Myanmar's CBD 5th National Report - Burmese-Mar 2014 version CBD Repot(MYN).pdf · ြခင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရး လပ်ငန်းများတွင်

ြပည ထာငစသမမတြမနမာနငင တာ

ဇဝမျးစမျးက ကနဗငးရငးဆငရာ ပဉစမအကမ ြမာက

နငငအဆငအစရငခစာ

ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန

နြပည တာ

၂၀၁၄ ခနစ၊ မတလ

i

အကျဉးချပ

ြမနမာနငငသည ကလသမဂဂဇဝမျ းစမျ းကများဆငရာ ကနဗငးရငးသ

လကမတ ရးထး ဝင ရာကခသည နငငြဖစသညနငအည နငင၏ သဘာဝဝနးကျငနင

ဇဝမျ းစမျ းကများက ကနဗငးရငးသ ဘာတညချကများ၊ နငငအဆင မဝါဒ၊ မဟာဗျဟာ

တနငအည အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက ရပါသည။ ကနဗငးရငးြပ ာနးချက

အခနး (၂၆) အရ အဖ ဝငနငငတငးသည မမတနငငအလက ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမး ရး

ဆငရာ လပငနး ဆာငရကချကများအား သတမတထားသည ကာလအလက အစရငခစာ

ရးသားြပစရမည ြဖစ ကာငး ဖာြပထားပါသည။ ြမနမာနငငအ နြဖင ပထမအကမ

နငငအဆငအစရငခစာက ၁၉၉၄ ခနစတင လညး ကာငး၊ တတယအကမ အစရငခစာက

၂၀၀၅ ခနစတငလညး ကာငး၊ စတတထအကမ အစရငခစာက ၂၀၀၉ ခနစတင လညး

ကာငး အသးသး ြပစတငသငးခ ပးြဖစပါသည။ ဤအစရငခစာသည ၂၀၁၀ ြပညနစ၊

အာကတဘာလ (၁၈-၂၉) ရကများအတငး ဂျပနနငင၊ နာဂယာ မ၌ ကျငးပခသည CBD

၏ (၁၀) ကမ ြမာက အဖ ဝငနငငများ အစညးအ ဝး ဆးြဖတချက (X/10) အရ တင

သငးရမည ပဉစမအကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာအြဖစ ရးသားြပစြခငး ြဖစ

ပါသည။

ဤအစရငခစာတင အဓကအားြဖင အပငး (၃) ပငး ပါဝငပါဝင ပး၊ ၂၀၀၉

ခနစတင တငသငးခသည စတတထအကမ နငငအဆငအစရငခစာ ရးသားြပစခသည

နာကပငးကာလများတင အဓက ဆာငရကခသည လပငနးစဉများက အ လးထား

ဖာြပထားပါသည။ အစရငခစာ အပငး(၁) တင ြမနမာနငင၏ လကရ ဇဝမျ းစမျ းက

အ ြခအ န၊ ြပာငးလမများနင ခမး ြခာကခရ နမများက ရးသား ဖာြပထားပါသည။

အပငး (၂) တင ြမနမာနငင၏ နငငအဆင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာနင လပငနး

စမချက (NBSAP) ပါ လပငနးစဉများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက ပးစးမ အ ြခ

အ နများ နင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာအား ဆကစပက များတင ထညသငး ဆာငရက န

မ အ ြခအ နများက ရးသား ဖာြပထားပါသည။ အပငး(၃) တင NBSAP လပငနးစဉ

များအား ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျ းစမျ းက ရညမနးချကများနင ချတဆက၍ အ ကာင

အထည ဖာ ဆာငရကနငမ အ ြခအ နများ၊ ထာငစနစ မ ာမနးချကများတင ပါဝင

သည ပနးတငများနင ချတဆက ဆာငရကနငမ အ ြခအ နများက ဖာြပထားပါသည။

ြမနမာနငငရ ကြပားြခားနား သာ ကနးတငး ဒသ နင ပငလယြပငတသည

ကျကစားနယ ြမ အများအြပား နင တာရငးတရ စဆာနများ၏ ခလရာ ြဖစပါသည။

ii

သ သာ သဘာဝအပင နင တာရငးတရ စဆာနများအ ပ တစနငငလးအဆငအ နြဖင

ပးြပညစစာ စာရငး ကာကယထားနငြခငး မရပါ။ လကရတင သပပနညးကျ လလာမ

အများစသည နရာအလက ဆာငရက သာ ဇဝမျ းစမျ းက စမကနးများြဖစ သာလညး

မျ းစတအများ အြပားအား ဖာထတနငပါသည။ ၂၀၀၉ ခနစမ ၂၀၁၄ ခနစအတငး အပင၊

နတကသတတ ဝါ၊ တားသားသတတ ဝါ နင ကနး န ရ နမျ းစတများ အပါအဝင မျ းစတ

အ ြမာကအြမားက ထပမ တ ရ မတတမးတငနငခပါသည။ ၂၀၁၃ ခနစ၊ ဒဇငဘာလအထ

ြမနမာနငင အတငး အပငမျ းစတ (၁၁၈၂၄) မျ း၊ နတကသတတ ဝါမျ းစတ (၂၅၂) မျ း၊

ငကမျ းစတ (၁၀၅၆) မျ း၊ တားသားသတတ ဝါမျ းစတ (၂၉၃) မျ း၊ ကနး န ရ နမျ းစတ

(၁၃၉) မျ းနင ငါးမျးစတ (၇၇၅) မျ းတက တရ မတတမးတငထား ပး ြဖစပါ သည။

စတတထအကမ နငငအဆင အစရငခစာနင နငးယဉပါက အပငမျးစတ (၂၄) မျ း၊ နတက

သတတ ဝါ (၁) မျ း၊ တားသား သတတ ဝါ (၂၁) မျး နင ကနး န ရ နသတတ ဝါ (၅၇) မျး တက

ထပမတးြမင မတတမးတင နငခပါသည။ အဆပါ ထပမ တ ရခသည မျ းစတ များအနက

တားသားသတတ ဝါ (၂၂) မျး နင ကနး န ရ န သတတ ဝါ (၆) မျ းတမာ ြမနမာနငငအတငး

၌သာ တရရသည မျ းစတ (Endemic species) များ အြဖစ မတတမး တငနငခပါသည။

နငင၏ မျးစတ ကယဝမများက ပမ တကျစာ သရနငရနအတက နငင အဆင

ကငးဆငးစာရငး ကာကယြခငးများ ြပလပရန လအပလျကရ ကာငး တရရ ပါသည။

ြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျ းကများအား သဘာဝနယ ြမများတည ထာငြခငး၊

ဆကစပပတသကသများပါဝင စြခငး နင တရားဥပ ဒစးမးမလပငနးများ ဆာငရက

ြခငးတြဖင ထနးသမးကာကယလျကရပါသည။ သ သာ စန ခ မ အများအြပား ကျနရဆ

ြဖစပါသည။ ဇဝမျ းစမျ းက ြပာငးလမအား နငငအဆင အကြဖတ လလာထားြခငးမရ

သာလညး ရရထား သာ သတငးအချကအလကများအရ ဇဝမျ းစမျ းက အများစမာ

၂၀၀၉ ခနစ နာကပငးတင ကျဆငးလျကရ ကာငး ဖာြပလျကရပါသည။ သဘာဝ

သစ တာများသည ဆယစနစ ပါငးများစာ အရညအ သး နင အ ရအတက ကျဆငး

လျကရ ပး၊ အထးသြဖင ဒ ရ တာ ဧရယာအများအြပား ြပနးတးခ ပး ြဖစပါသည။

သစ တာများက ပျကစးြပနးတး စသည အဓကအ ကာငးအရငးများမာ လဦး ရ တးပား

လာမ ကာင သယဇာတအသးြပမ ြမငမားလာြခငး နင အမနးချငးနငငများတင သစခတ

မ ရပဆငး ပး နာက သစလအပချကြမငတကလာြခငးတ ြဖစပါသည။

ြမနမာလမျးများသည အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများ၏ တနဖးက ကာငး

စာသရ အ လးထားခ ပး တာငသလယသမားများ၏ မရးဖလာ စကပျ းနညးစနစများနင

iii

အသပညာများက အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများ ကာကယထနးသမးြခငးက ရာစနစ

ပါငးများစာ အ ထာကအကြပခပါသည။ သ သာ မရးဖလာ ဟငးသးဟငးရက နင နစား

သးနမျ းများ အသးချစကပျ းလျကရသည နရာတင ခတသစ အထက ကာငးမျ းများ၊

စပမျ းများြဖင ြပာငးလစကပျ းလျကရပါသည။ထအတ သးနမျ းရငးများ ပျနရငသနရာ

နရာများြဖစ သာ သစ တာအစပ နရာ ဒသများ၊ ကားလမး ဘး နရာများမာ သယယ

ပ ဆာင ရးစနစများနင အ ြခခအ ဆာကအဦများ ဖ ဖးတးတကလာမ ကာင လျာပါး

ပျကစးဆးရး လျကရ နပါသည။ ရနပ င နင လအရငးအြမစ အကန အသတများ ကာင

နငငအဆင ပးြပညစ သာ ငကစာရငး ကာကယြခငးအား မြပလပနငခ သာလညး

ရတမ ဒသသဘာဝနယ ြမများတင ဆာငရကသည ပမနစာရငး ကာကယြခငးများမ

၂၀၁၃ ခနစတင အငး လးကန ဒသ၌ ရ ြပာငးကျကစားတတ သာ ငကမျးစတများ

များြပားလာပး မးယနးကး ရတမ ဒသ ဘးမ တာ၌ ဌာ နငကများ ပမ ကျကစားလာ

ကာငး တရရပါသည။

ြမနမာနငငတင ငါးမျ းစတများ ြပာငးလမဆငရာ အညနးကနးတစခမာ နစ

ပါငး (၄၀) အတငး ငါးဖမးဆးရမမ ကျဆငးလာြခငးြဖစပါသည။ ြမနမာပငလယြပငမ

ငါးဖမးဆးရမမနနးသည ၁၉၈၀ ြပညနစတင တစနာရ ကလဂရမ ၂၀၀ ရခရာမ လကရ

တင တစနာရ ကလဂရမ ၇၅-၈၀ ကလဂရမခန သာ ရနင ကာငး ခန မနးရပါသည။ ယငး

ကသ ကျဆငးရြခငးသည လတ၏ ပ ယာဂ ကာင သမဟတ ရာသဥတ ြပာငးလလာမ

ကာင နရငး ဒသများ (ဒ ရ တာ၊ သနတာ ကျာကတနး နင ပငလယြမကများ) အဆင

အတနးကျ ဆငးလာြခငး ကာင ြဖစပါသည။

ြမနမာနငငရ ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ အဓက ခမး ြခာကလျကရ သာ

အချကများမာ စနစတကျ ြမအသးချမ အားနညးြခငး၊ တာရငးတရ စဆာနများအား တရား

မဝင အမလကြခငးနင ကးသနး ရာငးဝယြခငး၊ ြပငပမျ းစတများ ဝင ရာကလာြခငး၊

အ ြခခအ ဆာကအဦများ တးတကဖ ဖ းလာြခငး နင ရာသဥတ ြပာငးလြခငးတ ြဖစ

ကာငး တရရပါသည။ ထအြပင ယငးတက အဓကြဖစ စသည အ ကာငးအရငးများမာ

ဆငးရမ၊ စးပား ရးဖ ဖ းတးတကလာြခငးနငအတ သယဇာတ သးစမ တးပားလာြခငး၊

အမနးချငးနငငများ၏ သယဇာတ လအပချက ြမငမားလာြခငး၊ ပတဝနးကျငဆငရာ

လြခမအစအမများ ဆာငရကနငမ အားနညးြခငး၊ တကျ သာ ြမအသးချမ မဝါဒများ

နင စမချကများ မရြခငး၊ ဖ ဖး ရး စမကနးများတင ဂဟစနစများ၊ ဂဟစနစဆငရာ

ဝန ဆာငမများနင ဇဝမျ းစမျ းကများ၏တနဖးများက ထညသငးတကချကမ အားနညး

iv

ြခငးနင ထနးသမးကာကယ ရး လပငနးများတင ဒသခြပညသများ၏ ထာကခအား

ပးမ နညးပါးြခငးတ ကာင ြဖစ ကာငး တရရပါသည။

NBSAP အား နငငအဆငတင သးြခားအ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကြခငး

မြပနင သး သာလညး NBSAP တင ထညသငး ရးဆထား သာ လပငနးစမချကများ

အား ဌာန ပါငးစ၊ အဖအစညး ပါငးစမ ပါဝင အ ကာငအထည ဖာလျကရပါသည။

ြမနမာနငင၏ NBSAP တင မဟာဗျဟာ ဦးတညချက (၉) ခ ချမတထား ပး ယငး ဦး

တညချကများအလက အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကရမည (၅) နစ လပငနးစမချက

များက ရးဆြပ ာနးထားလျကရရာ အဆပါ (၅) နစ စမချကများပါ လပငနးစဉများသည

သကဆငရာ ဝနကးဌာနအလက အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နသည လပငနးစဉ

များနင ဆကစပလျကရ ကာငး တရရပါသည။ ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရးဆငရာ

များအား သစ တာက ၊ စကပျး ရးက ၊ သတတ တငးက ၊ ကနသယမက ၊ ကျနးမာ

ရးက ၊ ပညာ ရးက ၊ သပပနငနညးပညာက အစရသည ဆကစပက အသးသး

တင ထညသငး ဆာငရကလျက ရ ကာငး လလာ တ ရရ သာလညး NBSAP ပါ

လပငနးစမချကများက သကဆငရာဝနကးဌာနအလက ြပ ာနးထားသည စမချကများ

တင ထညသငး ဖာြပရန လအပလျကရ ကာငး တရရပါသည။

ြမနမာနငင၏ NBSAP က ၂၀၀၉ ခနစတင စတင ရးဆခြခငးြဖစရာ ၂၀၁၀

ခနစတင CBD မ ထတြပနခသည ၂၀၂၀ ဇဝမျ းစမျ းကရညမနးချကများက ထညသငး

ရးဆ နငခြခငး မရပါ။ သရာတင NBSAP ပါ လပငနးစဉ အများစမာ ၂၀၂၀ ဇဝမျ းစ

မျ းက ရညမနးချကများပါ ရညမနးချကပနးတငအချ နင ကကညမရ ကာငး တရရပါ

သည။ လကရကာလတင ြမနမာနငင၏ NBSAP အား ၂၀၂၀ ဇဝမျ းစမျ းက ရညမနး

ချကများ နငအည ြပငဆင ထညသငး ရးဆနင ရး စစဉ ဆာငရကလျကရပါသည။

ြမနမာနငငအတငး အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက ရ သာ ဇဝမျ းစ

မျ းက ထနးသမး ရးလပငနးစဉအချ သည ထာငစနစရညမနးချကများတင ပါဝင သာ

သဘာဝပတဝနးကျင ရရညတညတ စ ရး ရညမနးချက ြဖစသည ရညမနးချကပနးတင

(၇) ပါ လပငနးစဉများနင ကကညမရ ကာငး တရရပါသည။ အဆပါ ရညမနးချက

ပနးတင (၇) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကနငမက တငးတာရာတင အဓကအသး

ြပသည ညနးကနးများမာ သစ တာဖးလမးလျကရသည ဧရယာပမာဏ၊ ကနးတငးနင

အ ဝါ သဘာဝနယ ြမများ အချ းအစား နင မျ းသဉးမည အနတရာယနင က တ နရ

သည မျ းစတပမာဏတ ြဖစပါသည။

v

၁၉၉၀ ြပညနစမ ၂၀၁၀ ြပညနစအတငး သစ တာဖးလမးမ ဧရယာများ

သသာ ထငရားစာ လျာနညးလာ ကာငး တရရ သာလညး သစ တာ ကးဝငး နင

က းြပငကာကယ တာများ၏ စစ ပါငးဧရယာမာ ၂၀၀၅ ခနစတင နငငဧရယာ၏

(၂၂.၇၅) ရာခငနနး မ ၂၀၁၃ ခနစတင နငငဧရယာ၏ (၂၅.၀၁) ရာခငနနး အထ

တးြမငလာ ကာငး တရရ ပါသည။ ထအြပင ၂၀၁၄ ခနစ မတလ အထ သဘာဝနယ ြမ

(၃၈) ခ (နငငဧရယာ၏ ၅.၆၁ ရာခငနနး) က တးတကဖ စညးနငခ ပး၊ ထပမ၍ ဧရယာ

(၇) ခ (နငငဧရယာ၏ ၁.၁၉ ရာခငနနး) က သဘာဝနယ ြမများ အြဖစ ဖ စညးနငရန

အဆြပတငြပထား ပး ြဖစပါသည။ ြမနမာနငင၏ မျ းသဉးရန အနတရာယနင က တ နရ

သာ မျ းစတများနင ပတသက၍ သတငးအချကအလကများ ရရနငြခငး မရ သာလညး

IUCN ၏ ဖာြပချကများအရ ြမနမာနငငအတငး ကမဘာလးဆငရာ မျ းသဉးရန

အနတရာယနင ရငဆင နရ သာ အပငနင သတတ ဝါမျ းစတ စစ ပါငး (၃၅၆) မျး ပျနတညရ

လျက ရ ကာငး တရရပါသည။ ထကသ နငငရ မျ းသဉးရန အနတရာယရ သာ မျ းစတ

များ နင ဇဝမျ းစမျ းကများက ထ ရာကစာ ထနးသမးကာကယနငရနအတက ထနးသမး

ကာကယ ရး လပငနးများနင သဘာဝအရငးအြမစများ ရရညတညတ စ ရး စနစတကျ

ထတယသးစြခငးများ ကျငသးနငရန ဒသခြပညသများ၏ ပး ပါငး ပါဝင ဆာငရကမ

များမာ အဓက မရမြဖစ အ ရးပါလျကရ ကာငး သးသပ တ ရရပါသည။

ဤ ပဉစမအကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာသည ြမနမာနငင၏ ဇဝမျ းစ

မျ းက ထနးသမးကာကယြခငးအ ပ ပးြပညစ သာ သးသပချကတစခြဖစပါသည။

NBSAP အား အ ကာငအထည ဖာြခငး နင NBSAP အား အာအချ ဇဝမျ းစမျ းက

ရညမနးချကများနငချတဆကြခငးတတင လအပချကများအား သးသပ ဖာြပထားသြဖင

ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးြခငးဆငရာ ပမ ကာငးမန သာ အစအစဉများချမတရန

အ ထာကအကြပ မည ြဖစပါသည။

vi

မာတကာ

အကျဉးချပ .......................................................................................................................... i

မာတကာ ............................................................................................................................ vi အပငး ၁။ ဇဝမျးစမျးက အေခြ အေန၊ ေပြ ာငးလမနင ကျေရာကေနေသာ အနတရာယများ ........................................ 1

အခနး ၁။ နဒါနး ............................................................................................................. 2

အခနး ၂။ ဇဝမျးစမျးက အ ြခအ နနင ြပာငးလမများ .................................................. 5

၂-၁။ ဇဝမျးစမျးက အ ြခအ န ..................................................................................................5

၂-၂။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ ြပာငးလမများ .................................................................................9 ၂-၂-၁။ သစ တာဖးလမးမ ြပာငးလြခငး ................................................................................................... 9 ၂-၂-၂။ ဒ ရ တာများ ြပာငးလြခငး ....................................................................................................... 10 ၂-၂-၃။ ငကမျ းစတများ ကျကစားမ ြပာငးလြခငး .................................................................................. 11 ၂-၂-၄။ ကနး န ရ န နင တားသားသတတ ဝါမျးစတများ ြပာငးလြခငး .................................................... 12 ၂-၂-၅။ စကပျ း ရး ဇဝမျ းစမျ းကများ ြပာငးလြခငး ............................................................................. 13 ၂-၂-၆။ ရ န ဇဝမျးစမျ းကများ ြပာငးလြခငး ...................................................................................... 14

အခနး ၃။ ဇဝမျးစမျးကများအ ပ ကျ ရာကလျကရ သာ အနတရာယများ .......................... 16

၃-၁။ ြမအသးချမများ ............................................................................................................. 16

၃-၂။ တာရငးတရ စဆာန တရားမဝင သတြဖတမ၊ ရာငးဝယမ ................................................... 20

၃-၃။ ကျး ကျာဝင ရာကလာ သာ မျးစတများ ......................................................................... 20

၃-၄။ စကပျး ရးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကများအ ပ ကျ ရာကလျကရ သာ အနတရာယများ ............... 20

၃-၅။ အနတရာယကျ ရာကမများက ြဖစ စသည နာကခအ ကာငးအရငးများ ............................... 21 ၃-၅-၁။ ဆငးရနမးပါးမ ............................................................................................................................ 21 ၃-၅-၂။ စးပား ရး ဖ ဖ းတးတကလာမ နင သးစမ များြပားလာမ ............................................................. 21 ၃-၅-၃။ အမနးချငးနငငများ၏ သဘာဝသယဇာတ လအပချက ြမငတကလာမ ......................................... 22 ၃-၅-၄။ ပတဝနးကျငဆငရာ လြခမအစအမ အကန အသတြဖငသာ ရမ .................................................... 22 ၃-၅-၅။ ခငမာသည ြမအသးချမဝါဒ မရမ................................................................................................ 22 ၃-၅-၆။ ဖ ဖး ရးလပငနးများအတက အစအစဉများချမတရာတင ဂဟစနစများ၊ ဂဟစနစဝန ဆာငမများ နင

ဇဝမျ းစမျ းကများတနဖးတအား ထညသငးြခငး အားနညးမ .............................................................. 23 ၃-၅-၇။ ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမး ရးလပငနးများအ ပ ြပညသလထ၏ ထာကခအား ပးြခငး နညးပါးမ.. .................................................................................................................................................... 23

၃-၆။ ရာသဥတ ြပာငးလမ ကာင ထခကနငမ ........................................................................... 24

အပငး ၂။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ အ ကာင အထည ဖာမ နင ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား အြခား သာ ဆကစပက များတင ထညသငးြခငး . ..................................................................................................................... 25

အခနး ၄။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ အ ကာင အထည ဖာမ ..................................................................................................................... 26

vii

၄-၁။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ .............................. 26

၄-၂။ NBSAP အား အ ကာငအထည ဖာမအား ဆနးစစြခငး .................................................... 27 ၄-၂-၁။ ရရညတညတခင မ စ သာ သစ တာအပချပလပကငမ လပငနးစမချက .................................. 27 ၄-၂-၂။ ရရညတညတခင မ စ သာ တာရငးတရ စဆာနထနးသမး ရး နင သဘာဝနယ ြမများ အပချပ

လပကငမ လပငနးစမချက .......................................................................................................... 31 ၄-၂-၃။ ရရညတညတခင မ စ သာ ရချ အရငးအြမစ အပချပလပကငမ လပငနးစမချက ................... 41 ၄-၂-၄။ ရရညတညတခင မ စ သာ ကမးရးတနး၊ အ ဝါ နင ကနးစ ဂဟစနစများ အပချပလပကငမ

လပငနးစမချက ........................................................................................................................... 43 ၄-၂-၅။ ရရညတညတခင မ စ သာ ြမသယဇာတ အရငးအြမစများ အပချပလပကငမ လပငနးစမချက .. .................................................................................................................................................... 45 ၄-၂-၆။ ရရညတညတခင မ စ သာ စကပျ း ရး၊ မးြမ ရး နင ငါးလပငနး အပချပလပကငမ လပငနး

စမချက (စကပျ း ရး နင မးြမ ရး ဇဝမျ းစမျ းကများအား ချတဆကြခငး) .............................. 48 ၄-၂-၇။ ရရညတညတခင မ စ သာ သဘာဝအ ြခခ ခရးသားလပငနး လပငနးစမချက .......................... 55 ၄-၂-၈။ ပတဝနးကျင အရညအ သးဆငရာ စမအပချပမ ြမငတငြခငး နင ဇဝလြခမ လပငနးစမချက ..... 56 ၄-၂-၉။ ဓာတသတတ အရငးအြမစ ထတယသးစြခငးအတက ရရညတညတခင မ စ သာ စမ အပချပမ

ဆငရာ လပငနးစမချက ............................................................................................................ 59

အခနး ၅။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား အြခား သာ ဆကစပက များတင ထညသငးြခငး .... 63

၅-၁။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား ပတဝနးကျင နင သစ တာက တင ထညသငးြခငး ................... 64

၅-၂။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား စကပျး ရးက တင ထညသငးြခငး ......................................... 64

၅-၃။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား မးြမ ရးနင ရလပငနးက တင ထညသငးြခငး .................... 66

၅-၄။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား ပညာ ရးက တင ထညသငးြခငး ............................................ 68

၅-၅။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား ကနသယ ရးက တင ထညသငးြခငး ...................................... 69

၅-၆။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား ကျနးမာ ရးက တင ထညသငးြခငး ........................................ 71

၅-၇။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား သတတ တး ဖာြခငးက တင ထညသငးြခငး................................ 71

၅-၈။ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာအား သပပနငနညးပညာက တင ထညသငးြခငး ................................ 72

အပငး ၃။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ရညမနးချကများ နင ထာငစနစ ဖ ဖ း ရး ပနးတငအ ပ အ ကာငအထည ဖာနငမ ............................................................................. 75

အခနး ၆။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ရညမနးချကများအ ပ အ ကာငအထည ဖာနငမ ..................................................................................................................... 76

၆-၁။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနးချကများ နင NBSAP ပါ လပငနးအစအစဉ များ ဆကစပမ ............................................................................................................................ 76

၆-၂။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနးချကများအား ြပညဝစာ အ ကာငအထည ဖာ ရး ဆငရာ လအပချကများ ................................................................................................................ 91

အခနး ၇။ ထာငစနစ ဖ ဖး ရးပနးတငအ ပ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ အ ကာငအထည ဖာ နငမ ..................................................................................................................... 93

၇-၁။ သစ တာ ဖးလမး နသည ြမဧရယာ အချ း ...................................................................... 93

viii

၇-၂။ ထနးသမးထား သာ ြမြပင နင ရြပင ဧရယာ အချ း ......................................................... 95

၇-၃။ မျးသဉး ပျာကကယရန ခမး ြခာကခ နရသည မျးစတအ ရအတကအချး ........................ 96

ပးတ (၁) ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ပဉစမကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာ ြပစ ရး နင NBSAP Update ြပလပ ရးအတက လပငနးကးကပ ရး ကာမတ ..................................... 98

ပးတ (၂) ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ပဉစမအကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာ ရးသား ရး လပငနးစဉ အကျဉးချပ .................................................................................................... 101

ပးတ (၃) CBD လပငနးအစအစဉများအား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ................... 102

သဘာဝနယ ြမဆငရာ လပငနးအစအစဉ (Programme of Work on Protected Areas-PoWPA) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ .................................................................................. 102

အပငမျးစတများ ထနးသမး ရး ကမဘာလးဆငရာမဟာဗျဟာ ၂၀၁၁-၂၀၂၀ ရညမနးချကများ (Global Strategy for Plant Conservation- GSPC 2011-2020 Targets) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ ......................................................................................................................... 114

ဇဝလြခ ရးဆငရာ ကာတာဂျးနား နာကဆကတစာချပ (Cartagena Protocol on Biosafety) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ .......................................................................................... 120

ဇဝမျးစမျးက ကနဗငးရငး၏ နာဂယာ နာကဆကတစာချပ (Nagoya Protocol on Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits Arising from their Utilization to the Convention on Biological Diversity) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ .................................................................................................................................... 121

အကးအကားများ .............................................................................................................. 122

အဓပပါယဖငဆချက ........................................................................................................... 124

ix

ဇယားများ

ဇယား ၁။ ၂၀၀၉ ခနစ နာကပငးတင ဖာထတမတတမးတငနငခ သာ မျ းစတအချ

ဇယား ၂။ ြမနမာနငငရ အပငနင တာရငးတရ စဆာနမျ းစတများ

ဇယား ၃။ ြမနမာနငငရ ဒသရငးမျ းစတများ

ဇယား ၄။ ၂၀၁၀ ြပညနစ ြမနမာနငင သစ တာဖးလမးမ

ဇယား ၅၊ ြမနမာနငငရ တည ထာင ပး နင အဆြပသဘာဝနယ ြမများ

ဇယား ၆၊ ြမနမာနငငရ မျ းသဉးရန အနတရာယနင ရငဆင နရ သာ မျ းစတများ

ပများ

ပ ၁။ ြမနမာနငငရ အဓက သဘာဝ သစ တာအမျ းအစားများြပ ြမပ

ပ ၂။ သဘာဝနယ ြမြပငပတင တရရ သာ ဆာငးခငကများ

ပ ၃။ ၁၉၉၀ နင ၂၀၀၀ ြပညနစအကား သစ တာဖးလမးမ နင နစစဉ ပျမးမ တာ

ြပနးတးမနနး

ပ ၄။ ၁၉၈၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစတအတငး ြမနမာနငငရ ဒ ရ တာများ ပျကစးဆး

ရးမ

ပ ၅။ ြမနမာနငငရ ရတမ ဒသ သဘာဝနယ ြမများအတငး ငကမျ းစတများ

ကျကစားမ

ပ ၆။ ြမနမာနငငရ ကနး န ရ န နင တားသားမျ းစတ အ ရအတက တးတက

မတတမးတငနငမ

ပ ၇။ ရ ြပာငး တာငယာလပငနး ဆာငရကမ ကာင ြမဆလာြပနးတးမ ြဖစ

ပ နပ

ပ ၈။ စကပျ း ြမတးချ ရန သဘာဝသစ တာကးများအားရငးလငး နပ

ပ ၉။ သဘာဝပတဝနးကျငနင လက လျာည ထြဖစ အာင ဆာငရကထားြခငး

မရသည သတတ တး ဖာမ၊ ရကျငမတ ကာင ချငးတငးြမစ၏ ရဦး ရဖျား

ြဖစသည ဥရ ချာငးတင ရထ ညစညမး နပ

ပ ၁၀။ ရ ဝ ရလအ ပ ပငးတင သဘာဝပတဝနးကျငနင လက လျာည ထမရ

သည ြမအသးချမများ ကာင ရ ဝ ရလ အာကပငး ဒသရ လယ ြမများ

ထခက ပျကစး နပ

x

ပ ၁၁။ ၁၉၂၀ ြပညနစမ ၂၀၁၄ခနစ၊ မတလအထ သဘာဝနယ ြမများ တည ထာင

ထားရမ

ပ ၁၂။ ြမနမာနငငရ သဘာဝနယ ြမနင အာဆယအ မအနစဥယျာဉများ တည

နရာြပ ြမပ

ပ ၁၃။ သဘာဝနယ ြမများအတငး ဆာငရက သာ စမအပချပမများ

Box များ

Box ၁။ အ ဝါ ဂဟစနစစာရငး ကာကယြခငး

Box ၂။ မျ းသဉးမည အနတရာယနင ရငဆင နရ သာ ဆာငးခငက တးတကကျက

စားမ

Box ၃။ ငါးသ လာကမျ းစတများအား လလာသ တသနြပြခငး

BOX ၄။ ြမနမာကယလပ (Geochelone platynota) အား ထနးသမးကာကယြခငး

BOX ၅. ြမနမာဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရး ရငးနးြမပနမ ရရည မ ာမနးချက

BOX ၆။ သတြဖတသအြဖစမ ထနးသမးကာကယသအြဖစသ

BOX ၇။ ြမနမာတကလပ (Batagur trivittata) အား သဘာဝ နင ြခ လာငတြဖင

မးြမြခငးြဖင ထနးသမးြခငး

BOX ၈။ ကျးရာ အ ြခြပ သဘာဝအရငးအြမစ စမအပချပမ (Community Based

Natural Resource Management - CBNRM)

BOX ၉။ နား နာက (Bos frontalis) ထနးသမးြခငး

BOX ၁၀။ Spatial Monitoring and Reporting Tool (SMART) အား သဘာဝ

နယ ြမများ၏ ဥပ ဒစးမးမအား စာငကညရာတင အသးြပြခငး

xi

အတ ကာကစကားလးများ

AAC နစစဉခငြပ တာထက (Annual Allowable Cut)

ACB အာဆယဇဝမျ းစမျ းကဗဟဌာန (ASEAN Centre for

Biodiversity)

AHPs အာဆယအ မအနစဥယျာဉ များ (ASEAN Heritage Parks)

ASCC အာဆယ လမ ရး-ယဉ ကျးမအသကအဝနးအ ြခြပ ြမပ (ASEAN

Socio-Cultural Community Blueprint)

BANCA ဇဝမျ းစမျ းကနင သဘာဝထနးသမး ရးအသငး (Biodiversity and

Nature Conservation Association)

BCCP Biodiversity and Climate Change Project

BOBLME ဘဂလားပငလယ အာ ဂဟစနစ စမကနး (Bay of Bengal Large

Marine Ecosystem Project)

BSL ြဗဟမပတတ ရ သလင ဒသ (Brahmaputra–Salween Landscape)

CBD ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ကနဗငးရငး (Convention On Biological

Diversity)

CBD COP CBD အဖ ဝငနငငများ ညလာခ (Confenrence of Parties)

CBNRM ကျးရာ အ ြခြပ သဘာဝအရငးအြမစ စမအပချပမ (Community

Based Natural Resource Management )

CITES မျ းဆကပျကသဉးလဆ တာရငးတရ စဆာနနင သစပင ပနးမနများ

နငငတကာကနသယမ ဆငရာ ကနဗငးရငး (Convention on

International Trade of Endangered Species of Wild flora and

Fauna)

COCC လ ြပာငးပငဆငမ ကငးဆကဆငရာ ထာကခချက ပးြခငး (Chain

of Custody Certification)

EFI European Forest Institute (ဥ ရာပသစ တာဌာန)

EPA ပတဝနးကျငဆငရာ ဆာငရကမ အကြဖတချက (Environmental

Performance Assessment)

ESIA ပတဝနးကျင နင လမစးပား ရးအ ပ ထခကမ ဆနးစစြခငး

(Environmental and Social Impact Assessment)

xii

FAO ကမဘာစားနပရကခာအဖ (Food and Agricultural Organization)

FESR စးပား ရး နင လမဖ ဖ း ရးဆငရာ ြပြပင ြပာငးလမ မ ဘာင

(Framework for Economic and Social Reforms)

FFI အြပညြပညဆငရာ တာရငးတရ စဆာန နင သဘာဝအပငအဖ (Fauna

and Flora International)

FMC SFM နင အည စမအပချပ သာ သစ တာများမ ထတလပထားြခငး

ြဖစ ကာငး ထာကခချက ပးြခငး (Forest Management

Certification)

GEF ကမဘာပတဝနးကျငဆငရာ အ ထာကအပအဖ (Global

Environment Facility)

GMO မျ းရးဗဇ ြပြပငထားသည အရာ (Genetically Modified

Organism)

GMS-EOC မ ခါင ဒသခ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဗဟဌာန (GMS-

Environment Operations Center

GSPC အပငမျ းစတများထနးသမးကာကယြခငး ကမဘာလးဆငရာ

မဟာဗျဟာများ (Global strategy for plant conservation)

IAS ကျး ကျာဝင ရာကလာ သာ မျ းစတများ (Invasive Alien

Species)

ICIMOD အြပညြပညဆငရာ တာငတနး ဒသ ဖ ဖ းတးတက ရးဗဟအဖ

(International Centre for Integrated Mountain Development)

IID နငငတကာဖ ဖး ရးသပပအဖ (Institute for International

Development)

IPM Integrated Pest Management

ITTO အြပညြပညဆငရာ အပပငး ဒသ သစအဖ (International Tropical

Timber Organization)

IUCN အြပညြပညဆငရာ သဘဝထနးသမး ရးအဖ (International Union

for Conservation of Nature)

JICA ဂျပနအြပညြပညဆငရာ ပး ပါငး ဆာင ရက ရး အဂျငစ (Japan

International Cooperation Agency)

MBCIV ြမနမာဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရး ရငးနး ြမပနမ

xiii

ရရည မ ာမနးချက (Myanmar Biodiversity Conservation

Investment Vision )

MDGs ထာငစနစ ဖ ဖ း ရး ရညမနးချက (Millennium Development

Goals)

MFCC ြမနမာ သစ ထာကခချက ကာမတ (Myanmar Forest

Certification Committee)

MSS ြမနမာ ရးချယထတယြခငးစနစ (Myanma selection system )

NBSAP နငငအဆငဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာနင လပငနးစမချက

((National Biodiversity Strategies and Action Plan)

NCDP အမျ းသားဘကစဖ ဖ း ရးစမချက (National Comprehensive

Development Plan )

NIVA Norwegians Institute of Water Resources

PGR အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစ (Plant Genetic Resources)

POPs ဆးြမညရန မလယ သာ အာဂငးနစ အညစအ ကးများ

(Persistence Organic Pollutants-POPs)

PoWPA Programme of Work on Protected Areas

RECOFTC Regional Community Forestry Training Center

REDD+ သစ တာြပနးတးြခငး နင အဆငအတနးကျဆငးြခငးတမ ကာဗန

ထတလတမ လာချြခငး (Reducing Emissions from

Deforestation and Forest Degradation+)

RIL Reduced Impact Logging

SALT တာင စာငးစကပျ း ရး နညးစနစ (Sloping Agricultural Land

Technique)

SFM ထာဝစဉ တညတ သာ သစ တာ စမအပချပြခငး (Sustainable

forest management)

SGP Small Grant Program

SMART Spatial Monitoring and Reporting Tool

SoER နငငအဆင အ ြခြပအစရငခစာ (State of Environment Report)

TLAS တရားဝငသစြဖစ ကာငး အာမခသည စနစ (Timber Legality

Assurance System)

xiv

UNDP ကလသမဂဂဖ ဖ းမအစ အစဉ (United Nations Development

Programme)

UNEP ကလသမဂဂပတဝနးကျငအစအစဉ (United Nations Environment

Programme)

UN-

HABITAT

United Nations Human Settlements Programme

1

အပငး ၁။ ဇဝမျးစမျးက အ ြခအ န၊ ြပာငးလမနင ကျ ရာက န သာ အနတရာယများ

2

အခနး ၁။ နဒါနး

ြမနမာနငငသည စတရနး ကလမတာ ၆၇၆၅၇၇ (၂၆၁၂၂၈ စတရနးမင)

ကျယဝနး ပး အ ရ တာငအာရ ကနးတငးပငးတင အကျယဝနးဆးနငငြဖစပါသည။

ြမနမာနငငသည ြမာကဘကတင စနဟမဝနတာ ဒသ၊ အ ရဘကတင အငဒချ ငးနား

ဒသ၊ တာငဘကတင မ လးရားကနးဆယစသည ကြပားြခားနားသည ဒသ(၃) ခ

အကား တညရပါသည။ ၎ငးအြပင မး ရချန၊ အပချန၊ ြမမျကနာ သငြပင ကြပားြခားနား

ြခငး နင ြမစ၊ ချာငးများ ပါများကျယြပန ြခငးတ ကာင ြမနမာနငငတင ြမာကဘကရ

သမပငး သစ တာများမ တာငဘကရ အပပငးမးသစ တာအထ ပါဝငသည အမျးအစား

စလင သာ သဘာဝသစ တာများ ပါက ရာကလျကရပါသည။ (ပ ၁)။ g yp y

Source: A Checklist of the Trees, Shrubs, Herbs, and Climbers of Myanmar. Contributions from the United States National Herbarium. Volume 45: 1-590

ပ ၁။ ြမနမာနငငရ အဓက သဘာဝ သစ တာအမျးအစားများြပ ြမပ။

နငငရ ဇဝမျ းစမျ းကများ ရရညတည မ ရးသည အနတမပနးတငြဖစ ပး နငင

ရ လစမးအားအရငးအြမစ၊ ရနပ င နင နညးပညာအရငးအြမစများအ ပ အ ြခခ၍

အဆပါ ပနးတငသ ရာကရရန အ ကာငးဆး ဆာငရကလျကရပါသည။ ဇဝမျ းစမျ း

ကများ ရရညတညတ စရန သဘာဝနယ ြမများ စမအပချပြခငး၊ သ တသနြပလပ

ြခငး၊ စမကနး လပငနးများ ဆာငရကြခငးတက ြပညတငးအငအားြဖငလညး ကာငး၊

3

နငငတကာအဖအစညးများနငပး ပါငး၍လညး ကာငး ဆာငရကလျကရပါသည။ သရာ

တင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးကာကယ ရးဆငရာ နငငတကာ အ ထာကအပရရမတင

ဒသတငး အြခား သာ နငငများနင နငးယဉလ င ြမနမာနငငမ ရရသည အကအညသည

အလနပင နညးပါးပါသည။

အ ြခခအားြဖင သဘာဝဝနးကျငနင ဇဝမျ းစမျ းကများအား ထနးသမး ကာ

ကယ စာင ရာက ရးသည ယဉ ကျးမအရလညး ကာငး၊ ဓ လထးတမးစဉလာအရ

လညး ကာငး၊ ဘာသာ ရးအရ လညး ကာငး ြမနမာနငငသ/သားများ၏ စတဆနဒတင

အြမစတယ ပးသားြဖစပါသည။ ဗဒဓဘာသာ ဘနး တာကးများသည နငငအနရ သဘာဝ

ပတဝနးကျငနင တာရငးတရ စဆာနများအား ထနးသမးကာကယရာတင အဓကကျသများ

ြဖစ ပး၊ သဘာဝနယ ြမြပငပရ ဇဝမျ းစမျ းကများ ထနးသမး ရးက အများဆးအ ထာက

အကြပလျကရပါသည။

ြမနမာနငငတင ကမဘာအနမ ဆာငးခငကများ ြပာငး ရကျကစား သာ

နရာ အများအြပားရ ပး၊ ငကမျ းစတအများစမာ ကမဘာလးဆငရာ ကာင ရ ကျဆငး

လျကရရာ IUCN RedList ၏ မျ းသဉးရနအနတရာယရ သာ မျ းစတများ (Critically

endangered species) အြဖစ သတမတြခငးခထားရပါသည (ပ ၂)။ သဘာဝနယ ြမများ

ြပငပတင ဆာငးခငကများ ြပာငး ရ ကျကစား သာ နရာအများအြပား တညရ ပး၊

၎ငး နရာများတင ဆာငးခငကများ နစစဉအမ ကျကစား နြခငးသည ြမနမာြပညသ

များ၏ သဘာဝပတဝနးကျင ထနးသမး ရးဆငရာ အ လအကျင ကာငးက ထငဟပ စ

ပါသည။

ပ ၂။ သဘာဝနယ ြမြပငပတင တရရ သာ ဆာငးခငကများ၊ က: Nordmann's Greenshank (Tringa guttifer) ဧရာဝတတငး ဒသကး၊ ငမနး သာငတင တရရပါသည၊ ခ: ရ ညာငနတဝငးငက (Spoon-billed sand piper) ရခငြပညနယ၊ နသာကနးတင တရရပါသည။

က ခ

4

ြမနမာနငငသည ကမဘာ ပ တင ဇဝမျ းစမျ းက အကယဝဆးနငငများတင

ပါဝင ကာငး အသအမတြပထားြခငးခရပါသည။ သ သာ ဇဝမျ းစမျ းကများအား စာင

ကည လလာြခငး၊ အကြဖတြခငးအား ထ ရာကစာ ဆာငရကနငြခငးမရ သးပါ၊ အထး

သြဖင ရ နသကရမျ းစတများနငပတသက၍ အချကအလကများ အလနနညးပါးဆ

ြဖစပါသည။ ၎ငးအြပင မျ းစတအများအြပား၊ အထးသြဖင ြမနမာနငင ြမာကပငးရ

မျ းစတများသည သပပဆငရာ မျ းခြခား ဖာထတမတတမးတငရန လအပဆြဖစပါသည။

5

အခနး ၂။ ဇဝမျးစမျးက အ ြခအ နနင ြပာငးလမများ

၂-၁။ ဇဝမျးစမျးက အ ြခအ န

ြမနမာနငငရ ကနးတငးနယ ြမ ဒသများနင ပငလယြပင ဒသတသည

အမျ းအစားစလင သာ သဘာဝအပင နင တာရငးတရ စဆာနမျ းစတများ ခလကျကစားရာ

ြဖစပါသည။ သဘာဝအပငနင တာရငးတရ စဆာနမျ းစတများဆငရာ နငငအဆင ပးြပညစ

သာ စာရငး ကာကယမအား အ ကာငးအမျ းမျ း ကာင ြပလပနငြခငး မရ သးပါ။ ဇဝ

မျ းစမျ းကဆငရာ သပပနညးကျ ဆာငရကမများအနက အများစမာ စမကနး နရာ တစခ

ချငးစတင မျ းစတများ လလာစာရငး ကာကယြခငး ြဖစ ပး၊ ယငးကသ ဆာငရကမ

များမ မျ းစတသစ အများအြပားအား ဖာထတမတတမးတင နငခပါသည။ ၂၀၀၉ ခနစ

နာကပငးတင ဖာထတမတတမးတငနငခ သာ မျ းစတအချ အား အာကတင ဖာြပ

ထားပါသည ဇယား (၁)။

ဇယား ၁။ ၂၀၀၉ ခနစ နာကပငးတင ဖာထတမတတမးတငနငခ သာ မျးစတ အချ ။

ြမနမာနာ ခါငးလန မျာက (Rhinopithecus strykeri).

