Mutlu Yaşam Bölgesi Batı Akdeniz - BAKA...Genelde tıbbi ve aromatik bitkiler ham halde ihraç edilmekte olup, düşük katma değer yaratmaktadır. Temizleme, ayıklama, sınıflandırma,

Mutlu Yaşam BölgesiBatı Akdeniz

TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLERSEKTÖR RAPORU

Aralık, 2012

T.C. BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) 3

ÖNSÖZBatı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) Antalya, Isparta ve Burdur illerinin ekonomik kalkınmasını

sağlamak amacıyla kurulmuş bir kamu kuruluşudur. Bölgesel düzeyde kamu kesimi, özel kesim ve

sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını

sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma planı ve programlarda

öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini

sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulan 26 bölgesel

kalkınma ajansından birisi olan BAKA, kuruluşundan bu güne kadar Batı Akdeniz Bölgesi’nin

kalkınması yönünde faaliyetlerine devam etmektedir.

2010 yılında faaliyete geçen Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, bölgenin kaynak ve yatırım potansiyelini

tespit ederek sektör raporları hazırlamakta ve bu kaynakları kullanarak ulusal ve uluslararası tanıtım

faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Bölgede yatırım yapmak isteyen yatırımcıların ilk durağı haline

gelen BAKA, yatırımcılara yol göstermekte ve hazırlanan bu raporlarla kaynakların ve potansiyelin en

doğru şekilde kullanılmasına olanak sağlamaktadır.

Bölgenin ekonomik ve sosyal gelişiminin hızlandırılması ve rekabet gücünün arttırılmasına

yönelik faaliyetler yürüten BAKA, kuruluşundan bugüne geçen kısa sürede yapmış olduğu tanıtım

faaliyetleriyle bölgeye birçok yatırım kazandırmanın yanısıra, iş adamlarının yatırım sürecinde

karşılaştığı engellerin aşılmasında da aktif rol oynamıştır.

Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı hazırlamış olduğu bu sektör raporlarıyla bölgenin yatırım fırsatlarını

tanıtmaya devam edecektir. Hazırlanan bu raporların bölgemizin kalkınması adına faydalı olması ve

yatırımcılara yol göstermesini ümit ediyoruz.

Tuncay ENGİN BAKA Genel Sekreteri

Memduh OĞUZIsparta Valisi

BAKA Yönetim Kurulu Başkanı

T.C. BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA)4 T.C. BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) 5

GİRİŞ

Tıbbi ve aromatik bitkiler hastalıkların önlenmesi, sağlığın sürdürülmesi ve hastalıkların iyileştirilmesi için ilaç olarak geleneksel ve modern tıpta kullanılmaktadır. Aynı zamanda besin takviyeleri, bitkisel çay, tat, çeşni olarak beslenmede faydalanılmaktadır. Parfüm, vücut bakım ürünleri olarak parfümeri ve kozmetikte kullanılmasının yanı sıra, parlatıcılar hatta böcek ilaçları olarak sanayinin farklı kollarında geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Bu bitkilerin drog denilen kurutulmuş, belirli ölçüde hazırlanmış bitki kısımlarından (kök, kök-sap, yumru, gövde veya odunsu yapı, kabuk, yaprak, çiçek, meyve, tohum ve herba) yararlanılmaktadır.

Bir çok alanda kullanım alanı bulan tıbbi ve aromatik bitkiler biyolojik kültürel ve endüstriyel kaynaklardır. Bu kaynaklara olan talep son yıllarda oldukça artmış ve artmaya devam etmektedir. Bu bitkilerin değeri tıp ve sağlık alanında sentetik yolla elde edilen etkin maddelerine göre çok yönlü etkiye sahip olmaları ve yan etkilerinin bulunmaması gibi nedenlerle artmaktadır.

Dünyada 50.000 ila 70.000 arasında bitki türünün modern ve geleneksel tıbbın kullanıldığı bilinmektedir. Kozmetik ve botanik endüstrisinin de kullandığı bitki türleri bu sayıya dahil değildir. 2007 yılında “Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Doğadan Sürdürülebilir Toplanmasının Uluslararası Standardı (ISSC-MAP)” oluşturulmuştur.

Doğadan toplanan bitkilerde belirli bir standardizasyon bulunmadığı için toplanan tüm bitkiler aynı kalitede olmayıp, etkin maddesi de farklı oranlarda olmaktadır. Bu bitkilerin kültüre alınmasına yönelik çalışmalara hız verilmesi hem üreticilere alternatif bir gelir kapısı oluşturacak hem de birçok alanda kullanılan bu değerli bitkiler için tehdit oluşturan doğadan aşırı toplanmasının önüne geçilecektir.

