01

MUSIKA GARAIKIDEKO VI. KONTZERTU ZIKLOA

BBVA FUNDAZIOA BILBAO 2015-2016

2016eko urtarrilaren 12a

02

Asteartea, 2016eko urtarrilak 12

BBVA Fundazioa

San Nikolas Eraikina

San Nikolas plaza, 4

Bilbao

BBVA Fundazioa

Arteen arloko programaren baitan, BBVA Fun-

dazioak arreta berezia eskain tzen dio musika

klasikoari, bereziki xx. mendeko eta mende

honen hasierako konposizioei. Kulturaren oso

esparru gu txik erakusten dute musikak be-

zain garbi etengabe eguneratutako eta abe-

rastutako tradizio oparo baten eta berrikun -

tza erradikalaren arteko oreka, biak izanik

gure garaiko sentikortasunaren fun tsezko

osagaiak. Eta horregatik, BBVA Fundazioaren

programaren parte nagusia da.

Jardueren tipologiak honako hauek har tzen

ditu barne:

• Lehiaketak eta sariak, hala nola BBVA Fun-

dazioaren Ezagueraren eta Kulturaren Mugak

Saria –Musikaren kategorian– eta Asociación

Española de Orquestas Sinfónicas (AEOS)-en

Konposizio Saria.

• xx eta xxi. mendeetako musikaren in-

terpretazio-zikloak. Horien artean, honako

hauek gailen tzen dira: Erretratuak Zikloa,

PluralEnsemble taldearen ardurapean, Au-

ditorio Nacional de Música de Madrid-en;

Bakarlarien Zikloa, BBVA Fundazioaren Ma-

drileko egoi tzan (Salamancako Markesaren

Jauregia); eta Musika Garaikideko Kon tzertu

Zikloa, BBVA Fundazioaren Bilboko egoi tzan

(San Nicolás eraikina), Gabriel Erkoreka kon-

positorearen zuzendari tzapean.

• El Mundo de Ayer teatro-kon tzertuen

zikloak musika, aktore-lana eta ikus-en -

tzunezkoen sorkun tza bil tzen ditu, José Ra-

món Encinar maisuak zuzendurik.

• Prestakun tza akademiko bikaineko taldea,

Joven Orquesta Nacional de Españari (JONDE)

xedaturiko beka-programa baten bitartez.

Hark Academia Orquesta Nacional de España-

Fundación BBVA-ren sorkun tza eta pedagogia

programa berri bat izango ditu osagai gisa

Orquesta y Coro Nacionales de España-ren

(OCNE) lagun tzarekin, eta horri esker, JONDE-

ko musikariek OCNEren kon tzertuetan parte

hartu ahal izango dute; gainera, Fundación

BBVA Escuela Superior de Música Reina Sofía

Biola Katedrari eta eskola bereko Sinfonietta

de Música Contemporánea-ri lagunduko zaio.

• Interprete Gazteen Zikloak, Fundazioak

Madrilen eta Bilbon dituen egoi tzetan.

• Gure garaiko musikaren audio- eta bideo-

grabaketak eta horien hedapena, batik bat

NEOS-Fundación BBVA seriea eta Espainako

eta Latinoamerikako Gaur Egungo Musika-

ren Konpositoreen Bilduma, BBVA Fundazioak

Verso zigiluaren lagun tzarekin sustatua. Artis-

ta gailenen interpretazioen bideo edo audioen

grabaketari buruzko proiektu bereziak ere egi-

ten dira, besteak beste: Joaquín Achúcarro

maisuari eskainitako biak (Opus Arte eta

Euroar tsekin); lan edo figura adierazgarriei

eskainitakoak (Tomás Luis de Victoria, esa-

terako, BBCrekin); Ecos y sombras izeneko

Carta Blanca, Cristóbal Halffter maisuari es-

kainia (Koala Productionsekin); Lázaro ha-

ren operaren mundu mailako estreinaldia

(NEOSekin); Ginasteraren Panambí (Deu tsche

Grammophon-ekin), Chaikovskiren Eugene

Onegin eta Verdiren Rigoletto operak (Ope-

raren Lagunen Bilboko Elkartearekin [OLBE]);

Leticia Morenoren Spanish Landscapes (Deu -

tsche Grammophon-ekin), eta Judith Jáuregui-

ren Aura (BerliMusic-ekin).

• BBVA Fundazioak azken urteetan honako

hauekin egin ditu elkarlanak: Operaren La-

gunen Bilboko Elkartea (OLBE), Teatro de la

Maestranza de Sevilla, Orquesta y Coro de

la Comunidad de Madrid (ORCAM), Orquesta

Sinfónica de Madrid, Teatro Real de Madrid,

eta Gran Teatro del Liceo de Barcelona.