၂၀၁၀ ြပညနစတင တရတနယစပအနး ြမနမာ နငင ြမာကပငးတင ဖာထတ တရခပါသည။

Globba sherwoodiana W.J.Kress & V.Gowda

ြမနမာနငငတင နရာအန ပါက ရာက သာ မျး စတများ ြဖစပါသည။

Source: PhytoKeys 13: 5–14 (2012), doi: 10.3897/ phytokeys.13.2670, www. phytokeys.com

6

Curcuma arracanensis W.J.Kress & V.Gowda

ရခငရးမရ အမစမး တာများတင ပါက ရာက ပါသည။

Source:PhytoKeys 13: 5–14 (2012), doi: 10.3897/ phytokeys.13.2670, www. phytokeys.com

၂၀၀၉ ခနစတင ဇဝမျ းစမျ းက ကနဗငးရငးဆငရာ စတတထအကမ ြမာက

နငငအဆငအစရငခစာအား တငသငး ပး နာက မျ းစတသစများ တရရမ၊ လကရ နငင

၏ ဇဝ မျ းစမျ းကဆငရာ မျ းစတများ နင ဒသရငးမျ းစတများ တရရမက ဇယား (၂)

နင (၃) တတင ဖာြပထားပါသည။

ဇယား ၂။ ြမနမာနငငရ အပငနင တာရငးတရ စဆာနမျးစတများ

မျးစတအပစ မျးစတ အ ရအတက မတချက လကရ ယခင အစရငခ

စာတင ဖာြပမ အပငမျ းစတများ (Gymnosperms and Angiosperms)

၁၁၈၂၄ ၁၁၈၀၀ (+၂၄)

နတကသတတ ဝါ ၂၅၂ ၂၅၁ (+ ၁) ငက ၁၀၅၆ ၁၀၅၆ −

တားသား မ ၁၇၄ ၁၅၃ (+ ၂၁) ပတသငမျးနယ ၈၇ ၈၇ −

လပ ၃၂ ၃၂ −

မ ကျာငး ၂ ၂ −

ကနး န ရ န ဖား ၁၃၆ ၇၉ (+ ၅၇) လာ ၂ ၂ −

ရပတသငမျ းနယ ၁ ၁ −

ငါး ရချ မျ းစတ ၃၁၀ ၃၁၀ −

ရငနမျ းစတ ၄၆၅ ၄၆၅ −

7

ဇယား ၃။ ြမနမာနငငရ ဒသရငးမျးစတများ။

မျးစတအပစ မျးစတ အ ရအတက မတချက လကရ ယခင အစရငခ

စာတင ဖာြပမ အပငမျ းစတများ (Gymnosperms and Angiosperms)

၈ ၈ −

နတကသတတ ဝါ ၁ ၁ −

ငက ၄ ၄ −

တားသား ၂၉ ၇ (+ ၂၂) ကနး န ရ န ၆ − (+ ၆)

8

Box ၁။ အ ဝါ ဂဟစနစစာရငး ကာကယြခငး

ြမနမာနငငသည ရညလား သာ ကမးရးတနး နင ကျယြပန သာ ပငလယြပငအား ပငဆင လျကရ ပး အ ဝါသယဇာတအရငးအြမစများသည နငင၏ စးပား ရးဖ ဖ းတးတကမ အတက အလနအ ရးပါလပါသည။ သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများအား ထတယသးစရာတင စဉ ဆကမြပတ ထတယသးစနင သာ စမအပချပမ ြဖစရန လအပ ပး၊ ထသ ဆာငရကရာတင သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ၏ အချကအလကများအား တကျမနကနစာ သရရန လအပပါသည။ ြမနမာနငငအ နြဖင အ ဝါသယဇာတအရငးအြမစများအား လနခ သာ နစ ပါငး (၃၀) ကျာမ ကာကယခ သာ အချကအလကများအ ပ အ ြခခ၍ ထတလပ လျက ရရာ အ ဝါသယဇာတအရငးအြမစများ၏ လကရအ ြခအ နက သရနားလညရန လအပ လျကရပါသည။ ၎ငးလအပချကအား ြဖညဆညးြခငးအြဖစ၊ ငါးလပငနးဦးစးဌာနသည နာ ဝ နငင၏ နညးပညာနင ရနပ င အ ထာကအပြဖင နာ ဝနငင၏ သ တသနသ ဘာ “Dr. Fridtjof Nansen” အား အသးြပ၍ ၂၀၁၃ ခနစ၊ နဝငဘာလ ၁၃ ရက နမ ဒဇငဘာလ ၁၇ ရက နအထ ြမနမာပငလယြပငတင အ ဝါ ဂဟစနစ စာရငး ကာကယြခငးအား ြပလပ ခပါသည။ အဓက ရညရယချကများမာ ငါးမျ းစတများ အပါအဝင ဇဝမျ းစတမျ းကများ တညရမ၊ ပါများမတအား သရရန၊ သဘာဝပတဝနးကျင ဆငရာအချကအလကများအား တငးတာရန၊ စမး ဆာငရည တည ဆာကရန နင အ ရးပါ သာ မျ းစတအချ ၏ မျ းရးဗဇအရငးအြမစနင ဦး ရတအား သရရန တြဖစပါသည။ ကာကယရရ သာ အချကအလကများအား ကမးကျင ပညာရငများမ လလာဆနးစစလျကရရာ ြမနမာပငလယြပငမ သယဇာတထတလပနငမစမးအား နင အ ဝါ ဂဟစနစဆငရာ လကရအ ြခအ နတအား မကာမ သရနင တာမည ြဖစ ပး ရရညတညတစာ စမအပချပ ရးနင စဉဆကမြပတဖ ဖး ရး အစအစဉများ ချမတရာတင အသးြပနငမည ြဖစပါသည။

9

၂-၂။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ြပာငးလမများ

ြမနမာနငငအ နြဖင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးြခငးအား သဘာဝနယ ြမများ

ဖ စညးသတမတ၍ စမအပချပြခငး၊ ဆကစပပတသကသများ ပါဝငြခငး၊ ဥပ ဒ၊ နညး

ဥပ ဒများ ြပ ာနး၍ တရားဥပ ဒစးမးမ ဆာငရကြခငးတြဖင ဆာငရကလျကရ

ပါသည။ သ သာ အြခား သာ ဖ ဖ းဆနငငများနညးတ ြမနမာနငငသည ဇဝမျ းစမျ းက

များအ ပ ကျ ရာက န သာ အနတရာယများက ရာငလနငြခငးမရပါ။ နငငရ ဇဝမျ းစ

မျ းကများ ြပာငးလမအား ပးြပညစစာ လလာမတတမးတင ဆာငရကနငြခငး မရ

သာလညး အဓကကျ သာ ဇဝမျ းစမျ းကများ၏ ၂၀၀၉ ခနစ နာကပငးတင ြပာငးလမ

က အာကပါအတငး သရနငပါသည။

၂-၂-၁။ သစ တာဖးလမးမ ြပာငးလြခငး ြမနမာနငငသည အ ရ တာငအာရ ဒသတင သစ တာဖးလမးမအများဆး

နငငများအနက တစနငငြဖစပါသည။ ထာဝစဉ တညတ သာ သစ တာ အပချပလပကင

မ (Sustainable Forest Management-SFM) တင ြမနမာ ရးချယထတယြခငးစနစ

Myanma Selection System -MSS) က အဓကအသးြပပါသည။ အကျးဆကအားြဖင

ြမနမာနငငသည သစတငပ သာ အဓကနငင တစနငငအြဖစ ရာစနစနငချ၍ ရပတည

လျကရပါသည။ သ သာ ဆယစနစ ပါငးများစာအတငး ြမနမာနငငတင သဘာဝ သစ

တာများသည အ ကာငးအမျ းမျ း ကာင အ ရအတကနင အရညအ သး ကျဆငး

လျက ရပါသည။ အဓက အ ကာငးအရငးများမာ လဦး ရတးပားလာမနငအတ သဘာဝ

သယဇာတ အသးြပမများြပားလာမ နင အမနးချငးနငငအချ တင သစထတလပမ ရပ

ဆငး ပး နာက သစလအပချက ြမငတကလာြခငးတ ြဖစပါသည။

၁၉၉၀ ြပညနစတင နငငဧရယာ၏ (၅၈) ရာခငနနး ရ သာ သစ တာ ဖးလမး

မသည ၂၀၀၀ ြပညနစတင (၅၁.၅) ရာခငနနး၊ ၂၀၀၅ ခနစတင (၄၉.၂) ရာခငနနး နင

၂၀၁၀ ြပညနစတင (၄၇) ရာခငနနး အသးသး ကျဆငးခ ပး၊ နစစဉပျမးမ တာြပနးတးမ

နနးမာ (၁) ရာခငနနး ခန ရပါသည (ပ ၃) (FAO 2010)။ ြမနမာနငငရ သစ တာများ

သည အ ရအတကအားြဖင ကျဆငးရမမက အရညအ သးအားြဖငပါ ကျဆငးလျကရ

ပါသည။ ရကအပပတ တာ (Closed Forest- ရကအပဖးလမးမ ၄၀ရာခငနနး

နငအထက) ဖးလမးမသည ၁၉၉၀ ြပညနစ တင (၄၅.၆) ရာခငနနး ရခရာမ ၂၀၀၀ ြပည

နစတင (၃၄.၇) ရာခငနနး၊ ၂၀၀၅ ခနစတင (၂၇.၃၂) ရာခငနနး နင ၂၀၁၀ ြပညနစတင

(၁၉.၉) ရာခငနနး အထ အသးသးကျဆငးခပါသည (ဇယား ၄)။ ယငးကသ သစ တာများ

10

အရညအ သး နင အ ရအတက ကျဆငးြခငးသည ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ များစာ

ထခကမ ရနငပါသည။

58.051.5 49.2 47.0

0.0

20.0

40.0

60.0

1990 2000 2005 2010

သစေတာဖးလမးမ

(%)

ခနစ

(က)

1.10.89 0.95

0

0.4

0.8

1.2

နစစဉပျမးမျေတာပျကစးနနး(

%)

ကာလ

(ခ)

ပ ၃။ ၁၉၉၀ နင ၂၀၀၀ ြပညနစအကား သစ တာဖးလမးမနင နစစဉ ပျမးမ တာြပနးတးမနနး၊ (က) ၁၉၉၀ နင ၂၀၀၀ ြပညနစအကား သစ တာ ဖး လမးမ၊ (ခ) ၁၉၉၀ နင ၂၀၀၀ ြပညနစအကား နစစဉ ပျမးမ တာြပနး တးမနနး။

ဇယား ၄။ ၂၀၁၀ ြပညနစ ြမနမာနငင သစ တာဖးလမးမ။

အမျးအစား ဧရယာ (,၀၀၀ ဟကတာ) နငငဧရယာ၏ ရာခငနနး

ရကအပပတ တာ ၁၃၄၄၅ ၁၉.၈၇

ရကအပပင တာ ၁၈၃၂၈ ၂၇.၀၉

စစ ပါငး ၃၁၇၇၃ ၄၆.၉၆

အြခားသစ တာ ြမ ၂၀၁၁၃ ၂၉.၇၃

အြခား ၁၃၈၆၉ ၂၀.၅၀

ရြပင ၁၉၀၃ ၂.၈၁

စစ ပါငး ၆၇၆၅၈ ၁၀၀ ရငးြမစ၊ Remote Sensing and GIS ဌာနစတ၊ စမကနးနငစာရငးအငးဌာန၊ သစ တာ

ဦးစးဌာန၊ ၂၀၁၁။

၂-၂-၂။ ဒ ရ တာများ ြပာငးလြခငး ဒ ရ တာများသည ၂၈၃၂ ကလမတာ ရညလျား သာ ြမနမာကမးရးတနး၏

အဆငတနဆာြဖစ ပး၊ ၎ငးသစ တာများသည ဒသခြပညသများ၏ အ ြခခလအပချက

များက ြဖညဆညးြခငး၊ သဘာဝ ဘးအနတရာယမ ကာကယ ပးြခငးတက ဆာငကဉး ပး

11

သည သဘာဝ၏ လက ဆာငမန ြဖစပါသည။ သ သာ ဒ ရ တာများသည ရရညတည

တြခငးက အ ြခခြခငးမြပသည ြမအသးချမ (Unsustainable Landuses) များ ကာင

ထခကပျကစးလျကရ ပး၊ ဒ ရ တာပျကစးမနနးသည သဘာဝသစ တာများ ပျကစးမတင

အြမနဆး နင အြမငဆးြဖစ ကာငး တရရပါသည။ နစ ပါငး (၄၀) အတငး ြမနမာ ဒ ရ

တာများ၏( ၅၇.၅) ရာခငနနး မာ ကယ ပျာကသားခရ ပး ြဖစပါသည (ပ ၄)။

ပ ၄။ ၁၉၈၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစတအတငး ြမနမာနငငရ ဒ ရ တာများ ပျကစး

ဆးရးမ။

၂-၂-၃။ ငကမျ းစတများ ကျကစားမ ြပာငးလြခငး ြမနမာနငငတင ငကမျးစတ ပါငး (၁၀၅၆) မျး တရရကာ အ ရ တာင

အာရ ဒသတင ငကမျးစတ အကယဝဆးနငငများအနက တစနငငြဖစပါသည။ နညး

ပညာ၊ ရနပ င နင လအရငးအြမစကန သတချကများ ကာင ငကမျ းစတများ စာရငး

ကာကယြခငးက တစနငလး အတငးအတာြဖင ပးြပညစစာ ဆာငရကြခငး မြပနင

သး သာလညး ရတမ ဒသ သဘာဝနယ ြမများတင ကျကစား သာ ငကမျ းစတများ

အား ပမန စာရငး ကာက မတတမးတငလျကရပါသည။ ၂၀၁၂ ခနစ နင ၂၀၁၃ ခနစ

နဝငဘာလ၊ ဒဇငဘာလတတင အငး လးကန တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာ နင မးယနး

ကး ရတမ ဒသ ဘးမ တာတတင ငကကျကစားမသည သသသာသာ ြပာငးလြခငး

မရခပါ။ ၂၀၁၃ ခနစတင အငး လးကန တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာ၌ ဆာငးခငက

12

မျ းစတများ ပမ ကျကစား ကာငး နင မးယနးကး ရတမ ဒသ ဘးမ တာ၌ ဌာ န

ငကမျ းစတများ ပမ ကျကစား ကာငး တရရပါသည(ပ ၅)။

ပ ၅။ ြမနမာနငငရ ရတမ ဒသ သဘာဝနယ ြမများအတငး ငကမျးစတများ

ကျကစားမ။

၂-၂-၄။ ကနး န ရ နနငတားသားသတတ ဝါမျ းစတများ ြပာငးလြခငး သစ တာဦးစးဌာနသည အ မရကနြပည ထာငစ၊ စမစဆးနးယမးအငစတ

ကျးရငးနငပး ပါငး၍ ြမနမာ ကနး န ရ န နင တားသားသတတ ဝါ စာရငး ကာက

ယြခငး စမကနးအား ဆာငရကခပါသည။ ြမနမာနငငရ ကနး န ရ န နင တားသား

မျ းစတ အ ရအတက တးြမငလာခပါသည(ပ ၆)။

13

ပ ၆။ ြမနမာနငငရ ကနး န ရ န နင တားသားမျးစတ အ ရအတက တးတက

မတတမးတငနငမ။

၂-၂-၅။ စကပျ း ရး ဇဝမျ းစမျ းကများ ြပာငးလြခငး နငင၏ ကယဝလသည စကပျ း ရးဆငရာသဘာဝ ဂဟစနစများအတငး

အပပငး၊ သမပငးနင အ အးပငး ဒသအပငမျ းစတများ ပျန ပါက ရာကလျကရ ပး

အဆပါအပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများသည လယယာစကပျ း ရးဖ ဖ းတးတကမ အ ြခခ

အရငး အြမစများအြဖစ နစ ပါငးများစာ အ ထာကအက ြပလျကရပါသည။ ြမနမာလမျ း

များသည အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများ၏ တနဖးက ကာငးစာသရ အ လးထားခ ပး

တာငသလယသမားများ၏ မရးဖလာ စကပျ းနညးစနစများနင အသပညာများက အပင

မျ းရးဗဇအရငးအြမစများ ကာကယထနးသမးြခငးက ကးစာအ ထာကအကြပခပါသည။

သရာတင ြမနမာနငင၊ စကပျ း ရးသ တသနဦးစးဌာနရ မျ း စဘဏ နင အြပညြပည

ဆငရာ အဖအစညးများပး ပါငး၍ စတဝငစားသည နရာ ဒသများတင မရးဖလာ ဒသ

မျ းများ၊ တာငသလယသမားများ လကဝယ၏ထနးသမးထားရသည သးနမျ းများအား

ကငးဆငး လလာြခငး၊ တဆ မးြမနး ဆး နးြခငးနင ပး ပါငးပါဝင ဆာငရက စြခငး

နညးလမးများ သးစ၍ လလာစ ဆာငးမတတမးြပစြခငး၊ ကာကယထနးသမးြခငးများ

က ၁၉၉၀ ြပညနစမ စတင ဆာငရကခပါသည။ ထသ ဆာငရကခရာတင ြမနမာနငင၏

အပင မျ းရးဗဇ အရငးအြမစများ၏ ပျနတညရ နပနင အတငးအတာပမာဏမာ

ြပာငးလလျက ရ ကာငး တရ ရပါသည။ ဥပမာ ြမနမာနငင အ ရ ပငးကနးြမင ဒသ၊

ရမးြပညနယတင မရးဖလာ ဟငးသးဟငးရကနင နစားသးနမျ းများ အသးချစကပျ း

လျကရသည နရာတင ခတသစအထက ကာငးမျ းများ၊ စပမျ းများြဖင ြပာငးလ စက

ပျ းလျကရပါသည။ ထအတ သးနမျ းရငးများ ပျနရငသနရာ နရာများြဖစ သာ သစ တာ

14

အစပ နရာ ဒသများ၊ ကားလမး ဘး နရာများမာ သယယပ ဆာင ရးစနစများနင

အ ြခခအ ဆာကအဦများ ဖ ဖ းတးတကလာမ ကာင လျာပါးပျကစးဆးရး လျကရ န

ပါသည။ ဥပမာ-

စပါးသးန - စပါးရငးမျ းများ (Oryza ridleyi, O. granulata, O. officinalis, O. nivara, and O. rufipogon )

ပမျ းစသးန - Wild Vigna spp., Sword bean

နစားသးန - Finger millet, Fox' tail millet, small millets, and wild and

cultivated Job' tear (Coix spp.)

ဆထကသးန - Perilla

၂-၂-၆။ ရ န ဇဝမျ းစမျ းကများ ြပာငးလြခငး ြမနမာပငလယြပငရ ရ နသတတ ဝါမျ းစတများမာ ရာသဥတ ြပာငးလြခငး

ကာင လညး ကာငး၊ လသားများ၏ပ ရာဂ ကာင ငါး နငါးထင ဒသများြဖစ သာ

ဒ ရ တာများ၊ သနတာ ကျာကတနးများ၊ ပငလယြမကခငးြပငများ ထခကပျကစးမ ကာင

သ က ပျကစး သာမျ းစတများ၊ မလ နရာထက ရာသဥတပမ အးချမး သာ ဒသများ

သ ြပာငး ရ သား သာ ကာင ြပာငးလမများရပါသည။

ြမနမာနငင၏ အထကပငးရ ြမစများ၊ ချာငးများ၊ အငးများနင ြမနမာြပည

ြမာကပငး ဒသရ လသအ ရာက အ ပါကမရသည ရခများ အမတညရ သာ တာင

တနး ဒသများရ ြမစများ၊ ချာငးများတင နထငကျကစားက သာ ငါးမျ းစတများ ရ န

သတတ ဝါများမာလညး လသားများ နင ရာသဥတ ြပာငးလမ ပ ရာဂ ကာင ြပာငးလမ၊

မျ းသဉး ပျာကကယမများ ရပါသည။ ြမနမာပငလယြပငမ ငါးဖမးဆးရမမနနးသည

၁၉၈၀ ြပညနစတင တစနာရတင ကလဂရမ (၂၀၀) ရခရာမ လကရတင တစနာရ (၇၅-

၈၀) ကလဂရမခန သာ ရနင ကာငး ခန မနးရပါသည။

ြမနမာနငငတင တညရ နက သာ သယဇာတများက စးစမး လလာမများ၊

သ တသနများ မြပလပနင သာ ကာင ရ နသတတ ဝါမျ းစတဆငရာ မတတမးမတရာ

များ နင အချကအလကများ အားနညးဆြဖစပါသည။ ြမနမာပငလယြပငတင မကာ သးမ

က စးစမး လလာခ သာ သ တသနခရးစဉတင ငါးသယဇာတ မျ းစတအသစများက

ရာ ဖ ဖ ထတ တ ရခရ သာ ကာင တရားဝင အစရငခစာများထတြပန ပး သာအခါတင

မျ းစတအသစများ ြပာငးလြဖစ ပ လာမညြဖစပါသည။ အလားတ အြခားနယပယများ

15

တငလညး သ တသနြပလပ ဖ ထတချကများအရ မျ းစတများ ြပာငးလြဖစ ပ မများ

ရလာမညြဖစပါသည။

Box ၂။ မျးသဉးမည အနတရာယနငရငဆင နရ သာ ဆာငးခငက တးတကကျကစားမ

တစကမဘာလးတင ကာင ရ (၄၀၀) အာကသာ ကျနရ တာ ပး၊ မျးသဉးမည အနတရာယ နင

ရငဆင နရ သာ မျးစတြဖစသည ရ ညာငနတဝငးငက (Spoon-billed Sandpiper

−Eurynorhynchus pygmeus) သည ြမနမာနငငသ လာ ရာက ဆာငးခ လရရာ

မတတ မပငလယ ကသည အဓက နရာတစခြဖစပါသည။ ြပညတငးမ အစးရ မဟတ သာ အဖ

အစညးတစခြဖစသည ဇဝမျးစမျးက နင သဘာဝထနးသမး ရးအသငး (Biodiversity and

Nature Conservation Association-BANCA) သည ရ ညာငနတဝငးငက ဆာငးခမ

စာရငး ကာကယြခငးအား ၂၀၀၈ ခနစမ စတင၍ နစစဉ ဆာငရကလျကရပါသည။

ကငးဆငးစာရငး ကာကယမအရ ရ ညာင

နတဝငးငကများ၏ နရငး ဒသမ ကလ

မတာ ၈၀၀၀ ကျာရညလျား သာ ပျသနး

လမး ကာငးတစ လာက မတတ မပငလယ

ကနင ရခငြပညနယရ နသာကနးတသည

ကမဘာလးဆငရာအ ရးပါ သာ ဆာငးခရာ

နရာများ ြဖစ ကာငး တရရပါသည။ n.a – စာရငး ကာကယြခငး မြပလပနငြခငး ကာင အချကအလကများ မရပါ။

16

အခနး ၃။ ဇဝမျးစမျးကများအ ပ ကျ ရာကလျကရ သာ အနတရာယများ ြမနမာနငငတင ဂဟစနစများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများသည တနးအား အများ

အြပားနင ယငးတ၏ နာကခအ ကာငးအရာများ ကာင အနတရာယ အများအြပား နင

ရငဆင နရပါသည။ ဂဟစနစများနငဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ကျ ရာကလျကရ သည

အနတရာယများနင ယငးတက ြဖစ စသည နာကခအ ကာငးအရငးများက လလာ ဖာ

ထတရန လအပဆ ြဖစပါသည။ အနတရာယများနင ြဖစ စသညအ ကာငးအရငးများက

ြပညစစာ လလာနငြခငး မရ သး သာလညး ြမနမာနငငရ ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ

ကျ ရာကလျကရ သာ အနတရာယများက အာကပါအတငး လလာ တ ရနငပါသည။

၃-၁။ ြမအသးချမများ

ြမနမာနငငသည စကပျ း ရးက အ ြခခ သာ နငငြဖစ သာလညး သဘာဝ

ပတဝနးကျငက ထခကမနညးပါး စသည စကပျ းနညးစနစများအား ကျငသးမ အားနညး

ဆ ြဖစပါသည။ အထးသြဖင တာငတနး ဒသများတင ဆာငရက သာ ရ ြပာငး

တာငယာလပငနးများ၊ စကပျ း ရးအတက ြမ အာက ရ အလနအက သးစြခငးတ

သည ဂဟစနစများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ဆးကျ းြဖစ စပါသည(ပ ၇)။

ပ ၇။ ရ ြပာငး တာငယာလပငနး ဆာငရကမ ကာင ြမဆလာြပနးတးမ ြဖစ

ပ နပ။

17

ဂဟစနစများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ထခကပျကစး စြခငးများအား

နငငအဆင ပးြပညစစာ လလာဆနးစစမမရ သး သာလညး နရာ ဒသအချ တင

လလာ တ ရမများအရ ဂဟစနစများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများ ထခကပျကစး စြခငးများ

သည လတ၏ပ ယာဂများ ကာင အဓကြဖစရသညဟ ြပသလျကရပါသည။ စကပျ း ရး

လပငနးများ တးချ ရန၊ ဖ ဖ း ရးလပငနးများ ဆာငရကရန သဘာဝသစ တာ ကးများ

အား ရငးလငးြခငးသည ကျား၊ တာဆငရငးအပါအဝင ရားပါး တာရငးတရ စဆာနများ၏

ကျကစားနယ ြမများက ပျကစး စပါသည (ပ ၈)။

ပ ၈။ စကပျး ြမတးချ ရန သဘာဝသစ တာကးများအားရငးလငး နပ။

ထခကမကနညးပါး စသည နညးလမးများအား အသးမြပသည ဓာတသတတ

တး ဖာြခငးများသည ဂဟစနစများနငဇဝမျ းစမျ းကများ ြမစ၊ ချာငးများ၊ ရဦး ရဖျား

များစသညတက ညစညမးအဆပသင စ ပး အထးသြဖင ရ နမျ းစတများ အ ပ ထခက

စြခငး နင လသားတ၏ ကျနးမာ ရးက ဆးကျ းသက ရာက စြခငးတက ြဖစ စပါသည

(ပ ၉)။ နာကဆကတအားြဖင ရ န ဂဟစနစများက ယယငးပျကစး စ ပး၊ ကျးလက

နြပညသများ၊ သဘာဝအရငးအြမစများအ ပ မခ နရသည ဆငးရနမးပါး သာသများ

အ ပ ကာလရညကာစာ ထခက စပါသည။

18

ပ ၉။ သဘာဝပတဝနးကျငနငလက လျာည ထြဖစ အာင ဆာငရကထားြခငးမရ သည သတတ တး ဖာမ၊ ရကျငမတ ကာင ချငးတငးြမစ၏ အကးဆးြမစ လကတက တစခြဖစသည ဥရြမစတငး ရထညစညမး နပ။

အထက ဖာြပပါ ြမအသးချမများသည သဘာဝပတဝနးကျငအ ပ တင

သာမက ဒသခြပညသတ၏ လမစးပား ရးကပါ တကရက သမဟတ သယဝက၍ ဆး

ကျ းသက ရာက စပါသည။ ထြပငသနးသယ ဆာငမ၊ ပချမများြပား စြခငးမတစဆင

ြမစ ကာငး ရလမးများကလညး ပျကစး စပါသည။ အထးသြဖင ရ ဝ ရလ ဒသ

အာကပငးရ လယ ြမများက ပျကစး စပါသည (ပ ၁၀)။ အကျးဆကအားြဖင တာငသ

လယသမားများအား သစ တာများအ ပ ပမတကရကမခ စရန တနးအား ပးလျကရ ပး၊

ဂဟစနစများနင ဇဝမျးစမျး ကများ ပမ ပျကစးဆးရးြခငးက ြဖစ စပါသည။

ပ ၁၀။ ရ ဝ ရလ ဒသအ ပ ပငးတင သဘာဝပတဝနးကျငနင လက လျာည ထ မရသည ြမအသးချမများ ကာင ရ ဝ ရလ အာကပငး ဒသရ လယ ြမ များ ထခက ပျကစး နပ။

19

Box ၃။ ငါးသ လာကမျးစတများအား လလာသ တသနြပြခငး ြမနမာနငငတင နရာအများအြပားတင တရရ ပး၊ အဓကအားြဖင ကမးရးတနးနင ပငလယ ြပငတင ကျကစား လရပါသည။ ငါးသ လာက ဖမးဆး ြခငးသည ရလပငနးတင အ ရးပါ သာလပငနး ြဖစ ပး၊ နစ ပါငးများစာကပင တညရခကာ ပငလယ ကမးရး တနး ဒသတင နထင သာ ဒသခများ၏ အဓက အ သက မးမလညး ြဖစပါသည။ ငါးသ လာက ဖမးဆး ြခငးသည နငင၏ စးပား ရး၊ အလပအကင နင ြပညပ ပကနတက အ ထာကအကြပလျက ရပါသည။ သ သာ ငါးသ လာကမျးများ တညရမ၊ ပါများမနင ပတသက၍ ခငမာတကျ သာ အချကအလကများ လအပ နဆြဖစပါ သည။ ကမဘာစားနပရကခာအဖ (FAO) နင ပး ပါငး ဆာငရက သာ “Bay of Bengal Large Marine Ecosystem” စမကနးတင ငါးသ လာက မျးများအား လလာဆနးစစြခငးဆငရာ သ တသနအား ၂၀၁၃ ခနစတင ထညသငး ဆာငရက ခပါသည။ အဓက ရညရယချကမာ ရလပငနး စမအပချပြခငး ဖ ဖးတးတက ရးက အ ထာက အကြပရန ငါးသ လာကဖမးဆးြခငးဆငရာ ဇဝ-စးပား ရး မဒယလအား ရးဆရနြဖစ ပး အာက ဖာြပပါတအား ဆာငရကလျက ရပါသည- ငါးသ လာကမျးများ ထာဝစဉည ထတလပနငမအား တကချကြခငး၊

လကရငါးဖမးဆးမအ ြခအ နအား ဆနးစစြခငး၊

လကရ ဖမးဆးထတလပမအား ထာဝစဉည ထတလပြခငး ဆာငရကနငရန လမ ရးနင

စးပား ရးအရ သင တာမည နညးလမးများက လလာြခငး၊

ဤသ တသနြပ လလာြခငးမ ငါးသ လာကဖမးဆးြခငးဆငရာ ဇဝ-စးပား ရး မဒယလ ရးဆ

ရန အ ြခခအချကအလကများ ရရမည ြဖစပါသည။ ငါးသ လာကမျးများ ြပနလညတးပားလာ

ရးအတက စညးမျဉးစညးကမးများ ချမတနင ရးအတက အကြပချကများ ပပး ပးနငမည

ြဖစပါသည။ တရချက၊ အကြပချကများအ ပ အ ြခခ၍ ြမနမာနငငရ ငါးသ လာကမျးများ

ဆငရာ ဂဟအ ြခအ နနင စးပား ရးအရ ကျဆငးြခငးအ ပ တားဆးကာကယနငမည ထာဝ

စဉည ထတလပနငမ ရးဆချမတ ရးက အ ထာကအကြပမည ြဖစပါသည။

20

၃-၂။ တာရငးတရ စဆာန တရားမဝင သတြဖတမ၊ ရာငးဝယမ အမနးချငးနငငများတင ကးထားကျယြပန လာ သာ တာရငးတရ စဆာန

မာငခ ဈးကကသည လကရတင ရားပါးလျကရ သာ တာရငးတရ စဆာနများ ရရည

တညတမက လျငြမနစာ ခမး ြခာကလျကရပါသည။ ဆငးရနမးပါးမ၊ အြခား သာ ရး

ချယစရာ သက မးဝမး ကျာငးမရမတသညလညး တာရငးတရ စဆာန တရားမဝင သတ

ြဖတမ၊ ရာငးဝယမတက ြဖစ စ သာ အဓက အ ကာငးအရငးများ ြဖစပါသည။ ၃-၃။ ကျး ကျာဝင ရာကလာ သာ မျးစတများ

ြမနမာနငငတင ကျး ကျာဝင ရာကလာ သာ မျ းစတများ၏ အကျ းသက

ရာကမက ြပညစစာ လလာထားြခငးမရ သာလညး ၎ငးမျ းစတများကာင သဘာဝ

သစ တာများ၏ မျ းဆကမ နင ရတမ ဒသ ဂဟစနစများအ ပ သသာထငရား သာ

ထခကမများက က တလျက ရပါသည။

၃-၄။ စကပျး ရးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကများအ ပ ကျ ရာကလျကရ သာ အနတရာယများ

ြမနမာနငင၏စကပျ း ရးဆငရာဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ကျ ရာကလျက

ရ သာ အနတရာယများမာ ဒသသးနမျ းများ နရာတင ခတသစသးနမျ းအြဖစ အစားထး

စကပျ းလာမ၊ စကပျ း ြမဧရယာချ ထငမ၊ စားကျက ြမသးစမ၊ ဆည ြမာငးတာတမများ

တည ဆာကမ၊ မ ြပဧရယာ ကျယြပနလာမ၊ သဘာဝ ဘး အနတရာယများနင ရာသ

ဥတ ြပာငးလလာမစသည လ၏ပ ယာဂများနင ပတဝနးကျငဆငရာအနတရာယများ ြဖစပါ

သည။ ဆာငရကခသည အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများ စးစမး လလာစ ဆာငးမ

လပငနးများသည ဒသအလကနငရညမနးချကထားရသည သးနမျ းများက သာအထးြပ

လလာ စ ဆာငးြခငးများြဖစ၍ နငငတစခလး၏ အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများက

ြပညစ စာ လလာ စးစမးမတတမးြပစသားရန လအပလျကရပါသည။ ထသလပ ဆာငရာ

တင ကမးကျင ပညာရငများလ လာကမမရြခငး၊ ရနပ ငအြပညအဝသးစနငမ မရြခငး

တမာ အဓက အခကအခများြဖစ နပါသည။ ထ ကာင နငင၏ဧရယာများစာ အထးသြဖင

ဝးလ ခါငးပါး သာ တာငတနး ဒသများ၊ နယစပ ဒသများသ သား ရာက လလာ

စးစမးနငြခငး မြပနင သးပ အဆပါ ဒသများရ မရးဖလာအပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများ

နင အသပညာများက ထနးသမးစ ဆာငးြခငး၊ မတတမးြပစကာကယြခငးများ မြပနင

သးပါ။

21

၃-၅။ အနတရာယကျ ရာကမများက ြဖစ စသည နာကခအ ကာငးအရငးများ

ဂဟစနစများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ကျ ရာကလျကရသည

အနတရာယများက ြဖစ စသည နာကခအ ကာငးအရငးများအား အာက ဖာြပပါအတငး

လလာ တရရပါသည။

၃-၅-၁။ ဆငးရနမးပါးမ

နငငလဦး ရ အများအြပားသည ဆငးရနမးပါး သာသများ ြဖစ ပး၊ အသက

ရင ရပတည ရးအတက သဘာဝအရငးအြမစများအ ပ အဓကမခ နရပါသည။ အထး

သြဖင တာငတနး ဒသများရ အဓက အသက မးလပငနးများြဖစသည ရ ြပာငး တာင

ယာ လပကငြခငး၊ အမလကြခငးတသည မျးစတများ ပျကစးဆးရးမက ြဖစ စပါသည။

ြမနမာနငငသည ဆငးရမ လာချြခငးတင သသသာသာ အာငြမငမရရ သာလညး နငင

လဦး ရ၏၂၆ ရာခငနနးမာ ဆငးရနမးပါးဆြဖစပါသည (MDG report 2013)။ ရရည

မတည တနငသည သဘာဝသယဇာတများ ထတယြခငးအ ပ အဓကမခ နရမသည

အလနအမငး ဆငးရသည အ ြခအ နတင ရ န သာ ကာင ြဖစပါသည။ အကျ းဆက

အားြဖင တာငတနး ဒသများရ ဒသခြပညသများသည အထးသြဖင သဘာဝအရငး

အြမစများအ ပ အဓက မခ နရပါသည။ အများအားြဖင ကျးလက ဒသ န ြပညသများ၏

သဘာဝ သယဇာတ သးစမသည ရရညတညတသည အလားအလာရသညဟ ဆနငပါသည။

သရာ တင ြပငပမ စးပား ရးဖ ဖ းမ တနးအားများ၊ လဦး ရတးပားလာမနင ြမရားပါးလာမ

စသည အမျးမျ း သာ အ ကာငးရငးတ ကာင သဘာဝသယဇာတသးစမသည ရရညတည

တမ မရဘ သဘာဝ နရငး ဒသများ ယယငးပျကစး ပျာကကယမက ြဖစ ပ စနငပါသည။

ဆယစနစချ၍ လကနက ကငတကပများ ြဖစ ပ နသည နရာ ဒသများတင ထာင သာငး

ချ သာ ြပညသများသည ၎ငးတ၏ လယယာ ြမများက စနလတထက ြပး နရမသည ြပဿ

နာများအား ပမဆးရား စပါသည။ ဆငးရနမးပါးမနင ြမနမာနငင တာင ပ ဒသများ၌

ြမယာပျကစးမ (Land degradation) သည အြပနအလန ဆကစပလျကရ ပး အဆပါ ကငး

ဆကအား ြဖတ တာကရနမာ အလနပငခကခပါသည။

၃-၅-၂။ စးပား ရးဖ ဖ းတးတကလာမ နင သးစမများြပားလာမ

စးပား ရးတးတကလာြခငးနင လဦး ရများြပားလာြခငး ကာင သယဇာတ သးစမ များြပားလာြခငးသည အြခား သာဖ ဖးဆ နငငများကသပင ဇဝမျ းစမျ းကများ ဆးရးြခငးက က တ စပါသည။ ြမနမာနငငသည အပချပမစနစ တးတက ြပာငးလ ကျငသးမ ကာင နငငတကာမ လာ ရာကရငးနး ြမပနမများ ြမငမားလျကရ ပး စးပား

22

ရးဖ ဖ းမ ပမတးတကရန မာလငရပါသည။ နာကဆကတအ နြဖင သဘာဝအရငး အြမစများအ ပ ပမအသးြပမ ြမငမားလာမည ြဖစပါသည။ တည ဆာက ရး လပငနး များ တးတကများြပားလာသညနငအမ သ အပါအဝင သယဇာတပစစညး ထတယမလညး ြမငမားလာပါသည။ သယဇာတထတလပမများအား စညးစနစတကျ ဆာငရကမ မရ ြခငး၏ ဆးကျ းရလာဒများသည ရထ၊ လထ နင ြမထမတစဆင ဂဟစနစ နင ဇဝ မျ းစမျ းကများက ထခက စနငပါသည။

၃-၅-၃။ အမနးချငးနငငများ၏ သဘာဝသယဇာတလအပချက ြမငတကလာမ

အမနးချငးနငငအချတင သစထတလပမ ရပဆငးမ နင ကးထား ကျယ

ြပန လာ သာ တာရငးတရ စဆာန နင အစတအပငးများ၏ မာငခ ဈးကကများ ကာင

နငင၏ သဘာဝသစ တာများနင ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ အနတရာယကျ ရာကမများ ပမ

များြပားလျက ရပါသည။

၃-၅-၄။ ပတဝနးကျငဆငရာ လြခမအစအမ အကန အသတြဖင သာရမ ြမနမာနငငတင ၂၀၁၂ ခနစ၊ မတလ၌ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဥပ ဒ

ြပ ာနး ပး နာက ဖ ဖး ရးလပငနးများတင ထညသငး ဆာငရကရမည ပတဝနးကျင

ဆငရာ လြခမ အစအမ (Environmental Safeguard) အထကအ လျာက တးတက လာ

သာလညး ပမြပညစ ကာငးမန ရန လအပဆြဖစပါသည။

၃-၅-၅။ ခငမာသည ြမအသးချမဝါဒမရမ ြမနမာနငငတင သဘာဝ တာများ ြပနးတးြခငး၊ ကျကစားနယ ြမများ ပျက

စးြခငး နင ဇဝမျ းစမျ းက ဆးရးြခငးတ ြဖစ စသည အဓက အ ကာငးအရငးများအနက

တစခမာ နငငအဆင ခငမာသည ြမအသးချမဝါဒ နင စမချကမရြခငးပင ြဖစပါသည။

သဘာဝပတဝနးကျင တည ငမ ရးနင လမ စးပား ရးဖ ဖ းတးတက ရးတအား ဟနချက

ညစာ ဆာငရက ရးအတက နငင တာသမမတကး၏ လမးညနမာကားချကအရ ြမ

အသးချမ မဝါဒ(Land Use Policy) နင ြမအသးချမစမခန ခ ရးစမချက (Land Use

Management Plan) တ ရးဆ ရးက ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာ

ဝန ကးဌာန၊ ြပည ထာငစဝန ကးက ဥကက ဌအြဖစတာဝနယထားသည ြမယာစစစ ဆာင

ရက ရး ကာမတမ ကးကပ ဆာငရကလျကရပါသည။

23

၃-၅-၆။ ဖ ဖး ရးလပငနးများအတက အစအစဉများချမတရာတင ဂဟစနစများ၊ ဂဟ စနစဝန ဆာငမများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများတနဖးတအား ထညသငးြခငး အားနညးမ

ကမဘာ နရာအနအြပားတင သဘာဝသယဇာတတနဖးအား တကရကအသးြပ

နငသည တနဖးအ ပ တငသာ သတမတ လရ ပး သယဝကတနဖးများ၊ အြခားတနဖးနင

အသကရငသနရပတည ရးဆငရာ တနဖးများက လျစလျရထား လရပါသည။ ြမနမာ

နငငတင ပမနအားြဖင သစ သမဟတ ရအားလပစစမ ရရမည ဝင ငကသ သာ ၎ငး

တ၏ တကရက အသးချနငသည တနဖး ပ တငသာ အ ြခခစဉးစား လ ရပါသည။

ယဘယျအားြဖင သဘာဝသယဇာတများ ထတယြခငး ကာင လတတ လာ ရရမည

အကျ းအြမတသည သယဇာတထနးသမးြခငးြဖင ရ ဝ ရလ ဒသများ အကာအကယ

ပးြခငး၊ ြမဆတကစားမက ထနးသမး ပးြခငး သမဟတ အြခားဝန ဆာငမများရရြခငး

စသည ရရည တြဖညးြဖညး ရရမည အကျ း ကျးဇးများထက ပ၍ ဆ ဆာငမ ရ စ

ပါသည။ ဖ ဖ း ရးလပငနးများ ဆာငရကရာတင ရတအကျ းအြမတရရ ရးကသာ

အဓကဦးတည လရ ပး၊ ဂဟစနစ နင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ တနဖးများက ထညသငး

စဉးစားမ အားနညးသြဖင ရရညတင ပျကစးဆးရးြခငး၊ ရညမနးချက/လျာထားချက

မ အာငြမငြခငးတက ြဖစ စ ပး ဂဟစနစနငဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ အထးသြဖင

ြပနလညကစားရန ရနပ ငမရသညအခါ (သ) မလ လာကသညအခါ ဆးရားစာ ထခက

စပါသည။ ၃-၅-၇။ ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရးလပငနးများအ ပ ြပညသလထ၏ ထာကခ