Tablo 1. Bitki tür sayıları, tıbbi bitki tür sayıları ve oranları (Schippman ve ark., 2002; Anonim, 2010).

Ülkeler Bitki Tür Sayısı Tıbbi bitki Tür Sayısı %

Çin 26.092 4.941 18,9

Hindistan 15.000 3.000 20,0

Endonezya 22.500 1.000 4,4

Malezya 15,500 1,200 7,7

Nepal 6.973 700 10,0

Pakistan 4.950 300 6,1

Filipinler 8.931 850 9,5

Sri Lanka 3.314 550 16,6

Tayland 11.625 1.800 15,5

ABD 21.641 2.564 11,8


20. yüzyılın başlarında teknolojik gelişmelerin getirdiği yenilikler, sosyal ve politik değişimler bitkilerin ilaç olarak kullanımının hızla azalmasına neden olmuştur. Aynı zamanda ilaç sanayinde kitle üretimi sentetik ilaçların üretilmesi de bunda etkili olmuştur. (Bayram ve ark., 2010)

Gelişmiş ülkeler özellikle tedavide bitkisel kaynaklara yönelmiş durumdadırlar. Tedavide kullanılan ilaçların önemli bir kısmını doğal kaynaklı ilaçlar oluşturmaktadır. Doğal kaynaklı ilaçların kullanım oranı gelişmiş ülkelerde %60, gelişmekte olan ülkelerde ise %4 civarındadır (Anonim, 2010).

Dünya nüfusunun yaklaşık % 80’i sağlığına kavuşmak için geleneksel tıbbı ve tıbbi bitkileri kullanmaktadır (Toksoy ve ark., 2010). Bugün dünyada kullanılan tıbbi ve aromatik bitkilerin sayısı Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 20.000 civarındadır. Bunlardan 4.000 drog yaygın bir şekilde kullanılırken halen dünyada 2.000, Batı Avrupa’da ise 500 kadar tıbbi bitkinin ticareti yapılmaktadır.

Son yıllarda, dünya bitkisel drog ticaret hacmi yıllık 18-20 milyar dolar civarında olup ileriki yıllarda daha da artması tahmin edilmektedir. Dünya uçucu yağ ihracat değeri ise 2008 yılında 2,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (Comtrade, 2009).

Dünyada Tıbbi ve Aromatik Bitkiler

Ülkeler Bitki Tür Sayısı Tıbbi bitki Tür Sayısı %

Vietnam 10.500 1.800 17,1

Türkiye 9.222 500 5,4

Ortalama 13.366 1.700 12,5

Dünya 422.000 52.885


Doğal yapısı itibariyle üç eski kıtanın (Avrupa, Afrika ve Asya) niteliklerinin birleşmesiyle oluşan Türkiye’nin ekolojik ve biyolojik çeşitliliği, bölgenin 40o K boylamındaki diğer yerleri geride bırakır. Ülkemizdeki geniş iklim ve topografya yelpazesinin bir göstergesi olarak Akdeniz, Avrupa-Sibirya ve İran-Turan olmak üzere üç bitki coğrafya bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgelerin her biri kendi endemik türlerine ve doğal ekosistemlerine sahiptir. (Tan, 2010).

Türkiye gelişmiş ülkelerin bitkisel ilaç, bitki kimyasalları, gıda ve katkı maddeleri, kozmetik ve parfümeri sanayilerinin girdisini oluşturan pek çok bitkisel ürünü florasında barındırmaktadır. Bu bitkisel ürünlerdeki çeşitlilik açısından baktığımızda mevcut türler içinde 8.988 bitki türü doğal, 2.991 bitki türü de endemik türdür (Bayram ve ark., 2010; Tan, 2010).

Türkiye, Avrupa kıtasında bulunan bitki türlerinin %75’ini barındırmakta olup, bunun yaklaşık üçte biri endemiktir (Özhatay, 2008).

Endemik bitkilerin 2.282 kadarının yurdumuzun coğrafik bölgelerinden yalnız birisine has oldukları ve sadece o bölgede yayılış gösterdikleri saptanmıştır. (Ekim, 2000).

Dünya pazarlarında tıbbi ve aromatik bitkilere olan talep her geçen gün biraz daha artmaktadır. Tıbbi ve aromatik bitkiler Ege, Marmara, Akdeniz, Doğu Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden toplanmaktadır (Bayram ve ark., 2010).

