muÁaš m¿éaš

nkšãiy - Kjyh« M©L

jäœehL muR

Ïytr¥ ghlüš tH§F«

£l¤Â‹Ñœ btëæl¥g£lJ

(é‰gid¡F m‹W)

Ô©lhik xU ght¢braš

Ô©lhik xU bgU§F‰w«

Ô©lhik kåj¤j‹ika‰w braš

jäœehL ghlEhš k‰W«

fšéæaš gâfŸ fHf« fšYhç¢ rhiy, br‹id - 600 006.

ii iii

© jäœehL muR

Kjš gÂ¥ò - 2004

ÂU¤Âa gÂ¥ò - 2016

kWg崘 - 2017

FG¤ jiyt®

Kidt® nrh. R¥Ãukâa‹,

jiyt®, ghl¤Â£l¡FG,

K‹dhŸ nguhÁça® k‰W«

Jiw¤jiyt®, muÁaš Jiw,

kJiu fhkuhr® gšfiy¡ fHf«,

“ruRt Ϛy«”, 46 br£o¤ bjU,

ma‹òu«, br‹id.

nkyhŒths®fŸ

Kidt®. t. eh. éRtehj‹. Kidt® Ã. »U£oz_®¤Â

Ïiz¥ nguhÁça®, Ïiz¥nguhÁça®. muÁaš

muÁašJiw khãy¡ fšÿç, Jiw m©zhkiy¥

br‹id. gšfiy¡fHf«, m©zhkiy ef®.

üyhÁça®fŸ

ÂU. v«. Kuë, ÂU. v‹.nf. Fknur‹ uhrh

KJãiy éçÎiuahs®, éçÎiuahs®, muÁaš Jiw,

muÁaš Jiw, khãy¡fšÿç, m©zhkiy¥ gšfiy¡ fHf«,

br‹id. m©zhkiy ef®.

Kidt®. fh. gHå¢rhä, Kidt®. nfh. Rªjuuhk‹,

éçÎiuahs®, KJãiy g£ljhç MÁça®,

m©zh bghJ thœéaš ika«, (muÁaš) v«.v«.V. muÁd®

br‹id¥ gšfiy¡fHf«, br‹id. nkåiy¥ gŸë, gšyhtu«,

br‹id.

ÂU. rh. Ïuhrkhâ¡f«,

KJãiy g£ljhç MÁça®, (muÁaš)

muÁd® M©fŸ nkåiy¥gŸë,

xu¤j ehL, jŠrhñ®.

ghl§fŸ jahç¥ò : jäœehL muR¡fhf gŸë¡ fšé Ïa¡ff«, jäœehL

ϪEhš 60 í.v°.v«. jhëš m¢Ál¥g£LŸsJ.

M¥br£ Kiwæš m¢Á£nlh® :

ii iii

Ϫüiy¥ g‰¿

nkšãiy Kjyh« M©L (gÂndhwh« tF¥ò) muÁaš m¿éaš ghlüš

jäœeh£lurh§f¤Â‹ gŸë¡ fšé Ïa¡Fe® k‰W« Ïiz Ïa¡Fe® (g) mt®fë‹

nt©LnfhS¡»z§f vGj¥g£oU¡»wJ. 2004 M« M©L Kjš eilKiw¡F tU«

fšé¤ £l« k‰W« ghl¤Â£l« M»at‰iw cUth¡Ftj‰fhd F¿¡nfhŸfis

mt®fŸ tšYe®fisÍ«, fšéahs®fisÍ«, miH¤J¥ ngÁanghJ vL¤J¡

T¿anjhL njitahd brŒÂfisÍ« fU¤J¡fisÍ« tH§»dh®fŸ.

gÂndhwh« tF¥Ã‰fhd Ϫüš khzt®fS¡F muÁaš m¿éaš ghl¤ij

m¿Kf¥gL¤J»wJ. Ïjåš muÁaš m¿éaèš tU« ãWtd§fŸ k‰W« mik¥òfŸ

bjhl®òila mo¥gil¡fU¤J¡fŸ, Á¤jhªj§fŸ, bfhŸiffŸ és¡f¥g£LŸsd.

nkY« ngh£o¤ nj®ÎfŸ vGj éU«ònth®, k‰W« nk‰go¥ò go¡f éU«ònth®¡nf‰w

tifæš, muÁaš m¿éaš fU¤J¡fŸ vL¤Jiu¡f¥g£LŸsd.

g‹åu©lh« tF¥Ã‰fhd ghlüèš, muR ãWtd§fë‹ f£lik¥ò, mik¥ò,

k‰W« gâfŸ, mt‰¿‹ F¿¡nfhŸfŸ, ga‹ghLfŸ bghJk¡fŸ bgw¡Toa e‹ikfŸ

és¡f¥g£LŸsd. cjhuz« : murh§f§fŸ, ÚÂk‹w§fŸ, cŸsh£Á mik¥ò¡fŸ

muÁaš f£ÁfŸ ngh‹wit.

bghU£ÃiHfŸ k£Lk‹¿ m¢R¥ÃiHÍ« V‰glhjthW jå¡ftd¤Jl‹

Ï¥ghlüš M¡f¥g£LŸsJ. våD« VnjD« éLghLfŸ ÏU¥Ã‹ mt‰iw

bghW¤jUSkhW nt©l¥gL»wJ.

Ï¥ghlüèš cŸs éLghLfS¡F«, FiwfS¡F« ghl¤Â£l FG¤jiytnu

KG¥ bghW¥ng‰»wh®. mt® Ï¥ghlüiy cUth¡F« Óça Ka‰Á¡F FG cW¥Ãd®fŸ

më¤j cjé¡F«, x¤JiH¥Ã‰F« kdkh®ªj ghuh£oid bjçé¤J¡ bfhŸ»wh®.

jiytU«, cW¥Ãd®fS« Ï¥ghlüiy cUth¡F« mça thŒ¥ig eš»a

gŸë¡ fšé Ïa¡ff¤Â‰F, j§fŸ e‹¿a¿jiy cç¤jh¡F»‹wd®. Ï¥ghlüiy

nkY« br«ik¥gL¤j‰Fça MnyhridfŸ tunt‰f¥gL»‹wd.

jiyt®

k‰W« cW¥Ãd®fŸ,

ghl¤Â£l FG

iv v

bghUsl¡f« g¡f«

1. muÁaš m¿éaè‹ mo¥gilfŸ 1

2. muR« mj‹ TWfS« 11

3. Ïiwik 21

4. muÁayik¥ò tiffŸ 30

5. r£l«, ÚÂ, RjªÂu«, rk¤Jt« 45

6. th¡Fçik k‰W« ÃuÂã¤Jt« 62

7. k¡fsh£Á 76

8. muÁaš f£ÁfŸ 89

9. k¡fsh£Á mÂfhu¥ gutš 102

10. g‹dh£L muÁaš ãWtd§fŸ mik¥ò 113

(Reference Books) üšfŸ g£oaš

iv v

Reference books

Name of the Author Title of the Book

Appadorai A The Substance of Politics

Asirvatham E. Political Theory

Barker E. Principles of Social and Political Theory

Basu D.D. Introduction to the Constitution of India

Brown I. The Meaning of Democracy

Dicey A.V The Law of the Constitution

Dubey S.N. Simple study of Political Science / Theory

Duverger M. Political Parties

Gettel R.N Introduction to Political Science

Gilchrist Principles of Political Science

Kapoor A.C. Principles of Political Science

Leacock, Stephen Elements of Political Science

Lindsay Essentials of Democracy.

Lobo, Albert S. Political theory - An outline

Mahajan V.D Principles of Political Science

Mill J.S. on Liberty

Rajasekaria A.M and S. Subramanian

Outlines of Political Science

Raphel D.D Problems of Political Philosophy

Ruthnaswamy M. The Making of the State

Strong C.F. Modern Political Consitutions

Subramanian S. Article on Tamil Nadu - Patterns of Panchayat Raj in India,Edited by G. Ram Reddy

Tamilnadu Text Book SocietyPublication

First and Second year Text Booksin Political Science - 1978

vi 1vi 1

vi 1vi 1

m¤Âaha« - 1

muÁaš m¿éaè‹ mo¥gilfŸ

1.1 muÁaš m¿éaè‹ bghUS« všiy¥gu¥ò« :

É‹ngho‹ (1530-1596) vD« ÃbuŠR eh£L muÁaš j¤Jt Phå jh‹ muÁaš

m¿éaš v‹w brhšiy cUth¡»dh®. muÁaš m¿éaš v‹gJ r_f m¿éaè‹

xU ÃçÎ MF«. Ï‹iwa `cyf »uhk«' (GLOBAL VILLAGE) v‹w ãiyæš muÁaš

m¿éaiy¡f‰gJ äfΫ njitahdJ«, K¡»a¤Jt« thŒªjJ« MF«. muir¥

g‰¿a go¥ng muÁaš m¿éaš MF«. fh®d® v‹w m¿P®, muÁaš m¿éaèš

Mu«gK« KoΫ muR g‰¿aJ jh‹ v‹W TW»wh®. muÁaš m¿éaš v‹gJ, kåj‹

j‹id v›thW MS»wh‹ v‹gJ g‰¿ TWtjhF«.

nf£lè‹ v‹D« m¿P® “muÁaš v‹gJ muÁanyhL Ïizªj thœ¡if

r«kªj¥g£l brašghLfŸ mšyJ murh§f« bjhl®òila ãWtd§fë‹ gšntW

elto¡iffŸ g‰¿a go¥ghF«” v‹W TW»wh®. “muÁaš v‹gJ murh§f¤Â‹

Ãu¢Áidfis¥ g‰¿aJ” v‹W R.N. »š»iu°£ TW»wh®. »nu¡f muÁaš j¤Jt

Phåahd mç°lh£oš v‹gt® (».K.384-322) muÁaš v‹w brhšiy Kj‹Kjyhf

ga‹gL¤Âdh®.

mç°lh£oš (».K.384-322)

muÁaš v‹w brhš efu muR v‹w bghUŸgL« nghè° (POLIS) v‹w »nu¡f¢

brhšèèUªJ M§»y¢ brhšyhd “ghèo¡°” vL¤jhs¥g£lJ. nghè° mšyJ efu

muR v‹gJ xU Á¿a Rah£ÁÍila, j‹åiwitÍila X® muÁaš rKjha¤ij¡

F¿¥ÃL»‹wJ. »nu¡f®fŸ `muÁaš' k‰W« `rKjha«' v‹gij ntWgL¤jéšiy.

`muÁaš m¿éaš' v‹w ghl« Kiwahf go¥gj‰F »nu¡f efu muRfŸ mo¤js«

mik¤J¡ bfhL¤jd.

»nu¡f®fŸ nghš mšyhkš eh« guªj ãy¥gu¥ò cŸs muRfëš tÁ¡»nwh«.

»nu¡f®fSila muR g‰¿a fU¤J j‰fhy muRfis¥ g‰¿a fU¤J¡F« bghUªJ«.

ghšn#d£ vD« ÃbuŠR MuhŒ¢Áahsç‹ fU¤J¥go muÁaš m¿éaš

v‹gJ r_f m¿éaè‹ xU gF MF«. muÁaš m¿éaš muÁ‹ mo¥gilfisÍ«

murh§f¤Â‹ nfh£ghLfisÍ« g‰¿aJ MF«.

muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ò:

všiy¥gu¥ò v‹gJ xU ghl¥ Ãçé‹ bghUis mšyJ všiyfis F¿¥gJ

MF«. 1948 M« M©L, r®tnjr muÁaš m¿éaš r§fkhdJ jdJ ghß° kheh£oš

muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ig ËtUkhW tiuaW¤jJ.

2 3

I. muÁaš nfh£ghL :

1. muÁaš nfh£ghL

2. muÁaš fU¤J¡fŸ

II. muÁaš ãWtd§fŸ :

1. muÁayik¥ò

2. njÁa murh§f«

3. t£lhu k‰W« cŸsh£Á murh§f«

4. bghJ ã®thf«

5. murh§f¤Â‹ bghUshjhu k‰W« muÁaš gâfŸ

6. x¥Õ£L muÁaš ãWtd§fŸ

III. muÁaš f£ÁfŸ :

1. muÁaš f£ÁfŸ

2. FG¡fŸ k‰W« r§f§fŸ

3. murh§f¤ÂY« ã®thf¤ÂY« Fokfå‹ g§nf‰ò

4. k¡fŸ fU¤J

IV. r®tnjr cwÎfŸ :

1. r®tnjr muÁaš

2. r®tnjr mik¥ò k‰W« ã®thf«

3. r®tnjr r£l«

muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ig guªj tifæš _‹whf Ãç¡fyh«.

1. muR bjhl®ghd muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ò.

2. kåj cçikfŸ bjhl®ghd muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ò.

3. murh§f« bjhl®ghd muÁaš m¿éaè‹ všiy¥ gu¥ò.

1. muR bjhl®ghd muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ò:

muR

j‰nghija muÁ‹ muÁ‹

muÁ‹ tif tuyh‰W tif Ïy£Áa tif

2 3

muÁaš m¿éaèš eh« j‰nghija muÁ‹ tif, mj‹ F¿¡nfhŸfŸ,

neh¡f§fŸ k‰W« Ϫj F¿¡nfhŸfis miltj‰F muR ifahS« têKiwfŸ

M»ad g‰¿ f‰»nwh«. Ïjid bf£lš v‹gh® muR g‰¿a gF¥ghŒÎ Kiw vd¡

F¿¥ÃL»wh®. Ï‹iwa muÁ‹ totkhdJ tuyh‰W ßÂahd ts®¢Áæ‹ éisthF«.

muÁaš m¿éaš tuyh‰W ßÂahd gF¥ghŒéš muÁ‹ njh‰w« g‰¿Í«, muR g‰¿a

nfh£ghLfŸ g‰¿Í«, és¡F»wJ.

muÁaš m¿éaš go¥ghdJ v®fhy muR v¥go ÏU¡f nt©L« v‹gjid

fâ¡»wJ. bf£lè‹ fU¤J¥go muÁaš m¿éaš v‹gJ muR v¥go ÏUªjJ

v‹gJ g‰¿a tuyh‰W MŒthfΫ, j‰nghija muR v¥go¥g£lJ v‹gJ g‰¿a

gF¥ghŒthfΫ k‰W« muR v¥go ÏU¡f nt©L« v‹gJ g‰¿a muÁaš be¿ rh®ªj

éthjK« MF«.

2. kåj cçikfŸ bjhl®ghd muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ò :

Fok¡fŸ, Foik, muÁaš, k‰W« bghUshjhu cçikfis bg‰WŸsh®fŸ.

Ï›ÎçikfŸ Fok¡fë‹ ey‹ bghU£L muÁdhš ghJfh¡f¥glΫ, guhkç¡f¥glΫ

nt©L«.

3. murh§f« bjhl®ghd muÁaš m¿éaè‹ všiy¥ gu¥ò :

°Og‹ Äfh¡ vD« m¿P® muÁaš m¿éaš murh§f« g‰¿aJ MF« vd¡

F¿¥ÃL»wh®. murh§f« v‹w mik¥ò Ïšyhkš muR Ïa§f KoahJ. murh§fkhdJ

muÁ‹ gâah‰W« braè MF«. murh§f¤Â‹ gšntW tiffŸ, murh§f¤Â‹

m§f§fŸ, muÁaš f£ÁfŸ, cŸsh£Á Ra murh§f§fŸ, Ú¤Jiw, r®tnjr¤Jt«,

M»ad muÁaš m¿éaèš ml§F«.

1.2 muÁaš m¿éaš xU fiy mšyJ m¿éaš :

muÁaš m¿éaš jªij vd¡ fUj¥gL« mç°lh£oš muÁaš m¿éaiy

mid¤J m¿éašfëY« jiyahaJ v‹wh®.

yh°», g®¡, bkŒ£yh©£, ngh‹w Áªjidahs®fŸ muÁaš m¿éaš v‹gj‰F

gÂyhf muÁaš v‹w brhšiyna ga‹gL¤Âdh®fŸ. khwhf fh£é‹, é¡nfh, ïô«,

ngho‹, Ah¥°, kh©bl°»ô ngh‹w Áªjidahs®fŸ muÁaš m¿éaš vd¡

F¿¥Ã£ld®.

jhk° Ah¥° (».Ã 1588-1679)

4 5

nguhÁça® bkŒ£yh©£ v‹gt® ËtUkhW F¿¥ÃL»wh®.

“eh‹ muÁaš m¿éaš v‹w jiy¥Ãyhd nj®Î édh¤jhis fhQ« nghJ mªj

édh¡fS¡fhf tU¤j¥gLtšiy. Mdhš muÁaš m¿éaš v‹w jiy¥Ã‰fhf

tUªJ»nw‹”. g¡»š v‹gh® “j‰nghija m¿Î ãiyæš muÁaš m¿éaš v‹w

ãiyæèUªJ éy» mnj neu¤Âš fiyfëš Ã‹j§»a x‹whf cŸsJ” vd¡

F¿¥ÃL»wh®. muÁaš m¿éaš xU m¿éayh mšyJ fiyah v‹gJ g‰¿ bgça

mséš fU¤J ntWghLfŸ cŸsd.

Kiwik¥gL¤j¥g£l m¿é‹ bjhF¥ng m¿éaš MF«. m¿éaš Áy

F¿¥Ã£l nfh£ghLfë‹ mo¥gilæš mik¡f¥g£ljhF«. khwhf fiy v‹gJ kåj

thœé‹ Ãu¢ÁidfS¡F ԮΠtH§F« Kiwik¥ gL¤j¥g£l m¿thF«.

bgsÔf«, ntÂæaš ngh‹w bgsÔf m¿éašfŸ xU fU¤ij mšyJ bghUis

m¿tš m¿éaš Kiwia ga‹gL¤J»‹wd. cjhuzkhf òé <®¥ò éÂ, Ú xU

gªij nkš neh¡» vçªjhš òé <®¥ò éiræ‹ fhuzkhf m¥gªJ óäæš éG»wJ.

mnj nghš ÏUg§F iA£u#D« xU g§F M¡ì#D« Ïizªjhš j©Ù® M»wJ.

m¿éaèš vªj xU gçnrhjidiaÍ« vªj Ïl¤ÂY« vªj gçnrhjid¡ Tl¤ÂY«

v¤jid Kiw brŒJ gh®¤jhY« xnu éisnt V‰gL«. mªj éisÎ rçahdjhfΫ,

xnu j‹ikÍilajhfΫ ÏU¡F«.

tuyhW, r_fÏaš, muÁaš m¿éaš bghUëaš ngh‹w r_f m¿éašfS«

xU r_f¥ bghUis m¿tj‰F m¿éaš Kiwia ga‹gL¤J»‹wd. Mdhš r_f

m¿éašfëš gçnrhjid¡ Tl§fŸ mšyJ gçnrhjidfŸ rh¤Âaäšiy. bgsÔf

m¿éašfŸ xU Âl, Âut mšyJ thÍ¥bghUis MuhŒ»‹wd. Mdhš r_f

m¿éašfŸ kåj®fis¥ g‰¿ MuhŒ»‹wd.

bgsÔf¥ bghUŸfë‹ j‹ikfŸ, JšèakhdjhfΫ, äf¢ rçahdjhfΫ

xnu j‹ikÍilajhfΫ és§F»‹wd. Ϥjifa j‹ikfŸ r_f m¿éašfëš

rh¤Âaäšiy. mnj neu¤Âš Ïj‹ fhuzkhf muÁaš m¿éaš xU m¿éaš mšy

v‹W ãuhfç¡fΫ ÏayhJ.

muÁaš m¿éaš xU KGikahd m¿éayhf ÏayhJ v‹gJ c©ik.

Vbdåš mj‹ éÂfŸ, k‰W« KoÎfŸ M»at‰iw äf¤ Jšèakhf tiuaW¡f

KoahJ. Vbdåš muÁaš ãfœÎfis Jšèakhf mjdhš fâ¡f ÏayhJ, nkY«

r_f k‰W« muÁaš cwÎ KiwfŸ bjhl®ªJ kh¿¡ bfh©nl ÏU¡F«. Ï‹W c©ik

vd¤ njh‹Wtbjšyh« v®fhy¤Âš c©ik vd¤ njh‹whkš nghfyh«.

vdnt muÁaš m¿éaš xU m¿éaš v‹W« fiy v‹W« miH¡f¥glyh«.

1.3 muÁaš m¿éaè‹ ÏU Kf§fŸ:

nkhjš k‰W« x¤JiH¥ò M»ad muÁaš m¿éaè‹ ÏU Kf§fŸ MF«.

c©ikæš mit Ïu©L« xU ehza¤Â‹ Ïu©L g¡f§fŸ ngh‹wit MF«.

v®¥ò v‹gJ éU«g¤ jFªjjšy, Mf¤ j鮡f¡ ToaJ« mšy. kåj r_f¤Âš

nkhjšfŸ gytif¥gL«. r_f bghUshjhu fyh¢rhu k‰W« cséaš fhuz§fS¡fhf

nkhjšfŸ tuyh«. nkhjš v‹gJ v¤jifa ãiyæš ÏUªjhY«, mj‰F ԮΠfhz¥gl

nt©L«.

4 5

muR r_f¤Âš ÏW MizÍçik (AUTHORITY) cilajhF«.

xU§»iz¥gj‹ _ykhf muR Ô®Îfis fh©»wJ. muR r£l§fis Ïa‰¿, éÂfis

cUth¡», mij r_f¤Âš eilKiw¥gL¤J»wJ. xU§»iz¥Ãš fšé xU K¡»a

g§F t»¡»wJ. g¤Âç¡iffŸ, thbdhè, bjhiy¡fh£Á, Ïizajs« M»ad

K¡»akhdit MF«. muR fhtšJiw, uhQt«, k‰W« Áiw¤ Jiw ngh‹wt‰¿‹

_ykhf k¡fis f£lha¥ gL¤jyh«. Mdhš Ïit všyh« ntW tê Ïšyhj ãiyæš

filÁahf Ãunah»¡f¥gl nt©L«. K¡»akhf f£lha¥gL¤Jjš filÁ ãiyæš

k£Lnk ga‹gL¤j nt©L«. k¡fë‹ eš thœÎ všyh muRfë‹ nfh£ghL MF«.

m¿éaš k‰W« bjhêš E£g ts®¢Áæ‹ fhuzkhf òÂa tif nkhjšfŸ,

njh‹Wtij kW¡f KoahJ.

nkhjšfis ԮΠbrŒJ k¡fë‹ bghJ ey thœé‰F tif brŒtJ muÁ‹

bghW¥ghF«. mJnt muÁ‹ neh¡f« v‹gij kW¡f ÏayhJ.

1.4 kÂ¥ÕLfë‹ mo¥gil k‰W« MŒªj¿jš mo¥gilæyhd m¿Î :

muÁaš nfh£ghLfŸ Ïu©L tif¥gL«. mit

1. kÂ¥ÕLfë‹ mo¥gil mšyJ gçªJiu¤j‹ik cilad.

2. MŒªj¿jš mo¥gil mšyJ étç¥ò¤j‹ik cilad.

kÂ¥ÕLfë‹ mo¥gil nfh£ghLfŸ Áy Ô®khd§fë‹ mo¥gilæyhdit

MF«. Áy fU¤J¡fŸ kÂ¥ÕLfŸ k‰W« mDkhd§fŸ M»at‰iw rh®ªnj

kÂ¥ÕLfë‹ mo¥gil nfh£ghLfŸ MF«. mit v¥go ÏU¡f nt©L« v‹gij¥

g‰¿ajhF«.

mit ËtU« bghUŸfis F¿¤jdthF«.

1. r_f¤Â‹ ešy Kiw

2. muÁ‹ neh¡f§fŸ

n#. n#. %nrh (».K.1712-1778)

Ãns£nlhé‹ FoauR, %nrhé‹ r_f x¥gªj« M»ad kÂ¥ÕLfë‹

mo¥gilæyhd üšfŸ MF«. cjhuzkhf ϪÂa FoauR¤ jiyt® Kiw

murh§f¤ij V‰f¡ TlhJ v‹W xUt® T¿dhš mªj T‰W mtuJ kÂ¥ÕLfë‹

mo¥gil T‰whF«.

6 7

MŒªj¿jš mšyJ étç¥ò¤j‹ik cilad :

Ï›tif¡ nfh£ghLfŸ muÁ‹ f£lik¥ò, muÁ‹ braš bjhl®, M»ad

g‰¿aJ MF«. xU bghUŸ g‰¿ neuoahd mDgt« _y« f©L m¿tnj MŒªj¿jš

KiwahF«. kh¡° Ågç‹ “mÂfhut®¡f«” »uA«ntšì‹ “muÁaèš kåj®fë‹

j‹ik”, M®j® bg£nlèæ‹ “murh§f¤Â‹ braš bjhl®” M»ad muÁaiy m¿tJ

g‰¿ MŒªj¿jš Kiwæš vGj¥g£lJ. xU muÁaš f£Áiaél ntW xU muÁaš

f£Á mÂf mséyhd th¡fhs® Mjuit bg‰WŸsJ vd¡ TWtJ MŒªj¿jèš

mo¥gilahdjhF«. Vbdåš th¡fhs® MjuÎ v‹gJ v©â¥gh®¡f¡Toa,

MŒªj¿a¡ Toa, rçgh®¡f¡Toa c©ikæ‹ mo¥gilæš MdjhF«.

1.5 el¤ij rh® Ïa¡f« :

Ïu©lh« cyf¥ nghç‹ (1939-45) KoΡF Ëò el¤ij rh® Ïa¡f« njh‹¿aJ.

Ï¡fhy f£l¤Âš el¤ij rh® Áªjidahs®fŸ muÁaš m¿éaèš j§fsJ K¡»a

g§fë¥Ãid jªJŸsd®. nf¥Ãçaš Mškh©£, uhg®£ v.jhš (ROBERT.A.DAHL) nlé£ <°l‹ M»nah® mt®fëš F¿¥Ãl¤j¡f Áy® Mt®. uhg®£ v. jhš fU¤J¥go

el¤ij rh® v‹gJ muÁaš m¿éaèš njh‹¿a v®¥ò Ïa¡f« MF«. Áy mbkç¡f

muÁaš m¿éaš m¿P®fŸ ghu«gçakhd muÁaš m¿éaš tuyh‰W mQFKiw

j¤Jt mQFKiw k‰W« ãWtd étç¥ò mQFKiw M»at‰¿‹ ÛJ mÂU¥Â

bfh©L el¤ij rh® Ïa¡f¤ij Jt¡»d®. Ϥjifa ghu«gçakhd mQFKiwa‹¿

ntW òÂa mQFKiwfis tF¤J mt‰¿‹ _ykhf muÁaš m¿éaš f©l¿a

ÏaY« v‹gJ mt®fsJ thjkhF«. nkY« muÁaš m¿éaš nfh£ghLfis Kiwik

MdjhfΫ, nrh¡f¥g£ljhfΫ cUth¡f ÏaY« v‹W fUÂd®.

el¤ij rh® Kiwæ‹ ãiwfŸ:

1. Ï›tifæš xU fyhrhu« rh®ªj ãWtd§fis ntW xU fyhrhu« rh®ªj

ãWtd§fnshL x¥Ã£L¥gh®¡F« thŒ¥ò muÁaš m¿éaš khzt®fS¡F

cjΫ.

2. el¤ij rh® v‹gJ tsU« j‹ik cilajhF«. muÁaš Kiwæš V‰gL«

kh‰w§fS¡F V‰g r_f Kiwæš V‰gL« kh‰w§fisÍ« m¿a j¡f tifæš

tsU« j‹ik bfh©ljhF«.

3. cy»š muÁaš ãfœÎfŸ v›thW ãfG« vd “fUJnfhŸ” cUth¡f, khÂçfis

totik¡f ÏaY«.

4. “fUJnfhŸfis” (hypothesis) nrfç¡fΫ k¡fë‹ fU¤J¡fis m¿aΫ,

muÁaš k‰W« r_f Ãu¢ÁidfŸ K‹ò v›thW ÏUªjd Ï¥nghJ v›thW

ÏU¡»‹wd v‹w mo¥gilæš fs MŒit nk‰bfhŸsΫ cjΫ.

FiwfŸ :

1. el¤ij rh® mQFKiw v‹gJ Á¿a mséyhd MŒÎfS¡F k£Lnk cjΫ. ÚÂ

v‹whš v‹d? mšyJ RjªÂu« v‹gJ ahJ? ngh‹w bghJthd nfŸéfS¡F

el¤ij rh® mQFKiw gš fhz cjthJ.

6 7

2. el¤ij rh® thÂfŸ m¿Kf¥gL¤Âa fU¤J¡fŸ muÁaš m¿éaèš òÂajhf

cUth¡f¥g£lit mšy. mit V‰bfdnt ÏUªj Áy fU¤J¡fS¡F kh‰W¥

bga®fŸ v‹nw bfhŸs nt©L«.

3. ÏašfS¡F (Inter disciplinary) Ïilæyhd mQF Kiwia Ëg‰Wtj‹

_ykhf muÁaè‹ gu¥ò fârkhd msÎ FiwªJŸsJ.

êija el¤ijæaš:

1960« M©L ÉgF fhy¤Âš el¤ij rh® Ïa¡f¤Â‰F vÂuhf xU òJ

Ïa¡f« njh‹¿aJ. mªj Ïa¡f« êija el¤ijæaš Ïa¡f« v‹W miH¡f¥g£lJ.

êija el¤ijæaš thÂfŸ m¿éaš rh®ªj mQFKiwia ãuhfç¡féšiy.

mt®fŸ el¤ij thÂfë‹ j‰nghija r_f¥ Ãu¢ridfis vL¤J Mséšiy

v‹gij F¿¥Ã£lh®fŸ.

êija el¤ijæaš thÂfŸ muÁaš m¿éaš v‹gJ khål thœ¡if

mt‰¿š V‰gL« Ãu¢Áidfis¢ rh®ªJ mitfis Ô®¥gjhf ÏU¡f nt©Lbkd

fUÂdh®fŸ.

êija el¤ijæaš fhy«, muÁaš MuhŒ¢Áæš EQ¡f§fis él bghUë‹

rhuh«r¤Â‰F K¡»a¤Jt« bfhL¤jJ. nkY«, j‰fhy¤J Ãu¢ridfS¡F«

K¡»a¤Jt« bfhL¤jJ.

nlé£ <°l‹ v‹gt® Ëel¤ijæaš thÂfëš F¿¥Ãl¤ jFªjt®. êija

el¤ijæaš v‹gJ braš, k‰W« bghU¤j« rh®ªjjhF«.

1.6 muÁaš m¿éaY« Ãw r_f k‰W« khål ÏašfS« :

rKjha m¿éašfŸ rKjha¤Âš thG« kåjå‹ elto¡iffŸ g‰¿a go¥ò

MF«. muÁaš m¿éaš, bghUëaš, tuyhW k‰W« òéæaš, M»ait rKjha

m¿éašfëš ml§F«. rKjha m¿éaèš cŸs x›bthU ghlK« x‹nwhblh‹W

bjhl®ò bfh©L«, x‹iw x‹W rh®ªJ« x‹W¡bfh‹W cjéahfΫ ÏUªJ tU»wJ.

muÁaš m¿éaY« tuyhW« :

muÁaš m¿éaY¡F« tuyh‰W¡F« Ïilna beU§»a bjhl®ò cŸsJ. r®.

#h‹ Óè v‹w m¿P® muÁaš m¿éaY¡F« tuyh‰W¡F« cŸs bjhl®ig Ñœ¡

f©lthW mHfhf és¡F»wh®.

“tuyhW« muÁaš m¿éaY« xU broæ‹ ntU« fåÍ« ngh‹wJ v‹W«

tuyhW m¢broæ‹ nt® ngh‹wJ«, muÁaš m¿éaš m¢broæå‹W »il¡F«

få” ngh‹wjhF«.

“tuyh‰¿Dila RjªÂu¤ j‹ikia¥ bgwhj muÁaš Ñœ¤jukhdjh»wJ.

muÁaš ãfœ¢ÁfisÍ«, elto¡iffisÍ« és¡fhj tuyhW Ïy¡»akhf mikÍ«”

vd nkY« mt® és¡F»wh®.

“tuyhW v‹gJ flªjfhy muÁaš, muÁaš v‹gJ j‰nghja tuyhW” vd

Ãçnk‹ F¿¥ÃL»wh®. kh‹bl°»ô k‰W« Ãiu° ngh‹nwh® tuyh‰W ãfœ¢Áfis

muÁaš m¿éaš ghl« go¥gj‰F cgnahf¥gL¤Â¡ bfh©ld®.

8 9

Ãiu° Ãuò mt®fŸ muÁaš m¿éaš ghl« tuyh‰W¡F« muÁaY¡F« k‰W«

flªjfhy« ãfœfhy« M»at‰¿‹ eLnt cŸsJ v‹W« tèÍW¤J»wh®. tuyhW«

muÁaš m¿éaY« x‹W¡bfh‹W cjéahf ÏU¡»‹wd.

tuyhW, flªjfhy ãfœ¢ÁfŸ, Ïa¡f§fŸ, òu£ÁfŸ k‰W« njÁa nghuh£l§fŸ

ngh‹wt‰¿‹ _ykhf muÁaš ãWtd§fŸ k‰W« muÁaš bfhŸiffŸ njh‹¿

ts®ªj Kiwia bjçé¡»wJ. muÁaš m¿éaèš gy Ãu¢ÁidfŸ, fU¤J¡fŸ,

brh‰fŸ, fU¥bghUŸfŸ g‰¿ éth¡f¥gL«nghJ mit njh‹¿a éj« ts®¢Á

M»ad fU¤Âš bfhŸs¥gL»‹wd.

muÁaš m¿éaY« bghUëaY« :

muÁaš m¿éaY« bghUëaY« beU§»a bjhl®òilad. flªj fhy¤Âš

bghUëaš muÁaš m¿éaè‹ »isahf fUj¥g£lJ. Ml« °ä¤ (ADAM SMITH) bghUshjhu¤Â‹ jªijbad ngh‰w¥g£lh®. Ml« °ä¤ j‹Dila “cyf ehLfë‹

bršt¤Â‹ j‹ik k‰W« njh‰w« g‰¿a MŒÎ” üèš bghUëaš muÁaš m¿éaè‹

xU »is v‹W F¿¥Ã£LŸsh®. ÏJnt “muÁaš bghUshjhu«” v‹W (Political Economy) miH¡f¥g£lJ.

j‰nghJ muÁaš m¿éaY«, bghUëaY« jå¤j‹ik thŒªj ghl§fshf

cŸsd. bghUëaš eh« c‰g¤Â, éãnahf«, gçkh‰w« k‰W« Ef®Î M»ait

g‰¿¡ TW« rKjha m¿éaš MF«. všyh bghUëaš brašfS« muÁdhš

f£L¥gL¤j¥gL»‹wd.

Iªjh©L £l§fŸ, rkj®k gh§Fila rKjha«, murh§f bghUshjhu k‰W«

bghJ ey brašfŸ mid¤J« muÁaš m¿éaš k‰W« bghUëaš ghl§fëš

ml§F»‹wd. bghUshjhu¢ NœãiyfŸ eh£o‹ muÁaš ngh¡if kh‰¿ mik¡F«

tYÎilait. xU eh£o‹ tYthd k‰W« Áwªj ã®thf¤ij bghU¤J jh‹

Mnuh¡»a bghUshjhu« mikÍ«.

muÁaš m¿éaY« òé ÏaY« :

muÁaš m¿éaY¡F« òé ÏaY¡F« Ïilna beU§»a bjhl®ò ÏU¡»wJ.

Geo-v‹gj‹ bghUŸ ̀ òé' graphy - v‹gJ ̀ és¡f«'. Geography v‹gJ òé és¡f«

mšyJ òéÏaš v‹W brhšy¥gL»wJ. Ï›éaš òé mik¥ò, fhy ãiy, Ïa‰if

k‰W« muÁaš ßÂahd ÃçÎfŸ, k¡fŸ bjhif M»at‰iw g‰¿ és¡FtjhF«. òé

Ïaš NœãiyfŸ v›thW muÁaš ãWtd§fis jh¡f« brŒ»‹wd v‹gJ g‰¿Í«

eh« òçªJ bfhŸs cjλ‹wd. òéæaš muÁaš (Geo Politics) xU jåahd ghl¥

ÃçthF«.

kh©bl°»ô, k¡fSila RjªÂu« murh§f mik¥ò¡fŸ òé mik¥igbah£o

V‰gL»‹wd. óä muÁ‹ Ï‹¿aikahj m§f« v‹wh®.

%nrh, òéæaš k‰W« fhy ãiyfS¡F« murh§f mik¥òfS¡F« Ïilna

bjhl®òfŸ ÏU¡»‹wd. bt¥g fhy ãiy r®thÂfhu« njh‹wΫ Fë® fhy«

fh£Läuh©o M£Á V‰glΫ Ïil¥g£l fhy ãiy ešyh£Á V‰glΫ cjÎbk‹wh®.

8 9

muÁaš m¿éaY« r_féaY« :

rKjha m¿éašfS¡F nt® ngh‹wJ r_féayhF«. r_féaè‹ jªij

mf°nj fh«nj Mth®. r_féaš rKjha¤ij g‰¿ go¥gjhF«. muÁaš m¿éaY«

r_féaY« x‹nwhblh‹W bjhl®òilad. muÁaš m¿éaš tšYe®fŸ k‰W«

r_féaš tšYe®fŸ x¤JiH¤J rKjha nk«gh£o‰fhf ghLgL»wh®fŸ.

cjhuzkhf, ÂUkz« k‰W« mj‹ ÃwF vG« Ãu¢Áidfshd ÂUkz K¿Î

ngh‹wit r_féaèš ml§F«. ÏJ ngh‹w r_féaš Ãu¢Áidfis v›thW

Ô®¤J it¤J kåj thœ¡if¤ju¤ij ca®¤JtJ ngh‹wit muÁaš m¿éaèš

ml§F«. muÁaš r_féaš (Political Sociology) j‰nghJ muÁaš m¿éaš ghl¤Â‹

c£ÃçthF«.

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGjΫ :

1. Ñœ¡ f©lt‰WŸ vJ muÁaš m¿éaY¡F mo¥gilahF« ?

m) k¡fsh£Á M) njr«

Ï) nrhõè[« <) r_féaš

2. Ñœf©lt®fëš vt® muÁaš m¿éaè‹ jªij v‹W miH¡f¥gL»wh® ?

m) mç°lh£oš M) ngho‹

Ï) Ãns£nlh <) rh¡uO°

3. `FoauR' v‹w üiy vGÂat® ah® ?

m) ngho‹ M) Ãiu°

Ï) kh©bl°»ô <) Ãns£nlh

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf :

1. É‹ngho‹ ___________ eh£L muÁaš j¤Jt m¿P®.

2. muÁaš m¿éaš fiy k‰W« __________ MF«.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. »nu¡f efu muR mséš bgçajhF«.

2. òéæaš muÁaš, muÁaš Nœãiyfis f£L¥gL¤J»‹wJ.

IV. bghU¤Jf :

1. kÂ¥Õ£o‹ mo¥gil - étç¥ò¤j‹ik cilad

2. f©l¿jš mo¥gil - gçªJiu¤j‹ik cilad

10 11

gFÂ - M

1. muÁaš m¿éaY¡F« r_féaY¡F« cŸs bjhl®ò g‰¿ étç.

2. “el¤ij rh® Ïa¡f«” g‰¿ ÁW F¿¥ò tiuf.

gFÂ - Ï

1. muÁaš m¿éaè‹ všiy¥gu¥ò k‰W« K¡»a¤Jt« g‰¿ étç.

2. êija el¤ijæaš g‰¿ étç.

gFÂ - <

1. muÁaš m¿éaY¡F« Ãw r_f k‰W« khål ÏašfS¡F« cŸs bjhl®ig

vL¤bjGJf.

10 11

m¤Âaha« - 2

muR« mj‹ TWfS«

2.1 tiuaiw

muR v‹gJ cybf§»Y« fhz¥gLtjhF«. r_f ãWtd§fënyna mÂf

tèik äF mik¥ò munr MF«. muR Ïa‰ifahfnt njh‹¿abjh‹whF«. kåj‹

xU r_f¥ Ãuhâ Mth‹.

mt‹ jdJ Ïašghš muÁaš ÃuhâahfΫ M»wh‹ vd mç°lh£oš

F¿¥ÃL»wh®. mtuJ fU¤J¥go kåjdhf ÏU¥gJ« xU muÁ‹ Ñœ thœtJ« x‹nw

MF«.

M§»y¤Âš State (muR) vd¥gL« brhš Status vd¥gL« brhšèèUªJ

bgw¥g£ljhF«. ãnfhnyh kh¡»abtšè (1469-1527) vD« muÁaš Áªjidahs®

jdJ “Ïstur‹” (PRINCE) v‹D« üèš Kjš Kiwahf `muR' v‹w brhšiy

ga‹gL¤ÂÍŸsh®.

muR v‹gJ kåj r§f¤Â‹ ca®äF totkhF«. muR mo¥gil njitfis

ó®¤Â brŒtj‰fhf cUthdjhF«. vdnt muR mtÁakhd x‹whF«.

mo¥gil¤ njitfŸ, ãiwtilªj ËdU« kåjD¡F ešy thœ¡ifia

mik¤J junt muR bjhl®ªJ ÏUªJ tU»wJ.

kåj®fë‹ neh¡f§fŸ, btW¥òfŸ, M®t§fŸ ngh‹wit muÁ‹ _ykhf

ãiwnt‰w¥gL»‹wd. muR v‹gJ mtÁakhd ãWtd« v‹W V‰W¡ bfhŸs¥

g£lhY« vªj ÏU ntW üyhÁça®fS« muR g‰¿a xnu fU¤ij bfh©oU¡féšiy.

c£nuhéšr‹ v‹gt®, “muR v‹gJ xU tiuaW¡f¥g£l ãy¥gu¥Ãš,

r£l¤Â‰fhf mika¥bgW« k¡fŸ T£lkhF« v‹»wh®”.

mç°lh£oš, muR v‹gJ “Mdªjkhd k‰W« bfsutkhd thœ¡if ml§»a

j‹åiwthd thœ¡if bgWtj‰fhf »uhk§fS«, FL«g§fS« Ïizªj

x‹¿akhF«” vd¡ F¿¥ÃL»wh®.

Ahy©£ fU¤J¥go “gšntW kåj T£l§fis x‹¿iz¤J, xU F¿¥Ã£l

všiy¥ gu¥Ãš Fona¿, mt®fëš bgU«gh‹ikahdtç‹ fU¤J¡fis, mjid

v®¥nghiuÍ« Û¿ ãyt¢ brŒtjhF«”.

g®f° vD« üyhÁça®, “kåj t®¡f¤Â‹ xU F¿¥Ã£l g§»d® xU mik¥ghf

ÏUªJ brašgLtnj muR MF«” v‹»wh®.

Á£{é¡ fU¤J¥go “muR v‹gJ, murh§f toéš jå kåj®fŸ mšyJ

r§f§fŸ ÏiztJ MF«. xU tiuaW¡f¥g£l ãy¥gu¥Ã‹ ÛJ mt®fŸ x‹¿izªJ

j§fis muÁaš ßÂahf mik¤J¡ bfhŸtJ muR MF«”. fh®d® v‹gh®, “muR

v‹gJ xU k¡fŸ T£l« tiuaW¡f¥g£ll ãy¥gu¥Ãš tÁ¥gjhF«. mt®fŸ btë

r¡ÂfS¡F f£L¥glhkš, xU Kiwahd murh§f¤ij bg‰W j§fS¡FŸ V‰g£l

Ïašghd Ñœ¥gojiy muÁ‰F brY¤J»wh®fŸ” v‹W és¡F»wh®.

12 13

nguhÁça® yh°» muR g‰¿ ËtUkhW F¿¥ÃL»wh®. “xU ãy¥gu¥Ã‰F

c£g£l rKjhakhdJ murh§f« v‹W«, Fok¡fŸ v‹W« ÏU ntwhf tF¡f¥

g£LŸsJ. mt®fë‹ cwÎKiw muÁDila ã®gªÂ¡F« mÂfhu¤Â‹ _ykhf

Ô®khå¡f¥gL»wJ.”

2.2 TWfŸ :

nkny ju¥g£LŸs és¡f§fŸ mo¥gilæš muR ÑnH ju¥g£LŸs TWfis¡

bfh©oU¥gjhf¡ F¿¥Ãlyh«.

muÁ‹ TWfŸ

k¡fŸ ãy¥gFÂ murh§f« Ïiwik

bjhif

k¡fŸ bjhif :

k¡fŸ jh‹ muir cUth¡F»wh®fŸ. k¡fŸ bjhif muR¡F K¡»akhd

x‹whF«. g©ila »nu¡f Áªjidahs®fŸ X® muÁ‹ k¡fŸ bjhif äfΫ

Á¿jhfΫ ÏU¤jš TlhJ. äfΫ bgçajhfΫ ÏU¤jš TlhJ v‹W fUÂd®.

j¤Jt Phå Ãsh£nlh X® Ïy£Áa muÁš 5040 Fok¡fŸ thœtJ nghJkhdJ v‹W

fUÂdh®. mç°lh£oš k¡fŸ bjhifia Jšèakhf¢ brhšyhkš äf¡ FiwthfΫ

ÏU¡fyhfhJ. mnj neu¤Ây äf mÂfkhfΫ ÏU¤jyhfhJ v‹Wiu¤jh®. mjhtJ

X® muR j‹åiwÎ bgWtj‰F V‰wtifæY«, mnj neu¤Âš Âw«gl M£Á brŒtj‰F

V‰w tifæY« k¡fŸ bjhif ÏU¡f nt©L« v‹wh®. %n[h v‹gt® X® Ïy£Áa

muR v‹gJ 10,000 k¡fŸ bjhifÍiljhŒ ÏU¤jš nt©L« v‹W T¿dh®.

Ãsh£nlh, mç°lh£oš ngh‹w Áªjidahs®fŸ Á¿a »nu¡f efu muRfshd

Vbj‹°, °gh®¤jhit kdš it¤J¡ bfh©L k¡fŸ bjhif v©â¡ifia

tèÍW¤Âdh®fŸ. eÅd muRfŸ k¡fŸ bjhif v©â¡ifæš ntWgL»‹wd.

ϪÂah - 2001 k¡fŸ bjhif fz¡»‹go 102,70,15,247 k¡fŸ v©â¡if

cilajhF«.

ãy¥gFÂ :

xU F¿¥Ã£l ãy¥gF Ϛyhkš muR ÏU¡fhJ. k¡fŸ tÁ¡f ÏU¥Ãl«

mjhtJ ãy¥gFÂ mtÁakh»wJ.

nkY« k¡fŸ j§fis r_f k‰W« muÁaš r«gªjkhf jah®gL¤Â¡ bfhŸs

ãy¥gFÂ njitah»wJ. ãy¥gFÂ v‹gJ mªj eh£o‹ ãy«, Ú®, Mfha« M»at‰iw

j‹DŸ bfh©lJ.

eÅd muRfŸ ãy¥gFÂ mséš ntWgL»‹wd. FoÍçik¡F ãy¥gFÂ

K¡»akhF«. k¡fŸ bjhif nghy, ãy¥gF¡F msÎ »ilahJ. Á¿a k‰W« mÂf

ãy¥gFÂ cŸs muRfŸ cŸsd.

12 13

“ãy¥gF Ïiwik v‹gJ mªjªj muÁ‹ všiy¥ gFÂæDŸ RjªÂukhfΫ

btëæèUªJ f£L¥ghL Ïšyhkš ÏU¥gijÍ« j‰fhy muRKiw thœ¡if F¿¡F«”,

vd nguhÁça® vèa£ v‹gt® TW»wh®.

ϪÂa eh£o‹ ãy¥gF 32,87,263 rJu »nyhÛ£l® MF«. ÏJ cyfséš

»£l¤j£l 2.4Ð MF«.

murh§f« :

murh§f« muÁ‹ _‹whtJ TwhF« murh§f« Ïšyhkš muR »ilahJ.

murh§f«, muÁ‹ M¡f¡ TWfëš x‹W. muR v‹D« f¥giy X£o¢ bršY«

khYäahf murh§f« és§F»‹wJ.

nguhÁça® m¥ghJiu v‹gt® muÁ‹ éU¥g§fis ãiwnt‰W« xU fUéahf

murh§f« és§F»wJ v‹»wh®.