• Espainiako nahiz nazioarteko sor tzaileei

eginiko konposizio-enkarguak, Centro Na-

cional de Difusión Musical-arekin (CNDM),

ORCAM eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoare-

kin bat, zuzeneko beste enkargu ba tzuez gain.

• Publikoari musika-sorkun tzaren esana-

hia argi tzea eta heda tzea xede duten hi -

tzaldi eta jarduera zikloak. Era berean, BBVA

Fundazioak erreferen tziazko argitalpenak

susta tzen ditu musikaren arloan, Scherzo

aldizkaria, adibidez.

BBVA Fundazioak kulturaren beste esparru

ba tzuetan gauza tzen dituen ekin tzen artean,

aipa tzekoak dira El Quijote del siglo xxi:

versión radiofónica eta gaur egungo pinturari

buruzko Punto de fuga programa, bi-biak Radio

Nacional de Españarekin (RNE) elkarlanean.

Horregatik, BBVA Fundazioaren programa-

ren fun tsezko alderdia osa tzen du; egindako

lanaren truke, Arte Ederren Merituaren

Urrezko Domina, eta Real Academia de Be-

llas Artes de San Fernando-ren Ohorezko

Domina jaso ditu.

BBVA Fundazioak Arte Ederren Merituaren

Urrezko Domina eta Real Academia de Bellas

Artes de San Fernando-ren Ohorezko Domina

jaso ditu, musika eta kulturaren arloan egin-

dako lanaren truke.

06

07

EGITARAUA

LEHEN ZATIA:

Pyrite

Gabriel Erkoreka (1969)

La Cage Ouverte*

· I. Oiseau dessinateur

· IV. Oiseau nocturne

Cristina Vilallonga (1962)

Hi-Hat and Me

Matthew Shlomowi tz (1975)

Scratch Data

Raphaël Cendo (1975)

BIGARREN ZATIA:

Vibrazoyd

José Manuel López López (1956)

Aphasia

Mark Applebaum (1967)

Poin ts Critiques +

Horacio Vaggione (1943) / Miquel Bernat (1966)

ZIKLOAREN KOORDINAZIOA

Gabriel Erkoreka

INTERPRETEAK

Miquel Bernat, perkusioa

Espacio Sinkro

Javier Sagastume

Koldo Sagastume

Jokin Iriarte

Fernando Mz. de Eredita

elektronika

* Erabateko estreinaldia

08

Programarako oharrak

09

Gabriel ErkorekaPyrite

Bibrafono bakarrerako Pyrite lanaren izenbu-

ruak zen tzu etimologiko bikoi tza gorde tzen

du bere baitan, Gabriel Erkorekaren mu-

sikaren ezaugarri bereizgarria den zen tzuen

gainjar tze bat, konpositoreak bere sorkun-

tzen izenburutik hasita txerta tzen duena,

kasu askotan. Pyrite izenburuak begi bistako

erreferen tzia egiten dio pirita mineralari,

bere er tzetan intersekzio apeta tsuak izan

ohi dituena. Hori dela eta, forma kubiko bi-

txietan zizelkatuta izan ohi da. Bada, Erko-

reka beraren hi tzetan, obra «erreferen tzia

egiten dion mineralaren soinu-islapena da,

hainbat gradazio dinamikotatik abiatuta

gainjarri eta kontrastatutako soinu plano-

tan “kristal tzen” dena». Mineralaren izenak

grekozko pyr- edo «sua» hi tzean du jatorria,

berau kolpeka tzean mineralaren azaleran

txinpartak sor tzen baitira. Zehaztapen filo-

logiko horrek, hain zuzen, obrak pasarte ba-

tzuetan har tzen duen bizitasunaren zan tzuak

ematen dizkigu.