အား ပးြခငး နညးပါးမ

အများအားြဖင ြမနမာနငငသားများသည ထနးသမး ရးလပငနး ရညရယ

ချကများက ထာကခအား ပးက သာလညး ြပညသများက ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရး

လပငနးများက အား ပးကညမ မြပနငကပါ။ အဓက အ ကာငးရငးမာ ထနးသမး ရး

လပငနး ရညရယချကများနင စပလျဉး၍ ြပညသများ၏ သြမငနးကားမ နညးပါးြခငး၊

ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရးမ ရရသည အကျ း ကျးဇးများက ဒသခများ ခစားနငရန

သတမတထားသည နညးလမးများမရြခငး၊ ထနးသမး ရး လပငနးများ ဆာငရကရာ

တင အများြပညသ ဒသခများ ပါဝင ဆာငရကနငသည အခငအလမးများ နညးပါးြခငး

တ ကာင ြဖစပါသည။

24

၃-၆။ ရာသဥတ ြပာငးလမ ကာင ထခကနငမ

ြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ရာသဥတ ြပာငးလမ ကာင ထ

ခကနငမက ြပညစသည လလာမမြပလပရ သး သာလညး အပချနြမငတကလာမ

ကာင ထခကနငမများ ရနငသညဟ ခန မနးထားကပါသည။ နစ ပါငး ၁၀၀ (၂၀၀၁ -

၂၁၀၀) အတငး ြမနမာနငငအတငး ရာသဥတ ြပာငးလနငမက အာက ဖာြပပါအတငး

ခန မနးထားကပါသည (NAPA 2013)။

နငငအန၊ အထးသြဖင ဒဇငဘာလမ မလအထ အပချနြမငမားနင ပး၊

အလယပငးနင ြမာကပငးတတင အြမငဆးြဖစပါမည။

ြခာက သကာလ ပမရညကာလာမည။

မးရာသနးမ ြပာငးလလာမည (မတလနင နဝငဘာလအကား ပမရာသနး

ပး၊ ဒဇငဘာလနင ဖ ဖာဝါရလတင ပမနညးပါးလာမည၊ နငင ြမာက

ပငးတင မးပလာမည)။

မတသ နာကကျဝင ရာကြခငး၊ စာစးစာ ဆတခာြခငးတ ကာင ရ ကး

မများ များြပားလာမည ြဖစပါသည။

ထးက သာ အပချန အတးအ လျာ၊ မနတငးဝင ရာကမတ ြဖစ ပ လာပါ

မည။

နရာ ဒသအလက အ သးစတ လလာထားမ မရ သာ ကာင ရာသဥတ

ြပာငးလမ၏ ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ထခကနငမအား တကျစာ ဖာြပရန ခကခ သာ

လညး ကတငြပငဆငမများ ဆာငရကသားရမည ြဖစပါသည။ ရာသဥတ ြပာငးလ

လာမ နင လက လျာည ထြဖစ စမည ငါးလပငနး နင ရလပငနးတ တးတကြဖစ ပ

လာ စရန မဝါဒ နင ဥပ ဒပငးဆငရာအား ြမငတငြခငး၊ ထခကလယ သာ ပငလယ

ကမးရးတနးနင ကနးတငး ရြပငများတင ရာသဥတ ြပာငးလလာမနင လက လျာ ည

ထြဖစသည ငါးလပငနးအား လက တကျငသးြခငးက ြမငတငြခငးတက ဆာငရက

နငရန ငါးလပငနးဦးစးဌာနမ ကမဘာပတဝနးကျငဆငရာရနပ ငအဖ (GEF) သ ရနပ င

လာကထားရန ြပငဆငလျကရပါသည။

25

အပငး ၂။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ အ ကာငအထည ဖာမ နင ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား အြခား သာ ဆကစပ က များတင ထညသငးြခငး

26

အခနး ၄။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ အ ကာငအထည ဖာမ

၄-၁။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ

ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနငသစ တာ ရးရာဝနကးဌာန၊ သစ တာဦးစး

ဌာနသည ကလသမဂဂပတဝနးကျငအစအစဉ (United Nations Environment

Programme-UNEP) နင ကမဘာပတဝနးကျငဆငရာ အ ထာကအပအဖ (Global

Environment Facility-GEF) တ၏ င ကး၊ နညးပညာပပးမတြဖင နငငအဆင

ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာနငလပငနးစမချက (National Biodiversity

Strategy and Action Plan-NBSAP) က ရးဆခပါသည။ ၂၀၀၉ ခနစမ စတင၍

ဆကစပအစးရဌာန၊ အဖအစညးများ၊ တကက သလများ၊ အစးရမဟတ သာ အဖအစညး

များမ ကမးကျငပညာရင အကြပပါဝငမြဖင လပရ ဆး နးပများ၊ လပငနး ကာမတ

အစညးအ ဝးများြပလပ၍ ရးဆခြခငးြဖစပါသည။

၂၀၁၁ ခနစတင အပးသတ ရးဆနငခ ပး ၂၀၁၂ ခနစ၊ မလ ၃ ရက နတင

ြပလပ သာ ြပည ထာငစအစးရအဖအစညးအ ဝးအမတစဉ (၁၆/၂၀၁၂) မ NBSAP

အားအတညြပခပါသည။ NBSAP က အခနး(၆) ခနးြဖင ရးသားထား ပး ဇဝမျ းစ

မျ းကများဆငရာ ယဘယျအချကအလကများနင ထ ရာကသည ထနးသမး ရး ဆာင

ရကြခငး နင ရရည တညတသည ထတယအသးချ ရးတအတက မဟာဗျဟာ ရးသား

ဖာြပထားပါသည။ NBSAP တင ၂၀၁၁ ခနစမ ၂၀၃၀ ြပညနစအထ ဆကစပ က များ

က အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမည လပငနးစမချကများအား ထညသငး ရးဆ

ထားပါသည။

NBSAP သည ြမနမာနငင၏ ပါကယလသည ဇဝမျ းစမျ းကများ ရရည

တညတ စရန ထ ရာက သာ ထနးသမးကာကယြခငးက ဆာငရကရန လမးညန မ ပး

နငမည မ ဘာငြဖစ ပး ဇဝမျ းစမျ းကများအား စမအပချပြခငး နင အသးြပြခငး တ

အတက စမချက ရးဆရာတင ထနး ကျာငး ပးမည အ ြခခမ ဘာငတစခအြဖစ အသး

ြပနငရနအတက ဆကစပဌာနအဖအစညးများထသ ြဖန ချ ပးထား ပး ြဖစပါသည။

27

၄-၂။ NBSAP အား အ ကာငအထည ဖာမအား ဆနးစစြခငး NBSAP တင ရးဆထား သာ မဟာဗျဟာ (၁၀) ခ အာငြမင ရးအတက

ရး ဆထား သာ လပငနးစမချက (၉) ခ အ ကာငအထည ဖာမက အာက ဖာြပအတငး

တငြပထားပါသည။

၄-၂-၁။ ရရညတညတခင မ စ သာ သစ တာအပချပလပကငမ လပငနးစမချက စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ

( ဆာငရကသည ဌာနအဖအစညး) ၁။ ြပာငးလလာ သာ လမစးပား ရးဆငရာ

လအပချကများ နင သဘာဝ ဝနးကျင နင သစ တာ ြပစပျ း ထာငမဆငရာ ထည သငးစဉးစားထားြခငးများအ ပ အ ြခ ြပ၍ နစစဉခငြပ တာထက (AAC) အား သတမတရန နင သစမျ းအားလး ထတယြခငးအား AAC ြဖင ကန သတ ြခငး၊

သစ တာ သယဇာတ စာရငး ကာကယ ြခငး နင နစစဉခငြပ တာထက တက ချကြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ၂၀၁၅-၁၆ ဘ ာ ရးနစမစ၍ သစထတ လပြခငးက နစစဉခငြပ တာထက အ တငး ဆာငရကြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန) ထာဝစဉ တညတ သာ သစ တာစမအပ ချပမအတငး ဆာငရကရန ြမနမာသစ ထာကခချက ကာမတ (Myanmar

Forest Certification Committee-MFCC) အား ဖ စညးြခငး၊ (ပတဝနးကျင ထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာဝန ကးဌာန)

၂။ စဉဆကမြပတ ရရညတညတ သာ သစ တာ အပချပမြဖစရန သစ တာ အပချပ လပကငမ စမချကများတင ဖာြပထား ချကများအား စစ ဆး သးသပြခငး၊

အမျ းသား သစ တာက နစ (၃၀) ပငမ စမကနးနင ခရငသစ တာအပချပ လပ ကငမ စမချကတအား ြပာငးလ လာ သာ အ ြခအ နများနငညညတ စရနြပနလည သးသပ ရးဆြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၃။ သစ တာအပချပမဆငရာ စမချက ရး ဆြခငး၊ အ ကာငအထည ဖာ ဆာင ြခငး နင အကြဖတြခငးတတင နငငတ ကာနင ြပညတငးအဖ အစညးများ၊ ဒသ ခများ နင အစးရမဟတ သာ အဖအ စညးများ ပါဝငနငသည လပငနးစဉ တစ ရပအား ပပး ပးြခငး၊

MFCC သည သစ နင သစ တာထက ပစစညးများသည SFM နင အည စမ အပချပထား သာ သစ တာများမ ထတ လပထားြခငး ြဖစ ကာငး ထာကခချက ပးြခငး (Forest Management

Certification) နင အဆပါ သစ တာများ မ ထတယ သာ သစကနကမးမစ၍ အ ချာ ထည ထတလပပး ဝယယသ လကဝယ

28

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖအစညး) ရာကသညအထ စနစတကျအဆင ဆင လ ြပာငး ပငဆငမ ကငးဆကဆငရာ ထာကခချက ပးြခငး (Chain of

Custody-COC Certification) များက ကးကပ ဆာငရကမည ြဖစြခငး၊ (MOECAF) ြမနမာနငငမ တရားဝငသစ ြဖစ ကာငး အာမခသည စနစ (Timber Legality Assurance System-TLAS) အား European Forest Institute (EFI)၊ NGO၊ INGO တနင ပး ပါငး ဆာငရက လျကရြခငး၊ (ပတဝနးကျငထနးသမး ရး နင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန)

၄။ သစ တာဆငရာ စမကနးများတင ပတ ဝနးကျငအ ပ ထခကမ ဆနးစစြခငး (EIA) ဆာငရကြခငး၊

သစ တာနယ ြမများအတငး ဆာငရက မည ဖ ဖး ရးလပငနးများဆငရာ သဘာ ဝဝနးကျင နင လမအဖ အစညးတအ ပ ထခကမ ဆနးစစြခငး အစရငခစာများ အား သးသပြခငး၊ အတညြပြခငး၊ (ပတ ဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန) ပတဝနးကျင ထခကမ ဆနးစစြခငးဆင ရာ လပထးလပနညးများတင ကးမား ကျယြပန သာ စကခငးများတည ထာင ြခငးအတက ပတဝနးကျငထခကမ ဆနး စစြခငး ဆာငရကရန ထညသငး ရးဆ ထားြခငး၊ (ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦး စးဌာန)

၅။ National Code of Harvesting အား ထာကခ ပပးြခငး နင အ ကာင အထည ဖာြခငး၊

သစထတလပြခငးတင National Code of Harvesting ပါအတငး Reduced Impact Logging (RIL) အား အသးြပ ြခငး၊ (ြမနမာသစလပငနး)

၆။ တာရငးတရ စဆာန နင သစ တာထက ပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမအား တားဆးနငရန နငငတကာ နယနမတ တစ လျာက ထ ရာကစာ စာင ကည

နယစပြဖတ ကျာ တာရငးတရ စဆာန နင သစ တာထက ပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမဆငရာ သတငးအချကအ လက ဖလယ ရးအတက အနဒယ နင ြမန

29

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖအစညး)

ရး နင တရားမဝင သစခတြခငး၊ သစ တာထကပစစညးများ တရားမဝငထတ ယြခငး၊ အမလကြခငး နင ကျး ကျာဝင ရာကြခငးတအား တားဆးနငရန ထ ရာက သာ ဥပ ဒအာဏာစးမးမအား ဖာ ဆာငြခငး၊

မာနငငတအကား Nodal Points ခန အပြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ဆကစပဌာနများ ပး ပါငး ပါဝငမြဖင တာရငး တရ စဆာန နင သစ တာထက ပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမအား အ ရးယ တကဖျကြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန) TRAFFIC နင ပး ပါငး၍ ဥပ ဒ စးမး ရးဆငရာ ဆကစပဌာနများမ သငတနး သားများ ပါဝငတက ရာကသည မျ းစတ ခြခားြခငးဆငရာ သငတနး (၂) ကမ ြပ လပြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) သစ တာရတပဖ အား ဖ စညး၍ တရား မဝင သစခးထတမ အ ရးယ ဆာငရကမ အား တးြမငြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၇။ အ ရးပါ သာ ရ ဝ ရလ ဒသများတင သစ တာဖးလမးမများ ြပနလည တးပား စ ရး သစ တာများ ြပနလညတည ထာငြခငး၊

၂၀၁၀-၁၂ ခနစအတငး ရ ဝ ရလ ဒသ များတင သစ တာထနးသမး ရး ဆငရာ ဆာငရကမများမာ အာကပါ အတငး ြဖစပါသည- • သဘာဝ တာထနးြခငးအြဖစ ၂၀၁၀ ြပညနစတင (၈၆,၃၉၂) ဟကတာ၊ ၂၀၁၁ ခနစတင (၇၉,၄၃၅) ဟကတာ၊ ၂၀၁၂ ခနစ တင (၇၉,၈၉၄) ဟကတာ၊

• တနဖးြမငစကပျးြခငးအြဖစ ၂၀၁၀ ြပညနစတင (၃,၂၁၇) ဟကတာ၊ ၂၀၁၁ ခနစတင (၃,၁၇၇) ဟကတာ၊ ၂၀၁၂ ခနစတင (၃,၁၃၆) ဟကတာ၊

• ဓမမတာမျးဆကြခငးအြဖစ ၂၀၁၀ ြပည နစတင (၁၂,၆၇၁) ဟကတာ၊ ၂၀၁၁ ခနစတင (၁၁,၈၆၅) ဟကတာ၊ ၂၀၁၂ ခနစတင (၁၀,၄၂၉) ဟကတာ၊

• သစ တာစကခငးတည ထာငြခငး အ ြဖစ ၂၀၁၀ ြပညနစတင (၈,၄၅၀) ဟက တာ၊ ၂၀၁၁ ခနစတင (၅,၅၅၄) ဟက

30

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖအစညး) တာ၊ ၂၀၁၂ ခနစတင (၃,၀၇၆) ဟက တာ၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

• နာ ဝနငငနငပး ပါငး၍ ဆကစပဌာန အဖ အစညးများမ ပါဝင တက ရာကမ ြဖင ရသယဇာတ အရငးအြမစများ ဘကစ စမအပချပြခငးဆငရာ စမး ဆာငရည ြမငတငြခငး သငတနး ြပ လပြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

ြမနမာနငင၊ အလယပငး ဒသတင ဆည၊ ရ လာငတမ နင ြမစ ချာငးများထနး သမး ရးတအတက ရ ဝ ရလသစ တာ စကခငးများ တည ထာငြခငး၊ (အပပငး ဒသ စမးလနးစ ြပ ရး ဦးစးဌာန)

နာ ဝနငငအ ထာကအပြဖင အငး လး ကန ထနးသမးကာကယ ရး နင ြပနလည ထ ထာင ရး ဆာငရက ြခငး (UNDP)၊ နာ ဝနငငအ ထာကအပြဖင အငး လး ကန ထနးသမးကာကယ ရး အနာဂတ စ မချက ရးဆြခငး၊ (နငငတကာ ဖ ဖး ရး သပပအဖ -Institute for International Development (IID)) နာ ဝနငင အ ထာကအပြဖင အငး လး ကန အဓန ရည ရး အလငာ ြပနလည ဆယယ ရး နင ထနးသမး ရး ရရည စမချက ရးဆ ြခငး၊ (United Nations Human Settlements Programme-UN-HABITAT)) သစ တာြပနးတးြခငး နင အဆငအတနး ကျဆငးြခငးတမ ကာဗန ထတလတမ လာချြခငး (Reducing Emissions

from Deforestation and Forest Degradation+ (REDD+)) ဆာင ရကြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၈။ ခငမာ သာ သ ဘာတညမများ နင Regional Community Forestry

31


အြခား သာဥပ ဒ ကာငးဆငရာများ ပ ပးမများြဖင ဒသခြပညသ အစအဖ ပင သစ တာ အစအစဉများတင အကျး အြမတ ခ ဝ ရး လပငနးစဉ တစရပအား တည ဆာကြခငး။

Training Center (RECOFTC) နင ပး ပါငး၍ ဒသခြပညသ အစအဖ ပင သစ တာဆငရာ သ တသနြပလပြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၄-၂-၂။ ရရညတညတခင မ စ သာ တာရငးတရ စဆာနထနးသမး ရး နင သဘာဝ နယ ြမများ အပချပလပကငမ လပငနးစမချက


၁။ ပတဝနးကျငထနးသမး ရး ပညာ ပး လပငနးများက တးြမင ဆာငရကြခငး

သဘာဝနယ ြမများအား စမအပချပ ရာတင လထပညာ ပးြခငးမာ အဓက လပငနး တစခြဖစ ပး၊ ၂၀၀၉ နင ၂၀၁၃ ခနစအတငး လထပညာ ပး (၂၉၆) ကမ ြပလပခြခငး (သစ တာဦးစးဌာန) ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ပညာ ပးလပငနး များနင ပတသက သာ သငရးများက တကက သလအဆငတင ထညသငးြခငး၊ (ဒဂတကကသလ၊ အဆငြမငပညာဦးစးဌာန) ြမနမာအသ၊ ရဒယအစအစဉမ ၂၀၁၃ ခနစ၊ ဧ ပလ (၁) ရက နမ စ၍ အပတစဉ တနဂ န နင တနလာ နများတင ပတ ဝနးကျင ထနးသမး ရး နင ပတဝနးကျင အ ကာငးတအား ပမန ထတလငလျက ရ ပး၊ အ ကာငးအရာ ပါငး (၃၉) မျး ထတလင ပး ြဖစြခငး၊ (ြမနမာအသနင ရပြမငသကား) ြမနမာ ရပြမငသကား အစအစဉမ သစ တာ/ပတဝနးကျင/ ဇဝမျးစမျးကတနင ပတသက သာ အစအစဉများအြဖစ - ဇာတလမး ၇ ပဒ - တးသချငး ၁၈ ပဒ - TV Spot ၁ ပဒ

32


- ပညာ ပး ၁၆ ပဒ စစ ပါငး ၄၂ ပဒ တက ထတလငြခငး၊ (ြမနမာအသ နင ရပ ြမငသကား) နစဉထတ သတငးစာများတင ဇဝမျးစ မျ းကဆငရာ သတငး (၅၅) ပဒ၊ ဆာငး ပါး (၂၃) ပဒတအား ၂၀၁၃ ခနစအတငး ဖာြပခြခငး၊(သတငး နင စာနယဇငးလပ ငနး) ငါးမျးစတ ထနးသမး ရး၊ ဧရာဝတလငး ပင ထနးသမး ရးတအား ပညာ ပး ဟာ ြပာြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန)

၂။ ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရး နင ဒသခြပညသများ ထာဝစဉဖ ဖး တးတကမတင လက လျာည ထ ရ စ ရနအတက သဘာဝနယ ြမများ ဝနး ကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပမစနစ က ဆာငရကြခငး၊

တာရငးတရ စဆာန နင သဘာဝအပငများ ကာကယ ရး နင သဘာဝနယ ြမများ ထနးသမး ရး နညးဥပ ဒ (၂၀၀၂) သဘာ ဝနယ ြမများ၏ နယနမတ အစပတင လညး ကာငး၊ အတငးတင လညး ကာငး လအပပါက ကားခနယ ြမ သတမတ ြခငး၊ ယငးကားခနယ ြမမ သစ တာ ထကပစစညးများက အကန အသတြဖင ထတယသးစခငရြခငးတအား ထညသငး ထားြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) တာရငးတရ စဆာန နင သဘာဝအပငများ ကာကယ ရး နင သဘာဝ နယ ြမများ ထနးသမး ရး နညးဥပ ဒ (၂၀၀၂)တင သဘာဝနယ ြမများရ တာရငးတရ စဆာန နင သဘာဝအပငများ ရရညတညတ စ ရန သဘာဝနယ ြမအတငး အမာခ ထနးသမး ရးနယ ြမ နင ကားခနယ ြမ များ သတမတ၍ နယ ြမပငးြခား ထနး သမး စာင ရာကရန ဆာငရကနငြခငး အားထညသငးထားြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန)

33


ကားခနယ ြမများ ဖ စညး ဆာငရကနင ရန သဘာဝနယ ြမအချတင ကျးရာအ ြခြပ သစ တာသယဇာတ စမအပချပမ အား စမးသပလပကငြခငး၊ (သစ တာဦး စးဌာန နင သားငကထနးသမး ရးအဖ ) ဒသခြပညသများနင ဂဟစနစနင ဇဝ မျးစမျးက ထနးသမးြခငး၊ စမအပချပ ြခငးဆငရာ ပး ပါငး ဆာငရကမအား သ ဘာဝနယ ြမများတင ရ ြပး ဆာငရက ြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန နင ဆကစပ ြပညပ အဖ အစညးများ)

၃။ ရကခ ဗဒဥယျာဉ နင တရ စဆာန ဥယျာဉ များတင သ တသနလပငနး များ နင ကျကစား ဒသြပငပ ထနးသမးကာကယ ြခငးက တးြမင ဆာငရကြခငး၊

တရ စဆာနဥယျာဉ အ ရအတကအား (၂) ခမ (၄) ခ သ တးချ တည ထာငြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ဝနထမးများအား စမး ဆာငရည ြမငတင ြခငး၊(သစ တာဦးစးဌာန) နငငတကာရ ရကခ ဗဒဥယျာဉများနင ပး ပါငး ဆာငရကမ ြမငတငြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

နငငအနတင ပရ ဆးဥယျာဉ (၉) ခ တည ထာင၍ ဆးဖကဝင အပငမျးရးဗဇ အရငးအြမစ ထနးသမးြခငး နင လထ သြမငနးကားမ ြမငတငြခငး၊ (တငးရငး ဆးပညာဦးစးဌာန)

၄။ ဦးစား ပး ထနးသမးကာကယရမည မျး စတများအ ြခအ နအား စာရငး ကာက ယရန၊ ပျနတညရမအား လလာရန နင တရချကများက ထနးသမး ရးဆငရာ စမအပချပမနင ချတဆကြခငး၊

ြမနမာပငလယြပငရ ရသယဇာတ အရငး အြမစများအား စဉဆကမြပတ ထတယ သးစရနနင ထ ရာကစာ ထနးသမး ကာ ကယနငရန နာ ဝနငငနငပး ပါငး၍ ပင လယြပင ရသယဇာတ ဆနးစစ လလာ ြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန) ရတမ ဒသသဘာဝနယ ြမများတင ငက မျးစတစာရငး ကာကယြခငး၊ ရလဒများ အ ပ အ ြခခ၍ ထနးသမး ရး အစအမ များချမတြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

34


ြမနမာနငငတငသာ ကျကစား နထင သာ ြမနမာ ရသမင နင ြမနမာကယလပ တ အား ပမန စာရငး ကာကယြခငး နင ထနးသမး ရး အစအမများ ချမတြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ဗတန အသလငဌာနနင ပး ပါငး၍ သ ဘာဝနယ ြမများ အတငး နင ြပငပတ တင ရားပါး ပး မျးသဉးရန အနတရာယ ကျ ရာက န သာ မျးစတများအား ကငမ ရာ ထာင ချာကများ အသးြပ၍ လ လာြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ဆကစပဌာနအဖ အစညးများနင ပး ပါငး ၍ ငါးမျးစတများဆငရာ သ တသနလပ ငနးများ ဆာငရက ပး တရချကများ အား ထနးသမးြခငး နင ထတယသးစ ရး ဆငရာ စမအပချပမတင ထညသငးြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန)

၅။ သဘာဝနယ ြမ ြပငပတင ဇဝမျ းစမျ း ကများ ပျကစးဆးရးြခငးက စစ ဆး ြခငး၊

ဧရာဝတြမစ တစ လာကကျကစား သာ ဧရာဝတလငးပငများအား လလာြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန၊ သားငကထနး သမး ရးအဖ )

၆။ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးြခငး၊ စမ အပချပြခငး နင ဇဝအရငးအြမစများ အား ရရညစဉဆကမြပတ အသးြပ ြခငးတက နငင တာ မဝါဒများ နင ဇဝမျးစမျးက များဆငရာ ကနဗငးရငး (CBD) တနငအည တးြမင ဆာငရက ြခငး၊

သဘာဝ နယ ြမများ တည ထာငမအား တးြမငြခငး၊ ၂၀၀၉ခနစတင (၂၆၂၁၄.၂၉) စတရနးကလမတာ၊နငငဧရယာ၏(၃.၈၇)ရာခငနနးရ သာ သဘာဝနယ ြမ (၃၅) ခမ ၂၀၁၃ ခနစတင (၃၇၉၃၂.၂၃) စတ ရနးကလမတာ၊ နငငဧရယာ၏ (၅.၆၁) ရာခငနနးရ သာ သဘာဝနယ ြမ (၃၈) ခ တးြမင တည ထာငြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန) နငငအဆင မဝါဒ၊ မ ဘာင နင မဟာဗျ ဟာများြဖစသည ထာငစနစ ဖ ဖး ရး ပနးတင၊ စပား ရး နင လမ ရး ြပြပင ြပာငးလ ရး မဟာဗျဟာ၊ အာဆယ လမ

35


ယဉ ကျးမအသငးအဝငး၊ နငငအဆင ရာသဥတ ြပာငးလလာမအ ပ လက လျာည ထြဖစ ရး အစအစဉတတင ဇဝ မျးစမျးက ဆငရာအား ထညသငးြခငး၊ (ဌာန ပါငးစ) REDD+ ကသ သာ စမကနးများတင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမး ရး နင သဘာဝ အရငးအြမစများ စဉဆကမြပတ အသးြပ ရးတက ထညသငး ဆာငရကြခငး၊

(သစ တာဦးစးဌာန) ြမနမာနငင၊ ြမာကပငး ဒသမ ဆကစပ ပါဝငသည ြဗဟမပတတ ရသလင ဒသ ထနး သမး ရး နင ဖ ဖးတးတက ရး လပငနး အစအစဉများ ချမတ ရးအတက ြဖစနင ြခ လလာြခငး အစရငခစာအား ဆကစပ ပတသကသများ အကြပ ဆး နးမြဖင ြပစြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ြမနမာနငင အမျ းသား မျ း စဘဏ နင နငငတကာ အဖအစညးများ၏ ပး ပါငး သ တသန လပငနးများအရ ဝးလ ခါငး ပါး သာ တာင ပ ဒသများ အပါအဝင နငငအနအြပားရ ဒသသးနမျ းများ နင သးနမျ းရငးများအား လလာစ ဆာငး၍ ကာကယ ထနးသမးြခငး၊ (စကပျ း ရး သ တသနဦးစးဌာန) မျး စဘဏတင ကာကယ ထနးသမးထား သာ မျ းများအား နာ ဝနငငရ အြပည ြပညဆငရာ မျ း စဘဏ နင ကရးယား သမမတနငငရ မျးဗဇဘဏတတင ပားများ ကာကယ ထနးသမးြခငး နင အပင မျးရး ဗဇ အရငးအြမစများ၏ ဗဇစရက လကခ ဏာများ နင လယယာ စကပျး ရး အတက အကျ းရ အသးချနငမည မျ းဗဇ များ ပါ / မပါ လလာ အကြဖတ၍ သးန

36


မျး မးြမ ရး လပငနးများတင တးြမင အသးချနငရန ဆာငရကြခငး၊ (စကပျ း ရးသ တသနဦးစးဌာန)

လကရ ဆာငရကလျကရ သာ လပငနး များတင ဒသယာစပါးမျ းများ၊ ပပပမျး များအား အကြဖတ လလာ သ တသန ြပ၍ အလားအလာ ကာငး သာ မျးများ ရးချယြခငး နင စကပျးနညးစနစများ တးတက အာင ဆာငရကြခငး၊ (စကပျ း ရးသ တသနဦးစးဌာန)

တာငသ လယသမားများ ထနးသမးထား ရ သာ ဒသစပါးမျးများအား စ ဆာငး ပားများ၍ အထကနနး နင ရာဂါပးမား ဒဏ ခနငရည ရမရက တာငသလယသ မားများ ကယတငပါဝင မျး ရးချယြခငး နညးလမး အသးြပ ဆာငရကြခငး၊ (စက ပျ း ရးသ တသန ဦးစးဌာန) သးနအရညအ သး၊ အထကနနး နင ရာသဥတ ဆးဝါးမဒဏ ခနငရညရ စရန အတက မျးဗဇ ြမငတငြခငး လပငနးများ ဆာငရကြခငး၊ (စကပျး ရးသ တသန ဦးစးဌာန)

၇။ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတင ဒသခြပညသများ ပး ပါငးပါဝငလာ စ ရန နင သဘာဝနယ ြမများ နင ဇဝမျး စမျ းကများထနးသမး ရးတအား ဒသ ခြပညသများမ အြပ သ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာထား နင သြမငမများ တးပား လာ စ ရး စမအပချပြခငးတင ဒသခ ြပညသများအတက အကျးရ ရး အား ထညသငး စဉးစားြခငး၊

သဘာဝနယ ြမ အချတင ကျးရာ အ ြခ ြပ သဘာဝ အရငးအြမစ စမအပချပမ အား စမးသပလပကငြခငး၊ (သစ တာ ဦးစးဌာန) ဒသခြပညသများနင ဂဟစနစနင ဇဝ မျးစမျးက ထနးသမးြခငး၊ စမအပချပ ြခငးဆငရာ ပး ပါငး ဆာငရကမအား သ ဘာဝနယ ြမများတင ရ ြပး ဆာငရက ြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ဒသခြပညသများ အပါအဝင ဆကစပ ပတသကသများ အကြပ ဆး နးမြဖင လနပအ ဝါ အမျးသား ဥယျာဉ အပချပ

37


လပကငမ စမချကအား အတလနငင၊ Istituto Oikos နင ပး ပါငး ရးဆြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) သဘာဝနယ ြမ ဝနးကျငရ ဒသခြပည သများ အ ထာကအပ ရရနငမည အစ အစဉများ ြဖစသည သဘာဝ အ ြခခခရး သားလပငနး၊ ဒသခြပညသ အစအဖ ပင သစ တာ နင သးနသစ တာ ရာ နာစက ခငးတအား အစးရမဟတ သာ အဖအ စညးများ နင ပး ပါငးြမငတငြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

ထနးသမး ရး လပငနးများတင ဒသခ ြပညသများ ပး ပါငးပါဝငမအား ြမငတင ြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၈ NBSAP အ ကာငအထည ဖာြခငး အား ကးကပရန နင ဆကစပဌာန အဖ အစညးများ ပါဝငမြဖင NBSAP အား အ ကာငအထည ဖာြခငး၊

NBSAP အ ကာငအထည ဖာြခငးအား ကးကပမည အဖအစညး မရ သး သာ လညး ဌာနအဖ အစညးများမ ဆာငရက လျကရ သာ လပငနးအများအြပားသည NBSAP နင ဆကစပလျကရြခငး၊

၉။ အာဆယအ မအနစ ဥယျာဉများ (ASEAN Heritage Parks-AHPs) အား ထနးသမး ကာကယရာတင ဒသ တငး ပး ပါငး ဆာငရကမများ တး ြမငြခငး၊

အာဆယ ဇဝမျ းစမျ းက ဗဟဌာန (ASEAN Centre for Biodiversity -ACB) ၏ အာဆယ အ မအနစ ဥယျာဉ ဆငရာ အစအစဉများြဖစသည Bio− diversity and Climate Change Project (BCCP) နင Small Grant Program (SGP) တတင ပါဝင ပး နငငရ AHP များတင ထနးသမး ရး နင ဖ ဖး ရး လပငနးများ ဆာငရကြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၁၀။ နငငတကာ နယနမတတစ လာက သစ တာထကပစစညးများ၊ တာရငးတရ စဆာန နင သစပငပနးမနများ၊ ၎ငးတ၏ ဆကစပပစစညးများ တရားမဝင ရာငး ဝယမများက အနဒယ၊ တရတ၊ ထငး၊

အနဒယနငငနငပးတ၍ တာရငးတရ စဆာန များအား တရားမဝငသတြဖတမနင ရာငး ဝယမ တကဖျကြခငးက တးြမင ဆာင ရကနငရန နစနငင ဆကသယ ဆာင ရကမည ပဂဂလ (Nodal Point) များခန

38


ဘဂလား ဒရ နင CITES အဖ ဝင နငငများ နင ပး ပါငး ဆာငရကြခငး၊

အပ ပး အချကအလကများ ဖလယြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) အြပညြပညဆငရာ တာငတနး ဒသ ဘကစဖ ဖ း ရး ဗဟအဖ (International Centre for Integrated Mountain Development -ICIMOD) ၏ ပါငးစပ ညနငးမြဖင အနဒယ၊ တရတ နင ြမနမာ နငငတ ပး ပါငး ဆာငရကမည ြဗဟမ ပတတ ရ သလင ဒသ (Brahmaputra Salween Landscape-BSL) ထနး သမး ရး နင ဖ ဖး ရး ဒသအဆင အစ အစဉများတင တာရငး တရ စဆာနများက နယစပြဖတ ကျာ တရားမဝင ရာငးဝယ ြခငးအား ပး ပါငး နမနငးရန အဆြပ ထားြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) CITES မ ဆာငရကသည တာရငး တရ စဆာန တရားမဝင ရာငးဝယမအား တကဖျက ရး လပငနးစဉတစခြဖစသည “Operation COBRA” တင ပါဝင ဆာငရကြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

ဆကစပဌာနအဖ အစညးများအကား တာရငး တရ စဆာနဆငရာ တရားမဝင ကစစရပများအား ပး ပါငး ဆာငရကမ တးြမငနငရန အာကပါ အဖအစညးများ ြဖင တာရငး တရ စဆာန ထနးသမး ရး ဥပ ဒ အာဏာစးမး ရး နငငအဆင လပ ငနးအဖ အား ဖ စညးြခငး၊ • သစ တာဦးစးဌာန • နယစပ ဒသ နင တငးရငးသား လမျ းစများ ဖ ဖ း ရးဦးစးဌာန

• ြမနမာနငငရတပဖ • အ ကာကခနဦးစးဌာန • ြပည ထာငစ ရ နချပရး • ကနသယမ ညနကားမဦးစးဌာန

39


• အ ထ ထအပချပ ရးဦးစးဌာန ၁၁။ နတကသတတ ဝါများ၊ ကနး န ရ န နင

တားသားသတတ ဝါများ၊ ငကများ နင အပငများအတက ဦးစား ပးလအပမ များက ဆာငရကြခငး၊

နငင၏ ဒသရငး မျးစတများြဖစသည ြမနမာ ရသမင နင ကယလပ၊ မျးသဉး ရန အနတရာယကျ ရာက န သာ မျ းစတ များ (ကျား၊ဆင) နင ကမဘာလးဆငရာ အ ရးပါ သာ ဆာငးခငကများအ ပ ထနး သမး ရးအား ဦးစား ပး ဆာငရကြခငး၊ ဆးဘကဝငသစခမျ းများအား တစရး မျးပားနညးြဖင မျ းပားြခငး၊ သဘာဝ သစခများအား အလနအက စ ဆာငးမ အား တားဆးနငရန ဒသခြပညသများ သ မျ းများ ပး၍ ၎ငးတ၏ ဥယျာဉြခ နင အမဝငးများအတငး ဆးဘကဝင သစခ များ စကပျးရန အား ပးြခငး၊ (သစ တာ ဦးစးဌာန)

၁၂။ ဇဝမျးစမျးကများအ ပ IAS ၏ အကျးသက ရာကမအား စာင ကည လလာြခငး၊

ကျး ကျာဝင ရာကလာ သာ အပငမျး စတများအား တားဆး နမနငးနင ရး နညးလမးများ ဖာထတြခငး၊ Mimosa diplotricha အား ထနးချပ နငမည နညးလမးများအား လလာြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) အပပငး ဒသတင Prosopis juliflora ၏ ဒသခြပညသများနင ပတဝနးကျငအ ပ အကျး သက ရာကမက လလာြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၁၃။ IAS များအား ထနးသမးစမ ရး လပ ငနးများ ရးဆြခငး၊

ကျး ကျာ ဝင ရာကလာ သာ အပငမျး စတများအား ကာကယ တားဆးနင ရး လပငနးစမချက ရးဆ ရး စမး ဆာင ရည ြမငတငြခငး အစအစဉအား ရးဆ ြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

40

BOX ၄။ ြမနမာကယလပ (Geochelone platynota) အား ထနးသမးကာကယြခငး ြမနမာနငင အလယပငး အပပငး ဒသ၏ ဒသရငးမျ းစတြဖစသည ြမနမာကယလပသည မျးသဉးလနးပါးအနတရာယကျ ရာက န သာ မျ းစတအြဖစ သတမတခထားရ ပး၊ အမ မး တရ စဆာနအြဖစ ရာငးချနငရန နစ ပါငးများစာ ဖမးဆးစ ဆာငးမ ကာင သဘာဝအ နအထား တင တရရမ မရနင ပဟ ယဆခထားရပါသည။ သဘာဝ ကာင ရ ကျဆငးလျကရ သာလညး ြခ လာင မးြမြခငးမ ြမနမာကယလပများအား အာငြမငစာ မျ းပားလျကရ ပး၊ လကရတင ကာင ရ ၃၀၀၀ ကျာ ရကာ နစစဉတးတကလျကရပါသည။ ြခ လာင မးြမြခငး၏ အဓက ရညရယချကမာ သဘာဝ တာတင ရငသန နထငနငသည ကာင ရအား ြပနလည တည ဆာက ပးရန ြဖစသြဖင မငးစ တာင တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာတင ကယလပများအား

ြပနလည စလတမည အစအစဉက ၂၀၁၁ ခနစတင ရးဆခပါသည။ အဆ ပါ အစအစဉအား ကတငြပငဆင ြခငး အြဖစ ၂၀၁၂ ခနစ၊ အာကတဘာလ တင လာကနနဒာ ဘးမ တာဥယျာဉ၌ နငငအဆင ကယလပ ထနးသမး ရး အလပရ ဆး နးပက ကျငးပခပါသည။ ထအြပင ၂၀၁၂ နင ၂၀၁၃ ခနစများ အတငး Disney Worldwide

Conservation Fund မ ထာကပ ငအား အသးြပ၍ မငးစ တာင ဘးမ တာဝနးကျငရ ကျးရာများတင ပညာ ပးလပငနးများ ဆာငရကခပါသည။ ဘးမ တာအတငး တရားမဝင သစခတြခငး၊ ထငး လာငစာ စ ဆာငးြခငး နင အမလကြခငးတက သတငးရယ စ ဆာငး ပးမည ဒသခြပညသများ စတဆနဒအ လျာက ထနးသမးကာကယ ရးအဖ (Community

Conservation Volunteers - CCV) အား ဖ စညးခပါသည။ ြခ လာင မးြမထား သာ ကယလပများထမ အ ကာင ၁၅၀ အား သဘာဝ တာအတငး ြပနလညလတရန ရးချယခ ပး၊ ကျနးမာ ရးစစ ဆးြခငး ြပလပ ပး ြဖစပါသည။ ယငး ကယလပများအား ဒသခများထ အပန လဒါနးသည အခမးအနားအား ဘနး တာကးများ၊ ဒသခ နတထနးများ ရ တင ကျငးပြပလပ ခပါသည။ ကယလပများအား ကာင ရ ၅၀ စ (၃) သတခကာ ၂၀၁၄ ခနစ၊ ဧပ နင နဝငဘာလ၊ ၂၀၁၅ ခနစ၊ ဧပလတတင သ ဘာဝ တာအတငး ြပနလည လတမည ြဖစပါသည။ ကယလပ၏ ြမငမား သာ တနဖး ကာင တရားမဝင ရာငးဝယမြပလပရန ဖမးဆးြခငးသည သဘာဝ တာ အတငး ြပနလညလတသည အစအစဉအတက ကးမား သာ အဟန အတား ြဖစလာနငပါသည။ ကယလပများ၏ လြခ ရးက ဘးမ တာဝနထမးများမ အမတမး စာင ရာကရန စစဉထားပါ သည။ ကယလပများအား သဘာဝ တာအတငး ြပနလညလတသညနငတစ ပငနက ဘးမ တာဝနထမးများမ ကငးလညထနးသမးမ တးြမင ဆာငရကမညြဖစ ပး ဒသရ ြမနမာနငင ရတပဖ မလညး တရားမဝင ဆာငရကမများအား အ လး ပးကပမတ အ ရးယမညြဖစပါ သည။

41

၄-၂-၃။ ရရညတညတခင မ စ သာ ရချ အရငးအြမစ အပချပလပကငမ လပငနး စမချက

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖ အစညး)

၁။ ြမစဝမးလငြပငက အ ြခခထားသည ရ အရငးအြမစ ပါငးစညး စမ အပချပြခငး အား ဆာငရကြခငး၊

မ ခါငြမစ ကာမရင၏ ဆး နးဘက နငငအြဖစ မ ခါငြမစ ကာမရငနင နညး ပညာဆငရာ ပး ပါငး ဆာငရကြခငး၊ ( ရအရငးအြမစ နင ြမစ ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရး ဦးစးဌာန) တစနငငလး လမးြခသည ြမစဝမး အ ြခြပ ဘကစ ရအရငးအြမစ စမခနခမ အား စမကးကပနငရန အမျးသား ရ အ ရငးအြမစ ကာမတအား ဖ စညးြခငး၊ (ြပည ထာငစအစးရ) နာ ဝနငင၊ Norwegein Institute of Water Reources (NIVA) ရသယဇာ တ အရငးအြမစများ ဘကစစမအပချပ ြခငးဆငရာ စမး ဆာငရည ြမငတငြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၂။ ြမစ ကာငးထနးသမး ရး တးြမင ဆာင ရကြခငး၊

အ ရးပါ သာ ြမစကးများြဖစသည ဧရာ ဝတ၊ ချငးတငး၊ စစ တာငးြမစတတင ြမစ ကာငး ထနးသမး ရးများ တးြမင ဆာငရကြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငးများဖ ဖး တးတက ရးဦးစးဌာန)

ြမစ ကာငး ထနးသမး ရးဆငရာ လ စမးအား အရငးအြမစများ ြမငတငြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငးများဖ ဖး တးတက ရးဦးစးဌာန) ြမစ ကာငးထနးသမး ရးတင နညးပညာ ပငး တးြမင ဆာငရကနင ရးအတက အ ြပညြပညဆငရာ ဘာသာရပ ကမးကျင အဖ အစညးများနင ပးတ လလာမများ ဆာငရကြခငး၊ ( ရအရငးအြမစ နင ြမစ ချာငးများ ဖ ဖးတးတက ရး ဦးစး ဌာန)

42


၃။ သင လျာ သာ စန ပစအညစအ ကး သန စင ပးသညစနစများ တည ဆာကြခငး၊

သင လျာ သာ စန ပစအညစအ ကး သန စင ပးသည စနစများအား မ ကးများ တင တည ဆာကြခငး၊ (ရနကန နင မနတ လး မ တာစညပငသာယာ ရးဦးစး ဌာန)

၄။ သင တာ သာ မ ကးများ နင နရာ ဒသများတင ရဆး ရညစများ သန စင ပးသညအစအစဉများ တည ဆာက ြခငး၊

ရနကန မ ရ မ လယ (၆) မ နယရ လဦး ရ (၃၂၅၀၀၀) မ ထကရ သာ ရဆး ကဗမတာ (၁၂၃၀၀) သန စငနငသည ရ ဆး သန စင စကရ တည ဆာကလည ပတြခငး၊ (ရနကန မ တာ စညပငသာ ယာ ရးဦးစးဌာန)