C.F. °£uh§ v‹gt® r£l¤ij Ïa‰¿, mKyh¡f muR¡F mÂfhu«

njit¥gL»wJ. mªj mÂfhu« murh§f¤Âl« cŸsJ v‹W TW»wh®.

Ïiwik :

Ïiwik muÁ‹ eh‹fhtJ TwhF«. Ïiwik v‹gJ ca®ªj k‰W« jiyaha

mÂfhu« MF«. muÁ‹ Ïiwik mÂfhu«, r£l§fë‹ thæyhf btë¥gL¤j¥gL»wJ.

r£l« rh®ªj MizÍçik (legal authority) jiyahaJ.

eÅd muRfŸ njh‹W«nghJ mjDl‹ Ïiwik¡ fU¤J« cUth¡f¥g£lJ.

Ïiwik v‹w brhš (Sovereignty) y¤Ô‹ bkhê¢ brhšèèUªJ bgw¥g£ljhF«.

mj‰F ca®ªj mÂfhu« v‹W bghUŸ.

ÃbuŠR eh£il¢ nr®ªj É‹ ngho‹ (1530-1597) v‹gt® eÅd Ïiwik

nfh£gh£o‹ jªijahth®.

Ïiwik j‹ik v‹gJ

1. cŸ Ïiwik

2. btë Ïiwik

vd Ïu©L tif¥gL«.

cŸ Ïiwik v‹gj‰F muR jdJ všiy¡FŸ cŸs Fok¡fŸ k‰W« r§f§fŸ

nkš jiyikahd mÂfhu¤ij brY¤jtšy mÂfhuKilabjd bghUŸ. btë

Ïiwik v‹gJ j‹ mÂfhu všiy¡F btënaÍŸs ahU« j‹id f£L¥gL¤j

Koahj RjªÂuKilaJ vd bghUŸ.

bAuhš£ yh°» fU¤J¥go, muR Ïiwik cilajhŒ ÏU¥gjhšjh‹ k‰w

rKjha mÂfhu« k‰W« kåj r§f§fëèUªJ ntWgL»wJ.

Ñœ¡fhQ« és¡f¥gl« btë¥òw¤Âš rKjha¤ijÍ« cŸòw¤Âš

murh§f¤ijÍ« fh£L»wJ.

14 15

rKjha«

muÁaš

muR

murh§f«

2.3 muR k‰W« rKjha«

rKjha« v‹gJ j‹DŸ, jåeg®fŸ, FL«g§fŸ, FG¡fŸ k‰W« ãWtd§fŸ

M»at‰iw cŸsl¡»aJ.

muÁaš Áªjidahs®fŸ muR k‰W« rKjha« M»a Ïu©L« x‹nw v‹wd®.

muR v‹gJ rKjha¤Â‹ gFÂahF« våD« mJ rKjha¤Â‹ cUtkh» élhJ.

muR¡F« rKjha¤Â‰F« cŸs ntWghLfŸ

muR rKjha«

1. rKjha« njh‹¿a Ëdnu

muR v‹w mik¥ò

cUthdJ.

rKjhakhdJ muR

njh‹Wtj‰F K‹dnu

njh‹¿aJ.

2. muÁ‹ všiy

tiuaiw¡F£g£lJ.

rKjha¤Â‹ tiuaiw bgçaJ.

3. muÁDila ãy¥ gu¥ò

ÏWÂahdJ.

rKjha¤Â‰F všiy¥gu¥ò

Ïšiy.

4. muR v‹gJ muÁaš

ãWtdkhF«.

rKjha« v‹gJ xU r_f

ãWtdkhF«.

5. muÁ‰F r£l§fis

eilKiw¥gL¤J«

mÂfhu« cŸsJ.

rKjha¤Â‰F m¤jifa

mÂfhu§fŸ vJΫ Ïšiy.

nguhÁça® gh®¡f® “r_f k‰W« muÁaš nfh£ghLfë‹ mo¥gilfŸ” v‹w

üèš muR, k‰W« rKjha« M»at‰¿‰F ÏilnaÍŸs ntWghLfis ËtU«

_‹W mo¥gilfëš bjëthf F¿¥Ã£LŸsh®.

14 15

mit

1. neh¡f« mšyJ gâ

2. ãWtd« k‰W« f£lik¥ò

3. têKiw

neh¡f« v‹w mo¥gilæš muR v‹gJ r£lßÂahd xU r§fkhF«. r£l« k‰W«

xG§if guhkç¥gj‰F ãuªjukhd xU mik¥ig cUth¡» mjid brašgL¤Jtnj

muÁ‹ xnu neh¡fkhF«.

Mdhš rKjha« v‹gJ gytif¥g£l r§f§fis cŸsl¡»aJ MF«. gšntW

r£l« rhuhj neh¡f§fisÍ« bfh©ljhF«. rKjha¤Â‹ gšntW neh¡f§fŸ

ËtUtd MF«.

1. m¿Î rh®ªjJ. 4. bghUshjhu« rh®ªjJ

2. be¿Kiw rh®ªjJ 5. E©fiy rh®ªjJ

3. rka« rh®ªjJ 6. bghGJ ngh¡F rh®ªjJ.

muR k‰W« rKjha¤Â‹ cW¥Ãd® j‹ik x‹nwahF«. Mdhš

neh¡f§fëš Ïu©L« khWgL»‹wd. muR v‹gJ äf¥ bgça Mdhš xnu xU

neh¡f¤Â‰fhf cŸsJ. rKjha« v‹gnjh Áy bgça neh¡f§fS¡fhfΫ, Áy Á¿a

neh¡f§fS¡fhfΫ cŸsJ. rKjha¤Â‹ neh¡f§fŸ MœªjjhfΫ, guªjjhfΫ

fhz¥gL»‹wd.

mik¥ò ßÂahf gh®¡F«nghJ muR v‹gJ r£l« rh®ªj x‰iw mik¥ghF«.

Mdhš rKjha« v‹gJ gy mik¥òfis cŸsl¡»aJ. ãWtd« v‹w mo¥gilæš

gh®¡F« nghJ muÁ‰F f£lha Ñœ¥gojiy bgW« mÂfhu« cŸsJ. f£lha¥

gL¤Jtj‰F«, ã®gªÂ¥gj‰F« muÁ‰F mÂfhu« cŸsJ.

Mdhš rKjha« kdKtªj Ñœgojiyna Kiwahf¡ bfh©LŸsJ.

rKjha¤Â‹ gšntW neh¡f§fŸ, C¡fkë¤J, Ïirit bgWtj‰F tif brŒ»wJ.

rKjha¤Âš gšntW mik¥òfŸ ÏU¥gjhš xU r§f¤ÂèUªJ éLg£L, ntW r§f¤Âš

Ïiztj‰F thŒ¥òŸsJ. ã®gªÂ¥gj‹ _ykhf r§f§fŸ brašgl KoahJ.

2.4 muR k‰W« njr«

M§»y¤Âš 'Nation' v‹w brhš neînah (Natio) v‹w y¤Ô‹

bkhê¢brhšèèUªJ bgw¥g£ljhF«. mj‹ bghUŸ Ãw¥ò mšyJ Ïd« MF«. njr«

v‹gJ« muR v‹gJ« xnu bghUëš Áy neu§fëš ga‹gL¤j¥gL»wJ.

Mdhš mit Ïu©L« bt›ntwhdit MF«. Ä¡fh¡ v‹D« m¿Pç‹

fU¤J¥go xnu t«r« k‰W« bkhê rh®ªj k¡fŸ x‹¿izªJ xU mik¥ig

cUth¡FtJ njr« MF«. njr« k‰W« muÁ‰F Ïilæyhd ntWghLfis

ËtUkhW m¿ayh«.

16 17

muR njr«

1. muR v‹gJ g©ila

fhy¤Ânyna ÏUªjjhF«.

njr« v‹gJ j‰fhy¤Âš

cUth¡f¥g£l fU¤jhF«.

2. murhdJ r£l« k‰W« muÁaš

j‹ik cilajhF«.

njr« v‹gJ Ïd« k‰W«

fyh¢rhu« rh®ªjjhF«.

3. tiuaW¡f¥g£l ãy¥gu¥Ãš

k¡fshš r£l¤Â‰F c£g£L

mik¡f¥g£ljhF«.

k¡fŸ csßÂahf ÏizªJ

x‹whf thH nt©L«

v‹w éU¥g¤Jl‹

cUth¡f¥g£ljhF«.

4. muR Ïiwik cilajhf

ÏU¡f nt©L«

Ïiwik Ïšiy v‹whY« k¡fŸ

xnu njr¤ij rh®ªjt®fshf

bjhl®ªJ thœ»‹wd®.

5. muÁš gyju¥g£l k¡fŸ

tÁ¡»wh®fŸ

njr« v‹gJ xnu tif¥g£l

k¡fis bfh©ljhF«.

Ïu©lh« cyf¥ nghU¡F ÃwF (1939-1945) xU njr«, xU muR v‹w nfh£ghL

brašg£L tU»wJ.

mªj tifæš òÂa muRfŸ njh‹W«nghJ njr muRfshf cUth»‹wd. 1947

M« M©L RjªÂukilªj ãiyæš ÏªÂah xU njr murhf cUthdJ. Ra murh§f«

bfh©l xU njr« éLjiy milÍ« nghJ xU njr murhf njh‹W»wJ.

2.5 muR« murh§fK«

ng¢RtH¡»š muR v‹gJ«, murh§f« v‹gJ« xnu bghUëš ga‹gL¤j¥g£L

tU»‹wd. Mdhš c©ikæš muR v‹gJ«, murh§f« v‹gJ« bt›ntwhdit

MF«. ËtU« m£ltizæèUªJ muÁ‰F« murh§f¤Â‰F« cŸs ntWghLfis

m¿ayh«.

muR murh§f«

1. muR v‹gJ, k¡fŸ T£l«, ãy¥ gu¥ò,

murh§f« k‰W« Ïiwik M»a

eh‹F TWfis bfh©ljhF«.

murh§f« v‹gJ muÁ‹ eh‹F

TWfëš x‹whF«.

2. muR _y mÂfhu§fis bg‰wjhF«. murh§f¤Â‹ mÂfhu§fŸ

muÁläUªJ bg‰wit MF«.

3. muR v‹gJ ãuªjukhd v‹W«

bjhlU« xU mik¥ghF«.

murh§fkhdJ j‰fhèf j‹ik

cilajhF«.

4. muR v‹gJ fU¤ij x£oajhF«.

fhz KoahjJ« MF«.

murh§f« v‹gJ fhz¡Toa

xU Âl mik¥ghF«.

16 17

murh§f¤Â‹ ÃçÎfŸ

murh§f«

r£lk‹w« brayh£Á¡FG Ú¤Jiw

murh§f¤Â‹ gâfŸ

r£lk‹w« brayh£Á¡FG Ú¤Jiw

r£l« Ïa‰wš r£l« Ïa‰w kW¤jš

mšyJ r£l« Ïa‰w

gçªJiu¤jš

r£l§fis kW MŒÎ

brŒjš

brayh£Á¡FG

ãakd§fis cWÂ

brŒjš r£l« Ïa‰w

kW¥gij éy¡fš

r£l§fis ãiwnt‰Wjš brayh£Á¡FG

elto¡iffis MŒÎ

brŒjš jL¥ghizfis¥

Ãw¥Ã¤jš

njr¤ Jnuhf¤J¡F

j©lid bfhL¤jš

ÚÂk‹w§fis mik¤jš

mšyJ iféLjš

k‹å¥ò tH§Fjš

ÚÂgÂfis ãaä¤jš

r£l§fis és¡Fjš

2.5.1 brayh£Á¡FG :

murh§f¤Â‹ xU m§f« brayh£Á¡ FG MF«. muR brayh£Á¡FG v‹w

murh§f¤Â‹ _y« brašgL»wJ. r£lk‹w« Ïa‰¿a r£l¤ij mKyh¡FtJ jh‹

brayh£Á¡ FGé‹ gâahF«. bgauséš brayh£Á¡ FG k‰W« c©ikahd

brayh£Á¡ FG vd¡ F¿¥ÃL« nghJ ϪÂahé‹ FoauR¤ jiyt® bgauséyhd

brayh£Á¡ FG vdΫ, Ãujkiu jiytuhf¡ bfh©l mik¢ruit c©ikahd

brayh£Á¡ FG vdΫ Twyh«. ehlhSk‹w brayh£Á¡FG jiyt® r£lk‹w¤jhš

nj®ªbjL¡f¥g£L mj‰F bghW¥òilatU« Mth®. ϪÂa brayh£Á¡FG

ghuhSk‹w Kiwæid¢ nr®ªjjhF«.

brayh£Á¡ FGé‹ mÂfhu§fS« gâfS« :

1. r£l§fis mkšgL¤Jjš.

2. mikÂ, xG§F Ït‰iw ãiy eh£Ljš.

3. M¡»uä¥ig¤ jL¤jš.

4. ÃwehLfSl‹ ner¡ T£LwÎ bfhŸSjš.

5. njit V‰g£lhš ngh® brŒJ eh£il ghJfh¤jš.

6. bgça gjéfS¡F ãakd§fŸ brŒjš.

18 19

7. ã Âu£LtJ, bryéLtJ

8. r£l k‹w« k‰W« Ïju mYtšfis¡ ftå¤jš

9. r£l k‹w« brašglhj eh£fëš mtru¢r£l« Ãw¥Ã¤jš

10. k¡fë‹ r_f, bghUshjhu ãiyia¢ Ó® brŒÍ« £l§fis ãiwnt‰Wjš.

11. F‰wthëfis k‹å¡fnth, j©lidia ãW¤Â it¡fnth, Fiw¡fnth

mÂfhu¤ij ga‹gL¤jš

2.5.2 r£lk‹w« :

r£lk‹w« r£l« Ïa‰W« flikia¢ brŒ»wJ. muÁayik¥ò ÂU¤j« bfh©L

tUtÂY« r£lk‹w¤Â‰F K¡»a g§F c©L.

r_f, bghUshjhu k‰W« muÁaš Ãu¢ÁidfŸ r£l k‹w¤Âš Mnyhrid

el¤Â, éthj« brŒJ, Ô®khd« brŒa¥gL»wJ. ghuhSk‹w§fë‹ jhŒ v‹W

miH¡f¥gLtJ ϧ»yhªJ ghuhSk‹w« MF«. ϧ»yhªJ ghuhSk‹w« jh‹

cy»nyna gHikahd ghuhSk‹w« MF«.

yh°»æ‹ fU¤J¥go “r£läa‰Wjš x‹W jh‹ r£lk‹w¤Â‹ gâ v‹gJ

mšy. mj‹ K¡»a gâ eh£o‹ ã®thf«, k¡fë‹ mo¥gil cçikfis¥ ghJfh¡F«

tifæš Kiwahf, Óuhf el¡»wjh v‹gij¡ ftå¤J¡ bfhŸtJ« MF«.

ϪÂahéš k¤Âa r£lk‹w« ehlhSk‹w« v‹W miH¡f¥gL«. ehlhSk‹w«

ÏU mitfis cilaJ.

1. k¡fŸ mit mšyJ nyh¡rig (ÑHit)

2. khãy§fŸ mit mšyJ uh{arig (nkyit)

r£l k‹w¤Â‹ gâfŸ :

1. r£l« Ïa‰Wjš.

2. ãUthf nk‰gh®it

3. tuÎ bryÎ m¿¡if ãiwnt‰Wjš

4. bghJ k¡fë‹ Fiwfis nf£l¿ªJ ngh¡Fjš

5. k‰w gâfŸ g‰¿ étç¥gJ :

1) K‹nd‰w¤ £l§fis cUth¡Fjš

2) njÁa bfhŸiffŸ

3) g‹dh£L cwÎfis guhkç¤jš

2.5.3 Ú¤Jiw :

Ú¤Jiw murh§f¤Â‹ _‹whtJ K¡»a m§fkhF«. r£l¤Â‰F

és¡fkë¤jš k‰W« Ú ã®thf« brŒjš Ú¤ Jiwæ‹ K¡»a gâahF«.

18 19

xU Áwªj murh§f¤Â‹ Mjhunk mj‹ Âwikahd Ú¤Jiw mik¥ò¤jh‹

v‹W Ãiu°Ãuò F¿¥ÃL»wh®. Fok¡fë‹ ey« Ú¤Jiwia bghU¤Jjh‹ cŸsJ.

Ú¤Jiw k¡fsh£Áæ‹ xU ö©. Ú¤Jiwæ‹ és¡f« ÚÂ, RjªÂu«, rk¤Jt«

M»ad k¡fS¡F »il¥gj‰F têtif brŒ»wJ.

Ú¤Jiwæ‹ RjªÂu¤ j‹ikÍ«, eLãiy¤ j‹ikÍ« k¡fsh£Áæš

K¡»akhd Áw¥ÃašfŸ MF«. ϪÂa c¢r Ú k‹w« xU jiyik ÚÂgÂiaÍ« Ïju

ÚÂgÂfisÍ« bfh©oU¡F«. c¢r ÚÂk‹w¤Â‹ jiyik Ïl« ošèæš cŸsJ.

mbkç¡f c¢rÚ k‹w ÚÂg A¡° (JUSTICE HUGHES) F¿¥Ã£lij¥ nghy

“eh« muÁayik¥ò¡F f£L¥g£L ÏU¡»nwh«. Mdhš muÁayik¥ò v‹gJ ÚÂgÂfŸ

v‹d TW»wh®fnsh mJjh‹”.

Ú¤Jiwæ‹ gâfŸ :

1. Ú ã®thf« brŒjš

2. r£l« v‹whš v‹d, mj‹ bghUŸ, mj‹ všiyfŸ ahit vd KoÎ brŒjš.

3. nf£f¥gL« és¡f§fŸ g‰¿ Mnyhrid TWjš

4. r£l§fS«, cçikfS« g¿¡f¥gL« nghJ ÚÂ¥ nguhizfŸ _y« jL¤jš.

5. muÁayik¥ò r£l¥ ghJfhtydhf ÏU¤jš.

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGjΫ :

1. muÁaš m¿éaè‹ jªij ah® ?

m) Ãsh£nlh M) mç°lh£oš

Ï) Ah¥° <) yh¡

2. “kåj‹ xU r_f éy§F” v‹W T¿at®

m) mç°lh£oš M) ÁÁnuh

Ï) kh¡»abtšè <) thy° »uAh«

II. nfho£l Ïl¤ij ó®¤Â brŒf :

Ãsh£nlh fU¤J¥go X® Ïy£Áa muÁ‹ Fok¡fŸ v©â¡if_________ MF«.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

ϪÂa eh£o‹ ãy¥gF cy»‹ 5Ð gFÂahF«.

20 21

IV. bghU¤Jf :

1. muR - neînah

2. Ïiwik - °nll°

3. njr« - ca®ªj mÂfhu«

gFÂ - M

1. muÁ‹ TWfŸ ahit ?

2. murh§f¤Â‹ _‹W m§f§fis étç¡f.

gFÂ - Ï

1. r£lk‹w¤Â‹ gâfis étç¡f.

2. Ú¤ Jiwæ‹ gâfis vL¤bjGJf.

gFÂ - <

1. Ïiwik¡ fU¤ij és¡» mj‹ j‹ikfis étç.

2. brayh£Á¡ FGé‹ gâfis éth¡f.

20 21

m¤Âaha« - 3

Ïiwik

3.1 K‹Diu :

Ïiwik muÁ‹ _y¡TWfëš K¡»akhdjhF«. Ïiwik Ïšyhkš muR

brašgl KoahJ. Ïiwikjh‹ muir k‰w r§f§fëš ÏUªJ ca®thdjhf

fh£L»wJ. Ïiwik v‹»w fU¤ij m¿Kf¥gL¤Âa ÃwFjh‹ j‰fhy muR KGik

bg‰wjhf fUj¥gL»wJ.

Ïiwik v‹gJ j‰fhy muÁaèš K¡»a¤Jt« bg‰whY« muÁaš

m¿éaè‹ jªij v‹W fUj¥gL« mç°lh£oš fhy¤ÂèUªnj ÏJ eilKiw¥

gL¤j¥g£oU¡»wJ.

mç°lh£oš Ïiwikia muÁ‹ “ca®thd mÂfhu«” v‹W T¿æU¡»wh®.

Ïil¡fhy¤Âš nuhk‹ r£l tšYd®fS« Ϫj fU¤ij mÂfkhf m¿ªÂUªjd®.

Mdhš É‹ ngho‹ v‹gt® jh‹ j‹Dila “Foauir¥g‰¿a MW üšfŸ”

v‹w üèš Ïiwik v‹w fU¤ij Kj‹Kjyhf Kiw¥goahf ga‹gL¤Âdh®.

3.2 bghUŸ, j‹ik k‰W« és¡f§fŸ

Ïiwik v‹w brhšyhdJ y¤Ô‹ bkhêæš `N¥guhd°' v‹w brhšèèUªJ

bgw¥g£ljhF«. mj‹ bghUshdJ “ca®thdJ” v‹gjhF«.

Ïiwikæ‹ KGikahd bghUis m¿ªJ bfhŸtj‰F mij¥g‰¿a gšntW

muÁaš m¿P®fŸ T¿ÍŸs és¡f§fŸ cjéahf ÏU¡F«. mt‰¿š Áyt‰iw¥

gh®¡fyh«.

É‹ ngho‹ v‹gt® Ïiwik v‹gJ, Fok¡fë‹ ÛJ r£l¤jhš f£L¥gL¤j

Koahj bjhl®ªJ brY¤j¥gL« ca®thd mÂfhu«. Ïjid muR ga‹gL¤J»wJ.

bghšyh¡ (POLLOCK) v‹gtuJ fU¤J¥go, Ïiwik v‹gJ ca®thd mÂfhu«,

mJ j‰fhèfkhdnjh, k‰wt®fS¡F më¡f¡Toanjh, xU Áy r£l¤Â£l§fS¡F

c£g£lnjh »ilahJ. cy»š ntW vªj mÂfhu¤Â‰F« gš më¡f¡ Toanjh,

kh‰w¡Toanjh mšy v‹gjhF«.

g®#® (Burger) v‹gt®, ÏiwikahdJ, KGikahdJ. tiuaiw Ïšyhj

mÂfhu¤ij k¡fë‹ ÛJ« k‰W« cŸs r§f§fë‹ ÛJ« brY¤j¡ ToajhF«,

k¡fëläUªJ gâit bgWtj‰fhd KG mÂfhu¤ijÍ« bg‰¿U¡»wJ vd

TW»wh®.

o.v¥.urš (D.F. Russel) Ïiwik v‹gJ muÁaš r£l¤jhš f£L¥gL¤j Koahj,

gy« thŒªj, ca®thd mÂfhu¤ij F¿¥gjhF« v‹W és¡F»wh®.

yh°» (H.J. Laski) mt®fë‹ fU¤J¥go, Ïiwik v‹gJ r£l¥goahf,

jåkåj®fë‹ ÛJ« mšyJ FG¡fë‹ ÛJ« brY¤j¥gL« mÂfhukhF«.

ÏJ k¡fis gâa it¡F« mÂfhu¤ij¥ bg‰¿U¡»wJ.

22 23

nkny Tw¥g£l és¡f§fëš khWghLfŸ ÏUªjhY«, Ïiwik v‹gJ ca®thd

mÂfhu« v‹gš vªjéj rªnjfK« Ïšiy. Ïiwikæ‹ mo¥gil¡ fU¤jhdJ,

Ïiwik mÂfhu«, r£l¤ij Ïa‰wΫ, f£lisfis ÏlΫ, muÁaš KoÎfis

vL¡fΫ jå eg®fisÍ« k‰W« cŸs r§f§fisÍ« j‹ M£Á všiy¡F£g£lt®fŸ

nkš brY¤JtjhF«.

Ïiwikia Ïu©L éjkhf Ãç¡fyh«.

m) cŸ Ïiwik

M) btë Ïiwik

cŸ Ïiwik v‹gJ, Ïiwik mÂfhu¤ij¥ ga‹gL¤Jgt® cŸeh£oš ÏU¡F«

jå eg®fŸ k‰W« r§f§fë‹ ÛJ mÂfhu¤ij brY¤j mÂfhu¤ij bg‰wtuhth®.

btë Ïiwik v‹gJ xU eh£o‹ Ïiwik mÂfhu¤ij brY¤Jgt®fŸ

ÛJ k‰w eh£ltnuh, k‰W« r®tnjr r§f§fnsh mÂfhu¤ij brY¤jhkš Rakhf

brašgLtnjahF«. j‰fhy murhdJ eh£o‹ cŸétfhu§fëš ca®thd

mÂfhu¤ijÍ« k‰w btëeh£L murh§f¤Â‹ f£LghošyhkY« ÏU¤jyhF«.

Ïiwik ËtU« j‹ikfis bg‰¿U¡»wJ.

1. r£l mo¥gilæš Ïiwik KGikahdJ.

2. Ïiwik ãiyahdJ. muR ÏU¡F« tiuæš ÏiwikÍ« ÏU¡F«. murh§f¤Âš

kh‰w« V‰gL« nghJ Ïiwik mêªJ éLtšiy. Mdhš murh§f mÂfhu¤ij¥

bgWgt®fël« bfhL¡f¥gL»wJ.

3. mL¤J muÁ‹ ÏiwikahdJ guªjJ. muR všiy¡F£g£lt®fŸ midtU¡F«

bghUªJtjhF«.

4. Ïiwikia kh‰w ÏayhJ. muR mêªjhš jh‹ ÏiwikÍ« mêÍ«.

5. Ïiwikia J©L nghlnth mšyJ gy® brY¤jnth KoahJ. bf£lš

(Gettel) mt®fsJ fU¤J¥go, “Ïiwik KGikahf Ïšyhé£lhš muR

ÏU¡f KoahjjhF«. Ïiwikia J©Lngh£lhš x‹W¡F nk‰g£l muRfŸ

ÏU¥gjhF«”.

Mdhš T£lh£Á v‹w fU¤J njh‹¿aÎl‹, lh¡Féš, Å£l‹ k‰W« nfy¡

ngh‹w m¿P®fŸ Ïu©L ÏiwikfŸ ÏU¥gjhf fU¤J bjçé¤JŸsh®fŸ.

Ïiwik Ãu¤ÂnafkhdJ. muR k£L« jh‹ Ïiwik mÂfhu¤ij bg‰W

r£l¥goahf k¡fis gâa it¡F« mÂfhu¤ij bg‰¿U¡»wJ. Ïiwikæ‹

mid¤J j‹ikfS« r£l Ïiwik v‹w fU¤J¡F é¤ÂahrkhdjhF«.

mit KGikahd Koah£Áædhš ÃuÂgè¡f¥gL»wJ. k¡fsh£Á, T£lh£Á,

g‹ik k‰W« muÁayik¥ò go mikªj murh§f§fëš, Ïiwik mÂfhu« vt‰¿š

mšyJ v§F ÏU¡»wJ v‹gij¡ f©l¿tJ fodkhF«.

22 23

3.3.1 Ïiwikæ‹ tiffŸ :

Ïiwik gšntW tif¥gL«. Ïiwikæ‹ ÏU¥Ãl¤ij¥ bghW¤J mJ

tif¥gL¤j¥g£LŸsJ.

bgauséyhd Ïiwik :

bgauséyhd Ïiwik v‹gJ bgauséš k£Lnk cŸsjhF«. ÏJ k‹dç‹

mšyJ murç‹ brašgL¤j¥glhj mÂfhu¤ij¡ F¿¥gjhF«.

bfhŸifaséš mur® Ï‹W« mÂfhu¤ij¥ bg‰¿U¡»wh®. Mdhš

eilKiwæš Ïiwik mÂfhu« k‰wtuhnyh mšyJ gyuhnyh brašgL¤j¥glyh«.

bgausÎ Ïiwik v‹gJ mÂfhu¤Â‹ milahskhfnt k£L« ÏU¡F«.

bgausΡfhd Ïiwik mÂfhu« cilatuhf Ãç£l‹ eh£L mur® cŸsh®.

mur® bgausé‰fhd mÂfhu¤ij¥ bg‰¿U¡»wh®. mt® c©ikahd Ïiwik

mÂfhu« brY¤jéšiy.

c©ikahd mÂfhu§fŸ mid¤J« mik¢r®fshY« k‰W« ghuhS

k‹w¤jhY« brašgL¤j¥gL»‹wd. ϪÂahéš FoauR¤ jiyt® bgauséyhd

ÏiwikiaÍ« nfÃd£ mik¢r®fs c©ikahd mÂfhu¤ijÍ« bg‰¿U¡»wh®fŸ.

3.3.2 c©ik ãiy (De Facto) k‰W« r£l ãiy:

Ïiwik (De Jure) :

c©ikãiy Ïiwik v‹gJ xUt® r£l¥goahfΫ mšyhkš k‰W«

muÁayik¥ò goÍ« MjuÎ Ïšyhkš M£Á brY¤Jtij Twyh«. r£lßÂahd

Ïiwik v‹gJ r£l¤Â‹ _ykhf m§Ñfhu« k‰W« muÁayik¥ò¥go bg‰WŸs

mÂfhukhF«. òu£Áæ‹ _ykhf M£Áæš kh‰w« V‰gL« Nœãiyæš c©ikãiy

ÏiwikÍ« r£lßÂahd ÏiwikÍ« fhz KoÍ«. cjhuzkhf Ϥjhèæš òu£Áæ‹

_ykhf M£Á kh‰w« V‰g£lnghJ r£lßÂahf M£ÁæèUªj é¡l® Ï«khDntš

mÂfhu« brY¤j Koaéšiy.

Mdhš òu£Áæ‹ _ykhf M£Áia bg‰w Knrhèå c©ikãiy Ïiwikia¥

bg‰wtuhf fUj¥g£lh®. j‰fhy¤Âš òu£Áæ‹ _ykhf M£Áia¥ Ão¤jt®fŸ

midtiuÍ« c©ikãiy Ïiwik¡F cjhuzkhf Twyh«.

mt®fŸ j§fSila mÂfhu¤ij ãaha¥gL¤j gšntW tê Kiwfis

ga‹gL¤J»‹wd®. bghJthf c©ikãiy ÏiwikÍ« r£lãiy ÏiwikÍ«

bjhl®ªJ FW»a fhy¤Â‰F k£Lnk brašgL»‹wd.

c©ikãiy Ïiwikahs® r£lãiy Ïiwikahsuhf khWtj‰F mid¤J

Ka‰ÁifsÍ« brŒ»wh®. ÏWÂahf c©ikãiy ÏiwikÍ« r£lãiy ÏiwikÍ«

x‹nwhblh‹W nr®ªnj bršy nt©L«. Ïšyhé£lhš, ÏU ÏiwikahsU«

nkhj¡Toa Nœãiy cUth»éL«.

c©ikãiy Ïiwik mÂfhu¤ij r£lãiy Ïiwik mÂfhukhf kh‰w òÂa

r£l§fŸ Ïa‰w¥gL«.

24 25

3.3.3 r£l« k‰W« muÁaš Ïiwik :

muÁaš Ïiwik¡F« r£l Ïiwik¡F« Áy rka§fëš ntWghL fhz¥gLtJ

c©L. r£l Ïiwikia¥ bg‰wt® KGikahdtuhfΫ r®t tšyik bg‰wtuhfΫ

ÏU¥gh®. j‹Dila éU¥g¥go brašgLth®. Ïiwikahsç‹ éU¥gnk r£lkhF«.

mjid ahU« nfŸé nf£f KoahJ. Fok¡fS¡F Ïiwikahsnu cçikfis

më¡»wh®. mtU¡F vÂuhf vtU« brašgl KoahJ.

k¡fS¡F më¡f¥g£LŸs cçikia Ïiwikia v¥bghGJ nt©LkhdhY«

vL¤J¡ bfhŸsyh«. r£l ÏiwikahdJ ËtU« j‹ikfis bg‰¿U¡»wJ.

1. r£l ÏiwikahdJ v¥bghGJ« bjëthdJ k‰W« KothdJ.

2. r£l ÏiwikahdJ jåkåjålnkh mšyJ FGéålnkh ÏU¡fyh«.

3. Ô®¡fkhf mika¥ bg‰wJ - rçahf brhšy¥g£oU¥gJ, mJ r£l ó®tkhdJ.

4. Fok¡fS¡F më¡f¥bg‰WŸs cçikfŸ r£l Ïiwikæ‹ bfhilahF«.

5. r£l Ïiwikæ‹ _ykhf muÁ‹ fU¤J¡fŸ btë¥gL¤j¥gL»wJ.

6. r£l ÏiwikahdJ KGikahdJ. mij ahU« nfŸé nf£f KoahJ.

Ãç£låš ghuhSk‹w¤ij¢ rh®ªJŸs mur® r£l Ïiwik bg‰wtuhth®.

mbkç¡fhéš muÁayik¥ò¢ r£l¤ij ÂU¤J« mÂfhu« bg‰wit r£l Ïiwikahf

fUj¥gL»wJ.

r£l Ïiwiki¡F¥ Ëdhš xU mÂfhu« ÏU¡»wJ, mJ r£l¤Â‰F bjçahJ.

mJjh‹ muÁaš Ïiwik. eilKiwæš KGiikahdJ« tiuaiw ÏšyhjJkhd

r£l Ïiwik v§F« Ïšiy.

xU r®thÂfhç Tl Rna¢irahfΫ Ãu¤ÂnafkhfΫ brašgl Kotšiy.

r£l ÏiwikahdJ gšntW bršth¡Ffshš cUth¡f¥gL»wJ. Mdhš mJ

r£l¤Â‰F bjçahJ. Ϫj mid¤J bršth¡FfS« r£l Ïiwik¡F Ëdhš

kiwªÂU¡f¡ ToajhF«.

mJnt muÁaš Ïiwik vd¥gL»wJ. nguhÁça® »š»ç°£ fU¤J¥go

"muÁaš Ïiwik v‹gJ r£l Ïiwik¡F Ëdhš ÏUªJ bršth¡if¥ ga‹gL¤j¡

ToajhF«".

muÁaš Ïiwik v‹gJ r£l¤Â‰F bjçahJ. j‰fhy ÃuÂã¤Jt

k¡fsh£Áæš muÁaš Ïiwik v‹gJ k¡fisnah mšyJ nj®jèš

th¡fë¥gt®fisnah mšyJ bghJ¡ fU¤ijnah milahskhf¡ bfh©lJ.

muÁaš Ïiwik¡F vÂuhf r£l Ïiwik brašgl KoahJ.

ilÁ T‰W¥go, "r£l Ïiwik jiy tz§F»w xU mik¥ò, r£ltšYd®fshš

m§Ñfhu« brŒa¥g£l xU mik¥ò ÏU¡»wJ. mj‰F muÁš cŸs Fok¡fŸ

midtU« Ñœgo»wh®fŸ, mJnt muÁaš ÏiwikahF«".

24 25

muÁaš Ïiwik¡F rçahd és¡f« brhštš FG¥g« Úo¡»wJ. mJ

bjët‰wJ, Ô®khå¡f KoahjJ, Jšèakhf ÏU¥Ãl¤ij TwKoahJ. Áy m¿P®fŸ

r£l ÏiwikiaÍ« muÁaš ÏiwikiaÍ« Ãç¤J¡ Tw KoahJ vd¡TW»wh®fŸ.

Vbd‹whš Ïiwikia Ãç¥gJ v‹gJ eilKiwæš KoahjjhF«.

3.3.4 k¡fŸ Ïiwik :

xU muÁš Ïiwik mÂfhu« k¡fël¤Âš ÏU¥gij k¡fŸ Ïiwik vdyh«.

Ϫj bfhŸifahdJ %nrhthš brhšy¥g£L Ëdhš ÃbuŠR òu£Áæ‹ K¡»a

nfhç¡iffshf mikªjd. k¡fŸ Ïiwikæ‹ j¤Jt¤JtkhdJ k¡fŸ jh‹

Ïiwik mÂfhu¤ij¥ bg‰¿U¡»wh®fŸ v‹gjhF«.

k¡fŸ jh‹ rçah, jtwh v‹gij ã®zæ¡»wh®fŸ. Ïa‰if r£l¤Âdhnyh,

bjŒÅf r£l¤Âdhnyh k¡fŸ f£L¥gL¤j¥ gLtšiy. murh§f« k¡fë‹

e‹ik¡fhd xU fUéahf brašgL»wJ.

mJ k¡fS¡F neuoahf bghW¥ghdjhF«. eh£oš ÏU¡»w r£l¤Â‹

mo¥gilænyna mÂfhu¤ij brY¤j nt©L«. k¡fë‹ fU¤ij xJ¡»él

KoahJ. k¡fŸ Ïiwikjh‹ j‰fhy k¡fsh£Áæ‹ mo¥gilahf ÏU¡»wJ.

3.4 M°oå‹ Ïiwik¡ nfh£ghL (xUikthj¡ fU¤J) :

g¤bjh‹gjh« ü‰wh©oš, M§»nya eh£il¢ rh®ªj r£l tšYd® M°o‹

Ïiwikia¥g‰¿a r£l nfh£gh£il vL¤J¡T¿dh®. mtUila nfh£ghL

Ïiwikia¥ g‰¿a xUikthj¡ nfh£ghL v‹W miH¡f¥gL»wJ.

1832 M« M©oš btëæl¥g£l "r£l¤Â‹ všiy Ô®khå¡f¥ gL»wJ" v‹w

üèš M°o‹ ËtUkhW TW»wh®.

"xU khål nk‹ikahs®, j‹id¥ ngh‹w ca®thdt®¡F gâjiy

bjçé¡fhkš, xU F¿¥Ã£l rKjha¤ÂèUªJ gâjiy bgWthuhdhš, mªj

rKjha¤Âš mt®jh‹ Ïiwik mÂfhu¤ij bg‰WŸs khål nk‹ikahsuhf

fUj¥gL»wh®. mªj rKjha« mªj khål nk‹ikahsiuÍ« nr®¤J RjªÂukhf

brašgL« muÁaš rKjhakhF«".

M°oå‹ fU¤J¥go x›bthU muÁY« bgU«gh‹ikahd k¡fŸ xU

F¿¥Ã£l egU¡F gâjiy bjçé¡»wh®fŸ. mªj mÂfhu¤ij bg‰wt®

KGikahdt®, tiuaiw Ïšyhjt®, Ãç¡f Koahj mÂfhu¤ij¥ bg‰W ÏU¡»wh®.

M°oå‹ Ïiwik¡nfh£ghL r£l¤Â‹ j‹ikia¥ bghW¤J ÏU¡»wJ.

M°oå‹ fU¤J¥go "r£l« v‹gJ ca®thdt®, jd¡F Ñœ cŸst®fS¡F

bfhL¡f¡ Toa f£lisahF«". ËtUtdit M°oå‹ Ïiwiknfh£gh£o‹

K¡»a fU¤J¡fshF«.

3.4.1 x›bthU muÁaš rKjha¤J¡F« Ïiwik mÂfhu« K¡»akhdjhF«.

3.4.2 Ïiwikia bg‰wt® xUtuhfnth mšyJ FGthfnth ÏU¡fyh«. Ïiwikia

bg‰wt® xU jå eguhf ÏU¡f nt©L« v‹gJ mtÁaäšiy. Ïiwik mÂfhu«

gyçl« Tl ÏU¡fyh«.

26 27

M°o‹ TWifæš, "Ïiwikia bg‰wt® xU jå eguhf ÏU¡f nt©L«

v‹gJ mtÁaäšiy, j‰fhy nkiy cy»š m›thW ÏU¥gJ äfÎk mçJ, Mdhš

jåkåjD¡F ÏU¡f¡ Toa j‹ikfŸ mªj khål nk‹ikahsU¡F ÏU¡f

nt©L«".

M°o‹ fU¤J¥go, muR xU r£l¥goahd mik¥ò, mš ca®thd mÂfhu«

ÏU¡»wJ. mJjh‹ mid¤J mÂfhu§fS¡F« Mjhukhf ÏU¡»wJ. x›bthU

muR« f£lisæL»w khål nk‹ikahsiu¥ bg‰¿U¡f nt©L«.

3.4.3 Ïiwik mÂfhu« Ãç¡f KoahjjhF«. Ïiwikia Ãç¥gJ v‹gJ Ïiwikia

mê¥gj‰F rk«.

3.4.4 Ïiwikahsç‹ f£lisfŸ mid¤J jåg®fS¡F« r§f§fS¡F«

ca®thdJ. mt® f£lis jh‹ ca®thdJ. mtç‹ f£lisfŸ mid¤J«

V‰W¡bfhŸs¥gl nt©L«. mš rç, jtW v‹w ng¢R¡nf Ïläšiy.

3.4.5 ÏiwikahsU¡F gâit¤ bjçé¤jš v‹gJ tH¡fkhf ÏU¡f nt©L«.

gâjš rKjha¤Â‹ KGtÂèUªJ« tu nt©L« v‹W mtÁaäšiy. k¡fë‹

bgU« gh‹iknahçläUªJ gâjiy¥ bg‰whny nghJ«.

gâjš v‹gJ rKjha¤Â‹ bgUthçahd k¡fëš ÏUªJ tunt©L«,

Ïšyhé£lhš mJ Ïiwik mÂfhukhf fUjKoahJ.

RU¡fkhf TWifæš, M°oå‹ Ïiwik Ãç¡f KoahjJ, ca®thdJ,

nfŸénf£f KoahjJ. k‰w Ïiwik nfh£ghLfis¥ nghy M°oå‹ Ïiwik¡

nfh£gh£oY« FiwfŸ f©LŸsd®. KjyhtJ FiwahdJ Ïiwik mÂfhu« xU

khål nk‹ikahsçl« ÏU¡»wJ v‹gij g‰¿ajhF«. Ïiwik mÂfhukhdJ

ÚÂbe¿fŸ, gH¡f tH¡f§fŸ k‰W« kÂ¥òä¡f fU¤Jfshš cUth¡f¥g£oU¡»wJ.

r® bA‹¿ v‹gt® kfhuh#h u‹í¤ Á§if cjhuzkhf TW»wh®. kfhuh#h

vjidÍ« f£lisæ£oU¡f nt©L«, j‹Dila thœehëš xUKiw Tl, r£l« v‹W

TW« mséš f£lisæléšiy. j‹Dila Fok¡fŸ xG§FgL¤Âa r£l§fŸ

ãidÎbjçahj fhy¤Âš ÏUªJ gH¡f¤Âš ÏUªjt‰¿š ÏUªJ bgw¥g£ljhF«.

Ïu©lhtjhf, M°oå‹ Ïiwikahs® msél Koahj mÂfhu§fis¥

bg‰¿U¡»wh® v‹gJ V‰W¡ bfhŸs KoahjjhF«. ÏJ bfhŸif mséš ÏU¡fyhnk

jéu eilKiwæš ÏU¡f KoahJ.

yh°» fU¤J¥go, "vªj xU ÏiwikahsU«, cy»š v§F« m¤jifa

tiuaiw Ïšyhj mÂfhu¤ij bg‰¿U¡féšiy, m¥go brŒa¥g£l Ka‰ÁahdJ

j‹id¥ghJfh¤J¡ bfhŸs nt©oa mtÁa¤Âš KoªjJ".

_‹whtjhf M°o‹ Ïiwikia Ãç¡f KoahjJ v‹W TW»wh®.

mÂfhu§fŸ xU egçlnkh mšyJ gyçlnkh ÏU¡fyh«. T£lh£Á murh§f

Kiwædhš ÏJΫ jtwhd fU¤jhf fUj¥gL»wJ. T£lh£Á muÁš mÂfhu§fŸ

k¤Âa muÁlK« khãy muÁlK« Ãç¤J bfhL¡f¥g£oU¡»‹wd.

26 27

M°o‹ r£l¤Â‰F bfhL¤j és¡fK« Fiw Tw¥gL»wJ. M°o‹ fU¤J¥go,

"r£l« v‹gJ ca®thdt® j‹idél jhœthd®fS¡F ÏL« f£lisjh‹" v‹W

TW»wh®. ÏJΫ c©ikæšiy.

vªj xU ÏiwikahsU«, x›bthU eh£oY« fhy«fhykhf bjhl®ªJ Ëg‰¿

eilKiwæš ÏUªJ bfh©oU¡F« gH¡ftH¡f¤jhš Ëg‰w¥gL« r£l§fis

xJ¡»¤ jŸë él KoahJ.

M°oå‹ Ïiwik nfh£ghL muÁaš j¤Jt¤Âš V‰W¡ bfhŸs Koahj

x‹whF«. mtUila Ïiwikg‰¿a fU¤J K¡»a fU¤J¡fis FW»a msé‰F

bfh©LnghŒ é£lJ. ÏJ r£lÏiwikæ‹ j‹ikia g‰¿a xU gF¥ghŒÎ v‹W

fUj¥glyh«.

3.5 g‹ikahsç‹ Ïiwik nfh£ghL :

M°oå‹ xUikthj mšyJ r£l Ïiwik¡ nfh£gh£o‰F vÂuhf

Tw¥g£lJjh‹ Ïiwikia¥ g‰¿a g‹ik thj¡ nfh£ghL. xUikthj¡ nfh£gh£o‹

go muRjh‹ ca®thd mÂfhu« bg‰wJ. k‰w r§f§fŸ murhš cUth¡f¥g£lit.

mit brašgh£o‰F Ïiwik mÂfhu« bg‰wtiu e«Ã ÏU¡»wJ.

g‹ikahsç‹ Ïiwiik¡ nfh£ghL mij kW¤J všyh mÂfhu« bg‰w xnu

xU ãWtd« muÁaš Ïšiy v‹gij ãiyeh£l Ka‰Á¡»wJ.

yh°» fU¤J¥go Ïiwik v‹gJ KGtJkhfΫ x‹whfΫ Ïšiy. mJ

g‹ikahdJ« muÁayik¥ò go mikªjJ, bghW¥ghdJ. jåkåj‹ ÛJ KG

M¡f« brY¤j muR¡F mÂfhu« Ïšiy.

bghJ nrit brŒa¡ Toa xU fHkhf k£Lnk fUjyh«. k¡fë‹ bghJthd

e‹ik¡fhf gšntW r§f§fë‹ brašghLfis xU§»iz¡F« ãWtdkhf ÏJ

ÏU¡»wJ.

g‹ik Ïiwik nfh£gh£o‹ Mjuthsuhd v«.nk¡It®, muR gšntW

gâfis brŒjhY«, r§f§fëš x‹whF«. r£l¤Â‹ ca®thd j‹ikjh‹ muÁ‹

Áw¥ghdj‹ikahF« v‹W TW»wh®.

muÁ‹ všiy¡FŸ, mid¤J k¡fë‹ ÛJ« mid¤J r§f§fë‹ ÛJ«

j‹Dila eyid¡ fh£Ltjhš muR Áw¥ò thŒªjjhf fUj¥gL»wJ. Ïjdhš muR,

k‰w r§f§fis él ca®thdJ »ilahJ.

muÁ‹ f£lis¡F Ñœgoa kW¥gt®fis j©o¡F« mÂfhu« muÁ‰F

ÏU¥gjhš muR KGikahdjhf fUjKoahJ. g‹ikahsç‹ Ïiwik¡ nfh£gh£o‹

go Ïiwikia Ãç¡f KoÍ«. mnjhL mJ xU tiuaiw¡FŸ jh‹ brašgl KoÍ«.

g‹ikahsç‹ fU¤J¥go k¡fë‹ e‹ik¡fhf rKjha¤Âš cŸs gšntW

r§f§fŸ j§fë‹ gâfis g§»£L bfhŸs nt©L«. Ϫj bfhŸifahdJ

mÂfhu¤ij g»®ªjë¡f nt©L« v‹W TW»wJ. g‹ikahs®fŸ muR¡F«

murh§f¤Â‰F« ntWghL Ïšiy v‹W TW»wh®fŸ. Ïu©L¡F« cŸs ntWghLfŸ

bra‰ifahf V‰gL¤j¥g£litna v‹W TW»wh®fŸ.

28 29

g‹ikahs®fŸ muR¡F vÂuhdt®fŸ mšy®. Mdhš mt®fŸ Ïiwikia

Ãç¡f KoahJ, KGikahdJ v‹gij¤ jh‹ V‰W¡ bfhŸs kW¡»wh®fŸ.