Türkiye’de iç ve dış ticareti yapılan tıbbi ve aromatik bitkiler hakkında yapılan bir çalışmaya göre bitki türü sayısı alt türler de dahil olmak üzere 347 adet olup, bunlardan 139 türün ihracatı yapılmaktadır (Özgüven ve ark., 2005).

Türkiye’de Tıbbi ve Aromatik Bitkiler

Tablo 3. Türkiye Endemik Bitkilerinin Bölgelere Dağılımı

Tablo 4. Türkiye’nin Tıbbi ve Aromatik Bitkilerine ait ihracat rakamları

Kaynak: Özhatay, 2008.

Bölge Endemik Bitki Sayısı Bölge Endemik Bitki Sayısı

Akdeniz 862 Ege 171

Doğu Anadolu 471 Marmara 102

İç Anadolu 335 G. Doğu Anadolu 102

Karadeniz 277 Toplam 2.282

Bitki Adı2007 2008 2009

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Defne yaprağı 7.519 20.301 3.934 20.020 9.079 24.336

Kekik 11.308 39.493 9.683 42.878 11.475 28.662

Adaçayı 1.530 4.479 373 1.541 1.545 6.048

Anason 2.003 4.704 2.658 9.350 2.053 8.616


Türkiye tıbbi ve aromatik bitkiler yönünden dünyanın en önemli ülkelerinden birisi olmasına rağmen, tıbbi ve aromatik bitki ihracatı henüz istenilen düzeylerde bulunmamaktadır. 2009 yılı verilerine göre yaklaşık 94 milyon dolar civarlarında tıbbi ve aromatik bitki ihracatı gerçekleştirilirken, 9 milyon dolar düzeylerinde de ithalat yapılmıştır.

Bitki Adı2007 2008 2009

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Kişniş 41 51 19 71 31 76

Kimyon 4.209 9.228 2.367 6.832 5.822 12.146

Rezene 1.057 2.125 1.945 3.793 1.217 2.541

Çemen 94 156 51 74 54 79

Mahlep 109 908 102 897 159 1.305

Meyan kökü 249 266 67 125 311 471

Keçiboynuzu 3.623 5.264 518 838 3.130 3.091

Ihlamur 80 1.116 27 313 179 1.428

Sumak 965 1.176 1.175 1.771 1.245 2.143

Biberiye 432 1.019 573 1.587 620 1.671

Çörekotu 45 163 38 139 32 109

Nane 153 505 125 326 309 1.085

Toplam 33.417 90.954 26.655 90.555 37.261 93.807

Kaynak: www.antalya-tarim.gov.tr

Bitki Adı2007 2008 2009

İthalat Yapılan Önemli ÜlkelerMiktar

(Ton)Değer

(1000 $)Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Defne yaprağı 12 87 41 111 177 339 ABD, Gürcistan, Polonya, Suriye

Kekik 2.341 4.456 851 2.486 460 1.198 Polonya, Fas, Arnavutluk, Şili

Adaçayı 564 1.018 1.155 2.928 547 1.551 Arnavutluk, ABD, Bosna-Hersek

Anason 276 483 82 248 170 503 Suriye, ABD,İspanya

Kişniş 304 138 202 183 149 80 Bulgaristan, Ukrayna, Afganistan

Kimyon 688 1.270 507 903 259 582 Suriye, ABD, Hindistan

Rezene 111 116 266 386 185 210 Sırbıstan, Almanya, Makedonya

Çöven 550 212 484 201 293 150 Afganistan

Ginseng Kökü 3 37 3 51 1 18 Çin, ABD, Almanya

Meyan Kökü 3 121 5 88 51 104 İtalya, İran, Çin

Keçiboynuzu 648 605 673 1.048 1.255 784 KKTC, Mısır

Ihlamur 113 523 137 1.163 35 185 Çin, Almanya, Bosna Hersek

Tablo 5. Türkiye’nin Tıbbi ve Aromatik Bitkilerine ait ithalat rakamları


Tıbbi bitki ihracatı yapan 110 ülke arasında Türkiye 18. sırada bulunmaktadır. Türkiye, Doğu ve Güney Doğu Avrupa ülkeleri arasında ise ihracatta 5. sırada iken, ithalatta 8. sırada yer almıştır.