၅။ ရတမ ဒသများအား နငငတကာ အဆင အ ရးပါ သာ အာဆယ၏ ရတမ ဒသ များ စာရငးတင ပမပါဝင စြခငး၊

ACB ၏ ဒသ တငးအစအစဉများြဖစ သည BCCP နင SGP တတင ြမနမာ နငင၏ AHPs စာရငးဝင ရတမ ဒသ သဘာဝ နယ ြမများအား ထညသငး ဆာငရကြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၆။ မ ခါငြမစ ကာမရင၏ ရအရငး အြမစ များအစအစဉတင ပါဝင ဆာငရကမ အား တးြမငြခငး၊

မ ခါငြမစ ကာမရင၏ ဆး နးဘက နငငအြဖစ မ ခါငြမစ ကာမရငနင နညးပညာဆငရာ ပး ပါငး ဆာငရက ြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရးဦးစးဌာန) ကနဖရငများ၊ အလပရ ဆး နးပများနင Flood ဖရမများတင တက ရာကြခငး၊ ဘာသာရပဆငရာ စာတမးများ တငသငး ြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရးဦးစးဌာန) မ ခါငြမစ ကာမရင၏ ြမစဝမးအ ြခြပ ရအရငးအြမစ စမခန ခမ လပငနး၏ နညးပညာဆငရာ ကစစရပများတင ပါဝင ြခငး၊ Junior Raparian Professonial အစအစဉတင ပါဝင ဆာငရကြခငး၊ ( ရ အရငးအြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖးတး တက ရးဦးစးဌာန)

43

၄-၂-၄။ ရရညတညတခင မ စ သာ ကမးရးတနး၊ အ ဝါ နင ကနးစ ဂဟစနစ များ အပချပလပကငမ လပငနးစမချက


၁။ ြမနမာကမးရးတနး ဒသများတင ပတ ဝနးကျငဆငရာ ထခကမများက စစစ ြခငး နင ကာကယြခငး၊

ြမစဝကနး ပ နင ကမးရးတနး ဒသ များတင ထနးသမး ရးနင ပမတးတက ကာငးမန ရးတ ဆာငရကနငမည အ စအစဉများ ချမတနင ရးအတက စးစမး လလာမများ ြပလပြခငး၊ ( ရအရငး အြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖးတးတက ရး ဦးစးဌာန)

ကမဘာစားနပရကခာအဖ (FAO) ၏ ဘဂ လား ပငလယ အာ ဂဟစနစ စမကနး (Bay of Bengal Large Marine Ecosystem Project - BOBLME Project) ြဖင မတကနးစ ဒသအတငး ရ ငါးများကျကစားရာ နရာ ဒသများ ြဖစ သည ဒ ရ တာများ၊ ပငလယြမက ခငးြပငများ၊ သနတာ ကျာကတနးများက သ တသနြပလပြခငး၊ စာရငး ကာက ယြခငး၊ ပညာ ပးြခငး နင ဒသခ ြပညသများနငပး ပါငး၍ ထနးသမး ကာကယြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန) ြမစဝကနး ပ နင ကမးရးတနး ဒသ များတင ြမစ ကာငး ရလမး ထနးသမး ရးနင ရအရငးအြမစစမခနခမ လပ ငနးများ ပမတးတက ကာငးမန ရးတ ဆာငရကနငမည အစအစဉများ ချမတ နင ရးအတက အြပညြပညဆငရာ ဘာ သာရပကမးကျငအဖ အစညးများနင ပး တ၍ စးစမး လလာမများ ဆာငရက ြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရး ဦးစးဌာန) သထတလပမ စနစတကျ ဆာငရကရန စမကပကြခငး၊( ရအရငးအြမစနငြမစ

44

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖအစညး) ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရးဦးစးဌာန)

၂။ အနတရာယက တ နရသည ငါးမျး စတ များအား ပမနအ ကာင ရ နင အ ြခအ န ြပနလည ရာကရြခငး မတငမ ငါး ဖမးဆးမ ရပတန ထားြခငး၊

မျးသဉးမည ဘးအနတရာယက တ နရ သာ ငါးမျးစတများ နထငကျကစား သည နရာ ဒသများ၊ ရြပငများတင ငါးဖမးဆးမ တားြမစပတပငြခငး၊ မး ြမ ရးစခနးများတင ငါးသား ဖာက ပး ရြပငအတငး မျးစကထညြခငး၊ ဒသခ ငါး မးသ ြပညသများက ပညာ ပးြခငး၊ ငါးမျးစတများ ြဖန ြဖးြခငး၊ (ငါးလပ ငနးဦးစးဌာန)

၃။ ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးနညးများ ြဖစသည မငးခြခငး၊ အဆပချြခငး၊ လပ စစြဖင ရာတကြခငး၊ ခငြပမထားသည နညးများ နင ပကများြဖင ငါးဖမးြခငး တက တားြမစြခငး နင သင လျာသည ငါးဖမး နညးစနစများြဖင အစားထးရန နညးလမးသစများ ရာ ဖြခငး၊

ရချငါးလပငနးဥပ ဒ၊ ရငနငါးလပ ငနးဥပ ဒ၊ ညနကားချကများ၊ အမန များ၊ တားြမစချကများ ထတြပန၍ ဆက စပဌာနအဖ အစညးများ ပး ပါငးပါဝင မြဖင ငါးဖမးဆးြခငးအား ကးကပြခငး၊ ဂဟစနစအား ထခကပျကစးြခငး မြဖစ စ သာ ငါးဖမးနညးလမးများအား အ သးြပ ရး ဟာ ြပာပချြခငး၊ သငတနး ပးြခငးတအား ဆာငရကြခငး၊ (ငါး လပငနးဦးစးဌာန)

၄။ ပမနကငးလညမြပလပြခငး၊ သ တသန နင တရားမဝင ငါးဖမးနညးများအ ပ ရရည စာင ကညြခငးတအား ြမငတင ြခငး၊

ဧရာဝတလငးပင ထနးသမး ရးနယ ြမ အတငး ပမနကငးလညြခငး၊ ပညာ ပး ြခငး၊တရားမဝင ဆာငရကမများအ ပ အ ရးယြခငးတက ြမနမာနငငရတပဖ ၊ ဒသအပချပ ရးအဖ တနင ပး ပါငး ဆာငရကြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန)

၅။ အ ဝါသပပဆငရာ တကက သလအား ဗဟ ြပ၍ ကမးရးတနး နင အ ဝါဆငရာ သ တသနဌာနတစခ တည ထာငြခငး၊

အ ဝါသပပဆငရာ တကက သလ တစခ တည ထာင၍ ကမးရးတနး နင အ ဝါ ဆငရာ သ တသနဌာနတစခ ဖ စညး ြခငး မြပလပရ သး သာလညး မာလ မငတကက သလ၊ အ ဝါသပပဌာနမ အ ဝါဆငရာ သ တသနလပငနးများ ဆာင ရကြခငး၊(အ ဝါသပပဌာန၊ မာလမင တကက သလ၊ ပညာ ရးဝနကးဌာန)

45


၆။ ငါးမျးစတများဆငရာ စာရငး ကာက ယြခငး၊

နာ ဝနငင၏ အ ထာကအပြဖင ြမနမာ ပငလယြပငရ ငါးမျးစတများအား စာ ရငး ကာကယြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစး ဌာန) အြပညြပညဆငရာ တာရငး တရ စဆာန နင သဘာဝအပင အဖ (Fauna and Flora International-FFI) ၏ ထာက ပမြဖင ဆကစပဌာနအဖ အစညးများမ ကမးကျငပညာရငများပါဝငမြဖင ကနး တငး ရချကနကးြဖစသည အငး တာ ကးကနအတငးရ ငါးမျးစတများအား စာရငး ကာကယြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန)

၇။ ဒသခြပညသများ ပး ပါငးပါဝင သာ ငါးမျးစတများ ထနးသမး ရး နင စမ အပချပ ရး နညးလမးများက ဆာငရက ြခငး၊

ရားပါး ငါးမျးစတများက ငါးသား ဖာက စခနးတင မျး ဖာက၍ သား ပါကထတ လပ ပး၊ သဘာဝ ရြပငများအတငး မျး စကထညြခငးက ဒသခြပညသများ၊ ရ လပငနးလပကငသများ ပး ပါငးပါဝငမ ြဖင ဆာငရကြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစး ဌာန)

၄-၂-၅။ ရရညတညတခင မ စ သာ ြမသယဇာတ အရငးအြမစများ အပချပ လပ ကငမလပငနးစမချက


၁။ စဉဆကမြပတ ဖ ဖးတးတက ရး နင ပတဝနးကျင ရရည တညတခင မမက ရညရယ သာ ရငးလငး ြပတသားသည ြမအသးချမဆငရာမဝါဒ ချမတြခငး၊

အမျ းသား ြမအသးချမ မဝါဒအား ဆက စပဌာန၊အဖ အစညးများပါဝငမြဖင ရး ဆလျကရြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန) ြမအသးချမ မဝါဒ ရးဆ ရးအား အ ဆင (၇) ဆင ပါသည လမးြပ ြမပြဖင ဆာငရကလျကရြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန)

၂။ သပပနညးကျ ခြခားသတမတထား သာ ကြပားြခားနားသည ြမအသးချမများအ

ဥပ ဒ၊ လပထးလပနညးများနငအည ြမ အသးချမဆငရာ စမချကအား ရးဆ

46


ပ အ ြခြပထား သာ ရညမနးချက များ နင နငငအဆင ဦးစား ပးများ ထည သငးစဉးစားထား သာ ြမအသးချမ ဘကစစမချက ရးဆြခငး၊

နငရန ဆကစပဌာနအဖ အစညးများ ပါ ဝငမြဖင ဆာငရကလျကရြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

နငငအဆင ြမအသးချမဆငရာ စမ ချက ရးဆနင ရး အတက တာငငခရင အား ရ ြပးနမနာအြဖစ ဆာငရက လျကရြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၃။ နငငအဆင ြမအသးချမဆငရာ ကာမ ရင ဖ စညးြခငး၊

ဆကစပဌာန အဖအစညးများ၊ ြပငပ ကမးကျငပညာရငများ ပါဝငမြဖင ြမ ယာ ခ ဝအသးချမ စစစ ဆာငရက ရး ကာမတအား ဖ စညးထားြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၄။ ြမသယဇာတများ ြပာငးလအသးချမ တင EIA က ဆာငရကြခငး၊

၂၀၁၂ ခနစ၊ မတလ (၃၀) ရက နတင ြပ ာနးခ သာ ပတဝနးကျင ထနးသမး ရး ဥပ ဒအရ ြမသယဇာတများ ြပာငးလအသးချမ အပါအဝင ဖ ဖး ရး လပငနးများ ဆာငရကရာတင ပတဝနး ကျင နင လမစးပား ရးအ ပ ထခကမ ဆနးစစြခငး (Environmental and Social Impact Assesssment-ESIA) ထညသငး ဆာငရကရန သတမတထား ြခငး၊ (ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစး ဌာန)

၅။ သကနတာရ နင တာင ပ ဂဟစနစများ နင ပတသကသည နားလညသ ဘာ ပါကမများ ြမငတငြခငး နင ရကး ြခငး၊ ြမဆလာတကစားြခငး အစရ သာ အနတရာယများ အများဆးြဖစ ပ နငသည နရာ ဒသများအား ခြခားသတမတ ြခငး၊

ကယဆယ ရး နင ြပနလည နရာချထား ရးဦးစးဌာနနင ကလသမဂဂဖ ဖးမအစ အစဉ (United Nations Development Programme - UNDP) တပး ပါငး၍ ရခငြပညနယ၏ အနတရာယအမျးမျး ထ ခက ဆးရးနင ြခ ဆနးစစချက (၂၀၁၁) နင ဧရာဝတ ြမစဝကနး ပ ဒသတင ရာသဥတ ြပာငးလမ ကာင ြဖစ ပ လာနငသည ဘးအနတရာယ အမျးမျ း အ ကာငး (၂၀၁၀) တအား ြပစထတ ဝြခငး၊ (ကယဆယ ရးနငြပနလည န

47


ရာချထား ရးဦးစးဌာန) ၆။ အပပငး ဒသတင သင လျာသည ရ အ

ရငးအြမစ စမအပချပမစနစအား အား ပးြမငတငြခငး၊

အပပငး ဒသ စမးလနးစြပည ရးဦးစး ဌာန၏ အဓက လပငနးကး (၄) ရပ အ နက တစခမာ အပပငး ဒသရ ရ အရငး အြမစ စမအပချပြခငး နင ဖ ဖးတး တက အာင ဆာငရကြခငး တြဖစပါ သည။ အာက ဖာြပပါတအား ဆာင ရကလျက ရပါသည - • ရကနငယများ၊ နနးတားဆညများ

နင လ ပတဆည / တစဖကယပ ဆညများ တည ဆာကြခငး၊

• ြမ အာက ရ စနစတကျ ထတယ အသးြပ ရး ဆာငရကြခငး၊

• ြမစ ရတငစနစတည ဆာကြခငး၊ • မး ရစကနများတည ဆာကြခငး၊

ဂျပနအြပညြပညဆငရာ ပး ပါငး ဆာင ရက ရး အဂျငစ (Japan International Cooperation Agency-JICA) ၏ အကအညြဖင ြမနမာနငင အလယပငး အပပငး ဒသတင ရက ခတာသးစ စကပျးနငသည စကပျးနညးစနစများ ဖ ဖး တးတကလာ စ ရး ဆာငရက ြခငး၊ (စကပျး ရးသ တသနဦးစးဌာန)

ြမစ ရတင စမကနးများအတက လအပ သည ြမစ ရအသးချနငရန ြမစ ကာငး ြပြပငထနးသမး ရးလပငနးများ ဆာင ရကြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငး များ ဖ ဖးတးတက ရး ဦးစးဌာန)

၇။ ရ ြပာငး တာငယာလပကငြခငး ကာင ထခကမရသည ဒသများတင အမတမး စကပျး ရး လပကငမအား ြမငတငြခငး၊

ရ ြပာငး တာငယာမ အမတမး စက ပျ းြခငး (Permanent Agriculture) က ကျငသးြခငး၊ တာင စာငး ဒသများ တင လခါးထစ လယယာစနစ စကပျး ြခငးစသည ြမယာ ထနးသမးသည စနစ များြဖင ဂဟစနစ တးတက ကာငးမန

48

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖအစညး) အာင အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက ြခငး၊ (စကပျး ရး ဦးစးဌာန) သးနသစ တာ ရာ နာစကပျးြခငး နင ဒသခြပညသ အစအဖ ပင သစ တာ တည ထာငြခငးတအား ြမငတငြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၄-၂-၆။ ရရညတညတခင မ စ သာ စကပျ း ရး၊ မးြမ ရး နင ငါးလပငနး အပ ချပလပကငမ လပငနးစမချက (စကပျး ရး နင မးြမ ရး ဇဝမျ းစမျ း ကများအား ချတဆကြခငး)


၁။ သဘာဝပတဝနးကျငအရ အ ရးပါ သာ နရာများ နင ထခကလယ သာ နရာ များအား လယ ြမများအြဖစ ကျး ကျာ ဝင ရာကမ မရ စရန နင ပတဝနးကျငအ ပ ဆးကျးထခကမ များ ရာငရားနငမည ြမအသးချမ စမချက ရးဆ ရး အစတအပငး အြဖစ ပတဝနးကျင ရးရာ လလာ ဆနးစစမ ြပလပြခငး၊

ြမနမာနငငအ နြဖင Environmental Performance Assessment (EPA) အား ၂၀၀၈ ခနစ နင ၂၀၁၀ ြပညနစတ တင ြပလပခ ပး ဖ ဖး ရး လပငနးများ၏ သဘာဝ ပတဝနးကျငအ ပ ထခကမများ၊ ဆာငရကသငသည လပငနးများစသည တက လလာဆနးစစြခငး၊ (ပတဝနး ကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန) ြမနမာနငင၏ ပထမဦးဆး ပတဝနးကျင အ ြခြပ အစရငခစာ (State of Envi-ronment Report-SoER) အား UNDP နင UN-Habitat တ၏ ပပးမြဖင ဆကစပ ဌာနအဖ အစညးများပါဝငြပ စ ရးသား လျကရြခငး၊ (ပတဝနးကျငထနးသမး ရး ဦးစးဌာန)

၂။ သစ တာြပနးတးမ၊ ြမဆလာ အတနး အစားကျဆငးမ နင ကနတာရ ြဖစထနးမ တက ြဖစ စ သာ ရရညတညတ မခင မနငသည စကပျးနညးစနစများ နင အြခား ြမ အသးချမများက ရပတန ြခငး နင တာင စာငးများ၌ စကပျး ရး နညးစနစ (SALT) ကသ သာ

ြမနမာနငင အလယပငး ဒသတင သစ တာြပနးတးမ၊ ြမဆလာအတနးအစား ကျဆငးမ နင ကနတာရြဖစထနးမတက လာချနင ရးအတက ကျးရာသးထငး စကခငး၊ တာငတနး ဒသ သစ တာ စကခငး၊ အြခား သစ တာစကခငးများ တည ထာငြခငး၊ (အပပငး ဒသစမးလနး

49


ရရည တညတခင မသည စကပျး နညးစနစများ ဖာထတြခငး နင ၎ငး နညးလမး များ အ ကာငအထည ဖာ ြခငးအြဖစ သင လျာ သာ သးနစက ပျ းြခငး စနစများကျငသးြခငး၊

စ ြပ ရးဦးစးဌာန)

၃။ ြမဆလာ နင ရထညစညမးမ နင အလနအက အသးြပမတအား တား ဆးနငရန ဓာတ ြမဩဇာ နင ပးသတ ဆးအသးြပမ နင ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးဆးမတအား ကပမတ ြခငး၊

ပးသတ ဆးများ မတပတငြခငး၊ တင သငးြခငး၊ သးစြခငးတအား ကပမတ ဆာငရကလျကရ ပး၊ ြမသဇာအသးြပမ လာချနငရန Water Management and

Soil Management များ စမးသပ ဆာငရကြခငး၊ (စကပျ း ရးဦးစးဌာန)

သဘာဝသယဇာတများအား ထခကပျက စး စ သာ ပးသတ ဆးများ၊ ဓာတ ြမသ ဇာများ အသးြပမနင ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးဆးြခငးများအား ရာငကဉ ရန ပညာ ပး ဟာ ြပာြခငး၊ (ငါးလပငနး ဦးစးဌာန)

၄။ ငါးလပငနးဆငရာ ဥပ ဒ၊ အမန ၊ နညး ဥပ ဒများ နင ညနကားချကများ လက နာနင ရး ဆာငရကြခငး၊

ကမး ြခ စာငတပဖ များ၊ တပမ တာ ရ၊ ြမနမာနငငရတပဖ ၊ ဒသအပချပ ရးအ ဖ တ ပး ပါငး ဆာငရကမြဖင ထနးသမး ကပမတ ဆာငရကြခငး၊ (ငါးလပငနးဦး စးဌာန)

၅။ ရရညစဉဆကမြပတ ဖ ဖးတး တက မအတက ငါးထနးသမး ရး လပငနး များ တးြမင ဆာငရကြခငး၊

ရချငါးလပငနးဥပ ဒ၊ ရငနငါးလပငနး ဥပ ဒ၊ ညနကားချကများ၊ အမန များ၊ တားြမစချကများ ထတြပန၍ ဆကစပ ဌာန အဖ အစညးများ ပး ပါငးပါဝငမြဖင ငါးဖမးဆးြခငးအား ကးကပြခငး၊ ဂဟ စနစအား ထခကပျကစးြခငး မြဖစ စ သာ ငါးဖမးနညးလမးများအား အသးြပ ရး ဟာ ြပာပချြခငး၊ သငတနး ပးြခငး တအား ဆာငရကြခငး၊ (ငါးလပငနး ဦးစးဌာန)

၆။ စဉဆကမြပတ သာ စားနပရကခာ ထတ လပြခငးအတက တာငသ လယသမား

Farmer Channel TV နင အပတစဉ ထတ The Farmer Journal တမတစဆင

50


များ အချငးချငး နညးပညာ ြဖန ြဖး ဖလယသည လပငနးများအား ပပး ြခငး၊

စြပ တာငသများ၏ နညးပညာများအား ြဖန ဝြခငး၊ (စကပျး ရးဦးစးဌာန)

၇။ လယ၊ ယာ ြမ အသစများ ဖာထတ ပး စကပျးထတလပမ ြမငတငြခငးထက လကရ လယ၊ ယာ ြမများမ ထတ လပမ ြမငတငြခငးြဖင လယယာ စက ပျး ရး ကနထတလပမ ြမငတငရန တနးအား ပးြခငး၊

Land reform ြပလပ ပး အရညအ သးနင အထကနနး ကာငးမနသည မျး ကာငး မျးသန မျး စများက စကပျးြခငးြဖင တစဧက ထကနနး တးတက စရန ဆာင ရကြခငး၊ သးထပစမးအား (Cropping Index) ရာခငနနး တးြမငရန ဆာငရက ြခငး နင ဈးကကဝင သးနများ စကပျ း ြခငးြဖင လယယာစကပျး ရး ကနထတ လပမ ြမငတငရန တနးအား ပး ဆာင ရကြခငး၊ (စကပျး ရးဦးစးဌာန) သစ တးလျနငင အြပညြပညဆငရာ စက ပျ း ရးသ တသန ဗဟဌာနနငပး ပါငး၍ ြမနမာနငင အလယပငး အပပငး ဒသ နင ဧရာဝတတငး ဒသကးတတင လယယာ စကပျး ရး ဖ ဖးတးတကလာ စရန နင စားနပရကခာ ဖလမရ စရနတအတက စက ပျ း ရးသ တသန ဖ ဖးတးတကမ လပ ငနးများတင တာငသ လယသမားများ ကယတင ပါဝငဆးြဖတ ဆာငရကနင စ ရန နင ထ ရာက သာ တာငသလယသ မား ပညာ ပး ရး မဟာဗျဟာများ ချမတ နငရန ဆာငရကြခငး၊ (စကပျး ရး သ တသနဦးစးဌာန)

၈။ သဘာဝ ြမဩဇာသး စကပျး ရးအား ြမငတငြခငး နင ထာကခချက ထတ ပး ရးတအတက နငငအဆင စ သတ မတချက ြပလပြခငး၊

ြမနမာ သဘာဝ ြမသဇာ စချနစညနးအား ရးဆ ပး ြဖစ ပး၊ ြပည ထာငစအစးရ၏ အတညြပချကရရရန ဆာငရကလျက ရြခငး၊ ( စကပျး ရးသ တသနဦးစးဌာန)

၉။ စကပျး ရးသ တသနဦးစးဌာနရ အမျ းသားသစ စ နင မျ း စဘဏတ တင အ ထာကအကြပပစစညးများ နင

JICA ၏ အ ထာကအပြဖင မျး စသ လာငခနးသး၊ ဓာတခခနးသး နင ကငး ဆငး လပငနးသး အ ထာကအကြပ

51


အဖအစညးစမး ဆာငရညတအား ြမင တငြခငး၊

ပစစညးများအား မမးမြခငး၊ အသစဝယယ ြခငး၊ (စကပျး ရး သ တသနဦးစးဌာန) မျး စဘဏဝနထမးများ၏ စမး ဆာင ရညအား ြမငတငြခငးအြဖစ အပငမျးရး ဗဇ အရငးအြမစ ထနးသမးကာကယြခငး နင အကျ းရစာ အသးြပြခငးဆငရာ သင တနးအား နစစဉ ဖငလစြခငး၊ (စကပျ း ရးသ တသနဦးစးဌာန)

အပငမျးရး ဗဇအရငးအြမစ ထနးသမး ကာကယြခငး နင အသးြပြခငးဆငရာ ြပညပသငတနးများအား စလတြခငး၊ (စကပျး ရးသ တသနဦးစးဌာန) ြမနမာနငင အမျးသားမျး စဘဏ နင အ ြပညြပညဆငရာအဖ အစညးများ ပး ပါငး သ တသနလပငနးအစအစဉများ အရ ဝး လ ခါငးပါး သာ တာင ပ ဒသများ အပါအဝင နငငအနအြပားရ ဒသသးန မျးများ နင သးနမျးရငးများအား လလာ စ ဆာငး၍ ကာကယထနးသမးြခငး၊ (စက ပျး ရးသ တသနဦးစး ဌာန) မျး စဘဏတင ကာကယထနးသမးထား သာမျးများအား နာ ဝနငငရ ကမဘာမျး စဘဏ နင ကးရးယားနငငမျးဗဇဘဏ တတင ပားများကာကယထနးသမးြခငးနင အပငမျးဗဇအရငးအြမစများ၏ ဗဇစရက လကခဏာများ နင လယယာစကပျး ရး အတက အကျးရ အသးချနငမည မျ းရး ဗဇများ ပါ /မပါ လလာအကြဖတ၍ သးနမျ း မးြမ ရး လပငနးများတင တးြမင အသးချနငရန ဆာငရကြခငး၊ (စကပျ ရးသ တသနဦးစးဌာန) လကရ ဆာငရကလျကရ သာလပငနးများတင ဒသ ယာစပါးမျးများ၊ ပပပမျးများ အား အကြဖတ လလာ သ တသနြပ၍ အ

52


လားအလာ ကာငး သာ မျ းများ ရးချယ ြခငး နင စကပျးနညးစနစများ တးတက အာင ဆာငရကြခငး၊ (စကပျ း ရးသ တသနဦးစးဌာန)

တာငသလယသမားများ ထနးသမးထား ရ သာ ဒသစပါးမျးများအား စ ဆာငး ပားများ၍ အထကနနး နင ရာဂါပးမား ဒဏခနငရညရမရက တာငသလယသမား များ ကယတငပါဝင မျး ရးချယြခငး နညး လမးအသးြပ ဆာငရကြခငး၊ (စကပျ း ရးသ တသနဦးစးဌာန)

သးနအရညအ သး၊ အထကနနး နင ရာသ ဥတဆးဝါးမဒဏ ခနငရညရ စရနအတက မျးဗဇြမငတငြခငး လပငနးများ ဆာင ရကြခငး၊ (စကပျး ရးသ တသနဦးစး ဌာန)

၁၀။ အပငမျးရးဗဇအရငးအြမစ (PGR) ထနးသမးကာကယြခငးအ ပ လထ သြမငနးကားမ ြမငမားလာ စရန ဆာငရကြခငး၊

နငငအနတင ပရ ဆးဥယျာဉ (၉) ခ တည ထာင၍ ဆးဖကဝင အပငမျးရးဗဇ အရငးအြမစထနးသမးြခငး နင လထ သြမင နးကားမြမငတငြခငး၊ (တငးရငး ဆးပညာဦးစးဌာန)

ရပြမငသကား အစအစဉများနင အပတ စဉထတစာ စာငများတင ြပညသလထ အတငး အပငမျးရးဗဇ အရငးအြမစများ ၏ အ ရးပါပက နားလညသ ဘာ ပါက ပး ထနးသမးကာကယြခငးတငပး ပါငးပါဝငစရန ပညာ ပးြခငး၊ အပငမျးဗဇအရငး အြမစ (PGR) ထနးသမးကာကယြခငး အ ပ လထသြမငနးကားမ ြမငမားလာ စ ရန ဆာငရကြခငး၊ အပငမျးဗဇ အရငး အြမစများဆငရာ အမျးသား သတငးအ ချကအလက ြဖန ဝ ပး ရး ကနရကစနစ (National Information Sharing Mechanism on the Implementation

53


of Global Plan of Action for the Conservation and Sustainable Utilization of Plant Genetic Resources for Food and Agriculture NISM-GPA, www.pgrfa.org/gpa/ mmr/mmrwelcomeil.html) တင ြပည သလထအတငး အပငမျးရးဗဇအရငးအ ြမစများ၏ အ ရးပါပက နားလညသ ဘာ ပါက ပး ထနးသမးကာကယြခငးတင ပး ပါငးပါဝင ဆာငရကလာနင စရန ပညာ ပးြခငး၊ (စကပျး ရးသ တသနဦးစး ဌာန)

54

BOX ၅။ ြမနမာဇဝမျးစမျးက ထနးသမး ရး ရငးနးြမပနမ ရရည မ ာမနးချက ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနငသစ တာ ရးရာဝနကးဌာန နင သားငကထနးသမး ရးအဖ (Wildlife Conservation Society-WCS) တသည ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရး ရငးနး

ြမပနမ ရရည မ ာမနးချကအား ပး ပါငး ရးဆခပါသည။ အစးရဌာနအဖ အစညးများ၊ တကကသလများ၊ ြပညတငး နင နငငတကာ အစးရမဟတ သာ အဖအစညးများမ ဆကစပပတ သကသ (၉၅) ဦးက သတမတထား သာ မးခနးပစများအား အသးြပ၍ မးြမနးခြခငး ြဖစပါသည။ ြဖကားချကများက ဆနးစစ၍ ြမနမာဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရး ရငးနးြမပနမ

ရရည မာမနးချက (Myanmar Biodiversity Conservation Investment Vision - MBCIV) က ၂၀၀၃ ခနစတင ထတ ဝနငခပါသည။ အာက ဖာြပပါ လပငနးစဉများြဖင ဆာငရကခြခငးြဖစပါ သည- (က) ထနးသမး ရးလပငနးများဆငရာ မဝါဒ၊ လမစးပား ရး

နင လမအဖအစညးအား ဆနး စစြခငး၊ (ခ) ဇဝမျးစမျးကများအ ပ ကျ ရာက န သာ အနတရာယများအား ဦးစား ပးအဆင သတမတ

ြခငး နင ဇဝမျ းစမျ းကများ ဆးရးြခငးက ြဖစ စသည အ ကာငးရငးများအား ဆနးစစြခငး၊

(ဂ) ရာသဥတ ြပာငးလလာမ လျာနညးသကသာ စ ရး နင လက လျာည ထြဖစ ရးတအ ပ သ တသနြပလပြခငး ရလဒများအား ထနးသမး ရးလပငနးများအတက မဟာဗျဟာ များနင ဇဝ ဗဒဆငရာ ဦးစား ပးလပငနးများအား ဆနးစစရာတင ထညသငးြခငး၊

(ဃ) ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရနပ ငများ ကျခသးစလျကရသည နငငရ အစးရအဖ အစညးများ၊ အြခားအဖ အစညးများနင ဖာင ဒးရငးများ အပါအဝင အဖ အစညးများ၏ ကျခသးစမ ပစအား လလာ ဖာထတြခငး၊

(င) ဆကစပပတသကသများ ကျယကျယြပန ြပန ပါဝငမြဖင ထနးသမး ရးဆငရာ နငငအဆင ဦးစား ပးလပငနးများအတက ရငးနးြမပနမများ အ ပ အများမ လကခသည သ ဘာ တညချက နင ဘ မာမနးချကတအား သတမတြခငး၊ နင

(စ) ြမနမာ ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရးအတက ရငးနးြမပနမအခငအလမးများ (၂၀၀၅)

(Myanmar: Investment Opportunities for Biodiversity Conservation 2005) ြပငဆငမမးမြခငးအြဖစ ြမနမာ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမး ရး ရငးနးြမပနမ ရရည

မာမနးချက (MBCIV) အား ၂၀၁၃ ခနစတင ထတ ဝြခငး။ MBCIV အား ရးဆထတ ဝြခငးသည နငငအဆငဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာနင လပငနးစမချက ((National Biodiversity Strategies and Action Plan - NBSAP) အား အ ကာငအထည ဖာြခငး၊ ြပငဆငမမးမြခငးတက အ ထာကအကြပ ပး၊ ြမနမာနငင၏ သဘာဝ နယ ြမစနစ ြမငတငြခငးက ပပး ပးပါသည။

55

၄-၂-၇။ ရရညတညတခင မ စ သာ သဘာဝအ ြခခခရးသားလပငနး လပငနး စမချက


၁။ ဟတယ နင ခရးသားလာ ရးလပငနး ဝနကးဌာန နင အြခားဆကစပဝနကး ဌာနများမ ြပလပ သာ ခရးသားလပငနး ဆငရာ သငတနးများတင ထနးသမး ကာကယ ရးဆငရာ သြမငနးကားမ နင ပတဝနးကျငဆငရာ ပညာ ပးမများအား သငရးများတင ထညသငးြခငး၊

ြပလပ သာ ခရးသားလပငနး ဆငရာ သငတနးများတင ထနးသမး ကာကယ ရးဆငရာ သြမငနးကားမ နင ပတ ဝနးကျငဆငရာ ပညာ ပးမများအား ထညသငးပချြခငး၊ (ဟတယနငခရးသား ညနကားမဦးစးဌာန) ခရးသားလပငနးဆငရာ သငတနးများ တင သဘာဝအ ြခခ ခရးသားလပငနး ဘာသာရပအား ပချြခငး၊ (သစ တာဦးစး ဌာန)

၂။ ဒသခြပညသများအတက သဘာဝ အ ြခ ခခရးသားလပငနးဆငရာ မဝါဒအား ရး ဆြခငး၊

Myanmar Tourism Master Plan (၂၀၁၃-၂၀) တင သဘာဝအ ြခခ ခရး သားလပငနး ဖ ဖး ရး ထညသငး ထား ြခငး၊ (ဟတယနငခရးသားလာ ရးလပ ငနးဝနကးဌာန) မ ခါင ဒသခ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဗဟဌာန (GMS-Environment

Operations Center (EOC)) မ အာက ဖာြပပါများအတက Concept

Note များ ရးဆလျကရြခငး • Preparation of an Ecotourism

Development Strategy for Protected Areas

• Preparation of a Regulation on the Distribution of Ecotourism Benefits

၃။ သဘာဝအ ြခခခရးသားလပငနးသည ထနးသမးကာကယ ရးအား အ ထာက အကြပမ သချာ စရန သဘာဝ အ ြခ ခခရးသားလပငနးများ ဆာငရကရာ တင လအပချကများ နင အဓက သာ

ဌာနတငးသငတနးများြပလပ၍ သဘာဝ အ ြခခ ခရးသားလပငနးများဆငရာ ဝန ထမးများ၏ သြမငနးကားမ ြမငတင ြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

56


ချကများအား နားလညသ ဘာ ပါက စ ရန သစ တာဦးစးဌာနမ ဝနထမးများ အား သငတနးများပချြခငး၊

၄။ ခရးသားဧညလမးညနများအား သဘာ ဝအ ြခခ ခရးသားလပငနးများက ဆာင ရကရာတင သဘာဝနယ ြမများ၏ ဥပ ဒများ နင ညနကားချကများက လကနာ စရန ဆာငရကြခငး၊

သဘာဝနယ ြမများတင လကနာရမည စညးမျဉးစညးကမးများအား ခရးသား လပငနးများအား အသ ပးအ ကာငး ကားြခငး၊ (သစ တာဦးစးဌာန)

၄-၂-၈။ ပတဝနးကျင အရညအ သးဆငရာ စမအပချပမ ြမငတငြခငး နင ဇဝ လြခမ လပငနးစမချက


၁။ ပတဝနးကျငအရညအ သးဆငရာ စမ အပချပမ ြမငတငြခငး နင ဇဝ လြခမ တအတက အထးလပငနး အဖ ဖ စညး ြခငး၊

ဇဝလြခမဆငရာကစစရပများ ဆာငရက ြခငး၊ GMO ဟတမဟတ စစ ဆးြခငး၊ Non GMO Certificate ထတ ပးြခငး၊ (စကပျး ရးဦးစးဌာန) ဌာနတငးမမးမသငတနးများ၊ မးြမ ရး သငတနးများတင ပတဝနးကျင ထနး သမး ရး နင အရညအ သးမပျကစး ရး၊ ဇဝလြခမ ထနးသမး ရးတအား ထည သငး ပချြခငး၊ (ငါးလပငနးဦးစးဌာန)

၂။ ြမနမာပတဝနးကျငထနးသမး ရး ဥပ ဒ မကမးအား ြပ ာနးြခငး၊

ြမနမာ ပတဝနးကျငထနးသမး ရး ဥပ ဒ အား ၂၀၁၂ ခနစ၊ မတလ (၃၀) ရက န တင ြပ ာနးြခငး၊ (ြပည ထာငစအစးရ အဖ )

၃။ အြခား သာ အာဆယနငငများ၏ ပတ ဝနးကျငဆငရာ စချနစညနးများအား ထညသငးစဉးစား ပး နငငအဆင လထ အရညအ သး စသတမတချကများ သတ မတြခငး၊

ပတဝနးကျငဆငရာ စချနစညနး ရးဆ ြခငး ပထမအဆငအ နြဖင စကမစန ပစ ရ စချနစညနးအား ရးဆြခငး၊ (သပပ နင နညးပညာဝနကးဌာန)

၄။ လထညစညမးမ တငးတာ ရး ဒသ များ သတမတြခငး၊

ရနကန မတင တငးတာ ရးစခနး အချ တည ထာင၍ လထညစညမးမအား တငးတာြခငး၊ (ရနကန မ တာစညပင

57


သာယာ ရး ကာမတ) ၅။ စန ပစပစစညးများ စန ပစြခငး နင စာင

ကညကးကပြခငးတတင ပး ပါငးပါ ဝငမအား ြမငတငရနပညာ ပးလပငနး များ ဆာငရကြခငး၊

ရနကန မတင စန ပစပစစညးများ စန ပစ ြခငး ပညာ ပးလပငနးများအား ၂၀၁၂ ခ နစ၊ ဧ ပလမစ၍ ဆာငရကြခငး၊ (ရနကန မ တာ စညပငသာယာ ရး ကာမတ)

ပလတစတစအတ လာချသးစ ရးပညာ ပး အစအစဉများ ဆာငရကြခငး၊ (ရန ကန နငမနတ လး မ တာ စညပငသာယာ ရး ကာမတ)

၆။ စန ပစပစစညးများအတက စမအပချပမ စနစများ နင သန စငမ နညးလမးများ အား (အထးသြဖင မ ကးများတင) တး တက အာငြပလပြခငး၊

မ ကးများတင စန ပစပစစညးများအတက စမအပချပမ စနစများ နင သန စငမ နညးလမးများ တးတက ဆာငရကြခငး၊ အမကသမး စနစတင ပဂဂလက အခနး က မ ပါဝငမ ြမငတငြခငး၊ စန ပစ ပစစညးများဆငရာ လထပညာ ပးြခငး တး ြမင ဆာငရကြခငး၊ (ရနကန နငမနတ လး မ တာစညပငသာယာ ရး ကာမ တ)

၇။ လာချသးစြခငး၊ ြပနလညသးစြခငး နင ဆး ြမ စြခငးတပါဝငသည ပတ ဝနးကျငနင သငတငမတ သာ စန ပစ ပစစညးများ စမအပချပမအား ြမငတင ရန အများြပညသအား ပညာ ပးြခငး၊

စန ပစပစစညးများမ Recycle စကရများ အတက ကနကမးအြဖစအသးြပနင ရး ပညာ ပးြခငး၊ Recycle စကရများ အတက စန ပစပစစညးများမ ၂၀၁၂-၁၃ တင ကနကမး (၇၃) တန နင ၂၀၁၃-၁၄ (ဒဇငဘာလအထ) တင ကနကမး (၅၂) တန ပပးနငြခငး၊ (ရနကန မ တာစည ပငသာယာ ရး ကာမတ)

၈။ ရအရညအ သး စမအပချပမ တးြမင ဆာငရကြခငး၊

ဆည/တာတမများနင အဓက ြမစကးများ တင ရအရညအ သးအား ဆနးစစြခငး၊ (ဆည ြမာငးဦးစးဌာန) သာကသး ရများ၏ အရညအ သးအား စစ ဆးြခငး နင ထနးချပြခငး၊ (ကျနး မာ ရးဝနကးဌာန) ရတငးတး ဖာြခငးအတက ထာကခ

58


ချကထတ ပးြခငး၊ ပဂဂလက နင စကမ လပငနးများရ ရတငးများ၏ ရအရည အ သးအား စစ ဆးြခငး၊ (ကျနးမာ ရး ဝနကးဌာန) သတတ တငးများ ကာင ြမစ ရ ညစညမးမ မြဖစ ပ စ ရး ကပမတြခငး၊ (သတတ တငးဝနကးဌာန) မ ြပ ညစညမး ရ စန ပစြခငးအား ကး ကပြခငး၊ (ရနကန မ တာစညပငသာ ယာ ရး ကာမတ) စကမလပငနးများမ ထက သာ ညစညမး ရများအား ြပနလည သန စငြခငးအား ကးကပြခငး၊ (စကမဝနကးဌာန)

အဓကြမစများ၏ ြမစ ရ အရညအ သး အား စာင ကညြခငး၊ (ပ ဆာင ရးဝန ကးဌာန)

၉။ ဆးြမညရန မလယ သာ အာဂငးနစ အညစအ ကးများ (Persistence Organic Pollutants-POPs) နင ပတ သက၍ အများြပညသ သြမငနးကားမ တးြမင ဆာငရကြခငး၊

ဆးြမညရန မလယက သာ အာဂငးနစ အညစအ ကးများ (POPs) နင စပ လျဉး၍ ပးသတ ဆး သးစမများ လာချ ရန Integrated Pest Management (IPM) စနစများ ကျငသးြခငး၊ ပးမားနင ရာဂါဒဏ ခနငရညရသည မျးများ ထတလပစကပျးြခငးတအား ပညာ ပး ြခငး၊ (စကပျ း ရးဦးစးဌာန)

၁၀။ ၂၀၀၆ ခနစတင ြပ ာနးခ သာ ရ အရငးအြမစများ နင ြမစ ချာငးများ ထနးသမး ရး ဥပ ဒအား အာဏာသက ရာက စြခငး၊

ရအရငးအြမစများ နင ြမစ ချာငးများ ထနးသမး ရး ဥပ ဒကျငသးမအား အ ထာကအကြပ စရန နညးဥပ ဒအား ၂၀၁၃ ခနစတင ြပ ာနးခ ပး၊ အမန ၊ ညနကားချက နင လပထးလပနညးများ က ထတြပနကျငသးြခငး၊ ( ရအရငးအ ြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရး ဦးစးဌာန)

၁၁။ အာဆယနငငများနင ြမစ ရ အရည ၂၀၁၀ ြပညနစမစတင၍ ဧရာဝတနင ချငး

59


အ သးဆငရာ ပး ပါငး ဆာငရကြခငး၊ တငးြမစတစ လာက စခနး (၅၂) နရာ သတမတ ပး ြမစ ရ အရညအ သး အား နစစဉ ဖ ဖာဝါရ နင မတလ အတငး ပမန တငးတာ၍ သတငး အချကအလက များ ဖလယြခငး၊ ( ရအရငးအြမစနငြမစ ချာငးများ ဖ ဖ းတးတက ရးဦးစးဌာန)

၁၂။ ဇဝလြခမ ဥပ ဒ ထတြပနနငရန အား ပးတကတနးြခငး၊

ဇဝလြခမ ဥပ ဒအား တတယမကမး အထ ရးဆထား ပး လကရအ ြခအ န နင ကကည စရန ဆကစပဌာနများ၏ အကြပ ဆး နးမများြဖင ထပမြပငဆင ပး အတညြပ ြပ ာနးနင ရး ဆာငရက ရန လအပြခငး၊ (စကပျး ရးစမကနးဦး စးဌာန)

၁၃။ ဇဝလြခမ နင အစားအစာ ဘးကငး မတက အများြပညသ သရနားလည စ ရန ြမငတင ဆာငရကြခငး၊

ြမနမာရပြမငသကားမ ဇဝလြခမ နင အစားအစာ ဘးကငးမဆငရာ Public Talk ြပလပြခငး၊ (စကပျး ရးဦးစးဌာန)

၄-၂-၉။ ဓာတသတတ အရငးအြမစ ထတယသးစြခငးအတက ရရညတညတ ခင မ စ သာ စမ အပချပမဆငရာ လပငနးစမချက


၁။ စးစမးရာ ဖ သာ လပငနးများတင ပတ ဝနးကျငဆငရာထခကမ လလာဆနး စစြခငး (EIA) အား ထညသငးြခငး၊

စးစမးရာ ဖ သာ လပငနးများအပါအဝင ဖ ဖး ရး လပငနးများ ဆာငရကမည အစအစဉများတင ပတဝနးကျင၊ လမ ဘဝ နင ကျနးမာ ရး ထခကမဆနးစစ ြခငးတအား ထညသငး စြခငး၊ (သတတ တငးဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန)