3.5.1 ËtUgit g‹ikahsç‹ Ïiwik nfh£gh£o‹ Kj‹ikahd fU¤J¡fshF«:

1. g‹ik¡ nfh£ghL Ïiwik muÁaš j‹ik thŒªjbjd¡ TW»wJ.

2. jåeg®fë‹ eyid ghJfh¥gš m¡fiwÍŸs gy r§f§fëš muR« x‹whF«.

3. gšntW r§f§fë‹ brašghyLfëš bkhjš V‰gL«nghJ muR mij Ô®¤J

it¡»wJ.

4. muR k‰w r§f§fis¥ nghš ca®thd¤ j‹ikia¥ bgw ngh£oæl nt©L«.

5. muR KGikahdJ mšy mšyJ r£l¥go ca®thdJ« mšy.

6. r£l« Ïa‰WtÂnyh mšyJ r£l¤Â‰fhd Mjhu§fënyh muR« x‹W.

7. r£l« f£lis ÏLtj‰F v®kiwahdJ.

8. r£l¤Â‹ Ãw¥ÃlkhfΫ r£l¤Â‹ bg‰nwhuhfΫ muR és§F»wJ.

9. r£l¤Â‰F f£L¥gLtbj‹gJ f£lha¥ gL¤Jtjšy. mj‰F f£L¥gl nt©L«

v‹D« éU¥gnk MF«.

10. muR« murh§fK« bt›ntwhdit mšy.

g‹ikahsç‹ Ïiwik nfh£gh£oY« Tl FiwfŸ fhz¥gL»‹wd.

t®¡fngjk‰w rKha¤ij V‰gL¤jhkš Ïiwikia Ãç¡fΫ KoahJ, tiuaiwÍ«

V‰gL¤j KoahJ.

muÁ‹ Ïiwik mÂfhu¤ij tiuaiw¡FŸ it¥gj‰F t®¡fngjk‰w

rKjha« njit¥gL»wJ. gy r§f§fS¡FŸ Ïiwik mÂfhu¤ij Ãç¥gJ

KoahjjhF«, mnj rka¤Âš rçahdjjhfΫ ÏU¡f KoahJ.

g‹ikahsç‹ fU¤J rKjha¤Âš FH¥g¤ijÍ« ãiya‰w j‹ikiaÍ«

V‰gL¤J«. r§f§fë‹ jå¤j‹ikÍ«, jåeg®fë‹ RjªÂu¤ij ãiy eh£lΫ,

g‹ikahs®fŸ Ïiwik mÂfhu¤ij tiuaiw¡FŸ bfh©L tu KaY»wh®fŸ.

våD« jåeg®fë‹ cçikiaÍ«, r§f§fë‹ cçikfisÍ« ãiyeh£l, muR

Ïiwik mÂfhu¤ij bg‰¿U¡f nt©L«.

muR Ïiwik mÂfhu¤ij bg‰¿U¡féšiy v‹whš jåeg®fë‹ e‹ik¡F«

r§f§fë‹ e‹ik¡F« nkhjš V‰gL«nghJ muR cjt Koahj Nœãiy njh‹W«.

Ï›tsÎ FiwghLfŸ ÏUªjhY«, M°oå‹ r£l¥goahd, fodkhd

Ïiwik¡ nfh£gh£il¤jh‹ g‹ikahs®fŸ v®¤jh®fŸ. g‹ikahs®

Ïiwik¡nfh£ghL k¡fsh£Á bfhŸiffisÍ« kåj nea¤ijÍ« Mjç¡»wJ.

r®t tšyik gil¤j Ïiwikia v®¤jJ. Ϫj nfh£ghL, k‰w r§f§fë‹

K¡»a¤Jt¤ijÍ« F¿¥ÃL»wJ. xU muÁš cŸs r§f§fŸ, muir nghy, ts®¢Á¥

gâfisÍ« brŒ»wJ. ÏWÂahf Ϫj nfh£ghlhdJ, muR¡F xU kåj j‹ikia¡

bfhL¤J, RjªÂu¤Â‰F V‰gL« m¢RW¤jiyÍ« jL¡»wJ.

28 29

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ bjçªbjL¤J vGJ :

ÑnH ju¥g£LŸsitfëš vÂèUªJ Ïiwik tªjJ?

m) Ïy¤Ô‹ brhš M) ÃbuŠR brhš

Ï) »nu¡f brhš <) M§»y¢ brhš

II. nfho£l Ïl¤ij ó®¤Â brŒf :

M°oå‹ Ïiwik¡ nfh£ghL ______________ Ïiwik¡ nfh£ghL v‹W«

m¿a¥gL»wJ.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

Ïiwik¡F ÏU fU¤J¡fŸ ÏU¡»‹wd.

gFÂ - M

1. Ïiwik¡ fU¤ij és¡Ff.

2. bgauséš Ïiwik v‹gjid étç¡f.

gFÂ - Ï

1. Ïiwikæ‹ ÏašòfŸ ahit ?

2. eilKiwæYŸs k‰W« r£l¥goahd Ïiwik v‹gjid ntWgL¤Â fh£Lf.

gFÂ - <

1. M°oå‹ Ïiwikia éth¡f.

2. g‹ik Ïiwik¡ fU¤ij és¡Ff.

30 31

m¤Âaha« - 4

muÁayik¥ò tiffŸ

4.1 m¿Kf« :

muÁayik¥ò k‰W« murik¥ò - Ïu©L« eilKiwæš cŸsd. cy»š

cŸs x›bthU ehL« muÁayik¥ig bg‰¿U¡f nt©L«. muÁaš mik¥Ã‹¿

xU eh£oid M£Á brŒtJ Ïayhj fhça«. xU Áy éÂKiwfS«, f£L¥ghLfS«

gy ehLfëš ÏUªÂU¡»‹wd v‹gjid tuyhW _y« eh« m¿»nwh«. Óuhd,

mikÂahd eh£oid cUth¡f ÏitfŸ nt©L« v‹gJ bjçatU»wJ.

FH¥gä‹¿ Áw¥ghf M£Á brŒa muÁayik¥ò Ï‹¿aikahjJ. #dehaf

ehL mšyJ r®thÂfhu ehlhf ÏUªjhY« mij ã®zæ¡f xU Áy éÂKiwfŸ

k‰W« f£L¥ghLfŸ mtÁa« v‹gij x›bthU ehL« V‰W¡bfhŸ»wJ. j‰bghGJ

éÂKiwfŸ všyh« muÁayik¥ò v‹w mo¥gilæš btë¥gL¤j¥g£LŸsd

v‹gij eh« m¿jš nt©L«.

4.2 muÁayik¥Ã‹ bghUS«, és¡fK«:

xU ešy murh§f¤Â‹ mik¥ò« mj‹ mÂfhuK« muÁayik¥Ã‹ ãiyia

cz®¤Jtjhf mikÍ«. e‰Fokfå‹ cçikfS«, flikfS« muÁayik¥ig

cŸsl¡»ajhf mika nt©L«.

xU F¿¥Ã£l fhytiuaiwæš v›nyhuhY« V‰W¡bfhŸs¥g£l X®

Mtz« vd murik¥ig TW»‹wd®. Mdhš mJ c©ikašy. murik¥ò

v‹gJ vGj¥g£oU¡fyh« mšyJ vGj¥glhkY« brašgL¤j¥glyh« v‹gij

czunt©L«.

Áy neu§fëš muÁayik¥ò beL§fhykhf¥ Ëg‰w¥gL« éÂfS«,

gHbkhêfS«, eilKiwfS« bfh©L cUth¡f¥g£L brašgL¤j¥gL»wJ vd

fUj¥gL»wJ. gy muÁaš m¿éaš nkijfŸ muÁayik¥ò v‹w th®¤ij¡F

és¡f« më¡f Ka‰Á nk‰bfh©ld®.

muÁaè‹ jªij vd¥ ngh‰w¥gL« m¿P® mç°lh£oš "Fok¡fŸ muÁ‹

m§f« vdΫ mt®fSila bjhl®òfis muÁayik¥ò x‹nwhL x‹W bjhl®ò

gL¤Â xG§FgL¤J»wbjdΫ" TW»wh®.

cšnr muÁayik¥ò v‹gJ murh§f¤Â‹ mÂfhu¤ij g‰¿Í« Ms¥

gLnthç‹ cçikfŸ g‰¿Í« Ïit Ïu©o‰F« ÏilnaÍŸs cwÎfŸ g‰¿Í«,

vL¤J¡ TW« éÂfë‹ bjhF¥ò" v‹W« és¡F»‹wh®.

Ãiu° Ãuò TWifæš “xU rKjha« cUth» Ms¥gl x£Lbkh¤j

r£l§fS«, kuòfS« cŸsl§»a éÂKiwfë‹ bg£lfnk muÁayik¥ò” v‹»wh®.

bgsÓa® “xU muÁ‹ murik¥ò r£l« v‹gJ murh§f« mik¡f¥g£oU¡»‹w

bfhŸiffë‹ mo¥gilæY« mªj muÁ‹ Ïiwik mÂfhu« ahU¡F mšyJ vj‰F

ju¥g£oU¡»‹wJ, v‹W« mªj mÂfhu« vªj tifæš brašgL¤j¥gL»‹wJ v‹W«

vL¤J¡ fh£L« r£lkhF«” v‹W és¡F»wh®.

30 31

“murh§f« mšyJ rKjha¤Âš Ïiwik mÂfhu« ju¥g£oU¡F« Kiwia

és¡Ftnj murik¥ò r£l«” v‹W fh®‹btš vL¤J¡fh£L»wh®.

“Fok¡fS¡F Ï‹¿aikahjjhd rYiffŸ k‰W« ca® mÂfhçfS¡F

ju¥gL« K¡»akhd cçikfis xG§F¥gL¤J»‹w vGj¥g£l mšyJ vGj¥glhj

r£l§fns xU muÁ‹ muÁayik¥ò¢ r£lkhF«” vd r® n#«° bk¡»‹nlh TW»wh®.

“murik¥ò r£lnk murh§fkhF«” v‹wh® Äfh¡. “ca® murh§f« x‹¿‹

mik¥ò Kiwia V‰gL¤JtJ murik¥ò” v‹W M°O‹ TW»‹wh®. nkny

Tw¥g£LŸs és¡f§fis mo¥gilahf bfh©L murik¥ò r£l« v‹d v‹gij

eh« Twyh«. mJ

eh£o‹ Mjhu¢r£lkhF«.

vGj¥g£nlh mšyJ vGj¥glhknyh ÏU¡fyh«.

murh§f¤Â‹ mik¥ò k‰W« mÂfhu¤ij étç¡»‹wJ.

Fok¡fë‹ cçikia TW»‹wJ.

Ms¥gLnthU¡F«, murh§f¤Â‰F« Ïilna cŸs cwit¥g‰¿¡

F¿¥ÃL»‹wJ.

ÏJnt ca®ªj r£lkhF«. ÏJ f©o¥ghf Ëg‰w nt©L«.

4.3 muÁayik¥Ã‹ njit

mbkç¡fhéš ».Ã. 1776-M« M©oš òu£Á V‰g£lJ. mÂèUªJ mid¤J

ehLfëY« murik¥ò mtÁakhd X® mo¥gil Mtz« v‹W czu¥g£lJ. Ϫj

muÁayik¥ò k¡fsh£Áæ‹ m°Âthu« v‹W fUj¥gL»wJ.

ÑnH ju¥g£LŸs fhuz§fS¡fhf muÁayik¥ò njit¥gL»wJ.

1. mo¥gil r£l« murh§f¤Â‹ fothskhF«

2. jå kåj cçikia ghJfh¡fΫ

3. r£l¤Â‹ M£Á ãiy¡fΫ

4. FH¥g ãiyæèUªJ Û£fΫ

5. Ïiwik mÂfhu¤ij tiuaW¡fΫ

6. ãfœfhy k‰W« tU§fhy rªjÂfë‹ éU¥ò, btW¥òfis f£L¥gL¤jΫ

murik¥ò äfΫ mtÁa«. “r®thÂfhu M£Áahf ÏUªjhY« bfhL§nfhš

M£Á murhf ÏUªjhY« murik¥ò njitjh‹. nkY« murik¥ò Ïšyhj muR xU

FH¥gkhd M£Áia mik¤JéL«” vd b#šèå¡ TW»wh®.

32 33

4.4 murik¥Ã‹ cŸsl¡f§fŸ

X® murik¥ò Ñœ¡f©lt‰iw bg‰¿U¡f nt©L«.

1. ã®thf mik¥ò«, ãWtdK«.

2. murh§f m§f§fë‹ brašghLfŸ mÂfhu§fŸ k‰W« Ïilna cŸs bjhl®òfŸ.

3. Fok¡fë‹ mo¥gil cçikfŸ.

4. k¡fSl‹ murh§f¤Â‹ cwÎ.

5. muÁayik¥ò ÂU¤j« brŒÍ« KiwfŸ.

nk‰T¿a mid¤J TWfëY« Kjš _‹W TWfS« Ï‹¿aikahjit.

nkY« “g®b#°” v‹D« m¿P® muÁayik¥Ãš RjªÂu«, murh§f« k‰W« Ïiwik

mtÁa« Ïl« bg‰¿U¡f nt©Lbkd¡ TW»wh®.

4.5 mo¥gil cçikfë‹ njit :

muÁayik¥Ãš mo¥gil cçikfŸ tH§f¥g£LŸsJ mtÁakhF«.

VbdåšmJ cWÂahd Ô®khdkhd f£L¥ghLfis murh§f¤Â‰F é¡»wJ.

nkY« jå kåj cçikfis vªj murh§fK« Ûw ÏayhJ.

mo¥gil cçikfŸ k¡fsh£Áæ‹ thœ¡if¤ ju¤ij ca®¤J»‹wd.

Vw¤jhH cy»‹ mid¤J vGj¥g£l muÁayi¥òfëY« mo¥gil cçikfŸ

nr®¡f¥g£LŸsd v‹gJ F¿¥Ãl¤j¡fJ. ϪÂa muÁayik¥Ã‹ gF 3-š m§f«

12-32-š mo¥gil cçikfŸ nr®¡f¥g£LŸsd.

muÁayik¥Ãš cŸs mo¥gil cçikfis gh¡F« tifæš khãy muRfŸ

r£l« Ïa‰w ÏayhJ. Ï›Îçikfis muR ÛwΫ ÏayhJ.

nkY« mo¥gil cçikfis g¿¡f khãy muRfŸ r£l« Ïa‰¿dhš mt‰iw

ÚÂk‹w« muÁayik¥ò r£l§fS¡F KuzhdJ vd m¿é¡F«.

mbkç¡f®fŸ mo¥gil cçikfS¡F òåj¤ j‹ikÍl‹ Toa kçahijia

më¡»‹wd®. cçikfŸ k¡fë‹ éU¥g¤Â‹ mo¥gilæY«, k¡fë‹

K‹nd‰w¤ij¡ fU¤Âš bfh©L« X® všiy¡FŸ tiuaW¡f¥g£LŸsd. mo¥gil

cçikfS¡F« xU f£L¥ghL njit. Ïšiyba‹whš m¥go¥g£l ãiyik FH¥gkhd

Nœãiy¡F ÏG¤J¢ br‹W éL«. gy muÁayik¥òfŸ njitahd f£L¥ghLfis

é¤JŸsd.

4.6. murh§f mik¥ò Kiw :

murik¥ò v‹gJ muÁ‹ mik¥ò k‰W« mj‹ mÂfhu¤ijÍ« F¿¥gjhF«.

mÂfhu tu«òKiwia nfho£L fh£Ltnj muÁayik¥Ã‹ K¡»a neh¡fkhF«.

muÁayik¥ò KGtJ« murh§f¤Â‰F tH§F« mÂfhu§fŸ k‰W« gâfŸ g‰¿

brhšy¥g£oU¡»‹wd. v¥go murh§f« ãWÎtJ? v¥go mj‹ gâ mikÍ« ?

Ï¡nfŸéfS¡F éçthf muÁayik¥Ãš éil fhz¥gL»wJ.

32 33

guªj mo¥gilæš murh§f§fŸ ËtUtdt‰iw¥ bg‰¿U¤jš mtÁa« :

1. muÁ‹ x›bthU Jiw¡F« mÂfhu§fis g»®ªjë¥gJ.

2. F¿¥Ãl¤j¡f murh§f Vb#‹Áfë‹ mik¥ò ÏU¡f nt©oa Kiw

3. mitfë‹ gjé¡fhy« k‰W« mÂfhu« brŒÍ« Kiw

4. bghJ¤ Jiw gâahs®fŸ ãaä¡f¥gL« Kiw, k‰W«

5. th¡fhs® bjhFÂfŸ mik¥ò

xU Áy muÁayik¥òfŸ murh§f¤Â‹ mÂfhu§fis bjëthfΫ, éçthfΫ

F¿¥ÃL»‹wd. nkY« xU Áy murik¥òfŸ murh§f¤Â‹ bghJ¤ j‹ikiana

nkbyGªjthçahf RU¡fkhf¡ F¿¥ÃL»‹wd.

mbkç¡f muÁayik¥Ãš mÂfhu¥ Ãçéid¡ bfhŸif tèÍW¤j¥g£LŸsJ.

_‹W m§f§fshd brayh£Á¡FG, r£lk‹w« k‰W« Ú¤Jiw M»aitfë‹

mÂfhu§fisÍ« mt‰¿‹ mÂfhu všiyiaÍ« muÁayik¥ò bjëÎ¥gL¤J»wJ.

ika, khãy muRfë‹ mÂfhu¤ jilfisÍ« rk ãiy têKiwfisÍ«

cŸsl¡»ÍŸsJ.

“cy»š cŸs md¤J muÁayik¥òfS¡F« nkyhf, k¡fë‹ Nœãiy¡F

V‰wtifæY«, vGj¥g£l muÁayik¥Ã‹ ca®é‰F«, mj‹ vëik¡F«, mHfhd

eil¡F« mUikahd Áw¥ghd ÚÂæaš Kiw¡F« bfhŸiffŸ fLikahf¥

Ëg‰w¥gLtj‰F« mj‹ és¡f§fë‹ tisÍ« j‹ik¡F« mbkç¡fhé‹

muÁayik¥ò X® vL¤J¡fh£L” vd Ãiu° Ãuò TW»wh®.

e« ϪÂa muÁayik¥ò F¿¥Ãl¤j¡f tifæš mikªJŸs X® mUikahd

ca®thd vL¤J¡fh£L v‹gJ bgUik jU»wj.

v®fhy¤Âš v›éjkhd FH¥gK« V‰glhj tifæš, vªj eilKiwiaÍ«

é£Lélhkš ne®¤Âahd Kiwæš muÁayik¥ò nguit ftd« nk‰bfh©lJ

Áw¥òilajhF«.

ekJ ϪÂa murik¥ò cy»nyna äf¥bgça muÁayik¥ò MF« v‹W

tšYe®fshš Tw¥g£LŸsJ. nkY«, nt‰Wikæš x‰Wik, gšntW éjkhd

fyh¢rhu«, bkhê, Ïd«, kj« k‰W« gy ntWghLfis¡ flªJ ã‰F« Ãukh©lkhd

muÁayik¥ò vdΫ fUj¥gL»wJ.

».Ã. 1857.« M©L Ãuh‹° muÁayik¥ò r£l¥go všnyhU¡F« th¡Fçik

v‹w bfhŸif mo¥gilæš ghuhSk‹w cW¥Ãd®fŸ nj®ªbjL¥gj‰F tif

brŒa¥g£oUªjJ. Ãuh‹° eh£o‹ ghuhSk‹w mik¥ò Kiw¡F«, ghuhSk‹w

cW¥Ãd®fS¡F cŸs gâfŸ k‰W« mÂfhu§fŸ F¿¥Ãl¥gléšiy. nkY«

muÁayik¥Ãš Ú¤Jiw mik¥ò Kiwia¥ g‰¿Í« f©LbfhŸsntæšiy. ÏJ

ngh‹w muÁayik¥òfŸ bghJthd RU¡fkhd muÁayik¥òfS¡F cjhuzkhf

és§F»‹wd. Ï›thW mikÍ« muÁayik¥ò njhšéia k£Lnk jGΫ.

34 35

4.7 muÁayik¥ò ÂU¤jKiwfŸ:

muÁayik¥ò ÂU¤j« brŒÍ« KiwfŸ Áy R£o¡ fh£l¥g£LŸsd. vGj¥g£l

muÁayik¥ò xU Áy éÂKiwfis Ëg‰Wjš nt©L«. ÏitfŸ vGj¥g£l

muÁayik¥Ã‰F äf mtÁa« vd fUj¥gL»wJ. muÁayik¥ò ÂU¤j« brŒa¥gL«

KiwahdJ, muÁayik¥Ã‹ òåj¤ j‹ik¡F c¤Âuthj« më¡»‹wJ. nkY«

jåegç‹ RjªÂu¤Â‰F«, muÁayik¥ig¢ rh®ªjitfS¡F« c¤Âuthj« më¥gJ

Áw¥Ã‰Fçanj.

muÁayik¥ò ÂU¤j« vëjhd KiwæY« fodkhd KiwæY«

ifahs¥gL»‹wJ. ÏU¥ÃD« Ïit všyh« rhjhuzkhdit. Ïitna muÁ‹

Ïwikiia btë¥gL¤j¡ Toa tèik bghUªÂajhF«. Ïjdhš r£lßÂahd

mik¥Ã‰F« c©ikahd r£läa‰W« ãiy¡F« Ïilna fU¤J ntWghL vHhj

tifæš mikjš nt©L«.

rhjhuz Kiwæš ÂU¤j« nk‰bfh©lhš murh§f« ãiya‰w j‹ikia

milayh«. nkY«, fodkhd Kiwæš ÂU¤j« nk‰bfh©lhš Ïu©L tifahd

éisÎfŸ V‰glyh«.

Kjèš bghJ¡ fU¤J mo¥gilæš r£lßÂæš mšyhj ãWtd§fŸ V‰gL«.

Ïu©lhtjhf ÏJngh‹w ãWtd§fŸ cUthf Ïl« juhé£lhš fyf« òu£Á V‰gl

thŒ¥ò c©lhfyh«.

vdnt, òu£Á mšyJ ãiya‰w j‹ikia V‰gL¤J»w khÂç muÁayik¥ò

ÂU¤j KiwfŸ ÏU¡f¡ TlhJ.

"X® muÁayik¥ò vªj Nœãiyæš V‰g£lnjh mªj ¦Nœãiy¡F« mj‰F«

ÃwF gy ü‰wh©Lfëš V‰gL« khWjšfS¡F« Ïl« jU« tifæy« brašgl

nt©Lbkd" b#‹å§° TW»wh®.

nkny brhšy¥g£LŸs mid¤J« vGj¥g£l k‰W« vGj¥glhj

muÁayik¥òfS¡F¤ njitahditna.

Ïit vGj¥g£l muÁayik¥Ãš rçahfΫ, KothfΫ, bjëthfΫ cŸsd.

vGj¥glhj muÁayik¥Ãš mit bjëthf Ïšiy. Ïit jh‹ Ïu©o‰F« cŸs

ntWghlhF«.

4.8 Áwªj muÁayik¥Ã‹ j‹ikfŸ :

xU eh£oš ãyΫ Nœãiy¡ nf‰g muÁayik¥ò jFÂÍilajh, Ïšiyah

v‹gij m¿ayh«. xU F¿¥Ã£l muÁayik¥ò ga‹gl¡ ToaJ vd xU Áy ehLfŸ

éU«gyh«. xU Áy ehLfS¡F mit njitæšiy vd czuyh« (c.«) T£lh£Á

muÁayik¥ò ϪÂa eh£o‰F bghU¤jkhf cŸsJ. mnj ntisæš gh»°jh‹,

neghs«, äah‹kh® ngh‹w ehLfS¡F cfªjjhf Ïšiy v‹gij eh« czuyh«.

ÏJ mªeh£o‹ r_f, bghUshjhu ãiyikia¥ bghW¤nj mikÍ«. x›bthU ehL«

mj‰nf‰w muÁayik¥ig¤ jahç¤J¡bfhŸS« cçikia bg‰¿U¡»wJ.

34 35

xU ešy muÁayik¥ò Ñœ¡f©l j‹ikfis¥ bg‰¿U¤jš nt©L«.

1. bjëthdJ :

x›bthU muÁayik¥ò« bjëthfΫ, vëa eilæš vGj¥g£L« ÏU¤jš

nt©L«. v›éj FH¥gK« V‰gL¤jhkš bjëthf ÏU¡f nt©L«.

2. RU¡fkhf ÏU¤jš nt©L« :

muÁayik¥ò Ú©ljhf ÏU¤jš TlhJ. K¡»akhd m«r§fŸ Ïl« bgw

nt©L«. mnj ntisæš njita‰wJ v‹W vijÍ« xJ¡»él¡TlhJ. Á¿ajhf,

RU¡fkhf ÏU¡f nt©L« v‹gj‰fhf éçthf brhšy nt©oa fU¤ij brhšyhkš

é£L él¡TlhJ.

3. érhykhdJ :

muÁayik¥ò xU eh£o‹ KGik¡F« V‰òilajhf ÏU¤jš nt©L«.

T£lh£Á Kiwahf ÏU¥Ã‹ k¤Âa, khãy muÁ‹ mÂfhu§fŸ bjëthf F¿¥Ãl

nt©L«.

4. be»G« j‹ik :

muÁayik¥ò ÂU¤j« brŒa Koahj fod¤ j‹ikÍl‹ ÏU¤jš TlhJ.

njitahdnghJ njitahd ÂU¤j« brŒÍ« Kiwia Ëg‰w nt©L«.

5. cçikfŸ Ãufld« :

X® ešy murik¥ò všyh mo¥gil cçikfisÍ« bg‰¿U¤jš nt©L«.

ϪÂah, uZah, Ódh, Ãuh‹°, mbkç¡fh k‰W« #¥gh‹ M»a ehLfëš Fok¡fë‹

cçikfŸ bjŸs¤bjëthf¡ Tw¥g£LŸsd.

6. Ú¤Jiwæ‹ RjªÂu« :

Ú¤Jiw¡F RjªÂu« tH§f¥g£oUªjhny ešy murik¥Ã‰Fça jFÂia

btë¥gL¤jyhF«. Ú¤Jiw RjªÂukhf gaäšyhkš brašgl nt©L«. Ú¤Jiw

kåj cçikfis¡ fh¥gh‰W« nflakhf ÏU¤jš nt©L«.

7. têfh£L« be¿fŸ :

xU ešy muR Áw¥ghf brašgl muR¡ bfhŸifæid be¿¥gL¤J«

bfhŸiffis muÁayik¥ò bg‰¿U¡f nt©L«. Ï¡bfhŸiffŸ muR Áw¥ghf

brašgl »il¤j tu¥Ãurhjkhf fUj¥gL»‹wd. nkny F¿¥Ãl¥g£LŸs mid¤J

m«r§fS« ϪÂa murik¥Ãš Ïl« bg‰WŸsd.

4.9 mç°lh£oè‹ murik¥ò tiffŸ :

murik¥ò tif¥gL¤Jjš j‰fhy fU¤jšy. murik¥ò tif¥gL¤JjY¡F

gy mo¥gilÍ« Mjhu§fS« cŸsd.

Kj‹Kjèš m¿éaš ó®tkhd Kiwæš murik¥ig mç°lh£oš

tif¥gL¤Âdh®. mt® fhy 158 ehLfë‹ muÁayik¥ig go¤J mj‹ mo¥gilæY«

36 37

Ïiwik mÂfhu¤ij ikakhf it¤J« muÁayik¥òfis tif¥gL¤Âdh®.

k¡fë‹ ešthœit mo¥gilahd neh¡fkhf¡ bfh©lit Ïašghdit vdΫ,

mÂèUªJ khWg£lit v®kiwahd Âçªjit vdΫ mt® és¡»dh®.

mç°lh£oè‹ murik¥ò tiffŸ g£oaš

M£ÁæYŸnsh®

v©â¡if

Ïašghdit k¡fŸ eyD¡F

vÂuhd muRKiw

mšyJ Âçªjit

xUt® M£Á Koah£Á bfhL§nfhyh£Á

Áy® M£Á ca®ªnjh® FG M£Á j‹dy FG M£Á

gy® M£Á ešyh£Á k¡fsh£Á

Ïiwik ÏU¡f nt©oa Ïl« k‰W« muÁ‹ F¿¡nfhŸfis mo¥gilahf¡

bfh©Ljh‹ mç°lh£oš murik¥ig tif¥gL¤ÂÍŸsh®. bghJ ey¤Â‹

mo¥gilæš jåeg® el¤J« M£Á k‹duh£Á Ra eyKl‹ M£Á brŒa¥ gLkhdhš

mJnt bfhL§nfhyh£ÁahF«.

Áy ešnyh® M£Á ca®ªnjh® FG M£ÁahF«. eh£o‹ ey‹ fU brŒÍ«

gy® M£Á ešyh£Á. mJnt Raey neh¡f¤njhL eilbgWkhdhš k¡fsh£Á mšyJ

kh¡fsh£Á M»wJ.

mç°lh£oš muRfŸ RH‰Á Kiwæš khWjš mil»‹wd v‹»wh®. Koah£Á,

bfhL§nfhyh£ÁfŸ všyh« ÂirkhW« bghGJ mitfŸ ca®ªnjh® FG M£Áahf

kh¿éL«. Ëd® ca®ªnjh® FG M£Á FH¥gãiyia milªJ mit j‹dy FG

M£Áah»éL»wJ. j‹dy FG M£Á Ú§» ca®FG M£Á ky®»wJ. Ëd® ca®FG

M£Á k¡fsh£Áahf kyU«. Ïnjnghš murh§f§fŸ bjhlU«. Ïij és¡F«

t©z« tiugl« ÑnH ju¥g£LŸsJ.

36 37

mç°lh£oš muriik¥ò tiffŸ éŠPhd ßÂahfΫ, c©ikahf

bfhL¡f¥g£l bghGÂY«, bjëthditahf Ïšiy. nkY« ÏitfŸ ahΫ m¿éaš

ó®tkhd, jukhd bfhŸiffis¡ bfhŸséšiy. xU murh§f KiwæèUªJ

ntbwhU murh§f Kiw V‰gLtJ rçahf bjëÎgL¤jéšiy. nkY« mç°lh£oš

k¡fsh£Á¡F jtwhd bghUis¤ jªJŸsh®. mJ V‰W¡ bfhŸs¤j¡fjšy.

mç°lh£oè‹ k¡fsh£Áia¥ g‰¿a fU¤J eilKiw¡F mjhtJ Ï‹iwa

fhy murh§f Kiw¡F V‰òilajšy vd nguhÁça® #h‹ Óè T¿ÍŸsh®. nkY«

mt® F¿¥ÃL«bghGJ mç°lh£oš “efu muR” fis¥ g‰¿ m¿ªÂUªjhnu

jéu “ehL-muR” g‰¿ m¿aéšiy. nkY« mç°lh£oš murik¥ò tiffëš

tiuaW¡f¥g£l Koah£Á , jiyt® Kiw murh§f«, #dehaf k‰W« T£lh£Á muR

Kiw¥g‰¿ F¿¥Ãléšiy. RH‰Á Kiwæš murh§f§fŸ khW»‹wd v‹gJ V‰W¡

bfhŸs¤j¡fjhfΫ bjëthfΫ Ïšiy.

mç°lh£oY¡F¥ ÃwF gy muÁaš m¿P®fŸ muÁayik¥ig

tif¥gL¤ÂÍŸsd®. m¿éaš k‰W« eÅd fhy¤Â‰nf‰g všnyhuhY«

V‰W¡bfhŸs¤j¡f g£oaiy °Og‹ Äfh¡ jªJŸsh®. ËtUkhW j‰fhy

muÁayik¥òfŸ tif¥gL¤j¥g£LŸsd.

1. Ïašghf k‰W« Ïa‰w¥g£l murik¥òfŸ.

2. vGj¥g£l k‰W« vGj¥glhj murik¥òfŸ.

3. be»Hh k‰W« be»G« murik¥òfŸ.

4.10 Ïašghd k‰W« Ïa‰w¥g£l murik¥ò :

éÂKiwfë‹ ts®¢Á, njit Ïitfë‹ mo¥gilæš cUthdJjh‹

Ïašghd k‰W« gçzhk ts®¢Áædhš cUth¡f¥g£l murik¥ò. gçzhk¤Â‹

c¢r¡ f£lkhf eh£oš cŸs murik¥Ã‰F tot« bfhL¡f¥g£LŸsJ.

murik¥òfŸ jahç¡f¥gléšiy. Mdhš flªj fhy¤Âš V‰g£L bjhl®ªJ

ts®ªj gH¡ftH¡f§fS«, eilKiwfS«, kuòfS«, gŠrha¤J¡fëš vL¡f¥g£l

Ô®khd§fS«, éÂKiwfS« jh‹ murik¥ò V‰gl fhuz§fshf ÏUªÂU¡»‹wd.

Ïa‰w¥g£l murik¥ò KG¡f kåjå‹ KG Ka‰Áædhš Ïa‰w¥g£lnj

MF«. kdrh£Á¥go cUth¡f¥g£lJjh‹ murik¥òfŸ. bgU«ghY« mur®fshY«,

ghuhSk‹w¤jhY«, ca®ªj mÂfhu« gil¤jt®fS« V‹ murik¥ò nguitædhY«

Ïa‰w¥g£litna. Ïa‰w¥g£l murik¥Ã‹ TWfŸ mid¤J« VnjD« xU

Mtz¤Ânyh mšyJ gy Mtz§fënyh vGj¥g£oU¡F«. Ïašghd k‰W«

Ïa‰w¥g£l murik¥òfŸ j‰fhy¤Âš vGj¥g£l k‰W« vGj¥glhj murik¥ò vd

Ãç¡f¥g£LŸsd.

4.11 vGj¥g£l murik¥ò :

vGj¥g£l murik¥ò Mtz toéš mšyJ üš toéš mo¥gil k‰W«

murh§f§fë‹ gšntW m§f§fS¡F njitahd éÂKiwfë‹ bjhF¥ngahF«.

Ô®¡fkhd Kiwæš cUth¡f¥g£lnj. ne®ikahf, kdrh£Á¥go £lä£L

38 39

cUth¡f¥g£lJ. xU Áy ehLfëš murik¥ò nguitædhY«, kuò¥goÍ«

cUth¡f¥g£oU¡fyh«. vGj¥g£l murik¥ò ϪÂa eh£oš cUth¡f¥g£L k‰W«

murik¥ò nguitædhš V‰W¡bfhŸs¥g£lJ. ϪÂa muÁayik¥Ã‹ Kf¥òiu

ËtU« thrf§fnshL bjhl§F»wJ. ϪÂa k¡fsh»a eh« ϪÂa eh£o‹

murik¥ig V‰W Ïiwik ãiwªj k¡fsh£Á Foaurhf ãWλnwh«.

e«Kila murik¥ò nguitæš 1949 M« M©L et«g® 29 M« ehŸ Ï‹W

Ϫj murik¥Ãid V‰W Ïa‰¿ ek¡F ehnk tH§»bfhŸ»nwh« v‹w brh‰fnshL

Ko»wJ.

mbkç¡fhé‹ murik¥ò, ÃuÂãÂfë‹ Ãu¤Ânaf T£l¤Âš mÂg®

#h®{thî§l‹ jiyikæš jahç¡f¥g£lJ. Ϫj murik¥ò br¥l«g® 17,

1787-š ÃyblšÃah kheh£oš V‰W¡ bfhŸs¥g£L Ëd® mit khfhz muRfë‹

x¥òjY¡F mD¥g¥g£lJ.

ϪÂah, äah‹kh® k‰W« mbkç¡fhéš muÁayik¥ò xnu njÂæš

cUth¡f¥g£l jå Mtzkhf cŸsJ. Mdhš Ãuh‹°, M°Ânuèah M»a

ehLfëš xU bjhluhd ÁW ÁW J©Lfshf murik¥ò Mtzkh¡f¥g£LŸsJ.

cjhuz« Ãuh‹° murik¥ò _‹wh« FoauÁš jå Mtzkhf Ïšiy. Ïit

bt›btW njÂfëš Ã¥utç 24 Ã¥utç 26 k‰W« #&iy 26, 1874 M« M©L mjhtJ

muÁayik¥ò r£l§fshf Ïa‰w¥g£ld.

vGj¥g£l murik¥ò ÏU¥gjdhš rhjhuz r£l§fS¡F« murik¥ò¢

r£l§fS¡F« Ïilna cŸs ntWghLfis bjëthf m¿a KoÍ«. murik¥ò r£l«

v‹gJ Ïiwik mÂfhu« cŸs M£Áahs®fshš Ïa‰w¥gL»wJ. ÏitfŸ rhjhuz

eilKiwia Ëg‰¿ kh‰w ÏayhJ. rhjhuz r£l§fŸ murik¥ò éÂfS¡F

c£g£ljhf ÏU¡f nt©L«. rhjhuz r£l§fŸ murik¥ò rh®ªj r£l§fëå‹W«

khWgL« nghJ mit bršyhjitahF«.

vGj¥g£l muÁayik¥Ã‹ ãiwfŸ :

1. ÂlkhdJ, ãiyahdJ, FH¥g¤Â‰F Ïläšiy. mo¥gil éÂfŸ vGj¥

g£oU¥gjhš éU¥g¤Â‰F V‰g m¿ayh«. murh§f m§f§fë‹ mÂfhu« k‰W«

ã®thf mik¥ò KiwfŸ tiuaW¡f¥g£LŸsd. mij¥g‰¿ m¿a FH¥gnkh

jfuhnuh V‰glhJ. m›thW fU¤J ntWghL ãyédhš ÚÂk‹w¤ij mQfyh«.

2. äFªj ftd¤Jl‹ Ú©l ÃuÂthj¤Â‰F ÃwF vGj¥g£l murik¥ò

cUth¡f¥g£LŸsJ. Ú©l mDgt« k‰W« Mœªj m¿it òy¥gL¤J»wJ.

j‰fhèf éU¥ò-btW¥òfS¡F« éiuthd Ô®khd§fS¡F« Ïläšiy.

3. vGj¥g£l murik¥ò jå kåj‹ cçikia ghJfh¡»wJ. murik¥Ãš

cçikfŸ nr®¡f¥g£LŸsjdhš ÏitfŸ rhjhuz r£l§fis él ca®thf

fUj¥gL»‹wd.

m›thW ÏU¥gjhš bt›ntW murh§f§fŸ j§fŸ éU¥g¤Â‰nf‰g

kh‰WtÂèUªJ cçikfŸ ghJfh¡f¥gL»‹wd.

38 39

4. muÁayik¥ig m›t¥nghJ cŸs murh§f§fŸ kh‰W« nghJ k¡fŸ éU¥ò

btW¥òfS¡nf‰g kh‰w¥gLtÂå‹W« mJ ghJfh¡f¥gL»wJ.

5. beU¡fo fhy¤Â‰F V‰wJ. mrhjhuz ãiy V‰gL« nghJ vGj¥g£l murik¥ò

ãiyahfΫ têfh£oahfΫ ÏU¡F«.

6. T£lh£Á murh§f¤Â‰F vGj¥g£l murik¥ò bghU¤jkhdJ. Vbd‹whš

k¤Âa-khãy muRfë‹ mÂfhu§fŸ jå¤jåahf tH§f¥g£LŸsd.

vGj¥g£l muÁayik¥Ã‹ FiwfŸ :

1. ÂU¤j« brŒa fodkhd Kiwia Ëg‰w nt©L«. be»Hh j‹ikiaÍ«

giHik thjK« bg‰WŸsJ.

2. vGj¥g£l murik¥Ãš Ú¤Jiw gHik thj¤ij Ëg‰W« murh§f«

fhy¤Â‰nf‰g r£l« bfh©Ltu ãid¡F« nghJ, ÚÂk‹w« murik¥ò

r£l¤Â‰F c£g£ljh vd gh®¡f neçL«.

3. eh£o‹ éÂKiwfŸ k‰W« F¿nfhŸfŸ všyht‰iwÍ« cŸsl¡»

ÏU¥gjhš všyh fhy¤Â‰F« ÏJ bghU¤jkhdjhf ÏU¡fhJ. ÏJ

Éfhy¤Âš ts®¢Áia¤ jilbrŒ»wJ.

4. éçthd és¡fKilajhf ÏU¥gjhš Áy rka§fëš äif gL¤J¥g£l r£l

és¡f¤Â‰F tê V‰gL¤J»wJ.

4.12 vGj¥glhj murik¥ò :

xU eh£o‹ muÁayik¥ò cUthtJ mªj eh£o‹ Ïašghd ts®¢ÁiaÍ«

f£L¥ghLfisÍ« eilKiwfisÍ« bghW¤jjhF«. ÏJ Mtz§fëš

brhšy¥g£oU¡f nt©oašiy. xU Áy vGj¥g£oUªjhY« mit vGj¥glhj

m«r§fis él äf¡Fiwthf cŸsjhf m¿ayh«. Ïj‰F c-« ϧ»yhªJ.

e‹ikfŸ :

1. fhy¤Â‰nf‰g Nœãiy¡nf‰g r£l§fis kh‰¿¡ bfhŸsyh«. njit¥gL«

bghGJ r£l§fis nr®¤J¡ bfhŸsyh«. tiuaiw Ïšiy. m§nf ts®¢Á

c©L.

2. tisÍ« j‹ikÍilaJ. bghJk¡fŸ fU¤J V‰W¡bfhŸs¥gL»wJ.

m›t¥bghGJ kh‰w§fis bfh©L tuyh«. òu£ÁfŸ njitæšiy.

3. vGj¥glhj murik¥Ãš kh‰w§fis vëš bfh©L tuyh«. v®ghuhj

neu§fëš kh‰w§fŸ brŒtJ e‹ik jU«.

4. g©ghLfŸ k‰W« kuòfis¡ fh¥gh‰Wtš mit Áw¥ghdit. Ãç£oZ

murik¥ò cilglhj tuyh‰¿id¥ bg‰WŸsJ. Ï›ts®¢Á bjhl®ªJ eilbg‰W

tU»wJ v‹gij tuyhW _y« m¿ayh«.

40 41

vGj¥glhj muÁayik¥Ã‹ FiwfŸ :

1. Kot‰wJ. FH¥g« V‰gL¤j¡ToaJ. éÂKiwfis rhjhuz kåj‹ m¿ªJ

bfhŸs thŒ¥ò Ïšiy. vGj¥glhj murik¥ò ca®ªj ne®ikahd kd¥gh§if

bg‰¿U¥nghuhš jh‹ brašgL¤j KoÍ«. mj‹ j‹ik ntf« M»at‰iw

òçªJ bfhŸs mt®fshšjh‹ KoÍ«. rhjhuzkhdt®fshš òçªJ bfhŸsnth

Ëg‰wnth ÏayhJ.

2. Áy rka§fëš ãiya‰w j‹ikiaÍilaJ.

3. mÂfhu« tH§f¥g£l ãiyia¡ fh£oY« ÚÂk‹w« j‹Dila mÂfhu všiyia

Ú£o¤J¡bfhŸS«. ÚÂk‹w« j‹ éU¥g« nghy r£l Ïaš k‰W« mj‹

EQ¡f§fŸ M»at‰iw mj‹ éU¥g¥go vL¤jhS«.

4. vGj¥glhj muÁayik¥ò k¡fsh£Á¡F cfªjjšy v‹w fU¤J tèikahf

cŸsJ. k¡fŸ tiuaW¡f¥g£l r£l éÂfis¤ jh‹ éU«òt®. vGj¥glhj

muÁayik¥ò ca®ªnjh® FG M£Á¡F¤jh‹ ga‹gL«.

4.13 be»G« k‰W« be»Hh murik¥ò :

murik¥ò k‰W« mj‰F« rhjhuz r£l§fS¡F« cŸs cwÎ nkY«

muÁayik¥ig ÂU¤J« Kiwfis¥ bghW¤Jjh‹ muÁayik¥ò tif¥gL¤j¥gl

nt©L« v‹W Ãiu° TW»wh®. Ϥ£l¤Â‹go Ïu©L tifahd murik¥òfŸ

cŸsd. mit be»G« k‰W« be»Hh murik¥òfshF«.

4.14 be»G« murik¥ò :

be»G« murik¥Ãš murik¥ò r£l¤Â‰F« rhjhuz r£l¤Â‰F« v›éj

ntWghL« Ïšiy. Ïu©Lnk xnu khÂçahd Kiwfis¥ Ë g‰¿na Ïa‰w¥

gL»‹wd. murik¥ò bghJthf kuòfë‹ mo¥gilænyh mšyJ vGj¥g£nlh

ÏU¡»‹wd. xnu khÂçahfnt ÂU¤j« brŒa¥gL»‹wd. muÁayik¥ò¢

r£l¤Â‰F« rhjhuz r£l¤Â‰F« ÂU¤j« brŒa v›éj Ãu¤Ânaf eilKiwÍ«

Ëg‰w¥gléšiy.

be»G« muÁayik¥Ã‰F Áw¥ghd cjhuzkhf ϧ»yhªJ murik¥ig

fUjyh«. ϧ»yhªJ ghuhSk‹wnk ca®ªj mÂfhu« mšyJ Ïiwik mÂfhu¤ij¥

bg‰¿U¡»wJ.

ghuhSk‹w« vªj r£l«nt©LkhdhY« Ïa‰wyh«. mj‰F jilnaJ«

Ïšiy.

Ïa‰w¥g£l r£l« vijÍ« ghuhSk‹w« kh‰wyh«. mo¥gil mšyJ

muÁayik¥ò r£l§fŸ vd ϧ»yhªJ murik¥Ãš v›éj ghFghL«

F¿¥Ãl¥gléšiy. rhjhuz r£l§fis Ïa‰WtJ nghy ϧ»yhªÂš rhjhuz

Kiwæš muÁayik¥ò¤ ÂU¤j§fisÍ« bfh©L tuyh«. ghuhSk‹w¤jhš

Ïa‰w¥g£l r£l§fis kW MŒÎ brŒanth u¤J brŒanth ÚÂk‹w§fS¡F

mÂfhu« Ïšiy.

40 41

ãiwfŸ

1. be»G« murik¥ig rhjhuz r£l§fis¥ nghš ÂU¤j« brŒayh«.

fhy¤Â‰nf‰wh® nghš òÂa Kiwfis V‰gL¤Â¡ bfhŸsyh«.

2. tisÍ« j‹ik bfh©LŸsjhš Rygkhf k¡fë‹ njitfis

be»G« murik¥Ãš bfh©L tuyh«. k¡fë‹ njit m›t¥bghGJ

ãiwnt‰w¥g£Lé£lhš òu£Á V‰gl thŒ¥ng »ilahJ. Ϫãiyjh‹

ϧ»yhªÂš gy fhy f£l§fëš òu£Á V‰glhkš ÏUªjjj‰F fhuz«

m›t¥bghGJ k¡fë‹ njit¡nf‰g r£l§fis Ïa‰¿¡ bfhŸtnj MF«.

Ïjdhš Koah£Á KiwæèUªJ ghuhSk‹w Kiw¡F ϧ»yhªJ tªjJ

ÏašghdJ. mš t‹Kiw VJ« Ïšiy.

Ãßnk‹, Ãç£oZ murik¥ig g‰¿ F¿¥ÃL«bghGJ Ãuh‹° eh£oš òu£Á

fhuzkhf IªJ Kiw murik¥ò kh‰w¥g£lij R£o¡fh£o Ãç£oZ eh£il gh®¤J

bgUik¥g£lh®.

3. tsU« ehLfS¡F be»G« murik¥ò njit. ts®¢Á murik¥Ã‹ mo¥gilia

gh¡fhj t©z« mikªJŸsJ. nkY« rKjha muÁaš kh‰w« Áw¥ghf

mikªJŸsJ. be»G« murik¥Ã‰F tYñ£l« jUtjhf cŸsJ - muÁaš

k‰W« rKjha¤ij rçahf kh‰w« brŒa v¥bghGJ« äf¢rçahd muik¥ò mika

ÏayhJ.