Türkiye’nin ihracatında önemli olan 16 bitkinin ihracat değeri, 2001 yılında 52 milyon dolar olarak gerçekleşmişken, 2009 yılında 94 milyon dolar seviyesine yükselmiştir (Anonim, 2011).

Ticareti yapılan tıbbi ve aromatik bitki türleri içerisinde yağ gülünün yanı sıra kimyon, kekik, anason, rezene, çemen, kişniş, nane ve çörekotunun kültürü yapılmakta olup, bu bitkilerin üretimleri diğer kültür bitkilerine oranla oldukça sınırlıdır (Özgüven ve ark., 2005).

Genelde tıbbi ve aromatik bitkiler ham halde ihraç edilmekte olup, düşük katma değer yaratmaktadır. Temizleme, ayıklama, sınıflandırma, toptan veya perakende paketleme işlemleri dahi sınırlı sayıda baharat ve bitki çayı üretiminde uygulanmaktadır.

Türkiye’de kültürü yapılan bir kısım tıbbi ve aromatik bitkinin üretim alan ve miktarları Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kayıtlarına geçmiş bulunmaktadır (Tablo 5, Tablo 6).

Bitki Adı2007 2008 2009

İthalat Yapılan Önemli ÜlkelerMiktar

(Ton)Değer

(1000 $)Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Miktar(Ton)

Değer(1000 $)

Sumak 274 27 140 14 26 33 Afganistan, İran, Ürdün

Zerdeçal 384 191 109 150 346 264 Hindistan, İran, Çin

Biberiye 387 375 553 613 480 590 Fas, Tunus

Çörekou 1.167 1.195 1.505 1.254 1.058 831 Suriye, Hindistan, Etiyopya, İran

Tarçın 829 500 670 413 898 581 Endonezya, Singapur, Vietnam

Karanfil 136 137 83 99 228 253 Singapur, Brezilya, Meksika

Zencefil 247 172 235 215 705 450 Çin, Tayland, Hindistan

Küç. Hind. Cevizi 18 45 4 22 21 82 Endonezya, Singapur

Körl 39 35 102 81 148 98 Hindistan

Kakule 2 7 11 45 - - Guatemala, Singapur, Hindistan

Toplam 9.551 11.750 7.818 12.702 7.492 8.886

Kaynak: www.antalya-tarim.gov.tr

Tablo 6. Türkiye’de üretimi yapılan Tıbbi ve aromatik bitkiler

Bitki adı Yıl Ekiliş (ha) Üretim (ton) Verim (kg/da)

Anason

2007 12.291 8.006 65,1

2008 11.880 8.594 72,3

2009 11.918 9.472 79

Kimyon

2007 18.327 9.159 49,9

2008 18.351 8.879 48,4

19.011 14.533 76


Dünya’da en önemli kaliteli defne ihracatçısı ülke olan Türkiye, defne yaprağı dışsatımı yapan birkaç ülkeden birisidir ve Dünya defne gereksiniminin yaklaşık % 90’ını karşılamaktadır. Aşırı toplamalar, bazı yıllar fiyatların düşmesine ve aynı zamanda doğa tahribine neden olmaktadır. Defne yaprağı dışsatımı yapılan ülkelerin başında Hong Kong, ABD, Almanya ve Brezilya gelmektedir (Özgüven ark., 2005).

Bitki adı Yıl Ekiliş (ha) Üretim (ton) Verim (kg/da)

Kekik

2007 6.075 5.350 88,1

2008 8.413 10.082 119,8

8.496 12.329 145

Çemen

2007 55 36 66

2008 188 195 104

- - -

Nane

2007 - 9.376 -

2008 - 9.824 -

- - -

Dereotu

2007 2.637 -

2008 2.677 -

- -

Şerbetçiotu

2007 284 1.423 502

2008 284 1.555 548

326 1.650 506

(www.antalya-tarim.gov.tr).

Tablo 7. Türkiye orman tali ürünleri üretimi (ton)

(Kaynak: http://demo.ogm.gov.tr)