Pyrite 2011n ida tzi zuen Erkorekak Miquel

Bernat musikariaren tzat, eta perkusionistak

editatutako Estudios para Percusión laneko

bigarren koadernoan jasota dago. Koaderno

hori, bibrafonoari eskainita dago. Erkorekak

Pyrite lanean egiten duen bibrafonoaren era-

bilera, hori bai, ez da batere ohikoa. Perkusio-

rako lan gehienen bereizgarria lan erritmikoa

izaten bada ere, Erkorekak bibrafonoaren gai-

nean hainbat soinu plano sor tzea erabaki

du, horretarako ezohiko zorroztasun bateko

azentuazio eta frasea tze lana erabiliz. Parti-

turaren pasarte ba tzuetako ohar agogiko eta

gradazio dinamikoak aztertuta, instrumen-

tu melodiko baten tzako eta ez perkusiozko

instrumentu baten tzako lana dela ere pen-

tsa tzera iri ts daiteke. Erkorekaren asmoa,

hain zuzen, «bibrafonorako idazkera mota

ezberdinak araka tzea da», kontuan izanik,

hori bai, «bere burua oso azkar azalarazten

duen instrumentua» dela, eta bere sorpresa-

gaitasuna oso azkar amai tzen dela. Baina

Erkorekak e tsi gabe jarrai tzen du bibrafo-

noaren erregistro aukera guztiak araka tzen,

muturrak bilatuz, aukera dinamikoak elka-

rren aurka jarriz, eraso forma ezberdinak

kontrastatuz, betiere birtuosismo handiko

testuinguru batean.

Cristina VilallongaLa Cage Ouverte

« Txoriak musikariak dira: lehenik eta behin

ur tantak eta haizearen txistuak en tzuten di-

tuzte, eta, gero, abestu egiten dute». Horrela

uste zuen, behin tzat, Olivier Messiaen mu-

sikari handiak. Ezaguna den bezala, hegazti

Interprete bat, instrumentu amaigabeak

10

txiolariekin liluratuta zegoen Messiaen, baina

ez da inolaz ere kasu bakartua: txorien kan-

tuak betidanik izan dira musikarien inspira-

zio iturri. Mendebaldeko tradizio kultuan,

adibidez, Vivaldik kon tzertu bat eskaini

zion kardan txiloari eta Haendel berak bes-

te bat kukuari eta urre txindorrari. Kukua

Beethovenen Seigarren Sinfonia maisulanean

zein Johann Strauss semearen polka batean

ere azal tzen da, eta, urre txindorra, Schubert

eta Stravinskyren inspirazio iturri izan zen.

Jean Sibelius finlandiarrak Txorien hizkun tza

ida tzi zuen, eta Einojuhani Rautavaara bere

aberkideak Cantus Arcticus, azpititulu gisa

Txori eta orkestraren tzat kon tzertua izenda-

pena daramana,eta Zirkulu Polar Artikoko

hegaztien grabazioak bil tzen dituena.

Gaur egun, baina, Messiaen beraren i tzala

hain da indar tsua konpositore askok txoriak

gai gisa erabil tzea –behin tzat modu espli-

zituan– saihesten dutela. Hala ere, noski,

izan badaude musikariek an tzina-an tzinatik

hegaztiekiko duten liluran eror tzen diren au-

toreak ere. Hori da, adibidez, Gotan Project

tango taldeko Cristina Vilallonga abesla-

riaren kasua, zeina kon tzertu aretoetarako

piezen talentu handiko konpositorea ere

baden. Vilallongak azal tzen duenez, Miquel

Bernaten enkargua jaso zuenean, «Alejandra

Pizarnik argentinarraren Antes (Lehen) poe-

ma irakur tzen ari nin tzen. Garai horretan,

Parisera heldu berri ere banin tzen, eta, ber-

tan, nire leihoa bisitatu ohi zuten askotariko

txoriak ezagu tzen joateko aukera izan nuen.

Txorion kantua nire irudimenean heda tzen

joan zen gu txika-gu txika. Bi gertakari horiek,

Miquelek marinbarekin nigan sor tzen zuen

inspirazioari batuta, lau mugimendutan za-

titutako pieza bat eman zuten emai tza gisa:

I. Oiseau dessinateur, II. Oiseau danseur,

III. Oiseau ouvrier eta IV. Oiseau nocturne».

Gaur gauen biziko dugun La Cage Ouverte

lanaren estreinaldi par tzialean Bernatek

obrako lehendabiziko eta laugarren mugi-

menduak interpretatuko ditu.

Matthew Shlomowi tzHi-Hat and Me

Londresen bizi den Matthew Shlomowi tz

konpositore australiarrak honela deskri-

batu du bere musika: «Brian Ferneyhough

eta Philip Glassen sasikumea». Lehenarekin

Stanfordeko Uniber tsitatean ikasi zuen, eta,

modu pribatuan, Michael Finnissy berarekin

ere ikasi zuen. Hori bai, bi autore horiekin

lotu ohi den Konplexutasun Berriaren korron-

tetik erabat aldenduta dago Shlomowi tzen

obra. Shlomowi tzek interes handiz jarrai tzen

du performancearen generoa eta, hala, bere

obra gehienek ekuazio musikalean umore

absurduaren pin tzeladak sar tzen dituzten

elementu performatiboak dituzte. Obra ho-

rietatik ezagunenetako bat Five Monumen ts

of Our Time da; pieza sinfoniko horretan,

zuzendariaren mugimenduek ez dute inolako

11

zerikusirik orkestrak jo tzen duen musikarekin.