4. njÁa kuòfë‹ mo¥gilæš be»G« murik¥ò cUth¡f¥g£LŸsJ. njitÍ«

kh‰wK« be»G« murik¥Ãš nr®¡f¥g£LŸsJ. tuyh‰¿š bjhl®¢Áahf

fhz¥gLtjhF«. be»G« muÁayik¥ò bghJ k¡fŸ fU¤ij czu¡Toa

eho¤Jo¥ghf cŸsnjhL k¡fë‹ v©z¤ijÍ« K‹it¡»wJ.

“k¡fŸ murh§f¤Â‰fhf eilKiw¡F tU»‹w murik¥ò¡fŸ všyht‰¿Y«

njÁa thœ¡ifia ÃuÂgè¤J Ïa‰ifahf V‰gLtJ« njÁa m¿Î K®¢Á¡F

V‰g ts®ªJ tUtJ« rKjha k‰W« muÁaš RjªÂu¤ij V‰W¡ bfh©oU¡»w

murh§f¤Â‹ cz®Îfis F¿¥Ã£l x›bthU fhy¤ÂY« ÃçÂgè¥gnj äf¢

ÁwªjJ” v‹W ÚÂaur® Tè v‹gt® F¿¥ÃL»wh®.

FiwfŸ :

1. kh¿¡ bfh©nl ÏU¥gJ k¡fis¤ ÂU¥ÂgL¤j bgU«gh‹iknah®,

ÁWgh‹iknahç‹ fz¡»š e‹ikia bfhŸshkš ÏU¡f têtF¡F«.

Ϥjifa muÁayik¥ò ãiyahd Áwªj ã®thf¤ij ju ÏayhJ.

2. ÂU¤j« brŒÍ« Kiw Rygkhf cŸsjhš muÁayik¥ò RygkhfΫ vëjhfΫ

kh‰w¥gL»wJ. khW« j‹ikÍila k¡fë‹ bgUéU¥g¤ij mo¥gilahf¡

bfh©L kh‰w« brŒa¥gL»wJ. Ô®khd§fŸ Áy neu§fëš Mntr cz®¢ÁfŸ

mo¥gilæš mik k‰W« x‰Wik ghÂ¥ò¡FŸshF«. °Âuj‹ik¡F bjhšiy

jU« ãiyÍ« V‰glyh«. eh£o‹ x‰Wik¡F g§f« V‰g£L Ãçéid V‰gl

têtF¡fyh«.

42 43

bghJthf T£lh£ÁKiw murh§f¤Â‰F be»G« muÁayik¥ò cfªjJ

mšy. Vbdåš, mš T£lh£Áæš m§f« t»¡F« Ïju khãy murh§f§fë‹

cçikfŸ k‰W« mÂfhu§fŸ cW brŒa¥g£oU¡fkh£lh. T£lh£Á Kiwæš

be»G« j‹ikÍila muÁayik¥ò ÏUªjhš Ë ju¥g£LŸs Ïu©oš x‹W eil

bgw thŒ¥òŸsJ.

1. muÁ‹ Ïju murh§f§fŸ jå¤j‹ikiaÍ« RjªÂu¤ijÍ« ÏHªJéL«. nkY«

ika muR T£lh£Á j‹ik¡F vÂuhf mÂf mÂfhu« bg‰wjh»éL«.

2. be»G« murik¥ò ãuªjukhf Ïšyhkš ÏU¥gjhš ika murh§f« Ú§fyhd Ïju

murh§f§fŸ RjªÂukhf brašgL«.

murik¥ò rhjhuz Kiwæš kh‰w¥gLtjhš mo¥gil cçikfS¡F ghJfh¥ò

Ïšiy. gjé¡F tU« x›bthU murh§fK« äf vëjhf mo¥gil cçikfis

kh‰W« mšyJ Ú¡f« brŒÍ«.

4.15 be»Hh muÁayik¥ò :

be»Hh murik¥Ãš ÂU¤j« brŒa Áy Ãu¤Ânaf KiwfŸ njit¥gL»‹wd.

be»Hh murik¥Ã‰F cjhuz§fshf mbkç¡fh, M°Ânuèah, Ré£r®yhªJ M»a

ehLfis F¿¥Ãlyh«. be»Hh murik¥ò rhjhuz r£l§fisél ca®thdJ.

rhjhuz r£l§fis kh‰WtJ nghš Ïšyhkš Áy F¿¥Ã£l jå têfŸ _y« jh‹

be»Hh muÁayik¥Ã‰F ÂU¤j« nk‰bfhŸsyh«. Ïjdhš ÂU¤j« brŒtJ

fodkhF«. muÁ‹ Ïiwik¡F ca®Î më¥gnj be»Hh muÁayik¥Ã‹ neh¡fkhF«.

Ϥj‹ik¡F òåj¤Jt« tH§FtJ muÁayik¥ng MF«.

mbkç¡f murik¥ò be»Hh murik¥Ã‰F Áwªj vL¤J¡ fh£lhF«.

mbkç¡f ghuhSk‹w« muÁayik¥Ã‰F vÂuhf r£l« Ïa‰w ÏayhJ

v‹gJ F¿¥Ãl¤j¡fjhF«. mbkç¡f ÚÂk‹w« muÁayik¥Ã‹ ghJfhtydhf

és§F»wJ. nkY« mbkç¡f ghuhSk‹wkhd fh§»u° murik¥ò r£l§fS¡F

vÂuhf Ïa‰W»‹w r£l§fis ãuhfç¡fΫ brŒayh«.

ϪÂa muÁayik¥ò ϧ»yhªJ murik¥ò nghš be»G« j‹ikÍ«

mbkç¡f muÁayik¥ò nghy be»Hh¤j‹ikÍ« bg‰wjšy M§»y murik¥ò

nghy mÂf¥goahd be»G« j‹ikianah mbkç¡f muÁayik¥ò nghy mÂf

be»Hhj‹ikianah bg‰¿šyhkš Ïu©o‰F« Ïil¥g£l j‹ikia bfh©LŸsJ.

e‹ikfŸ :

1. ãuªjukhdJ, khwhj j‹ikÍilaJ. mDgtK« m¿th‰wš bg‰wt®fshY«

vGj¥g£ljhF«. ÏJnt xU eh£o‹ Âwikia vL¤J¡fh£L« msÎnfhš. k¡fŸ

Ïij òåj üyhf V‰W¡ bfhŸtJl‹ mj‹ têKiwfŸ go elªJ bfhŸsΫ

jahuhf cŸsd®.

2. r£lk‹w¤Â‹ M¡»uä¥ÃèUªJ murik¥ig ghJfh¡»‹wJ. murik¥ò r£l«,

r£l k‹w§fë‹ if¥ghitahf nghŒél¡TlhJ.

42 43

3. mo¥gil cçikfis ghJfh¥gJ Ï›tif muÁayik¥ng. mo¥gil cçikfŸ

murik¥Ã‹ xU gFÂahF«. Ïitfis vëš kh‰w¡ TlhJ.

4. ÁWgh‹ikædiu ghJfh¥gJ be»Hh muÁayik¥ò bgU« gh‹ikæd® vL¡F«

elto¡iffŸ ÁWgh‹ikædiu gh¡f¡ TlhJ. m›thW gh¡F«nghJ

ÚÂk‹w« mjid ghJfh¡f nt©L«.

5. be»Hh muÁayik¥ò k¡fë‹ cz®¢ÁfS¡F m¥gh‰g£lJ. k¡fë‹

bfhªjë¥ò cz®ÎfŸ muÁayik¥ig kh‰W« Kiwia ifé£Lél¡ TlhJ.

6. T£lh£Á x‰Wik¡F«, gy¤Â‰F« ghJfh¥Ã‰F« be»Hh murik¥ò K¡»akhf

njit¥gL»wJ. be»Hh muÁayik¥Ãšjh‹ T£lh£Á¥ gFÂfë‹ cçikfŸ

ghJfh¡f¥gL»‹wd. x‹¿‹ ÛJ Ï‹bdh‹W M¡f« brY¤j ÏayhJ. ÏJ

be»Hh murik¥Ãšjh‹ rh¤ÂakhF«.

FiwfŸ :

1. Áy neu§fëš muÁayik¥ò kh‰w« j鮡f ÏayhjJ. Mdhš be»Hh murik¥ig

Rygkhf ÂU¤j« brŒa KoahJ.

2. be»Hh murik¥ig vGÂat®fŸ v®fhy¤ij¥ g‰¿ ÁªÂ¥gšiy. tsU«

ehLfS¡F Ï›turik¥ò jFªjjšy. nkY« tsU« ehLfëš mo¡fo kh‰w«

njit¥gL»wJ.

3. murik¥ò¢ r£l¤Â‰FŸ Ïa‰w¥g£l r£l§fŸ tU»‹wth vd cW brŒJ

bfhŸtnj be»Hh murik¥Ãš ÚÂk‹w¤Â‹ ftiyahf ÏU¡F«.

FiwfS« ãiwfS« ÏU¥ÃD« Ï‹iwa ¦Nœãiyæš be»Hh k‰W« vGj¥g£l

murik¥òjh‹ ešyJ v‹w v©z« midtçlK« cŸsJ. vGj¥g£l murik¥Ãš

v®fhy¤Âš eh« fU¤Âš bfhŸs nt©oaJ v‹dbt‹whš be»G« j‹ik

bghUªÂa xU Áy m«r§fŸ Ïl« bgw nt©L« v‹gJjh‹. ϪÂa murik¥Ãš

xUÁy be»G« k‰W« be»Hh m«r§fŸ Ïl« bg‰¿U¡»‹wd. vdnt, ϪÂa

muÁayik¥ò Ïju ehLfS¡F Ï›tifæš têfh£oahf és§F»wJ.

44 45

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL :

1. Ñœf©l m¿P®fëš ah® muÁaš j¤JtPhå Ïšiy?

m) vor‹ M) fhªÂ Ï) Ãns£nlh <) Óè

2. Ït®fëš »nu¡f eh£il¢ rhuhjt® ah®?

m) mç°lh£oš M) Ãns£nlh

Ï) rh¡uo° <) kh©bl°¡ô

II. nfho£l Ïl¤ij ó®¤Â brŒf :

1. mid¤J T£lh£Á ehLfS« ______________ murik¥ig¥ bg‰WŸsd.

2. mbkç¡f murik¥ò xU ______________

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. Áwªj murik¥ò RU¡fkhf ÏU¤jš nt©L«.

2. ϪÂa murik¥ò c©ikahd be»Hh murik¥ò

gFÂ - M

1. murik¥ig tiuaW.

2. murik¥Ãš ÏU¡f nt©oa m«r§fŸ ahit?

gFÂ - Ï

1. mç°lh£oè‹ murik¥ò g£oaiy étç.

2. Áwªj murik¥Ã‹ m«r§fis¡ TWf.

gFÂ - <

1. be»G« be»Hh murik¥Ã‹ Fiw ãiwfis étç.

2. vGj¥g£l murik¥Ã‹ Fiwãiwfis vGJf.

44 45

m¤Âaha« - 5

r£l«, ÚÂ, RjªÂu«, rk¤Jt«

K‹Diu

Ï¥ghl¥gF eh‹fhf Ãç¡f¥g£LŸsJ. x›bthU gFÂÍ« r£l«, RjªÂu«, ÚÂ

k‰W« rk¤Jt« F¿¤J és¡F»wJ. k¡fSila ey‹fis¡ fUÂ, mt®fSila

elto¡iffis f£L¥gL¤JtijÍ« xG§FgL¤JtijÍ« jdJ jiyaha

flikahf eÅd fhy muR bfh©LŸsJ. mJ m›thwhd f£L¥ghLfisÍ«,

xG§FgL¤JjiyÍ« eilKiw¥gL¤j, gyéjkhd r£l§fisÍ« Ïa‰W»wJ. k¡fŸ

j§fSila MSikia ts®¤J¡ bfhŸS« t©z«, mt®fS¡F thŒ¥òfŸ »£L«

t©z« mt®fS¡F cça RjªÂu¤ijÍ« muR cW brŒ»wJ.

rk¤Jt« v‹gJ RjªÂu« k‰W« ÚÂnahL ÏiaªjJ. jå eg® xUtU¡F

MŸgtuhš më¡f¥g£l r£ló®tkhd v®gh®¥òfisÍ« mj‹ _y« mt®fsilÍ«

gy‹fisÍ« bgW« Kf¤jh‹ Ú brašgL»wJ. m¤jåegU¡F më¡f¥g£l

cWÂ¥ghLfis ãiwnt‰whkš nghdhnyh, mtUila cçikfŸ gh¡f¥g£lhnyh,

m›éd§fëš Ú jiyæL»wJ.

r£l« :

5.1 r£l¤Â‹ bghUŸ :

bghJthf òçªJbfhŸs¥g£l mséš, r£l« v‹gJ, ÚÂk‹w§fshš

eilKiw¥gL¤J« éÂKiwfŸ ml§»a bjhF¥ò vd bghUŸgL«. Ïit k£Lä‹¿,

kåj®fë‹ r_f el¤ijfnshL bjhl®òŸs r_f r£l§fŸ k‰W« Ïaš m¿éaš

r£l§fS« cŸsd.

muÁaš m¿éaš khzt®fsh»a eh« Ãw r£l§fis él, muÁaš r£l«

v‹gij¡ fh©ngh«. Ϥjifa r£l§fŸ jåkåj®fŸ vt‰iw brŒa nt©L«

k‰W« vt‰iw brŒa¡TlhJ v‹gjid tèÎW¤J»‹wd. m›thwhd têKiwfŸ

Ûw¥gL«nghJ, mªelto¡if j©lid¡Fçajh» éL»wJ. Ïj‹ _y« muÁaš

r£l« mšyJ V‰ò r£l« (Positive Law) f£L¥gL¤Jjš k‰W« xG§FgL¤JjnyhL

bjhl®ò bfh©ljhF«. r£l¤Âid g‰¿a fšé r£l¡ fšé (Jurispredence) v‹wiH¡f¥gL»wJ.

r£l¤Â‹ tiuaiwÍ«, bghUS« :

vªj Ïl¤Âš r£l« Ïšiynah m§F xG§F ÏU¡fhJ, v§nf

xG§»šiynah, m§nf kåj®fŸ v‹d brŒtJ, v§nf brštJ v‹w¿ahJ

fhzhkš nghŒéLt®. - nk¡.#t®

r£l« v‹gJ xU muR tèÍW¤J« cçikfŸ k‰W« fl¥ghLfë‹

KiwikfshF« - o.v¢.»ß‹

r£l« v‹gJ bghJ éÂ. v¤jifa elto¡iffis¢ brŒayh« mšyJ

brŒa¡TlhJ v‹W mJ TW»wJ. r£l¤ij k¡fhkš ÛWgt®fS¡F j©lid

më¡f¥gL»wJ. - Á£{é¡

46 47

5.1 r£l¤Â‹ Mjhu§fŸ :

v›thW r£l« ÃwªÂU¡f¡ TL«; mit vj‰F fhuzkhf ÏUªÂU¡fyh«

v‹gjidna r£l¤Â‹ Mjhu§fŸ v‹»nwh«.

nk¡ It® “munr, r£l¤Â‹ bg‰nwh® k‰W« FHªij” v‹»wh®. eÅd

fhy¤Âš, xU k¡fŸ ey« ehL« muÁš, murh§f¤Â‹ _‹W m§f§fshd r£lk‹w«,

brayh£Á¡FG k‰W« Ú¤Jiw v‹gt‰¿š r£lk‹w« r£l¤ij Ïa‰W»wJ;

brayh£Á¡FG (Executive) Ïa‰w¥g£l r£l§fis eilKiw¥gL¤J»wJ. Ú¤Jiw

Ïa‰w¥g£L, eilKiw¥gL¤j¥gL« r£l§fS¡F és¡f« më¡»wJ. r£lk‹w«

v‹gjid¤ jh©o, r£l¤Â‰F gštif Mjhu§fŸ cŸsd. mit.

1. tH¡fhWfŸ

2. ÚÂk‹w Ô®¥òfŸ

3. m¿éaš rh®ò és¡f§fŸ

4. r£lk‹w«

5. ÚÂ, kdrh®ò

6. kj« v‹gd

1. tH¡fhWfŸ :

rKjha¤Âš gytif Ïd§fëš, jiyKiw jiyKiwahf xU Áy eilKiwfŸ

Ëg‰w¥gL«. fhy¥ ngh¡»š mªeilKiwfns "r£l«" v‹wh»éL«. k¡fëilna

ãyéa cwÎfŸ Á¡fyhfhjtiuæY«; bghJ neh¡f§fŸ v‹gd äf¡ Fiwthf

ÏUªjtiuæY«, Ϥjifa gH¡f tH¡f§fŸ, tH¡fhWfŸ V‰W¡ bfhŸs¥g£L, thŒ

têahf jiyKiw jiyKiwahf cWÂ¥gh£Ll‹ filÃo¡f¥g£oUªjd.

Ϥjifa r«Ãujha§fŸ bgU«ghY« kj¤Â‹ rhu¤ijna bg‰¿Uªjd.

Vbdåš kj« ntW, r£l« ntW v‹gJ m¥nghJ m¿a¥gléšiy. vdnt tH¡fhWfëš

ÏUªJ njh‹¿a r£l§fŸ ngça‰ifæåUªJ (Supernatural) tªjbj‹nw fUjyh«.

bgU«gh‹ikahd r«Ãujha§fS¡F kj rl§FfŸ k‰W« flÎs®fë‹ nfhg¤Â‰F

Mshf nt©lh« v‹gd ngh‹w _le«Ã¡iffns Mjhukhf és§»ad.

2. ÚÂk‹w§fë‹ Ô®¥òfŸ: Ïit ÚÂk‹w òduhŒÎ v‹W« miH¡f¥gL»‹wd.

khW»‹w fhy¢¦NHè‹, òÂa thœ¡if KiwfŸ k‰W« k¡fëilna V‰g£l

bjhl®òfŸ gšntW Á¡fšfis njh‰Wé¤jd. m¤jifa Á¡fšfis Ô®¤Jit¡f

tH¡fhWfŸ v›éjkhd Ô®ÎfisÍ« juéšiy. m›éd§fëš Ï¤jifa Ô®¥òfŸ

r£l§fsh»éL»‹wd. nuhkhåa k‰W« ϧ»yhªJ mur®fë‹ Ô®¥òfŸ Ït‰iw

mo¥gilahf bfh©litnaahF«.

3. m¿éaš r£l és¡f§fŸ : m¿éaš rh®ghd r£l és¡f§fS« r£l§fë‹

_y Mjhukhf fUj¥gL»‹wd. r£l tšYe®fŸ jh‹ ÚÂk‹w§fë‹ Ô®¥òfŸ

mo¥gilæY«, ÚÂgÂfë‹ fU¤J¡fisÍ« MŒªJ Á¡fyhd Ãu¢ridfëš j§fŸ

nkyhd és¡f§fis më¡»‹wd®. r£l cyf¤Âš r£l tšYe®fS¡F ÏU¡F«

46 47

EQ¡f«, Mœªj mDgt«, és¡F« M‰wš M»ait fhuzkhf bršth¡F ts®tjhš,

ÚÂgÂfS« m«khÂç tšYe®fë‹ és¡f§fis òw¡fâ¡f ÏaYtšiy.

rh‹whf, ϧ»yhªj eh£oèUªj Ãsh¡°l‹, nfh¡ ngh‹wt®fŸ vGÂa r£l

és¡f§fŸ ϧ»yhªJ ghuhSk‹w r£l§fS¡F rkkhdjhf fUj¥gL»‹wd. ÏJ

ngh‹wJ jh‹ nuhkhòç r£l tšYe®fë‹ és¡f§fSkhF«.

4. r£l k‹w« : Ï¡fyh¤Âš r£l« Ïa‰Wtj‰F cŸs k‰W« xU K¡»akhd Mjhu«,

r£lk‹wkhF«. r£lk‹w§fŸ r£läa‰W« bjhê‰rhiyfshf "j‰fhy¤Âš

fUj¥gL»‹wd. r£l k‹w§fŸ K‹dhš Ïa‰w¥g£l r£l§fis kh‰W»‹wd,

eilKiwæèU¡F« r£l§fis é£LéL»‹wd, njitahd òJ r£l§fis

Ïa‰W»‹wd. r£l _yhjhu§fSila jh¡f« FiwªJ nghdhY«, tH¡fhWfŸ, rka

eilKiwfŸ, k‰W« ÚÂk‹w KoÎfis r£läa‰Wnth® fU¤Âš bfhŸ»‹wd®.

5. ÚÂ kd¢rh®ò r£l« (Equity Law) :

Ú kd¢rh®ò v‹W F¿¥ÃL«nghJ ÚÂgÂæ‹ cŸs¤Âš ciwªJ

»l¡F« kd¢rh®ò mšyJ kd¢rh£Áiana F¿¥ÃLtjhF«. Ô®¥òfëèUªJ

Ï›tif khWg£ljh v‹w nfŸé vH¡TL«. c©ikæš tH¡f¤ÂèU¡F«

r£l§fë‹ mo¥gilæš Ô®¥òfŸ Tw¥g£lhY«, r£l§fS¡F« m¥ghš c©ikahd

ÚÂia ãiyeh£l nt©oa r£l¤ij x£o j‹ kdrh£Áæ‹ mo¥gilæš Ô®¥òfis

tH§f¡ TL«. khWg£l thœ¡ifKiw k‰W« NHšfŸ fhuzkhf giHa¢ r£l§fëš

tH¡Ffëš Ô®¥ò brhšy Mjhuäšyhj nghJ, ãaha mãaha«, bghJ m¿Î k‰W«

Ïa‰if Ú ngh‹wit Ú tH§f cjλ‹wd. m›tifæš tH§f¥g£l Ô®¥òfisna

"Ú kd¢rh®ò r£l«" v‹W miH¡»nwh«. ϧ»yhªJ ngh‹w ehLfëš Ï¢r£l«

gutyhf ga‹gL¤j¥gL»wJ vdyh«.

6. kj« mšyJ rka«:

gH¡ftH¡f§fŸ, eilKiw¢ r£l§fis x£oaJ jh‹ kj¢r£l§fshF«.

Ït‰¿‰fhd mo¥gil, k¡fëilna ngz¥gL« kjüšfshF«. gH§fhyª bjh£nl,

kåj®fŸ òy‹fshš m¿a Ïayhj xU r¡Âæ‹ ghš j§fSila e«Ã¡ifia it¤J

m¢r¡Âæ‹ têfh£Ljè‹go, j§fŸ elto¡ifia tF¤J¡ bfhŸtnj thœ¡if

vd fUÂd®. kj FUkh®fë‹ fU¤J¡fS«, òåj üšfëš Tw¥gLgitfns

r£l¤Â‹ Mjhu§fshf és§Ftd.

48 49

5.3 r£l¤Â‹ tiffŸ

nk¡ It® r£l¤Âid Ñœf©lthW tif¥gL¤J»wh®.

r£l«

Ïa‰if r£l«

njÁa r£l«(m) KåÁaš r£l«

muÁayik¥ò r£l«

bghJ¥gilahd r£l«M£Á¤Jiw¢ r£l«

mo¥gil¢ r£l« mtru r£l«

tH¡Fmo¥gilæyhd

r£l«bghJ¢ r£l«

jåah® r£l«murh§f¢ r£l«

rhjhuz r£l« (m) bghJ¢ r£l«

r®tnjr r£l«

ne®kiw r£l«(muÁaš r£l«)

nk‰fh© r£l§fë‹ és¡f« ËtUkhW :

1. Ïa‰if r£l« :

ÏJ Ïiwik r£l« vdΫ miH¡f¥gL»wJ. Ï›tif r£l«, v§F«

Ïa‰w¥g£l r£lk‹W, mJ kåj®fë‹ m¿éš c¤j r£lkhF«. mJ kåj®fshš

gil¡f¥g£l r£lk‹W. Ïa‰if r£l«, mj‹ ghš cŸs kÂ¥ÃdhY«, m¢r¤ÂdhY«

x¥ò¡bfhŸs¥gL»wJ.

2. ne®kiw r£l« :

ÏJ muÁaš r£l« v‹W« miH¡f¥gL»wJ. ÏJkåj®fshš

Vw¥L¤j¥g£ljhF«. ÏJ Ïa‰ifahdJ; midtuhY« òçªJ bfhŸs¥gLtJ. ÏJ

eh£o‹ Ïiwah©ik r¡ÂahfΫ és§F»wJ. Ï›tif r£l« Ûw¥gL«nghJ

j©lidfŸ më¡f¥gL«.

3. njÁa r£l« :

eh£o‹ Ïiwah©ik fh£L« be¿¥go tF¡f¥g£L, mªeh£o‹ všiy¡F£g£l

gFÂfëš tÁ¡F« k¡fë‹ jå¥g£l k‰W« bghJthd cwÎKiwfŸ F¿¤J

Ïa‰w¥gL« r£l« njÁa r£lkhF«.

48 49

4. r®tnjr r£l« :

1780-š b#uäbgªj« v‹w Áªjidahsuhš Ï¥bga® m¿a¥g£lJ. cy»š cŸs

ehLfŸ j§fS¡FŸ V‰gL»‹w cwÎfŸ k‰W« mjid rh®ªj el¤ij KiwfŸ F¿¤J

Ïa‰w¥gLtJ `r®tnjr r£l«' v‹gjhF«. é£l‹ v‹Q« m¿P® g‹dh£L r£l«

v‹gJ "ehfßf ehLfŸ mitfS¡»ilæyhd cwéš mitfis f£L¥gL¤Jtjhf

eilKiwæš cŸs x¥gªj§fŸ k‰W« tH¡f§fëš brhšy¥g£oU¡»‹w éÂfŸ

(rules) M»aitahF«". v‹W TW»wh®.

"Ï›éÂfŸ Ûw¥gL«nghJ mjdhš gh¡f¥g£l ehLfS¡F eZl <L bgw

r£lßÂahd cçikfŸ c©L v‹W« bjçé¤JŸsh®.

ÏU¥ÃD« g‹dh£L¢ r£l« v‹gJ ehLfŸ x›bth‹W« Ãw ehLfSl‹ cwÎ

V‰gL¤Â¡ bfhŸS«nghJ V‰W¡ bfh©LŸs éÂfŸ k‰W« flikfis mjhfnt

jhdhf V‰W elªJ bfhŸtjhšjh‹ ÏU¡»wJ. Ïjid jh®Ûf xG¡f« (Positive Morality) v‹W és¡fyh«.

ÏJnt Ïa‰if¢ r£l« (Natural law) v‹W« m¿ayh«. vdnt, VnjD« xU ehL

mšyJ njr« Ïju eh£o‰F Ô§»iH¡Fkhdhš Ô§»iH¥ò¡FŸshd ehL j‹dhš

Koªjtiu mªj Ô§if Ô®¤J¡ bfhŸs têfhz nt©L«. mtÁa« V‰gL«nghJ

cjé brŒa K‹tU« ehLfë‹ cjéia nf£L« bg‰W« rç brŒJ bfhŸsyh«.

Ï«Kiw g‹dh£L¢ r£l¤ij v¥nghJ« fh¥gh‰w cjthJ. ÏU¥ÃD«

njr¤Â‹ Áwªj jiyt®fshf ÏU¥gt®fŸ ãahakhdt‰iw ãiyeh£l Ka‰ÁfŸ

nk‰bfhŸtj‹ thæyhf g‹dh£L r£l¤ij cyf ehLfŸ V‰fΫ, k¤J el¡fΫ

njitahd elto¡iffis cça neu¤Âš nk‰bfhŸs nt©L«. Ï›thW brŒtj‹

_ykhf¤ jh‹ "cyf ÚÂ" (International Justice) bt‰¿ bgW«.

5. muÁayik¥ò r£l« :

eh£o‹ murh§f¤Â‹ elto¡iffis Ô®khå¡F« mo¥gil r£l«,

muÁayik¥ò r£lkhF«. murh§f¤Â‹ f£lik¥òfŸ k‰W« muÁ‹ m§f§fŸ

Ït‰¿‰»ilna ãyΫ bjhl®òfŸ M»at‰iw Ô®khå¥gJ muÁayik¥ò r£l¤Â‹

K¡»a gâahF«.

6. rhjhuz r£l« :

ÏJ r£lk‹w¤jhš Ïa‰w¥gL« r£lkhF«. xU eh£oš thG« kåj®fis

ã®t»¡f Ïa‰w¥gL« rhjhuz r£lkhF«. muÁayik¥ò r£l¤ij jéu, Vida

KåÁgš r£l§fŸ mid¤J« Ï›tifahdjhF«. ÏJ muÁayik¥ò r£l¤Âid

rh®ªÂU¡F« r£lkhF«.

7. bghJ¢ r£l« :

jåkåj®fŸ k‰W« eh£o‰»ilnaahd cwÎfnshL bjhl®ò bfh©lJ bghJ

r£lkhF«. mid¤J tif F‰w§fS« Ï¢r£l¤Â‹ gh®it¡F£g£ljhF«.

bghJ r£l« F¿¤j tH¡Ffëš, ehnl th / ÃuÂthÂahf Âfœ»wJ.

50 51

8. jåa® r£l« :

jå kåj®fS¡»ilnaÍŸs cwÎfis¥ g‰¿aJ. cilik, thçRçik

ÂUkz«, gê¤jš k‰W« mtöW ngh‹witfis¥ g‰¿aJ.

9. r£l¤Â‹ M£Á :

"M§»nya®fŸ r£l¤Âdhš k£Lnk Ms¥gL»‹wd®. e«Kila rfkåj‹

xUt‹ m¤jifa r£l¤Â‹ M£Á mÂfhu¤Âdhš k£Lä‹¿ ntW vjdhY«

j©o¡f¥gl¡TlhJ" V.é. ilÁ. M§»y muÁayik¥ò rhrd¤Â‹ K¡»akhd

m«r« r£l¤Â‹ M£ÁahF«. ÏJ Ëd® mid¤J #dehaf ehLfëy«

V‰W¡bfhŸs¥g£lJ.

ÏJ r£l¤Â‹ M£Á F¿¤j Áªjid, muÁaš RjªÂu« k‰W« jåeg®

éLjiy F¿¤J el¤j¥g£l gšyh©L fhy nghuh£l¤Â‹ éisthf vGªjjhF«.

ÏJ ã®thf r£l¤Â‰F vÂuhdjhF«. "muÁayik¥ò¢ r£l¤Â‰F m¿Kf«" v‹w

üèš V.é.ilÁ v‹gt® r£l¤Â‹ M£Á g‰¿a és¡f§fis jªÂU¡»wh®.

r£l¤Â‹ M£Á - bghUŸ :

r£l¤Â‹ M£Á v‹gJ r£l¤Â‹ tê¥gona ã®thf« eil bgw nt©L«

v‹gjhF«. Vnj¢rÂfhu ngh¡»‰F ϧF Ïläšiy. midtU« r£l¤Â‹ gh®itæš

rk«; r£l¤Â‰F m¥gh‰g£lt® ahUäšiy. Vnj¢rÂfhukhf, vªj mik¥ngh, mšyJ

kåjndh, ahiuÍ« j©o¡f ÏayhJ.

ÚÂæ‹ gçghyd¤Âš midtU« rkkhfnt el¤j¥gl nt©L«. midtU«

xnu tifæyhd ÚÂk‹w§fëšjh‹ érhç¡f¥gl nt©L«.

mo¥gil j‹ikfŸ :

r£l¤Â‹ M£Á v‹gj‰F Áy mo¥gil m«r§fŸ cŸsd. mit tUkhW.

1. ahU¡F« Áw¥ò cçikfŸ Ïšiy.

xU F¿¥Ã£l egU¡nfh, FGé‰nfh, v›tif Áw¥ò cçikfnsh, rYiffnsh

r£l¤Â‹ M£Áæš »ilahJ. r£lnk nkyhdJ jåeg® m‹W.

2. r£l¤Â‹ K‹ midtU« rk«.

Ïd«, kj«, ghš vd v¡fhuz§fŸ K‹å£L« kåjD¡F kåj‹ nt‰Wik

ghuh£l¡ TlhJ. r£l¤Â‹ K‹ midtU« rk«.

3. r£l¤Â‹ cz®ÎfS¡F KG K¡»a¤Jt«.

Kiwahd érhuizæ‹¿ vªj kåjD« j©o¡f¥gl¡ TlhJ. ÚÂk‹w¤jhš

Ô®khå¡f¥g£l r£lÛwyhš k£Lä‹¿ ntW vjdhY« xU kåjåläUªJ mtDila

thœ¡if, éLjiy k‰W« brh¤J ÃL§f¥glhJ. r£l¤Âid Û¿ vªj jåkåjU«

Ïšiy. mid¤J kåj®fS«, Fok¡fŸ, muR Cêa®fŸ midt®fS¡F« r£l«

bghJthdjhF«. xnu tifæyhd Ú k‹w§fëš xnu éjkhd r£l¤Â‹go mt®fŸ

érhç¡f¥gL»‹wd®. RU§f¡ T¿‹, r£l énuhj ÁiwÃo¥ò, r£l énuhj j©lid

Ïit Ïu©L« r£l¤Â‹ kh£Áik¡F vÂuhdit.

50 51

"r£l¤Â‹ M£Áæ‹ Åœ¢Á"

V.é. ilÁ T¿a r£l¤Â‹ kh£Áikæ‹ K¡»a¤Jt« Ï¥nghJ ϧ»yhªÂš

ãytéšiy. r£läa‰Wjè‹ mÂfhug»®Î, ã®thf Ô®¥gha§fë‹ njh‰w«,

khWgL»‹w r_f bghUshjhu ¦NHšfŸ, k¡fŸ ey muÁ‹ njh‰w«, gyju¥g£l

k¡fŸ mDgé¡F« ghJfh¥òfŸ fhuzkhf, r£l¤Â‹ kh£Áikæ‹ K¡»a¤Jt«

ehS¡FehŸ FiwªJ tU»‹wJ.

M£Á¤Jiw¢ r£l« :

r£l¤Âid g‰¿a fšéæ‹ xU Ãçthf, ã®thf r£l« és§F»wj. ÏJ

eh£o‹ mÂfhu« F¿¤jjhF«. ÏJ jå egU¡F«, eh£o‰F ãfG« r®¢irfŸ F¿¤J

neuoahf bjhl®ò bfh©ljhF«. eÅd fhy muÁ‹ brašghLfŸ bjhl®ghdjhF«.

ã®thf r£l«, muÁayik¥ò r£l¤Âå‹W njh‹¿ajhF«; Mdhš, ã®thf r£l«

muÁayik¥ò r£l¤Â‰F£g£ljhF«. muÁ‹ ã®thf«, jåeg®fis ã®t»¡F«

bghU£L Ïa‰w¥g£litna ã®thf r£l§fshF«.

mo¥gil j‹ikfŸ.

ã®thf r£l§fë‹ mo¥gil j‹ikfshtd :

1. ã®thf mÂfhu¤Âdç‹ mÂfhu§fŸ k‰W« mt®fë‹ mik¥ò g‰¿aJ.

2. mÂfhu¤Âdç‹ mÂfhu§fë‹ všiyæid Ô®khå¥gJ ã®thf r£lkhF«.

3. m›thW cUth¡f¥g£l mÂfhu« vªj tifæš Ãunah»¡f¥gl nt©L«,

v‹gjid Ô®khå¥gJ« ã®thf r£lkhF«.

4. mÂfhu t®¡f¤Âd® Ûjhd ÚÂk‹w f£L¥ghL k‰W« Ïju f£L¥ghLfis

Ô®khå¥gJ ã®thf r£lkhF«. eÅdfhy muÁš, ã®thf r£l§fŸ äFªj

K¡»a¤Jt« bgW»‹wd. ã®thf ÏaªÂu¤Â‹ brašghLfŸ Áy rka§fëš

muÁayik¥ò r£l be¿fëš ÏUªJ ÃwG« nghJ, mt‰iw ne®gL¤j ã®thf

r£l« K¡»a g§fh‰W»wJ.

ÚÂ

ÚÂnahL beU§»a bjhl®òŸs TWfshtd:

1. r£l« 2. RjªÂu« 3. cçik 4. rk¤Jt«

rnfhju¤JtK« Ï›tçiræš nrU«. Ï¥ghl¥gFÂæš ‘ÚÂ’ g‰¿ fh©ngh«.

ÚÂæ‹ njh‰w«

fU¤J k‰W« brhš mšyJ nr®¤jš mšyJ bghU¤Jjš v‹W bghUŸgL«

Ïy¤Ôåa bkhêæYŸs "Justia" v‹w brhšèèUªJ ÚÂ mšyJ Justice bgw¥g£LŸsJ.

ÚÂ xU mÂK¡»a fU¤jhf, muÁaš, j¤Jt« r£l« k‰W« e‹bd¿ M»a

gFÂfëš és¡f¥gL»wJ. gšntW j¤Jt Phåauhš Ú gyéj§fëš òçªJ

bfhŸs¥g£L, és¡fkë¡f¥gL»wJ. Ú v‹w fU¤Âid F¿¤j érhuiz

52 53

kåj® ÁªÂ¡f¤ bjhl§»a ehëš ÏUªJ tU»wJ vdyh«. vªj xU eh£o‹

muÁaš ehfçf¤Â‹ K‹nd‰wK«, mªj eh£oš ãyΫ Ú gçghyd¤ij it¤nj

mik¡f¥gL»wJ vdyh«. Ú v‹w brhšè‹ bghUŸ fhykh‰w¤Â‰nf‰gΫ,

khW»‹w Nœãiy¡nf‰gΫ kh‰wkilªj t©z« ÏU¡»wJ. kj«, mwbe¿,

rk¤Jt«, RjªÂu«, brh¤J, r£l«, muÁaš, bghUshjhu mik¥ò M»at‰nwhL

beU§»a bjhl®ò bfh©ljhf Ú és§F»wJ. gštif r_f mik¥ò gštifæš

ÚÂia òçªJ bfhŸ»‹wJ. eh« ÚÂæ‹ njh‰w«, rKjha¤Âš ÚÂæ‹ mtÁa« k‰W«

r£lÚ F¿¤J fh©ngh«.

5.4 ÚÂ - bghUŸ :

ÚÂ v‹w brhšY¡F rçahd bghUŸ ciu¥gJ vëj‹W. ÚÂæ‹ cŸsl¡f«

Ú gçghyd¤Â‹ j‹ik k‰W« Áw¥ò eh£o‰F ehL ntWgL»‹wd. muÁaš

Áªjidahs®fS«, ÚÂaur®fS« gštifæš Ïjid tiuaW¤JŸsd®.

flªj fhy¤Âš Ú v‹W m¿a¥g£lJ ãfœfhy¤Âš ÚÂahf V‰f¥gLtšiy.

gh¡f¥g£lt®fS¡F ju nt©oa ãthuz¤ijÍ«, jtW brŒj eg® mšyJ

eg®fS¡F j©lid tH§Ftnj ÚÂ vd vëikahf bghUŸ bfhŸsyh«. eh£o‹

r£l« k‰W« ÚÂæ‹ mo¥gil¡ bfhŸiffis x¤nj ÚÂ tH§f¥gL»wJ.

Ú F¿¤j mç°lh£oè‹ nfh£ghL

mç°lh£oš ÚÂia _‹W tifahf Ãç¡»wh®. mit

1. j©lid Ú : F‰w« òçªjt®fS¡F j©lid jUtJ

2. ÏH¥Õ£L Ú : gh¡f¥g£lt®fS¡F ÏH¥ÕL tH§FtJ.

3. kWg»®khd ÚÂ: rYiffŸ k‰W« Rikfis g»®ªJ bfhŸs brŒtJ.

Ú F¿¤j mç°lh£oè‹ ÁªjidfŸ, mtUila üyhd "ã¡nfh nk¡»a‹

e‹bd¿fŸ"š fhz¥gL»‹wJ. Ml« Rä¤ k‰W« #h‹ uhš° v‹gt®fS« Ú g‰¿

brhšèæU¡»‹wd®.

5.5 ÚÂæ‹ _yhjhu§fŸ :

ÚÂæ‹ _yhjhu§fŸ v‹gJ ÚÂæ‹ Áªjid njh‹w fhuzkhæUªjt‰iw

MŒtjhF«. r® v®d°L gh®¡f® v‹gt® Ú ќ¡f©l Mjhu§fëèUªJ

njh‹¿æU¡f¡ TL« vd¡ F¿¥ÃL»wh®.

1. rka«:

rka«, ÚÂæ‹ fU¤J cUthf K¡»a fhuzkhf ÏUªÂU¡»wJ. òåj

jhk° m¡édh° v‹gt® ÏnaRehjç‹ brhš k‰W« brašfŸ, njthya FUkh®fŸ

k‰W« kj¥nghjf®fë‹ th¡FfŸ r£l« k‰W« ÚÂ njh‹w fhuz« vd¡ T¿

tªjh®. f¤njhè¡f ÂU¢rigæ‹ jiytuhd ngh¥gh©lt® Ï‹wsΫ ÚÂæ‹

C‰W¡f©zhf m¢rka k¡fshš k¡f¥gL»wh®. ϪJ kj¤ij bghU¤jtiu "kD"

r£l¤ij jªjtuhf fUj¥gL»wh®. Ï›thW r£l« k‰W« ÚÂæ‹ C‰whf kj« mšyJ

rka« és§F»wJ vdyh«.

52 53

2. Ïa‰if r£l« :

v§F Óuhd murh§f« ÏšyhÂUªjnjh m§F "tr gil¤jt® thœtJ«"

"fh£L¢ r£lK«" "tèikna cçik" v‹w mo¥gil¤ j¤Jt« fh£L¤ j®ghçš

ÏUªÂU¡»wJ. Ïa‰ifænyna Ú v‹gJ kåj®fël¤Âš ÏUªÂU¡»wJ

x›bthU kåjå‹ Áªjid¡FŸS«, vit brŒa¤j¡fJ, vit brŒa¤jfhjJ

v‹w v©z« ãyλwJ. Ï›bt©znk ÃwF Áªjidahf cUbtL¤J "kåj‹

RjªÂukhdt‹" "midtU« rkkhf ghé¡f¥gl nt©L«" ngh‹w Óça Áªjidfis

jªjJ vdyh«.

3. bghUëaš :

Ïa‰ifæš kåj‹ njitfshš cªj¥g£L« tæ‰W¥gÁ¡F Msh»Í«,

fhy¥ngh¡»š j‹Dila thœ¡if¤ ju¤ij nk«gL¤Â¡ bfhŸS« elto¡ifæš

Ïw§F»wh‹. m›thwhd elto¡iffë‹ všiyfŸ éçtilªJ gyju¥g£l

kåj®fSl‹, gštif ãWtd§fSl‹ bjhl®ò bfhŸS«nghJ vG»‹w fU¤J

ntWghLfŸ, r¢ruÎfŸ, k‰W« nkhjšfis Ô®¤J it¡f muR v‹w mik¥ig

ehL«nghJ, ÚÂæ‹ njit e‹F czu¥gL»wJ. vdnt bghUshjhu«, ÚÂæ‹ k‰bwhU

C‰whF«.

4. mwbe¿fŸ :

tH§f¥gL« Ú mwbe¿¡F£g£L, ãaha kdnjhL«, xG¡f¤Â‹ ghš

brŒa¥gLtjhf ÏU¡f nt©L«. F‰wk‰wt®fŸ j©o¡f¥gl¡ TlhJ; mnj rka«

F‰wthëfŸ j©lidæèUªJ j¥Ã¡f¡ TlhJ. Ï¡nfh£gh£oš c¤j ÚÂ

ϧ»yhªÂš njh‹¿aJ. ϧ»yhªÂš k¡fsh£Á Ïšyhj fhy¤Âš eh£o‹ k‹d®

muÁah® ÚÂæ‹ C‰whf fUj¥g£lh®.

ÚÂæ‹ ts®¢Á :

ÚÂ òy‹fshš m¿aKoahj bghUshF«. mjid czuk£Lnk ÏaY«. r_f,

bghUshjhu, muÁaš, kj, r£lJiwfŸ mid¤JlD« bjhl®ò bfh©ljhF«. ÚÂ,

ÚÂtH§F« ãWtd§fis rh®ªJ ÏU¡»wJ.

5.6 ÚÂÍ«, rKjhaK« :

rKjha¤Âš cŸs midtU¡F«, j§fSila Âwikia ts®¤J¡ bfhŸs

rkkhd thŒ¥òfŸ më¡f¥glnt©L«. #hÂ, ãw, kj, Ïd ghFghLfŸ VJ« ÏšyhJ

midtU¡F« m¤jifa rkkhd thŒ¥òfŸ më¡f, vL¡f¥gL« Ka‰Á ÚÂæ‹ k‰W«

xU gçkhzkhF«.

m¤jifa Ka‰Ána rKjhaÚ vd¥gL»wJ. ϪÂahéš V‰w¤jhœÎfŸ äFªj

rKjhank ãyλwJ. m¤jifa mik¥Ãš rKjha Ú äf K¡»a¤Jt« bgW»wJ.

kåjid kåj‹ Ru©lhj rKjha¤Âš, xU ÁyUila e‹ikfS¡fhf gy®

J‹g§fŸ mDgé¡f nt©oajhf ÏU¡fhj rKjha¤Âš k£Lnk rKjha ÚÂia

ãiy eh£l ÏaY«.

54 55

5.7 r£l ÚÂ :

r£lÚ v‹gJ Ïa‰if ÚÂ, muÁaš ÚÂ, rKjha ÚÂ, bghUshjhu ÚÂ, ã®thf

ÚÂ, g»®khd ÚÂ k‰W« ne®gL¤J« ÚÂ v‹D« tiffëš ml§F«. r£l« Ïa‰W«

têKiwfŸ k‰W« Ú tH§f¥gL« KiwfnshL bjhl®òilaJ r£lÚ r£l Ú¡F

ÏU K¡»a bghU£fŸ cŸsd.

1. r£l« ãahakhdjhf ÏU¡f nt©L«.

2. r£l¤Â‰F£g£nl x›bthUtU« Ú bgw nt©L«.

1. r£l« ãahakhdjhf ÏU¡f nt©L« :

r£l« Ïa‰WtJ r£lk‹w¤Â‹ gâahF«. Ïa‰w¥gL»‹w r£l«,

ãahakhdjhf ÏU¡f nt©L«. r£lkhdJ rkkhf ÏU¥gt®fS¡F rkkhfΫ,

rkd‰W ÏU¥gt®fS¡F rkd‰wjhfΫ ÏU¤jš mtÁa«. _l¤jdkhd rKjha

nkœgh£oid m¢RW¤J« gHikthj brašfis KoΡF bfh©Ltu mnef r£l§fŸ

Ïa‰w¥gL« nghJ, m¢r£l§fŸ gHikthÂfshš V‰W¡ bfhŸs¥gLtšiy. Mdhš

Ϥjifa v®¥òfŸ r£l¤Â‹ j‹ikia xU nghJ« ghÂ¥gšiy.

Ïa‰w¥gL»‹w r£l§fŸ rçahf ÏU¡f nt©Lkhdhš, r£l« Ïa‰Wgt®fŸ

rçahdt®fshf ÏU¡f nt©L«. k¡fsh£Áæš, k¡fSila ÃuÂãÂfns r£l«

Ïa‰Wgt®fshf ÏU¡»wh®fŸ. ÏJ k¡fsh£Áæ‹ Áwªj g©ghF«. mnefkhf

mid¤J k¡fsh£Á ãyλ‹w ehLfëY«, RjªÂukhd, eLãiyahd Ú¤Jiw

r£lk‹w¤jhš Ïa‰w¥gL« r£l§fŸ, ãahakhditjhdh, V‰òilaitjhdh

v‹gjid MuhÍ«. Ú¤Jiw muÁayik¥ò r£l¤Â‹ fhtyhëahfΫ, cçikfë‹

ghJfhtydhfΫ és§F»wJ.

Ϥjifa k¡fsh£Áfëš bgU«ghyhd jUz§fëš, r£läa‰W« JiwÍ«,

Ú¤ JiwÍ« nkhjšfis filÃo¡F« nghJ, ã®thf elto¡iffŸ °j«Ã¤J

éL»‹wd.