Ülkeler Bitki Tür Sayısı

Tıbbi bitki Tür Sayısı %

Defne Yaprağı 11 686 7 025 19 781

Kuşdili 359 225 352

Adaçayı 910 1 489 708

Ihlamur 5 76 77

Eğrelti otu 134 - 41

Çalba 148 52 165

Ökse otu 13 5 -

Katır Tırnağı 14 1 4

Laden 752 518 75

Oğul otu 1 - -

Papatya 6 2 0,1

Yayla çayı - - -

Keçiboynuzu 128 115 181

Lavanta 356 5 5

Karabaş otu 2 - -

Isırgan otu - - 1,6

Kantaron 1 1 0,1


Antalya

Mevcut endemik bitki türlerinin önemli bir kısmı da Akdeniz Bölgesi, özelliklede Batı Akdeniz Bölgesinde bulunmaktadır. Batı Akdeniz Bölgesi içerisinde de Antalya’nın özel bir konumu mevcuttur. Batı Akdeniz Bölgesi’nde bulunan 750 endemik türün 500 tanesi Antalya’da yayılış göstermektedir. Bu türlerden 200 tanesi ise, Antalya’ ya özgü endemik tür olarak kayıtlara girmiştir. Antalya bu açıdan ülkemizin en çok endemik bitki türüne sahip ili olma özelliğini taşımaktadır.

Şekil 1. Antalya Orman Bölge Müdürlüğünde odun dışı bitkisel orman ürünü veren bazı taksonların yayılış alanı (Fakir ve ark., 2008) (Takson: canlıların sınıflandırılmasında, âlemden alt türe kadar bir hiyerarşi içinde düzenlenmiş tüm birimlerin ortak adı.)

Isparta

Isparta ilinde ülkemizde tıbbi ve aromatik bitkilerin tanındığı, kullanıldığı ve toplandığı illerin başında gelmektedir. Isparta’nın bu konuda bir avantajı da aromatik yağ çıkaran gül yağı fabrikalarının Mayıs-Haziran ayları dışında atıl durumda kalmaları ve diğer aromatik bitkileri işleyecek hazır tesis durumunda olmalarıdır.

Bunun yanında yabani hayattan toplanarak pazara sunulan kekik, adaçayı, oğul otu, lavanta, biberiye, nane gibi uçucu yağ içeren bitkilerin Isparta doğal florasında da bulunmaları tıbbi ve aromatik bitkilerin önemini artırmaktadır.

Batı Akdeniz Bölgesinde Tıbbi ve Aromatik Bitkiler


Şekil 2. Isparta Orman Bölge Müdürlüğünde odun dışı bitkisel orman ürünü veren bazı taksonların yayılış alanı (Fakir ve ark., 2008)

Burdur

Burdur ilinde çeşitli tıbbi ve ıtri bitkiler doğada kendiliğinden (kapari, kekik vb.) yetişmektedir. Kapari Burdur Merkez ilçede 10.000-12.000 dekarlık bir alanda doğal olarak yetişmekte ve halk tarafından toplanarak tüccarlara veya işleyen firmalara satılmaktadır. Özel firmalar tarafından fidan üretimi yapılmakta ve çeşitli illere satışı yapılmaktadır.

Kültür olarak tarlada yetiştirilen kaparilerin tomurcuklarının toplanmasında işçilik ücreti doğal olarak toplanan kapariden pahalıya geldiği için kültür olarak fazla oranda yetiştiriciliği yapılmamaktadır (Anonim, 2006).

Tablo 8. Antalya, Isparta, Burdur illerinde Tıbbi ve aromatik bitki üretimi (TÜİK, 2011).

İller Ürün adı Yıl Ekilen Alan (dekar) Üretim(Ton) Verim

(kg/da)

Antalya

Anason 2007 7.450 606 81

2008 7.450 606 81

2009 7.500 620 83

Kekik 2007 742 114 154

2008 520 75 144

2009 1.093 321 294

Isparta

Kekik 2007 94 17 181


(kg/da)

2008 112 20 179


Anason

Türkiye anason üretiminin yaklaşık % 58’lik kısmını Burdur ili gerçekleştirmektedir. % 6’lık bir üretim payına sahip olan Antalya ili ile birlikte Batı Akdeniz bölgesi toplam anason üretiminin yaklaşık % 64’nü karşılamaktadır (Şekil 1). Üretilen anasonun yaklaşık %74’ü ABD, Brezilya, Hollanda, Almanya, Fransa, İtalya, İspanya ve Yunanistan gibi ülkelere ihraç edilmekte¬dir. Anasonda birim ihraç değeri yıllara göre sürekli artış göstermiş, 2007 yılında 4.704 bin dolar iken 2009 yılında 8.616 bin dolara yükselmiştir.

Şekil 1. 2009 yılı anason üretimi (Tuik, 2011).