၂။ ဓာတသတတ တး ဖာထတလပသည နရာ ဒသများတင ထနးသမးကာကယြခငး၊ ြပနလညထ ထာငြခငး နင မလအ န အထား ြပနလည ရာကရရနတ အတက ရ ြပး စမကနးများ ဆာင ရကြခငး၊

ြမစကမးပါးအနးတင သတတ တး ဖာြခငး အား ရအရငးအြမစ နင ြမစ ချာငးများ ထနးသမး ရးဥပ ဒ/နညးဥပ ဒတနငအ ည ဆာငရကြခငး၊ (သတတ တငးဝနကး ဌာန၊( ရအရငးအြမစ နင ြမစ ချာငးများ

60

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖ အစညး) ဖ ဖ းတးတက ရး ဦးစးဌာန) သတတ တငး ဘးအနတရာယ စမခနခမနင ြပနလည ထ ထာင ရးဆငရာ စမး ဆာငရည ြမငတငြခငး၊ (သတတ တငး ဝနကးဌာန) ဓာတသတတ တး ဖာသည နရာများတင ထနးသမး ကာကယြခငး၊ ြပနလည ထ ထာငြခငး၊ မလအ နအထား ြပနလည ရာကရြခငးဆငရာ ရ ြပးလပငနးများ ဆာငရကြခငး၊ (သတတ တငးဝနကး ဌာန) ဓာတသတတ တး ဖာခင လာကထားရာ တင ပတဝနးကျင၊ လမဘဝနင ကျနးမာ ရး ထခကမဆနးစစြခငး၊ သတတ တငး ပတသမးမည အစအမများအား ထည သငး စြခငး၊ (သတတ တငးဝနကးဌာန)

၃။ ဓါတသတတ ထတလပတး ဖာြခငး လပ ငနးများတင နညးပညာဆငရာ ကမး ကျငမများ အဆငြမငတငြခငး၊

နညးပညာဆငရာ အဆငြမငတငရန ဝန ထမးများ၏ စမး ဆာငရည ြမငတင ြခငး၊ (သတတ တငးဝနကးဌာန)

၄။ ထ ရာက သာ စာင ကည လလာြခငး လပငနးများ ဆာငရကရန ကမးကျင ပညာရငများအား တာဝန ပးြခငး၊

ဓာတသတတ သန စင/ကျချက/ဆငတကြပ ြပငသည စကရများတင စန ပစအရည များ စနစတကျစန ပစြခငး၊ ြပငပ နင လထသ မပျလင စရန ဆာငရကရန ပညာ ပးြခငး၊ စမး ဆာငရည ြမငတင ြခငး၊ စစ ဆးကပမတြခငး၊ (သတတ တငး ဝနကးဌာန)

၅။ အစငအခစန ပစပစစညးများ စမအပချပ ြခငးအတက သင လျာ သာ နရာ ဒသ များအား သတမတြခငး၊

ဓာတသတတ တး ဖာမည အစအစဉတင အစငအခ စန ပစပစစညးများ သတမတ န ရာတင စန ပစ ရးအတက အစအမများ အား ထညသငးြခငး၊ (သတတ တငးဝနကး ဌာန) ဓာတသတတ တး ဖာမည လပငနးများ အဆြပလာများတင ပတဝနးကျင နင

61

စဉ NBSAP ပါ လပငနးများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ( ဆာငရကသည ဌာနအဖ အစညး) လမစးပား ရးအ ပ ထခကမ ဆနးစစ ချကများအ ပ အစငအခ စန ပစပစစညး များဆငရာ အစအမများအား ထညသငး ဖာြပ စြခငး၊ (ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန)

62

BOX ၆။ သတြဖတသအြဖစမ ထနးသမးကာကယသအြဖစသ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးြခငးတင ဥပ ဒစးမး ရးနင ပညာ ပးြခငးတသည အဓကလပငနး များြဖစပါသည။ ဥပ ဒစးမး ရးလပငနးတစခတညးြဖင ထနးသမး ရးတင လ လာကမမရ သညအတက ပညာ ပးလပငနးများကပါ အားြဖည ဆာငရကရြခငးြဖစပါသည။ ပညာ ပး

လပငနးသည ဒသခြပည သများ၏ ထနးသမး ရး အ ပ သြမငနးကားမ အား ြမငမားလာ စ သာ လညး ၎ငးတ၏ အ လ အထက ြပာငးလ စရန

ခကခသည။ သဘာဝပတဝနးကျငအ ပ ထခကမ နညး ပါး စသည အသက မးလပငနးများ ြဖညစက ပပး ပး ြခငးြဖင ထနးသမး ရး အာငြမင နငသညက လက တ ဆာငရကနငခသည။ တစကမဘာလးတင ကာင ရ (၄၀၀) အာကတငသာ ကျနရ ပး၊ မျးသဉး ပျာကကယမည အနတရာယနင ရငဆင နရသညဟ သတမတြခငး ခထားရသည ရ ညာငနတဝငးငက (Spoon-billed Sandpiper - SBS) သည ြမနမာနငင တာငပငးရ မတတ မ ပငလယ ကတင နစစဉ ဆာငးခ လရပါသည။ ၂၀၁၀ ြပညနစတင ဇဝမျးစမျးကနင သဘာဝထနးသမး ရးအသငး (BANCA) မ SBS ကျကစားရာ နရာများတင ဒသအပချပ ရး အဖ အစညး များ၊ ငကမဆးများနင တဆ၍ အကြပ ဆး နးမများ ြပလပကာ အြခား သာ အသက မးလပငနးများ (တငါလပငနး၊ စကပျး ရး၊ မးြမ ရး) များ ပပး ပးြခငးြဖင ငက ဖမးဆးြခငးအား စန လတရန သ ဘာတညမများ ရရခပါသည။ ကျန ဒသခများက ပညာ ပး

စညးရးြခငးများြပလပ ခသည။ လလာမများအရ ငကဖမးဆးြခငးများ ကျဆငးသားခ ပး ငက မဆးများမာ အြခား သာ အသက မးလပငနးများအား ဆာငရက လျကရ ကာငး တရရပါသည။ ငက ကာငကျကစားမမာလညး တးပားလျကရပါသည။ ထ ရာက သာထနးသမးကာကယြခငးအား

ဥပ ဒစးမးမ၊ ပညာ ပးမနင လမဘဝြမငတငမတြဖင အာငြမငစာ အ ကာငအထည ဖာနင ကာငး ြပသြခငး ြဖစပါသည။ သဘာဝအ ြခခ ခရးသားလပငနးနင ငကကညြခငး တတင ဒသခများအား ငကမျးစတများဆငရာ အ တအက၊ ဗဟသတတြဖင ဧညလမးညနများ အြဖစ ဆာငရကနင ရး လကျငသငကား ပးမည ဆပါက ငကမဆးများအား ထနးသမး ကာကယသ များအြဖစသ ြပာငးလနင စမည ြဖစပါသည။

63

အခနး ၅။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား အြခား သာ ဆကစပ က များတင ထညသငး

ြခငး

ြမနမာနငငသည စဉဆကမြပတဖ ဖ းတးတက ရး၊ ဆငးရနမးပါးမ လာ

ချ ရး၊ ထာငစနစ ဖ ဖး ရးပနးတင ြပညမ ရး၊ စးပား ရး ဖ ဖ းတးတကမ နင သဘာဝ

ပတဝနးကျင တည ငမ ရး ဟနချကည အာင ဆာငရက ရးတတင စန ခ မ အများ

အြပားနင ရငဆင နရပါသည။ အထးသြဖင နငင ရး အ ြခအ န တးတက ြဖစ ပ လာ

ြခငး ကာင ဖ ဖ း ရးဆငရာ ရငးနးြမပနမများ တးြမငလာသည အ ြခအ နတင စးပား

ရး ဖ ဖ းတးတကမ နင သဘာဝပတဝနးကျင တည ငမ ရး ဟနချကည အာင ဆာင

ရကမအား ပမအားထတရလျက ရပါသည။

အြခား သာ နငငများ၏ စးပား ရးဖ ဖ းတးတက ရးအား ဦးစား ပး ဆာင

ရကရာတင သဘာဝပတဝနးကျင တည ငမမက လျစလျရခြခငး ကာင တနဖးကးမားစာ

ြပနလည ပးဆပရသည ြဖစရပများက သငခနးစာယ ပး ြမနမာနငငအ နြဖင သဘာဝ

ပတဝနးကျင ထနးသမး ရး နင စးပား ရး ဖ ဖးတးတကမက ဟနချကညစာ ဆာငရက

ရးက အ လး ပးလျကရပါသည။

ပတဝနးကျင ထနးသမး ရး နင စးပား ရး ဖ ဖ းတးတကမက ဟနချကည

စာ ဆာငရက ရးက နငငအဆင မဝါဒ၊ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများတင ထည

သငး ရးဆထား ပး ြဖစပါသည။ ြပည ထာငစသမမတ ြမနမာနငငအ နြဖင စးပား ရး နင

လမ ဖ ဖ း ရးဆငရာ ြပြပင ြပာငးလမ မ ဘာင (Framework for Economic and

Social Reforms-FESR) အား ရးဆ ကျငသးလျကရပါသည။ ထသ ကျငသးြခငးက

ကမဘာအဆင၊ ဒသအဆင နင နငငအဆင မဟာဗျဟာများြဖစသည ထာငစနစ ဖ ဖး

ရး ရညမနးချက (Millennium Development Goals-MDGs) ၊ အမျ းသား ဘကစ

ဖ ဖ း ရးစမချက (National Comprehensive Development Plan-NCDP) နင

အာဆယ လမ ရး-ယဉ ကျးမ အသကအဝနး အ ြခြပ ြမပ (ASEAN Socio-Cultural

Community Blueprint-ASCC) တ နင ဆကစပထား ပး ၎ငးမဟာဗျဟာများသည

စဉဆကမြပတ ဖ ဖ းတးတက ရး နင သဘာဝ ပတဝနးကျင တည ငမ ရးတက အ လး

ပးထားပါသည။

64

၅-၁။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား ပတဝနးကျင နင သစ တာက တင ထညသငး

ြခငး

၁၉၉၅ ခနစတင ထတြပနြပ ာနးခ သာ ြမနမာသစ တာမဝါဒ၏ ပဓါနကျ

သာ အချက(၆) ချကအနက တစချကမာ ရ၊ ြမ၊ တာရငးတရ စဆာန၊ ဇဝမျ းစနင

သဘာဝဝနးကျငက ကာကယရန ြဖစပါသည။ အဓကရညမနးချကမာ အမျ းသားဥယျာဉ

များ၊ သဘာဝက းဝငးများနင ဘးမ တာများဆငရာ စနစတစခတည ထာင၍ တာရငး

တရ စဆာန စမအပချပြခငးလပငနးက ခငမာ စ ရးအတက တးြမင ဆာငရကရန ြဖစပါ

သည။ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနငသစ တာ ရးရာဝနကးဌာနသည သစ တာက

ဆငရာ နငငအဆင အစအစဉအြဖစ အမျ းသားသစ တာက နစ (၃၀) ပငမစမကနး

(၂၀၀၁-၀၂ မ ၂၀၃၀-၃၁ အထ) ရးဆခ ပး ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးြခငးအား အခနး တစ

ခနးအြဖစ ထညသငးထားပါသည။ အမျ းသား သစ တာက ပငမစမကနးအရ သဘာဝ

နယ ြမ တည ထာငြခငးရညမနးချကက ြမနမာသစ တာမဝါဒပါ ရညမနးချက ၏ (၂)

ဆ ြဖစသည နငငဧရယာ၏ ၁၀ ရာခငနနးအား သဘာဝနယ ြမအြဖစ သတမတရန တးချ

ချမတခပါသည။ အမျ းသား သစ တာက ပငမ စမကနးအား အ ကာငအထည ဖာြခငး

အြဖစ ခရငသစ တာအပချပလပကငမစမချကများအား ရးဆကရပး၊ ၎ငးတင သဘာဝ

နယ ြမအလပတကနယအား ထညသငးရပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမး ရး ဥပ ဒ

(၂၀၁၂) သည ဖ ဖ း ရးဆငရာ ရငးနးြမပနမများအတက စမချက ရးဆရာတင ဂဟ

စနစများနင ဇဝမျ းစမျ းကလြခမအတက ဥပ ဒပငးဆငရာ အဓက ကျာရးြဖစပါသည။

၅-၂။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား စကပျး ရးက တင ထညသငးြခငး

စကပျ း ရးက တင ဇဝမျ းစမျ းက ကာကယထနးသမးြခငးဆငရာ လပ

ငနးများ ပါငးစပထညသငး ဆာငရကရာတင လယယာစကပျ း ရးနငဆည ြမာငး

ဝနကးဌာနသည အပင မျ းရးဗဇ အရငးအြမစများ ထနးသမးကာကယြခငး၊ လယယာ

စကပျ း ရးလပငနးမ ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ထခက စနင သာ အနတရာယများမ

ကတင ကာကယနငရန ဆာငရကြခငး နင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးြခငးက ထာကပ

ပးနငသည စကပျးနညးစနစများ ကျငသး စြခငးစသည လပငနးများက အ ကာင

အထည ဖာ ဆာငရကလျကရပါသည။

အပငမျ းရး ဗဇအရငးအြမစများ ထနးသမးကာကယြခငး နြဖင ြမနမာနငင

တင မျ း စဘဏအား ၁၉၉၀ ြပညနစမ စတငတည ထာငခ ပး၊ အပငမျ းရး ဗဇအရငး

အြမစများက နငင၏ ဒသအနအြပားသ သား ရာက လလာစ ဆာငး၍ ကာကယ ထနး

65

သမးလျကရပါသည။ ၂၀၁၃ ခနစ၊ ဒဇငဘာလအထ အပငမျ းစတ စစ ပါငး ၂၄ မျး ၏

ဗဇကမျ း (Accessions) စစ ပါငး (၁၁,၉၁၆) မျ းက အ အးခနးအတငး သ လာင

ထနးသမးထားရ ပး၊ သးနမျ းက ပါငး(၁၁၂) မျ း၏ လကခဏာရပများ (Passport Data)

များက မတပတငထားရပါသည။ ထအတ သးနမျ းက ပါငး၂၂ မျ း၏ (Accessions)

စစ ပါငး(၉,၆၀၉) ၏ အရညအချငးလကခဏာမတတမး (Characterization data) များ

က မတတမးတငထနးသမးထားရပါသည။

စားနပရကခာ နင လယယာစကပျ း ရး ဖ ဖးတးတကမအတက မျ း စဘဏရ

အပငမျ းဗဇ အရငးအြမစများအား သ တသနြပလပြခငး၊ အပငမျ းသစ မးြမ ရးလပ

ငနးများတင အသးချ ဆာငရကနငရနအတက ြပညတငးြပညပ အဖအစညးများသ စချ

မတထားသည မျ းဖလယ ရးဆငရာ သ ဘာတညချက(Standard Material Transfer

Agreement, SMTA) အသးြပ၍ ြဖန ဝ ပးလျကရရာ ယ နအထ သးနဗဇမျး က ပါငး

(၁၇,၁၈၃) အား ြဖန ဝ ပးနငခပါသည။ အပင မျ းရးဗဇ အရငးအြမစများအား ရယအသး

ချြခငးမ ရရလာသည အကျ းအြမတများအား အကျ းတမ ဝသားနငမည နညးလမးများ

အား ြပစ ဆာငရကလျက ရပါသည။

မျ း စဘဏတင ကာကယ ထနးသမးထားရသည သးနမျ းများအနက စပါး၊

စပါးရငး၊ ထာပတပနင ငက ပျာမျ းများအား လြခစတချမရ စရနအတက ပားများ၍

နာ ဝနငငရ ကမဘာမျး စဘဏ(Global Seed Vault, Norway)၊ အြပညြပညဆငရာ

ဆနစပါး သ တသနဌာန၊ မျ း စဘဏ(International Rice Research Institute, IRRI

Gene Bank)၊ ကရးယားသမမတနငင မျးဗဇဘဏ (RDA Gene Bank)၊ ကလဘယာ

နငငရ အြပညြပညဆငရာအပပငး ဒသ စကပျ း ရးသ တသနဌာန (CIAT, Colombia)

တတင ထနးသမးထားရြခငးများ ဆာငရကလျကရပါသည။

ြမနမာနငင၏ အပငမျးရးဗဇ ကာကယထနးသမးြခငး လပငနးရပများအား

အများြပညသ ပမသရ နားလညလာပး ပါဝင ဆာငရက လာနင စရနအတက FAO နင

ပး ပါငး၍ အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစများဆငရာ အမျ းသားသတငးအချကအလကြဖန

ဝ ပး ရး ကနယကစနစထ ထာငြခငး (National Information Sharing Mechanism

on the Implementation of Global Plan of Action for the Conservation and

Sustainable Utilization of Plant Genetic Resources for Food and Agriculture

NISM-GPA, www.pgrfa.org/gpa/mmr/mmrwelcomeil.html)၊ တာငသလယသ

မားရပသလငး (Farmers’ Channel)၊ တာငသလယသမားဂျာနယ (Farmer’s

66

Journal) နင လယယာစးပားဂျာနယစသည သတငး၊ မဒယာများအသးြပ၍ အသပညာ

ပးြခငးများကလညး ဆာငရကလျကရပါသည။

ထအြပင စကပျ း ရးလပငနးများမ ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ ထခက စနင

သည အနတရာယများမ ကတငကာကယနငရနအလငာ ဥပ ဒ၊ နညးဥပ ဒများြပ ာနးြခငး၊

ြပငဆငြပြပငြခငး အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျကရပါသည။ စကပျ း ရးက

တင အသးြပသည ပးသတ ဆးများတင ပါဝငသည ဓာတပစစညးများမ ဇဝမျးစမျးကနင

သဘာဝပတဝနးကျငအ ပ ထခကမများ လျာနညးကျဆငး စရနရညရယ၍ ပးသတ

ဆးဥပ ဒ(၁၉၉၀)ကလညး ကာငး၊ ြမနမာနငငအတငးသ မလလားအပ သာ ြပန ပား

ဖျကဆးတတသည မျ း စများ၊ အပငအစတအပငးများ နင ပးမား ရာဂါများဝင ရာကမမ

ကာကယနငရနအတက အပငပးမား ကာကယထနးချပ ရးဥပ ဒ(၂၀၁၁) နင မျ း စ

ဥပ ဒ (၂၀၁၁) တက ြပ ာနးြခငးနင စကပျ း ြမများနင သးစသ တာငသလယသမား

များ၏ ကျနးမာ ရးက ထခက စနငသည အရညအ သးမြပညမ သာ ဓာတ ြမဩဇာများ

အား ကာကယထနးသမးနငရနအလငာ ြမဩဇာဥပ ဒ (၂၀၀၂)က ြပ ာနးအ ကာင

အထည ဖာ ဆာငရကလျကရပါသည။

ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးကာကယြခငးက ထာကအပ ပးနငသည စကပျး

ရး နညးစနစများအ နြဖင ရ ြပာငး တာငယာစနစမ အမတမးလယယာစကပျ းနညး

စနစများသ ြပာငးလကျငသး စြခငး၊ ပျကစးြပနးတးလျကရ သာ ြမဆလာများအား

ြပနလည ကာငးမန စရန ြမယာထနးသမးသည နညးစနစများ ကျငသးြခငးအားြဖင

ြမဆလာအတငးရ အဏဇဝပးမားများြပနလညတးပားလာ စြခငး၊ မး ခါင ရရား ဒသ

များတင ရက ခတာသးစနငသည စကပျ းနညးစနစများ ဖာထတြခငး၊ ဇဝလြခမဆငရာ

ကစစရပများအတက မျ းရးဗဇ ြပြပငထားသည GMO များဟတမဟတဟတ စစ ဆးြခငး

နင Non-GMO Certificate များ ထတ ပးြခငးနင အပငမျ းအကာအကယ ပး ရးဥပ ဒ

(Plant Variety Protection Law) ရးဆြပ ာနး နငရန ဆာငရကလျကရပါသည။

၅-၃။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား မးြမ ရး နင ရလပငနး က တင ထညသငး

ြခငး

မးြမ ရးက တင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးြခငး လပငနးများက ပါငးစပ

ဆာငရကသညအ နြဖင မးြမ ရး၊ ရလပငနးနင ကျးလက ဒသဖ ဖ း ရးဝနကး

ဌာန အ နြဖင က နားသတြဖတြခငးမ တားဆးကာကယသညဥပ ဒ (Cattle Slaughter

67

Prohibition Act ၁၉၄၇) က လညး ကာငး၊ တရ စဆာနကျနးမာ ရးနင ဖ ဖ း ရးဥပ ဒက

၁၉၉၃ ခနစတင လညး ကာငး ြပ ာနး၍ ထနးသမးကာကယ ဆာငရကလျကရပါသည။

မးြမ ရးနငကသ ရးဦးစးဌာနမ အမ မး/ြခ မး တရ စဆာနမျးစတများ

ထနးသမးကာကယြခငးလပငနးများက ြပညတငးြပညပ အဖအစညးများနင ပး ပါငးကာ

ထနးသမး ကာကယ ဆာငရကလျကရရာ နရငး ဒသအတငး ထနးသမးကာကယြခငး

(In-situ Conservation) အ နြဖင ြမနမာနငင၏ အဓကအ ရးပါ သာ အမ မးတရ စဆာန

မျ းစတ ြဖစသည ဒသရငး ရနကးနားမျ းစတက မ ကးတငး ဒသကး၊ စလငး

မ နယတင လညး ကာငး၊ ြမနမာမျ းရငး ကကမျ းစတများက မနတ လးတငး ဒသကး၊

ညာငဦး မ နယ နင ရနကနတငး ဒသကး၊ လညးကး မ နယများတင လညး ကာငး

ထနးသမးကာ ကယ ဆာငရကလျက ရပါသည။

နရငး ဒသြပငပတင ထနးသမးကာကယြခငး (Ex-situ Conservation

အ နြဖင နား နာကထးမ သတရညက စ ဆာငး၍ ရနကန မ ရ ြခ မးတရ စဆာနများ မျး

အဆငြမငတင ရးဌာနစတ (Artificial Insemination Section) ရ သတရညဘဏတင

အ အး ပးထနးသမးသည နညးြဖင ထနးသမးကာကယ ထားရပါသည။

ထအြပင အြပညြပညဆငရာ အဏြမစမးအင အဂျငစ (IAEA) နင ပး ပါငး

၍ ဒသရငး က နားမျ းစတများ၊ ဆတမျ းစတများနင ကကမျ းစတများ၏ မျ းရးဗဇနင

သငြပငလကခဏာ ထနးသမးြခငး (Phenotypic and Genotypic Characterization)

လပငနးစဉများက မ ကးတငး ဒသကး၊ မနတ လးတငး ဒသကးနင ရမးြပညနယတတင

အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက ရပါသည။ မးြမ ရးနငကသ ရးဦးစးဌာနမ ဝန

ထမးများ ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ အသစတဓါတများ ပမသြမငနားလညလာ စရန အတက

ဌာနတငး မမးမသငတနးများ၊ မးြမ ရးသငတနးများတင ပတဝနးကျင ထနးသမး ရး၊

သဘာဝအရငးအြမစများ အရညအ သး မပျကစး စ ရး နင ဇဝလြခမ ထနးသမး ရး

ဆငရာ သငခနးစာများ ထညသငးပချ ဆာငရကလျက ရပါသည။

ရလပငနးက မ ဇဝမျ းစမျ းကများ ထနးသမးြခငးနင စပလျဉး၍ ငါးလပ

ငနးဦးစးဌာနအ နြဖင ြမနမာနငင ပငလယငါးဖမးဥပ ဒ (၁၉၉၀) နင ရချငါးလပငနး

ဥပ ဒ (၁၉၉၁) တအပါအဝင ညနကားချကများ၊ အမန များ၊ တားြမစချကများ ထတြပန၍

ဆကစပဌာန အဖအစညးများပး ပါငးပါဝငမြဖင ငါးဖမးဆးြခငးအား ကးကပြခငး၊

မျ းသဉးရန အနတရာယရသည ငါးမျ းစတများအား အလနအကဖမးဆးြခငးမ ကာကယ ပး

ြခငး၊ ထနးသမးကာကယရန လအပသည ငါးမျ းစတများ သတမတ ပးြခငး၊ ဂဟစနစ

68

အား ထခကပျကစးြခငး မြဖစ စ သာ ငါးဖမးနညးလမးများအား အသးြပ ရး ဟာ ြပာ

ပချြခငး၊ သငတနး ပးြခငးတက အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက ရပါ သည။

ငါးလပငနးဦးစးဌာနရ ငါးသား ဖာကစခနးများတင ရားပါးငါးမျ းစတများ

မျ းဆကပျကသဉးြခငး မရ စရန မျ း ဖာက၍ သား ပါကထတလပ ပး သဘာဝ ရြပင

များအတငး ငါးမျ းစကထညြခငး၊ ဒသခငါး မးသ ြပညသများနင ရလပငနး လပကင

သများသ ငါးမျ းစတများ ြဖန ြဖး ပးြခငးတက ဆာငရကလျက ရပါသည။ အထးသြဖင

ကမဘာနငအဝမး မျ းသဉးရနအနတရာယနင က တ နရ သာ ပငလယလပမျ းစတများ

ထနးသမးကာကယြခငး လပငနးများက နငငတကာအဖအစညးများ နင ပး ပါငး ဆာင

ရကလျကရ ပး၊ ဧရာဝတတငး ဒသကး၊ ငပ တာ မနယရ သမးလကနး ဘးမ တာတင

ပငလယလပ ထနးသမး မးြမ ရးစခနးက ဖငလစကာ ပငလယလပများ သား ဖာက

ြခငး၊ သဘာဝ နရငး ဒသသ ြပနလည စလတြခငးနင ယငးတ ကျကစားရာ ဒသများ

အား သ တသနြပ လလာြခငးများက ဆာငရကလျက ရပါသည။

ြမနမာနငငရ ရားပါးမျ းစတတစခြဖစ သာ ဧရာဝတလငးပငမျ းစတများ

ထနးသမးကာကယရနအတက ဧရာဝတြမစ အထကပငး ဒသတင ဧရာဝတလငးပင

ထနးသမး ရး နယ ြမက ၂၀၀၅ ခနစတင သတမတခ ပး၊ ပမနကငးလညြခငး၊ ပညာ

ပးြခငး၊ တရားမဝင ဆာငရကမများအ ပ အ ရးယြခငးတက ြမနမာနငင ရတပဖ ၊

ဒသအပချပ ရးအဖတနင ပး ပါငး၍ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျကရပါသည။

ထအတ ြမနမာငါးမနးမျ းစတများ ထနးသမးကာကယရန ရညရယ၍ တနသာရ ကမးရး

တနး ဒသရ ရာစက နးမ လနပကနးအထ ဒသအား ငါးမနးထနးသမးနယ ြမ အြဖစ

သတမတကာကယထားရပါသည။

၅-၄။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား ပညာ ရးက တင ထညသငးြခငး

ပညာ ရးဝနကးဌာနအ နြဖင ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမး ရးဆငရာ အသ

ပညာများအား အ ြခခပညာအဆငမစ၍ အဆငြမငပညာအဆငအထ ကျယကျယြပန ြပန

လလာ သငယနငရနအတက သငရးများတင ထညသငးသငကား စြခငး၊ စာတမးများ

ဖတကားြခငးနင ဆး နးပများ ကျငးပြခငးတက ဆာငရကလျကရပါသည။ ပညာ ရး

ဝနကးဌာန၊ အ ြခခပညာဦးစးဌာန အာကရ ကျာငးများတင မလတနးအဆငမ စ၍

ဂဟစနစဆငရာ အ ြခခဘာသာရပများ၊ ပတဝနးကျငဆငရာ ဘာသာရပများက သငရး

ညနးတမးများတင ထညသငး၍ သငကားပချလျက ရပါသည။

69

ထအတ ပညာ ရးဝနကးဌာန၊ အဆငြမငပညာဦးစးဌာန အာကရ တကက သလ

/ဒဂရ ကာလပများတင သတတ ဗဒဘာသာရပ မဟာသပပသငရးတင Environmental

Studies and Conservation and Management ဘာသာရပကလညး ကာငး၊ ဘ က

သငတနးများတင Ecology နင Biodiversity ဘာသာရပများကလညး ကာငး ထည

သငး သငကားလျကရပါသည။ သတတ ဗဒနင ရကခ ဗဒဌာနများတင မဟာဘ ၊ မဟာ

သ တသနဘ ၊ ပါရဂဘ များနငပတသကသည သ တသနစာတမးများ ြပစရာတင ဇဝမျး

စမျ းကများဆငရာ သ တသနြပ လလာြခငးများက နစစဉ ဆာငရကလျကရပါသည။

၅-၅။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား ကနသယ ရးက တင ထညသငးြခငး

ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာအား ကနသယ ရးက တင ထညသငးြခငးအ နြဖင

ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနငသစ တာ ရးရာဝနကးဌာနမ ထတြပနထားသည သစ တာ

ဥပ ဒ (၁၉၉၂) နင တာရငးတရ စဆာနနင အပငများကာကယ ရးနင သဘာဝနယ ြမများ

ထနးသမး ရးဥပ ဒ (၁၉၉၄) တနငအည သစ တာထကပစစညးများ၊ အပငနင တာရငး

တရ စဆာနများနင ယငးတ၏ အစတအပငးများ တရားမဝင ကးသနး ရာငးဝယမများက

ထနးချပ ဆာငရကလျက ရပါသည။ ထအြပင ြပညနယ/တငး ဒသကးအသးသး၌ တာ

ရငးတရ စဆာနနင သစပငပနးမနများ တရားမဝင ကးသနး ရာငးဝယမများအား ထ ရာက

စာ အ ရးယ ဆာငရကနငရနအတက ဆကစပပတသကသည ဌာနဆငရာ (၇) ခမ ကယ

စားလယများ ပါဝငသည "နငငအဆင တာရငးတရ စဆာနနင သစပငပနးမနများ တရား

မဝင ရာငးဝယမများအား ဥပ ဒအရ ထ ရာကစာ အ ရးယတားဆး ရးအဖ (National

Wildlife Law Enforcement Taskforce)" က ၂၀၀၇ ခနစတင စတင ဖ စညးခ ပး၊

၂၀၁၁ ခနစတင ြပနလညဖ စညး၍ ပး ပါငး ဆာငရကလျက ရပါသည။

စးပား ရးနငကးသနး ရာငးဝယ ရးဝနကးဌာနအ နြဖင အပငနင တာရငး

တရ စဆာနထက ပစစညးများ တငသငးြခငး၊ တငပြခငးများအတက ခငြပချက လငစငများ

ထတ ပးရာတင ကာကယထားသည အပငနင တာရငးတရ စဆာနများ၊ မျ းဆကပျကသဉး

လဆ တာရငးတရ စဆာနများစာရငးတင ပါဝငြခငးရ/မရ ပတဝနးကျငထနးသမး ရး နင

သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန၏ သ ဘာထားမတချကများ ရယ၍ လညး ကာငး၊ စကပျး

ရးထကကနပစစညးများ တငသငး/တငပခငြပရာတင လယယာစကပျ း ရး နင ဆည

ြမာငးဝနကးဌာန၏ ထာကခချကြဖင လညး ကာငး၊ အမ မး/ြခ မး တရ စဆာနများ၊ ရ

ထကပစစညးများ တငသငး/တငပရာတင မးြမ ရး၊ ရလပငနးနင ကျးလက ဒသ

ဖ ဖ း ရးဝနကးဌာန၏ ထာကခချကများြဖင လညး ကာငး ခငြပ ပးလျက ရပါသည။

70

ထအတ အပငနင တာရငးတရ စဆာနထကပစစညးများအား နငငတကာသ တင

ပြခငး၊ တငသငးြခငးများက မျ းဆကပျကသဉးလဆ တာရငးတရ စဆာနနင သစပငပနး

မနများ နငငတကာကနသယမဆငရာ ကနဗငးရငး (CITES) ၏ ြပ ာနးချကများနင

အည CITES Export Permit များ၊ Import Permit များ ထတ ပးြခငးအားြဖင

စစစထနးချပ ဆာငရကလျကရပါသည။

BOX ၇။ ြမနမာတကလပ (Batagur trivittata) အား သဘာဝ နင ြခ လာငစနစတြဖင မး ြမြခငးြဖင ထနးသမးြခငး

ြမနမာတကလပသည ဧရာဝတ၊ ချငးတငး၊ စစ တာငး နင သလငြမစတတငသာ တရရ ပး၊ ဥအ သာ နရာများ စကပျး ြမအြဖစ ြပာငးလသားြခငး၊ ဥများ ရာ ဖစ ဆာငးြခငး နင အရယ ရာကလပများ နစ ပါငးများစာ ဖမးဆးြခငးတ ကာင ကာင ရကျဆငးလျကရ ပး မျးသဉးလနးပါး အနတရာယကျ ရာက န သာ မျ းစတအြဖစ သတမတြခငး ခထားရပါသည။ ြမနမာတကလပအား မျးသဉး ပျာကကယသား ပဟ ၁၉၇၀ ြပညနစများမတငမကတညးက ယ ဆထားခြခငးသည ၂၀၀၁ ခနစတင သား ငကထနးသမး ရးအဖ မ ဒဌဝတြမစ၌ ြပန လည တရသည အချနအထ ြဖစပါသည။ ချငးတငးြမစနင ဘရား ရကနများမ ရရ သာ တကလပများအား ရတနာပတရ စဆာန ဥယျာဉ၌ ြခ လာငမျးပားခပါသည။ ချငး တငးြမစအထကပငးတင တကလပများအား နရငး ဒသတင ထနးသမးသည အစအစဉ အား ဆာငရကလျက ရပါသည။ ယငးအစ အစဉအား လငးဖား ကျးရာတင ဆာငရက နြခငးြဖစ ပး ဥ အ သာ နရာများအား ဒသခဝနထမးများမ ကာကယြခငး၊ စာင ကညြခငး၊ ဥများအား သား ဖာကစခနးသ သယယ၍ ထနးသမးြခငး၊ သား ဖာကြခငး နင ပညာ ပး လပငနးများပါဝငပါသည။ တကလပ ၇၀၀ ကျာအား အာငြမငစာ ထနးသမးထားနငပါသည။ တကလပများအား နရငး ဒသတင ထနးသမးသည အစအစဉအား ချငးတငးြမစအထကပငး တင ဆကလက ဆာငရကမည ြဖစ ပး အမတမး ဝနထမး (၃) ဦး ထားရကာ သား ပါကြခငး၊ ငါးဖမးဆးြခငး ကာင တကလပများအ ပ ထခကမမရ စရန တငါများနင ဆကသယညနငး ြခငး၊ ကမး ြခများအား စာင ကညြခငးအ ပ ကးကပြခငး၊ လပဥများအား သား ပါကစခနး သ သယ ဆာငြခငးတအား ဆာငရကလျက ရပါသည။ သဘာဝအ ြခအ နတင တကလပအမ အ ရအတကသည ၂၀၀၆ ခနစမစ၍ အ ြပာငးအလ မရ ကာငး တရရပါသည။ မကာ သးမ က ြပလပခ သာ ကငးဆငးစာရငး ကာကမအရ နမသလတ ချာငးတင နာကထပ အမ တစ ကာင တရခရပါသည။ သဘာဝအ ြခအ နရ တကလပအမအ ရအတကသည ၁၀ ကာငထက မပသညအတက သဘာဝတင ရငသနနငမည ကာင ရအား ြပနလညရရရန ထနးသမး ရးအား ပမအားစက ဆာငရကရပါမည။

71

၅-၆။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား ကျနးမာ ရးက တင ထညသငးြခငး

သဘာဝပတဝနးကျငထနးသမးြခငးနင ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးြခငးဆငရာ

များက ကျနးမာ ရးက နင ပါငးစပ ဆာငရကနငရနအတက ကျနးမာ ရးဝနကးဌာန

နင ပတဝနးကျငထနးသမး ရးအမျ းသား ကာမရငတပး ပါငး၍ အမျ းသား ပတဝနး

ကျငနင ကျနးမာ ရးလပငနးစမချက (National Environment and Health Action

Plan) က ၂၀၁၀ ြပညနစတင ရးဆြပ ာနး၍ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက

ရပါသည။ ထအြပင ကျနးမာ ရးဝနကးဌာနအ နြဖင ြမစ ချာငးများနင ရတငး ရ

အငများအတငးရ ရ န ဇဝမျ းစမျ းကများက အဓက ထခကလျကရ သာ အာဆငးနစ

ဓါတစင ပါဝငမပမာဏက ပမနတငးတာ၍ ဒသခြပညသများ၏ ကျနးမာ ရးအ ပ

ထခကြခငး ရ/မရ စစစ ဆာငရကလျက ရပါသည။

ကျနးမာ ရးဝနကးဌာန အာကရ တငးရငး ဆးပညာဦးစးဌာန အ နြဖင

ြမနမာနငငရ ဒသရငး ဆးဖကဝငအပငမျ းစတများ နင ရားပါး ဆးဘကဝငအပင

မျ းစတများ၏ မျ းရးဗဇအရငးအြမစများ ထနးသမးကာကယရနနင ြပညသလထမ သြမင

နးကားလာ စရန ရညရယ၍ နြပည တာ၌ အမျ းသားပရ ဆးဥယျာဉက လညး ကာငး၊

ြပညနယ/တငး ဒသကး အသးသးတင ပရ ဆးဥယျာဉစစ ပါငး (၈) ခက တည ထာင၍

ထနးသမးကာကယ ထားရပါသည။ ထအြပင ြမနမာ တငးရငး ဆးများ ဖာစပရာတင

အသးြပသည ဆးဖကဝငအပငများ၏ မျ းရးဗဇအရငးအြမစများက အရညသြဖင

မတတမး တငထားရနငရန ရညရယ၍ နြပည တာတင ဆးပစစညးနင ပင ြခာကနမနာ

ြပတက နင ြမနမာတငးရငး ဆးြပတကက လညး ကာငး၊ မနတ လး မ ရ တငးရငး ဆး

တကက သလတင တငးရငး ဆးတကကသလြပတကက လညး ကာငး တည ထာငဖငလစ၍

မတတမးတငထားရပါသည။ ဆးဖကဝငအပငများ၏ မရးဖလာ အသးချမများ ရရည

တညတစာ ထနးသမးကာကယနငရနအတက ကျနးမာ ရးဝနကးဌာန၊ တငးရငး ဆး

ပညာဦးစးဌာနနင ဆးသ တသနဦးစးဌာနတမ ြမနမာ ဆးဖကဝင အပငများ နင

မရးဖလာအသးချမဆငရာ ကျမး (၈) ကျမးက ရးသားြပစ၍ ထတ ဝ မတတမးတင

ထား ရပါသည။

၅-၇။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား သတတ တး ဖာြခငးက တင ထညသငးြခငး

သတတ တး ဖာြခငးက အ နြဖင သတတ တငးဝနကးဌာနအ နြဖင ြမနမာ

သတတ တငး ဥပ ဒ (၁၉၉၄) က ြပ ာနးထားရ ပး ဓါတသတတ တး ဖာြခငးလပငနးများမ

သဘာဝပတဝနးကျငအ ပ ထခကမမရ စ ရးအတက ဓာတသတတ တး ဖာသည နရာ

72

များတင ထနးသမးကာကယြခငး၊ ြပနလညထ ထာငြခငး၊ မလအ နအထား ြပနလည

ရာကရြခငးဆငရာ ရ ြပးလပငနးများ ဆာငရကြခငး၊ ဓာတသတတ တး ဖာခင

လာကထားရာတင ပတဝနးကျင၊ လမဘဝနင ကျနးမာ ရး ထခကမဆနးစစြခငး၊ သတတ

တငး ပတသမးမည အစအမများအား ထညသငး စြခငး စသညတက အ ကာငအထည

ဖာ ဆာငရကလျက ရပါသည။

လကရကာလတင ဓါတသတတ စးစမးရာ ဖ သာ လပငနးများအပါအဝင

ဖ ဖ း ရး လပငနးများ ဆာငရကမည အစအစဉများတင သဘာဝဝနးကျငနင ဇဝမျးစ

မျ းက များအ ပ ထခကမများ လျာနညး စရနအတက ပတဝနးကျင ထခကမဆနး

စစြခငး လပငနးစဉများနင အစမး ရာင သတတ တး ဖာြခငး (Green Mining) လပငနး

စဉများက ခတနငအည ထညသငးြပ ာနးနငရနအတက ြမနမာသတတ တငးဥပ ဒ

(၁၉၉၄) က ြပနလညြပငဆငရန စစဉ ဆာငရကလျက ရပါသည။

ထအတ သတတ တငးဝန ကးဌာနအ နြဖင ကျာကမျကရတနာ တး ဖာသည

ဒသများတင သစ တာြပနးတး စြခငး၊ ရစး ရလာ ပျကစး စြခငးနင ြမဆလာ

ပျကသဉး စြခငး တမ ကာကယနငရနအတက ြမနမာ ကျာကမျကဥပ ဒ (၁၉၉၅) တင

လညး ကာငး၊ ကမးရးတနး ဒသများတင ပလထတလပြခငးမ ခရကမာများ မျ းသဉး

ပျာကကယြခငးမ ကာကယတားဆးနငရန ြမနမာပလဥပ ဒ (၁၉၉၅) တငလညး ကာငး

ထနးသမးကာကယ ရး အစအမများက ထညသငး အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက

ရပါသည။

၅-၈။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာအား သပပနငနညးပညာက တင ထညသငးြခငး

ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးြခငးဆငရာများအား သပပနင နညးပညာက တင

ထညသငး ဆာငရကြခငးအ နြဖင သပပနင နညးပညာဝနကးဌာနသည အဏဇဝမျ းစတ

များအား ထနးသမးကာကယြခငး (Microbial Conservation)၊ တစသးမျ းပားြခငးမ

ထပဆင အပငမျ းစတများ ထနးသမးကာကယြခငး၊ နား နာကမျ းစတများအား သပပ

နညးကျသားစပြခငးမတစဆင မျ းစတပျကသဉးြခငးမရ စရန ကာကယြခငးတက

ဆာငရကလျက ရပါသည။

အဏဇဝမျ းစတများအား ဇဝဓါတ ြမသဇာ (Biofertilizer)၊ ဇဝပးသတ

ဆးများ (Biofungicide and Biopesticide)၊ အပငကးထား စသည ဟာမနးများ နင

အပငဇဝကမမြဖစစဉက တနးအား ပးသည ဇဝပစစညးများအြဖစ ထတယသးစနငရန

73

အတက သ တသနလပငနးများက ဝနကးဌာန အာကတင သ တသန အထးအဖ ဖ စညး

၍ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက ရပါသည။

ထအြပင သပပနင နညးပညာ ဝနကးဌာန၊ ဇဝနညးပညာဌာနရ အပင

တစသးမျ းပားြခငးဆငရာ ဓါတခခနးတစခက ၁၉၉၈ ခနစမစတင၍ တည ထာငထား

ရ ပး၊ တစသးမျ းပားြခငး နညးပညာများက အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကလျက

ရပါသည။ ဓါတခခနး တည ထာငသည အ စာပငးကာလများတင သစခအပါအဝင အလ

စကပျ းသည အပငများကသာ တစသးမျ းပားြခငးစနစြဖင စမးသပ ဆာငရကခ သာ

လညး ၂၀၀၉ ခနစ နာကပငးကာလများတင ဥယျာဉြခသးနများြဖစသည ငက ပျာ၊

လ မမာ၊ နဂါး မာက၊ နာနတ စသည အပငမျ းစတများက တစသးမျ းပားြခငး စနစများ

ြဖင မျ းပားထတလပ ပးကာ အပငမျ းရးဗဇများ ထနးသမးကာကယ ဆာငရကလျက

ရပါသည။ ထအြပင ဆးဖကဝငအပငမျ းစတများ ထနးသမး ကာကယြခငးက အ ထာက

အကြပ စရနအတက မရးဖလာ ဆးဖကဝငပင မျ းစတအချ မ ဆးဖကဝင ဓါ တပစစညး

များက အပငဆလမျ းပားစကပျ းြခငးစနစ (Plant cell culture techniques) များ

အသးြပ၍ ထတလပ ပးလျက ရပါသည။

တရ စဆာနမျးစတများ မျ းသဉး ပျာကကယြခငးမ ကာကယတားဆးသည

လပငနးစဉ တစခအ နြဖင သပပနင နညးပညာဝနကးဌာန၊ ကျာကဆညနညးပညာ

တကက သလမ သ တသနပညာရငများသည ြမနမာနငင၊ တာင ပ ဒသများတင သဘာဝ

အ လျာက မးြမလျကရ သာ နား နာက (Bos frontalis) မျ းစတ များ တြဖညးြဖညး

လျာနညးရားပါးလာြခငးမ ကာကယရနအတက သပပနညးကျ သားစပြခငး နညးပညာြဖင

အမ မးတရ စဆာနကသ မးြမထတလပနငရန စမးသပ ဆာငရကလျကရပါသည။

74

BOX ၈။ ကျးရာ အ ြခြပ သဘာဝအရငးအြမစ စမအပချပမ (COMMUNITY BASED

NATURAL RESOURCE MANAGEMENT - CBNRM) သဘာဝနယ ြမစမအပချပြခငးတင ဒသခြပညသများပါဝငမ နင ဒသခြပညသများမ