2. r£l¤Â‰F£g£nl x›bthUtU« Ú bgw nt©L« :

x›bthUtU« ghug£rk‰w Kiwæš ÚÂbgw nt©L«. r£l¤Â‹go midtU«

rkkhf ghJfh¥ò bgw nt©L«. rkkhd r£l ghJfh¥ò v‹gij ÏUtêfëš òçªJ

bfhŸsyh«. Kjyhtjhf, Ú bgW« KiwfŸ vëikahdjhfΫ, rhkhåa®fS¡F

mÂf« bryÎ Ão¥gjhfΫ ÏU¤jš nt©L«. Ïu©lhtjhf Ú tH§F« mik¥òfŸ

KG RjªÂu¤JlD«, v›éjkhd ÏilôWfŸ ÏšyhJ ÏU¤jš nt©L«.

brayh©ik FGé‹ (Executive Branch), jiypL, Ú¤Jiwæš mwnt

ÏU¤jš TlhJ. mÂfhu¥ Ãçéid¡ nfh£ghL, Ú¤Jiw RjªÂukhf brašgl

nt©L« v‹gijna tèÍW¤J»wJ. m›thW Ú¤Jiw RjªÂukhf brašgL«

t©z«, ÚÂgÂfS¡F tH§f¥gL« CÂa«, gâéÂfŸ, jFÂfŸ mika nt©L«.

ÚÂia tH§F« m«kåj®fŸ ÛJ v›éjkhd mG¤jK« ÏU¤jš TlhJ.

54 55

RjªÂu«

RjªÂu¤Â‹ bghUŸ :

RjªÂu« vD« brhš "iyg®" v‹D« y¤Ô‹ bkhêæš nt®brhšyhf bfh©l

M§»y brhš "èg®£o" v‹gj‹ jäHh¡fkhF«. Ϫj y¤Ô‹ brhšY¡F £l

t£lkhd bghUŸ më¤jš ÏayhJ. Vbdåš RjªÂu« (èg®o) vD« brhšY«

rç, éLjiy (freedom, Independence) vD« brhšY« rç, gštiffëš gšntW

fU¤J¡fëš cgnahf¥gL¤j¥gL»‹wd. RjªÂu« Áy rka§fëš cçik v‹w

bghUëY« Ãunah»¡f¥gL»wJ. Mf, RjªÂu« cçik M»a _‹W fU¤JfS«,

RjªÂu« vD« nfh£gh£il R‰¿na mikªJŸsJ. vdnt eh£o‹ Fok¡fS¡F

ng¢R, vG¤J, thœjš, bghUÇ£Ljš, kj«, bkhê M»a všyht‰¿Ynk Ãw® jiypL

Ï‹¿ midtU« mDgé¡f¥gL« éLjiyna RjªÂu« v‹»nwh«. Ï«khÂç

mDgé¥gÂèUªJ jå eg®fisnah k¡fSŸ ÁW FGédiunah, Ãw jå eg®fnsh

bgUk¡fŸ Âunsh jL¥gij¤jh‹ muÁaš m¿P®fŸ mÚÂ v‹g®.

5.8 RjªÂu¤Â‹ tiuaiwfŸ :

eh« brŒa éiHgt‰iw brŒÍ« M‰wš RjªÂu« - kh©bl°»ô

f£L¥ghošyhikna RjªÂu« - nguhÁça® Óè.

o.v¢.»ß‹ v‹w m¿P® RjªÂu¤ij¥ ËtUkhW és¡F»wh®. jh‹ k£Lnkh

mšyJ k‰wt®fSl‹ nr®ªnjh vijnaD« x‹iw brŒa¡Toa M‰wš mšyJ

milÍ« k»œ¢Á RjªÂukhF«. kåj®fŸ mt®fSila Áw¥ò¤ j‹ikia miltj‰F

njitahd ¦Nœãiyfis V‰gL¤Jtnj RjªÂukhF«. RU§f¡T¿‹, RjªÂu« v‹gJ

cçikfë‹ têtªjJ. ešy xG§FŸs rKjha¤Âš éU¥g¥g£l brašfis mÂf

f£L¥ghLfë‹¿ brŒtj‰F VJthf ÏU¡F« mÂfg£r rh¤Âa¡ Tnw RjªÂukhF«.

5.9 RjªÂu¤Â‹ tiffŸ :

nk¡ It® k‰W« yh°» M»nah® T‰W¥go, RjªÂu« gytif¥g£lJ. v©z«,

fU¤J, ng¢R, brašghL, jåkåj‹, bghUshjhu RjªÂu« v‹gdthF«; ngh£oæš

<LglΫ, cl‹go¡if brŒJ bfhŸsΫ cŸsitna RjªÂukhF«.

bghJthf RjªÂu« Ñœ¡f©lthW Ãç¡f¥g£LŸsJ.

RjªÂu«

1. Ïa‰if RjªÂu«

2 (m) jåkåjRjªÂu«

2 (M) muÁašRjªÂu«

2 (Ï) Å£LRjªÂu«

2 (<) njÁaRjªÂu«

2 (c) r®tnjrRjªÂu«

2 (C) bghUshjhuRjªÂu«

2. r_f RjªÂu« 3.jh®Ûf RjªÂu«

56 57

1. Ïa‰if RjªÂu«

2. r_f RjªÂu«. r_f RjªÂu« ËtUtd MF«.

(m) jåkåj RjªÂu«

(M) muÁaš RjªÂu«

(Ï) Å£L RjªÂu«

(<) njÁa RjªÂu«

(c) r®tnjr RjªÂu«

(C) bghUshjhu RjªÂu«

3. jh®Ûf RjªÂu«

1. Ïa‰if RjªÂu« :

xU kåj‹ jh‹ éU«ògt‰iw brŒa, ãyΫ FW¡ÑLfs‰w f£L¥ghLfs‰w

RjªÂu« Ïa‰if RjªÂukhF«. Ïa‰if RjªÂu« v‹gij X® muÁ‹ Ñœ k¡fS¡F

më¤jš ÏayhJ; Vbdåš Ï›tif RjªÂu« K‰¿Y« f£L¥ghl‰wjhF«;

Ï›tifæš muR mDk¤jhš eh£o‹ FH¥gK«, r£lä‹ikÍ« jh‹ vŠÁ ã‰F«.

Ïa‰if RjªÂu« všiyfis flªJ ÏU¥gjhš mJ RjªÂu ãiy¡nf vÂuhdJ.

Ïij¤jh‹ rKjha x¥gªj¤Â‹ nfh£ghs®fshd Ah¥°, yh¡, %nrh M»nah®fŸ

és¡»dh®fŸ. muR v‹»w mik¥ò njh‹Wtj‰F K‰g£l fhy¤Âš jh‹ kåjD¡F

vªjéj f£L¥ghL« ÏšyhJ Ïa‰if RjªÂu« ÏUªJ tªjJ. ahçl« tèik mÂfkhf

ÏUªjnjh mtnu mst‰w RjªÂuKilatuhf ÏUªÂU¥gh®.

2. r_f RjªÂu« :

r_f mik¥Ãš m§f« t»¡F« kåj‹ mt‹ thœ¡ifæš bgW« RjªÂu«

r_f RjªÂu¤ij¡ F¿¡»wJ. ÏJ, bghJey‹ fU é¡f¥g£LŸs f£L¥

ghLfS¡F c£g£L mt‹ éU«Ãaij brŒayh« v‹gjhF«. rKjha« V‰W¡

bfh©oU¡F« flikfŸ, cçikfŸ k‰W« rYiffis muR« V‰W¡ bfh©L

mitfS¡F¥ ghJfh¥ò më¡»wJ. r_f RjªÂu« ËtUkhW Ãç¡f¥g£oU¡»wJ.

(m) jåkåj RjªÂu« : rKjha RjªÂu¤Â‹ xU ÃçÎ jå RjªÂukhF«. ÏJ

jå kåjDila thœ¡ifnahL bjhl®ò bfh©lJ. xUt‹ jh‹ éU«ò« braš

jilæ‹¿ brŒtj‰F têtF¥gJ jåkåj RjªÂukhF«. m›thW brŒa¥gl¡Toa

braš m«kåjid rKjha¤Âš jå¤J ÏU¡fΫ brŒa¡TL«.

(M) muÁaš RjªÂu« : muÁaš RjªÂu« v‹gJ«, muÁaš mik¥Ã‹ Ñœ F¿¥Ã£l

RjªÂu« v‹gJ« Ïu©L« x‹iwna F¿¥gjhF«. jh§fŸ éU«ò« muir k¡fns

nj®ªbjL¥gJ muÁaš RjªÂu¤Â‹ X® btë¥ghnlahF«.

k¡fsh£Á nj®jèš th¡fë¡F« RjªÂu«, KG¤ jFÂæ‹ mo¥gilæš

nj®jèš ngh£oæl RjªÂu« murh§f gâfëš ntiythŒ¥ò bgWtj‰F RjªÂu«

mšyJ cçik, k‰W« murh§f¤Â‹ brašgh£oid, r£l éë«Ã‰FŸ ék®Á¡f KG

RjªÂu« M»ait mid¤J« muÁaš RjªÂu¤Â‹ ÃçÎfshF«.

56 57

(Ï) Å£L RjªÂu« : Å£L RjªÂu« v‹gJ FL«g mséš xU kåjdhš

nk‰bfhŸs¥gL« elto¡iffis g‰¿ajhF«. kidéia cça kÂ¥òfSl‹

el¤JtJ, bg‰w FHªijfis rçahf¥ guhkç¤J Áwªj Fokfdh¡FtJ brh¤J¡fis

M©L mDgé¡f k‰W« Rakhf ã‹W Ïa§F« msé‰F cça cçikfŸ k‰W«

RjªÂu« M»at‰iw bfh©L thœ¡if el¤j VJthf ÏU¥gJ Å£L RjªÂukhF«.

(<) njÁa RjªÂu« : njr éLjiy v‹gJ njÁa RjªÂu¤Â‹ xU btë¥ghlhF«.

vªj xU njrK« k‰bwhU njr¤Â‹ Ñœ Ïa§f nt©oa ã®gªjäšiy v‹gnj njÁa

RjªÂukhF«. RjªÂu¥ ngh®fŸ ãfH fhuzkhf ÏU¥gJ njÁa RjªÂu cz®thF«.

(c) r®tnjr RjªÂu« : cyfshéa neh¡»š, Ï›Îyf¤Â‹ ÛJ v›éjkhd f£L¥gh£L

všiyfŸ Ïšiy v‹gJ« gy¥ Ãunahf« v‹gj‰F vªj kÂ¥ò« Ïšiy v‹gJnk

r®tnjr RjªÂu¤Â‹ K¡»a«rkhF«. r®tnjr mséš, nghbuhê¥gJ, bfhiyæšyh

cyf¤ij ã®khâ¥gJ, r®¢irfS¡F mik têæš Ô®Î fh©gJ ngh‹w r®tnjr

RjªÂu¤Â‹ btë¥ghLfshF«.

(C) bghUshjhu RjªÂu« : bghUshjhu ghJfh¥ò«, czé‰fhf xUt® r«ghÂ¥gš

thŒ¥ò«, bghUS« ÏU¤jš nt©L«. ehisa njitfëèUªJ xUt‹

ghJfh¡f¥gLtJ bghUshjhu RjªÂukhF«.

3. jh®Ûf RjªÂu« :

Á¤jhªj ßÂæš fU¤Âayhf vGªj Áªjid jh®Ûf RjªÂukhF«. Ãsh£nlh,

mç°lh£oš ngh‹w g©ila m¿P®fS«, %nrh, fh©£, bA‹°, »ß‹ k‰W«

bgh[h‹nf ngh‹w Éfhy¤Âa m¿P®fS« ÏJ F¿¤J mÂf« ÁªÂ¤JŸsd®.

x›bthU kåjD¡F«, jå¤Jt« cŸsJ. mt‹ j‹ MSikaia nk«gL¤Â¡

bfhŸsnt v¤jå¡»wh‹. mnj rka¤Âš mt‹ ÃwU¡fhfΫ thœgtdhf ÏU¤jš

mtÁa«. mJnt gçó®z j‹ida¿jš vd¥gL«.

5.10 jåkåj RjªÂu¤Â‹ K¡»a¤Jt« :

rKjha¤Âš cŸs x›bthU jåkåjD«, j‹Dila brhªj éU¥g¤Â‹

ghš thH têtF¥gnj jåkåj RjªÂukhF«. kåj‹ jh‹ rh®ªÂU¡F« r_f

Kiwikæ‹ k¤Âæš ÏU¡»wh‹.

kåjDila kd«, mtDila njitfŸ k‰W« éU¥g§fë‹

mo¥gilænyna Ïa§F»wJ. Ïa¡f¤Â‹ nghJ v®kiw éisÎfŸ neUkhæ‹

mt‰iw mt‹ V‰W¡bfhŸS« g¡Ft¤ij bg‰¿U¡f nt©L«. muR v‹gJ xU

j鮡fKoahj Ôik. munr, xUtDila RjªÂu¤Â‰F všiyfis tF¡»wJ

gyéjkhd f£L¥ghLfis é¡»wJ. m¤jifa všiyfS« f£L¥ghLfS« äfΫ

mtÁakh»wJ; Vbdåš Ï‹W« eh«, f£L¥ghLfs‰w všiyfs‰w muÁid bgW«

msé‰F ts®¢Á bgwéšiy. rKjha« v‹gJ gyju¥g£l k¡fis bfh©ljhf

cŸsJ. m¿th®ªjt®fS« cŸsd®; rhkhåa®fS« cŸsd®; gyrhèfS«

cŸsd® gyÅdkhdt®fS« cŸsd®.

Ϥjifa mik¥Ãš xUbthU¡bfhUt® gu°gu cçikfis, RjªÂu§fis

m¿ªJ V‰W¡ bfh©L ÏiaªJ thœtjhš k£Lnk xU muR rçtu Ïa§F«.

Ï¢NHèš, jåkåj RjªÂu¤Â‹ K¡»a¤Jt«, mjid ghJfh¡f nt©oa

mtÁaK« vG»wJ.

58 59

Ïa‰if NHiy, òéæš j‹ik kåj ciH¥ò kh‰W« tšyik bfh©LŸs

nghJ, cy»š njr§fis, ehLfis njh‰Wé¡f kd M‰wiy jFªj Kiwæš

ga‹gL¤Â Áwªj njr¤ij, eh£il cUth¡fyh«.

rk¤Jt« :

rk¤Jt«, muÁaš m¿éaè‹ xU K¡»a MŒÎ¥ bghUshF«. ešyh£Á, Áwªj

#dehaf«, ešyuR, ngh‹w mnef fU¤J¡fë‹ m¢rhâahf "rk¤Jt«" (Equality) Âfœ»wJ. Mfnt, muÁaš, r_f«, kj«, Ïd«, bkhê, bghUshjhu«, jåeg® rk¤Jt«

vd gšntW tiffëš rk¤Jt ãiy c©L.

kåj tuyh‰¿š mnef nghuh£l§fŸ Ϥjifa rk¤Jt¤ij ãiyeh£lnt

brŒa¥g£ld v‹whš äifahfhJ. Ï¡nfh£ghL 19 « ü‰wh©oš RjªÂu¤ij¥

ngh‹nw K¡»akhdjhf¡ fUj¥g£lJ.

5.11 rk¤Jt¤Â‹ tiuaiw :

v¢.n#. yh°», "rk¤Jt« v‹gJ mo¥gilæš rk‹gL¤j¥gL« brŒtif" vd

jkJ üyhd "muÁaè‹ Ïy¡fz"¤Âš rk¤Jt¤ij tiuaW¡»wh®. muÁaš r_f«

M»a Ïu©ilÍ« xU ehza¤Âd ÏU g¡f§fbs‹whš, RjªÂuK«, rk¤JtK« mnj

nghš xU ehza¤Â‹ ÏU g¡f§fŸ vdyh«.

rk¤Jt¡ nfh£ghL:

rKjha¤Âš cŸs kåj®fŸ midtU« rkkhdt®fŸ v‹whY«, cUt¤Âš

caukhd xUtUl‹ FŸskhf ÏU¥gtUlndh, gykhd xUtUl‹ gyÅd

khdtiunah rkkhf neh¡FtJ rça‹W. rkd‰w ÏUt®fis mt®fŸ "kåj®fŸ"

v‹w xU brhšèš éë¤J r_f ãWtd§fŸ midtU« rknk v‹w ãiy¥

gh£oid ãWλ‹wd. kåj‹ v‹w mªj°¤ij midtU¡F« ju nt©L« v‹W«

tèÍW¤J»‹wd.

Ϫj neh¡»š gh®¡F« bghGJ, rk¤Jt« ÏU gçkhz§fis bfh©LŸsjhf

m¿ayh«. mit ne® rk¤Jt«, v®kiw rk¤Jt« vd tif¥gL¤j¥g£LŸsd.

ne® rk¤Jt« : (Positive aspect of equality)

midtU¡F« rkcçik, rkkhd mªj°J ngh‹wt‰iw tèÍW¤JtJ ne®

rk¤JtkhF«. rKjha¤Âš thG« kåj®fis Ãw¥ò, ãw«, Ïd«, bkhê ngh‹wt‰iw

it¤J v›éj¤ÂY« rYiffŸ kW¡f¥gl¡TlhJ v‹gij ne® rk¤Jt«

tèÍW¤J»wJ.

v®kiw rk¤Jt« : (Negative aspect of equality)

rKjha¤Âš cŸs midtU« rkkhf ghé¡f¥gl nt©L«. Ãw¥ò, ãw«, Ïd«

bkhê ngh‹wt‰iw it¤J v›éj¤ÂY« rYiffŸ tH§f¥gl¡ TlhJ v‹gij

v®kiw rk¤Jt« tèÍW¤J»wJ.

58 59

5.12 rk¤Jt¤Â‹ tiffŸ :

rk¤Jt«

Ïa‰ifrk¤Jt«

Áéšrk¤Jt«

muÁašrk¤Jt«

g‹dh£Lrk¤Jt«

bghUshjhurk¤Jt«

Ïa‰if rk¤Jt« :

#h‹ yh¡ %nrh ngh‹w rKjha x¥gªj Áªjidahs®fŸ k£Lnk

rKjhakhdJ, Ïa‰ifæny RjªÂuK«, rk¤JtK« bfh©LŸsjhf mikªÂU¡»wJ

vd fUÂd®. ãyéaèš, m›thwhd rk¤Jtnkh, RjªÂunkh Ïšiy v‹gnj

ajh®¤j«. Mfnt Áªjidahs®fŸ cUt»¤j Ïa‰if rk¤Jt« btW« njh‰w«

msé‰nf bghW¤jKilaJ vdyh«.

Áéš rk¤Jt« :

eh£oš Ïa‰w¥gL« r£l§fëš k¡fëilna é¤Âahr§fis

V‰gL¤Âél¡TlhJ; m¥nghJ jh‹ r£l¤Â‹ K‹ rk¤Jt« ÏU¡f KoÍ«. kj«,

Ïd«, rhÂ, ghš v‹w vªj xU mo¥gilæY« xU rhuhU¡F rYiffŸ tH§»Í«,

ÃwU¡F mnj rYiffis tH§f kW¤jjhY«, rk¤Jt« jå egU¡F kW¡f¥gL»wJ

vd bghUŸg£LéL«. m›thW midtU¡F« rkkhd, rk¤Jt¤ij ãWÎtnj

ÏuhQt« rhuh jåeg® rk¤Jt« (Áéš rk¤Jt«) vd¥gL«.

muÁaš rk¤Jt«:

všyh¡ Fok¡fS¡F«, vªj xU é¤ÂahrK« Ï‹¿ bghJ¤ nj®jèš th¡F

më¥gj‰F« ngh£oæLtj‰F« cçikfŸ tH§f¥gLbkåš m¤jifa rk¤Jtnk

muÁaš rk¤Jt« vd¥gL«. ϪÂa muÁayik¥Ãš 18 taJ tªj ϪÂa Fok¡fŸ

midtU« bghJthf th¡fë¡fyh« v‹w ãiy cŸsJ.

rKjha rk¤Jt« :

jåeg® rk¤Jt« V‰W¡bfhŸs¥g£lhš, jhdhfnt rKjha rk¤Jt«, mšyJ

r_f rk¤Jt« njh‹¿éL»wJ.

rKjhark¤Jt« muÁayik¥ò r£l¤Âš bgUksÎ e« eh£oš ãiy

eh£l¥g£LŸsJ. r£l £l§fŸ Mæu« ÏUªjhY«, rKjha rk¤Jt« k¡fSila

kdkh‰w¤jhš k£Lnk rh¤Âa¥g£LŸsJ.

bghUshjhu rk¤Jt« :

yh°», "muÁaš rk¤Jt¤ij bjhl®ªJ bghUshjhu rk¤JtK«

më¡f¥gléšiyahdhš", muÁaš rk¤Jt« v‹gJ c©ikah» élhJ. j‰fhy

¦Nœãiyæš, k¡fSŸ bgU«ghnyh® bghUshjhu ãiyæš äfΫ t¿at®fshf

ÏU¥gh®fŸ våš m§nf bghUshjhu rk¤Jt« »ilahJ. mnjhLk£Lä‹¿

60 61

ntWgy rk¤Jt ãiyfŸ, cçikfS« bghUë‹¿ gad‰wjh»éL«. bghUshjhu

rk¤Jt« v‹whš mid¤J Fok¡fS¡F« mt®fsJ njitfis ó®¤Â

brŒÍ«t©z« bghUshjhu nk«gh£il cWÂ¥gL¤Jtnj bghUshjhu rk¤Jt«

v‹gjhF« vd TW»wh®.

r®tnjr rk¤Jt«:

mid¤J njr k¡fS« rkkhf el¤j¥gl nt©L«. xU ehL Ï‹bdhU eh£il

rkkhf ghé¤jY« Ïš ml§F«.

5.13 rk¤Jt¤Â‹ neh¡f§fŸ

rk¤Jt¤Â‹ K¡»a neh¡f§fshtd

1. vªj xU jåegU¡F« mšyJ FGédU¡F«, ntW gyU¡F Ïšyhj énrõ

rYiffŸ vitÍ« mwnt tH§f¥gl¡TlhJ.

2. x›bthUtU«, mt®j« MSik¤Âwid ts®¤J¡bfhŸS« bghU£L, rkkhf

thŒ¥ò¡fŸ bgw nt©L«.

3. k¡fëilna v›éjkhd ghFghlhd ãiy¥ghL« fhz¥gl¡TlhJ; rYiffŸ

tH§f¥gl¡TlhJ. Mdhš cça fhuz§fis K‹å£L rYiffŸ tH§fyh«.

4. mÂfhu¤ij bgW« neh¡»š x›bthUtU¡F« rk mséš thŒ¥òfŸ tH§f¥gl

nt©L«.

5.14 RjªÂuK« rk¤JtK« :

RjªÂu« rk¤Jt¤Â‰bfÂuhdJ v‹W«, m›thW Ïšiy v‹W« muÁaš

Áªjidahs®fŸ bjhl®ªJ th£L tU»‹wd®. Ïu©L« xU Âiræš gaâ¡f

KoahJ. våD«, rk¤Jt« Ïšiynaš RjªÂu« Ïšiy. Ïij miltj‰F RjªÂu«

äfΫ mtÁakhdjhF«.

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf :

1. ËtUtdt‰¿š vJ r£l¤Â‹ _yhjhu« Ïšiy?

m) #h M) tH¡fhW

Ï) r£lk‹w« <) rka«

2. RjªÂu« v‹gJ jilfŸ Ïšyhj ãiy v‹W ah® brh‹dh®?

m) ngho‹ M) g®¡

Ï) »ß‹ <) Óè

60 61

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf :

1. RjªÂu« v‹D« brhš ______________ v‹w Ïy¤Ô‹ bkhê¢ brhšèš

ÏUªJ tªjJ.

2. Áéš rk¤Jt« v‹gJ ______________

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. r£l ÚÂ, r£l¤ij Mjhukhf¡ bfh©lJ.

2. vªj eh£oY« maš eh£odU¡F th¡Fçik »ilahJ.

gFÂ - M

1. r£l¤Â‹ bghUŸ jUf.

2. r£l¤Â‹ M£Áia és¡Ff.

gFÂ - Ï

1. ÚÂæ‹ Mjhu§fŸ ahit?

2. rk¤Jt« v‹gjid étç¤J, mj‹ tiffis¤ jUf.

gFÂ - <

1. r£l¤Â‹ _yhjhu§fis T¿ g‹dh£L r£l¤Â‹ Ïašig étç¡f.

2. RjªÂu« v‹gij és¡» jå eg® RjªÂu¤Â‹ mtÁa¤ij éth¡f.

62 63

m¤Âaha« - 6

th¡Fçik k‰W« ÃuÂã¤Jt«

6.1 th¡Fçik g‰¿a bfhŸiffŸ :

Foah£Áæš th¡fhs®fŸ K¡»a g§fh‰W»wh®fŸ. th¡Fçik bg‰w Fok¡fŸ

všnyhiuÍ« th¡fhs® bjhF v‹W F¿¥ÃL»nwh«. Fok¡fS¡F mt®fŸ

ÃuÂãÂfis nj®ªbjL¥gj‰F ju¥gL»‹w cçikna th¡F mšyJ X£L v‹W

F¿¥Ãl¥gL»wJ. th¡F v‹gJ Fok¡fŸ muÁaèš g§nf‰gj‰F ju¥gL« muÁaš

cçik vdyh«. Ï›thW th¡Fçik bgw¤j¡ft®fŸ ah®? Ϫj th¡Fçik g‰¿ gy

bfhŸiffŸ muÁaš m¿éaèš brhšy¥g£oU¡»‹wd. j‰nghJ ϪÂah cŸgl

bgU«ghyhd ehLfëš taJ mo¥gilæš th¡Fçik tH§f¥g£oU¡»‹wJ. Ϫj

cçik ϪÂahéš 18 taJ ãu«Ãa Á¤j RthÔdKila midtU¡F« ju¥g£LŸsJ.

Mdhš taJ mo¥gilia bghW¤jtiu eh£o‰F ehL ÏJ ntWgL»wJ. th¡Fçik

g‰¿a nfh£ghLfŸ mšyJ bfhŸiffŸ gy cŸsd. mit ËtUkhW

1. Ïa‰ifÍçik¡ nfh£ghL 2. r£l¡ nfh£ghL

3. ãaha¡ nfh£ghL 4. gH§Fo¡ nfh£ghL

5. ãy¥Ãuò Kiw¡ nfh£ghL

1. Ïa‰ifÍçik¡ nfh£ghL :

Ïa‰ifÍçik¡ nfh£ghL kåjD¡F Ïa‰ifænyna th¡Fçik cŸsJ

vd¡ fUJ»wJ. Ãw¡F«nghnj x›bthU FokfD¡F« Ï›Îçik cŸsJ. muR

v‹w mik¥ò kåj‹ j‹ Ra éU¥g¤njhL cUth¡»ajhF«. vdnt, murh§f¤Â‹

brašghLfëš g§nf‰gJ kåjå‹ Ïa‰if cçikahF«.

2. r£l¡nfh£ghL :

Ï¡nfh£gh£o‹go, th¡Fçik v‹gJ Ïa‰ifahdj‹W, th¡fë¥gJ

bghJthd gâahF«. th¡fhs®fŸ murh§f¤Â‹ xU m§fkht®. ah® th¡fë¡fyh«

vd KoÎ brŒtJ muÁ‹ cçikahF«. vdnt, th¡Fçik v‹gJ ãaha« rh®ªjJ

m‹W r£lßÂahdjhF«.

3. ãaha¡ nfh£ghL :

Ï¡nfh£gh£o‹go, th¡Fçik v‹gJ ãahakhd cçikahF«. muÁaš

ãfœÎfëš, xU kåj‹ j‹ éU¥g¤ij btë¥gL¤Jtj‰F ãahakhf më¡f¥gl

nt©oa cçikahF«. nkY« jåkåjå‹ MSik ts®¢Á¡F th¡Fçik tif

brŒ»wJ.

4. gH§Fo¡ nfh£ghL :

gHikahd »nu¡f nuhkhåa muRfëš, FoÍçik bg‰wt®fS¡F k£Lnk

th¡Fçik tH§f¥g£L tªjJ. FoÍçik v‹gJ« midtU¡F« tH§f¥gléšiy.

bghJthœéY« murh§f¥gâæY« jFÂÍŸst®fS¡F k£Lnk FoÍçik

tH§f¥g£lJ. FoÍçik bg‰wt®fŸ k£Lnk th¡Fçik bg‰wh®fŸ. Ï›tH¡f«

gH§Fo¡ nfh£gh£o‹ mo¥gilæš MdjhF«.

62 63

5. ãy¥ÃuòKiw¡ nfh£ghL :

Ï¡nfh£gh£o‹go, r_f¤Âš xU F¿¥Ã£l mªj°J cilat®fS¡F k£Lnk

th¡Fçik tH§f¥gL«. r_f mªj°J v‹gJ brh¤J cilat®fis¡ F¿¡»‹wJ.

vdnt ãy¥Ãuò¡fŸ k£Lnk th¡Fçik bg‰wh®fŸ. Ï«Kiwiabah£o, Ï‹wsΫ

Áy ehLfëš brh¤J v‹gJ xU jFÂahf Ëg‰w¥g£L tU»wJ.

nk‰F¿¥Ã£l nfh£ghLfëš, r£l¡nfh£ghL«, ãy¥Ãuò Kiw¡ nfh£ghL«,

th¡Fçik¡F Áy jFÂfis tiuaW¡»‹wd. våD«, j‰fhy murh§f§fŸ

bgUkséš th¡Fçikia éçth¡»ÍŸsd.

Áy muÁaš Áªjidahs®fŸ, th¡fë¥gij xU gâahfnt fUJ»‹wd®.

m¥gâia midtU¡F« tH§f Ïirtšiy. vdnt jF gil¤jt®fS¡F

k£Lnk th¡Fçik tH§f¥gl nt©Lbkd thÂL»‹wd®. fh®d® (Garner) vD«

üyhÁça®, "th¡Fçik v‹gJ ntWgho‹¿ midtU¡F« tH§f¥gl¡Toa

Ïa‰ifÍçik mšy" vd F¿¥ÃL»wh®.

6.2 th¡Fçikæ‹ gçzhk ts®¢Á :

th¡Fçikæ‹ tuyhW äf Ú©ljhF«. th¡Fçik¡fhf gy nghuh£l§fS«,

òu£ÁfS« Âahf§fS« ãfœªJŸsd. ÏJ g‰¿ (Garner) fh®d® vD« üyhÁça®,

"br‹w ü‰wh©oš, th¡Fçik bjhl®ªJ éçÎgL¤j¥g£lJ, k¡fsh£Áæ‹

tuyh‰¿š äf K¡»akhf F¿¥Ãl¤j¡fjhF« v‹»wh®. th¡Fçik bgWtj‰F

é¡f¥g£oUªj, ghèd«, brh¤J, fšé¤ jF ngh‹wit fhy¥ngh¡»š

kiwªJ nghæd. Ï‹W, m§bfh‹W« ϧbfh‹Wkhf Áy ehLfëš jFÂfŸ

tiuaW¡f¥g£LŸsd. våD«, taJ tªj midtU¡F« th¡Fçik v‹w ãiy

neh¡» cyf« br‹W bfh©oU¡»wJ. Mu«g fhy§fëš, ËtU« jFÂfŸ

é¡f¥g£oUªjd. mitahtd.

brh¤Jçik mšyJ tç brY¤Jjš :

g¤bjh‹gjh« ü‰wh©oš brh¤Jilik v‹gJ, th¡Fçik¡fhd mo¥gil¤

jFÂahf ÏUªjJ. mnjnghš, tç brY¤JnthU« th¡Fçik bg‰W tªjd®. brh¤J

cŸst®fS«, tç brY¤JnthU« e«gf¤j‹ikÍilat®fŸ. vdnt mt®fŸ

murh§f brašghLfëš g§F bgwyh« v‹W Ïj‰F ãaha« f‰Ã¡f¥g£L tªjJ.

cjhuzkhf, #¥ghåa eh£oš, 1925 M« M©L tiu, tç brY¤JnthU¡F k£Lnk

th¡Fçik tH§f¥g£L tªjJ. Ïjdhš, tç brY¤jhnjhU¡F th¡Fçik kW¡f¥g£L

tªjJ.

fšé¤ jF :

n#.v°.äš ngh‹w muÁaš Áªjidahs®fŸ, fšé¤ jF cŸst®fS¡F

k£Lnk th¡Fçik më¡f¥glnt©L« vd tèÍW¤ÂÍŸsd®. vGj¥go¡f¤

bjçahjt®fŸ, bghJ ãfœÎfëš g§nf‰f¡ TlhJ vd th£ld®. ÃnuÁš,

Áè (Chile) ngh‹w ehLfëš vGj¥go¡f¤ bjçahjt®fS¡F th¡Fçik

kW¡f¥g£LŸsJ. Mdhš, vGj¥go¡f¤ bjçªjt®fS¡F k£Lnk muÁaš K®¢Á

ÏU¡F« v‹gJ«, vG¤j¿Î Ïšyhjt®fS¡F muÁaš K®¢Á ÏU¡fhJ v‹gJ«

V‰f Koahj thjkhF«.

64 65

ghèd¤jFÂ :

Mu«g fhy« Kjny M©fŸ k£Lnk muÁaèš <Lgl¤ j¡ft®fŸ v‹gJ«,

bg©fŸ Å£L¥ gâæš k£Lnk <Lgl nt©L« v‹gJ« vGj¥glhj éÂahf

ÏUªJ tªÂU¡»‹wJ. bgUkséš bg©fS¡F bghJ thœéš g§F kW¡f¥g£L

tªÂU¡»wJ, th¡FçikÍ« Ïj‰F éÂéy¡fšy. Ãç£l‹, Ré£r®yhªJ ngh‹w

ehLfŸ Tl br‹w ü‰wh©o‹ Ïilæš jh‹ bg©fS¡F th¡Fçik tH§f

K‹tªjd. Mdhš RjªÂu ϪÂahéš Kjš bghJ¤ nj®jènyna bg©fS¡F

th¡Fçik tH§f¥g£lJ v‹gJ bgUik¥gl¤j¡f x‹whF«.

njÁa¤ jFÂ :

j‰fhy muRfŸ j§fŸ Fok¡fS¡F k£Lnk th¡Fçik tH§F»‹wd.

taJ¤ jFÂ :

taJ v‹gJ xU K¡»a¤ jFÂahF«. clš ßÂahfΫ cs ßÂahfΫ

K®¢Á bg‰wt®fns e‹F KobtL¡f ÏaY« v‹gjhš taJ xU jFÂahf

V‰W¡bfhŸs¥gL»wJ. cyfséš 18 taJ v‹gJ K®¢Á͉w tajhf¡

fUj¥gLtjhš, gy ehLfëY« 18 taJ ãu«Ãat®fS¡F th¡Fçik tH§f¥gL»wJ

- ϪÂahéš, Kjèš 21 taJ ãu«Ãat®fS¡F th¡Fçik tH§f¥g£L tªjJ.

Ëd®, 1989 M« M©L Kjš 18 taJ ãu«Ãat®fS¡F th¡Fçik tH§f¥gL»wJ.

F¿¥ghf ÏisP®fŸ M®t¤Jl‹ muÁaèš g§nf‰f nt©L« v‹gj‰fhf kiwªj

Ãujk® uhÉ›fhªÂ mt®fŸ Ϫj cçikikia tH§»dh®fŸ.

taJ tªnjh® th¡Fçik :

th¡Fçik g‰¿ gšntW nfh£ghLfŸ, fU¤J¡fŸ ÏUªjhY«, k¡fsh£Áæš

k¡fë‹ g§nf‰ng K¡»akhdjhF«. vdnt bgUksÎ k¡fŸ g§nf‰f thŒ¥gë¥gnj

c©ikahd k¡fsh£ÁahF«. m›tifæš Ï‹W k¡fsh£Á cŸs bgU«ghyhd

ehLfŸ, taJ tªnjh® th¡Fçikia eilKiw¥gL¤Â tUtJ KiwnaahF«.

6.3 taJ tªnjh® th¡Fçikæ‹ ãiwfŸ :

m) k¡fsh£Á v‹gJ k¡fŸ Ïiwikia¡ F¿¡»‹wJ. vdnt th¡Fçik taJ

tªj midtU¡F« tH§f¥gl nt©L«. murh§f¤ij cUth¡fΫ, mjid

f£L¥gL¤jΫ k¡fŸ Ïiwik¡fhd xU fUéna taJ tªnjh® th¡FçikahF«.

M) muÁ‹ r£l§fŸ midtiuÍ« gh¡»‹wd. vdnt, m›thW mik¡f¥gL«

muÁid Ô®khå¥gš midtU¡F« g§fë¡f nt©L« v‹W v®gh®¥gJ

ãahank. "midtiuÍ« bjhl¡Toa x‹iw midtUnk Ô®khå¡f nt©L«".

Ï) th¡Fçik v‹gj rKjha¤Â‹ xU rhuhU¡F k£Lnk tH§f¥g£L, ÃwU¡F

kW¡f¥g£lhš, m›thW cUthF« murh§f«, th¡Fçikbg‰wt®fë‹ eyåš

k£Lnk eh£lKl‹ brašg£L, Ãw® eyid K‰¿Ykhf òw¡fâ¡f KaY«.

64 65

<) taJ tªnjh® th¡Fçik x›bthU jåkåjD¡F«, ts®¢Á bgw mtÁakhdJ

MF«. xU rhuhU¡F th¡Fçik kW¡f¥g£lhš, mt®fŸ, jh§fŸ rKjha¤jhš

òw¡fâ¡f¥g£lt®fŸ v‹w jhœÎ kd¥gh‹ikia ts®¡F«. mJ rKjha¤Â‹

x£L bkh¤j ts®¢Á¡F cfªjjšy.

6.4 taJ tªnjh® th¡Fçikæ‹ FiwfŸ :

Ï«Kiwæš KjyhtJ Fiw ghFgho‹¿ midtU¡F« th¡Fçik

tH§f¥gLtjhF«. murh§f« g‰¿ v›éjkhd éê¥òz®Î« Ïšyhjt®fS«

th¡fë¡f tif brŒ»wJ. Ïu©lhtjhf, ϪÂah ngh‹w ehLfëš, vG¤j¿Î

é»j« äfΫ Fiwthf¡ fhz¥gL»‹wJ. th¡fhs®fŸ bgUkséš vGj¥go¡f¤

bjçahjt®fŸ, th¡F¢Ó£oš, nt£ghsç‹ bgaiu¡ Tl go¡f Ïayhjt®fŸ btW«

Á‹d§fis it¤nj mt®fŸ th¡fë¡»wh®fŸ.

_‹whtjhf, muÁaš f£ÁfŸ ghku k¡fë‹ FW»a kd¥ngh¡F, Ïu¡f

Fz« ngh‹wt‰iw Ïy¡fhf¡ bfh©L Ãurhu« brŒ»‹wd. rh mo¥gilæY«

kj mo¥gilæY« nt£ghs®fis ãW¤Â mij K‹åW¤Â th¡F nfhU»wh®fŸ.

k¡fS« guªj mséš ÁªÂ¡fhkš, FW»a neh¡Fl‹ th¡fë¡»wh®fŸ.

eh‹fhtjhf ghku k¡fS¡F njr¥Ãu¢ridfS«, ãfœÎfS« K¡»akhf¥

gLtšiy. g¢rhjhg«, mDjhg« ngh‹w cz®Îfshš cªj¥g£L th¡fë¡»wh®fŸ.

6.5 th¡»‹ tiffŸ :

th¡F gšntW tif¥gL«. mitahtd,

1. xU egU¡F xU th¡F :

Ïj‹go, jFÂÍila midtU¡F«, xU th¡F k£Lnk më¡f¥gL»wJ.

bgU«ghY« Ï«Kiwna gy ehLfëY« Ëg‰w¥gL»‹wJ. Ï«Kiwæš xU

th¡fhs® jd¡F tH§f¥g£LŸs th¡if xUtU¡F k£Lnk më¡f ÏaY«.

2. x‰iw kh‰W th¡F :

Ï« KiwahdJ, gy cW¥Ãd® bjhF Kiw¡F äfΫ bghU¤jkhdjhF«.

ÏÂY«, xU th¡fhsU¡F xU th¡F k£Lnk më¡f¥gL»wJ. Mdhš, mt®, mjid

nj®ªbjL¡f¥gl nt©oa cW¥Ãd®fë‹ v©â¡if¡F V‰wthW K‹Dçik

më¤J KjyhtJ, Ïu©lhtJ, _‹whtJ vd më¡fyh«.

xUt®, KjyhtJ K‹Dçik më¤j nt£ghs® nghJkhd th¡FfŸ bgwhj

ãiyæš, ÏtuJ th¡F Ïu©lhtJ K‹Dçik egU¡F tH§f¥gL«. ϪÂahéš

FoauR¤jiyt®, Jiz¡ FoauR¤jiyt® gjé¡F Ï«Kiw Ëg‰w¥gL»‹wJ.

3. g‹ikth¡F :

Ï«Kiwæš xnu th¡fhsU¡F gy th¡FfŸ tH§f¥gL»‹wJ. Áy ehLfëš,

th¡fhsU¡fhd jFÂfŸ gy ÏU¡F«. brh¤J it¤ÂU¥ngh®, tç brY¤Jnth®,

fšé jFÂÍilnah®, vd F¿¥Ãl¥g£L, Ït‰¿š VnjD« x‹W ÏUªjhš th¡Fçik

tH§f¥gL«. x›bthU jF¡F« xU th¡F v‹w mséš, brh¤J it¤ÂUªJ, tçÍ«

66 67

brY¤Â fšé¤ jF bg‰w xUt® _‹W jFÂjfisÍ«bg‰¿U¥gjhš mtU¡F

_‹W th¡FfŸ tH§f¥gL«. bgšía« eh£oš K‹ò, Ï«Kiw ÏUªjJ.

4. btë¥gilahd th¡F :

Ï«Kiwæš th¡fhs®, jh‹ ahiu Mjç¡»wh® v‹gij btë¥gilahf, ifia

ca®¤Â¡ fh£onah, thŒbkhêahfnth bjçé¥gh®. kh‹bl°»ô vD« muÁaš

Áªjidahs®, Ï« Kiwia Mjç¡»wh®. Vbdåš, m¿ÎŸs xUt®, btë¥gilahf

mt® ahiu Mjç¡»wh® v‹W bjçé¤jhš mt® têæš, éê¥òz®Î Ïšyhjt®fS«

j§fŸ Mjuit jUth®fŸ v‹gnjahF«. Ï«KiwahdJ bgça v©â¡ifæyhd

th¡fhs®fëilna rh¤Âa¥glhJ. Mdhš, r£lk‹w«, ehlhSk‹w« M»a

mitfëš, xU (knrhjh) th¡bfL¥Ã‰F él¥gL«nghJ cW¥Ãd®fŸ Ï›tifæš

j§fŸ Mjuit mšyJ v®¥ig bgU«ghY« bjçé¡»wh®fŸ.

5. ufÁa th¡F :

Ï«Kiwæš, th¡fhs® mt® ahU¡F th¡fë¡»wh® v‹gij Ãw® m¿aht©z«

kiwthf¢ br‹W gªJ é£L tUth®. Ï«Kiwna Ï‹W ÃuÂã¤Jt

k¡fsh£ÁÍŸs ehLfëš bgUksΠËg‰w¥gL»‹wJ. th¡F¢ rhtofëš

Ïj‰bfd kiwthd jL¥òfŸ ÏU¡F«. th¡fhs® m§F br‹W, th¡F¢ Ó£oš,

jdJ th¡»id gªJ é£L, mjid Ãw® fhzhj t©z« ko¤J, th¡F¥ bg£oæš

nr®¥gh®. Ïjdhš, ah® vtU¡F th¡fë¤jh® v‹gJ ufÁakhf it¡f¥gL»wJ.

vdnt, th¡fhs® nt£ghs®fë‹ btW¥ò¡F cŸshtJ j鮡f¥gL»wJ. ϪÂahéš

ehlhSk‹w, r£l k‹w¤ nj®jšfëY« Ï«Kiwna Ëg‰w¥gL»‹wJ. k¡fsh£Áæš

ufÁa th¡bfL¥ò j‰nghJ mtÁakhdjhf¡ fUj¥gL»‹wJ.

6.6 FoÍçik :

muR v‹gJ muÁaš rh®òila mik¥ò mšyJ ãWtd«. Ï›tuR k¡fSila

bghJey¤ij bg‰W jUtj‰fhf cŸs murh§fbkh‹iwÍilaJ. k¡fŸ v‹gJ

Ï›él¤Âš Fokf‹ mjhtJ FoikÍçik bg‰wt® v‹gij¡ F¿¡F«. Fokf‹

v‹gj‰F Ïu©L bt›ntW bghUS©L. KjyhtJ mj‹ FW»a bghUëš xU

efu¤Âš tÁ¥gt® v‹gJ. Ïu©lhtJ mj‹ éçthd bghUëš "xU muÁ‹ M£Á

mÂfhu« bršYgoahF« všiyfS¡F£g£l ãy¥gu¥Ãš thœgt®" v‹gjhF«.

muÁaš m¿éaèš, Fokf‹ v‹gt‹, xU muÁ‹ všiy¥gu¥Ã‰FŸ thœªJ,

mj‹ brašghLfëš g§nf‰W, r_f k‰W« muÁaš cçikfis¥ bg‰wtdhth‹.

6.7 FoÍçik¡ fU¤J :

Fokf‹ v‹w fU¤J äf¥ gHikahdjhF«. muR njh‹¿a fhy§fëš mjhtJ,

»nu¡f, nuhkhòç muRfëš, FoÍçik v‹gJ mªeh£oš thœªj midtU¡F«

tH§f¥gléšiy. mç°lh£oš ngh‹w muÁaš Áªjidahs®fŸ, FoÍçikia

nj®ªbjL¡F« cçik ÁyU¡F k£Lnk tH§f¥gl nt©L« v‹w fU¤Âid

bfh©oUªjd®.

66 67

Mdhš, fhy¥ngh¡»š, moikKiw xê¡f¥g£L, midtU¡F« FoÍçik

tH§F« eil Kiw V‰g£lJ. Fok¡fŸ v‹gJ«, FoÍçik bgwhjt®fŸ mªãa®

v‹gJ« eil Kiwahæ‰W.

mªãa® v‹gt®fŸ, xU eh£o‹ FoÍçikia¥ bgwhkš, Mdhš, cjhuzkhf,

mašeh£L öJt®fŸ, j§fŸ jhŒeh£il é£L, gâãä¤jkhf ntWeh£oš br‹W

tÁ¥gt®fŸ Mth®fŸ.

FoÍçik bgw¤ jFÂfŸ :

FoÍçik¡fhd jå¥g£l jFÂfŸ VJäšiy. våD« gH§fhy¤Âš »nu¡f,

nuhkhòç muRfëš, brh¤J it¤ÂU¥ngh® k£Lnk Fokfdhf V‰f¥g£ld®. j‰nghJ

xU eh£oš xU FHªij Ãwªjhš, mJ mªj eh£o‹ Fokfdhf V‰f¥gL»wj.

FoÍçikæ‹ tiffŸ :

FoÍçik Ïu©L tif¥gL«. mit,

1. Ïa‰if¡ FoÍçik

2. bgw¥g£l FoÍçik

Ïa‰if¡ FoÍçik :

xU FHªij vªj eh£oš Ãw¡»wnjh, mJ mªj eh£o‹ Fokfdhf

V‰f¥gL»wj. xU ϪÂa j«gÂædU¡F, mbkç¡fhéš FHªij Ãwªjhš mJ

mbkç¡f Fokfdhf V‰f¥gL«. Ï›thW gy eh£L Fok¡fS«, ntW ehLfS¡F

br‹W tÁ¡F« nghJ mt®fS¡F m§F Ãw¡F« FHªijfŸ mªjªj eh£L

Fokf‹fshf V‰f¥gL»‹wd®.

bgw¥g£l FoÍçik :

xUt® xU eh£oš Ãw¡féšiy v‹whY«, mt® mªj eh£o‹ FoÍçikia¥

bgWtj‰F r£l ßÂahd thŒ¥òŸsJ. r£l¥go xUt® xU eh£oš F¿¥Ã£l Áy

fhy« tÁ¤J tªjhš, mt® mªj eh£L FoÍçik bgWtj‰F jFÂÍilatuhth®.