Interneteko www.musicuratum.com atariaren

arabera, «guztiok noizbait nahi gabe bizi izan

ditugun egoera komiko horiek oso gustuko

ditu Shlomowi tzek, bi lagunek elkar uler tzen

ez duten eguneroko egoera horiek, adibidez,

beste per tsona bati bidea libre uzteko alde

batera urra ts bat ematen dugunean eta honek

gauza bera egiten duenean, biok elkar oztopo

egiten jarrai tzen dugularik behin eta berriz».

Hi-Hat and Me obra Serge Vuillek estreina-

tu zuen Londresko National Gallery aretoan

2010eko urriaren 29an, eta, ordutik, 50

aldiz interpretatu da eta hamar perkusio-

nistaren errepertorioko parte izatera iri tsi

da. Obra interpreta tzeko eskakizunak ezin

oinarrizkoagoak dira: interpretearen aho tsa

eta hi-hat joko bat, hau da, edozer bateria

estandarretan aurki dezakegun pedalez akti-

batutako bi txindatako sistema. Txindata

horiek erabilita, oinarrizko erritmo bilduma

bat behin eta berriz errepika tzea eska tzen

du Shlomowi tzek, obsesiboki; erritmo horiek

aho tsarekin sinkronian puska tzen dira noi-

zean behin, hi-hat jokoaren an tzeko soinuak

egin behar dituen aho tsarekin, hain zuzen.

Izenburuko Me hori, Shlomowi tzekin zeriku-

sia duen anekdota biografiko batekin lotuta

dago, egileak berak azal tzen duena obra hasi

eta segundo gu txira. Aurrerago, animalien

soinuen aukeraketa bat eta zor tzi zenbakia-

ren inguruko poesia labur bat ere oparituko

dizkigu Shlomowi tzek berak.

Raphaël CendoScratch Data

Raphaël Cendo, Franck Bedrossian konposito-

rearekin batera, Fran tziako musique saturée

korrontearen ordezkari nagusietakoa da;

zalan tzarik gabe,xxi. mende honetan jaio-

tako musika korronte interesgarrienetako

bat. Saturazioaren arloko konpositoreak

bizi garen munduaren konplexutasunean

murgilduta egon ohi dira, eta beren pen-

tsamenduaren oinarriak osagai politiko oso

indar tsu bat izaten du; hala, autoreok kao-

sera eta neurrigabekeriara i tzul tzearen alde

egiten dute, abangoardiako musikek ezarri-

tako gehiegizko kontroletik ihesi. Cendo be-

rak indar handiko manifestu bat ida tzi zuen

2011n Musika saturatu baten alde izenbu-

ruarekin, mugimenduaren oinarri filosofiko,

estetiko eta estilistikoak azalduz. Jarraian,

manifestuko pasarte ba tzuk jaso ditugu:

«Kontrolak zorroztasuna ekarri du obren

idazkerara eta exekuziora, zehaztasun

perfektuko mundu bat proiektatu du, non

adi-adi en tzun zitekeen gerta tzen ari zen

guztia, en tzuteko ekin tza etengo zuen

inolako neurrigabekeriarik jazo tzeko arris-

kurik gabe; non sistema oro izan zitekeen

azaldua, aztertua. [...] «Zen tzu guztiak

normaliza tzearen» desio indar tsu hori, kon-

trol pen tsamenduaren berezko leloa dena,

zaharkitua gera tzen da ezezaguna uler tzen

saia tzean, plangin tzaren eta estandariza-

12

zioaren ahultasuna azalarazten baitu: mu-

gek ez dute jada bizirauteko gure desioarekin

bat egiten. [...] Musika saturatu bat antola-

tzeko nahiak zerikusi handiagoa du desorien-

tazioarekin planifikazioarekin baino: kontua

ez da jada aurreikustea, gal tzea baizik; ez

da mundu ezegonkor, basati eta ezezagun

bateranzko bidea antola tzeko nahia, ibil-

tzekoa baizik, bai idazten duenaren tzako,

bai interpreta tzen duenaren tzako, baita

jaso tzen duenaren tzako ere. Idazketaren

urgen tzia da sorkun tza prozesuaren gakoa.