Anason üretimi (ton)

620

Antalya

Burdur

Türkiye9.472

5.478


(kg/da)

2009 102 22 216

Kimyon 2007 800 48 60

2008 800 48 60

Burdur

Anason 2007 57.730 4.503 78

2008 57.330 4.682 82

2009 61.425 5.478 89

Kekik 2007 15 4 267

2008 15 4 267

2009 15 4 267

Kimyon 2007 80 7 88

2008 50 5 100

2009 50 5 100


Türkiye; 12.329

Antalya; 321

Isparta; 22

Burdur; 4

Antalya

Isparta

Burdur

Türkiye

Kekik

Türkiye dünyada kekik ihraç eden en önemli ülkelerden birisidir. Dünya kekik ticaretinin % 50’si Türkiye’nin elindedir. Bu ihracatın önemli bir kısmı (%15-20) Isparta yöresinden ve özellikle Sütçüler civarından toplanan kekiklerden karşılanmakta ve önemli kekik türleri bu havzada yer almaktadır.

Türkiye kekik üretiminin % 2,6’lık kısmını Antalya ili gerçekleştirirken Burdur ve Isparta illeri ile birlikte Batı Akdeniz bölgesi toplam kekik üretiminin yaklaşık % 2,8’ ini karşılamaktadır (Şekil 2).

Üretim miktarları az olmasına rağmen Türkiye’ nin 145 kg/da. olan birim alandan alınan verime karşılık, Antalya ili 294 kg/da, Isparta ili 216 kg/da. ve Burdur ili ise 267 kg/da. gibi ülke ortalamasının çok üstünde verim elde edilmiştir.

Türkiye, 2008 yılında 9,7 bin ton kekik ihraç ederek karşılığında 43 milyon dolar gelir sağlamıştır. Yine 2008 yılında, kekik yağı ihracatından yaklaşık 1,6 milyon dolar gelir elde edilmiştir. Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere Türkiye’nin uçucu yağ ihracatı potansiyelin çok altındadır.

Batı Akdeniz Bölgesi tıbbi ve aromatik eğitim ve araştırmalarında bulunan Kamu, Üniversite, Araştırma Kuruluşları ve Özel sektör açısından önemli bir kapasiteye sahiptir. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde 2010 yılında Türkiye Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Araştırma Laboratuvarı, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü bünyesinde 2009 yılında Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Laboratuvarı hizmete girmiştir.

Akdeniz ve Süleyman Demirel Üniversiteleri Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümleri ile Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey Meslek Yüksek Okulu Tıbbi ve Aromatik Bitkiler bölümü, bölgenin tıbbi ve aromatik bitkiler alanında Ar-Ge ve eğitim faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Antalya, Burdur ve Isparta Tarım İl Müdürlükleri, Tarım Bakanlığı, İl Özel İdareleri ve Özel sektörle birlikte yapılan çalışmalarla tıbbi ve aromatik bitkilerde eğitim ve demonstrasyon çalışmalarında bulunmaktadırlar.


Tablo 9. Batı Akdeniz Bölgesinde tıbbi ve aromatik bitkiler konusunda çalışan kurum ve kuruluşlar

İli Kurum Adı Bölüm

Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey Meslek Yüksek Okulu Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü

Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Gül ve Gül Ürünleri Araştırma Merkezi (GÜLAR)

Isparta Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Laboratuvarı Yetiştirme Tekniği Şubesi

Isparta Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü

Isparta Çevre ve Orman Bakanlığı Isparta Orman Bölge Müdürlüğü

Antalya Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Türkiye tıbbi ve aromatik bitkiler araştırma laboratuarı

Antalya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü

Antalya Çevre ve Orman Bakanlığı Antalya Orman Bölge Müdürlüğü

Antalya Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Antalya İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği

Antalya Çevre ve Orman Bakanlığı Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü

Burdur Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü

Türkiye’nin sahip olduğu geniş yüz ölçümü, iklimi ve önemli gen merkezlerinin kesişme noktasında bulunması zengin bir bitki çeşitliliğini barındırmasını sağlamaktadır. Bu önemli miktarda bitki çeşitliliğinin önemli bir kısmı tıbbi ve aromatik bitki olarak kullanılmaktadır. Akdeniz Bölgesi, Türkiye endemik bitki varlığının % 29,5’na sahiptir. Dünyada tıbbi ve aromatik bitkilere ilginin gün geçtikçe artması, hem ticaretinde önemli bir artışa hem de bu bitkilerle ilgili yapılan Ar-Ge faaliyetlerinde bir artışı sağlamıştır. Türkiye’de bu bitkiler ham halde ihraç edilmekte olup, düşük katma değer yaratmaktadır. Temizleme, ayıklama, sınıflandırma, toptan veya perakende paketleme işlemleri dahi sınırlı sayıda baharat ve bitki çayı üretiminde uygulanmaktadır. Standartlara uygun ve işlenmiş tıbbi ve aromatik bitkilerin dünya pazarlarındaki ihraç miktarını da yükseltecektir. Bitkisel ürün üzerinde yapılacak her işlem bitkisel ilaçların değerinin artmasına ve katma değerin ülkemizde kalmasına yol açacaktır. Bölgemizdeki sektörün ilgili firmalarına ulaşma ve danışmanlık için Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı ücretsiz olarak yardımcı olacaktır. Bölgemizdeki sektörün ilgili firmalarına ulaşma ve danışmanlık için Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı ücretsiz olarak yardımcı olacaktır.