ϪÂahéš, xU tUl fhy« xUt® bjhl®ªJ tÁ¤J tªjhš, btëeh£L Fokfdhd

mt®, ϪÂa¡FoÍçik¡F jFÂÍilatuhth®. mt® ϪÂa murh§f¤Â‰F

é©z¥Ã¤J¡ FoÍçik bgwyh«.

FoÍçik v‹gJ, btW« r£l ßÂahd jFÂk£Lk‹W, xUtU¡F mªeh£o‹ghš

<®¥ò«, cŸsh®ªj éU¥gK« ÏU¡f nt©L«. Ïj‰F« nkyhf, mt® ešy Fokfdhf

ÏU¡f nt©L«.

6.8 ÃuÂã¤Jt« ts®ªj tuyhW :

cy»š Ï‹wséš, bgU« ghyhd ehLfëš kiwKf k¡fsh£Ána eil Kiwæš

cŸsJ. kiw Kf k¡fhs£Á, ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Á v‹W« miH¡f¥gL»‹wJ.

murh§f mik¥ò njh‹¿a Mu«g fhy§fëš k¡fŸ bjhif äfΫ Fiwthdjhf

ÏUªjJ, vdnt k¡fŸ murh§f brašghLfëš neuoahf g§nf‰fΫ fU¤J

68 69

brhšyΫ KoªjJ. murh§fK« K¡»a Ãu¢ridfëš k¡fë‹ fU¤J¡fis

neuoahf nf£l¿a KoªjJ.

Mdhš, fhy¥ngh¡»š, k¡fŸ bjhif bjhl¡f¤Âš ÏUªjij¡ fh£oY«

mÂfç¤Jé£lJ. mJ k£Lkšyhkš muÁ‹ všiy¥gu¥ò« mÂfkh»é£lJ.

efu muRfŸ Kiwkh¿ eh£L muRfŸ V‰g£Lé£ld. Ïj‹ éisthf, kiwKf

k¡fsh£Á vd¥gL« ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Á cUthdJ. ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Áæš

k¡fŸ j§fŸ fU¤J¡fis¢ brhšyΫ, murh§f¤ij f£L¥gL¤jΫ thŒ¥òfŸ

ÏU¡»‹wd. Ï« Kiwæš, k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfŸ, k¡fŸ rh®ghf

brašgL»wh®fŸ.

ÃuÂã¤Jt Kiwæ‹ ts®¢Á :

Mu«g fhy§fëš, murh§f§fëš ÃuÂã¤Jt Kiw njit¥gléšiy.

Mdhš, nuhkhòç¡ FoauR éçtilªj nghJ k¡fë‹ neuo g§nf‰ò Ïayhkš nghdJ.

Kj‹ Kjyhf, ÃuÂã¤Jt Kiw »¿¤Jt njthy§fëš Jt§»ajhf fUj¥gL»wJ.

njthya ã®thf¤Âš fU¤j¿a »¿¤jt®fë‹ ÃuÂãÂfis¡ bfh©l rigia

V‰gL¤Âd®. ÏJ nghš, Inuh¥ghéY«, ãy¥ÃuòfŸ r_f¤ÂèUªJ Áy ÃuÂãÂfis,

miH¤J mur®fŸ Mnyhrid el¤Âdh®fŸ. Éfhy¤Âš Ï« Kiwna ÃuÂãÂfŸ

rigahf cUthdJ.

Ϥjifa ÃuÂãÂfŸ, j§fSila, Fiwfis vL¤J¢ brhšyΫ. mj‰fhd

Ô®Îfis¡ fhzΫ Ï¢rig ga‹g£lJ. Ït®fŸ njÁa ÃuÂãÂfshf¢ brašglhkš,

jh§fŸ rh®ªJŸs gFÂæ‹ rh®ghf brašg£lh®fŸ. m¡fhy Cuf§fŸ, efu§fŸ

ngh‹wit, xnu Ïd¤ij¢ rh®ªj k¡fŸ thG« gFÂahf és§»d.

mt®fS¡»ilna beU¡fkhd r_f cwÎfŸ ãyéd. vdnt mt®fë‹

ÃuÂãÂfŸ, jh§fŸ rh®ªJŸs r_f, k‰W« gFÂæ‹ eyidÍnk K¡»akhf¡

fUÂ brašg£ld®. njÁa eyD« guªj neh¡F« Ï‹¿ brašg£ld®. Mdhš xU

c©ikahd ÃuÂãÂ, FW»a neh¡fK« t£lhu neh¡fK« Ï‹¿, guªj neh¡FlD«

njÁa ÁªjidÍlD« ÁªÂ¡fΫ brayh‰wΫ nt©L«.

ÃuÂãÂfŸ rigia¥ g‰¿, v£k‹£g®¡ (Edmund Burk) vD« muÁaš

Áªjidahs® ËtUkhW fU¤J bjçé¤JŸsh®. "ehlhSk‹wkhdJ, khWg£l,

Kiwg£l éU¥g§fis¡ bfh©l k¡fSila fU¤J¡fS¡fhf éthj« el¡F«

k‹wkhf ÏU¡f¡ TlhJ. ehlhSk‹w« v‹gJ ešy KoÎfis bghJk¡fë‹

e‹ikfS¡fhf éthÂ¥gj‰fhd xU k‹wkhf brašgl nt©L«".

Mu«g fhy§fëš, xU Ïd¤ij¢rh®ªj k¡fis¡ bfh©oUªj gFÂ,

efukakhtÂdhY«, Ïl¥bga®Î fhuzkhfΫ, gy Ïd¤jt®fS« Foak®ªj

gFÂfsh»é£ld. vdnt xU Ïd¤ij rh®ªjt®fë‹ ÃuÂã v‹gJ tH¡bfhêªJ

xU gFÂæ‹ ÃuÂã v‹gJ njh‹¿aJ. j‰nghJ, xU tiuaW¡f¥g£l ãy¥ gFÂna

bjhF vd kh¿ÍŸsJ. r‰nw¡Fiwa xU mséyhf k¡fŸ bjhF¡bfd bjhFÂæ‹

ãy¥gu¥ò Ô®khå¡f¥gL»‹wJ. m›t¥nghJ, k¡fŸ bjhifæš mséšbgça kh‰w«

V‰gL« nghJ mjidbah£o, bjhFÂæ‹ tiuaiw Ô®khå¡f¥gL»‹wJ. vdnt

xU cW¥Ãdiu, xU bjhFÂæ‹ ÃuÂã vD«nghJ, mt® m¥gF mšyJ bjhFÂ

k¡fë‹ ÃuÂã v‹nw bfhŸs nt©L«.

68 69

Ï›thW kh‰wkilªj bjhF Kiwæš Áy Á¡fšfŸ cŸsd. mjhtJ, xU

bjhFÂæš gyju¥g£l k¡fŸ thœ»wh®fŸ. Ïd¤jhš, kj¤jhš, #hÂahš, bkhêahš

ntWg£lt®fŸ thœ»wh®fŸ. Ït®fëš, ahUila fU¤ij ÃuÂã ÃuÂgè¡f

nt©L«? Vbdåš, r_f¤Âš gyju¥g£lt®fŸ thœtjhš, gy Ku©g£l fU¤J¡fŸ

ÏU¡F«. Ï¥go bjhF k¡fëilna khWg£l mšyJ Ku©g£l fU¤J¡fŸ

ÏU¡F« nghJ mªj bjhFÂæ‹ ÃuÂãÂ, vªj rhuhUila fU¤ij r£l k‹w¤Âš

ÃuÂgè¡f nt©L«? ÃuÂã¤Jt¤Âš vG« Ï¥Ãu¢ridfis XusÎ muÁaš

f£ÁfŸ Ô®¡»‹wd. muÁaš f£Á v‹gJ, xU fU¤Âid bfhŸifahf¡ bfh©l,

mij K‹åW¤Â M£Áia if¥g‰w nj®jèš g§nf‰F« xU muÁaš FG mšyJ

T£lkhF«.

xU bjhFÂæ‹ k¡fŸ, Ïd, kj, #h ntWghLfS¡F m¥gh‰g£L, VnjD« xU

muÁaš f£Áia Mjç¥gh®fŸ. ÏJ bgUkséš Ku©ghLfis Fiw¤J éL»wJ.

ÃuÂã¤Jt¤ÂYŸs Á¡fšfis Ô®¥gj‰F Áy KiwfŸ cUth¡f¥g£LŸsd.

mit,

1. ãy¥gF rh®ªj ÃuÂã¤Jt«

2. é»jhrhu¥ ÃuÂã¤Jt«

3. gârh®ªj ÃuÂã¤Jt«

4. ÁWgh‹ikædU¡fhd ÃuÂã¤Jt« MF«.

6.9 ãy¥gF rh®ªj ÃuÂã¤Jt« :

bgU«ghyhd ehLfëš, ãy¥gF rh®ªj ÃuÂã¤Jtnk Ëg‰w¥gL»‹wJ.

fhuz« ÏJ äf vëjhd KiwahF«. Ïj‹go, xU muR mšyJ khãy« gšntW

ãy¥gFÂfshf tiuaW¡f¥gL»wJ. v¤jid ÃuÂãÂfŸ nt©Lnkh m¤jid

ãy¥gFÂfshf Ãç¡f¥gL»wJ.

x›bthU bjhFÂæY«, xU nt£ghs® mšyJ gy nt£ghs®fŸ

nj®ªbjL¡f¥gLth®fŸ. Ïš všiy tiuaiw brŒtJ vëjhF«. nkY« mªj

všiy¥gu¥Ã‰F c£g£l mid¤J k¡fS¡F« bghJthdjhF«. bjhFÂæ‹

všiyfis njit¡nf‰g kh‰¿aik¥gJ« vëjhF«.

Ï«Kiwikæ‹ ãiwfŸ :

1. Ï«Kiwæ‹ äf K¡»akhd ãiw, ÏJ vëikahdJ v‹gJ« vëjhf rh¤Âa¥L«

v‹gJkhF«. Ï« Kiwæš, th¡fhs®, j‹ bjhF¡fhf, xU nt£ghsiu

ÃuÂãÂahf nj®ªJ vL¡»wh®.

2. th¡fhs®fS¡F, bjhFÂg‰¿Í« nt£ghs®fŸ g‰¿Í« ešy m¿KfK« gç¢raK«

ÏU¡F«. nt£ghsU« jdJ bjhF¡F£g£lt®fis e‹F m¿ªÂU¥gh®.

3. bjhFÂæ‹ gu¥ò bjëthf tiuaW¡f¥gLtjhš, nt£ghs®, Ïy¡Fl‹ brašg£L

Ãurhu« brŒtJ vëjhF«.

70 71

4. Ï«Kiw bgU«ghyhd ehLfëš eilKiw¥gL¤j¥g£L bt‰¿fukhfnt

brašg£L tU»‹wJ.

Ï«Kiwikæ‹ FiwfŸ :

1. Ï«Kiwæš, ÃuÂãÂfŸ jh§fŸ rh®ªJŸs bjhFÂæ‹ eyidna Ãujhdkhf¡

bfh©L brašgLth®fŸ. ÏJ FW»a neh¡f¤ijÍ« f©nzh£l¤ijÍ«

ts®¡F« x›bthU ÃuÂãÂÍ« j‹ bjhFÂæ‹ ts®¢Á¡fhf bghJeyid

òw¡fâ¡f¤ Jt§» éLth®.

2. Ï«Kiw "k©â‹ ikªj‹" v‹w f©nzh£l¤ij ts®¡F«. xU bjhFÂia¢

nr®ªj xU nt£ghs®, m§F ngh£oæL« k‰w gFÂfis¢ rh®ªj nt£ghs®fŸ

`mªãa‹' v‹W jåik¥gL¤Â, jhnd ϤbjhFÂæ‹ Fokf‹ v‹W Ãurhu«

brŒth®fŸ.

3. bjhFÂfŸ k¡fŸ bjhifæ‹ mo¥gilæš mik¡f¥gLtjhš, k¡fŸ bjhif

khW«nghJ bjhFÂæ‹ všiyfS« kh‰¿aik¡f¥gl nt©oÍŸsJ. mJ

bryéd¤ij mÂfç¥gjhF«.

4. tiuaW¡f¥g£ ãy¥gu¥ghf ÏU¥gjhš, Ïil¤nj®jš ngh‹w neu§fëš,

nj®jš KiwnfLfŸ vëjhf eilbgW«. murh§f« j‹ Jiw mÂfhu§fis

xUKf¥gL¤Â Jçjkhf ts®¢Á¥gâfis ãiwnt‰¿, th¡fhs®fis j‹

ta¥gL¤j VJthF«.

5. Ï«Kiwæš, xU bjhFÂæš, gy nt£ghs®fŸ ngh£oæL« nghJ, mt®fëš mÂf

th¡FfŸ bg‰wt® bt‰¿ bg‰wtuhf m¿é¡f¥gL»wh®. Ïjdhš, gy neu§fëš

bt‰¿ bg‰wt® ÁWgh‹ik th¡FfŸ bg‰wtuhf ÏU¡f¡ TL«. cjhuzkhf

xU bjhFÂæš 1000 th¡fhs® ÏU¥gjhf¡ bfhŸnth«. nj®jèš V.Ã.Á.o vd

eh‹F f£ÁfŸ ngh£oæLtjhfΫ bfh©lhš nj®jèš, f£Á `V' - 400 th¡FfŸ

f£Á - `Ã' - 200 th¡FfŸ. f£Á `Á' - 180 th¡FfŸ. f£Á `Ã' - 220 th¡FfŸ

bg‰wjhf¡ bfh©lhš, V f£Áæ‹ nt£ghs® bt‰¿ bg‰wjhf m¿é¡f¥gL»wh®.

c©ikæš mt® bg‰w th¡FfŸ 400 v‹gJ bgU«gh‹ikašy. våD« mtnu

nj®ªbjL¡f¥g£ljhf m¿é¡f¥gL»wh®.

6. X® cW¥Ãd® bjhF Kiwahf ÏUªjhš všnyhU¡F« F¿¥ghf

ÁWgh‹ikædU¡F ÃuÂã¤Jt« »il¥gšiy. cjhuzkhf gy

kj¤Âd®fS« thG« gFÂfëš ÏªJ¡fŸ bgU«gh‹ikæduhfΫ Ãwkj¤jt®

ÁWgh‹ikæduhfΫ cŸs bjhFÂfëš, bgU«gh‹ikæd¤jtnu bt‰¿ bgw

Koͫ.

ÁWgh‹ikædU¡F ÃuÂã¤Jt« »il¥gšiy. ÏJ nghynt Áy

bjhFÂfëš #h cz®Î nknyh§»ÍŸsJ. mªj bjhFÂfëš, bgU«gh‹ik

#hÂæd® k£Lnk bt‰¿ bgw ÏaY«. ÁWgh‹ik #hÂæd® bt‰¿ bgw ÏayhJ.

m›tifæš jhœ¤j¥g£l k¡fS¡F« gH§FoædU¡F« ÃÂã¤Jt« »il¥gšiy.

ϪÂahéš, Ï¡Fiwia Ú¡f, ÏlxJ¡Ñ£L Kiw, Ëg‰w¥gL»wJ. Áy bjhFÂfŸ

jhœ¤j¥gg£lt®fŸ, gH§Foæd®¡F vd xJ¡f¥g£LŸsd.

70 71

6.10 é»jhrhu ÃuÂã¤Jt« :

Ï«Kiwæ‹ mo¥gil neh¡f«, rKjha¤Â‹ mid¤J ÃçédU¡F«

Ãuã¤Jt« më¥gjhF«. Ï›tifæš cUth¡f¥gL« r£lk‹w«, mid¤J¥

Ãçédç‹ fU¤ijÍ« ÃuÂgè¥gjhf ÏU¡F«. x›bthU ÃçédU¡F« j¤j« k¡fŸ

bjhif¡nf‰g ÃuÂã¤Jt« »il¡»wJ.

Ï›tif ÃuÂã¤Jt Kiw eilKiw¥ gL¤Jtj‰F K‹djhf, vªj

mo¥gilæš ÃuÂã¤Jt« më¡f¥gl nt©L« v‹gij¤ Ô®khå¤J¡ bfhŸs

nt©L«. cjhuzkhf, kj«, #h mšyJ bkhê mo¥gilæš ÏU¡fyh«. xU

rKjha¤Âš, 70 rjé»j¤Âd® `x' kj¤Âd®, 20 rjé»j¤Âd® `y' kj¤Âd®, 10

rjé»j¤Âd® z kj« v‹W bfh©lhš, r£lk‹w¤Âš, 70 rjé»j« Ïl§fŸ `x'

kj¤Â‹ ÃuÂãÂfŸ, 20 rjé»j« ̀y' kj¤Âdç‹ ÃuãÂfŸ, 10 rjé»j« ̀z' kj¤Âdç‹

ÃuÂãÂfŸ v‹W Ô®khå¡f¥gL«. Ï›tifæš, rKjha¤Â‹ mid¤J ÃçédU¡F«

mt®j« k¡fŸ bjhif¡F V‰g ÃuÂã¤Jt« »il¡F«.

6.11 é»jhrhu ÃuÂã¤Jt¤Â‹ ãiwfŸ :

n#.v°. äš ngh‹w muÁaš m¿P®fŸ é»jhrhu ÃuÂã¤Jt¤ij

Mjç¡»‹wd®. r£lk‹wkhdJ, mid¤J rhuhiuÍ« ÃuÂgè¥gjhf ÏU¡fnt©L«.

vªj ÃçédiuÍ« ÃuÂã¤Jt« tH§fhkš é£Lél¡ TlhJ v‹»‹wd®.

ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Áæš, MS« f£Á, k‰W« v®¡ f£ÁfŸ cŸsd. Mdhš,

c©ikæš Ïit Ú§fyhf, ntWtif fU¤J¡fS« neh¡FfS« m§F ãyΫ

mt®fS¡F, r£lk‹w¤Âš ÃçÂã¤Jt« »il¥gšiy.

n#.v°.äš “ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Áæš x›bthU ÃçédU« é»jh¢rhu¥go

ÃuÂã¤Jt« bg‰¿U¡f nt©L«” v‹W F¿¥Ã£LŸsh®.

Ï«Kiwæš, rKjha¤Â‹, bgU«gh‹ikæd® bgU«gh‹ik Ïl¤ijÍ«,

ÁWgh‹ikæd® ÁWgh‹ik Ïl¤ij¥ bgWtJ«, rçahd k¡fsh£ÁahF«.

nkY« Ï«Kiwæš, bjhFÂfis m›t¥nghJ tiuaW¡f nt©oanjh,

kh‰¿aik¡f nt©oa mtÁankh ÏU¥gšiy.

6.12 é»jhrhu ÃuÂã¤Jt¤Â‹ FiwfŸ :

Kjyhtjhf, Ï«Kiwæš, rKjha¤Âš gyju¥g£lt®fëilna Ãçéidia

V‰gL¤J»wJ. kj«, #hÂ, bkhê M»a j‹ikfë‹ mo¥gilænyna všnyhU«

th¡fë¡f nt©L« v‹W v®¥gh®¡f¥gL»wJ.

Ïu©lhtjhf, x›bthU ÃçédU« j§fS¡bfd xU muÁaš f£Áia

cUth¡f tif brŒ»wJ. fhy¥ngh¡»š mid¤J¥ ÃçédU¡F« gšntW muÁaš

f£ÁfŸ cUthF« ãiy V‰gL«. ÏJ muÁaY¡F Mnuh¡»akhdjšy. Ï«Kiw,

njÁa xU§»iz¥ò¡F têtF¡fhkš, Ãçéid¡F têtF¡F«.

_‹whtjhf, #dehaf« v‹gJ, gšntW fU¤J¡fisÍ« V‰W, Ïz¡fkhf

brašgLtjhF«. é»jhrhu¥ ÃuÂã¤Jt«, Ïz¡f¤Â‰F Ïlkë¡fhkš fU¤J

72 73

ntWghLfis mÂfç¡F«. vªj ãiyæY«, gšntW ÃçédU¡F Ïilæš rkur«

V‰gl thŒ¥Ãšyhkš nghF«.

eh‹fhtjhf, kj«, bkhê ngh‹w ÃçÎfë‹ mo¥gilæš f£ÁfŸ njh‹Wtjhš,

muÁaš f£ÁfŸ, njÁa eyid fU¤Âš bfhŸshkš, #hÂ, kj, bkhê cz®Îfis

_yjdkh¡», muÁaš yhg« njl VJthF«. njÁa ey‹ òw¡fâ¡f¥gL«.

Iªjhtjhf, muÁaš f£ÁfŸ, #hÂ, kj, mo¥gilæš brašgl¤ Jt§Ftjhš,

f£ÁfS¡FŸS« ÃsÎfŸ, nfhZofŸ cUthF«. f£Áfë‹ fU¤ÂašfŸ (Ideology) y£Áa§fŸ xJ¡f¥g£LéL«. k¡fë‹ gšntW ÃçédU« “X£L t§»fshf

M¡f¥gLth®fŸ”.

Mwhtjhf, Ï›tif Kiwæš, bjhFÂfŸ äf¥ guªjjhf ÏU¡F«. vdnt

ÃuÂãÂfŸ Ãurhu« brŒjY«, k¡fis rªÂ¤J FiwfŸ nf£l¿tJ« fodkhF«.

Ãurhu bryédK« mÂfkhF«. ϪÂahéš, k¤Âæš ehlhSk‹w¤Â‹ nkš rigahd

khãy§fsit¤ nj®jèš, é»jhrhu Kiw Ëg‰w¥gL»‹wJ.

cjhuzkhf, jäœeh£o‰F khãy§fsitæ‹ 18 Ïl§fŸ xJ¡f¥g£LŸsd,

Ïit, khãy r£l k‹w¤Âš f£Áfë‹ gy¤Â‹ mo¥gilæš tH§f¥gL»wJ- et«g®

2003-š cŸsgo, m.Ï.m.Â.K.f., Â.K.f fh§»u° M»ad tçir¥go Kjš, Ïu©lh«

k‰W« _‹wh« Ïl¤ij bg‰WŸsd.

mj‰F V‰wthW khãy§fsitæš m.Ï.m.Â.K.f 9, Â.K.f. 7, fh§»u° 2 vd

ÃuÂã¤Jt« bg‰WŸsd. xU r£lk‹w¤Âš mÂf v©â¡ifæš cW¥Ãd®fis¥

bg‰WŸs f£Á mj‰F¤ jFªjthW nkyitæš ÃuÂã¤Jt« bgW«.

6.13 gârh® ÃuÂã¤Jt Kiw :

ÏJ k‰bwhU ÃuÂã¤Jt KiwahF«. Ïj‹ Mjuths®fŸ, r£lk‹w¤Âš,

ãy¥gFÂfS¡F ÃuÂã¤Jt« njitæšiy. Ï«Kiwæš rKjha¤ÂYŸs gšntW

gâ k‰W« bghUshjhu ÃçédU¡F ÃuÂã¤Jt« më¡f¥gL«. xU bjhFÂæš,

gšntW tif gâ rh®ªjt®fŸ, cjhuzkhf, éahghçfŸ, mYtyf§fëš

gâòçnth®, bjhêyhëfŸ, étrhæfŸ, étrha¡ TèfŸ ngh‹nwh® ÏU¥gh®fŸ.

Ït®fŸ midtU¡F« gârh®ò ÃuÂã¤Jt« më¡f¥gl nt©L«. Ï›tif

ÃuÂã¤Jt« më¥gjhš, bjhFÂæš cŸs mid¤J¥ gâædç‹ bghUshjhu

ey‹fS« ghJfh¡f¥gL«.

bghJthf efu bjhFÂfëš, mYtyf¥ gâahs®fS«, bjhê‰rhiy¥

gâahs®fS« ÏU¥gh®fŸ. Cuf¤ bjhFÂæš, étrha¤ bjhêyhs®fS«,

ÁWéahghçfS« ÏU¥gh®fŸ, Ït®fë‹ ey‹fŸ ghJfh¡f¥gL« tifæš

ÃuÂã¤Jt« më¡f¥gl nt©L«.

6.14 ãiwfŸ :

Ï«Kiwæš, rKjha¤Â‹ mid¤J gâtifædU¡F« ÃuÂã¤Jt«

»il¡F«. nfhny (G.D.H.COLE) vD« muÁaš m¿P®, “xU Foah£Áæš v¤jid

tif¥gâfŸ cŸsdnth, mit mid¤J« r£lk‹w¤Âš Ïl« bgw nt©L«”

72 73

vd¡ F¿¥ÃL»wh®. ϧ»yhªÂš cŸs FG nrhõèr thÂfŸ, Ïj‰fhd gâ

tiffis¥ g£oaè£LŸsd®. Ϥjhè r®thÂfhçahd KnrhèåÍ«, #dehaf¤Âš

e«Ã¡ifæšyhjt®fS« nrhjid Kiwæš gârh®ªj ÃuÂã¤Jt« më¤jh®fŸ.

bghUshjhu FG¡fis¢ nr®ªj ÃuÂãÂfŸ bfh©l T£LwÎ ÃuÂã¤Jt

k‹wbkh‹iw Ϥjhèæš Knrhèå ãWédh®.

6.15 FiwfŸ :

Kjyhtjhf, Ï« Kiwæš ÃuÂãÂfŸ mt®fŸ rh®ªJŸs gâ tifia¤jh‹

ÃuÂgè¥gh®fnsa‹¿, njr¤Â‹ eyid ÃuÂgè¡fkh£lh®fŸ.

Ïu©lhtjhf, Ï«Kiw gyf£Á Kiw¡F têtF¡F«. x›bthU muÁaš

f£ÁÍ« xU gâ tifia K‹åW¤Â nj®jèš g§nf‰F«. gyf£Á Kiwæš vªj

f£Á¡F« bgU«gh‹ik »il¡fhkš nghf thŒ¥òŸsJ.

_‹whtjhf, gârh®ò ÃuÂã¤Jt Kiwæš, Ku©g£l bghUshjhu ÃçÎfŸ

ÏU¥gjhš, ã®thf¤Âš Ãz¡F V‰gL«. ÏU rhuhU« r‰W« é£L¡ bfhL¡fhkš

cWÂahf ÏU¥gJ ã®thf¤Â‰F Mnuh¡»akhdjhfhJ.

Kothf Tw nt©Lkhdhš, #dehaf« v‹gJ xU§»iz¥ig ts®¡f

nt©Lnka‹¿ Ãçéidia ts®¡f¡TlhJ. gâfŸ ÃuÂã¤Jt« rKjha¤Âš

ÃsÎfis cUth¡F«. Ïj‰F kh‰whf, gârh®ªj, muršyhj mik¥òfis cUth¡»,

njitahd nghJ mt®fsJ fU¤J¡fis nf£l¿ªJ, r£l« Ïa‰wyh«.

6.16 ÁWgh‹ikædU¡F ÃuÂã¤Jt« :

ÁWgh‹ik v‹gJ Fiwthd v©â¡if cilat®fis¡ F¿¡F«. r£l

k‹w¤Âš bgU«gh‹ik f£Á M£Á mik¡»‹wJ. ÁWgh‹ikahd f£Á v®f£Áahf

brašg£L murh§f¤ij ék®Á¡F«. ÏJ Ú§fyhf, bkhê, kj«, Ïd«, k‰W« ãw¤Â‹

mo¥gilæY« ÁWgh‹ikæd® cŸsd®.

cjhuzkhf ϪÂah, kjrh®g‰w ehlhf ÏUªjhY« k¡fŸ bjhifæš

bgU«gh‹ikæd® ϪJ¡fsht®. »¿¤jt®fŸ, Ï°yhäa®fŸ, gh®ÁfŸ, Ó¡»a®fŸ

ngh‹nwh® ÁWgh‹ikæduht®. Ïij¥nghynt, jäœeh£oš, jäœbkhê ngRnth®

bgU«gh‹ikæd®, bjY§F, kiyahs« ngh‹w Ãw bkhê ngRnth® ÁWgh‹ikæd®.

murh§f¤Â‹ r£lk‹w¤Âš, ÁWgh‹ikædU¡F« ÃuÂã¤Jt« më¡f¥gl

nt©L«. Vbdåš, ÁWgh‹ikæd®, nj®jèš ngh£oæ£L bt‰¿ bgWtJ Ïašghf

rh¤Âa¥glhkš nghfyh«. mjdhš mt®fS¡F Ãu¤Ânafkhf, ÃuÂã¤Jt« bgw

tif brŒa nt©L«.

ÁWgh‹ikædU¡F ÃuÂã¤Jt« tH§f gyKiwfŸ cŸsd. Kjyhtjhf,

é»jhrhu ÃuÂã¤Jt Kiwia¥ Ëg‰¿dhš ÁWgh‹ikædU¡F ÃuÂã¤Jt«

»il¡F«.

Ïu©lhtJ Kiw, ÁWgh‹ikædU¡bfd Áy Ïl§fis xJ¡ÑL brŒa

nt©L«. ϪÂahéš M§»nya® M£Áæš Ï°yhäa®fS¡F r£lk‹w¤Âš

ÃuÂã¤Jt« më¡f tifbrŒÍk ÃuÂã¤Jt r£l« ãiwnt‰w¥g£lJ.

74 75

RjªÂu¤Â‰F¥Ã‹, ϪÂa muÁaik¥Ãš kj mo¥gilæš Ïl xJ¡ÑL

brŒa¥gLtšiy. v‹whY«, jhœ¤j¥g£lt®fŸ k‰W« gH§FoædU¡F Ïl

xJ¡ÑL tH§f¥g£LŸsJ. jäœeh£oš, r£l k‹w¤ÂY«, jhœ¤j¥g£lt®fŸ

k‰W« gH§FoædU¡F Ïl xJ¡ÑL më¡f¥g£LŸsJ. nkY« Cuh£Á

mik¥òfëš, jhœ¤j¥g£lt®fŸ, gH§Foæd® M»nahU¡F« bg©fS¡F« Ïl

xJ¡ÑLbrŒa¥g£LŸsJ.

ÏlxJ¡ÑL, ÁWgh‹ikædU¡F«, k‰w tifædU¡F« ÃuÂã¤Jt«

më¥gj‰F xU vëa têahF«. Mdhš mnj neu¤Âš, k¡fëilna Ãçéidia

cUth¡F«. mt®fŸ njÁa Únuh£l¤Âš fy¡fhkš jåik¥gL¤j¥gLth®fŸ. Ïl

xJ¡ÑL ÏU¥gjhš, mt®fŸ bghJ¤bjhFÂfëš ngh£oæl éU«g kh£lh®fŸ. m¥go

mt®fshf ngh£oæl K‹tªjhY« Ãw Ãçéd® mjid kdKtªJ V‰fkh£lh®fŸ.

nkY«, ÏlxJ¡Ñ£L Kiw, ÏUrhuhçlK« nt‰WikiaÍ«.

btW¥òz®¢ÁiaÍ« ts®¡»wJ. Ïz¡fkhd cz®Îfis ts®¥gj‰F khwhf,

gifikÍz®itna ts®¡F«.

k¡fsh£Áæš cŸs Ãu¢ridfS¡F Ïl xJ¡Ñ£L Kiw Ô®thfhJ. våD«,

Ïijél ešy kh‰W Kiw rh¤Âa¥gL« tiu ÏJ bjhl®tnj V‰òilajhF«.

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf :

1. »nH cŸst‰¿š th¡Fçik bgWtj‰F njitahdJ vJ?

m) taJ M) fšé

Ï) ÂUkz« <) brh¤J

2. ϪÂahéš th¡FçikbgWtj‰F Fiwªj msÎ taJ jF vJ?

m) 18 M) 21

Ï) 25 <) 30

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf :

1. é»jh¢rhu ÃuÂã¤Jt Kiw ______________ ÃuÂã¤Jt« »il¡f

tif brŒ»wJ.

2. kh©bl°»ô v‹gt® ______________ th¡Fçikia éU«ò»wh®.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. ϪÂahéš bg©fS¡F th¡Fçik ÏU¡»wJ.

2. ϪÂa ÃujkkªÂç k¡fshš neuoahf nj®ªbjL¡f¥gL»wh®.

74 75

gFÂ - M

1. ónfhsßÂahd ÃuÂã¤Jt¤ij és¡Ff.

2. všnyhU¡F« th¡Fçik v‹gJ v‹d ?

gFÂ - Ï

1. tF¥òthj ÃuÂã¤Jt¤Â‹ Fiwfis étç¡f.

2. th¡Fçik g‰¿a bfhŸiffŸ v‹d?

gFÂ - <

1. taJ tªnjh® th¡Fçik g‰¿a rhjf- ghjf fU¤JfŸ v‹d?

2. Focçik k‰W« th¡Fçik fU¤JfŸ g‰¿a f£Liu x‹W vGJf.

76 77

m¤Âaha« - 7

k¡fsh£Á

7.1 bghUS« és¡fK« :

mfuhÂæš ju¥g£oU¡F« bghUŸgo, k¡fsh£Á v‹gJ, "RjªÂukhd nj®jš

Kiw¥go ca® mÂfhu« bg‰w k¡fŸ bjçªbjL¡F« murh§f«. Ïš k¡fŸ mšyJ

mt®fSila ÃuÂãÂfŸ M£ÁaÂfhu« bg‰¿U¥gh®fŸ".

M¥ufh«è§f‹, "k¡fsh£Á v‹gJ k¡fshš k¡fS¡fhf¤ nj®ªbjL¡f¥g£L

k¡fshš Ms¥gL« murh§fkhF«" vd TW»wh®. bgU«ghyhd és¡f§fŸ, eh«

Ëg‰W« KiwfŸ, k‰W« ãWtd§fŸ g‰¿aitfshf ÏU¡»‹wd.

v¤jidtif k¡fsh£ÁfŸ ÏU¡»‹wdnth m¤jid tif éisÎfŸ,

jh¡f§fŸ ÏU¡»‹wd. ÑnH Áy és¡f§fŸ ju¥g£LŸsd.

`k¡fŸ' v‹W bghUŸgL« 'demos' k‰W«, `M£ÁaÂfhu«' v‹W bghUŸ jU«

`Kratos' v‹w »nu¡f bkhê¢ brh‰fëèUªJ k¡fsh£Á (democracy) v‹D« brhš

tªjJ.

k¡fŸ éU¥g¤Â‰»z§f eilbgW« murh§f«. ca® mÂfhu« bfh©l

k¡fsJ murh§fKiw. k¡fŸ neçilahfnth ÃuÂãÂfŸ _ykhfnth brŒÍ« M£Á.

k¡fŸ mšyJ k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfŸ brŒÍ« M£Á. k¡fsh£Á

vD« brhšny k¡fŸ mt®fshfnt M£Á brŒ»wh®fŸ v‹gijna F¿¡»wJ.

k¡fsh£Á v‹gJ M£Áahs®fis m›t¥nghJ kh‰¿ k¡fŸ jªJŸs cçik

mo¥gilæšjh‹ M£Áahs®fŸ M£Á brŒ»wh®fŸ v‹gJ« mt®fis mikÂahd

Kiwæš kh‰w cçik bg‰¿U¡»wh®fŸ v‹gjhF«.

7.2 k¡fsh£Áæ‹ tuyhW :

k¡fsh£Áæ‹ tuyhwhdJ xnu Óuhfnth, äj ntf¤Jlndh ts®ªjjšy v‹W

òfœbg‰w muÁaš m¿P® rhKntš Ã.bA£o§f‹ TW»wh®. Mdhš gšntW tuyh‰W

miyfshš k¡fsh£Á K‹nd‰wilªJŸsJ. A£o§f‹ ÑœfhQ« _‹W tuyh‰W

miyfshš cUthdJ vd f©l¿ªJŸsh®.

k¡fsh£Áæ‹ Kjyh« miy g¤bjh‹gjh« ü‰wh©o‹ bjhl¡f

fhy¤ÂèUªJ bjhl§»aJ. Kjyh« miy bgU«gh‹ikahd mbkç¡f I¡»a eh£o‹

M© Fok¡fŸ th¡fë¡F« cçik bjhl§»a fhy¤ÂèUªJ 1920fëš Kotil»wJ.

m¡fhy f£l¤Âš 20 ehLfëš k¡fsh£Á Kiw brašKiw gL¤j¥g£oUªjJ.

k¡fsh£Áæš Kjyh« miyÅ¢R k¡fsh£Á¡F vÂuhf V‰bfdnt ts®ªj

Kiw¡F vÂuhf kh¿aJ. 1922 M« M©L Knrhèåæ‹ ghÁr f£Á Ϥjhèæš

M£Á òçªjÂèUªJ 1942 M« M©L tiu k¡fsh£Á Å¡fkilªjJ. m¡fhy¤Âš

k¡fsh£Áia Ëg‰W»w ehLfë‹ v©â¡if 11 Mf FiwªjJ.

k¡fsh£Áæ‹ Ïu©lh« miy ner ehLfŸ Ïu©lh« cyf nghçš bt‰¿

bg‰wÂèUªJ bjhl§»aJ. Ïu©lh« miy go¥goahf ts®ªJ 1962 M« M©oš 36

76 77

ehLfŸ k¡fsh£Á Kiwia Ëg‰W« msé‰F ts®ªjJ. Ïu©lh« miyÍ« 1970

fëš F‹w¤ bjhl§»aJ. m¡fhy¡f£l¤Âš k¡fsh£Áia Ëg‰W« ehLfë‹

v©â¡if 30 Mf FiwªjJ.

1974 M« M©L Kjš k¡fsh£Áæ‹ _‹wh« miy bjhl§»aJ v‹»wh®

A£o§f‹. nkY« 30 ehLfŸ k¡fsh£Á Kiwia Ëg‰W« ehLfë‹ v©â¡ifæš

nr®ªJ ÏU kl§fhf k¡fsh£Áia Ëg‰W« ehLfŸ cy»š ca®ªjd.

rhKntš A£o§f‹ cyf¤Âš gšntW gFÂfëš ãfG« Á¡fyhd muÁaš

k‰W« fyh¢rhu r¡Âfis MuhŒªj nghÂY« mtuhš k¡fsh£Á¡F Kothd xU

és¡f¤ij më¡f Koaéšiy.

A£o§f‹ k¡fsh£Áæ‹ _‹wh« miyÍ« F‹w v¥bghGJ« thŒ¥òŸsjhf

TW»wh®. m¥bghGJ k¡fsh£Áæ‹ eh‹fh« miy¡fhd thŒ¥ò ÏU¥gjhf

fâ¤JŸsh®. ÏJ ÏUg¤bjh‹wh« ü‰wh©oš el¡fyh« v‹W TW»wh®.

bgU«ghyhd A£o§f‹ vG¤J¡fŸ bghUshjhu K‹nd‰wnk k¡fsh£Á tsu

thŒ¥òŸsjhf TW»‹wd. m¤jifa thŒ¥òfŸ muÁaš jiyt®fë‹ ifæšjh‹

cŸsjhf TW»wh®.

k¡fsh£Áia neuo k¡fsh£Á k‰W« kiwKf k¡fsh£Á vd ÏU tifahf

Ãç¡fyh«.

7.3 neuo k¡fsh£Á :

neuo k¡fsh£Á Kiwæš mid¤J Fok¡fS« v›éj Ïil¥g£l

ÃuÂãÂfëšyhkY«, k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l mšyJ gâak®¤j¥g£l

mYty®fŸ ÏšyhkY« k¡fshfnt neuoahf bghJ KoÎfëš fyªJ bfh©L bghJ

KoÎfis vL¡F« Kiw neuo k¡fsh£Á vd¥gL«.

neuoahd k¡fsh£Á Kiwia eilKiw¥gL¤j Fiwªj v©â¡ifæyhd

k¡fŸ cŸs rKf¤Âš, mik¥Ãš mšyJ Ïd FG¡fëš jh‹ neuo k¡fsh£Á Kiw

eilKiw¥gL¤j KoÍ«. vL¤J¡fh£lhf bjhê‰r§f¤Â‹ Fiwthd v©â¡if

cŸs »is fHf¤Âš cW¥Ãd®fŸ xU ÁW miwæš x‹W To j§fSila

fU¤J¡fis éth¤J, bgU«ghyhd cW¥Ãd®fë‹ éU¥g« mšyJ th¡fë¥Ã‹

_y« xU Koit v£LtjhF«.

g©ila »nu¡f eh£o‹ Vbj‹° efu¤Âš jh‹ cyf¤Âš Kj‹Kjyhf

neuoahd k¡fsh£Á Kiw brašg£L¡ bfh©oUªjJ. mªefçš 5000 k¡fëèUªJ

6000 k¡fŸtiu x‹W To j§fSila bghJ KoÎfis v£od®. j‰bghGJ

Ré°r®yhªJ eh£oš jh‹ neuoahd k¡fsh£Á Kiw njÁa mséš Ï‹wsΫ

bt‰¿fukhf brašg£L tU»wJ.

7.4 kiwKf k¡fsh£Á :

x›bthU FokfD« j‹Dila eh£o‰fhf neuoahfnth mšyJ RjªÂukhf

nj®ªbjL¡f¥g£l k¡fë‹ ÃuÂãÂfshfnth murh§f¤Âš g§bfL¤J¡ bfhŸtJ

kiwKf k¡fsh£Á vd¥gL«.

78 79

Fok¡fë‹ éU¥gnk murh§f mÂfhu¤Â‹ mo¥gilahf mikjš nt©L«.

nkY« m«k¡fë‹ éU¥gkhdJ bjhl®ªJ ne®ikahf eilbgW« nj®jšfshš,

Ms¥gLjš nt©L«. midtU« v›éj ghFgho‹¿ rkkhf nj®jšfëš kiwKf

th¡fë¥Ã‹ _ykhfnth mšyJ RjªÂukhf th¡fë¥gj‹ _ykhfnth nj®ªbjL¡F«

KiwahF«. ϪÂa FoauR Ï›tifahd k¡fsh£Á¡F xU Áwªj vL¤J¡fh£lhF«.

th¡fë¡F« Kiw k¡fsh£Á¡F xU têfh£oahf ÏU¡»wJ. mJ jiyt®fŸ

rçahd ghijæš bršyΫ, mt®fŸ k¡fS¡F gâah‰wΫ, v›thW mt®fŸ

gâah‰¿dh®fŸ v‹gij k¡fŸ bjçªJ bfhŸsΫ cjλwJ.

nj®jšfŸ el¡F« fhyf£l¤Âš Fok¡fŸ mt®fSila th¡if

mt®fŸ éU«ÃatU¡F th¡fë¡fyh«. m›thW nj®ªbjL¡f¥g£l jiyt®fŸ

k¡fë‹ ÃuÂãÂfshth®fŸ. mt®fŸ xU F¿¥Ã£l fhy« tiu gjé t»¡f

nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ.

m¥ÃuÂãÂfŸ th¡fhs® bjhFÂfënyh mšyJ tF¥òthç ÃuÂã¤Jt

mo¥gilænyh mšyJ m›éu©L« nr®ªj ÃuÂã¤Jt Kiwæš

nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ.

7.5 muÁayik¥ò k¡fsh£ÁfŸ :

k¡fsh£ÁfŸ bgU«ghY« vGj¥g£l muÁayik¥ig mo¥gilahf bfh©nlh

mšyJ eh£o‹ äf ca®thd r£l¤ij mo¥gilahf bfh©nlh brašgL»‹wd.

m¢r£l§fŸ r£läa‰Wgt®fS¡F têfh£oahf ÏUªJ r£läa‰Wtj‰F«

Jizò绋wd.

vGj¥g£l muÁayik¥Ãš k¡fŸ j§fŸ cçikfis mDgé¥gj‰F têtif

brŒa¥g£LŸsJ. k¡fsh£Áæ‹ c©ikahd tèikna mo¥gil cçikfisÍ«,

RjªÂu¤ijÍnk rh®ªJŸsJ vdyh«.

mo¥gil cçikfS«, k¡fë‹ RjªÂuKnk k¡fsh£Á bt‰¿fukhf brašgl

cjλwJ. gy ehLfëš mo¥gil cçikfŸ k¡fis fh¥gj‰fhf muÁayik¥Ãnyna

mj‹ gFÂahf vGj¥g£oU¡»‹wd. Ï›tuÁayik¥ng Ïju mik¥òfS«

r£l§fS« v‹d v‹gij vL¤J¡fh£L»wJ.

bgU«gh‹ik gy« bfh©l murh§f« mj‹ éU¥g¥go kh‰w§fŸ bfh©L

tUtij jil brŒtj‰fhf VnjD« xU jå¥bgU«gh‹ik mšyJ th¡fhs®¡

fU¤J¡ fâ¥go¥gilæšjh‹ ÂU¤j¢ r£l« bfh©L tu nt©Lbk‹W

muÁayik¥Ãš F¿¥Ãl¥g£LŸsJ.

7.6 k¡fsh£Áæ‹ Ï‹¿aikahjitfŸ :

bgU«ghyhd k¡fsh£ÁfŸ RjªÂukhd, ãahakhd nj®jšfŸ el¤Â j§fis

c©ikahd k¡fsh£Á ehLfŸ v‹W TW»‹wd. m›tifahd k¡fsh£Á¡F

njitahd mo¥gil bfhŸiffŸ vd Áyt‰iw muÁaš m¿P®fŸ jªJŸsd®.

nj®jšfis k£Lnk it¤J xU eh£il k¡fsh£Á ehL v‹W T¿él KoahJ.

k¡fsh£Á Kiwia¥ Ëg‰W« ehLfŸ k‰W« k¡fsh£Á g‰¿a bfhŸiffis

78 79

MuhŒªJ mjdo¥gilæš Ñœ¡f©lit k¡fsh£Á Kiw¡F Ï‹¿aikahjit vd

cWÂ¥gL¤j¥g£oU¡»wJ.

Ït‰¿‹ mo¥gilæš xU ehL k¡fsh£Ájhdh k‰W« mJ Ït‰iw

Ëg‰W»wjh v‹W bjçªJ bfhŸsyh«.

1. murh§f¤Â‹ bghJ KoÎfŸ k‰W« mj‹ bfhŸiffë‹ f£L¥ghL mªeh£o‹

nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfël« ÏU¤jš nt©L«.

2. ÃuÂãÂfŸ m›t¥nghJ el¡F« ãahakhd nj®jšfë‹ _y«

nj®ªbjL¡f¥g£oU¤jš nt©L«.

3. nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfŸ muÁayik¥Ã‰F c£g£l j§fSila

mÂfhu§fis brašgL¤j nt©L«.

4. taJ tªj midtU¡F« nj®jšfëš th¡fë¡F« cçik ÏU¤jš nt©L«.

5. taJ tªj midtU« murh§f¥ gjéfŸ bgw cçik bg‰¿U¡fnt©L«.

6. Fok¡fŸ midtU¡F« j§fSila muÁaš rh®ªj fU¤J¡fis muÁ‹

j©lidæšyhkš btëgL¤Jtj‰fhd cçikia bg‰¿U¤jš nt©L«.

7. Fok¡fŸ midtU¡F« muÁ‹ bfhŸiffis bjçªJ bfhŸtj‰F njitahd

gšntW kh‰W brŒÂ rhjd§fŸ thæyhf bfhŸiffis bjçªJ bfhŸtj‰fhd

cçik bg‰¿U¡f nt©L«.

8. Fok¡fŸ RjªÂukhf fHf§fis mik¥gj‰F«, r§f§fŸ mik¥gj‰F«,

m¡fHf§fshš RjªÂukhd muÁaš f£Áfis njh‰Wé¥gj‰F«, gšntW

j‹dy¡ FG¡fis mik¥gj‰F« cçik bg‰¿U¤jš nt©L«.