သဘာဝသယဇာတများအား ရရညတညတစာ အသး ြပမတအား ြမငတငရန သစ တာဦးစးဌာနနင သားငက ထနးသမး ရးအဖ (WCS) တသည ကျးရာ အ ြခြပ သဘာဝအရငးအြမစ စမအပချပမက (Community Based Natural Resource Management −CBNRM) ပး ပါငးအ ကာငအထည ဖာလျကရပါသည။ CBNRM အား သဘာဝ တာရငး တရ စဆာနနငသဘာဝ အပငများ ထနးသမး ရး နင သဘာဝနယ ြမများ ဥပ ဒ (၁၉၉၄)/ နညးဥပ ဒ (၂၀၀၂) တနငအည ဆာငရကြခငး ြဖစပါ သည။ ကျးရာများမ ပး ပါငးပါဝငသည ြမအသးချမ စမချက ရးဆရာတင ဆကစပ ဆာငရကရ သာ လပ ငနးစဉ (၃) ခြဖစသည အကြပ ဆး နးြခငး၊ ကျးရာ ြမအသးချမ ဖာထတြခငး နင သဘာဝအရငးအြမစ စမအပချပြခငးတအား ဆကစပပတသကသများ ပး

ပါငးပါဝငမြဖင ဆာငရကပါသည။ အကြပ ဆး နးြခငးတင ကျးရာနငပတသက သာ သတငးအချကအလကများ၊ အသးြပ လျကရ သာ သဘာဝအရငးအြမစများ နင အ ြခအ န၊ အမ ထာငစ ဝင င နင ထက င၊ လဦး ရ တးတကမ ခနမနးချက စသညတက မတတမး တငပါသည။ ထ နာက ကာကယထား သာ အချကအလကများအား အသးြပ၍ ကျးရာ ဆငရာ ပကမး (Village profile) အား ြပလပ ပး၊ နာငတင ြပာငးလမည လမ စးပား ရး အား အကြဖတသးသပရန အ ြခခ အချကအလကများအြဖစ အသးြပပါသည။ ကျးရာ ြမအသးချမ ဖာထတြခငးတင ဒသခများ ပး ပါငးပါဝငမြဖင ြမပများ ရးဆကာ ကျးရာမရးဖလာ နယနမတ နင လကရ ြမအသးချမများအား မတတမးတငပါသည။ အဓက ြမအသးချမများအား ဒသခများပါဝငမြဖင ြမြပငတင ကငးဆငးစစ ဆးပါသည။ ရရည တညတ သာ သဘာဝအရငးအြမစ စမအပချပမအတက ဒသခများပါဝငမြဖင စာရငး ကာကယ ပး ထတလပနငမ နင ထတယမ မတ စ ရးအ ပ အ ြခခထားသည စမအပချပ မည နရာအား သတမတပါသည။ ရရထား သာ အချကအလကများအ ပ အ ြခခ၍ ကျးရာ ြမအသးချမ စမချကအား ဒသခများပါဝငမြဖင ရးဆပါသည။ ကျးရာပင ပျးဥယျာဉများ တည ဆာကြခငး နင တစဦးချငး သးနသစ တာ ရာ နာစကခငး တည ထာင ရး စမချက ရးဆြခငးတက ြပလပပါသည။ CBNRM အား ခါကာဘရာဇအမျးသားဥယျာဉတင ကျး ရာ (၁၇) ရာ၊ ဟး ကာငးချ ငဝမး တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာတင (၃၂) ရာ၊ ထမသ တာ ရငးတရ စဆာန ဘးမ တာတင (၁၉) ရာ နင မငးစ တာင တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာတင (၈) ရာ ဆာငရကလျကရ ပး၊ အြခား သာ သဘာဝနယ ြမများတင တးချ ဆာငရကသား မည ြဖစပါသည။

75

အပငး ၃။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနးချကများ နင ထာငစနစ ဖ ဖး ရးပနးတငအ ပ အ ကာငအထည ဖာနငမ

76

အခနး ၆။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနးချကများအ ပ အ ကာင

အထည ဖာနငမ

ြမနမာနငငအ နြဖင NBSAP အား ၂၀၀၉ ခနစ၊ ဧပလတင စတင ရးဆခ

ပါသည။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ရညမနးချကများအား ၂၀၁၀ြပညနစ၊

အာကတဘာလတင ဂျပနနငငနာဂယာ မ ၌ ကျငးပသည CBD COP (၁၀) တင စတင

ချမတခပါသည။ ြမနမာနငင၏ NBSAP တင ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ

ရညမနးချကများအား တကရက ဆကစပ ဖာြပထားြခငး မရ သာလညး ထညသငး ရး

ဆထား သာ လပငနးစမချကများသည အာအချဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ရညမနးချကအများ

စ နင ကကညပါသည။

၆-၁။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနးချကများ နင NBSAP ပါ လပငနးအစအစဉများ ဆကစပမ

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ မဟာဗျဟာပနးတင (၁) အစးရဌာနအဖ အစညးများ နင လမအဖ အစညးများအတငး ဇဝ မျ းစမျ းကဆငရာအား ထညသငးြခငးြဖင ဇဝမျ းစမျ းကဆးရးမအား ြဖစ စသည နာကခ အ ကာငးအရငးများအား ြဖရငးြခငး ၁၊ အနမဆး ၂၀၂၀ ြပညနစ မတင

မ ြပညသလထမ ဇဝ မျ းစ မျ းက တနဖးများက သရနား လညြခငး နင ထနးသမးကာ ကယမ နင ရရည တညတခင မ ရး အသးြပမတင ြပညသ များ ပါဝငနင ရး လပငနးစဉ များ ချမတ ပး ြဖစရန။

ပတဝနးကျငထနးသမး ရး ပညာ ပး လပငနးများ က တးြမင ဆာငရကြခငး၊ အပငမျးရးဗဇအရငးအြမစ (PGR) ထနးသမးကာ ကယြခငးအ ပ လထသြမငနး ကားလာမရ စရန ဆာငရကြခငး၊

ဟတယ နင ခရးသားလာ ရးလပငနး ဝနကးဌာန နင အြခားဆကစပဝနကးဌာနများမ ြပလပ သာ ခရးသားလပငနးဆငရာ သငတနးများတင ထနး သမးကာကယ ရးဆငရာ သြမငနးကားမ နင ပတ ဝနးကျငဆငရာ ပညာ ပးမများအား သငရးများတင ထညသငးြခငး၊ လာချသးစြခငး၊ ြပနလညသးစြခငး နင ဆး ြမ စြခငးတပါဝငသည ပတဝနးကျငနင သငတငမ တ သာ စန ပစပစစညးများ စမအပချပမအား ြမငတင ရန အများ ြပညသအား ပညာ ပးြခငး၊ ဆးြမညရန မလယ သာ အာဂငးနစ အညစ အ ကးများ (POPs) နင ပတသက၍ အများြပညသ သြမငနးကားမ တးြမင ဆာငရကြခငး၊

77

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ဇဝလြခမ နင အစားအစာ ဘးကငးမတက အများ ြပညသ သရနားလည စရန ြမငတင ဆာငရကြခငး၊

၂၊ အနမဆး ၂၀၂၀ ြပညနစ မတင မ ဇဝမျးစမျးက တနဖးများ အား နငင နင ဒသအဆင ဖ ဖး ရး နင ဆငးရမ လာချ ရး မဟာဗျဟာများ နင စမ ချက ရးဆြခငးတင ပါငး စညးြခငး နင နငငအဆင စာ ရငးအငး နင အစရငခြခငးတ တင သငတငသလ ထည သငး ပး ြဖစရန။

ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉဖ ဖး တးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝထနးသမး ရး နယ ြမများဝနးကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပမ စနစက ဆာငရကြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများထနးသမး ရးတင ဒသခြပညသ များ ပး ပါငးပါဝငလာ စရန နင သဘာဝထနး သမး ရးနယ ြမများ နင ဇဝမျးစမျးကများ ထနး သမး ရးတအား ဒသခြပညသများမ အြပသ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာထား နင သြမငမများ တးပား လာ စ ရး စမအပချပြခငးတင ဒသခြပညသများ အတက အကျးရ ရးအား ထညသငး စဉးစားြခငး၊ ဒသခြပညသများ ပး ပါငးပါဝင သာ ငါးမျးစတ များ ထနးသမး ရး နင စမအပချပမ နညးလမးများ က ဆာငရကြခငး၊ ြမသယဇာတများ ြပာငးလအသးချမတင EIA က ဆာငရကြခငး၊

၃၊ ဇဝမျးစမျးကများအား ထနး သမးကာကယြခငး နင ရ ရညတညတစာ အသးြပြခငး တ ြဖစ ပ ရနအတက အြပ သ ဘာ ဆာင သာ အကအ ညများ ပးရန နင ဆးကျ း သက ရာကမ ရာငရားရန သမဟတ အနညးဆး ြဖစ စ ရန အနမဆး ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ ဇဝမျ းစမျ းကများ အား အနတရာယ ြဖစ စ သာ အကအညများ ပ ပျာက ရး၊ ြပနလည ြပငဆင ရးတအား နငင၏ လမစးပား ရး အ ြခ အ နများ နင အည ထညသငး စဉးစား ပး CBD၊ အြခား

ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉဖ ဖး တးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝထနးသမး ရး နယ ြမများဝနးကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပမ စနစက ဆာငရကြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးြခငး၊ စမအပချပြခငး နင ဇဝအရငးအြမစများအား ရရညစဉဆကမြပတ အသးြပြခငးတက နငင တာ မဝါဒများ နင CBD တနင အည တးြမင ဆာငရကြခငး၊ ြမဆလာ နင ရထညစညမးမ နင အလနအက အသးြပမတအား တားဆး နငရန ဓာတ ြမဩဇာ နင ပးသတ ဆး အသးြပမ နင ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးဆးမတအား ကပမတြခငး၊ သဘာဝ ြမဩဇာသး စကပျး ရးအား ြမငတငြခငး နင ထာကခချက ထတ ပး ရးတအတက နငင အဆင စသတမတချက ြပလပြခငး၊

78

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ဆကစပလျကရ သာ နငင တကာဆငရာ လကနာရမတ နင ကကည စရန ဆာငရက ပး ြဖစရန။

ဒသခြပညသများအား အကျးြပမည သဘာဝ အ ြခခ ခရးသားလပငနးဆငရာ မဝါဒအား ရးဆ ြခငး၊ ပတဝနးကျင အရညအ သးဆငရာ စမအပချပမ ြမင တငြခငး နင ဇဝလြခမတအတက အထးလပငနး အဖ ဖ စညးြခငး၊ ြမနမာ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဥပ ဒ မကမး အား ြပ ာနးြခငး၊

၄၊ ဆကစပနယပယ အသးသး ရ အစးရဌာနများ၊ စးပား ရး လပငနးများ နင ဆကစပ ပတ သကသများသည စဉဆက မြပတ ထတလပမ နင သးစမ တအတက အနမဆး ၂၀၂၀ ြပညနစတင အာငြမင ရရ အာင ဆာငရက ပးြခငး (သ) စမချကများ အ ကာငအထည ဖာြခငး နင သဘာဝ အရငး အြမစများက ထတယ သးစ ြခငး ကာင ထခကမသည ဂဟ ဗဒအရ လြခ စတချရမ အတငးရရန။

ြပာငးလလာ သာ လမစးပား ရးဆငရာ လအပ ချကများ နင သဘာဝဝနးကျင နင သစ တာြပစ ပျ း ထာငမဆငရာ ထညသငးစဉးစားထားြခငးများ အ ပ အ ြခြပ၍ နစစဉခငြပ တာထက (AAC) အား သတမတရန နင သစမျးအားလး ထတယြခငး အား AAC ြဖင ကန သတြခငး၊ စဉဆကမြပတ ရရညတညတ သာ သစ တာအပ ချပမြဖစရန သစ တာအပချပ လပကငမစမချက များတင ဖာြပထားချကများအား စစ ဆးသး သပြခငး၊ တာရငးတရ စဆာန နင သစ တာထက ပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမအား တားဆးနငရန နငင တကာ နယနမတ တစ လာက ထ ရာကစာ စာင ကည ရး နင တရားမဝင သစခတြခငး၊ သစ တာ ထကပစစညးများ တရားမဝငထတယြခငး၊ အမလက ြခငး နင ကျး ကျာဝင ရာကြခငးတအား တားဆး နငရန ထ ရာက သာ ဥပ ဒအာဏာစးမးမအား ဖာ ဆာငြခငး၊

အနတရာယက တ နရသည ငါးမျးစတများအား ပမန အ ကာင ရ နင အ ြခအ န ြပနလည ရာကရြခငး မတငမ ငါးဖမးဆးမ ရပတန ထားြခငး၊ ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးနညးများြဖစသည မငး ခြခငး၊ အဆပချြခငး၊ လပစစြဖင ရာတကြခငး၊ ခငြပမထားသညနညးများ နင ပကများြဖင ငါးဖမး ြခငးတက တားြမစြခငး နင သင လျာသည ငါးဖမး နညးစနစများြဖင အစားထးရန နညးလမးသစများ ရာ ဖြခငး၊

79

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ စဉဆကမြပတ ဖ ဖးတးတက ရး နင ပတဝနးကျင ရရညတညတခင မမက ရညရယ သာ ရငးလငး ြပတသားသည ြမအသးချမဆငရာ မဝါဒချမတြခငး၊ ရရညစဉဆကမြပတ ဖ ဖးတးတကမအတက ငါး ထနးသမး ရးလပငနးများ တးြမင ဆာငရကြခငး၊ စဉဆကမြပတ သာ အစားအစာထတလပြခငး၊ ထပ ပးြခငး နင အသးချြခငးတအတက သ တသနြပ လပ ဆာငရကြခငး၊ စဉဆကမြပတ သာ စားနပရကခာ ထတလပြခငး အတက တာငသလယသမားများ အချငးချငး နညး ပညာ ြဖန ြဖးဖလယသည လပငနးများအား ပပး ြခငး၊ လယ၊ ယာ ြမ အသစများ ဖာထတ ပး စကပျ း ရးထတလပမ ြမငတငြခငးထက လကရ လယ၊ ယာ ြမများမ ထတလပမ ြမငတငြခငးြဖင လယယာ စကပျး ရး ကနထတလပမ ြမငတငရန တနး အား ပးြခငး၊ ရရညတညတခင မ စသည စားကျက ြမ အသးချ မဆငရာ လပငနးများ ဖာထတ ဆာငရကြခငး၊

မဟာဗျဟာပနးတင (၂) ဇဝမျးစမျးကများအ ပ တကရက ခမး ြခာကမများအား လာချ ြခငး နင စဉဆကမြပတထတယသးစမအား ြမငတငြခငး ၅၊ ၂၀၂၀ြပညနစ မတငမ သစ

တာများ အပါအဝင သဘာဝ ကျကစား နယ ြမများ ပျကစး နနး အနမဆး တစဝက ကျ ဆငးသားြခငး၊ ြဖစနငပါက ပျကစးမ လးဝ မရ တာြခငး နင အဆငအတနး ကျဆငး ြခငး နင အစတစတ အမာမာ ြဖစြခငးတ သသသာသာ ကျ ဆငးရန။

အ ရးပါ သာ ရ ဝ ရလ ဒသများတင သစ တာ ဖးလမးမများ ြပနလညတးပား စ ရး သစ တာများ ြပနလည တည ထာငြခငး၊ ြမနမာကမးရးတနး ဒသများတင ပတဝနးကျင ဆင ရာ ထခကမများက စစစြခငး နင ကာကယြခငး၊ စဉဆကမြပတ ဖ ဖးတးတက ရး နင ပတဝနးကျင ရရညတညတခင မမက ရညရယ သာ ရငးလငး ြပတသားသည ြမအသးချမဆငရာမဝါဒ ချမတြခငး၊ သပပနညးကျ ခြခားသတမတထား သာ ကြပားြခား နားသည ြမအသးချမများအ ပ အ ြခြပထား သာ ရညမနးချက များ နင နငငအဆင ဦးစား ပးများ ထညသငးစဉးစားထား သာ ြမအသးချမ ဘကစစမ ချက ရးဆြခငး၊ နငငအဆင ြမအသးချမဆငရာ ကာမရင ဖ စညး

80

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ြခငး၊ ြမသယဇာတများ ြပာငးလအသးချမတင ESIA က ဆာငရကြခငး၊

ရ ြပာငး တာငယာ လပကငြခငး ကာင ထခကမ ရသည ဒသများတင အမတမး စကပျး ရး လပ ကငမအား ြမငတငြခငး၊ သစ တာြပနးတးမ၊ ြမဆလာ အတနးအစား ကျဆငးမ နင ကနတာရြဖစထနးမ တက ြဖစ စ သာ ရရညတညတ မခင မနငသည စကပျးနညးစနစ များ နင အြခား ြမ အသးချမများက ရပတန ြခငး နင တာင စာငးများ၌ စကပျး ရး နညးစနစ (SALT) ကသ သာ ရရည တညတခင မသည စကပျးနညး စနစများ ဖာထတြခငး နင ၎ငးနညးလမးများ အ ကာငအထည ဖာြခငးအြဖစ သင လျာ သာ သးန စကပျးြခငးစနစများ ကျငသးြခငး၊

၆၊ ငါး အလနအက ဖမးဆးမက ရာငရားနငရန ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ ငါးမျးစတ အားလး နင ကျာရးမ ရထကပစစညး များ နင ရ နအပငများအား ရရည တညတ စရန တရား ဝင နင ဂဟစနစ အ ြခခက အသးြပ ပး စမအပချပြခငး၊ ထတယ သးစရန၊ ကျဆငး လျကရ သာ မျးစတများ အတက လအပ သာ အ ရး ယမ နင ြပနလညတးပားလာ ရး ဆာငရကြခငး၊ ငါးဖမး ဆးြခငးသည ထခကလယ သာ ဂဟစနစများ နင မျး သဉးရန အနတရာယ ကျ ရာက န သာ မျးစတ များအ ပ ဆးကျးထခကမ မရြခငး နင ငါးဖမးဆးမ ကာင ထတကန များ၊ မျးစတများ နင ဂဟ

ြမနမာကမးရးတနး ဒသများတင ပတဝနးကျင ဆင ရာ ထခကမများက စစစြခငး နင ကာကယြခငး၊ အနတရာယက တ နရသည ငါးမျးစတများအား ပမနအ ကာင ရ နင အ ြခအ န ြပနလည ရာက ရြခငး မတငမ ငါးဖမးဆးမ ရပတန ထားြခငး၊ ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးနညးများ ြဖစသည မငးခြခငး၊ အဆပချြခငး၊ လပစစြဖင ရာတက ြခငး၊ ခငြပမထားသည နညးများ နင ပကများြဖင ငါးဖမးြခငးတက တားြမစြခငး နင သင လျာသည ငါးဖမးနညးစနစများြဖင အစားထးရန နညးလမး သစများ ရာ ဖြခငး၊ ပမနကငးလညမြပလပြခငး၊ သ တသန နင တရား မဝင ငါးဖမးနညးများအ ပ ရရည စာင ကညြခငး တအား ြမငတငြခငး၊ အ ဝါသပပဆငရာ တကက သလအား ဗဟြပ၍ ကမးရး တနး နင အ ဝါဆငရာ သ တသနဌာန တစခ တည ထာငြခငး၊ ငါးမျးစတများဆငရာ စာရငး ကာကယြခငး၊ ဒသခြပညသများ ပး ပါငးပါဝင သာ ငါးမျးစတ များ ထနးသမး ရး နင စမ အပချပ ရး နညးလမး

81

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ စနစများအ ပ ထခကမသည ဂဟ ဗအရ လြခ စတချရမ အတငး ရရန။

များက ဆာငရကြခငး၊ ြမဆလာ နင ရထညစညမးမ နင အလနအက အသးြပမတအား တားဆး နငရန ဓာတ ြမဩဇာ နင ပးသတ ဆး အသးြပမ နင ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးဆးမတအား ကပမတြခငး၊ ငါးလပငနးဆငရာ ဥပ ဒ၊ အမန ၊ နညးဥပ ဒများ နင ညနကားချကများ လကနာနင ရး ဆာငရကြခငး၊ ရရညစဉဆကမြပတ ဖ ဖးတးတကမအတက ငါး ထနးသမး ရးလပငနးများ တးြမင ဆာငရကြခငး၊

၇၊ ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ သစ တာ၊ စကပျး ရး နင မးြမ ရးက ရ ြမအသးချမများ သည ဇဝ မျးစမျးကများ ထနး သမးကာကယြခငးက သချာ စသည ထာဝစဉ ခင မတည တစာ စမအပချပမနငအည ြဖစရန။

စဉဆကမြပတ ရရညတညတ သာ သစ တာ အပ ချပမြဖစရန သစ တာ အပချပလပကငမ စမချက များတင ဖာြပထားချကများအား စစ ဆးသးသပ ြခငး၊ တာရငးတရ စဆာန နင သစ တာထက ပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမအား တားဆးနငရန နငင တကာ နယနမတ တစ လာက ထ ရာကစာ စာင ကည ရး နင တရားမဝင သစခတြခငး၊ သစ တာ ထကပစစညးများ တရားမဝငထတယြခငး၊ အမလက ြခငး နင ကျး ကျာဝင ရာကြခငးတအား တား ဆးနငရန ထ ရာက သာ ဥပ ဒ အာဏာစးမးမအား ဖာ ဆာငြခငး၊

ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉဖ ဖး တးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝထနးသမး ရး နယ ြမ များဝနးကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပ မစနစက ဆာငရကြခငး၊ အနတရာယက တ နရသည ငါးမျးစတများအား ပမန အ ကာင ရ နင အ ြခအ န ြပနလည ရာကရြခငး မတငမ ငါးဖမးဆးမ ရပတန ထားြခငး၊ လယ၊ ယာ ြမ အသစများ ဖာထတ ပး စကပျး ရး ထတလပမ ြမငတငြခငးထက လကရ လယ၊ယာ ြမများမ ထတလပမ ြမငတငြခငးြဖင လယယာ စကပျး ရး ကနထတလပမ ြမငတငရန တနးအား ပးြခငး၊

ရရညတညတခင မ စသည စားကျက ြမ အသးချ

82

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ မဆငရာ လပငနးများ ဖာထတ ဆာငရကြခငး၊

၈၊ ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ အာ ဟာရ ဓာတများ ပလ ြခငး အပါအဝင ညစညမးမများ သည ဂဟစနစလပ ဆာငမ များ နင ဇဝမျ းစမျ းကများ အား ထခကမမရ သာ အဆင သ ရာကရရန။

ESIA ဆာငရကြခငး၊ သင လျာ သာ စန ပစအညစအ ကး သန စင ပး သညစနစများ တည ဆာကြခငး၊ သင တာ သာ မ ကးများ နင နရာ ဒသများတင ရဆး ရညစများ သန စင ပးသည အစအစဉများ တည ဆာကြခငး၊ ရတမ ဒသများအား နငငတကာအဆင အ ရး ပါ သာ အာဆယ၏ ရတမ ဒသများစာရငးတင ပမ ပါဝင စြခငး၊ မ ခါငြမစ ကာမရင၏ ရအရငးအြမစများ အစ အစဉတင ပါဝင ဆာငရကမအား တးြမငြခငး၊ ြမဆလာ နင ရထညစညမးမ နင အလနအက အသးြပမတအား တားဆးနငရန ဓာတ ြမဩဇာ နင ပးသတ ဆး အသးြပမ နင ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးဆးမတအား ကပမတြခငး၊ သဘာဝ ြမဩဇာသး စကပျး ရးအား ြမငတငြခငး နင ထာကခချက ထတ ပး ရးတအတက နငင အဆင စသတမတချက ြပလပြခငး၊ ပတဝနးကျငအရညအ သးဆငရာ စမအပချပမ ြမင တငြခငး နင ဇဝလြခမတ အတက အထးလပငနး အဖ ဖ စညးြခငး၊ ြမနမာ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဥပ ဒ မကမး အား ြပ ာနးြခငး၊ အြခား သာ အာဆယနငငများ၏ ပတဝနးကျင ဆငရာ စချနစညနးများအား ထညသငးစဉးစား ပး နငင အဆင လထ အရညအ သး စသတမတ ချကများ သတမတြခငး၊ လထညစညမးမ တငးတာ ရး ဒသများ သတမတ ြခငး၊ လထ အရညအ သး စမအပချပမ နညးပညာ သင တနး ဆာငရကနင ရး အား ပး ဆာငရကြခငး၊ စန ပစပစစညးများ စန ပစြခငး နင စာင ကညကး ကပြခငးတတင ပး ပါငး ပါဝငမအား ြမငတငရန ပညာ ပးလပငနးများ ဆာငရကြခငး၊

83

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ စန ပစပစစညးများအတက စမအပချပမ စနစများ နင သန စငမ နညးလမးများအား (အထးသြဖင မ ကး များတင) တးတက အာင ြပလပြခငး၊ သန ရငး သာ ထတလပမ နညးပညာများ ဝမရရ ရးအတက အာဆယနငငများ နင ချတဆကြခငး၊

လာချသးစြခငး၊ ြပနလညသးစြခငး နင ဆး ြမ စြခငးတပါဝငသည ပတဝနးကျငနင သငတငမ တ သာ စန ပစပစစညးများ စမ အပချပမအား ြမငတငရန အများြပညသအား ပညာ ပးြခငး၊ ရအရညအ သး စမအပချပမ တးြမင ဆာငရက ြခငး၊ POPs နင ပတသက၍ အများြပညသ အသတရား နးကားမ တးြမင ဆာငရကြခငး၊ ၂၀၀၆ ခနစတင ြပ ာနးခ သာ ရ အရငးအြမစ များ နင ြမစ ချာငးများ ထနးသမး ရး ဥပ ဒအား အာဏာ သက ရာက စြခငး၊ အာဆယနငငများနင ြမစ ရ အရညအ သးဆငရာ ပး ပါငး ဆာငရကြခငး၊ ဓါတသတထ ထတလပတး ဖာြခငး လပငနးများတင နညးပညာဆငရာ ကမးကျငမများ အဆငြမင တငြခငး၊ အစငအခစန ပစပစစညးများ စမအပချပြခငးအတက သင လျာ သာ နရာ ဒသများအား သတမတြခငး၊

၉၊ ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ ကျး ကျာဝင ရာကလာ သာ မျး စတများ နင လမး ကာငးများ အား သတမတြခငး၊ ဦးစား ပးအဆင ခြခားြခငး၊ အ ရး ကး သာ မျးစတများအား ထနးချပြခငး သမဟတ ဖယ ရားြခငး၊ မျ းစတများ ဝင ရာကလာမ နင ပျနမက တား ဆးရန ဝင ရာကသည လမး ကာငးများက စမအပချပမ

အား ဆာငရကရန။

နငငတကာ နယနမတတစ လာက သစ တာထက ပစစညးများ၊ တာရငးတရ စဆာန နင သစပငပနးမန များ၊ ၎ငးတ၏ ဆကစပပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမများက အနဒယ၊ တရတ၊ ထငး၊ ဘဂလား ဒရ၊ CITES အဖ ဝငနငငများ နင ပး ပါငး ဆာငရကြခငး၊

နတကသတတ ဝါများ၊ ကနး န ရ န နင တားသား သတတ ဝါများ၊ ငကများ နင အပငများအတက ဦးစား ပးလအပမများက ဆာငရကြခငး၊

ဇဝမျးစမျးကများအ ပ IAS ၏ အကျး သက ရာကမအား စာင ကည လလာြခငး၊

IAS များအား ထနးသမးစမ ရးလပငနးများ ရး

84

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ဆြခငး၊

၁၀၊ သနတာ ကျာကတနးများနင အြခား ထခကလယ သာ ဂဟ စနစများ၏ လပ ဆာငမများ နင အ ရးပါမတအား ထနး သမးထားနငရန လတ၏ သနတာ ကျာကတနးများအ ပ ထခကမ နင ရာသဥတ ြပာငး လမ နင ပငလယ ရြပငတင အကဆစဓာတ လနကလာမ တ၏ အြခား သာ ဂဟစနစ များအ ပ ထခကမတက ၂၀၁၅ ခနစ မတငမ အနမဆး ြဖစရန။

ြမနမာကမးရးတနး ဒသများတင ပတဝနးကျငဆင ရာ ထခကမများက စစစြခငး နင ကာကယြခငး၊ ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးနညးများ ြဖစသည မငးခြခငး၊ အဆပချြခငး၊ လပစစြဖင ရာတက ြခငး၊ ခငြပမထားသညနညးများ နင ပကများြဖင ငါးဖမးြခငးတ က တားြမစြခငး နင သင လျာသည ငါးဖမးနညးစနစများြဖင အစားထးရန နညးလမး သစများ ရာ ဖြခငး၊ ပမနကငးလညမြပလပြခငး၊ သ တသန နင တရား မဝင ငါးဖမးနညးများအ ပ ရရည စာင ကညြခငး တအား ြမငတငြခငး၊ အ ဝါသပပဆငရာ တကက သလအား ဗဟြပ၍ ကမး ရးတနး နင အ ဝါဆငရာ သ တသနဌာနတစခ တည ထာငြခငး၊ ြမဆလာ နင ရထညစညမးမ နင အလနအက အသးြပမတအား တားဆးနငရန ဓာတ ြမဩဇာ နင ပးသတ ဆး အသးြပမ နင ပျကစးဆးရး စ သာ ငါးဖမးဆးမတအား ကပမတြခငး၊ ငါးလပငနးဆငရာ ဥပ ဒ၊ အမန ၊ နညးဥပ ဒများ နင ညနကားချကများ လကနာနင ရး ဆာငရကြခငး၊ စးစမးရာ ဖ သာ လပငနးများတင ESIA အား ထညသငးြခငး၊

မဟာဗျဟာပနးတင (၃) မျးရးဗဇများ၊ မျ းစတများနင ဂဟစနစများဆငရာ လြခစတချရမ အစအမများ ဆာငရကြခငးြဖင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ အ ြခအ နများ တးတက ကာငးမန စြခငး ၁၁၊ ၂၀၂၀ ြပညနစမတငမ အနမ

ဆးအားြဖင ကမဘာကနး ြမ နင ကနးတငး ရြပင ဧရယာ၏ (၁၇) ရာခငနနး နင ပငလယ ရြပင နင ကမးရးတနးဧရယာ ၏ (၁၀) ရာခငနနး တအား သဘာ၀နယ ြမများ အြဖစ တး ြမင တည ထာင ပး ြဖစြခငး၊ ဂဟစနစ နင ဇဝမျ းစမျ းက

ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉဖ ဖးတးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝထနးသမး ရး နယ ြမများဝနးကျငတင ကားခနယ ြမအပချပမ စနစက ဆာငရကြခငး၊ ဦးစား ပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများ အ ြခအ နအား စာရငး ကာကယရန၊ ပျနတညရမ အား လလာရန နင တရချကများက ထနးသမး ရးဆငရာ စမအပချပမနင ချတဆကြခငး၊

85

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ တအတက အ ရးပါ သာ နယ ြမများအား ထ ရာကစာ စမ အပချပြခငး၊ ဂဟစနစဆင ရာ ကယစားြပ သာ ထနး သမး ရး နယ ြမများအား ထ ရာကစာ ထနး သမးကာကယ မြဖင ကျယြပန သာ ဒသ နင ပငလယြပင တသ စစညးထည သငးရန။

သဘာဝထနးသမး ရးနယ ြမ ြပငပတင ဇဝမျ းစ မျးကများ ပျကစးဆးရးြခငးက စစ ဆးြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတင ဒသခြပည သများ ပး ပါငးပါဝင လာ စရန နင သဘာဝနယ ြမ များ နင ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတအား ဒသခြပညသများမ အြပသ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာထား နင သြမငမများ တးပားလာ စ ရး စမ အပချပြခငးတင ဒသခြပညသများအတက အကျး ရ ရးအား ထညသငးစဉးစားြခငး၊ AHPs အား ထနးသမးကာကယရာတင ဒသတငး ပး ပါငး ဆာငရကမများ တးြမငြခငး၊

၁၂၊ ၂၀၂၀ ြပညနစမတငမ သရ ပး သား အနတရာယ ကျ ရာက န သာ မျးစတများအား မျး ပျကသဉးမမ တားဆး ပးြဖစ ြခငး၊ အထးသြဖင အများဆး ကျဆငး န သာ မျးစတများ အား ထနးသမး ကာကယမ အဆငအား တးတက ပး ြဖစ ရန။

တာရငးတရ စဆာန နင သစ တာထကပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမအား တားဆးနငရန နငင တကာ နယနမတတစ လာက ထ ရာကစာ စာင ကည ရး နင တရားမဝင သစခတြခငး၊ သစ တာ ထကပစစညးများ တရားမဝငထတယြခငး၊ အမလက ြခငး နင ကျး ကျာဝင ရာကြခငးတအား တားဆး နငရန ထ ရာက သာ ဥပ ဒအာဏာစးမးမအား ဖာ ဆာငြခငး၊

ရကခ ဗဒဥယျာဉ နင တရ စဆာနဥယျာဉများတင သ တသနလပငနးများ နင ကျကစား ဒသ ြပငပ ထနးသမးကာကယြခငးက တးြမင ဆာငရကြခငး ဦးစား ပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများ အ ြခအ နအား စာရငး ကာကယရန၊ ပျနတညရမ အား လလာရန နင တရချကများက ထနးသမး ရးဆငရာ စမအပချပမနင ချတဆကြခငး၊

သဘာဝထနးသမး ရးနယ ြမ ြပငပတင ဇဝမျ းစ မျးကများ ပျကစးဆးရးြခငးက စစ ဆးြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတင ဒသခ ြပည သများ ပး ပါငးပါဝငလာ စရန နင သဘာဝနယ ြမ များ နင ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတအား ဒသခြပညသများမ အြပသ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာထား နင သြမငနးကားမများ တးပားလာ စ ရး စမအပချပြခငးတင ဒသခြပညသများအတက အကျးရ ရးအား ထညသငး စဉးစားြခငး၊

86

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ AHPs အား ထနးသမးကာကယရာတင ဒသတငး ပး ပါငး ဆာငရကမများ တးြမငြခငး၊ နငငတကာ နယနမတတစ လာက သစ တာထက ပစစညးများ၊ တာရငး တရ စဆာန နင သစပငပနး မနများ၊ ၎ငးတ၏ ဆကစပ ပစစညးများ တရားမဝင ရာငးဝယမများက အနဒယ၊ တရတ၊ ထငး၊ ဘဂလား ဒရ၊ CITES အဖ ဝငနငငများ နင ပး ပါငး ဆာင ရကြခငး၊ နတက သတတ ဝါများ၊ ကနး န ရ န နင တားသား သတတ ဝါများ၊ ငကများ နင အပငများအတက ဦးစား ပး လအပမများက ဆာငရကြခငး၊

ငါးမျးစတများဆငရာ စာရငး ကာကယြခငး၊ ၁၃၊ ၂၀၂၀ ြပညနစမတငမ ဓ လ

ထးတမးစဉလာ နင လမစးပား ရးအရ အ ရးပါ သာ မျ းစတ များအပါအဝင စကပျး မးြမ ထား သာ အပင နင တရ စဆာန များ၊ သဘာဝအရငးမျးများနင ဆကစပ သာမျးများ၏ မျ းရး ဗဇ ကြပားမက ကာကယ ပး ြဖစြခငး နင မျ းရးဗဇ ယတ လျာြခငး အနညးဆး ြဖစ စ ရနနင မျးရးဗဇ ကြပားမ လြခ စတချရ စရန မဟာဗျ ဟာများအား ရးဆအ ကာင အထည ဖာ ပး ြဖစရန။

ရကခ ဗဒ ဥယျာဉ နင တရ စဆာန ဥယျာဉများတင သ တသနလပငနးများ နင ကျကစား ဒသ ြပငပ ထနးသမး ကာကယြခငးက တးြမင ဆာငရကြခငး၊ စဉဆကမြပတ သာ စားနပရကခာ ထတလပြခငး အတက တာငသလယသမားများ အချငးချငး နညး ပညာ ြဖန ြဖးဖလယသည လပငနးများအား ပပးြခငး မျးရး ဗဇဆငရာ လလာ ရး နင ဒသမျးရငး တရ စဆာနများ မးြမြခငးဆငရာ ထနးသမးကာ ကယ ရးတအတက ကာမရငဖ စညးြခငး၊ ရဆငး စကပျး ရး သ တသနဦးစးဌာနရ အမျ း သားသစ စ နင မျး စဘဏတတင အ ထာကအက ြပပစစညးများ နင အဖအစညး စမး ဆာငရညတ အား ြမငတငြခငး၊ PGR ထနးသမးကာကယြခငးအ ပ လထသြမင နးကားမ ြမငမားလာ စ ရး ဆာငရကြခငး၊ ြမနမာ PGR များအား ကာကယရာတင sui generis စနစအား ဖာထတအသးချြခငး၊

မဟာဗျဟာပနးတင (၄) ဇဝမျ းစမျ းကများနင ဂဟစနစဝန ဆာငမများမ ရရ သာ အကျးအြမတများက ဆကစပပတသကသအားလးခစားနငရန ြမငတငြခငး ၁၄၊ အမျးသမးများ၊ ဌာ နတငး

ရငးသားများ၊ ဒသခြပညသ အစအဖ များ နင ဆငးရနမးပါး သာသများ၏ လအပချကက

သစ တာအပချပမဆငရာ စမချက ရးဆြခငး၊ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငြခငး နင အကြဖတြခငး တတင နငငတကာနင ြပညတငးအဖ အစညးများ၊ ဒသခများ နင အစးရမဟတ သာ အဖအစညးများ

87

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ြဖညဆညးရန ရရရမ၊ ကျနး မာ ရးအ ထာကအကြပမ နင အသက မးဝမး ကျာငး နင လမဘဝသာယာဝ ြပာမစသည အ ရးပါ သာ ဝန ဆာငမများ က ထာကပ ပးသည ဂဟ စနစများ ၂၀၂၀ ြပညနစ မတင မ ြပနလည ကာငးမနလာ ပး ြဖစြခငး နင လြခမရရန ဆာငရက ပး ြဖစရန။

ပါဝငနငသည လပငနးစဉတစရပအား ပပး ပးြခငး၊ ခငမာ သာ သ ဘာတညမများ နင အြခား သာ ဥပ ဒ ကာငးဆငရာများ ပပးမများြဖင ဒသခ ြပည သအစအဖ ပငသစ တာ အစအစဉများတင အကျး အြမတ ခ ဝ ရး လပငနးစဉ တစရပအား တည ဆာကြခငး၊

ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉ ဖ ဖးတးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝနယ ြမများ ဝနးကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပမ စနစက ဆာငရကြခငး၊

ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတင ဒသခ ြပညသများ ပး ပါငးပါဝင လာ စရန နင သဘာဝ နယ ြမများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများ ထနးသမး ရး တအား ဒသခြပညသများမ အြပသ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာထား နင သြမငမများ တးပားလာ စ ရး စမအပချပြခငး တင ဒသခြပညသများအတက အကျးရ ရးအား ထညသငးစဉးစားြခငး၊ ဒသခြပညသများ ပး ပါငးပါဝင သာ ငါးမျးစတ များ ထနးသမး ရး နင စမအပချပ ရး နညးလမး များက ဆာငရကြခငး၊ ဒသခြပညသများအကျးရမည သဘာဝအ ြခခခရး သားလပငနးဆငရာ မဝါဒအား ရးဆြခငး၊

၁၅၊ သကနတာရ ြဖစထနးမ တက ဖျက ရး၊ ရာသဥတ ြပာငးလ မ လျာနညးသကသာ ရး နင လက လျာည ထြဖစ ရးတ အား အ ထာကအက ြပရန ပျကစးလျက ရ သာ ဂဟ စနစများ၏ အနညးဆး ၁၅ ရာခငနနးအား ြပနလည ကာငးမနလာ အာင ြပလပ ြခငး အပါအဝင ထနးသမး ြခငး နင ြပနလည ြပြပငြခငး တြဖင ဂဟစနစပပးနငစမး

အ ရးပါ သာ ရ ဝ ရလ ဒသများတင သစ တာ ဖးလမးမများ ြပနလညတးပား စ ရး သစ တာများ ြပနလညတည ထာငြခငး၊ သကနတာရ နင တာင ပ ဂဟစနစများနင ပတ သကသည နားလည သ ဘာ ပါကမများ ြမငတင ြခငး နင ရကးြခငး၊ ြမဆလာ တကစားြခငး အစ ရ သာ အနတရာယများ အများဆး ြဖစ ပ နငသည နရာ ဒသများအား ခြခားသတမတြခငး၊

ရ ြပာငး တာငယာလပကငြခငး ကာင ထခက မရသည ဒသများတင အမတမး စကပျ း ရးလပ ကငမအား ြမငတငြခငး၊ သဘာဝ ပတဝနးကျငအရ အ ရးပါ သာ နရာများ

88

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ နင ဇဝမျ းစ မျးကများ၏ ကာဗန တးပားမက အ ထာက အကြပမတအား ၂၀၂၀ ြပည နစ မတငမ ြမငတင ပး ြဖစ ရန။

နင ထခကလယ သာ နရာများအား လယ ြမများ အြဖစ ကျး ကျာ ဝင ရာကမ မရ စရန နင ပတ ဝနးကျငအ ပ ဆးကျ းထခကမများ ရာငရားနင မည ြမအသးချမ စမချက ရးဆ ရး အစတအပငး အြဖစ ပတဝနးကျင ရးရာ လလာ ဆနးစစမြပ လပြခငး၊ သစ တာြပနးတးမ၊ ြမဆလာ အတနးအစား ကျဆငးမ နင ကနတာရြဖစထနးမတက ြဖစ စ သာ ရရညတညတ မခင မနငသည စကပျးနညးစနစ များ နင အြခား ြမ အသးချမများက ရပတန ြခငး နင SALT ကသ သာ ရရညတညတခင မသည စက ပျးနညးစနစများ ဖာထတြခငး နင ၎ငးနညးလမး များ အ ကာငအထည ဖာြခငးအြဖစ သင လျာ သာ သးန စကပျးြခငးစနစများ ကျငသးြခငး၊ ဓာတသတတ တး ဖာထတလပသည နရာ ဒသများ တင ထနးသမးကာကယြခငး၊ ြပနလညထ ထာင ြခငး နင မလအ နအထား ြပနလည ရာကရလာရန တအတက ရ ြပးစမကနးများ ဆာငရကြခငး၊

၁၆၊ မျးရးဗဇ အရငး အြမစများ အား အသးချြခငးမ ရရ သာ အကျးအြမတများက အကျး တမ ဝ ခစားြခငး ဆငရာ ဇဝမျးစမျးက ကနဗငးရငး၏ နာဂယာ နာကဆကတ စာ ချပအား နငင၏ မဝါဒ၊ ဥပ ဒ တနငအည ၂၀၁၅ ခနစ မတင မ လကခကျငသး ပး ြဖစရန။

ခငမာ သာ သ ဘာတညမများ နင အြခား သာ ဥပ ဒ ကာငးဆငရာများ ပပးမများြဖင ဒသခ ြပညသ အစအဖ ပင သစ တာ အစအစဉများတင အကျးအြမတ ခ ဝ ရး လပငနးစဉတစရပအား တည ဆာကြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉ ဖ ဖးတးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝ နယ ြမများ ဝနးကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပမစနစက ဆာငရကြခငး၊

ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတင ဒသခ ြပည သများ ပး ပါငးပါဝငလာ စရန နင သဘာဝနယ ြမ များ နင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမး ရးတအား ဒသ ခြပညသများမ အြပ သ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာ ထား နင သြမငမများ တးပားလာ စ ရး စမ အပချပ ြခငးတင ဒသခြပညသများ အတက အကျ းရ ရး အား ထညသငး စဉးစားြခငး၊

89

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ဒသခ ြပညသများ ပး ပါငးပါဝင သာ ငါးမျ းစတ များ ထနးသမး ရး နင စမ အပချပ ရး နညး လမးများက ဆာငရကြခငး၊ မျးရး ဗဇဆငရာ လလာ ရး နင ဒသ မျးရငး တရ စဆာနများ မးြမြခငးဆငရာ ထနးသမး ကာ ကယ ရးတအတက ကာမရငဖ စညးြခငး၊ စကပျး ရးသ တသနဦးစးဌာနရ အမျ းသားသစ စ နင မျ း စဘဏတတင အ ထာကအကြပ ပစစညး များ နင အဖ အစညး စမး ဆာငရညတအား ြမငတင ြခငး၊ ဒသခြပညသများအား အကျးြပမည သဘာဝ အ ြခခခရးသားလပငနးဆငရာ မဝါဒအား ရးဆ ြခငး၊

မဟာဗျဟာပနးတင (၅) စမး ဆာငရည ြမငတငြခငး၊ ဗဟသတဆငရာ ဖလယြခငး နင ပး ပါငးပါဝငမြဖင စမချက ရးဆြခငးတြဖင အ ကာငအထည ဖာမအား တးြမငြခငး ၁၇၊ ၂၀၁၅ ခနစမတငမ အဖ ဝငနင

ငတငးသည NBSAP အား ြပငဆင မမးမြခငး၊ ပး ပါငး ပါဝငမြဖင ထ ရာကစာ အ ကာငအထည ဖာမ စတင ပး ြဖစြခငး၊ မဝါဒပငးဆငရာ အ ြဖစ ရးဆကျငသးရန အတည ြပ ပး ြဖစရန။

ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးြခငး၊ စမ အပချပြခငး နင ဇဝအရငးအြမစများအား ရရညစဉဆကမြပတ အသးြပြခငးတက နငင တာ မဝါဒများ နင CBD တနင အည တးြမင ဆာငရကြခငး၊ NBSAP အ ကာငအထည ဖာြခငးအား ကးကပ ရန နင ဆကစပဌာန အဖအစညးများ ပါဝငမြဖင NBSAP အား အ ကာငအထည ဖာြခငး၊

၁၈၊ ဇဝမျးစမျးကများအား ထနး သမးြခငး နင ရရညတညတ စာ အသးြပြခငးတဆငရာ ဒ သခ နင လမျးစများ၏ ဗဟ သတ အသပညာများ၊ လပကင မ ဓ လများအား နငငဥပ ဒ၊ အြပညြပညဆငရာ သ ဘာတ ညချကများ နငအည ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ အသအမတ ြပ ပးြဖစြခငး၊ ထသ ဆာင ရကြခငးက CBD အား အ ကာငအထည ဖာရာတင

သစ တာ အပချပမဆငရာ စမချက ရးဆြခငး၊ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငြခငး နင အကြဖတြခငး တတင နငငတကာ နင ြပညတငး အဖ အစညးများ၊ ဒသခများ နင အစးရမဟတ သာ အဖအစညးများ ပါဝငနငသည လပငနးစဉတစရပအား ပပး ပးြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများ ရရညတညတ ရးနင ဒသခ ြပညသများ ထာဝစဉဖ ဖး တးတကမတင လက လျာည ထ ရ စရနအတက သဘာဝနယ ြမများ ဝနးကျငတင ကားခနယ ြမ အပချပမစနစက ဆာငရကြခငး၊

ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး ရးတင ဒသခြပည သများ ပး ပါငးပါဝငလာ စရန နင သဘာဝနယ

90

အာအချ ရညမနးချက NBSAP လပငနးစဉများ ဆကစပ ပတသကသများမ အဆငတငးတင တကကစာပါ ဝငမြဖင ထညသငးရန။

ြမများ နင ဇဝမျးစမျးကများထနးသမး ရး တအား ဒသခ ြပညသများမ အြပသ ဘာ ဆာင သာ သ ဘာထား နင သြမငမများ တးပားလာ စ ရး အတက စမ အပချပြခငးတင ဒသခြပညသများ အကျးရ ရးအား ထညသငးစဉးစားြခငး၊ စဉဆကမြပတ သာ စားနပရကခာ ထတလပြခငး အတက တာငသလယသမားများ အချငးချငး နညး ပညာ ြဖန ြဖးဖလယသည လပငနးများအား ပပး ြခငး၊

၁၉၊ ဇဝမျးစမျးက တနဖးများ၊ ရင သနလညပတမ၊ အဆငအ တနး၊ ြပာငးလမ နင ပျကစး ဆးရးမ၏ အကျးဆကများ စ သညတနင ပတသကသည အ သပညာများ၊ သပပဆငရာနညး ပညာများ ၂၀၂၀ ြပညနစ မ တငမ ဖ ဖး ပးြဖစရန၊ ကျယ ကျယြပန ြပန ဝမရန၊ လ ြပာငးြခငး နင အသးချရန။

၂၀၊ ၂၀၁၁-၂၀၂၀ ဇဝမျ းစမျ းက ဆငရာ မဟာဗျဟာ စမချက အား ထ ရာကစာ အ ကာင အထည ဖာနငရန ဌာနအဖ အစညးများမ ဇဝမျ းစမျ းက အတက အသးြပလျကရ သာ ရနပ ငအရငးအြမစများ က အ နမဆးအားြဖင ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ စစညး ပး ြဖစရန၊

ဤရညမနးချကသည အဖ ဝင နငငများ၏ အရငးအြမစ လ အပချက ဆနးစစြခငးအ ပ မ တည၍ ြပာငးလနငပါ သည။

91

၆-၂။ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနးချကများအား ြပညဝစာ အ ကာငအထည ဖာ ရးဆငရာ လအပချကများ

ြမနမာနငင၏ NBSAP တင ၂၀၁၀ ြပညနစ၊ အာကတဘာလတင ဂျပန

နငင၊ နာဂယာ မ၌ ကျငးပခ သာ ဇဝမျ းစမျ းက အဖ ဝငနငငများ၏ (၁၀) ကမ ြမာက

ညလာခ (CBD COP 10) တင ပ ထကလာခ သာ ၂၀၂၀ အာအချ ဇဝမျ းစမျ းက

ရညမနးချကများ (သမဟတ) ၂၀၂၀ ဇဝမျ းစမျ းက ရညမနးချကများအား ထညသငးြခငး

မြပနငခပါ။ ြမနမာနငင၏ NBSAP ပါ လပငနး စမချကအများအြပားမာ အာအချ

ရညမနးချကများနင ကာငးစာချတဆကမ ရသညက အပငးခ ၆-၁ တင ဖာြပချကအရ

သရနငပါသည။

သ သာ ြမနမာနငငအ နြဖင အာအချ ဇဝမျ းစမျ းက ရညမနးချကများနင

ပမချတဆကနင ရးအတက NBSAP အား ြပငဆငမမးမရန လအပလျကရပါသည၊

အထးသြဖင ရညမနးချက ၁၉ (ဇဝမျ းစမျ းက တနဖးများ၊ ရငသနလညပတမ၊ အဆင

အတနး၊ ြပာငးလမ နင ပျကစးဆးရးမ၏ အကျ းဆကများ စသညတနင ပတသကသည

အသပညာများ၊ သပပဆငရာ နညးပညာများ ၂၀၂၀ ြပညနစ မတငမ ဖ ဖး ပး ြဖစရန၊ ကျယ

ကျယြပန ြပန ဝမရန၊ လ ြပာငးရန နင အသးချရန နင ရညမနးချက (၂၀၁၁-၂၀၂၀

ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာစမချကအား ထ ရာကစာ အ ကာငအထည ဖာနငရန

ဌာနအဖအစညးများမ ဇဝမျ းစမျ းကအတက အသးြပလျကရ သာ ရနပ င အရငးအြမစ

များက အနမဆးအားြဖင ၂၀၂၀ ြပည နစ မတငမ စစညး ပး ြဖစရန) တအား ချတဆက

ထညသငးရန လအပပါသည။ ြမနမာနငငအ နြဖင NBSAP ြပငဆင မမးမြခငးအား

NBSAP က စတင ရးဆခသညအတငး ဆကစပပတသကသများ အကြပ ဆး နးမ

များြဖင ဆာငရကရန ြပငဆငလျကရပါသည။

NBSAP အား ၂၀၁၂ ခနစ၊ မတလ (၃) ရက နတင ကျငးပသည

ြပည ထာငစ အစးရအဖ အစညးအ ဝးအမတစဉ (၁၆/၂၀၁၂) မ အတညြပခ ပး ြဖစသ

ြဖင ြပငဆငမမးမသည NBSAP အား အသစြပနလညြပစြခငးထက လကရ ရးဆထား

သာ NBSAP တင အာအချ ဇဝမျ းစမျ းက ရညမနးချကများဆငရာ လအပချကများက

ဆနးစစ ပး၊ နာကဆကတြဖင ထတ ဝမည ြဖစပါသည။

ြမနမာနငင၏ NBSAP အား ြပငဆငမမးမရာတင အ ရးတကး ဆာငရက

ရမညမာ က အလက နငငအဆင ရညမနးချကများ (National Tragets) နင ယငး

92

ရညမနးချကများ ပါက ြမာက အာငြမငမက တငးတာနငမည အညနးကနးများ

(Indicator) ရးဆ ထညသငးရန ြဖစပါသည။

BOX ၉။ နား နာက (Bos frontalis) ထနးသမးြခငး နား နာက(Bos frontalis) သည တာင ပ ဒသ၏ က ၊နား တစမျးြဖစ ပး ြမနမာနငင၊ အ နာက ြမာက ပငး အထးသြဖင ချငးြပညနယရ တာင ပ ဒသများ တင မးြမထား သာ တရ စဆာနများတင အပါအဝင ြဖစပါ သည။ နား နာကသည ဒသခဌာ နလမျ းများ အတက လမ ရး၊ စးပား ရးအရ အလနအ ရးပါပါသည။ သ သာ

အသားထတလပြခငး ကာင နား နာက ကာင ရသည တြဖညးြဖညးကျဆငး လျက ရပါသည။ ယငး ဒသတင စနစတကျ ဆာငရက သာ နား နာက သား ဖာကမျးပားြခငးလညး မရပါ။ ကျာကဆညတကကသလ၊ တရ စဆာန ဇဝနညးပညာဌာန သည နား နာက ၁၅ ကာင (ထး ၂၊ မ ၁၃) ြဖင သားစပမျ း ဖာကြခငးက ၂၀၀၈ ခနစတင စတင ဆာငရကခပါသည။ အဆပါ နား နာကများအား မနတ လး၊ မ ကး နင မာလမ ငတရ လယသမားများ

အား ြဖန ဝ ပးခကာ ယငး ဒသများရ ဇးြဖ နင အြခားနစားနားများကသ ထားရပါသည။ အမ ြခာက ကာငအား Holstein straws အား အသးြပ၍ မထနမ သား ဖာကြခငးအား ဆာငရကပါသည။ သား ဖာကြခငး နင မျ းစပြခငး တအား ဆာငရကခရာ သား ပါကအ ကာင (၆၀) အား ရရခ ပး မျးစပထား သာ အထး (၃) ကာင နင အမ (၃) ကာငပါဝငပါသည။ အားလး သာ သား ပါကများ သည နား နာက၏သငြပငလကခဏာများအား ပငဆင ြခငး ကာင နား နာကများသည Heterosis ပါဝငမ အလနြမငမား ကာငး ြပသလျကရပါသည။ နထကရမ အား လလာနငရန သား ပါကများအား ထပမမျ းစပ ထား ပး ရလဒများအား စာငဆငးဆ ြဖစပါသည။ ယဘယျအားြဖင သးသန သား ဖာကသည နား နာကနင မျးစပြခငးမ ပါက ဖား သာ နား နာကတသည မတည သာ သဘာဝအ ြခအ နတင အလကသင နထငနငစမး ရ ကာငး တရရပါသည။ အပချန ကာင တစစတစရာ ထခကခစားရမ မ တရပါ။ ထ ကာင နား နာကများအား အပပငး ဒသတင တစဝကတစပျက စနစတကျ ထနးသမး မးြမသည နညးြဖင အာငြမငစာ မးြမနင ကာငး သးသပရပါသည။

93

အခနး ၇။ ထာငစနစ ဖ ဖး ရးပနးတငအ ပ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ အ ကာင အထည ဖာနငမ

ြမနမာနငငသည ထာငစနစ သ ဘာတညချက ကညာစာတမး

(Millennium Declaration) က ၂၀၀၀ ြပညနစ စကတငဘာလတင ပါ၀ငလကမတ

ရးထးခသည နငငတစခ ြဖစသညအ လျာက ထာငစနစ ဖ ဖး ရး ရညမနးချကများ

ြပညမ ရးအတက က းပမးရန ဆးြဖတသနန ာန ချမတထားပါသည။ ြမနမာနငငအစးရ

သည ထာငစနစသ ဘာတညချက ကညာစာတမး၏ အ ြခခတနဖးထားမများက လး

စားလကနာရန ဆးြဖတထား ပး ြမနမာ စးပား ရးနင လမ ရး ြပြပင ြပာငးလမ လပငနး

မ ဘာင (Framework for Economic and Social Reform - FESR) တင ပါ၀င

အာင ထညသငး ရးဆထားပါသည။

ထာငစနစဖ ဖ း ရးပနးတငအား ရာကရ ရးအတက ရညမနးချက

ပနးတင (၈) ခ ချမတထား ပး ရညမနးချက ပနးတငအမတစဉ (၇) သဘာဝပတဝနးကျင

ရရည တညတရန ထနးသမးြခငးတင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး ရးဆငရာလပငနးများ

အား အာကပါအတငး ထညသငးထားပါသည။

ရညမနးချက ပနးတင အညနးကနး ပနးတင ၇ (က) နငင တာ၏ မဝါဒနငအစအစဉများတင ရ ရညတညတ သာ ဖ ဖ းမဆငရာ အ ြခခ သ ဘာတရားများ ပါ၀င စရန နင သဘာ၀ ပတ၀နးကျင သယဇာတများ ဆးရးမ လျာ နညး စရန။

သစ တာ ဖးလမး နသည ြမဧရယာ အချး၊

ပနးတင ၇ (ခ) ဇ၀မျ းစမျ းကများ မျ းသဉး ပျာကကယမက လာချရန၊ ၂၀၁၀ခနစတင မျ းသဉး ပျာက ကယမ နနးထား သသာစာ လျာကျ စရန။

ထနးသမးထား သာ ြမြပင နင ရြပင ဧရယာ အချး၊ မျ းသဉး ပျာကကယရန ခမး ြခာကခ န ရသည မျ းစတ အ ရအတက အချ း၊

၇-၁။ သစ တာ ဖးလမး နသည ြမဧရယာ အချး သစ တာဦးစးဌာန၏ ခနမနးချကအရ ၁၉၇၅ ခနစနင ၁၉၈၉ ခနစတတင

သစ တာ ဖးလမး နသည ဧရယာမာ စစ ပါငး ြမ အကျယအ၀နး၏ (၆၁) ရာခငနနး နင

(၅၉) ရာခငနနး အသးသး ြဖစပါသည။ သစ တာဖးလမးမမာ ၁၉၇၅ ခနစ နင ၁၉၈၉ ခနစ

များအတငး နငငဧရယာ၏ (၂) ရာခငနနး လျာကျခပါသည (၁၉၈၉ သစ တာဖးလမးမ

ဆနးစစချက၊ သစ တာဦးစးဌာန)။ ၂၀၁၀ခနစ ကလသမဂဂ စားနပရကခာနင စကပျး ရး

94

အဖ (FAO) နင သစ တာဦးစးဌာနတ၏ ခနမနးချကအရ သစ တာဖးလမး သာ ဧရယာ

စစ ပါငးမာ ၁၉၉၀၊ ၂၀၀၀၊ ၂၀၀၅ နင ၂၀၁၀ ခနစတတင (၅၈) ရာခငနနး၊ (၅၂) ရာခင

နနး၊ (၄၉) ရာခငနနး နင (၄၇) ရာခငနနး အသးသးရကပါသည။ ထ ကနးဂဏနးများက

၁၉၉၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစ ကာလအတငး သစ တာဖးလမးမ သသသာသာ (၁၁) ရာခင

နနး လျာကျလာခ ကာငး ဖ ြပ နပါသည။

သစ တာများြပနးတးလာရြခငး အဓက အ ကာငးရငးများတင တးတကလာ

သညလဦး ရနငအတ သစ၊ ထငး လအပချက များြပားလာြခငး၊ စကပျ း ြမများ ချ ထင

လာြခငး၊ မ ြပဧရယာများတးချ လာြခငး၊ ဖ ဖး ရးလပငနးများ နင ဆည၊ တာတမ၊ လမး

စသည အ ြခခ အ ဆာကအဦများ တးချ တည ဆာကလာြခငး စသညတပါဝငပါသည။

ြမနမာနငင၏ လဦး ရသည ၁၉၉၈ ခနစတင (၄၇.၂၅) သနး ရခရာမ ၂၀၁၃ ခနစတင

သနး (၆၀) ခနအထ တးတကလာခပါသည။

သစ တာြပနးတးမက လာချရန နင သစ တာဖးလမးမဧရယာများ တး

ပားလာ စရနအတက စဉဆကမြပတ သစ တာစမအပချပမက က းပမးအ ကာငအထည

ဖာ ဆာငရကြခငး၊ အမတမးသစ တာနယ ြမများ တးချ ဖ စညးြခငး၊ သစ တာစကခငး

များ တည ထာငြခငး နင ဒသခြပညသအစအဖ ပင သစ တာလပငနး ပမဖ ဖ းတးတက

အာင ဆာငရကြခငး၊ ြမနမာ ရးချယထတလပြခငးစနစက တကျစာ လကနာ ဆာင

ရကရန တနးအား ပးြခငးတက ဆာငရကလျကရပါသည။

က းဝငး တာ နင က းြပငကာကယ တာ ဧရယာများအား တးချ ဖ စညး

လျကရရာ ၂၀၀၀ ြပညနစတင နငငဧရယာ၏ (၁၉.၁၂) ရာခငနနး နင ၂၀၀၅ ခနစတင

နငငဧရယာ၏ (၂၂.၇၅) ရာခငနနး ရခရာမ ၂၀၁၃ ခနစတင နငငဧရယာ၏ (၂၅.၀၁)

ရာခငနနးအထ တးချ ဖ စညးနငခပါသည။ ြမနမာသစ တာမဝါဒ ရညမနးချကအရ

က းဝငး တာ နင က းြပငကာကယ တာအား နငငဧရယာ၏ (၃၀) ရာခငနနး အထ

တးချ ဖ စညးသားမညြဖစပါသည။

သဘာဝသစ တာများမ သစထတလပမ လာချနငရန နင သစ တာများ

ပျကစးသား သာ နရာများအား သစ တာဖးလမးမ ပမ ကာငးမနလာ စရန သစ တာ

စကခငးများ တည ထာငလျကရရာ ၁၉၈၁-၈၂ ခနစမ ၁၉၉၉-၂၀၀၀ ခနစအတငး နစစဉ

ပျမးမစကခငး (၃၀,၈၄၂) ဟကတာ တည ထာငနငခရာမ ၂၀၀၀-၂၀၀၁ ခနစမ ၂၀၁၃-

၁၄ ခနစအတငး နစစဉ ပျမးမစကခငး (၃၃,၄၉၉) ဟကတာ အထ တးချ တည ထာငနငခ

ပါသည။ သစ တာစကခငးများက အဓကအားြဖင စးပား ရးသစ တာစကခငး၊

95

ရ ဝ ရလ သစ တာစကခငး၊ စကမကနကမးသစ တာစကခငး နင ကျးရာသး

ထငးစကခငးစသညြဖင ခြခားတည ထာငပါသည။ သစ တာစကခငးတည ထာငြခငး

လပငနးများက ပမထ ရာကစာ ဆာငရကနငရန အတက ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ခနစမ စတင၍

ပဂဂလက ရငးနးြမပနမက ခငြပ ပးခပါသည။

ယခငကာလများအတငး နငငလအပချကအရ နစစဉခငြပ တာထကထက

ပမထတလပကာ နငငြခားသ သစအလးလက တငပမများရခ သာလညး ၂၀၁၄ ခနစ

ဧပလမ စတင၍ သစအလးလက တငပမက ရပနားသားမညြဖစပါသည။ ထအတ

သစထတလပမအား လာချ ပး နစစဉခငြပ တာထကနငအည ထတလပသားရန သတ

မတထား ပး ြဖစပါသည။

၇-၂။ ထနးသမးထား သာ ြမြပင နင ရြပင ဧရယာအချ း

၁၉၉၅ ခနစတင ထတြပနြပ ာနးခ သာ ြမနမာသစ တာမဝါဒ၏ ပဓါနကျ

သာ အချက (၆) ချကအနက တစချကမာ ရ၊ ြမ၊ တာရငးတရ စဆာန၊ ဇဝမျ းစမျ းကနင

သဘာဝဝနးကျငက ကာကယရန ြဖစပါသည။ အဓကရညမနးချကမာ အမျ းသားဥယျာဉ

များ၊ သဘာဝက းဝငးများနင ဘးမ တာများဆငရာ စနစတစခတည ထာင၍ တာရငး

တရ စဆာန စမအပချပြခငးလပငနးက ခငမာ စ ရးအတက တးြမင ဆာငရကရန ြဖစပါ

သည။ ထအြပင နစ (၃၀) အမျ းသားသစ တာက ပငမစမကနးအရ ၂၀၃၀ ခနစတင

နငငဧရယာ၏ (၁၀) ရာခငနနးက သဘာဝနယ ြမအြဖစ သတမတရန ရညမနးထား

ပါသည။ ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးမတးြမငလာ စရန ၂၀၁၄ ခနစ၊ မတလအထ စစ ပါငး

နငင ြမ အကျယအဝနး၏ (၅.၆၁) ရာခငနနးရ သာ ဧရယာ (၃၈) ခက သဘာဝနယ ြမ

အြဖစ သတမတထနးသမးထားပါသည။ နာကထပဧရယာ (၇) ခ (၁.၁၉) ရာခငနနး က

လညး သဘာဝနယ ြမများအြဖစ သတမတတည ထာငရန အဆြပ ကညာချက ထတ

ြပနထား ပး ြဖစပါသည (ဇယား၅)။

တည ထာင ပး နငအဆြပ သဘာဝနယ ြမ (၄၅) ခအနက (၄) ခသာ အ ဝါ

သဘာဝနယ ြမများ ြဖစသည အ လျာက ရညလျား သာ ပငလယကမးရးတနး နင

ကျယြပန သာ ပငလယြပငတအား ပငဆငလျကရ သာ ြမနမာနငငတင အ ဝါသဘာဝ

နယ ြမများ တးချ တည ထာငသားရန လအပလျကရပါသည။

96

ဇယား ၅။ ြမနမာနငငရ တည ထာင ပး နင အဆြပသဘာဝနယ ြမများ။

စဉ သဘာဝနယ ြမ

အမျးအစား

အ ရအတက စစ ပါငးဧရယာ

(စတရနးကလမတာ)

နငငဧရယာ၏

ရာခငနနး

၁။ တည ထာင ပး ၃၈ ၃၈၀၂၉. ၂၃ ၅.၆၁

၂။ အဆြပ ၇ ၈၀၆၂.၈၉ ၁.၁၉

စစ ပါငး ၄၅ ၄၆၀၉၂.၁၂ ၆.၈၀

၇-၃။ မျးသဉး ပျာကကယရန ခမး ြခာကခ နရသည မျ းစတအ ရအတကအချ း

အြပညြပညဆငရာ သဘာဝ ထနးသမး ရးအဖ (International Union for

Conservation of Nature - IUCN) ၏ ၂၀၁၃ ခနစ၊ မျ းသဉးရန အနတရာယရသည

မျ းစတများစာရငး (Red List) တင ြမနမာနငငမ သဘာဝအပငနင တာရငးတရ စဆာန

မျ းစတ ပါငး (၃၅၆) မျး ပါရပါသည (ဇယား ၆)။

ဇယား ၆။ ြမနမာနငငရ မျးသဉးရန အနတရာယနင ရငဆင နရ သာ မျးစတများ။

မျ းစတအပစ မျးသဉးလနး မျးသဉးရန အနတရာယရ

မျးသဉးရနအနတရာယ ကျ ရာကနင

စစ ပါငး

နတကသတတ ဝါများ ၂ ၁၈ ၂၉ ၄၉ ငကများ ၈ ၁၀ ၂၇ ၄၅ တားသားသတတ ဝါများ ၅ ၇ ၁၀ ၂၂ ကနး န ရ နသတတ ဝါ များ ၀ ၀ ၀ ၀ ငါးများ ၇ ၁၁၆ ၁၄ ၁၃၇ ကျာရးမ ရ နသတတ ဝါများ ၀ ၃ ၄၄ ၄၇ အပငများ ၁၄ ၁၃ ၂၉ ၅၆ စစ ပါငး ၃၆ ၁၆၇ ၁၅၃ ၃၅၆ ရငးြမစ၊ အြပညြပညဆငရာ သဘာဝ ထနးသမး ရးအဖ

ခမး ြခာက နရ သာ မျ းစတများအား သဘာဝ နရငး ဒသ နင နရငး

ဒသြပငပတင ထနးသမးြခငးတအား ဆာငရကလျကရပါသည။ ၁၉၃၆ ခနစတင ထတ

ြပနခ သာ သားငကထနးသမးကာကယ ရးဥပ ဒက ၁၉၉၄ ခနစတင တာရငး တရ စဆာန

နင သဘာဝအပငများကာကယ ရးနင သဘာဝနယ ြမများ ထနးသမး ရးဥပ ဒြဖင

အစားထးခပါသည။ ထဥပ ဒမာ အဓကအားြဖင သဘာဝနယ ြမများ သတမတဖ စညး

ြခငး၊ တာရငးတရ စဆာန၊ အပင နင နရငး ဒသများက တးြမင ကာကယြခငး နင

97

ထ ရာကစာ ထနးသမးြခငးတအတက ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငအ နြဖင မျ းသဉးရန

အနတရာယကျ ရာက န သာ မျ းစတများအား ထ ရာကစာ ထနးသမးကာကယမ၊

ဒသခြပညသများအား ထနးသမး ရးလပငနးများ၌ ပး ပါငးပါဝင စမနင ဂဟစနစ

များက မထခက စဘ သဘာဝသယဇာတများက ရရည ထတယသးစနင ရး စမခနခမ

တအား တးြမင ဆာငရကလျကရပါသည။

98

ပးတ (၁) ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ပဉစမကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာ ြပစ ရး နင NBSAP Update ြပလပ ရးအတက လပငနးကးကပ ရး ကာမတ

ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ပဉစမကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာ ြပစ ရး နင NBSAP Update ြပလပ ရးအတက လပငနးကးကပ ရး ကာမတအား အာက ဖာြပပါ ဆကစပဌာနများမ ပဂဂ လများပါဝငမြဖင ဖ စညးခပါသည။

စဉ အမည/ရာထး ဌာန မတချက

၁ ညနကား ရးမးချပ စမကနးနငစာရငးအငးဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန

ဥကက

၂ ညနကား ရးမးချပ သစ တာဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျငထနး သမး ရး နင သစ တာ ရးရာဝနကး ဌာန

ဒဥကက

၃ ဒတယညနကား ရးမးချပ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျငထနးသမး ရး နင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၄ ညနကား ရးမး ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျင ထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၅ ညနကား ရးမး အ ထ ထအပချပ ရးဦးစးဌာန၊ြပညထ ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၆ ညနကား ရးမး စကပျး ရးစမကနးဦးစးဌာန၊ လယ ယာစကပျး ရး နင ဆည ြမာငးဝနကး ဌာန

အဖ ဝင

၇ ညနကား ရးမး ကးတငနင ြမစာရငးဦးစးဌာန၊ လယယာစကပျး ရး နင ဆည ြမာငး ဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၈ ညနကား ရးမး ြပညသ ဆာကလပ ရးလပငနး၊ ဆာကလပ ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၉ ညနကား ရးမး မ ရာနငအးအမဖ ဖး ရးဦးစးဌာန၊ ဆာကလပ ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

99


၁၀ ညနကား ရးမး စမကနး ရးဆ ရးဦးစးဌာန၊ အမျ း သားစမကနးနငစးပား ရးဖ ဖ းတး တကမဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၁ ညနကား ရးမး တရ စဆာနကျနးမာ ရးနငဖ ဖး ရးဌာန ခ၊ မးြမ ရး နင ကသ ရးဦးစးဌာန၊ မးြမ ရး၊ ရလပငနး နင ကျးလက ဒသဖ ဖး ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၂ ညနကား ရးမး ငါးလပငနးဦးစးဌာန၊ မးြမ ရး၊ ရ လပငနးနင ကျးလက ဒသဖ ဖး ရး ဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၃ ညနကား ရးမး ရအရငးအြမစ နင ြမစ ချာငးများ ဖ ဖးတးတက ရးဦးစးဌာန၊ ပ ဆာင ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၄ ညနကား ရးမး ဟတယ နင ခရးသားညနကားမဦးစး ဌာန၊ ဟတယနငခရးသားလာ ရးလပ ငနးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၅ ညနကား ရးမး စကမညနကား ရးဦးစးဌာန၊ စကမဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၆ ပါ မာကခ သတတ ဗဒဌာန ၊ရနကနတကကသလ၊ ပညာ ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၇ ပါ မာကခ ရကခ ဗဒဌာန၊ ရနကနတကကသလ၊ ပညာ ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၈ ပါ မာကခ အ ဝါသပပဌာန၊ မာလမ ငတကကသလ၊ ပညာ ရးဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၁၉ ညနကား ရးမး ကျနးမာ ရးဦးစးဌာန၊ ကျနးမာ ရး ဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၂၀ ပါ မာကခ မနတ လးနညးပညာတကကသလ၊ သပပနင နညးပညာဝနကးဌာန

အဖ ဝင

၂၁ ညနကား ရးမး ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနငသန ရငး အဖ ဝင

100


ရးဌာန၊ နြပည တာစညပငသာယာ ရး ကာမတ

၂၂ ညနကား ရးမး ရနကန မ တာစညပငသာယာ ရး ကာမတ

အဖ ဝင

၂၃ ညနကား ရးမး စကပျး ရးနင မးြမ ရးဌာန၊မနတ လး မ တာစညပငသာယာ ရး ကာမတ

အဖ ဝင

၂၄ ညနကား ရးမး (ငမး) ဂဟစနစ ထနးသမး ရး နင ြပညသ အစအဖ ဖ ဖ း ရးအသငး

အဖ ဝင

၂၅ ဌာ နတာဝနခ သားငကထနးသမး ရးအဖ အဖ ဝင

၂၆ ညနကား ရးမး ဝနးကျင/သားငကဌာန၊ သစ တာဦးစး ဌာန၊ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန

အတငး ရးမး

101

ပးတ (၂) ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ပဉစမအကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာ ရးသား ရး လပငနးစဉ အကျဉးချပ

ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ပဉစမအကမ ြမာက နငငအဆင အစရငခစာအား အစရငခစာ ရးသားြခငးက လပငနး ကာမတများ ဖ စညးြခငး၊ ဦး ဆာင ရးသားမည အဖအစညး သတမတြခငး၊ အချကအလက ကာကယမည မးခနးပစအား အကြပ ဆး နးြခငး၊ အချကအလကများ ကာကယြခငး၊ မကမးများ ရးသားြခငး၊ မကမးများ အ ပ ဆကစပဌာနအဖအစညးများ၏ အကြပချက၊ ြဖညစကချကနင အတညြပချက များ ရယြခငး၊ အဂလပဘာသာသ ြပနဆြခငး၊ အမျ းသားပတဝနးကျင ထနးသမး ရး ကာမတဥကက ဌ၊ ပတဝနးကျင ထနးသမး ရးနငသစ တာ ရးရာဝနကးဌာန၊ ြပည ထာင စဝနကးထ တငြပ၍ အတညြပ ချကရယြခငး နင ြပည ထာငစအစးရအဖ၏ အတညြပ ချကရယြခငးတက ဆာငရကခပါသည။

102

ပးတ (၃) CBD လပငနးအစအစဉများအား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ

သဘာဝနယ ြမဆငရာ လပငနးအစအစဉ (Programme of Work on Protected Areas-PoWPA) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ လပငနးအစအစဉ ၁။ သဘာဝနယ ြမများဆငရာ စမချကချမတြခငး၊ ရးချယြခငး၊ တည ထာငြခငး၊ ြမငတငြခငး နင စမလပကငြခငး ရညမနးချက

၁ အပငမျးစတများ ထနးသမး ရး ကမဘာလးဆငရာမဟာဗျဟာ၊ ထာင စနစဖ ဖး ရးပနးတင (၇) နင ထာဝစဉဖ ဖးတးတက ရး ထပသး ညလာခပါ ၂၀၁၀ ြပညနစ မတငမ ဇဝမျးစမျးက ဆးရးမ သသာစာ ကျဆငး ရးတက ြဖညဆညးြခငး အြဖစ ထ ရာကစာ အပချပထား သာ နငင နင ကမဘာအဆင သဘာဝ နယ ြမစနစ နင ပးြပညစ ပး လ လာကစာ ကယစားြပ သာ ကမဘာ ကနရက တည ဆာကရန၊ (ကနး ြမ ဧရယာများအတက ၂၀၁၀ ြပညနစ မတငမ နင အ ဝါ ဧရယာများ အတက ၂၀၁၂ ခနစ မတငမ)။

ြမနမာနငငတင သဘာဝနယ ြမများ အား နငငရ ဂဟစနစများ နင သဘာဝ တာ အမျ းမျးတင တည ထာင ပး ြဖစ သာလညး လ လာက သာ ကယစားြပမ ရ/မရ က ဆနးစစရန လအပလျကရြခငး၊ ြမနမာသစ တာမဝါဒ (၁၉၉၅) အရ နငင ဧရယာ၏ (၅) ရာခငနနးအား သဘာဝနယ ြမအြဖစ ဖ စညးရန နင ၂၀၀၀ ြပညနစတင ရးဆခ သာ အမျ းသား သစ တာ က ပငမစမ ကနး (၂၀၀၁ -၂၀၃၁) အရ (၁၀) ရာခငနနးအထ တည ထာငရန တး ချ သတမတခြခငး၊ သဘာဝနယ ြမများသည ၂၀၀၉ ခနစ တင ၃၄ ခ (၃.၈၆) မ ၂၀၁၄ ခနစ မတလကနတင ၃၈ ခ (၅.၆၁ ရာခင နနး) တးတကလာြခငး၊

ရညမနးချက ၂

ဂဟ ဗဒအရ ဆကစပမ နင ဂဟ ဗဒကနရကများက ထည သငးထားသည ဂဟ အ ြခခ သာ နညးလမးများက အသးြပြခငးြဖင သဘာဝနယ ြမများ နင သဘာဝ နယ ြမစနစများအား ကးမားကျယ ြပန သာ ကနး ြမ နင ပငလယြပင တင ၂၀၁၅ ခနစမတငမ ထညသငး ရန။

သဘာဝနယ ြမ (၅) ခ ဆကစပ ပါဝင န သာ ြမာကဖျား ဆကစပ သစ တာနယ ြမတင ထနးသမး ရး လပငနးများအား တးြမင ဆာငရက ြခငး၊ ကလသမဂဂ ဖ ဖးမ အစအစဉ (UNDP) နင သားငကထနးသမး ရး အဖ (WCS) တ ပး ပါငး ပး ကမဘာ ပတဝနးကျငဆငရာရနပ င (GEF) ၏ င ကး ထာကပမြဖင ြမနမာ နငင ြမာကပငးရ သဘာဝနယ ြမ

103

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ များတင ဆာငရကမည Strengthening Sustainability of Protected Area Management in Myanmar စမကနးဆငရာ အဆြပ လာအား ရးဆြခငး၊ FFI နင ပး ပါငး၍ သနတာ ကျာက တနးမ တာငတနးသ အစအစဉအား အ ကာငအထည ဖာ လျကရြခငး၊ ယငးအစအစဉတင အ ဝါ နင ကနး ြမ သဘာဝနယ ြမများပါဝငသည ပထမဦးဆး သာ ကနး ြမ နင ပင လယြပင ပါငးစညးထား သာ ထနး သမး ရးအစအစဉ ြဖစြခငး၊

ရညမနးချက ၃

ဇဝအရငးအြမစများအား ထနးသမး ကာကယမ နင စဉဆကမြပတ အ သးြပနငမအား ဂဟစနစ အ ြခခ သည နညးလမးအား အသးြပြခငး နင နငငတကာနင တးြမငပး ပါငး ြခငးတြဖင ြမငတငရန နယနမတ ဆကစပ သဘာဝနယ ြမများ၊ အမ နးချငးနငငများအကား အြခားပး ပါငး ဆာငရကမများ နင ဒသ အဆင ကနရကတအား တည ထာငြခငး နင ပမအား ကာငး လာ အာငြပလပရန။

နငငရ တည ထာငထား သာ သဘာဝ နယ ြမ (၃၈) ခ နင အဆြပ သဘာဝ နယ ြမ (၇) ခ၊ စစ ပါငး (၄၅) ခ အနက (၇) ခမာ အမနးချငး နငင များ၏ နယနမတနင ထစပလျကရ ြခငး (ထငးနငင နင ၄ ခ၊ အနဒယ နငငနင ၂ ခ၊ တရတနင ငနင ၁ ခ)၊ အနဒယ၊ တရတနငငတနင ဆကစပ လျကရ သာ ြမနမာနငင ြမာကဘက ရ သဘာဝနယ ြမများတင ထနးသမး ရး နင ဖ ဖး ရး အစအစဉများ ဆာငရကနငရန အြပညြပညဆငရာ တာငတနး ဒသ ဘကစဖ ဖ း ရး ဗဟအဖ (International Centre for Integrated Mountain Develop-ment - ICIMOD) ၏ ြဗဟမပတတ ရ သလင ဒသ (Brahmaputra-Salween Landscape - BSL) ထနး သမး ရး နင ဖ ဖးတးတက ရး ဒ သအဆင လပငနးအစအစဉတင ပါ ဝင ဆာငရကလျကရြခငး၊ ထငးနငငနင ဆကစပလျကရ သာ

104

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ သဘာဝ နယ ြမများတင ထနးသမး ကာကယမက တးြမင ဆာငရကနင ရန Capacity Building for Strengthening Transboundary Biodiversity Conservation of the Taninthayi Range in Myanmar စမကနးအတက အြပညြပညဆငရာ အပပငး ဒသသစအဖ (ITTO) သ ရနပ င လာကထားြခငး၊

ရညမနးချက ၄

ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရညမနး ချက၊ ရညရယချက၊ စမအပချပမ မဟာ ဗျဟာ၊ စာငကည လလာသည အ စအစဉတက ပါငးစညး ပး ဆက စပပတသကသများ ပါဝငမြဖင ရး ဆထားသည သဘာဝနယ ြမ စမ အပချပမများ ၂၀၁၂ ခနစမတငမ ြဖစ ပ ရန။

သဘာဝနယ ြမ (၂၀) တင အပချပ ရးရးများ ဖငလစထား ပး သပပနညး ကျ ရးဆထား သာ ဥယျာဉ အပ ချပ လပကငမ စမချကများ မရ သး သာလညး ငါးနစလပငနး စမချက များ ရးဆကာ စမအပချပလျက ရြခငး၊ အတလနငင၊ Istituto Oikos နင သစ တာဦးစးဌာနတ ပး ပါငး၍ ဆကစပပတသကသများ အကြပ ပါဝငသည နညးလမးများြဖင လနပ အ ဝါ အမျးသားဥယျာဉ အပချပ လပကငမ စမချက (မကမး) ရးဆ ထား ပး အပးသတ ရးဆ ရး နင အတညြပချကရရ ရး ဆာငရက လျကရြခငး၊ သစ တာဦးစးဌာနသည IUCN စညးမျဉးစညးကမးများအ ပ အ ြခ ခ၍ ဥယျာဉအပချပလပကငမ စမ ချက မ ဘာင ရးဆထားရ ပး၊ ဥ ယျာဉ အပချပ လပကငမ စမချက များ ရးဆရန လစမးအား ဖ ဖးမ နင ရနပ င ထာကပ ပးမတ လအပ ြခငး၊

ရညမနးချက ၅

သဘာဝနယ ြမများတင ကျ ရာက န သာ အနတရာယများ၏ ဆးကျ း

သဘာဝနယ ြမ အပချပ ရးမးရး များသည တရားမဝငအမလကြခငး

105

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ သက ရာကမများက လလာြခငး၊ ကာကယြခငး နင လျာနညးသက သာ စြခငးဆငရာ ထ ရာက သာ လပငနးစဉများ ၂၀၀၈ ခနစမတငမ ရရန။

နင သစခတြခငး၊ ရရညမတညတ နင သာ ြမအသးချမများြဖစသည ရ ြပာငး တာငယာ၊ ရတး ဖာ ြခငးစသည ခမး ြခာကမများဆငရာ အစရငခစာအား ြပစတငြပရြခငး၊ အနတရာယကျ ရာကမများ လျာနညး စရန ဥပ ဒစးမးမ ြမငတငြခငး၊ လ ထပညာ ပး နင ဆကဆ ရး တးြမင ြခငး၊ ထနးသမး ရးတင ဒသခြပည သများပါဝငလာ စ ရး အား ပးြခငး နင ဒသခြပညသအစအဖ ပင သစ တာ နင သးနသစ တာ ရာ နာစက ခငးများ တည ထာငရန ပပးြခငး၊

လပငနးအစအစဉ ၂။ အပချပမ၊ ပါဝင ဆာငရကမ၊ ညမမ နင အကျးအြမတခ ဝမ ရညမနးချက

၆ သဘာဝနယ ြမတည ထာငြခငး၊ စ မအပချပြခငးဆငရာ ကနကျစရတ၊ အကျးအြမတများအား ညမစာ ခ ဝသည စနစများအား ၂၀၀၈ ခနစ မတငမ ဖ စညးထားရန။

ြမနမာနငငတင သဘာဝနယ ြမများ သည ြပည ထာငစ အစးရအဖ၏ စမ အပချပမ အာကတင ရ ပး ကနကျ စရတ (၁၀၀) ရာခငနနး အား ြပည ထာငစ အစးရအဖ မ ပပး ပး လျကရ ပး၊ သဘာဝနယ ြမဆငရာ ကနကျစရတ၊ အကျးအြမတများအား ညမစာ ခ ဝသည စနစများ မရ သး ြခငး၊ REDD+ နင PES တသည သဘာဝ နယ ြမများအတက စဉဆကမြပတ ရနပ ငရရ ရးနင ဒသခြပညသများ အား ထနးသမး ရး၏ အကျးအြမတ အား ခ ဝ ရးဆငရာ အခငအလမး များအြဖစ ယဆထားြခငး၊

ရညမနးချက ၇

နငငဥပ ဒ၊ အြပညြပညဆငရာ စညးမျဉးစညးကမးတနင ကကည သာ ဌာ နလမျးစများ၊ ဒသခ ြပညသများ၏အခငအ ရးက အြပည အဝ အ လးထားကာ၊ ၎ငးတ၏ တာ ဝနရမက အသအမတြပ ပး တည

သဘာဝနယ ြမများအား စမအပချပ ရာတင ဌာ နလမျးစများ၊ ဒသခ ြပညသများ၏အခငအ ရးက အြပည အဝ အ လးထား သာလညး လကရ ဥပ ဒအရ သဘာဝနယ ြမ စမအပ ချပြခငးတင ဒသခ ြပညသများ

106

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ထာင ပး နင အဆြပ သဘာဝ နယ ြမများ စမအပချပမတင ဆက စပပတသကသများအား ၂၀၀၈ ခနစ မတငမ အြပညအဝပါဝငရန။