Urgen tzia eta erreakzioa».

Scratch Data (2002) perkusio seterako eta

elektronikarako, «saturazio» kon tzeptuaren

beraren formulazio kon tzientearen aurretik

ida tzitako obra da, baina, aldiz, bertako ma-

terial zorabiagarriak eta keinu obsesiboen

ugaritasunak mugimenduaren parametro

estilistikoetan koka tzen dute jada. Obrak

piezaren hasieran azal tzen den materiala

gara tzen du, denboran alda tzen joango

dena; garapen hori, baina, etengabe mozten

dute musika-diskur tsoari behin eta berriz

gainjar tzen zaizkion istripu elektronikoek.

Cendok azal tzen duenez, «hauteman eta

ondoriozta tzen diren errepikapenak eten-

gabeko perturbazioak dira, eta, obraren

beraren abiadura gorabehera, diskur tsoa

geldo tzen dute. Elektronika perkusioaren

i tzala da, preten tsio arraro bat, interpretea

multiplikatu egiten dela pen tsarazten duen

ispilu deforma tzaile bat».

José Manuel López LópezVibrazoyd

Madrilen Konposizioa ikasi eta gero, José Ma-

nuel López López sorkun tza elektronikoan

murgildu zen gaur gaueko programan bertan

ager tzen den Horacio Vaggione konpositorea-

ren eskutik. Ostean, Bourgeseko Groupe de

Musique Électroacoustique taldera, Parisko

IRCAM zentrora eta Paris VIII Uniber tsitatera

igaro zen. Hain zuzen ere, azken erakunde

horretako Konposizio irakaslea da orain dela

hainbat urte. Bide horrek López Lópezen lan

metodoaren ezaugarrietako bat azal tzen du:

teknologiari ematen dion garran tzi izugarria,

bai arlo instrumentala elektronikoarekin

uztar tzerakoan, bai ordenagailua soinuaren

analisi, birpen tsa tze eta berreraiki tzerako

tresna gisa erabil tzerakoan.

Bibrafono eta elektronikorako Vibrazoyd

(2012) lanean, teknologiaren bi erabilpenok

elkar tzen dira. «Nire asmoa soinu elektro-

niko eta instrumentalak uztartu eta nahas-

tea izan da, zein den zein jakiterik izan ez

dadin», azaldu du konpositoreak. Eta azal-

penarekin jarrai tzen du: «Fun tsezko beste

ideia bat soinu diferen tzialen erabilpena

da, soinu elektronikoen eta bibrafonoaren

soinu ia elektronikoen arteko gainjar tzeari

esker; hau da, errealitatean existi tzen ez

diren baina gure garunak elkarren artean

oso gertu dauden bi uhin frekuen tzia mota

batera tzeagatik eraiki tzen dituen soinuak».

13

Gure hautemate-gaitasuna instrumenta-

laren eta elektronikoaren artean koka-

tzeko –sintesi elektronikoaren eta sintesi

granularraren arteko zona hibrido batean–

helburu hori lor tzeko, obrak bibrafonoaren

xafletan aplikatutako arkuzko tekniketan

sakon tzen du; emai tza uhin senoidaletatik

oso gertu den soinu bat da, hau da, soi-

nu ia elektroniko bat bere purutasunean.

Hain zuzen ere, Vibrazoyd obraren berezi-

tasuna teknika horiek muturrera erama-

ten dituela da, ba tzuetan lau arku erabi-

liz, beste ba tzuetan bi baketa eta bi arku

aldi berean, eta, obraren amaieran, baita

glissando baketadun arku bat ere, eraso

gabeko glissando bat sortuz. Hori horrela,

egilearen esanetan, «obrak izaera mistiko

eta iradoki tzailea beregana tzen du, argia

isla zerutar amaigabeetan biderkatu eta

zati tzen duen aurpegi ani tzeko kristal bat

baili tzan. Soinuaren kasuan, isla horiek

inguratu eta hipnotizatu egiten gaituzten

uhin eta testura granular instrumental eta

elektroniko bihur tzen dira».

Mark ApplebaumAphasia

Mark Applebaum konpositore estatu-

batuarrak Brian Ferneyhough edo Joji Yuasa

bezalako maisuak izan zituen irakasle, bai-

na, aldiz, jazz musikaren ai tzindarietara

eta Conlon Nancarrow eta Harry Partch be-

zalako konpositore inkorformistengana jo

zuen inspirazio bila. Hau da, euren ikuspegi

artistikoak egia bilaka tzeko ezohiko musika

instrumentuak erabil tzeko edo asma tzeko

beharra izan zuten musikariengana jo zuen.