9. murh§fkhdJ j‹dh£Á cilajhfΫ, mJ ntW vªjéj btëf£LghLfshš

f£L¥glhkš RjªÂukhf brašgLtjhfΫ ÏU¡fnt©L«. (F¿¥ghf x¥gªj§fŸ

ngh‹wit) nk‰Tw¥g£l njitfŸ vªj eh£oš Ëg‰w¥gléšiynah

mªehLfis c©ikahd k¡fsh£Á v‹W TwKoahbjd muÁaš m¿P®fŸ

TW»wh®fŸ.

k¡fsh£Áæ‹ ÂwdhŒÎ :

Fok¡fS¡F k¡fsh£Áia g‰¿ f‰Ã¥gJ, m¡f‰Ã¥gt®fshš k¡fS¡F

mt®fis R‰¿ÍŸs r_f, muÁaš k‰W« bghUshjhu ãfœÎfis g‰¿¤ bjçªJ

bfhŸsΫ MuhŒtj‰F« cjéahf ÏU¡»wJ.

k¡fsh£Á g‰¿a fšé Fo k¡fŸ murh§f¤Â‹ brašghLfis g‰¿

fLikahf ék®rd« brŒtJ, mÂfhu¤ij v›thW murh§f« ga‹gL¤J»wJ, k‰W«

nj®jšfë‹nghJ btëæl¥gL« th¡FWÂfis mL¤j nj®jY¡FŸ murh§f«

brašgL¤ÂÍŸsjh v‹gij g‰¿ Fok¡fŸ bjçªJ bfhŸs cjλwJ.

f‰w¿ªjt®fë‹ gšntW ék®rd§fshš xU ešy f£lik¥ig cUth¡FtJ,

mj‹_y«, k‰w f‰w¿ªjt®fS« v›thW ešy ék®rd§fis mikÂahf

k¡fsh£Áæš brašgL¤JtJ M»ait k¡fsh£Á MŒéš K¡»akhdJ.

80 81

k¡fsh£Á Kiwæyhd rKjha« :

k¡fsh£Á v‹gJ muÁayik¥Ãš brhšy¥g£LŸs éÂfŸ k‰W«,

têKiwfis Mjhukhf¡ bfh©L brašgL« murh§f« v‹gjhF«. k¡fsh£Á

Kiwæš murh§f« xU m§f« jh‹. mJ gšntW tifahd r_f ãWtd§fisÍ«,

muÁaš f£ÁfisÍ«, gšntW fHf§fisÍ«, x‹¿izªJ brašgL»wJ.

Ï›thW gšntW r_f, muÁaš, bghUshjhu ãWtd§fŸ k¡fsh£Á

Kiwæyhd r_f¤Âš fhz¥gLtjhš mij eh« g‹Kfj‹ik v‹»nwh«.

mªãWtd§fŸ bjhl®ªJ brašgl murh§f¤Â‹ r£l¤ijnah, mÂfhu¤ijnah

rh®ªÂU¥gšiy.

k¡fsh£Áæ‹ ö©fŸ :

• k¡fŸ Ïiwikia bg‰¿U¤jš

• murh§f« k¡fë‹ éU¥g¤Â‹ mo¥gilæš mik¡f¥ bg‰¿U¤jš.

• bgU«gh‹iknah® M£Á

• kåj cçikfis ghJfh¤jš

• ÁWgh‹ikædç‹ cçikfis k¤jš

• RjªÂukhd k‰W« ãahakhd nj®jšfŸ

• r£l¤Â‹ K‹ midtU« rk«

• r£lKiwfis¥ Ëg‰¿ el¤jš

• muÁayik¥Ãš murh§f¤Â‹ všiyia tiuaiw brŒÂU¤jš

• r_f, muÁaš k‰W« bghUshjhu g‹ik¤Jt«

7.7 k¡fsh£Áæ‹ e‹ikfŸ :

1. x›bthU FokfD« murh§f¤Âš g§bfL¤J¡ bfh©L murh§f« Áw¥ghf

brašgl x¤JiH¥gJ k¡fsh£Áæ‹ äf bgça e‹ikahF«.

2. k¡fsh£Áæš bghJk¡fŸ r_f, muÁaš k‰W« bghUshjhu éra§fëš e‹F

Áw¥ghf éê¥òl‹ ÏU¡f ÏJ têtif brŒ»wJ.

3. k¡fsh£Áæš bghJk¡fëilna njÁa cz®it ts®¤J k¡fis Ïu¤j òu£ÁfŸ

V‰glht©z« jL¡»wJ.

4. k¡fsh£Á, eh£o‹ muÁaš k‰W« bghUshjhu ts®¢Á¡F mo¤jskhf

cŸsJ. nkY« r_f kh‰w§fŸ mikÂahd Kiwæš ãfH, k¡fsh£Á Kiwæš

Ïlkë¡»wJ.

5. k¡fsh£Á Fok¡fS¡F ng¢Rçik, TLtj‰fhd cçik, brašgLtj‰fhd

cçikia cWÂ¥gL¤J»wJ.

6. k¡fsh£Á, RjªÂu« k‰W« rk¤Jt« kåj ts®¢Á¡F cjÎtj‰F

ghJfh¥gë¡»wJ.

80 81

7.8 k¡fsh£Áæ‹ FiwfŸ :

1. k¡fsh£Á Áy rka§fëy ÁWgh‹ikædç‹ fU¤J¡fŸ ešyjhf ÏUªjhY«,

bgU«gh‹ikædç‹ fU¤J¡fis V‰W¡ bfhŸs nt©oa f£lha¤ij

V‰gL¤J»wJ.

2. muÁaš f£Á¤ jiyt®fŸ murh§f¤Âš gjéæš ÏU¥gt®fŸ, muÁaš f£Á

cW¥Ãd®fisÍ« k¡fisÍ« f£L¥gL¤J« mÂfhu« bg‰¿U¥gJ k¡fsh£Áæ‹

xU FiwghlhF«.

3. k¡fsh£Á jåkåj‹ fU¤J¡fis ÃuÂgè¥gij C¡f¥gL¤Jtšiy.

4. k¡fsh£Á mÂf bryéd§fis bfh©l murh§f¤ij¡ bfh©LŸsJ.

nj®jšfŸ mo¡fo eilbgWtjhš k¡fë‹ tç¥ggz« Åzh»wJ.

5. k¡fsh£Áæš ifô£LfisÍ«, mÂfhçfë‹ r£l ÛwšfisÍ« jL¡f

Kotšiy.

6. k¡fsh£Áæš murh§f¤Âš x‹W« m¿ahj òÂat®fŸ mÂf mséš g§bfL¤J¡

bfhŸs Ko»wJ. ÏJ rhjhuz k¡fŸ k‰wt®fŸ nkš M¡f« brY¤J« ngh¡if

V‰gL¤J»wJ.

7.9 neuo k¡fsh£Áæ‹ fUéfŸ :

k¡fsh£Á ÏUtif¥gL« v‹W V‰fdnt eh« gh®¤njh«. mitfshtd

1. neuo k¡fsh£Á 2. kiwKf k¡fsh£Á

neuo k¡fsh£Áæ‹ fUéfŸ ÑœtUkhW :

1. bjhl¡fÎçik

2. bghJk¡fŸ th¡bfL¥ò

3. ÂU«g miH¤jš

nk‰f©l fUéfŸ neuo k¡fsh£Á Áw¥ghf brašgl cjΫ fUéfshF«.

Ïit Ré°r®yhªJ eh£oš Ï‹wsΫ brašg£L tU»‹wd. neuo k¡fsh£Á

Kiwia gšntW ehLfëš eilKiw gL¤j KidªjhY« mit bt‰¿fukhf

brašgléšiy. Ïå neuo k¡fsh£Áæ‹ fUéfis g‰¿ éçthf fh©ngh«.

1. bjhl¡fÎçik :

bjhl¡fÎçik v‹gJ neuo k¡fsh£Áæ‹ xU têKiwahF«, m«Kiwæš

th¡fhs®fŸ r£lk‹w¤Âš k¡fS¡F njitahd r£l§fis Ïa‰wéšiy v‹W

fUÂdhš Fo k¡fŸ murh§f¤Â‹ ftd¤Â‰F mij¡ bfh©LtªJ mj‰fhf

njit¥gL« r£läa‰w éiHtJ bjhl¡fÎçik vd¥gL«.

bjhl¡fÎçikia eilKiw¥gL¤j Áy têKiwfS«, Fiwªjg£r

njitfisÍ« ó®¤Â brŒa nt©L«. m¡Fiwªjg£r njitfë‹ äf K¡»akhd

x‹W, Fiwªj g£r« 50,000 th¡fhs®fŸ murh§f¤Â‰F j§fSila kDit brY¤Â

82 83

j§fS¡F njitahd r£l¤ij Ïa‰w murh§f¤ij nt©LtjhF«. murh§f« m«

kD¡fis V‰W¡bfh©L r£läa‰wyh« mšyJ kW¡fyh«. Mdhš m«k¡fë‹

nfhç¡iffŸ bgU«gh‹ik k¡fë‹ Mjuit bgw äf K¡»a fhuâahf mikªJ

murh§f r£läa‰w éiHayh«.

2. bghJk¡fŸ th¡bfL¥ò :

bghJk¡fŸ th¡bfL¥ò v‹gJ« neuo k¡fsh£Áæ‹ xU têKiwahF«.

Ï› têKiwæ‹go njÁa ghuhSk‹w¤jhš ãiwnt‰w¥g£l K¡»akhd knrhjh

bghJ k¡fŸ th¡bfL¥ò¡F é£l Ëng r£lkhF«. murh§f¤jhš bfh©Ltu¥g£l

knrhjh¡fis Fok¡fŸ V‰fyh« mšyJ V‰f kW¡fyh«. k¡fŸ V‰W¡ bfh©lhš

r£lkhF«. k¡fŸ th¡bfL¥ò Kiwæš ÏU tiffŸ cŸsd.

mitahtd 1. f£lha th¡bfL¥ò 2. éU¥g th¡bfL¥ò. Ï›éU tiffëY«

Áy têKiwfŸ Ëg‰w¥g£L tU»‹wd.

3. ÂU«g miH¤jš :

k¡fsh£Áæš th¡fhs®fŸ mt®fŸ ÃuÂãÂfis nj®jš _y«

nj®ªbjL¤J mD¥ò»wh®fŸ. mt®fŸ njÁa r£lk‹w«, Cuh£Á k‹w§fS¡F

nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ. xU Kiw nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfŸ mt®fSila

gjé¡fhy« KoÍ«tiu gjé tÁ¡f KoÍ«. m›thW nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfŸ

j§fSila flikfisÍ« bghW¥ò¡fisÍ« rçtu brŒahkš ÏU¡fyh«.

m¢rka§fëš th¡fhs®fŸ m¥ÃuÂãÂfë‹ brašgh£oš ÂU¥Âæšiy

våš mt®fis rçtu brašgl f£lha¥gL¤j KoahJ. Fok¡fŸ mL¤j nj®jšfŸ

tiu fh¤ÂUªJ m¥ÃuÂãÂfS¡F gš kh‰W ÃuÂãÂfis nj®ªbjL¡f

nt©oæU¡»wJ. mt®fis gjé Ú¡f« brŒaΫ KoahJ.

nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfis gjé ã¡f«brŒJ mt®fS¡F gš ntbwhU

ÃuÂãÂia nj®ªbjL¡F« Kiw "ÂU«g miH¤jš" vd¥gL«. Ï« Kiw Áy ehLfëš

Ëg‰w¥g£L tU»‹wJ. mitfëš äf K¡»akhd ehL Ré°r®yhªJ«, mbkç¡f

I¡»a ehLfS« MF«.

7.10 ϪÂa FoauÁš mo¥gil cçikfŸ :

Áy cçikfŸ m¤ÂahtÁa njitahF«, m›ÎçikfŸ kåj‹

cæ®thœtj‰F njitahdit MF«. Ï›tifahd cçikfŸ jåkåjå‹

RjªÂu¤Â‰F«, jåkåj‹ ešthœÎ¡F« ts®¢Á¡F« cjλ‹wd.

Ï›tifahd cçikfŸ muÁayik¥Ãš Ïiz¡f¥g£LŸsd. j‰fhy

všyh k¡fsh£Á ehLfëY« vL¤J¡fh£lhf ϪÂah k‰W« mbkç¡f I¡»a

ehLfëš Ï›tifahd mo¥gil cçikfŸ Fok¡fS¡F muÁayik¥Ãš cWÂ

brŒa¥g£LŸsd. ϪÂahéš Ï›tifahd mo¥gil cçikfŸ muÁayik¥Ã‹

gF III Ïš nr®¡f¥g£LŸsJ. Mdhš m›ÎçikfŸ KGikahf Ïšiy. Áy ãahakhd

jilfŸ m›Îçikfis mDgé¥gj‰F muÁayik¥Ãnyna Tw¥g£LŸsd.

ϪÂahéš mo¥gil cçikfis ÚÂk‹w¤Âš nfhç bgwuyh«. mo¥gil cçikfŸ

82 83

muÁayik¥ò é 19 Kjš 32 tiu Tw¥g£LŸsd. c¢r Ú k‹wK«, ca®

ÚÂk‹w§fS« Fok¡fë‹ mo¥gil cçik gh¡f¥g£lhš éÂKiw ÚÂ¥nguhiz (writ) _y« mitfis brašgL¤j mÂfhu« bg‰WŸsd. Fok¡fë‹ mo¥gil cçik

gh¡f¥g£lhš mt®fŸ neuoahf ca®ÚÂk‹w§fS¡nfh, c¢r ÚÂk‹w¤Â‰nfh

br‹W ÚÂ¥nguhiz mo¥gilæš Fiwfis ãiwnt‰¿¡ bfhŸsyh«.

Kjèš, brh¤Jçik ϪÂa muÁayik¥Ãš nr®¡f¥g£oUªjJ. Mdhš Ϫj

brh¤Jçik 1978 M« M©oš 44 tJ muÁayik¥ò ÂU¤j¤Â‹ _y« Ú¡f¥g£lJ.

Ñœ¡fhQ« äf K¡»akhd mo¥gil cçikfŸ ϪÂa Fok¡fS¡F muÁaš

r£l¤Âš cW brŒa¥g£LŸsd.

rk¤Jt cçik :

kj«, Ïd«, rh mšyJ Ãw¥Ã‹ mo¥gilæš cŸs ntWghLfis ϪÂa

muÁayik¥ò jil brŒ»wJ. ϪÂa muÁayik¥ò, všnyhU¡F« ntiythŒ¥ÃY«,

murh§f¤Âš ntiy brŒaΫ rkkhd cçikia cW brŒJŸsJ. Ï¢ rk¤Jt

cçikfëš Áy éÂéy¡FfŸ cŸsd. mit ËtUkhW.

ϪÂa muÁayik¥Ãš rKjha¤Âš ãyéL« V‰w¤ jhœit Ú¡F« bghU£L

jhœ¤j¥g£l, gH§Foæd® k‰W« ÉgLl¤j¥g£lt®fS¡F ntiythŒ¥ÃY«, gjé

ca®éY« Ïl xJ¡ÑL më¡f¥g£LŸsJ.

RjªÂu cçik

ϪÂa muÁayik¥ò é 19 Ñœ fhQ« VG mo¥gil cçikfis Fok¡fS¡F

cW brŒ»wJ.

m) RjªÂukhd ng¢Rçik k‰W« fU¤J¡fis btëæLtj‰fhd cçik.

M) RjªÂukhf v›éj MÍj§fëšyhkš TLtj‰fhd cçik.

Ï) RjªÂukhf mik¥òfisÍ«, r§f§fisÍ« mik¥gj‰fhd cçik.

<) RjªÂukhf ϪÂah KGtj‰F« v¥gF¡F« brštj‰fhd cçik.

c) RjªÂukhf ϪÂahé‹ vªj gFÂæY« FoæU¥gj‰F«, thœtj‰F« c©lhd

cçik.

C) RjªÂukhf ϪÂahéš v¥gFÂæY« (#«K k‰W« fhZÛ® jéu) brh¤J¡fis

th§Ftj‰F«, é‰gj‰F«, ãuªjukhf it¤J¡ bfhŸS« cçik.

v) RjªÂukhf vªjéj bjhêiyÍ« ntiyiaÍ«, éahghu« brŒtj‰fhd cçik.

nk‰T¿a muÁayik¥ò é 19Ï‹ »œÏ›Îçikfis mDgé¡f Áy ãahakhd

jilfis muÁaš r£l« é¤JŸsJ.

84 85

jåkåj thœ¡if ghJfh¥ò k‰W« jåkåj RjªÂu cçikfŸ :

jåkåj cçikfŸ k‰W« r£l¤Â‹ M£Á ϪÂa muÁayik¥ghš cWÂ

brŒa¥g£LŸsJ. muÁayik¥ò é 21 Ï‹ Ñœ vªjbthU kåjD« mtDila

thœ¡if k‰W« mtD¡FŸs cçikfis tiuaW¡f¥g£l r£l¤Âš brhšy¥g£LŸs

KiwfŸ mo¥gilæš k£Lnk jL¡f KoÍ« v‹W TW»wJ.

1. vªjbthU FokfD« r£l¤ij Û¿dhy‹¿ mtid j©o¡f KoahJ.

2. vªjbthU FokfD¡F« r£l¤ij Û¿dhš r£l¤Âš tiuaW¤JŸs

j©lidfis k£Lnk mtD¡F më¡f KoÍ«.

3. vªjbthU FokfD« xnu F‰w¤Â‰fhf ÏUKiw j©o¡f¥gl¡ TlhJ.

4. vªjbthU FokfD« F‰w« brŒa¥g£ljhf ã%áf mt‹ brŒj F‰w¤Â‰fhf

mtD¡F vÂuhf rh£Á brhšy t‰òW¤j KoahJ.

Ru©lY¡F vÂuhd cçik :

muÁayik¥ò é 23, ég¢rhu«, bfh¤joik k‰W« 14 ta‰F c£g£l

FHªijfis bjhê‰rhiyfënyh, Fthçfënyh, k‰W« ég¤J V‰gl¡ Toa

bjhêšfënyh ntiy¡F mk®¤Jtij jil brŒ»wJ.

rka cçik:

ϪÂa muÁayik¥ò Fok¡fŸ midtU¡F« RjªÂukhf vªj kj¤ijÍ«

jGÎtj‰fhd cçikia më¤JŸsJ. m›ÎçikfS¡F murh§f« Áy rka§fëš

vL¤J¡fh£lhf, bghJ mikÂ, clšey« ngh‹wt‰¿‰F ãahakhd jilfis

é¡fyh«. nkY« vªjbthU FokfD« vªj kj¤ij Ëg‰wnth, ne®ikahd têæš

kj¤ij gu¥gnth muÁayik¥ghš RjªÂukë¡f¥g£LŸsJ.

ϪÂa muÁayik¥ò murhš el¤j¥gL« fšé ãWtd§fëš rka« r«gªj¥g£l

fšéia ju jil é¤JŸsJ.

fšé k‰W« fyh¢rhu cçik :

ϪÂa muÁayik¥ò ÁWgh‹ikæd® RjªÂukhf j§fSila rka¤ijnah,

fyh¢rhu¤ijnah, bkhêianah, vG¤J Kiwianah Ëg‰Wtj‰fhd cçikia

më¤JŸsJ.

mid¤J ÁWgh‹ikædU¡F« mt® kj mo¥gilænyh, bkhê mo¥gilænyh

ÏUªjhš mt®fŸ j§fS¡bfd fšé ãWtd§fis mik¥gj‰F«, mªãWtd§fŸ

v›éj ntWgho‹¿ muR cjé më¤jiy muÁayik¥Ãš cW brŒa¥g£LŸsJ.

muÁayik¥ò r«gªj¥g£l Ô®ÎfŸ :

muÁayik¥ò é 32 ‹ Ñœ mo¥gil cçikfis eilKiw¥gL¤j

nt©L« v‹W c¢rÚ k‹w¤Âl« é©z¥Ã¡f cçik ÏU¡»wJ. c¢rÚÂk‹w«

ÚÂ¥nguhizfŸ Ãw¥Ã¡F« mÂfhu« bg‰¿U¡»wJ. c¢rÚÂk‹w« M£bfhz®jš

(Habeas Corpus) braYW¤jš (Mandamus) jilé¤jš (Prohibition) jFÂ

84 85

Kiw édÎjš (Quo Warranto) k‰W« be¿Kiw cW¤jš (Certiorari) ngh‹w

ÚÂ¥nguhizfis Ãw¥Ã¡fΫ mitfis¥ Ëg‰w t‰òW¤jΫ mÂfhuKilaJ.

Ú k‹w§fshš eilKiw¥gL¤j¥glhj cçikfS¡F m®¤jäšiy.

m«ng¤f® fU¤J¥go muÁayik¥Ã‹ 32 tJ é "muÁayik¥Ã‹ ÏjaK«

cæUkhF«".

cçikfS« ghuhSk‹wK« :

24tJ muÁayik¥ò ÂU¤j¢ r£l¥go, ghuhSk‹w é 368š

brhšy¥gg£oU¡»w Kiwfis¥ Ëg‰¿ ÂU¤j¢ r£l« bfh©L tUtj‹ _ykhf

mo¥gil cçikfis kh‰wnth, ÂU¤jnth, Ú¡fnth mÂfhu« bg‰¿U¡»wJ.

mo¥gil cçikfS« muR têfh£L be¿fS« :

25« kh‰w¢r£l« é 31C ia muÁayik¥Ãš òF¤ÂaJ. Ï›éÂæ‹ go

têfh£L be¿fis eilKiw¥gL¤j ghuhSk‹w« r£l« Ïa‰w KoÍ«. Ï¢r£l«

ÚÂk‹w§fë‹ mÂfhu« k‰W« gâ všiy¡FŸ tuhJ. muÁayik¥ò éÂfŸ 14, 19

k‰w« 31 Ï¢r£l¤ij gh¡fhJ.

42 tJ kh‰w¢r£l« mo¥gil cçikfis¡ fh£oY« têfh£L be¿fŸ

K‹Dçik bg‰wit v‹W« nkyhdit v‹W« kh‰w« brŒJŸsJ.

7.11 mo¥gil¡ flikfŸ :

cy»YŸs 50 ehLfë‹ muÁayik¥Ãš mo¥gil¡flikfŸ g£oaš

ju¥g£oU¡»wJ. »£l¤j£l 30 ehLfë‹ muÁayik¥òfëš cçikfS«

flikfS« xnu m¤Âaha¤ÂY« Ïju ehLfëš jå¤jå m¤Âaha§fëY« Ïit

ju¥g£oU¡»‹wd. ϪÂa muÁayik¥ò gF 4m éš Ï¡flikfŸ tU»‹wd.

1976-« M©L ãiwnt‰w¥g£l 42 tJ kh‰w¢r£l« 51 m v‹w éÂia¢ nr®¤jJ.

Ïj‹go 10 flikfŸ cŸsd.

mit tUkhW

1. muÁayik¥Ãš brhšy¥g£LŸs mj‹ neh¡f§fŸ, ãWtd§fŸ, njÁa¡ bfho

k‰W« njÁa Ñj« M»at‰W¡F kçahijjªJ mj‹go el¤jš

2. njÁa k‰W« RjªÂu nghuh£l§fë‹ ca®ªj neh¡f§fis V‰W Ëg‰Wjš

3. ϪÂahé‹ Ïiwik, x‰Wik k‰W« xUik¥gh£ilÍ« ghJfh¤jš k‰W« ãiy

eh£Ljš.

4. eh£il¥ ghJfh¤jš k‰W« mtÁakhd nghJ eh£L¢ nrit brŒjš.

5. rka«, bkhê, t£lhu« mšyJ FW»a ÃçÎfis¤ jh©o tªJ ϪÂa

k¡fëilna rnfhju¤Jt«, x‹Wg£l cz®Î M»at‰iw V‰gL¤Jjš

bg©fë‹ f©âa¤ij¡ fs§f¥gL¤J« gH¡f tH¡f§fis j鮤jš.

6. ekJ éiy kÂ¥g‰wJ« gytif¥g£lJ« bjh‹W bjh£L tUtJkhd

g©ghLfis ghJfh¤jš.

86 87

7. éŠPhd ó®tkhd cz®ÎfŸ, kåj nea« k‰W« m¿éaš MuhŒ¢Á k‰W«

Ó®ÂU¤j§fis V‰gL¤Jjš.

8. fhLfŸ, VçfŸ, MWfŸ, fh£Léy§FfŸ k‰w cæçd§fŸ cŸgl cŸs Ïa‰if

Nœãiyfis ghJfh¤J mt‰iw nk«gL¤Jjš.

9. bghJ cilikfis ghJfh¤jš k‰W« t‹Kiwia éy¡Fjš, k‰W«

10. K‹nd‰w¥ghijæš ehL KidªJ Áw¥òfŸ bgw jå¥g£l KiwæY« T£lhfΫ

Ka‰ÁfŸ nk‰bfhŸSjš.

nkny ju¥g£LŸs flikfë‹ K¡»a neh¡f« k¡fSila kd¥gh‹ik

k‰W« v©z« M»at‰¿š khWjšfis V‰gL¤Â ehL mikÂahd têfëš rKjha

ts®¢Áia¥ bgw nt©L« v‹gjhF«.

7.12 khål cçikfS« k¡fsh£ÁÍ«

khål cçikfŸ Ãufld« F¿¥ÃLtjhtJ, "kåj®fŸ midtU« Ãw¥ghš,

f©âa¤jhš k‰W« cçikfshš RjªÂukhdt®fŸ. mt®fël« fhuz fhça§fŸ

k‰W« ãaha cz®Î mo¥gilæš všnyhU« rnfhju v©z¤Jl‹ brayh‰w

nt©L« v‹w neh¡f« ÏU¡»wJ".

1948-« M©L or«g® 10« nj I¡»a ehLfŸ fHf« bghJ¥ nguit

khål cçikfŸ Ãufld¤ij m§Ñfç¤jJ. Ï¥Ãufld« cyf KGtJ« V‰W¡

bfhŸs¤j¡fjhf ÏU¡»wJ. x›bthU M©L« or«g® 10« nj kåj cçikfŸ

Âdkhf mDrç¡f¥gL»wJ.

mªj ehëš kåj®fŸ midtU« RjªÂu« k‰W« cçikfis¥

bg‰¿U¡»wh®fŸ v‹W bfh©lhl¥gL»wJ. Ï›ÎçikfŸ jå¥g£nlhU¡F«

muR¡FäilnaÍŸs cwit xG§FgL¤J»‹wd. jåkåjU¡F ÏiH¡f¥gL«

mÚÂia¡ fh¥gh‰Wjš muÁ‹ flikahF«. všyh k¡fS« mt®fë‹ ju« kÂ¥ò

M»aitfëš Ãw¥ghš rkkhdt®fŸ. mt®fS¡F m¤jifa ghJfh¥ig¥ bgw

cçikÍ©L. Ïitna kåj cçikfŸ g‰¿ cyfKGtJ« vGªJŸs r£l§fS¡F«

r£l, k‰W« ÚÂKiwfS¡F« MjhukhF«. kåj cçikfŸ _‹W tif¥gL«.

1. Áéš k‰W« muÁaš cçikfŸ. Ït‰¿š cæ® ghJfh¥ò, ng¢R, th¡F, jåkåj

ghJfh¥ò k‰W« xG¡f« M»a cçikfŸ ml§F«.

2. bghUshjhu r_f k‰W« g©gh£L cçikfŸ. Ït‰¿š fšé, ciwél«, ešthœÎ

k‰W« ntiy M»ait¡fhd cçikfŸ.

3. T£L cçikfŸ : Raã®za«, mik k‰W« V‰W¡ bfhŸs¤j¡f R‰W¢ NHš

r«gªj¥g£l cçikfŸ.

kåj cçikfŸ ghJfh¡f¥gLtj‰fhd mtÁa« :

1. kåj cçikfis k¡F« njÓa r£l§fis Ïa‰Wjš c.«. bfhLik¥gL¤Jjš

Ïu¡fk‰w bfLjšfŸ brŒjiy jL¤jš.

86 87

2. njr¥ghJfh¥ò r«gªjkhd r£l§fŸ mo¥gilæš ifJ brŒa¥gLgt®fS¡F

njit¥gL« tH¡FiuP®fŸ, Jçjkhd érhuiz, tH¡F r«gªj¥g£l

F‰w¥g¤Âç¡iffŸ, Rjªjukhd ÚÂk‹w§fS¡fhd c¤Âuthj« jUjš.

3. bg©fŸ, FHªijfŸ, mfÂfŸ, mil¡fy« éU«ògt®fŸ, ÁWgh‹ikæd®

k‰W« xJ¡f¥g£l k¡fŸ r«gªj¥g£l njitfis¡ ftå¤jš.

4. jtwhf brY¤j¥gL« mÂfhu¤Â‰F vÂuhd jilfŸ k‰W« rk ãiy V‰gL¤jš

mséšyhj mur mÂfhu§fis¡ f£L¥gL¤J« V‰ghLfŸ.

5. g‹dh£L kåj cçikfŸ ghJfh¥ò¤ jy§fis¤ njh‰Wé¤jš.

6. kåj cçikfŸ k‰W« ghJfh¥ò njr¥ghJfh¥ò¡F vÂuhf Ïšyhkš ÏizªJŸs

ãiyik. ÏitfŸ g‹dh£L¢ r£l¤Â‰F« g‹dh£L cçikfS¡F«

c£gL¤j¥g£L ghJfh¡f¥gLjš.

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf :

1. v¤jifa Kiwæš murh§f¤Âš th¡fhs®fŸ kiwKfkhf g§nf‰»wh®fŸ?

m) neçil k¡fsh£Á M) Koah£Á

Ï) ÁWFGth£Á <) ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Á

2. vJ neçil k¡fsh£Áæ‹ fUé mšy?

m) Jt¡f« M) bfçkh©lç§

Ï) Fobah¥g« <) ÂU«g¥ bgWjš

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf :

1. k¡fns, k¡fS¡fhf, k¡fshš el¤j¥gL« murh§f« ______________ v‹W

és¡f¥gL»‹wJ.

2. ÁWgh‹ikædç‹ cçikfŸ ______________ g¤Âukhf ÏU¡»‹wd.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. neuo k¡fsh£Á j‰nghJ Ré£r®yhªJ eh£oš eilKiwæš cŸsJ.

2. brh¤Jçik ϪÂahéš mo¥gil cçik.

88 89

gFÂ - M

1. k¡fsh£Áia és¡Ff.

2. r®thÂfhu« v‹gij étç¡f.

gFÂ - Ï

1. neuo k¡fsh£Áæ‹ m«r§fis étç.

2. muÁayik¥ò k¡fsh£Áia és¡Ff.

gFÂ - <

1. ÃuÂã¤Jt k¡fsh£Á Kiwæ‹ ãiwfŸ k‰W« Fiwfis éth¡f.

2. mo¥gil cçikfŸ k‰W« mo¥gil flikfŸ g‰¿ f£Liubah‹W vGJf.

88 89

m¤Âaha« - 8

muÁaš f£ÁfŸ

8.1 muÁaš f£Áfë‹ njh‰w« :

ehfßf« njh‹¿a fhy¤ÂèUªJ k¡fŸ r_f, fyh¢rhu, bghUshjhu k‰W«

muÁaš ngh‹w bghJthd neh¡f§fS¡fhf T£lhf¢ nr®ªJ bgça mik¥òfis

V‰gL¤Â brašg£L tU»‹wd®. f£Á v‹gJ T£L thœ¡if¡fhd mik¥ngahF«.

ãWt¥g£l rKjha« k£Lnk f£Á vd¥gL«. muÁaš f£Á v‹gJ 200 M©Lf£F£g£l

xU eÅd ãfœthF«.

mbkç¡f I¡»a ehLfis cUth¡»at®fS¡F f£Á mik¥ò Kiwæš

e«Ã¡ifæšiy. ÏjDila jh¡f« äfΫ nkhrkhdjhfæU¡Fbkd mt®fŸ

v©âdh®fŸ. 19 M« ü‰wh©oš Inuh¥gh, tlmbkç¡fh k‰W« #¥gh‹ ngh‹w

ehLfëš jh‹ Kj‹ Kjyhf f£ÁÍ«, f£Á mik¥òfS« V‰gL¤j¥g£ld.

mj‹Ã‹òjh‹ k‰w ehLfëš Ïit KGÅ¢Áš V‰gL¤j¥g£ld.

muÁaš f£ÁfŸ Foah£Á Kiw Ëg‰w¥gL« eh£o‰F äfΫ mtÁakhdit.

j‰nghija cy»š Foah£ÁfŸ ÃuÂã¤Jt j‹ikia bfh©oU¡»‹wd.

Ϥjifa Foah£Á mik¥òfëš muÁaš f£ÁfŸ k¡fS¡F muÁaèš M®t¤ij

C£o g§nf‰f f‰W¤jU»‹wd.

8.2 f£Á mik¥òKiw és¡f« :

muÁaš thœ¡ifæš j§fS¡FŸ Áy bfhŸiffisÍ«, nfh£ghLfisÍ«

V‰gL¤Â¡ bfh©L, eh£il ts®¢Á¥ ghijæš bfh©L brštj‰fhf V‰gL¤j¥g£l

xU mik¥ng f£Á v‹gjhF«.

1. v£k©£ g®¡ v‹gt® "j§fsJ T£L Ka‰Áahš F¿¥Ã£l Áy bfhŸiffë‹

ÛJ njÁa M®t¤ij cUth¡» x¤jfU¤ij V‰gL¤J« k¡fŸ T£lik¥Ã‰nf

muÁaš f£Á" vd F¿¥Ã£LŸsh®.

2. °O~g‹ Äfh¡ : Fok¡fŸ x‹W Âu©L muÁaš ÃçÎfis V‰gL¤Â x‹whf¢

brašgL« T£lnk muÁaš f£Á vd¥gL»wJ.

3. »š »iu°£ : x¤j muÁaš fU¤J¡fis brašgL¤J« xU k¡fŸ T£lik¥ò

muÁaš f£Á vd¥gL»wJ.

8.3 muÁaš f£Áfë‹ njit :

xU nj®ªbjL¡f¥gL« murh§f« mšyJ nj®ªbjL¡f¥gL« mik¥òfS¡F

muÁaš f£Á v‹gJ äfΫ mtÁa«. k¡fŸ k‰W« murh§f«, th¡fhs®fŸ k‰W«

ÃuÂã¤Jt ãWtd§fS¡F äilna xU cwit V‰gL¤J« ghykhf muÁaš

f£ÁfŸ brašgL»‹wd.

90 91

xU muÁaš Kiwæš eh£o‹ rKjha¤ njit k‰W« F¿¡nfhis milÍ«

têfh£oahfΫ, v©z§fisÍ«, fU¤J¡fisÍ« btë¥gL¤J« fUéahfΫ

muÁaš f£ÁfŸ brašgL»‹wd. Ïit, Áy Áwªj fU¤J¡fŸ k‰W« muÁaš

bfhŸiffis tH§» muÁaš kÂ¥Õ£oid ca®¤J»‹wd.

nkY« k¡fS¡F muÁaš ghl« f‰W¡ bfhL¤J rKjha Ãu¢Áidfëš

éê¥òz®it V‰gL¤Â mt®fis x‹W Âu£o muÁaš k‰W« nj®jèš g§nf‰f¢

brŒtJ«, eh£o‹ r_f, bghUshjhu ts®¢Á¡fhfΫ ghLgl¢ brŒtnj f£Áfë‹

gâahF«.

f£ÁfŸ jiyikia cUth¡F« neh¡f¤Jl‹ k¡fëš xU Áyiu¤

nj®ªbjL¤J mt®fS¡F¥ gæ‰Áaë¤J cŸsh£ÁæèUªJ r£lk‹w«, ghuhSk‹w«

k‰W« mik¢ruitæš g§nf‰F« msé‰F mt®fis¤ jah® brŒÍ« neh¡f¤ijÍ«

muÁaš f£ÁfŸ brŒ»‹wd.

muÁaš f£ÁfŸ muÁaš mÂfhu¤ij V‰¿¢ bršY« thfd§fshF«.

Ïit fšyhik k‰W« Ô©lhik ngh‹w rKjha¡ bfhLikfis ntnwhL mê¡f¥

ghLgLtJl‹, gŠr«, btŸs« ngh‹wit k¡fis¤ jh¡F« bghGJ mt‰¿èUªJ

k¡fis ifö¡» é£L fh¥gh‰Wtj‰fhf¥ ghLgL»‹wd. Ïit muÁaY¡fhf

k¡fis x‹W Âu£o, MŸ nr®¡F« gâæÄLgL»‹wd. nkY« Ïit k¡fŸ eyD¡fhf

rKjha ey éHh¡fis el¤J»‹wd.

8.4 f£Áfë‹ tiffŸ :

f£Áfis mitfë‹ neh¡f«, bfhŸif k‰W« j§fë‹ y£Áa§fisaila¡

filÃo¡F« têKiwfis¡ fz¡»š bfh©L eh‹F tiffshf¥ Ãç¡fyh«.

mitfŸ 1. gHikthÂfŸ 2. äjthÂfŸ 3. Éngh¡FthÂfŸ 4. ÔéuthÂfŸ

ngh‹witahF«. Ïit jéu, ÏlJ rhçfŸ k‰W« tyJ rhçfŸ cŸsd®. mo¥gil

kh‰w§fisÍ« Ó®ÂU¤j r£l§fisÍ« m¿Kf¥gL¤j éU«ò« f£ÁfŸ ÏlJ rhçfŸ

vd miH¡f¥gL»‹wd.

bkJthf, ãjhdkhf, bk‹ikahf kh‰w§fis tunt‰gt®fŸ tyJrhçfŸ

vdΫ miH¡f¥gL»‹wd®. Áy rka§fëš xnu f£Á¡FŸ ÏlJrhçfŸ k‰W«

tyJrhçfŸ cŸsd®. cjhuz¤Â‰F, ϪÂa f«ôå°£ f£Áæš ÏªÂa f«ôå°£

f£Á (ÏlJrhç) k‰W« f«ôå°£ f£Á vd ÏU ÃçÎ cŸsd® (tyJrhç).

Ãwf£ÁfŸ Ñœ¡f©lt‰¿do¥gilæš tçir¥gL¤j¥gL»‹wd.

1. muÁaš f£Áfëš, xU f£Á, Ïu©L f£Á k‰W« gyf£ÁfŸ Kiw M¡f«

brY¤J»‹wd.

2. f£Áfë‹ mik¥Ãš cŸs K¡»a FzhÂra§fŸ ahitbaåš, Áy f£ÁfŸ,

jiytidÍ« Áy f£ÁfŸ bfhŸiffisÍ«, Áy mik¥òfŸ M®t¤ijÍ«

K‹åiy¥gL¤Â brašg£L tU»‹wd.

3. f£ÁfŸ njr¤Â‹ vªbjªj¥ gFÂæš V‰gL»‹wdnth m¥gFÂæ‹ bršth¡if¥

ga‹gL¤Â eh£o‰FŸ CLUé¥ guλ‹wd. Ïit njÁaf£ÁfŸ, k©ly¡

f£ÁfŸ k‰W« cŸq® f£ÁfŸ vd brašgL»‹wd.

90 91

4. bksç° Jntf® v‹gt® bjçé¤JŸs eh‹F Kidf£Á mik¥ò. mit

• f£Áæ‹ c£FG (caucus)

• c£ÃçÎ (the branch)

• mQ (cell) k‰W«

• ÏuhQt« (Militia) v‹gitahF«.

k¡fŸ f£Á : (Mass party)

k¡fŸ f£Á v‹gJ »istifia¢ nr®ªjJ. Ïš ah® nt©LkhdhY«

cW¥Ãduhfyh«. ÏJ k¤Âa jiyik¡F c£g£ljhF«. ÏJ ãuªjukhd f£Á.

ÏJ M©LKGtJ« brašg£L¡ bfh©oU¡F«. Ïj‹ »isfŸ ehL

KGtijÍ« cŸsl¡» bt›ntW gF k¡fisÍ« nr®¤ÂU¥gJ Ïj‹ gykhF«.

nk‰go »isfŸ f£Áæ‹ M©L kheh£o‰F ÃuÂãÂfis nj®ªbjL¡»‹wd.

f£Á khehL, bfhŸifia cUth¡F« mik¥ghf cŸsJ.

k¡fŸ f£Á¡F cjhuz« :

1. M§»nya bjhêyhs®f£Á (The British Labour Party)

2. b#®kåæ‹ r_f FoauR¡ f£Á (German Social Democratic Party)

3. ϪÂa fh§»u° f£Á (Indian National Congress)

4. ghuÂa #djh f£Á (Bharathia Janatha Party)

8.5 x‰iw¡ f£Á Kiw (Single Party System)

x‰iw¡f£Á mik¥Ãš xnu xU f£Ájh‹ ÏU¡F«. Ϫj eh£o‹ r£l« kh‰W

f£Áfis mDk¡fhJ. 20 M« ü‰wh©o‹ Mu«g¤Âš V‰g£l uZa¥ òu£Ána

x‰iw¡f£Á mik¥ò cUthtj‰F monfhèaJ. Ïj‰F cjhuz« f«ôå°£ Ódh.

e‹ikfŸ :

1. Å© éthj§fëš neu¤ij Åzh¡fhkš murh§f« Âwikahf brašgL«.

2. ca®ªj njÓa xG§FKiwæU¡F«.

3. muÁaš v®¡f£Áæd® ÏU¡fkh£lh®fŸ.

4. mid¤J JiwfëY« mgçäjkhd ts®¢Á V‰gL« thŒ¥ò©L.

ÔikfŸ :

1. f£Á¡F«, murh§f¤Â‰F« ntWghL ÏU¡fhJ.

2. Ïš r£lk‹w« bfhŸif cUth¡F« mik¥ghf ÏU¡F«. m§F kd«

Âwªj éthj§fS¡nfh, brayh‰W« j‹ik¡nfh ÏläuhJ.

3. Ϥjifa f£Á M£Á r®thÂfhu M£Á¡F« Vnj¢rÂfhu¤J¡F« têtF¡F«.

92 93

4. k¡fŸ Ïu¡fk‰w Kiwæš xL¡f¥ gLth®fŸ.

5. jåkåj MSik¡F ϧF kÂ¥ÃuhJ.

6. k¡fshš vªj cçikiaÍ« mDgé¡f KoahJ.

8.6 ÏUf£Á Kiw :

ÏU f£ÁfŸ ÏU¡F«. mš x‹W MS« f£Á. k‰bwh‹W v®f£Á. Ïj‰F

cjhuz«,

1. ϧ»yhªJ - ϧF gHikthj f£Á k‰W« bjhêyhs®f£Á M»a ÏUf£ÁfŸ

cŸsd.

2. I¡»a mbkç¡f ehLfŸ (USA) - #dehaf¡ f£Á k‰W« FoauR¡f£Á v‹gd.

e‹ikfŸ :

1. ghuhSk‹w murh§f Kiwæš ãiyahd M£Áia bfhL¡F«.

2. ÏU f£Á mik¥Ãš jh‹ c©ikahd ÏU f£ÁKiwia V‰gL¤j KoÍ«.

3. f£ÁfŸ Áw¥ghf mik¡f¥g£LŸsjhš k¡fŸ fU¤ij cUth¡FtJ vëjhF«.

4. th¡fhs®fŸ Ï¡f£Áfë‹ bfhŸiffisÍ«, £l§fisÍ« e‹F m¿ªJ

bfh©L mt®fS¡F Ão¤jkhd f£Áia nj®ªbjL¡fyh«.

5. v®f£Á Áw¥ghf¥ g§fh‰w KoÍ«. murh§f¤Âl« cŸs ãiw Fiwfis

R£o¡fh£l KoÍ«.

ÔikfŸ :

1. mik¢ruit vnj¢rÂfhu¤ j‹ikia mÂfç¤J r£lrigæ‹ bfsut¤ij¡

Fiw¡F«.

2. MS« f£Á bfhL§nfh‹ik M£Á òçÍ« ãiy V‰gL«.

3. ÁWgh‹ikædç‹ bt›ntW tifahd M®t§fŸ k‰W« fU¤J¡fŸ kW¡f¥gL«.

4. f£Á k‰W« f£Á¤ jiyt‹ ÛJ xU f©_o¤jdkhd éRthr« V‰gL«.

8.7 gyf£Á mik¥ò :

rKjha mik¥Ãš V‰g£l ÃsÎfS« njÁa mséš V‰g£l ntWghLfS«

gyf£Á Kiw mik¥ò cUthtj‰F¡ fhuz«. Ïš Ïu©L¡F nk‰g£l f£ÁfŸ

ÏU¡F«. Ïj‰F ϪÂah k‰W« Ãuh‹R ehLfŸ cjhuzkhF«.

e‹ikfŸ :

1. kªÂç rig vnj¢rÂfhu« ÏU¡fhJ.

2. jåkåj RjªÂu« mÂf mséš ÏU¡F«. gyéjkhd fU¤J¡fŸ Ï¡f£Áfshš

ÃuÂgè¡f¥gL«.

92 93

3. Ï«Kiwædhš bt›ntW tifahd ey‹fŸ ghJfh¡f¥g£L mitfS¡F

nghÂa ÃuÂã¤Jt« »il¡F«.

4. Ï«Kiwæš th¡fhs®fS¡F j§fŸ éU¥g¥go KobtL¡f mÂf msÎ thŒ¥ò

»il¡F«.

ÔikfŸ :

1. ãiyahd murh§f« ÏU¡fhJ.

2. muÁaš f£Áfëš gyÃçÎfŸ c©lhtjhš eh£oš FH¥g« V‰gL«.

3. f£ÁfŸ k¡fis vÂç T£l§fshf¥ Ãç¡F«.

4. vªj kªÂç rigahY« k¡fS¡F v›éjkhd e‹ikÍ« brŒa ÏayhJ. T£lâ

kªÂçfŸ FW»a fhy¤Â‰nf gjéæš ÏU¥gh®fŸ.

5. gz« bfhL¤J X£Lth§F« Kiw V‰g£L muÁaš òåj¤ij¡ bfL¡F«.

8.8 j‹dh®t mik¥òfŸ :

mid¤J RjªÂu eh£oY« k¡fë‹ gytifahd M®t§fis btë¥gL¤J«

Kfkhf gy j‹dh®t mik¥òfŸ V‰gL¤j¥g£oU¡F«. Ïit j§fS¡FŸS«

murh§f¤Â‰»ilæY« bjhl®ò V‰gL¤Â¡ bfh©L brašgL»‹wd.

Ϥj‹dh®t mik¥òfŸ k¡fë‹ M®t¤ij mÂf¥gL¤Â muÁaš f£ÁfS¡F

g¡fgykhf ÏU¥gJl‹ mt‰¿‹ neh¡f¤ij ãiwnt‰w cjλ‹wd. Ïit muÁaèš

bgU«g§F t»¡»‹wd. f£ÁfŸ muÁaš mik¥Ãš m§Ñfhu« bg‰w rhjdkhfΫ,

btë¥gilahfΫ mÂfhu¤ij¡ if¥g‰W« neh¡f¤Jl‹ mik¡f¥g£lit.

Mdhš j‹dh®t mik¥òfŸ mrhjhudkhditahf ÏU¡F«. Ïit ufÁakhf

brašgL«. Ït®fŸ vijÍ« ufÁakhf £l« Ô£o brašgL¤Jgit. Áyrka§fëš

Ϥj‹dh®t mik¥òfŸ Ãwuhš V‰W¡ bfhŸs¥glhjitahfΫ ÏU¡F«.

nguhÁça® ~igd® v‹gt® Ïjid `bgaçl¥glhj nguuR' vdΫ k‰wt®fŸ

Ïjid “f©Q¡F¥ òy¥glhj murh§f«” vdΫ “m§Ñfhuk‰w murh§f«” vdΫ

F¿¥ÃL»‹wd®.

j‹dh®t FG¡fis¢ nr®ªjt®fŸ r_f bghUshjhu k‰W« muÁaš

neh¡f§fS¡fhf T£l« nr®ªJ mik¥òfis V‰gL¤Â¡ bfhŸ»‹wd®. cjhuzkhf

étrhæfŸ, bjhê‰ rhiyfëš gâòçÍ« bjhêyhëfŸ, éahghçfŸ k‰W«

t®¤jf®fŸ ngh‹nwhU« kU¤Jt ãòz®fŸ, t¡ÑšfŸ, MÁça®fŸ, khzt®fŸ

ngh‹nwhU« bghJ neh¡f§fS¡fhf¥ nghuhlΫ, jk¡FŸ x¤jfU¤J¡fis¥ g»®ªJ

bfhŸsΫ j§fS¡FŸ mik¥òfis V‰gL¤Â¡ bfh©L brašgL»‹wd®.

Ït®fŸ bghJk¡fël« rhjf fU¤ij cUth¡Fth®fŸ. j§fSila

neh¡f§fis ãiwnt‰Wtj‰fhf f£Á¤jiyt®fŸ, mik¢r®fŸ k‰W« muR

mÂfhçfS¡F Mjuthf thÂLth®fŸ.