ပါဝငနငမ မရ သးြခငး၊ လကရ နငင တာမ တကတနးလျက ရ သာ ြပညသဗဟြပ နညးလမးများ ကျငသး ရးသည သဘာဝနယ ြမ စမ အပချပြခငးတင ဌာ န လမျ းစ များ၊ ဒသခြပညသများ ပါဝငရန အခငအလမး ကာငး ြဖစြခငး၊ လနပအ ဝါအမျးသားဥယျာဉ အပ ချပလပကငမ စမချက (မကမး) တင ဖာြပထားသည ဇနများ ဒသခ ြပညသများ အပါအဝင ဆကစပပတ သကသများ အကြပပါဝငမြဖင ခ ြခား သတမတြခငး၊

လပငနးအစအစဉ ၃။ ဆာငရကရမည လပငနးများ ရညမနးချက

၈ သဘာဝနယ ြမများ နင သဘာဝနယ ြမစနစ တည ထာငြခငး နင စမ အပချပြခငးဆငရာ အ ြခအ နတး တက ကာငးမန ရး လမစးပား ရး တနဖးများနင ဆ ဆာငမများအား အသးြပြခငးက ထညသငးြခငး အပါအဝင မဝါဒများအား ြပနလည သးသပြခငး နင ြပနလည ြပငဆင ရန။

သဘာဝနယ ြမများအား ြမနမာသစ တာမဝါဒ (၁၉၉၅)၊ သဘာဝ တာ ရငး တရ စဆာန နင သဘာဝအပငများ ထနးသမး ရး နင သဘာဝနယ ြမ များ ဥပ ဒ (၁၉၉၄) / နညးဥပ ဒ (၂၀၀၂) တအ ပ အ ြခခ ပး စမ အပချပြခငး၊ ဖာြပပါ မဝါဒ နင ဥပ ဒ/နညးဥပ ဒ များသည သဘာဝနယ ြမများ စမ အပချပြခငးတင လမ ရး ဆငရာ အား ထညသငးထား ပး ြဖစ သာ လညး စးပား ရးတနဖးများအား ထညသငးထားြခငး မရ သးြခငး၊

ရညမနးချက ၉

လတစဦးချငး၊ ဒသခအဖ အစညး နင ဌာနအဖ အစညးတ၏ စမးရည အား ပ ရာဖကရငနယလအဆငထ တးတက စရန စမး ဆာငရညြမင တင ရး ဘကစ အစအစဉ နင လပ ငနးများက ၂၀၁၀ ြပညနစမတငမ ဆာငရကရန။

စမး ဆာငရည တည ဆာက ရး ဆငရာ လအပချကအား အကြဖတမ ြပလပရန လအပလျကရြခငး၊ နငငတကာ အဖအစညးများ နငပး ပါငး၍ သငတနးများ၊ သ တသန များ၊ စာရငး ကာကလပငနးများ ပး ပါငး ဆာငရက ပး စမး ဆာငရည တည ဆာကြခငး၊

107

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ နာ ဝနငင၊ သဘာဝ ပတဝနးကျင ဆငရာ အဂျငစ (Norwegian Environment Agency) နင ပး ပါငး၍ ဇဝမျးစမျးက နင သဘာဝ နယ ြမ စမအပချပြခငး သငတနး ဆငရာ ဆရာြဖစ သငတနးအား ြပ လပြခငး၊

ရညမနးချက ၁၀

အဖ ဝငနငငများ၏ ညလာခတင ဆး ြဖတခ သာ နညးပညာဖလယ ရး နင ပး ပါငး ဆာငရက ရး ြပလပ ရန နငအည သဘာဝနယ ြမ ထ ရာကစာ စမအပချပြခငးဆငရာ နညးပညာများနင နညးလမးသစ များက ဖာထတြခငး၊ အတညြပ ြခငး နင ြဖန ဝြခငးတအား ၂၀၁၀ ြပညနစမတငမ ြပလပ ပး ြဖစရန။

ြမနမာနငင အ နြဖင ဤ ရညမနး ချကအား အ ကာငအထည ဖာနငမ အားနညးြခငး၊

ရညမနးချက ၁၁

နငင နင ဒသအဆင သဘာဝ နယ ြမစနစများအား ထ ရာကစာ အ ကာငအထည ဖာရန၊ စမအပ ချပရန လအပချကများအား ြပညမ ရန ရနပ င၊ နညးပညာ နင အြခား အရာများအား နငင နင နငငတကာ ပပးမတြဖင ၂၀၀၈ ခနစမတငမ ြပညစ စရန၊ အထးသြဖင ဖ ဖးဆ နငငများ၊ စးပား ရး အသငကး ြပာငးနငငများ နင ကနးနငငများ ၏ လအပချကက ပပး ပးရန၊ အတက ဆာငရကရန။

ြမနမာနငငတင သဘာဝနယ ြမများ အား ြပည ထာငစအစးရမ တာဝနယ ထာကပ ပးလျကရ ပး အဓက အား ြဖင ဝနထမးလစာစရတ နင အ ဆာကအဦြပငဆငစရတ တအတက ြဖစြခငး၊ အြခား သာ ဖ ဖးဆနငငများနင နငး ယဉလင ြမနမာနငငသည ထနးသမး ရးဆငရာ နငငတကာ အကအညရရ မ နညးပါးြခငး၊

ရညမနးချက ၁၂

သဘာဝနယ ြမများ၏ အ ရးပါပနင အကျးအြမတများအ ပ နားလည ြခငး၊ လထသြမငနးကားြခငးတ ၂၀၀၈ ခနစအတငမ သသသာ သာ ြမငမားလာရန။

ြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျ းက ထနး သမးြခငး နင သဘာဝနယ ြမ စမ အပချပြခငးတတင ကငးလည ထနး သမးြခငးနင ပညာ ပးြခငးတသည အဓက နညးလမးများြဖစြခငး၊ ၂၀၀၉ ခနစ နင ၂၀၁၃ခနစအကား သဘာဝ နယ ြမများတင ပညာ ပး

108

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ လပငနး (၂၉၆) ကမ ဆာငရကခ ြခငး၊ ၎ငးအြပင ဘရားပများ၊ ကမဘာ ရတမ ဒသ န၊ သစ တာရကသတတ ပတ နင ပတဝနးကျင ထနးသမး ရး န စ သည နငငတကာ နများတင ပညာ ပးလပရားမများ ဆာငရကြခငး၊

လပငနးအစအစဉ ၄။ စသတမတချကများ၊ အကြဖတြခငး နင စာင ကညြခငး ရညမနးချက

၁၃ သဘာဝနယ ြမများဆငရာ နငင နင ဒသအဆင စမချက ရးဆြခငး၊ ရးချယြခငး၊ တည ထာငြခငး၊ စမ ြခငး နင အပချပြခငးဆငရာ စသတ မတချကများအား ၂၀၀၈ ခနစ မတငမ ရးဆ၊ ကျငသး ပး ြဖစရန။

ြမနမာနငငတင သဘာဝ တာရငး တရ စဆာန နင သဘာဝအပငများ ထနး သမး ရး နင သဘာဝနယ ြမများ ဥပ ဒ/နညးဥပ ဒတက အ ြခခထား သာ သဘာဝနယ ြမများ ရးချယ ြခငး၊ တည ထာငြခငးဆငရာ လပ ထးလပနညးများ ရ ပးြဖစြခငး၊ သဘာဝနယ ြမအပချပမမာ ဝနကး ဌာနမ ဥယျာဉအပချပ ရးမးရးအထ အဆငဆင အပချပ သာစနစြဖစ ပး ဆကစပပတသကသများ ပါဝငသည အပချပမစနစမာ အစပျ းအဆငသာ ရ သးြခငး၊

ရညမနးချက ၁၄

နယနမတ ထစပ န သာ သဘာဝ နယ ြမများ၊ နငငနင ဒသအဆင စနစများ၊ သဘာဝနယ ြမများတင စမအပချပြခငး ထ ရာကမ အ ပ စာင ကည ြခငး၊ အကြဖတြခငး နင အစရငခြခငးများဆငရာ မ ဘာင များအား ၂၀၁၀ ြပညနစမတငမ ရး ဆြခငး နင အဖ ဝငနငငများမ အ ကာငအထည ဖာရန။

လပငနးစမချကများ အ ကာငအ ထည ဖာနငမအ ပ အ ြခခ၍ စမ အပချပြခငး၏ထ ရာကမအား အက ြဖတသးသပြခငး၊ သဘာဝနယ ြမများသည လစဉ ကငး လည ထနးသမးြခငး အစရငခစာ ပးပရြခငး၊

သဘာဝနယ ြမများတင စမအပချပ ြခငး ထ ရာကမ အ ပ စာငကည ြခငး၊ အကြဖတြခငး နင အစ ရငခ ြခငးများဆငရာ မ ဘာငများအား ရးဆထားြခငး မရ သး သာလညး သဘာဝနယ ြမ အချတင သဘာဝ နယ ြမ၏ ထ ရာကမအား စာင

109

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ ကညြခငး နင အကြဖတြခငးတ ြပ လပနငသည SMART နညးပညာ အား အသးြပလျကရြခငး၊

ရညမနးချက ၁၅

ကမဘာလးဆငရာ ဇဝမျ းစမျ းက ရည မနးချကများအား အကြဖတြခငးက ပပးနငရန နငင၊ ဒသ နင ကမဘာအ ဆင သဘာဝနယ ြမ အ ြခအ န၊ ဖးလမးမ၊ ြပာငးလမတက ထ ရာကစာ စာင ကညနငသည နငင နင ဒသအဆင စနစများအား ၂၀၁၀ ြပညနစမတငမ တညရရန။

သဘာဝနယ ြမ အပချပလပကငမ စမချက မရ သးြခငး ကာင သဘာဝ နယ ြမ အ ြခအ န၊ ဖးလမးမ၊ ြပာငးလမတက ထ ရာကစာ စာင ကညနငမ မရြခငး၊

သဘာဝနယ ြမ အတငးနငြပငပတင တာြပနးတးြခငး နင တာအဆငအ တနးကျဆငးြခငး လလာမအား န ရာအချတငြပလပနင သာလညး လလာမအ ရအတကမာ နညးပါး ြခငး၊

ရညမနးချက ၁၆

သဘာဝနယ ြမ နင သကဆငရာ သပပနညးကျ အသအြမငများအား ဖ ဖးတးတက စ ပး တည ထာငမ၊ ထ ရာကမ နင စမအပချပမတတင အသးြပရန။

သစ တာဦးစးဌာနသည နငငတကာ အဖ အစညးများနင ပး ပါငး၍ သ တသန နင ကငးဆငး စာရငး ကာကယြခငးတ ဆာငရက န ပး တရချကများက သဘာဝနယ ြမ စမအပချပမ နင ချတဆကြခငး၊

သဘာဝနယ ြမများြဖင ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယမ

ြမနမာနငငသည ဂဟစနစများနငဇဝမျ းစမျ းကများက ကယစားြပထနး

သမးကာကယရန နင CBD အ ပ ထားရသည ကတကဝတများက ြဖညဆညးရန

သဘာဝနယ ြမများက တည ထာင ပး ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးြခငးဆငရာ အဓက

လပငနးအြဖစ ဆာငရကလျကရပါသည။ ၂၀၀၉ ခနစတင စတတထအကမ ြမာက နငင

အဆင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ အစရငခစာ တငသငး ပး နာကပငးတင သဘာဝနယ ြမ

(၃၅) ခ (၂၆,၂၁၄.၂၉ စတရနးကလမတာ) မ ၃၈ ခ (၃၇,၉၃၂.၂၃ စတရနးကလမတာ)

အထ တးတကတည ထာငနငခပါသည (ပ ၁၁)။

ြမနမာသစ တာမဝါဒ (၁၉၉၅) အရ နငငဧရယာ ၏ (၅) ရာခငနနးက သဘာဝ

နယ ြမများ အြဖစ တည ထာငရန သတမတထား ပး အမျးသားသစ တာက နစ (၃၀)

ပငမ စမကနးတင နငငဧရယာ၏ (၁၀) ရာခငနနးအား သဘာဝနယ ြမများအြဖစ သတ

မတရန တးချ ချမတခသည။ လကရတင နငငဧရယာ၏ (၅.၆၁) ရာခငနနး ရ ပး ဂဟ

110

စနစမျ းစက ကယစားြပသည သဘာဝနယ ြမ (၃၈) ခ အား တည ထာင ပး ြဖစကာ

ြမနမာသစ တာမဝါဒပါ ရညမနးချကအား ြပညမ ပး ြဖစပါသည။

ပ ၁၁။ ၁၉၂၀ ြပညနစမ ၂၀၁၄ခနစ၊ မတလအထ သဘာဝနယ ြမများ တည ထာင

ထားရမ။

ြမနမာနငငရ သဘာဝနယ ြမများသည ြမာကဘကပငးသမပငး သစ တာ

များမ တာငဘကပငး ဒ ရ တာ နင အပပငးမးသစ တာများအထ ကယစားြပ သည (ပ

၁၂)။ သဘာဝနယ ြမများအနက (၇) ခမာ အာဆယအ မအနစစာရငးဝင ဥယျာဉများ

(ASEAN Heritage Parks) ြဖစ ပး နငငအလကအားြဖင အများဆး သတမတ

ခရြခငးြဖစသည။ ဆကလက၍ နငငဧရယာ၏ (၁.၁၉) ရာခငနနး ရ သာ နရာ (၇) ခ

(၈,၀၆၂.၉ စတရနးကလမတာ၊ ၈၀၆,၂၉၀.၂ ဟကတာ) အား သဘာဝနယ ြမများအြဖစ

တည ထာငရန အဆြပ ကညာချက ထတြပနထား ပး အတညြပ ဖ စညးနင ရး

ဆာငရကလျက ရပါသည။

111

ပ ၁၂။ ြမနမာနငငရ သဘာဝနယ ြမနင အာဆယအ မအနစဥယျာဉများ တည နရာြပ ြမပ။

112

တည ထာင ပး သဘာဝနယ ြမများအနက (၂၀) တင အပချပ ရးမ း

ရးများက ဖငလစထား ပး ဝနထမးအငအားများ ြဖညတငး၍ တာရငးတရ စဆာနများက

အမလက သတြဖတြခငးမ ကာကယရန ကငးလညထနးသမးြခငးက ဆာငရကလျကရ

ပါသည။ ဥယျာဉ/ ဘးမ တာများ အနးရ ဒသခြပညသများ၏ ပး ပါငးပါဝငမက ရရရန

ပညာ ပးစညးရးလျကရပါသည။ ၂၀၀၉-၂၀၁၀ မ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ အတငး သဘာဝ နယ ြမ

များမ ဆာငရကခ သာ ကငးလညထနးသမး ရးနငပညာ ပးလပငနးများမာ အာကပါ

အတငး ြဖစပါသည။

ပ ၁၃။ သဘာဝနယ ြမများအတငး ဆာငရက သာ စမအပချပမများ။

ဥယျာဉ / ဘးမ တာများအတငး ဂဟစနစများ ရငသန ြဖစထနး ရး၊

တာရငးတရ စဆာနများ ရငသန ပါကပား ရးတအတက နငငတကာ အဖအစညးများနင

ပး ပါငး၍ ဆာငရကလျကရပါသည။

113

BOX ၁၀။ SPATIAL MONITORING AND REPORTING TOOL (SMART) အား သဘာဝနယ ြမများ၏ ဥပ ဒ စးမးမအား စာငကညရာတင အသးြပြခငး

Spatial Monitoring and Reporting Tool (SMART) သည ကငးဆငးဝနထမးများ အချကအလက ကာကယ သာ စနစတစခြဖစ ပး သဘာဝနယ ြမများရ ကငးလည ထနးသမးြခငးအား အကြဖတရန၊ စာင ကညရန အက အည ပး သာ စနစလညးြဖစပါသည။ ထနးသမး ရး ဆာငရက နသများ ရငဆင နရသည ြပဿနာများ နင ဇဝမျ းစမျ းကများအ ပ အနတရာယကျ ရာကမ ြမငတက လာြခငးတအား ြဖရငးရာတင ဥပ ဒစးမးမ၏ အ ရးပါပ က သရနားလညြခငး ကာင SMART အား ကြပား သာ ဘာသာရပ နယပယများမ ထနးသမး ရး ပညာရငများ စ ပါငး တထငခြခငး ြဖစပါ သည။ SMART သည

အချကအလကများ ကာကယရန ပပး ပးသညအြပင စမအပချပမအား အကြဖတြခငး၊ ထနးသမး ရး လပငနးများ ဆာငရကြခငးတကပါ ြပလပနငသြဖင တးတက ကာငးမန သာ အပချပမ (Good governance) အား တးြမငရန အ ထာကအကြပပါသည။

SMART အား လကရတင ဟး ကာငးချ ငဝမး တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာ၊ ခါကာဘရာဇ အမျးသားဥယျာဉ၊ ထမသ တာရငးတရ စဆာန ဘးမ တာ၊ တနသာရ သဘာဝက းဝငး၊ အ လာငး တာကဿပ အမျးသားဥယျာဉ၊ ရခငရးမ ဆင ဘးမ တာ နင ဧရာဝတလငးပင ထနးသမး ရးနယ ြမတ၌ အသးြပလျကရပါသည။ သစ တာဦးစးဌာနသည သားငကထနးသမး ရးအဖ (WCS) နင ပး ပါငး၍ ြပလပသည သငတနးများြဖငလညး ကာငး၊ နငငြခားတငးြပညများတင ဖငလစသည သငတနးများသ ဝနထမးများ စလတြခငး ြဖငလညး ကာငး ဝနထမးများအား SMART အသးြပ ရးဆငရာ စမး ဆာငရည တည ဆာကမ ြပလပ ပးလျကရ ပး၊ ဝနထမး ပါငး (၅၀) ကျာအား လ ကျငသငကား ပး ြဖစပါသည။ SMART အား ကျနရ သာ သဘာဝနယ ြမများတငပါ ကျင သးနငရန ဆာငရကသားမည ြဖစပါသည။

114

အပငမျးစတများ ထနးသမး ရး ကမဘာလးဆငရာမဟာဗျဟာ ၂၀၁၁-၂၀၂၀ ရညမနးချက များ (Global Strategy for Plant Conservation - GSPC 2011-2020 Targets) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ

ရညမနးချကများ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ၊ တးတကမ

ရညရယချက ၁။ အပငမျးစမျ းကများအား ကာငးစာ မတတမးတငထားြခငး၊ သရနား လညြခငး နင အသအမတြပြခငး ရညမနးချက ၁ မတတမးတင ပးသား အပငစာရငး

အား online တင ရရရန။ ြမနမာနငငရ မတတမးတငထား သာ အပငမျးစတစာရငးအား

http://botany.si.edu/ Myanmar/ commonNames. cfm တင ရရ နငြခငး၊

ရညမနးချက ၂ ထနးသမး ရး လပငနးဆငရာ လမး ညနချကများအား ြပစနငရန မတ တမး တငထား သာ အပငမျးစတ များ အ ြခအ နက သးသပအက ြဖတရန။

အပငမျ းစမျ းကများ၏ ထနး သမး ရးဆငရာ သးသပအက ြဖတြခငးများမာ နညးပါး ပး၊ ဆာငရကသည လပငနးအများ စမာ သစခမျးများနငသာ သက ဆငြခငး၊

ရညမနးချက ၃ GSPC အား အ ကာငအထည ဖာရန လအပ သာ သတငးအချက အလကများ သ တသန တရချက များ နင နညးပညာများအား ရာ ဖ ဖာထတရန နင ဝမရန။

အပငမျးစတများဆငရာ သ တ သန ဆာငရကမမာ အကန အ သတြဖငသာရ ပး၊ အများစမာ အ သးစား လလာမသာြဖစြခငး၊

အပငမျးစတများဆငရာ လ လာ တရချကများအား ဆကစပ ဌာနများသ ြဖန ဝြခငး၊

ရညရယချက ၂။ အပငမျးစမျ းကများအား ချကချငးလကငငး နင ထထ ရာက ရာက ကာကယထနးသမးရန ရညမနးချက ၄ ဂဟစနစ (သ) သစ တာအမျး အ

စား တစခစ၏ အနညးဆး (၁၅) ရာခငနနးအား ထ ရာကစာ ထနး သမးြခငး (သ) ြပနလည ကာငးမန အာင ဆာငရကြခငးြဖင ကာ ကယ ပး ြဖစရန။

တည ထာင ပး နင အဆြပ သဘာဝနယ ြမများသည ြမနမာ နငငရ ဂဟစနစများ နင သစ တာအမျးအစားများတင တည ရြခငး၊

သ သာ လ လာကစာ ကယ စား ြပမ ရမရ ဆနးစစချက ဆာင ရကရန လအပလျကရြခငး၊

115


ရညမနးချက ၅ ဂဟ ဒသတစခစရ အပငမျးစမျး ကအရ အ ရးပါဆး နရာများ၏ အ နညးဆး (၇၅) ရာခငနနး တင အပင မျ းစတ များနင မျးရးဗဇများအား ထ ရာကစာ ကာကယထနးသမး ရန။

ြမနမာနငငရ အပငမျးစတများ ဆငရာ အ ရးပါဆး နရာများ ြဖစသည ကချငြပညနယ၊ စစ ကငး နင တနသာရ တငး ဒသ ကးတတင တည ထာင ပး နင အဆြပ သဘာဝနယ ြမ (၂၀) ခ တညရ ပး နငငဧရယာ ၏ (၅.၈၆) ရာခငနနး နင တည ထာင ပး နင အဆြပ သဘာဝ နယ ြမအားလး၏ (၈၆.၂၃) ရာခငနနး ရြခငး၊

ရညမနးချက ၆ က အသးသးရ ထတလပ ရး ဧရ ယာများ၏ အနညးဆး (၇၅) ရာခင နနးအား အပငမျးစတများ ထနး သမး ကာကယြခငး နင ညညတစာ ထာဝစဉတညတရန စမအပချပရန။

၂၀၁၃ ခနစအထ နငငဧရယာ၏ (၂၅.၀၁) ရာခငနနး ရ သာ က း ဝငး တာ (၈၁၂) ခ၊ က းြပငကာ ကယ တာ (၃၂၆) ခ ဖ စညး ပး ြဖစ ပး၊ စစ ပါငး သစ တာ ဖး လမးမ ဧရယာ ၏ (၅၀) ရာခင နနး ကျာ ရြခငး၊

က းဝငး တာများ နင ကးြပင ကာကယ တာများတင သစ တာထက ပစစညးများ ထတလပ ြခငးက ြမနမာ ရးချယ ထတယ ြခငးစနစ၊ နစစဉ ခငြပ တာ ထက နင အြခား သာ နညးလမး များက အသးြပ၍ စဉဆကမ ြပတ ထတယနင ရး ဆာငရက ြခငး၊

ရညမနးချက ၇ မတတမးတငထား သာ အနတရာယ ကျ ရာက နသည အပငမျးစတများ ၏ အနညးဆး (၇၅) ရာခငနနးအား နရငး ဒသတင ထနးသမးကာ ကယထားရန။

ြမနမာနငငရ အပငမျးစတများ တင မျးသဉးလနးပါး အနတရာယ ကျ ရာက န သာ မျးစတ (၁၄) မျ း၊ မျးသဉးရန အနတရာယကျ ရာက န သာ မျးစတ (၁၃) မျး နင မျးသဉးရန အနတရာယ ကျ ရာကနင သာ မျ းစတ

116


(၁၉) မျး တအား သဘာဝနယ ြမများအပါအဝင နရငး ဒသ တင ထနးသမးကာကယထား ြခငး၊

ရညမနးချက ၈ အနတရာယ ကျ ရာက နသည အပင မျးစတများ၏ အနညးဆး (၇၅) ရာခငနနးအား နရငး ဒသ ြပငပ တင ထနးသမးကာကယြခငး နင အနညးဆး (၂၀) ရာခငနနးအား ြပန လည ကာငးမနလာ ရး အစအစဉ များ ြပလပရန။

ခမး ြခာကမခ နရ သာ မျး စတများအား အမျ းသား ကန တာကး ဥယျာဉ၊ အမျ းသား ပရ ဆး ဥယျာဉ နင နငငအနရ ပရ ဆးြခများတင ထနးသမး ထားြခငး၊

ရညမနးချက ၉ သဘာဝ အရငးပငများနင အြခား သာ လမစးပား ရးအရ အ ရးပါ သာ အပငမျးစတများ အပါအဝင သးနများ မျ းရးဗဇ ကြပားမ၏ (၇၀) ရာခငနနးအား ထနးသမးြခငးနင ဒသခြပညသများ နင ဌာ နတငး ရငးသား လမျးစများ၏ အသပညာ အား ကာကယရန။

၂၀၁၃ ခနစအထ ြမနမာနငင မျး စဘဏတင သးန မျး ပါငး

(၂၄) မျ း၏ နမနာ ပါငး (၁၁,၉၁၆) အား သ လာင သမး ဆညးထား ြခငး၊

နငငတကာရ မျးရး ဗဇဘဏ များတင ြမနမာနငငမ သးန (၁၄) မျး၏ နမနာ (၂,၂၃၃) အား သမးဆညး ကာကယထားြခငး၊

Biotechonology နင Biochemical analysis တက အသးြပ၍ စပါးမျးများ၏ Germplasm က ထနးသမး ြခငး၊

ရညမနးချက ၁၀ ဇဝ ဗဒအရ ကျး ကျာဝင ရာက ြခငးအား တားဆးရန ထ ရာက သာ စမအပချပမအား ချမတြခငး နင ကျး ကျာဝင ရာကခရ သာ အပငမျးစတများ အတက အ ရး ပါ သာ နရာများအား စမ အပချပ ရန။

IAS များအား ထနးချပရန လပ ငနးစမချကများတင ထညသငး ထားြခငး၊

ကျး ကျာ ဝင ရာကလာ သာ အပင မျးစတများအား တားဆး နမနငးနင ရး နညးလမးများ ဖာထတြခငး၊

Mimosa diplotricha အား ထနးချပနငမည နညးလမးများ

117


အား လလာြခငး၊ အပပငး ဒသတင Prosopis juliflora ၏ ဒသခြပညသများ နင ပတဝနးကျငအ ပ အကျး သက ရာကမက လလာြခငး၊

ကျး ကျာ ဝင ရာကလာ သာ အပငမျးစတများအား ကာကယ တားဆးနင ရး လပငနး စမ ချက ရးဆ ရး စမး ဆာငရည ြမငတငမည အစအစဉ ရးဆ ြခငး၊

ရညရယချက ၃။ အပငမျးစတစမျ းကမျာအား ရရညတညတ စရန နင မတစာ အသးြပရန ရညမနးချက ၁၁ အြပညြပညဆငရာသ တငပ ရာငး

ချမ ကာင သဘာဝ အပငမျးစတ များ မျးသဉးမည အနတရာယ ကျ ရာကမ မရရန။

ြမနမာနငငအ နြဖင CITES ၏ အဖ ဝင နငငြဖစသည အား လျာစာ မျ းစတများ ြပညပသ တငပမအား သဘာဝအ ြခအ န အား ထခကမမရ စသည နညး လမးများက အသးြပ၍ ထတယ သည မျးစတများကသာ ခငြပ ြခငး၊

ရညမနးချက ၁၂ သဘာဝအ လျာက ထတယ သာ အပငမျးစတများ၏ အရငးအြမစ များ ရရည တညတ စရန။

သစ တာထကပစစညးများ ထတ လပြခငးက ြမနမာ ရးချယ ထတယြခငး စနစ၊ နစစဉ ခငြပ တာထက နင အြခား သာ နညးလမးများက အသးြပ၍ စဉ ဆကမြပတ ထတယ နင ရး ဆာငရကြခငး၊

သစ တာဥပ ဒ၊ နညးဥပ ဒ နင ြမနမာ သစ တာ မဝါဒ တနင အည သစ တာများအား သစ တာထကပစစညး စဉဆက မြပတ ထတယရရနင ရး အပ ချပြခငး၊

ရညမနးချက ၁၃ ရရညတညတ စ သာ အသက အပငသယဇာတများဆငရာ ဌာ

118


မးလပငနး၊ ြပညသများ၏ ကျနး မာ ရး နင အစားအစာ လြခစတ ချရမ၊ မရးဖလာအသးြပြခငး စသည တက တးြမငြခငး အပါအဝင အြခား သာ သင တာသည နညးများက အသးြပ၍ အပငသယဇာတများ ဆင ရာ ဌာ နလမျးစများနင ဒသခ တ၏ တထငကဆမနင အသးြပမ တအား ထနးသမးရန (သ) ြမငတင ရန။

နလမျ းစများနင ဒသခတ၏ တထင ကဆမနင အသးြပမ တအား နငငအဆင ပးြပညစ သာ စစတမး ကာကယ ထား ြခငး မရ သးပါ၊တစဦးချငး လ လာမအချ သာရပါသည။

ဤရညမနးချကအား အ ကာင အထည ဖာရန ြမနမာနငငသည င ကး နင နညးပညာ အ ထာကအပများ လအပပါသည။

ရညရယချက ၄။ အပငမျးစမျ းကများသည ထာဝစဉတညတသည လမဘဝ နင ကမဘာ ပ ရ သကရအားလးအတကအ ရးကးပက ပညာ ပးြခငး၊ သြမငနးကားမြမငတငြခငး တးြမင ဆာငရကရန ရညမနးချက ၁၄ အပငမျးစတများ၏ အ ရးပါပ နင

ထနးသမးရန လအပပက ဆငရာ လထဆကဆ ရး၊ ပညာ ပး နင သြမငနးကားမ ြမငတင ရး အစ အစဉများတင ထညသငးရန။

သဘာဝ နယ ြမများတင ပညာ ပးြပခနး ဖငလစ၍ လညး ကာငး၊ နးစပရာ ဘရားပများ တင ပညာ ပးြပခနး ဖငလစ၍ လညး ကာငး၊ လညလညပညာ ပးအဖ (Mobile Education

Team) ဖ စညးကာ နစစဉ ပညာ ပး အစအစဉ ရးဆကာ ပတဝနးကျင ကျးရာများသ သား ရာက၍ လညး ကာငး ပညာ ပး လပငနးများ ဆာင ရကြခငး၊

ပရ ဆးဥယျာဉများသ လာ ရာက သာ ဧညသညများအား ပညာ ပးြခငး၊

ရပြမငသကားအစအစဉများ နင အပတစဉထတ စာ စာငများ တင ြပညသလထ အတငး အပင မျးရးဗဇ အရငးအြမစများ၏ အ ရးပါပက နားလည သ ဘာ ပါက ပး ထနးသမး ကာကယ

119


ြခငးတင ပး ပါငးပါဝငရန ပညာ ပးြခငး၊

ရညရယချက ၅။ GSPC အား အ ကာငအထည ဖာရန လအပ သာ စမး ဆာငရညနင ဆကစပပတသကသများ ပး ပါငးပါဝငမ ဆာငရကရန ရညမနးချက ၁၅ ဤမဟာဗျဟာပါ ရညမနးချက များ

အာငြမငရန နငင၏ လအပချက နငအည ြဖညဆညး ပးထား သာ လပငနးခငတင တာဝန ထမး ဆာင လျကရ သာ ဝနထမးများ အ ရ အတက။

အပင မျးရးဗဇ အရငးအြမစ ထနးသမး ကာကယြခငး နင အ ကျ းရစာ အသးြပြခငး ဆငရာ မျ း စဘဏ ဝနထမးများ၏ စမး ဆာငရညအား ြမငတငြခငး၊

အပင မျးရးဗဇ အရငးအြမစ ထနးသမး ကာကယြခငး နင အ သးြပြခငးဆငရာ ြပညပသင တနးများသ စလတြခငး၊

ြပညတငး / ြပညပ ကမးကျင ပညာရငများနင ပး ပါငး၍ အ ပငစာရငး ကာကယြခငး၊ မျး ခြခားြခငး၊ ပနးပစြပလပြခငး တအား လက တ ဆာငရက ြခငးြဖင ဝနထမးများ၏ စမး ဆာငရညအား ြမငတငြခငး၊

ရညမနးချက ၁၆ ဤမဟာဗျဟာပါ ရညမနးချက များ အာငြမငရန နငင၊ ဒသနင နငငတကာ အဆငရ တည ထာင ထား သာ အပငမျးစတများ ထနး သမးကာကယမဆငရာ အဖအ စညး၊ မတဖကအဖ များ နင ကနရကများ။

ပတဝနးကျင ထနးသမး ရး နင သစ တာ ရးရာ ဝနကးဌာန၊ လယယာစကပျး ရး နင ဆည ြမာငးဝနကးဌာန၊ ကျနးမာ ရး ဝနကးဌာန၊ ပညာ ရးဝနကး ဌာန၊ Flora of Myanmar Institutional Consortium၊ ြမနမာ ပနးဝါသနာရငများ အ သငး၊ မာကနရကခ ဗဒဥယျာဉ၊ National Institute of Biological Resources၊ Smithsonian Institution၊ Singapore Botanic Gardens၊ Queen Sirikit Botanical

120


Garden၊ Royal Botanic Garden Edinburgh၊ Royal Botanic Gardens, Kew၊ Kunming Institute of Botany၊ Institute of Botany-Chinese Academy of sciences၊ Xishuangbanna Tropical Botanical Garden

ဇဝလြခ ရးဆငရာ ကာတာဂျးနား နာကဆကတစာချပ (Cartagena Protocol on

Biosafety) အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ

ြမနမာနငငသည ဇဝလြခ ရး နာကဆကတစာချပက ၂၀၀၁ ခနစ မလ ၁၁

ရက နတင လကမတ ရးထးခ ပး ၂၀၀၈ ခနစ ဖ ဖာဝါရလ ၁၃ ရက နတင ထပမ

အတညြပခပါသည။ ဇဝလြခ ရး နာကဆကတစာချပပါ သတမတချကအရ ြမနမာနငင

သည ၂၀၀၈ ခနစ မလ ၁၃ ရက နတင အဖ ဝငနငငတစနငင ြဖစလာပါသည။

လယယာနငဆည ြမာငးဝနကးဌာန၊ စကပျ း ရးစမကနးဦးစးဌာနမ ဆက

စပဌာန၊ အဖအစညးများပါဝငမြဖင ဇဝလြခ ရး နငငအဆငမ ဘာငနင ဇဝလြခ ရး

ဥပ ဒတအား မကမးအဆငထ ရးဆ ပးြဖစပါသည။ ြမနမာနငငအ နြဖင ဇဝလြခ ရး

ဆငရာ ကာတာဂျးနား နာကဆကတစာချပအ ပ အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရကမ

အားနညး နဆြဖစ ပး လကရ ဆာငရကမများမာ ကာတာဂျးနား နာကဆကတစာချပ

ဆငရာ ဝနထမးများ၏ စမး ဆာငရည တည ဆာကြခငးနင လထပညာ ပးလပငနးအချ

ဆာငရကြခငးတ ြဖစပါသည။ သ သာ သဘာဝပတဝနးကျင တည ငမ ရးနင ြပညသ

လထ ကျနးမာကခင ရးတအ ပ ဇဝလြခ ရး၏ အ ရးပါပအား သရနားလညသ ဘာ

ပါကသညအ လျာက ပတဝနးကျငထနးသမး ရးနင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာန လက

အာကရ ပတဝနးကျငထနးသမး ရးဦးစးဌာန နင လယယာစကပျ း ရးနင ဆည ြမာငး

ဝနကးဌာန လက အာကရ စကပျ း ရးစမကနးဦးစးဌာနတ ပး ပါငး၍ ဇဝလြခ ရး

နငငအဆင မ ဘာင (တတယမကမး) နင ဇဝလြခ ရး ဥပ ဒ (တတယမကမး) တအား

အပးသတ ရးဆနင ရး နင အြခားဆကစပလပငနးများတင ပး ပါငး ဆာငရကလျက

ရပါသည။

121

ဇဝမျးစမျးက ကနဗငးရငး၏ နာဂယာ နာကဆကတစာချပ (Nagoya Protocol on

Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits

Arising from their Utilization to the Convention on Biological

Diversity)”အား အ ကာငအထည ဖာ ဆာငရက နမ

နာဂယာ နာကဆကတ စာချပတင ြမနမာနငငမ အတညြပ ပါဝငရန ၂၀၁၃

ခနစ နဝငဘာလ (၂၈) ရက နတင ကျငးပသည ြပည ထာငစအစးရအဖ အစညးအ ဝး

အမတစဉ(၃၂/၂၀၁၃) မ သ ဘာတ ခငြပခပါသည။

ြမနမာနငငသည ဇဝမျ းစမျ းကကနဗငးရငး၏ မျ းရးဗဇ အရငးအြမစများ

ထတယ သးစြခငး နင ၎ငးတက အသးြပရာမ ရရလာ သာအကျ းအြမတများ မတစာ

ခ ဝ ခစားြခငး နာဂယာ နာကဆကတ စာချပ (The Nagoya Protocol on Access to

Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefit Arising

from their Utilization to the Convention on Biological Diversity) သ ၂၀၁၃

ခနစ ဒဇငဘာလ (၃၁) ရက နတင အတညြပ လကမတ ရးထးခ ပး ၂၀၁၄ ခနစ ဇနနဝါရ

လ (၉) ရက နတင အဖ ဝငနငငြဖစလာခပါသည။ နာဂယာ နာကဆကတ စာချပဆငရာ

ကစစရပများက ပတဝနးကျငထနးသမး ရး နင သစ တာ ရးရာဝနကးဌာနမ အဓက

တာဝနယ ဆာငရကလျကရပါသည။

လတတ လာတင ြမနမာနငငသည အာဆယဇဝမျးစမျးကဗဟ ဌာန

(ASEAN Centre for Biodiversity-ACB) ၏ မျ းရးဗဇအရငးအြမစများ ထတယသး

စြခငး နင အကျ းအြမတခ ဝခစားြခငးဆငရာ ဒသအဆငအစအစဉတင ပါဝင ဆာင

ရကလျကရ ပး ၎ငးအစအစဉအား ၂၀၁၃ ခနစ၊ ဖ ဖာဝါရလ (၂၆) ရက နမ ၂၀၁၄ ခနစ

မတလ (၃၁) ရက နအထ ဆာငရကမည ြဖစပါသည။ ယငးအစအစဉမ ဆကစပပတ

သက သာ ဌာနအဖအစညးများ၏ မျ းရးဗဇ အရငးအြမစများ ထတယသးစြခငး နင

အကျးအြမတ ခ ဝခစားြခငးဆငရာ စမး ဆာငရည တည ဆာကြခငး နင ြပညသလထ

သြမငနးကားမြမငတငြခငးတအား ဆာငရကမညြဖစပါသည။ သ သာ ြမနမာနငငသည

နာဂယာ နာကဆကတစာချပအား ထ ရာကစာ အ ကာငအထည ဖာရန ကစစရပအများ

အြပားအား ြပငဆငရနလအပ နဆြဖစ ပး အဓကအားြဖင သဘာဝ အရငးအြမစများအား

ရရညတညတစာ အသးြပြခငးဆငရာ မရးဖလာ အသပညာ နင မျ းရးဗဇအရငးအြမစ

များအား မတတမးတငြခငး၊ သဘာဝအရငးအြမစများအား ထနးသမးကာကယြခငး နင

122

ရရညတညတစာ အသးြပြခငးဆငရာ ဒသခဌာ နလမျ းများ ၏ အသပညာ နင မရး

ဖလာ ဓ လထးတမးများက ဥပ ဒအရ ကာကယြခငးတက ဆာငရကရမည ြဖစပါသည။

အကးအကားများ

Daily, G.C. 1997. Introduction: What are Ecosystem Services? In: Daily, G.C.

(Ed.), Nature’s Services. Societal Dependence on Natural Ecosystems.

Island Press, Washington D.C. USA.

FAO. 2010. Global Forest Resources Assessment 2010

Htun, N. Z., N. Mizoue, T. Kajisa and S. Yosida. 2010. Deforestation and

forest degradation as measures of Popa Mountain Park (Myanmar)

effectiveness. Environmental Conservation 36 (3): 218–224.

IUCN. 2013. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2.

<www.iucnredlist.org>. Downloaded on 31 January 2014.

Jeffery A. W., B. S. Anna and V. V. Jens. 2012. A new species of Ansonia

(Anura: Bufonidae) from northern Tanintharyi Division, Myanmar.

Zootaxa 3163: 54–68.

Kress, W.J., R.A. DeFilipps, E. Farr and Y.Y. Kyi. 2003. A checklist of the

trees, shrubs, herbs and climbers of Myanmar (revised from the original

works by J. H. Lace and H. G. Hundley). U.S. Nat. Herbarium 45: 1–590.

MDG Report. 2013. Millennium Development Goals Report. Ministry of

National Planning and Economic Development. Nay Pyi Taw, Republic of

the Union of Myanmar.

MEA. 2005. Millennium Ecosystem Assessment. Ecosystems and human

well-being. Island Press, Washington, D.C., USA.

123

NAPA. 2012. Myanmar’s National Adaptation Programme of Action

(NAPA) to Climate Change. Ministry of Transport. Nay Pyi Taw,

Republic of the Union of Myanmar.

NBSAP. 2011. National Biodiversity Strategy and Action Plan. Ministry of

Environmental Conservation and Forestry. Nay Pyi Taw, Republic of the

Union of Myanmar.

NFMP. 2000. National Forestry Master Plan. Ministry of Forestry. Yangon,

The Union of Myanmar.

124

အဓပပါယဖငဆချက

ရကအပပတ တာ : အပငအြမင (၅) မတာနငအထက၊ ရကအပဖးလမးမ (၄၀) ရာခငနနး နငအထက၊ ဧရယာ တစဆကတစစပတညး ၀.၅ ဟကတာထကများ ပး အြခား ြမအသးချမ မရသည သစ တာ ဖးလမးလျကရ သာ ြမ

ရကအပပင တာ : အပငအြမင (၅) မတာနငအထက၊ ရကအပဖးလမးမ (၄၀) ရာခငနနး နင (၁၀) ရာခငနနး အကား၊ ဧရယာ တစဆက တစစပတညး ၀.၅ ဟကတာထကများ သာ အြခား ြမအသး ချမ မရသည သစ တာဖးလမးလျကရ သာ ြမ၊ ယဘယျ အားြဖင အဆငအတနးကျဆငးလျကရ သာ သစ တာ

အြခားသစ တာ ြမ (ချနင ြမကခငးများ)

: အများအားြဖင ြမကခငး၊ အပငပ၊ ချ တာ နင ရကအပဖး လမးမ (၁၀) ရာခငနနး အာကရ သာ နရာများ နင ရ ြပာငး တာငယာလပကင သာ နရာများ

အြခား : အြခား နရာများ (နငး၊ ကျာက ဆာင၊ လငတး ခါင၊ သခ၊ စကပျ း ြမ)

ရြပင : ကနးတငး ရြပင၊ ကန၊ ဆည/တာတမ၊ ြမစ/ ချာငး သဘာဝနယ ြမ တာရငးတရ စဆာန နင သဘာဝအပငများ၊ သကရ သကမဖ

စညးမများ သမဟတ ထငရား သာ ပထဝအ နအထားများ တညရသည ဒသများက အရညတညတ ရးအတက ကာ ကယထနး သမးရန အလငာ သတမတထားသည နယ ြမ

ဂဟစနစဝန ဆာငမ : ဂဟစနစဝန ဆာငမများသည ဂဟစနစများ ရငသနလည ပတရာမ ထက ပ လာ သာ လအဖအစညးအတက တနဖးရ သည ဝန ဆာငမများြဖစသည (Daily ၁၉၉၇)။ ထာငစနစ ဂဟစနစ စစ ဆးအကြဖတချက (Millennium

Ecosystem Assessment - MEA) အရ ဂဟစနစဝန ဆာငမများက ယဘယျအားြဖင (၄) မျ းခြခားထား ပး ၎ငး တမာ ပပး ပးြခငး၊ အ ထာကအကြပြခငး၊ သန စင ပးြခငး နင ယဉ ကျးမဓ လထးစ ထနးသမးြခငးတ ြဖစသည (MEA ၂၀၀၅)။

Documents

Myanmar's CBD 5th National Report - Burmese-Mar 2014 version CBD Repot(MYN).pdf · ြခင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရး လပ်ငန်းများတွင်