Applebaumek jazz pianista gisa hasi zuen

bere ibilbidea, baina berehala diber tsifikatu

zituen bere interesak, eta, hala, musikara

hurbil tzeko bere moduan an tzerkirako kon-

posizioak, instrumentu elektroakustikoen

sorkun tza, soinu-eskulturak edo partitura

grafikoak ere sartu zituen. Hizkun tza eta

konposa tzeko modu ugari uztar tzea «egun-

go globalizazioaren isla» da Applebaum be-

raren hi tzetan.

Konpositoreak bere sorkun tza lanaren zati

bat «material transidiomatiko» gisa defini-

tzen dituenak oinarri hartuta gara tzen du,

hau da, euskarri ezberdinen artean joan-

etorrian diren materialak, adibidez soinua/

irudia edo soinua/mugimendua. Ez gara

gainjar tze tradizionalen inguruan hi tz egiten

ari, adibidez soinu banda bat (soinua/irudia)

edo koreografia bat (soinua/mugimendua).

Applebaumek aldi berean hainbat euskarri-

tan erabat sustraituta dauden materialak

molda tzen ditu, hainbesteraino non une

jakin batean material baten absen tzia bes-

tearen informazioarekin osa daitekeen, hau

da, adibidez, mugimenduak soinua ordezka

dezake edo alderan tziz. Gerta liteke buruta-

pen hauek irudika tzea zaila izatea, baina na-

hikoa izango da gaur gaueko Aphasia obraren

14

segundo gu txi ba tzuk esperimenta tzea aipa-

tutako ideiaren inplikazio guztiak uler tzeko.

Aphasia bedera tzi minutuko obra bat da,

abeslari batek soinu bakar bat egin gabe in-

terpreta dezan ida tzitakoa; hain zuzen ere,

horregatik beragatik, perkusionista batek in-

terpreta dezake, gaur gauean gertatuko den

bezala, edota beste edozein per tsonak, izan

musikari edo ez. Obraren zati elektronikoa

da soinuak heda tzen dituena, Applebaumek

askotariko transformazioak aplikatuz eralda-

tu dituen Nicholas Isherwood baritonoaren

aho ts samples bilduma zabal bat. Soinu

horietako bakoi tza, aldiz, interpreteak es-

kuekin egindako mugimendu batekin la-

gunduta dator, soinu bakoi tzaren zen tzua

osa tzen duen «nolabaiteko keinu hizkun tza

absurdo bat». Interpretea mimo bihur tzen

duten keinu horiek eguneroko jardueretatik

hartuta daude eta partituran bertan jasota

daude «Eman iezadazu dirua» edo «Post-it

notak» bezalako etiketekin. Piezak aurrera

egin heinean, soinuaren eta interpretea-

ren arteko sinkronizazioak zorotasun bi txi

bat sor tzen du. Izan ere, soinuok eragiten

dituena mimoa bera dela pen tsa tzera ere

iristen da ikus-en tzulea. Applebaumek «pa-

ralisi espresiboko metafora bat» gorpuztu

nahi du Aphasia obran, «asperduraren on-

dorio dirudien absurdoarekiko, gauza ezin

txikiagoen gaineko arreta obsesiboarekiko»

bere lilura islatuz.

Horacio Vaggione / Miquel BernatPoin ts Critiques +

Horacio Vaggione konpositore argentinarra

fun tsezko autorea da musika elektronikoaren

egungo egoera uler tzeko, ez bakarrik bere

lanen kopuru eta kalitateagatik, baita kon-

positore ugariren formakun tzan edo ibilbi-

dean eragin erabakigarria izan duelako ere,

besteak beste Curtis Roads, Daniel Teruggi,

Hèctor Parra edo José Manuel López López

bera. Vaggioneren obra gogoeta sakon bate-

tik sor tzen da; alegia, ordenagailuak musika-

konposizioaren zerbi tzura dagoen tresna gisa

duen rolari buruzkoa, bide horretan mikro-

muntaketaren eta sintesi granularraren az-

terketan geratuta. Sintesi mota horrek irau-

pen oso laburreko soinu gertakarien ugari tze

eta gainjar tzearen bitartez era tzen ditu soi-

nuak, eta, zalan tzarik gabe, Vaggione bera

da teknika horren erabilpenaren nazioarteko

adibiderik onenetakoa.