Sonuç


Batı Akdeniz Bölgesi, tıbbi ve aromatik bitki sanayinin en fazla geliştiği bölgedir. Bu nedenle geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması daha kolaydır. Gül yağı fabrikaları, lavanta yağı fabrikası örnek olarak gösterilebilir.

Sanayi hammaddesi çok kolay bulunabilir.

Toplayıcılık dışında tarımının çok kolay yapılabileceği bir bölgedir. Çiftçiler kısmen de olsa tıbbi bitki üretimi yapmaktadır.

Bölge ekolojisi, arazi yapısı ve konumu organik olarak tıbbi ve aromatik bitki üretimi yapmaya çok elverişlidir.

Lavanta ve gül üretimi, haşhaş, kimyon, kişniş, rezene, anason tarımının yaygın şekilde yapılıyor olması nedeniyle bölge halkı alternatif tarım uygulamalarına son derece isteklidir.

Bölge konum itibarıyla Antalya ve İzmir gibi liman ve havayolu merkezlerine yakın olması sebebiyle tıbbi ve aromatik bitkiler sanayisi için caziptir.

BATI AKDENİZ BÖLGESİ TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLER YATIRIM FIRSATLARI

İklimi, konumu, üretici istek ve eğilimi, tıbbi ve aromatik bitki çeşit zenginliği ve kolay bulunabilirliği ile tıbbi ve aromatik bitkileri işleme alt yapısı gibi kriterler dikkate alındığında bu konuda cazibe merkezi olacak bir bölgedir.

Endemik bitki çeşitliliği açısından göller bölgesi oldukça zengindir. Endemikler başta olmak üzere yüzlerce bitki türünün tıbbi ve aromatik değeri çok yüksektir.


KAYNAKÇA

Antalya Tarım Master Planı. http://www.antalya-tarim.gov.tr/yukleme/File/antmasterplan.pdf

Orman istatistikleri 2009. Çevre ve Orman Bakanlığı. http://demo.ogm.gov.tr/Dkmanlar/istatistikler/ormancilik_ist_2009.pdf

Aromatik ve Tıbbi bitkiler. http://www.tarim.gov.tr/uretim/Bitkisel_Uretim,Aromatik_Tibbi_Bitkiler.html

Süs bitkileri ve tıbbi ve aromatik bitkiler alt sektörü çalışma grub raporu. http://www.baka.org.tr/uploads/1299281206ANTALYADA-TARiM-CALiSTAYi-SuS-BiTKiLERi-ALT-SEKToR-RAPORU-MAC.pdf.

Doğal çiçek soğanlarının 2011 yılı ihracat listesi hakkında tebliğ (Tebliğ No:2010/54). 12 Kasım 2010 tarih ve 27757 sayılı Resmi Gazete.

Tıbbi ve aromatik bitkiler sektörün bugünü ve geleceği. Borsanomi. Antalya Ticaret borsası yayın or-ganı. Mart-Nisan. 2009. Sayı 21.

TR 6 Akdeniz Bölgesi Tarım Master Planı. http://www.tarim.gov.tr/Files/Files/master_plan/TR6_Ak-deniz_Bolge_Master_Plani.rar

DPT Dokuzuncu 5 yıllık (2007-2013) kalkınma planı. Bitkisel üretim. Özel ihtisas komisyonu raporu. http://ekutup.dpt.gov.tr/bitkiure/öik666.pdf

Katılım öncesi yardım aracı kırsal kalkınma programı (2007-2013). http://sgb.tarim.gov.tr/duyurular/IPARD_Program/IPARD_Program_son1.pdf

International standard for sustainable wild collection of medicinal and aromatic plants, ISSC-MAP. http://www.floraweb.de/proxy/floraweb/map-pro/Standard_Version1_0.pdf

