به جنگ گرایش دارد. بررســی نمونه های بین المللی و داخلی حاکی از آن است که در بازنمایی خاطرات یک مکان می توان از برخورد موزه ای بهره جســت و در مقابل برای بیــان ارزش های جنگ می بایســت از بیــان انتزاعی و
استعاره ای کمک گرفت. خطا در انتخاب رویکرد مناسب باعث ناکارآمدی یادمان خواهد شد و استمرار خاطرات و ارزش های
مرتبط با جنگ را با شکست مواجه می کند.
ایران«. مجموعــه مقاالت اولین کنگره بین المللی افق هــای جدید در معماری و شهرسازی. تهران : دانشگاه تربیت مدرس.
ویژه نــامه
* این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با عنوان »جنگ و منظر شهری« است که در پژوهشکده نظر به انجام رسیده است.
پی نوشــت
![هناوید کی تارطاخ !راـــــیع ماـــــــمتdl.ketabesabz.com/.../khaterat-1divane-tamam-ayar_[].pdf · 7 رایع مامت هناوید کی تارطاخ](https://img.dokumen.tips/doc/110x75/5e045586c0bdfe7508139b54/oe-oe-oe-dl-pdf.jpg)