Poin ts Critiques + (2013) kaxetarako eta

elektronikarako lanaren jatorria elektro-

nikarako bakarrik ida tzitako Poin ts Critiques

(2011) obran dago. Lehendabiziko ber tsioa

Miquel Bernat perkusionistak grabatutako

eta era guztietako transformazio morfolo-

gikoen (frikzioak, erreboteak, soinu multifo-

nikoak...) mende jarritako kaxa-soinuetatik

bakarrik sor tzen zenez, urra ts naturala ziru-

dien ber tsio berri bat egitea. Azken horre-

tan, Vaggioneren ohiko lankide den Bernatek

15

zuzeneko interakzioa izango luke bere fan-

tasma elektronikoarekin. Vaggionek azaldu

duenez, Poin ts Critiques + lanean jatorrizko

ideiari heldu dio berriz ere eta bere horretan

mantendu du Poin ts Critiques obrako zati

elektronikoa: «Kaxaren hizkun tza espezifiko

eta propioa hain da zakarra zerbait ezberdina

eraiki eta konposa tzea erabaki genuela, bien

arteko kolaborazio estuaren fruitu gisa»,

azaldu du konpositoreak. «Horrela sortu zen

poema akusmatiko hau, argi poema hau,

ku txa muturreraino arakatuz, askotariko

soinu objektuen eta elektronikaren arteko

borroka dialektikoaren gune bihurtuz. Ku txa/

agertoki horrek amore ematen du azkenean

kosmosaren granulazio molekularraren in-

darraren aurrean, eserita zauden aretoko

bertako espazioan sortutako kosmosa, Juan

Eduardo Cirlot bar tzelonarraren En la llama

(Sugarrean, 1945) poemaren oihar tzunaren

isla baili tzan errez».

Sugarrean

Or tziaren dardara den txoriaren

lumadi urdina edo sugar gorena,

pen tsamenduak bere azken jai tsiera

aldarrika tzen duen martirioan zorro tza.

Une bateko tristezia estatikoetara

bil tzen nauen lehoi atmosfera,

Aiene Handiari nire aho tsa

bere gaman sartu dion hondamendi etengabea.

Argiak erai tsiz laztan tzen dituen

lautaden betiereko gorazarre.

Neurribiderik gabeko zurrumurru izugarriarekin

erorketak, sustraitutako hegalak, harri puruak

abesten ari da aho behinena:

sua bere iraunkortasun amorratuan.

Mikel Chamizo

16

Nazioarteko musika eszenaren dinamiza tzaile

nagusietako bat da, eta perkusioa bitarte-

ko artistiko gisa zabaldu eta egonkor tzeko

ekarpen handia egin du. Zuzendari, maisu,

konposa tzaile eta interpreta tzaile gisa, asko-

tariko musika motak jorra tzen ditu: eruditu-

tik elektronika oinarri duen esperimentalera,

herrikoitik pasatuta, betiere, beste eremu

artistiko ba tzuekin elkarrekin tzan.

Valen tzia, Madril, Brusela eta Rotterdameko

Kon tserbatorioetan ikasi zuen, eta Udako

Musika Ikastaroa egin zuen Aspenen (Estatu

Batuak). Besteak beste, Premio Extraordina-

rio Fin de Carrera del Real Conservatorio Su-

perior de Música de Madrid saria jaso zuen,

Lehen Saria Ohorezko Aipamenarekin Bruse-

lako Errege Kon tserbatorioan, 1993an Perku-

sio Sari Berezia Herbeheretako Gaudeamus

Nazioarteko Lehiaketan eta bigarren saria

Aspengo Nakamichi Lehiaketan.

Moldakortasun handiko musikaria izanik,

Bar tzelonako eta Kataluniako Nazionale-

ko Orkestra Sinfoniko eta Amsterdamgo

Concertgebouw Errege Orkestrako partaide

izan da, besteak beste. Rotterdameko Duo

Contemporain taldeko kide ere izan zen

1992tik 2003ra. Horrez gain, Bruselako Ictus

Esemble taldeko sor tzaile eta bul tza tzailea

izan zen, eta Anne Teresa De Keersmaeker ko-

reografoarekin eta Rosas konpainiarekin ikus-

kizun ugaritan parte hartu zuen (ba tzuetan

bakarlari gisa): Just Before, Drumming Live,

Rain, April Me eta Steve Reich Evening. Dan tza

garaikideko beste ikuskizun ba tzuetan ere par-

te hartu du, adibidez, Natural Strange Days

lanean Roberto Olivan koreografoarekin eta

Psappha ikuskarian Gulbenkian Balletarekin.