Burdur İl Tarım Master Planı. http://www.tarim.gov.tr/Files/Files/master_plan/burdur.zip

Antalya Tarım Master Planı. http://www.tarim.gov.tr/Files/Files/master_plan/antalya.zip

Bitki Yetiştiriciliği, Bitki Koruma ve Çevre Sağlığı. 2. Tarım Şurası 3. Komisyon raporu. 29 Kasım – 1 Aralık. 2004. Ankara

Isparta Tarım Master Planı. http://www.tarim.gov.tr/Files/Files/master_plan/isparta.zip

Atik A. D., Öztekin M. ve Erkoç F, 2010. Biyoçeşitlilik ve Türkiye’ deki endemik bitkilere örnekler. Gazi Eğitim Fakültesi dergisi Cilt 30, Sayı 1 (2010) 219 – 240.

Bayramoğlu M., Toksoy D., Şen G., 2009. Türkiye’ de Tıbbi Bitki Ticareti. II. Ormancılık Sosyolojik So-runlar Kongresi. 19 – 21 Şubat 2009. ISPARTA.

Bayram, E., Kırıcı, E., Tansi, S., Yılmaz, G., Arabacı, O., Kızıl, S., Telci, İ., 2010, Tıbbi ve Aromatik Bit-kiler Üretiminin Arttırılması Olanakları, Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı-1, 11-15 Ocak 2010 Ankara, Say. 437-457.

Fakir H., Korkmaz M. ve Güler B., 2008. Batı Akdeniz Bölgesinin odun dışı orman ürünleri veren odun-su ve otsu bitkileri ve değerlendirilmesi. Proje No: TOVAG-104O314. http://uvt.ulakbim.gov.tr.

Kopman J., 2005. Amidst peril and progress. R.J. Bogers, L.E. Craker and D. Lange (eds.)

T.C. BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA)30

Medicinal and Aromatic Plants, 129-154. Proceedings of the Frontis Workshop on Medicinal and Aro-matic Plants, Wageningen, The Netherlands, 17-20 April 2005.

Leaman J. D., 2005. Sustainable wild collection of medicinal and aromatic plants. R.J. Bogers, L.E. Craker and D. Lange (eds.), Medicinal and Aromatic Plants, 97-107. Proceedings of the Frontis Work-shop on Medicinal and Aromatic Plants, Wageningen, The Netherlands, 17-20 April 2005.

Lange D. And Honef S., 2006. Sustaniable wild collection of medicinal and aromatic plants. Tropen-tag, October 11 – 13, 2006. Bonn.

Lange D., 2005. International trade medicinal and aromatic plant. R.J. Bogers, L.E. Craker and D. Lange (eds.), Medicinal and Aromatic Plants, 155-170. Proceedings of the Frontis Workshop on Me-dicinal and Aromatic Plants, Wageningen, The Netherlands, 17-20 April 2005.

Özhatay,N., Koyuncu,M., Atay,S., Byfield, A., 1997. Türkiye’nin Doğal Tıbbi Bitkilerinin Ticareti Hakkın-da Bir Çalışma, İstanbul, 1997

Özgüven, M., S. Sekin, B. Gürbüz, N. Şekeroğlu, F. Ayanoğlu, S. Ekren, 2005. Tütün, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretimi ve Ticareti. 3-7 Ocak 2005, Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara

Schippmann U, Leaman D. J. and Cunningham A. B., 2002. Impact of cultivation and gathering of medicinal plants on biodiversity: Global Trends And Issues. 12-13 October 2002. Inter-Departmental Working Group on Biological Diversity for Food and Agriculture. Rome

Tan A., 2010. Türkiye Gıda ve Tarım Bitki Genetik Kaynaklarının Durumu Gıda ve Tarım için Bitki Kay-naklarının Muhafazası ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Türkiye İkinci Ülke Raporu. www.pgrfa.org/gpa/tur/docs/turkey2_tur.pdf

Toksoy D., Bayramoğlu M. and Hacisalihoğlu S., 2010. Usage and the economic potential of the me-dicinal plants in Eastern Black Sea Region of Turkey. Journal of Environmental Biology _September, 2010

Documents

Mutlu Yaşam Bölgesi Batı Akdeniz - BAKA...Genelde tıbbi ve aromatik bitkiler ham halde ihraç edilmekte olup, düşük katma değer yaratmaktadır. Temizleme, ayıklama, sınıflandırma,