Errezital ugari eman ditu bakarlari moduan

mundu osoan. Nabarmen tzekoak dira Varso-

viako Jaialdian Orquesta Sinfónica de RTVE

arekin emandakoa, Ensemble Musikfabrik

taldearekin Teatro Central de Sevilla an-

tzokian eta Museo Nacional Centro de Arte

Reina Sofía de Madriden egindakoak, Borusan

Orkestra Filarmonikoarekin Istanbulgo Na-

zioarteko Jaialdian emandakoa, Orquesta de

Cadaquésekin Palau de la Música de Barcelo-

nan egindakoa eta beste orkestra eta talde

ba tzuekin emandakoak (Portoko Orkestra Na-

zionala, Zipreko Orkestra Sinfonikoa, Remix

Ensemble, Ensemble Ictus, PluralEnsemble,

Proyecto Guerrero eta Barcelona 216). David

del Puerto, Cesar Camarero, Luis de Pablo,

Mauricio Sotelo eta Joan Guinjoan musikarien

lanak estreinatu ditu eta horien perkusiorako

kon tzertuetako eskain tzak jaso ditu.

Parisko Ircam/Centre George Pompidou

zentroan Javier Álvarezen Mantis walk in

metal space lana estreinatu zuen Ensemble

Ictus taldearekin: steel drum, ensemble eta

Miquel Bernat

17

elektronikarako sortutako munduko lehen

kon tzertua. Spyros Sakkas baritonarekin

batera Iannis Xenakis maisuaren Oresteia

lanean parte hartu zuen Radio France et

Montpellier Languedoc–Roussillon Nazioar-

teko Jaialdian, Istanbulgo Musika Jaialdian

eta Zipreko Jaialdian.

Pedagogo g isa, eskolak eman ditu

Rotterdam eta Bruselako Musika Goi Kon-

tserbatorioetan. Horrez gain, lan pedagogiko

handia egiten du Portugalen. Aipa tzekoa da

Portoko Arteen, Musikaren eta Ikuskizunen

Goi Eskolan (ESMAE) Perkusioa lan tzeko

goi mailako lehen ikastaroa sortu duela.

Aveiroko Uniber tsitatean eta Espinhoko

Lanbide Heziketako Musika Eskolan ere ari-

tzen da maisu. Portugaletik kanpo, Katalu-

niako Musikako Goi Eskolako (ESMUC) mai-

sua ere bada Bar tzelonan.

Irakasle gonbidatu gisa, berriz, Darmstadteko

udako ikastaroetan, Venezuelako Gazte eta

Haur Orkestren Sistema Nazionalerako Esta-

tuaren Fundazioan, Oaxacako Ikastaro Ins-

trumentalean, Brasiliako Udako Nazioarteko

Ikastaroan edota Sao Pauloko Campinas Uniber-

tsitate Estatalean aritu da, besteak beste.

Portugalgo Porto hirian Drumming–Grupo

de Percussão taldea sortu zuen, nazioar-

te mailako perkusio talde dinamikoetako

bat. Portoko 2001eko–Europako Kultura

Hiriburu tzako talde egoiliarra izan zen, eta

kon tzertu ugari eman ditu Portugalen, Fran-

tzian, Belgikan, Alemanian, Brasilen, Hego-

afrikan eta Espainian.

Uneotan marinbarako Estudios de Concierto

bilduma bat sor tzen ari da beste hainbat

konpositorerekin batera. Tritó argitale txeak

2016an kaleratuko du.

18

Diziplina ani tzeko kolektibo bat da. Egun

sortutako hainbat musika-proiektutan parte

har tzen du, teknologia berrien esparruan,

nagusiki. Hala, errepertorio berri bat sor tzen

eta zabal tzen lagun tzen du hainbat alorretan:

musika garaikidea, elektroakustikoa, espe-

rimentala, inprobisazioa, multimedia-insta-

lazioak, netmusica, pedagogia musikala...

Sorkun tza artistikoari aplikatutako tekno-

logia berriei buruzko ikerkun tza lanak ere

egiten ditu, kon tzertuetan, ikastaroetan eta

mintegietan, adibidez, lagun tza teknikoa

emateko. Era berean, artista eta erakun-

deekin trukeak eginez musika esperimenta-

zioaren alor ezberdinak jorra tzen ditu kultur-

gune ugaritan. Espezializazio horren emai tza

gisa, euren emanaldietan elektronika eta

informatika txerta tzen dituzten eta nazioar-

tean ospe tsuak diren bakarlari eta taldeekin

lankide tzan aritu da.

Espacio Sinkro

19

20

Lege-gordailua: BI-2026-2015