94 95

j‹dh®t mik¥òfŸ _‹W tif¥gL«.

1. r§f« rh®ªj mik¥òfŸ

2. ãWtd« rh®ªj mik¥òfŸ

3. F¿¥Ã£l fhça§fS¡fhf V‰gL¤j¥g£l j‰fhèf mik¥òfŸ

1. r§f mik¥òfŸ :

cjhuz« : t®¤jf mik¥òfŸ éahghu mik¥òfŸ, bjhêyhs® mik¥òfŸ,

ÁWfil éahghçfŸ mik¥òfŸ, k‰W« t¡Ñš r§f§fŸ.

2. ãWtd mik¥òfŸ :

cjhuz« : nrit mik¥òfshd ÏuhQt«, fhtš Jiw, FoKiw muR¥gâ

mÂfhçfŸ, fšé¤Jiw Cêa®fŸ, m¿éaš Tl« k‰W« bghJãWtd¤Jiw ÃçÎfŸ.

3. F¿¥Ã£l K¡»a fhuz§fS¡fhf V‰gL¤j¥g£l mik¥òfŸ :

j‰fhèf njitfis¥ ó®¤Â brŒtj‰fhf V‰gL¤j¥gL« j‹dh®t mik¥òfŸ

mªj¤ njitfŸ ãiwnt‰w¥g£lÎl‹ fiy¡f¥gL«. cjhuz«, éõhš Açahiz

Ïa¡f«, jäœeh£o‰F«, MªÂuhé‰F« ÏilnaÍŸs j©Ù® Ãu¢Áidia¤ Ô®¡fΫ,

f®dhlfh k‰W« kfhuhZouhΡF Ïilnaahd všiy Ãu¢Áid Ô®¡f V‰gL¤j¥g£l

mik¥òfŸ.

j‹dh®t mik¥òfë‹ gâfŸ :

Ït‰¿‹ gâah‰W« eilKiw muÁaš mik¥ò KiwfS¡nf‰g ntWg£L

Ñœ¡f©l 5 fhuâfshš f£L¥gL¤j¥gL»‹wd.

1. muÁaš ãWtd mik¥òfë‹ j‹ik mšyJ tif.

2. f£Á mik¥ò Kiwæ‹ Ïašò

3. jiyt®fŸ k‰W« k¡fë‹ elto¡if k‰W« muÁaš g©ghL.

4. j‹dh®t mik¥Ã‹ tif k‰W« Ãu¢ÁidfŸ.

5. r«gªj¥g£l j‹dh®t mik¥òfë‹ j‹ik k‰W« tif.

bt›ntW tifahd f£Á mik¥òfŸ bt›ntW éjkhd j‹dh®t mik¥ò

brašghLfis V‰gL¤J»‹wd. vªeh£oš f£Á mik¥ò gyÅdkhf cŸsnjh mªj

ehLfëš j‹dh®t mik¥òfŸ jh§fshf brašgL»‹wd. Áy ehLfëš Ïªj

mik¥òfŸ muÁaš f£ÁfSl‹ beU§»a bjhl®ò it¤JŸsd.

j‹dh®t mik¥òfë‹ gâ eh£o‹ bghUshjhu g©gh£L mo¥gilæš

Ô®khå¡f¥gL»‹wd. x›bthU j‹dh®t mik¥ò« mj‹ Ïašò k‰W«

FzhÂra§fS¡nf‰g j§fsJ mQFKiw k‰W« Ãu¢Áidfis¡ ifahS« Âwik

M»at‰iw V‰gL¤Â¡ bfhŸ»wJ.

94 95

j‹dh®t mik¥òfshš r£l¥ ó®tkhd k‰W« r£l¤Â‰F¥ òw«ghd

éõa§fS¡fhf¥ gz« ga‹gL¤j¥gL»‹wd. muÁaš elto¡iffëš k¡fŸ

bjhl®ig mÂf¥gL¤JtJ«, Ãu¢Áidfis¥ Ãugy¥gL¤Jtj‰F Ûoah¡fis

ga‹gL¤JtJ« äfΫ mtÁakhdjhF«. gyÅdkhd kd« bfh©l mÂfhçfŸ,

kªÂçfŸ muÁaš f£ÁfŸ k‰W« r£l k‹w cW¥Ãd®fS¡F yŠr« bfhL¥gJ bjçªj

éõakhF«.

j‹dh®t mik¥òfŸ k¡fë‹ eyD¡fhf mjhtJ mik¡fhfΫ,

MÍj¡Fiw¥ò, R‰W¥òwNHš ghJfh¥ò, Ãçéidthj v®¥ò, #h rk¤Jt«, kåj

cçik k‰W« M¡»uä¥ò mf‰Wjš ngh‹wt‰iw fh¥gj‰fhf Ït®fŸ é¤Âahrkhd

mQFKiwia¡ filÃo¡»‹wd®. Ït®fŸ Ïu¡f«, fUiz, ešy cz®Î

M»at‰iw¥ ga‹gL¤Â mid¤J f£ÁfëlK« x‰Wikia V‰gL¤Â bghJ

k¡fël« ešy fU¤ij cUth¡Ftj‰fhf¥ ghLgL»‹wd®.

RU§f¡ T¿‹ muÁaš f£Áfis¥ nghš mšyhkš j‹dh®t mik¥òfŸ

mÂfhu¤ij¡ fh¥gh‰Wtj‰fhf¥ ghLgLtšiy. mt®fë‹ neh¡f«

msthdjhfΫ, F¿¥Ãl¤j¡fjhfΫ ÏU¡F«. Foah£Á e‹F brašgLtj‰F¤

njitahd bjhl®òfis Ït®fŸ V‰gL¤Â¤ jU»‹wh®fŸ.

8.9 bghJk¡fŸ fU¤J :

eÅd #dehaf M£Áæš k¡fŸ fU¤J äfΫ K¡»akhd g§fh‰W»wJ.

#dehaf« v‹gJ k¡fS¡fhfΫ, k¡fŸ fU¤Âdo¥gilæY«, x¥òjè‹ ngçY«

V‰gL¤JtJ vd éth¡f¥gL»wJ.

r®thÂfhu M£Áæš Tl k¡fŸ fU¤J¡F mÂf K¡»a¤Jt« ju¥gL»wJ.

k¡fŸ fU¤J v‹gJ, xU Ãu¢Áidæ‹ ÛJ xU FG cW¥Ãd®fŸ v©z§fë‹

btë¥ghnlahF«. Ϫj¡ fU¤J nj®jè‹ nghJ«, Kiwahd r£l« Ïa‰W« nghJ

bfhŸif KobtL¡F« nghJ« btë¥gL«.

bghJk¡fŸ fU¤Â‹ K¡»a¤Jt« :

bghJk¡fŸ fU¤J v‹gJ eÅd fhy¤Âš xJ¡f Koahj xU äf¥ bgça r_f

k‰W« bghUshjhu r¤ÂahF«. mid¤J¡ f£ÁfS« k¡fŸ fU¤J¡F K¡»a¤Jt«

bfhL¡»‹wd.

k¡fŸ fU¤ij cUth¡Ftj‰fhf brytê¡f¥gL« gz« mt®fS¡F«

eh£o‰F« e‹ik jUtdthfntæU¡F« v‹W fUj¥gL»wJ.

xU murh§f¤Â‹ bt‰¿ k¡fë‹ e‹ kÂ¥ig¥ bghW¤nj mik»wJ. k¡fë‹

éê¥òz®¢Ána bt‰¿fukhd Foauir V‰gL¤J«. k¡fŸ fU¤J MSgt®fë‹

mÂfhu¤ij mÂf mséš f£L¥gL¤J»wJ.

k¡fŸ fU¤J¡F vÂuhf vL¡f¥gL« Ô®khd§fŸ mªjf£Á¡F«,

murh§f¤J¡F« nfL éisé¥gjhf ÏU¡F«.

96 97

k¡fŸ fU¤J¡F njitahd NœãiyfŸ :

1. k¡fë‹ Áªjid¤Âw‹

2. njÁa¥ Ãu¢Áidfëš k¡fS¡FŸs M®t«.

3. FG¡fŸ mik¤jš.

4. muÁaš jiyt®fë‹ têfh£Ljš.

5. vG¤jhs®fë‹ g§F.

6. r_f M®t« k‰W« x‰Wikahf ÏU¤jš.

bghJk¡fŸ fU¤J - gF¤jhuhŒjš :

nk‰f¤Âa ehLfS¡F«, Ëj§»a ehLfS¡Fäilna bghJk¡fŸ fU¤Âš

äf¥bgça ntWghLfŸ cŸsd. nk‰f¤Âa k¡fŸ äfΫ go¤jt®fŸ. vdnt

mt®fël« xU cWÂahd fU¤ij äf¢ Rygkhf éij¡f KoÍ«. MÁah k‰W«

M¥Ãç¡fh ngh‹w Ëj§»a ehLfëš ÏJ KoahJ.

ϪÂahéš mÂf msÎ k¡fŸ »uhk§fëš jh‹ tÁ¡»wh®fŸ. Ït®fŸ

ngh¡Ftu¤J k‰W« bjhiy¤bjhl®ò rhjd§fëèUªJ jåik¥ gL¤j¥g£ljhš

j§fS¡bf‹W xU fU¤ij mt®fshš V‰gL¤Â¡ bfhŸs Ïayéšiy.

bghJthf k¡fŸ fU¤J v‹gJ ϪÂahéš bgU« efu§fëš jh‹ njh‹W«.

vdnt, muÁaš f£ÁfŸ j§fŸ ftd¤ij efu§fë‹ ÛJ brY¤Â »uhk§fis¥

òw¡fâ¤J éL»‹wd. nj®jš neu§fëš k£L« Ït®fŸ »uhk§fS¡F¢ br‹W

j§fŸ fU¤J¡fis k¡fŸ ÛJ Ââ¥g®. Ïjid k¡fS« f© _o¤jdkhf V‰W

brašgLth®fŸ.

ϪÂahit¥ bghW¤jtiu M£Áahs®fŸ mt®fë‹ ešy Fz§fis

it¤J¤ Ô®khå¡f¥glhkš, #hÂ, kj« ngh‹w Ãw éõa§fis¡ bfh©nl

Ô®khå¡f¥gL»‹wd®. Ϫj ãiy kh‰w¥gl nt©L«. k¡fŸ fU¤J xU

murh§f¤Â‹ ÛJ vªj msΡF jh¡f¤ij V‰gL¤J»wnjh mªj msé‰F mJ

K¡»a¤Jt« bgW»wJ.

8.10 k¡fŸ bjhl®ò rhjd§fë‹ g§F :

Áåkh v‹gJ k¡fS¡F¥ go¥ÃidiaÍ«, bghGJ ngh¡»idÍ« bfhL¡F«

xU ghu«gçaä¡f rhjdkhF«. ÏJ E£gkhd Kiwæš k¡fël« bghJ¡

fU¤J¡fis cUth¡f¡ fhuzkhf cŸsJ. ÏJ xU äf r¤Â thŒªj k¡fŸ bjhl®ò

rhjdkhF«.

ä‹dQ òu£ÁahdJ eh£o‹ _iy KL¡Ffëbyšyh« CLUé¥

ghŒªJŸsJ. nuonah, blèéõ‹ k‰W« é.Á.M® ngh‹wit brŒÂfŸ, K¡»ajftšfŸ,

és«gu§fŸ k‰W« bghGJ ngh¡F m«r§fis gyju¥g£l k¡fS¡F« bfh©L

bršY« äf¥bgça rhjd§fshfΟsd.

96 97

xè-xë mik¥ghdJ go¥g¿t‰wt®fS¡F¡ Tl mj‹ jh¡f¤ij

V‰gL¤J»wJ. filfŸ, ÅLfŸ, fhŒf¿ m§fhofŸ k‰W« bjU KidfŸ M»a

Ïl§fëš Ïªj¤ bjhiy¤ bjhl®ò rhjd§fŸ ÏU¥gJ bjhl®ò mik¥òfŸ

k‰W« rKjha thœ¡if M»at‰¿š jh¡f¤ij V‰gL¤Â bgça kh‰w§fis

c©lh¡F»‹wd.

bghJ¤fU¤ij cUth¡FtÂY«, jftšfë‹ msit mÂfç¥gÂY«,

éê¥òz®¢Áia éçth¡FtÂY«, òÂa mQFKiwfisÍ« fU¤J¡fis

cUth¡FtÂY« ä‹dQrhjd« kiwKfkhfΫ neuoahfΫ cjé tU»wJ.

g¤Âçif rhjd« :

Âdrç g¤ÂçiffŸ, thuÏjœfŸ k‰W« khjÏjœfŸ ngh‹wit m¢R

rhjd§fshF«. Ïit bghJ¡fU¤ij cUth¡» mš jh¡f¤ij V‰gL¤Jtš

r¡Â thŒªj jå Vb#‹ìfshf¢ brašgL»‹wd. ngRkséš th®¤ijfis él

vGj¥gL« vG¤J¡fŸ k¡fël« òåj¤j‹ik thŒªjjhfΫ, r£l¥ ó®tkhdjhfΫ

fUj¥gL»‹wd.

brŒÂ¤ jhŸfŸ ÂdK« éõa§fis gy Ïl§fS¡F¥ gut¢ brŒtJl‹

c©ik k‰W« jftšfSl‹ g¤Âç¡if jiya§f¤Jl‹ Toa ék®rd§fŸ

MŒths®fŸ k‰W« tšYe®fë‹ fU¤J¡fŸ ngh‹wit bghJ¡ fU¤ij

cUth¡Ftj‰F ÂdK« ešy Ôåahf és§F»wJ

8.11 nj®jš el¤Jtj‰fhd mik¥ò :

RjªÂukhd k‰W« ne®ikahd nj®jš el¤J« Kiwik¡F ϪÂa

muÁayik¥ò¢ r£l¤Â‹ jªij vd¥gLgt®fŸ mÂK¡»a¤Jt« bfhL¤jd®. v§F

ne®ikahd RjªÂukhd nj®jš el¡»wnjh mJjh‹ xU Áwªj #dehaf mik¥Ã‹

ÏU¥ÃlkhF« vd mt®fŸ fUÂdh®fŸ.

vdnt, mj‹go nk‰gh®itæLtj‰F«, têgL¤Jtj‰F«, k‰W« f£L¡

nfh¥òl‹ nj®jš el¤Jtj‰fhfΫ nj®jš Miza« mik¡f¥g£lJ. mªjªj

neu¤Â‰F¤ jFªjkhÂç th¡fhs® g£oašfëš ÂU¤j« brŒtJ«, g£oašfŸ jah®

brŒtJ« Ϫj Miza¤Â‹ gâahF«.

Ï›thiza« ghuhSk‹w«, r£lk‹w«, FoauR¤jiyt®, FoauR Jiz¤

jiyt® M»nahiu¤ nj®ªbjL¥gj‰F« nj®jš el¤J»wJ.

nj®jš Miza« :

Ï›thiza« jiyik¤ nj®jš Miza® k‰W« Ïju Áy nj®jš Miza®fŸ

ml§»ajhF«. Ï›thiza¤Â‹ cW¥Ãd®fis njitahd nghJ FoauR¤ jiyt®

ãaä¡»uh®.

Ït®fŸ FoauR¤jiytuhš 5 M©LfS¡F ãaä¡f¥gL»wh®fŸ. Ït®fsJ

gâÍ«, gâ¡fhyK« ghuhSk‹w¤jhš ãaä¡f¥gL»wJ. Ït®fŸ gâæèU¡F«

nghJ gâ éÂfis kh‰w ÏayhJ.

98 99

c¢r ÚÂk‹w ÚÂgÂia¥ gÂéæèUªJ vL¡f vªj éÂia¡

filÃo¡f¥gL»wnjh, mnj éÂæ‹gojh‹ jiyik nj®jš MizaiuÍ« Ú¡f

KoÍ«. vdnt, ãid¤jÎl‹ Ïtiu gjéæèUªJ Ú¡f KoahJ. Ïtiu Ïit

tu«òÛW« M£Áahs®fëläUªJ ghJfh¡»wJ.

x›bthU khãy¤ÂY« nj®jš Miza¤Â‹ »isfëU¡F«. Ïj‰F mªjªj

khãy§fis fyªjhnyhÁ¤J xU Kj‹ik¤ nj®jš mÂfhçia nj®jš Miza®

ãaä¥gh®. mt®fŸ khãy§fëš nj®jš el¤j ãiyahd nj®jš mÂfhçfshfΫ

mik¥ghfΫ brašgLth®fŸ.

nj®jš Miza¤Âš gâah‰Wnth® v©â¡if Fiwthf ÏU¡F«. Mdhš

nj®jš fhy§fëš njitahd mÂfhçfS«, gâahs®fS« gâæš mk®¤j¥gLt®.

(c.«) muR¤JiwfŸ k‰W« fšé ãWtd§fŸ.

nj®jš Miza¤Â‹ mÂfhu§fS« gâfS« :

ϪÂa nj®jš Miza¤Â‰F guªj mÂfhuK« gâfS« bfhL¡f¥g£LŸsd.

mitfŸ :

1. nj®jš rka§fëš th¡fhs® g£oaš jah® brŒjš, ÂU¤j« brŒjš,

m¥nghij¡f¥nghJ rçbrŒjš ngh‹wit.

2. nj®jš k‰W« cgnj®jš el¤Jjš k‰W« f©fhâ¤jš.

3. ghuhSk‹w« k‰W« r£lk‹w nj®jY¡F th¡fhs® bjhFÂia Ãç¤J¤jUtJ«,

mt®fS¡F bjhFÂia xJ¡»¤ jUtJ«.

4. nj®jš £l« tF¤J¡ bfhL¤jš, nt£òkDjh¡fš brŒtj‰F«, mt‰iw

MŒÎ brŒJ nj®jš el¤Jtj‰F«, njÂF¿¤J¡ bfhL¥gJ, nj®jY¡fhd

Ma¤j« brŒtJ nj®jš Koit m¿é¡F« nj ngh‹wt‰iw¤ Ô®khå¥gJ.

5. FoauR¤jiyt® k‰W« MSdU¡F (mªjªj khãy§fëYŸs) nj®jš ãytu«,

nt£ghs®fë‹ jFÂæ‹ik ngh‹wt‰iw¤ bjçé¥gJ«.

6. nj®jš eilbgW« neu§fëš nt£ghs®fŸ k‰W« th¡fhs®fŸ v¥go elªJ

bfhŸsnt©Lbk‹gj‰fhd el¤ij éÂfŸ jah® brŒJ m¿é¤J mt‰iw

eilKiw¥ gL¤j t‰òW¤JtJ.

7. nj®jš bryÎfS¡F tu«ò V‰gL¤Â¡ bfhL¥gJ k‰W« nt£ghs®fŸ nj®jš

bryÎ g‰¿a m¿¡if bfhL¡F« bghGJ mitfis rçgh®¤jš.

8. nj®jèš ngh£oæL« f£ÁfS¡F Á‹d« xJ¡»¤jUjš mt®fŸ thbdhè

k‰W« bjhiy¡fh£Áia¥ ga‹gL¤j nt©oa neu¤ij¡ F¿¤J¡ bfhL¥gJ.

9. Rna£ir nt£ghs®fS¡F Á‹d« xJ¡FtJ.

10. eh£o‹ FoauR jiyt® k‰W« MSd® mD¥ò« nj®jš Ãu¢ridfŸ k‰W«

érhuid kD¡fis bg‰W kÂ¥ÃLtJ Ô®¤J it¥gJ.

98 99

8.12 njÁa¡ f£Á :

ónfhs¥ ÃçÎ k‰W« gu¥ò mo¥gilæš eh‹F tifahd f£ÁfŸ cŸsd.

mit

1. njÁa f£ÁfŸ

2. khãy¡f£ÁfŸ.

3. xU Áy khãy§fS¡F k£L« bjhl®òila f£ÁfŸ (trans regional parties)

4. cŸq®f£ÁfŸ.

1954-š elªj nyh¡rghé‰fhd bghJ¤ nj®jè‹nghJ FiwªjJ eh‹F

khãy§fëyhtJ 4 rjÅj¤Â‰F¡ Fiwahj th¡FfŸ bg‰w Áy f£Áfis njÁa¡

f£Áfshf ϪÂa nj®jš Miza« m¿é¤JŸsJ.

mit

1. fh§»u° f£Á

2. ghuÂa #djh f£Á

3. ϪÂa f«ôå°£ f£Á (Á.Ã.I)

4. ϪÂa f«ôå°£ f£Á (Á.Ã.v«)

8.13 khãy f£Á : (Regional Party)

ϪÂahéš khãy¡f£ÁfŸ mªjªj khãy mo¥gilæY«, Foah£Á Kiw¥

g©ghL r_f bghUshjhu k‰W« Fok¡fëilna ãyΫ ÃçÎfS¡F V‰g

njh‹¿æU¡»‹wd.

(c.«) ϪÂahéš m°[h«, ehfyhªJ, änrhu«, gŠrh¥, xçrh, MªÂuh k‰W«

jäœehL.

Ïit x›bth‹W« jd¡bfd Áy £l§fisÍ« khãy j‹dh£Áia

ãiwnt‰W« v©zK« bfh©lit. ϪÂah ngh‹w T£lh£Á ehLfëš jh‹

nt‰Wikæš x‰Wikia gh®¡f ÏaY«.

Kjštif :

ϪÂahéš _‹W tifahd khãy¡ f£ÁfŸ cŸsd. Ït‰¿š KjyhtJ

fh§»u° mÂU¥Âahs®fŸ njh‰Wé¤jjhF«.

ÏitfŸ fhsh‹fŸ nghš kiwªJ é£ld. j‰fhèf¥ Ãu¢ÁidfS¡fhf

njh‹¿ait Ïit. ngu« ngRtj‰fhd r¡Âia Ïit bg‰wd. (c«) t§fhs

fh§»u°, nfush fh§»u°, c£fš fh§»u°, bjY§fhdh Ãu#h fä£o.

Ïu©lhtJ tif :

kiythœ #hÂæd® f£ÁfŸ kiythœk¡fë‹ x‰Wik mo¥gilæš k¤Âa

muÁläUªJ j§fŸ Ïd¤jtU¡F mÂf rYiffŸ bgWtj‰fhf V‰gL¤j¥g£lit.

ÏitfŸ j§fë‹ KG RjªÂu¤Â‰fhf¥ ghLg£ld. Ϫj Ïa¡f§fë‹ brašghL

uhQt Ïa¡f§fŸ nghèU¡F«. (c.«) ehfh njÁa¡ FG, änrhu« njÁa K‹då

fhnuh njÁa¡ FG, kâ¥ó® njÁa k¡fŸ f£Á ngh‹wit

100 101

_‹whtJ tif:

jäœehL, MªÂuh, gŠrh¥, #«K fhZÛ® k‰W« m°[h« ngh‹w bgça

khãy§fëš V‰g£lit. Ï¡f£ÁfŸ äf¥ bgçait. gyf£Á Kiwia¡ bfh©l

ϪÂahéš f£ÁfŸ äf¥ gy« thŒªjitahf mik¡f¥g£LŸsd.

Ït®fS¡F mÂf mséš th¡fhs®fŸ cŸsjhš j§fŸ f£Á cW¥Ãd®fis

nyh¡rgh k‰W« uh{arghé‰F nj®ªbjL¤J mD¥Ã ghuhSk‹w¤Âš cŸs

MS§f£Á¡F«, v®¡f£Á¡F« Ïilæš rkãiyahs®fshf brašgL»‹wd®.

Ïj‰F (c.«) Â.K.f, m.Ï.m.Â.K.f. mrh« fzgçõ¤, Ã#& #djh js«, ÂçzhKš

fh§»u°.

8.14 #h¡ f£Á :

bghJthf k¡fŸ mt®fŸ tÁ¡F« gFÂ, bjhêš, #hÂ, rKjha«, kj«, k‰W«

Ïd« M»at‰¿‹ mo¥gilæš Ãç¡f¥gL»‹wd®. Áyrka§fëš mt®fë‹ clš

ãw¤Âdo¥gilæY« Ãç¡f¥gL»‹wd®.

ϪÂahit¥ bghW¤jtiu k¡fŸ gšntW FG¡fis¢ nr®ªjt®fshfΟsd®.

mš #h xUtif, Ϥjifa ÃçΠϪÂahéš k£L«jh‹ cŸsJ. ϪÂahéš

gytifahd #h mik¥òfŸ cŸsd. ϪJ kj¤ÂYŸs rhÂ¥ Ãçéid thj« jh‹

Ïj‰F¡ fhuz«.

bghJthf bgça f£ÁfŸ #hÂia¥ bghU£gL¤Jtšiy. ÏU¥ÃD« nj®jš

rka§fëš #hÂÍ« K¡»a g§Ft»¡»wJ. j§fŸ #hÂia¢ rh®ªj jiyt®fisÍ«,

f£ÁiaÍ« jh‹ k¡fŸ Mjç¡»‹wd®.

j§fŸ #hÂia¢ rh®ªj k¡fS¡F muÁläUªJ mÂf rYiffis¥

bg‰W¡ bfhL¡fΫ, ghJfh¥ò¡ bfhL¥gj‰Fnk Ϥjifa #h¡ f£ÁfŸ

V‰gL¤j¥ggL»‹wd. jh« éU«ò« rYiffis¥ bgUtj‰fhf Ϥjifa

#h¡f£ÁfŸ bgça f£Áfë‹ Mjuit¥ bgwéiH»‹wd.

8.15 tF¥òthj¡ f£Á :

Ïdcz®ÎfŸ k‰W« Ïde«Ã¡ifæ‹ mo¥gilæš V‰gL¤j¥g£lit jh‹

tF¥òthj¡ f£ÁfŸ. ÏitfS« rh¡ f£Áfis¥ ngh‹W F¿¥Ã£l Ïdk¡fis¡

bfh©litahF«.

Ït‰¿‹ neh¡f« j‹ Ïdk¡fS¡F ghJfh¥ò k‰W« muÁläUªJ j«

Ïdk¡fS¡F mÂf rYiffŸ bgWtJkhF«. Ït®fŸ Rayhg éU«ÃfshfΫ

ÏU¥g®.

Ï¡f£ÁfŸ bghJthf k‰w f£Áfë‹ v©z§fS¡F vÂuhfnt

brašgL»‹wd. vdnt, #hÂ, kj, ãw cz®éšyhj Ãwf£ÁfŸ Ït®fS¡F

MjuÎ bfhL¥gšiy. Ϥjifa f£ÁfŸ njÁa cz®ÎfS¡F énuhjkhf¢

brašgLtjhš eh« Ït‰iw Mjç¡f¡TlhJ.

100 101

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf :

1. ϪÂa njÓa¡ fh§»uir njh‰Wé¤jt®

m) v.X.ïô« M) m‹åbgr©£

Ï) kfh¤kh fhªÂ <) nejhí

2. v¥nghJ m.Ï.m.Â.K fHf« njh‰Wé¡f¥g£lJ?

m) 1948 M) 1977

Ï) 1972 <) 1980

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf :

1. ϪÂah ______________ f£Á Kiwia¥ bg‰¿U¡»wJ.

2. bjY§F njr« ______________ f£ÁahF«.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. njÁa¤ nj®jšfŸ nj®jš Miza¤jhš el¤j¥gL»‹wd.

2. bghJ¡fU¤ij cUth¡Ftš bghJ¡fU¤J rhjd§fŸ bgU«g§F

t»¡»‹wd.

gFÂ - M

1. muÁaš f£Áæ‹ njitia étç¡f.

2. tF¥òthj¡ f£Áæ‹ Ôikfis és¡Ff.

gFÂ - Ï

1. ÏUf£Á Kiwæ‹ ãiwfŸ k‰W« Fiwfis éth¡f.

2. k¡fŸ f£Á v‹whš v‹d ?

3. xU f£Á Kiw v‹gjid és¡» mj‹ ãiwfŸ k‰W« Fiwfis vGJf.

4. nj®jš Kiwia étç¤J nj®jiy el¤Jtš nj®jš Miza¤Â‹

g§if és¡Ff.

102 103

m¤Âaha« - 9

k¡fsh£Á mÂfhu¥ gutš

9.1 m¿Kf« :

k¡fnshL bjhl®òila ãWtd§fŸ vJthæD« mªãWtd§fŸ rh®ªj

K¡»akhd fU¤J¡fŸ Ïu©L. mit x‹W mÂfhu Fé¥ò k‰W« mÂfhu¥

gutyhF«. Ϫj fU¤J¡fŸ mªj ãWtd§fŸ mt‰¿Dila flikfisÍ«,

bghW¥òfisÍ« ãiwnt‰WtnjhL bjhl®òilait MF«. cybf§»Y« cŸs

murh§f§fŸ mt‰¿Y« F¿¥ghf Foah£Á mšyhj murh§f§fŸ mÂfhu§fis

braš Jiwæl« Fé¤J tU»‹wd. Ï›thW mÂfhu§fŸ Fé¡f¥g£l nghJ«

m¤jifa murh§f§fŸ KGikahf ÂU¥Â miltšiy.

ÏJ xU Koéšyhj ãfœÎ. Ï›thW jå xUtçlnkh mšyJ F¿¥Ã£l

VnjD« xU M¡f mÂfhu« brY¤J« mik¥Ãlnkh mÂfhu¤ij Fé¡F« ngh¡F

k¡fsh£Á murh§f« V‰gL»‹w tiuæY« ÏUªJ tªJŸsJ.

Ïj‰F gy fhuz§fŸ c©L. mt‰¿š K¡»akhdit ÑnH ju¥g£LŸsd.

1. guªj mséyhd bjhêš E£g mo¥gilæš bghU£fŸ c‰g¤Â brŒa¥g£lJ.

2. Ñœk£l¤ÂYŸs ãWtd§fë‹ mÂfhu§fis nkY« nkY« vL¤J¡ bfh©lJ.

3. M£Áahs®fŸ Ïilna Ra¡ f£L¥ghL Ïšyhkš nghdJ.

4. FW»a fhy¤Âš ne® têæš mšyhkš FW¡F têfëš brštªjuhf nt©L«

v‹w k¡fë‹ kd¥gh‹ik.

5. nkšk£l muÁaš thÂfëilna ãfG« mÂfhu nguhir, k‰W«

6. c‰g¤Âahs®fŸ k‰W« cgnah»¥gt®fëilna neuo bjhl®ò Ïšyhkš nghdJ.

nkny Tw¥g£l fhuâfŸ murh§f§fŸ bghJ k¡fSila r_f, bghUshjhu,

muÁaš k‰W« bjhêš E£g thœ¡ifia xG§FgL¤Jtj‰fhd mÂfhu§fis

bgWtj‰F f£lha¥gL¤Âd. Ïitfë‹ jh¡f¤jhš j‰fhy k¡fŸ mt®fë‹

Jt¡f«, K‹nd‰w«, j‹d«Ã¡if ngh‹w jFÂfis ÏHªjh®fŸ. mt®fSila

m‹whl njitfŸ všyht‰¿‰F« murh§f¤ijna v®gh®¡»‹w ãiyik¡F¤

jŸs¥g£lh®fŸ. Ï›thW mt®fŸ j§fë‹ K¡»a¤Jt¤ij ÏHªJ murh§f¤ij¡

f£L¥gL¤Jtj‰F jFÂÍ«, ÂwikÍ« m‰wt®fŸ Mdh®fŸ.

Ϥjifa Nœãiyæš Foah£Á Kiwfëš mÂfhu g»®Î nt©Lbk‹w ngh¡F

V‰g£lJ. ÏJ mÂfhu Fé¥ò¡F v®kiwahdJ. ϪÂahéš RjªÂu« »il¤j

clndna g©oj #tA®yhš neU mt®fë‹ têfh£Ljè‹ mo¥gilæš k¡fns

mt®fë‹ njitfis ó®¤Â brŒJ bfhŸtj‰fhd Ka‰ÁfŸ bjhl§f¥g£ld.

9.2 k¡fsh£Á m»hu¥ gutš és¡f« :

k¡fsh£Á v‹gJ k¡fshš el¤j¥gL« M£Á v‹W bghUŸgL«. Ïš

k¡fŸ K¡»a g§F t»¡»wh®fŸ. k¡fS¡F K¡»a¤Jt« jªJ C¡f¥gL¤J»‹w

102 103

bghGJ k¡fsh£Á F¿¡nfhŸfis miltJ vëjh»wJ. »nu¡f¤ j¤Jt Phå

mç°lh£oš k¡fSila e‹ikfisÍ« K‹nd‰w¤ijÍ« miltj‰fhf muR

bjhl®ªJ brašgL»wJ v‹W F¿¥Ã£LŸsh®. mJnt Ï¡fhy k¡fsh£Áæ‹

F¿¡nfhS« MF«. Ïij miltj‰F bghW¥òfS« eilKiw¥gL¤j nt©oa

gâfS« gutyh¡f¥gl nt©L«. Ïijna gutyh¡Fjš v‹W TW»nwh«.

k¡fŸ ey‹ rh®ªj £l§fis k¡fŸ g§F bfh©L mt®fë‹ ciH¥ghš

F¿¡nfhŸfis mil»‹wbghGJ k¡fsh£Á j¤Jt§fŸ mo¥gilæš mit

ãiwnt‰w¥gL»‹wd v‹gJ jh‹ k¡fsh£Á mÂfhu¥ gutš v‹gj‹ bghUshF«.

mÂfhu¥ gutè‹ K¡»akhd gF KobtL¡F« cçikia nkšk£l¤ÂèUªJ

mL¤j k£l§fëš cŸst®fS¡F jUtjhF«. mÂfhu¥ gutš v‹gJ mL¤jL¤j

ãiyfëYŸs k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfŸ, £l§fis ãiw nt‰Wtj‰F

k¡fSila x¤JiH¥igÍ«, g§fë¥igÍ« mt®fns mjid brŒJ Ko¤J¡bfhŸs

tif brŒÍ« Kiwæš gâfisÍ« ts§fisÍ« jU»‹w bjhl®ªJ brašgL«

ãfœÎ MF«.

k¡fsh£Á mÂfhu¥gutè‹ k‰W« xU m«r« k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l

cŸsh£Á murh§f ÃuÂãÂfë‹ mÂfhu všiy¡FŸ murh§f¤Â‹

mÂfhut®¡f« gâah‰WkhW brŒtjhF«. Ϥjifa mÂfhu¥ gutY¡F

mL¤jL¤j k£l§fëYŸs k¡fŸ KobtL¥gJ, ãiwnt‰WtJ, mitfis

és¡FtJ, murh§f¤jhš »il¡F« e‹ikfis g»®ªJ bfhŸtJ ngh‹w

brašghLfS¡F njitahd t£lhuthçahd t£lhu mik¥òfis V‰gL¤JtjhF«.

mÂfhu¥gutš k‰W« mÂfhu x¥gil¥ò :

mÂfhu¥gutš (decentralisation) k‰W« mÂfhu x¥gil¥ò (deligation) bt›ntwhdit. Ïu©L« x‹whfhJ. mÂfhu¥gutš nkš k£l¤Âš

mÂfhu¤ÂYŸst®fŸ Áy mÂfhu§fis Ñœk£l¤ÂYŸst®fS¡F mjhtJ mL¤j

ãiyfëš cŸst®fS¡F KobtL¡F« mÂfhu cçikia jUtjhF«. Mdhš mÂfhu

x¥gil¥ò v‹gJ nkš k£l¤ÂYŸst®fŸ mL¤j k£l§fëš cŸst®fS¡F nkš

k£l¤ÂYŸst®fë‹ ÃuÂãÂfshf brašgLgt®fS¡F F¿¥Ã£l gâfis kh‰¿

jUtjhF«. Ϫj V‰gh£o‹go KoÎfŸ vL¡f mitfis ãiwnt‰Wtj‰F c¤juÎ

Ãw¥Ã¡f mt®fS¡FŸs cçikfis nkšk£l¤ÂYŸst®fŸ mt®fëlnk it¤J¡

bfhŸ»wh®fŸ. mt®fŸ bghW¥òfisÍ« flikfisÍ« kh‰¿¤ jUtšiy. mt®fŸ

brŒtbjšyh« Ñœk£l¤ÂYŸst® mšyJ k¡fSila ÃuÂãÂfŸ v‹bd‹d

gâfis brŒa nt©Lnkh mitfis ãiwnt‰WkhW gâ¥gnj MF«.

Ϥjifa mÂfhu¥gutiy fhyŠbr‹w Ãujk mik¢r® neU mt®fŸ

“gŠrha¤J uh{ía« ” mšyJ “gŠrha¤J M£Á” v‹W F¿¥Ã£lh®fŸ. vdnt

mÂfhu¥gutš v‹w fU¤J gŠrha¤J mik¥òfis F¿¥ÃLtjhf cŸsJ.

9.3 jy Ra M£Á v‹gj‹ bghUŸ :

jy Ra M£Á v‹gJ jdJ ãWtd mik¥ò KiwæY«, gâfëY«,

F¿¡nfhëY« murh§f mik¥Ãå‹W ntWgL»wJ. »uhk§fëY« efu§fëY«

thG« k¡fë‹ ešthœit ca®¤Jtj‰fhd têKiwfis tF¤J mitfis

104 105

br›tnd brašgL¤Jtnj jy Ra M£Á ãWtd¤Â‹ K¡»a F¿¡nfhshF«. ÏJ,

murh§f mik¥ÃèUªJ v›thW ntWgL»wJ v‹whš r£lk‹w, M£Á¤Jiw,

Ú¤Jiw M»a _‹W mik¥ò Kiwfis¡ bfh©lJ murh§f«. eh£oš thG«

k¡fŸ midtU« k£Lk‹¿ mªeh£o‹ njÁa tUkhd têKiwfS«, mªeh£o‹

murh§f mÂfhu všiy¡FŸ ml§F«. mjDila brašKiwfŸ r_f bghUshjhu

fyh¢rhu muÁaš j‹ik thŒªjit. mjDila bghW¥Ã‹ Ñœ eh£o‹ bršt

ãiyia bgU¡Fjš k¡fë‹ ešthœé‰fhd têKiwfis¡ bfh©L tUjš

ngh‹w xU eh£il MStj‰F njitahd všyh têKiwfS« mjDila

bghW¥Ã‹ Ñœ tU«. vdnt, xU eh£o‹ murh§f¤Â‹ mÂfhu tu«ò mªeh£o‹

všiy KGtÂY« všyh k¡fëlK« guéæU¡»wJ. Mdhš, jyRa M£Á ãWtd«

ehL KGtJ« mšyhkš m§f§F gy gFÂfëš thG« k¡fŸ bjhifæ‹ eyD¡fhf

brašgL»wJ. xU gFÂ všiy¡FŸ vG« Á¡fšfŸ ngh‹witfŸ mjDila mÂfhu

tu«Ã‰F£g£lit. jy Ra M£Á ãWtd« muÁdhš Ïa‰w¥g£l r£l¤Â‹ _y«

mik¡f¥gL»wJ.mªãWtd¤Â‹ gâfŸ vªj ãiyæš, mJ vªj Kiwæš brašgl

nt©L« ngh‹w všyh étu§fS« m¢r£l¤Ânyna F¿¡f¥g£oU¡»wJ. vdnt jy

Ra M£Á ãWtd« murh§f¤Â‰F c£g£l xU ãWtd«. Mjyhš, murh§f¤ij él

Fiwthd kÂ¥igna bg‰WŸsJ.

9.4 jy Ra M£Áæ‹ mtÁa« :

jy Ra M£Á Áy fhuz§fshš xU mtÁakhd ãWtdkh»wJ. j‰fhy¤Âš

muÁdik¥ò¥ bgçajhÍ« mj‹ gâfŸ bgU»Í« fhz¥gL»‹wd. muR bgça

mik¥ghfΫ mš thG« k¡fŸ bjhifÍ« bgU» ÏU¥gjhš xU eh£o‹ murh§f«

Áwªj Kiwæš brašglΫ mj‹ gšntwhd gFÂfëš thG« k¡fë‹ F¿¥Ã£l

njitfis ftå¡fΫ fodkhæU¡»wJ. xU eh£oš vG« Á¡fšfŸ Ïl¤Â‰»l«

khWg£l j‹ikÍilait. xnu j‹ikÍilait mšy. všyh Á¡fšfisÍ« xnu

khjçahd Kiwæš Ô®Î fhz KoahJ. vdnt mÂfhu¤ij¥ Ãç¤J g‹Kf¥gL¤Â

mªjªj jy§fëYŸs k¡fël« x¥gil¥gj‹ _y« mt®fns j§fsJ jy§fë‹

njitfis M®t¤Jl‹, brašgL¤j Ko»wJ. cjhuzkhf Rfhjhu«, j©Ù® trÂ,

bjhl¡f ãiy¥gŸë, ngh¡Ftu¤J tr Ïitfis jy Ra M£Á ãWtd§fshš jy

k¡fS¡F Áwªj Kiwæš brŒJ ju KoÍ«. x‰iw M£ÁæYŸs (Unitary state) k¤Âa

muRfshnyh mšyJ T£lh£ÁæYŸs (Federation) khãy muRfnsh Ïitfis¤

Âwikahf brašgL¤j KoahJ. jy Ra M£Áædhš gy e‹ikfŸ V‰gLtjhš mJ

xU mtÁakhd ãWtdkh»wJ. »š¡iu°L (Gilchrist) v‹gt® Âwik¡ fhuzkhfnt

jy Ra M£Á äf mtÁakh»wJ v‹W TW»wh®. murh§f¤Âš gyju¥g£l

elto¡iffëš F¿¥Ã£l Áyt‰¿‰F k¡fŸ mÂf K¡»a¤Jt« më¡»wh®fŸ.

ÏitfŸ Âwikahd Kiwæš brašgL¤j¥gl nt©Lbk‹whš ntiyfŸ ahçl«

x¥gil¡f¥gL»‹wdnth mt®fŸ k¡fshš ÏU¡fnth, vL¡fnth ÏU¡F«goahd

mÂfhu f£L¥gh£oš ÏUªjhšjh‹ rh¤ÂakhF«.

jy Ra M£Áæ‹ mtÁa¤Â‰F Ïu©lhtJ fhuzkhf Á¡fd¤ij brhšyyh«.

mªjªj jy§fë‹ njitfis mªjªj jy§fns ftå¤J, mitfS¡fhd

bryÎfisÍ« mitfns V‰W¡ bfhŸs nt©L«. Áy rka§fëš murh§f«

khåa§fis, Áy f£L¤Â£l§fis V‰gL¤Â tH§f neçL«; mšyJ murh§f«

104 105

cŸsh£Á k‹w§fS¡F (Local Bodies) Áy F¿¥Ã£l fhça§fS¡F fl‹ bgw

mÂfhu« tH§F«; mšyJ cŸsh£Á k‹w§fŸ j§fŸ všiy¡F£g£l k¡fël« tç

é¡F« mÂfhu¤ij Áy tu«òfS¡F£g£L tH§fyh«. tç é¤J ã bgWtJ

cŸsh£Á k‹w§fS¡F xU K¡»a Mjhu«. Ï¥go tç bfhL¡F« k¡fŸ cŸsh£Á

k‹w§fS¡F m§f¤Âd®fis¤ nj®ªbjL¡»‹wd®. mj‹ _y« bryitÍ«

ã®thf¤ijÍ« mt®fŸ bgU«ghY« f£L¥gL¤J»wh®fŸ v‹W Twyh«.

_‹whtjhf, ÃuÂã¤Jt muRKiwia k¡fS¡F f‰Wz®¤J« xU

braèahf (Agency) ÏU¡»wJ. j‰fhy muR Kiwæš Fok¡fŸ neuoahf, njÁa

MSifæš g§bfL¥gJ, IªJ tUl¤Â‰F xU Kiw tU« nj®jšfë‹ nghJ

j§fsJ th¡Ffis nghL«bghGJjh‹. Ïjdhš muÁaš étfhu§fëš g§»‹ik

fhuzkhf mÂU¥Â mšyJ M®tä‹ik V‰gLtJ rf#kh»wJ. jy Ra M£ÁKiw

mt®fis bghJ étfhu§fëš <LgL¤J»wJ. Ïjdhš mš Áwªj gæ‰Áia

më¡F« gŸëia¥ nghš mJ mik»wJ.

eh‹fhtjhf, jy Ra M£Á murh§f¤Â‹ ntiy gSit Fiw¡f cjλwJ.

nkY« j§fë‹ ã®thf¤ÂY«, tç tNè¤J jUtÂY« murh§f¤Â‰F cjéahŒ

cŸsd.

filÁahf Ïit tu¥nghF« r£l§fS¡F¤ njitahd étu§fŸ,

MnyhridfŸ M»aitfis¤ jU»‹wd.

Ïjdhš murh§f¤Â‹ bfhŸiffis cWÂ¥gL¤jΫ, r£l k‹w§fëš jFªj

r£l§fis bfh©L tuΫ rh¤Âakh»wJ.

ÏÂèUªJ jy Ra M£Á Kiw v‹whš v‹dbt‹gJ« j‰fhy #dehaf

muÁ‰F mit v›tsÎ K¡»akhdit v‹W« bjëth»wJ.

9.5 jy Ra M£Áæ‹ Áy bghJthd gâfŸ :

jy Ra M£Áfë‹ gâfis éçthf Ïu©L ÃçÎfshf Ãç¡fyh«. x‹W

f£lha¥ gâfŸ (Obligatory), k‰bwh‹W éU¥g¥gâfŸ (Discretionary). bjU¡fŸ,

bghJ Ïl§fŸ ÏitfS¡F és¡FfŸ nghLjš, j©Ù® trÂ, Ôaiz¥ò, Ãw¥ò

Ïw¥ò gÂÎ, bjhl¡f¡ fšé, kU¤Jtkid ngh‹w bghJ ey¤Â‰F mtÁakhdit

f£lha¥ gâfshF«. éU¥g¥ gâfshtd; ó§fh¡fŸ, bghJ njh£l§fŸ, üyf§fŸ,

Ú¢rš Fs§fŸ, kdk»œ k‹w§fŸ ngh‹w trÂfŸ brŒJ jUtdthF«.

9.6 ntW Áy rªj®¥g§fëš jy Ra M£Á ãWtd« brŒÍ« gâfŸ :

Áy khWg£l rªj®¥g§fëš ntW Áy F¿¥Ã£l gâfisÍ« jy Ra M£Á

nk‰bfhŸ»wJ.

mitahtd :

(m) jy§fëš Ra M£Á cW¥òfshf ÏUªJ gâòçtJ;

(M) jy§fëš bghJey¢ nritfŸ brŒtj‹ _Y« jå¥g£lt®fis ešy

Fok¡fsh¡FtJ;

106 107

(Ï) »uhk efu¥ gFÂfëš Óuhd £l ts®¢ÁfŸ bfh©Ltu cjÎjš;

(<) jy tUthŒ thŒ¥òfis¥ bgU¡»¥ bghJey¤Â‰F cgnahf¥gL¤Jjš;

(c) T£lhd Kiwæš r_f, bghUshjhu, fyhrhu ts®¢ÁfS¡F cjÎjš.

RU§f¡ T¿‹ jy Ra M£Á k‹w§fŸ F¿¥ghf ϪÂahéš, “mªjªj

jy§fëš njÁa¤ £l§fis¢ brašgL¤J« braèfshf (agencies) k£Lk‹¿,

k¡fsh£Áæ‹ Kj‹ikahd cW¥ghf¢ brašgL»‹wd. r_f ey‹, cŸsh£Á¥

gâfŸ Kjèaitfis V‰W¡ bfhŸs mitfns Áwªj ãWtd§fŸ MF«.

Fok¡fS¡F¥ bghJ Rfhjhu« ngh‹w trÂfŸ k£Lk‹¿ kf¥ngW, FHªijfŸ ey«,

FL«g ey¤ £l«, fšé Å£L trÂ, nrç xê¥ò¥ ngh‹w r_f ey¤ £l§fŸ Áw¥ghf

ãiwnt‰Wtj‰F nt©oa k¡fshjuÎ, x¤JiH¥ò Ïitfis x‹W Âu£L»wJ”.

9.7 jy Ra M£Á Áwªj Kiwæš brašgl nt©oa njitfŸ :

jy Ra M£Á Áwªj Kiwæš brašgl nt©Lbk‹whš mj‰F r«kªj¥g£l

murh§f¤Â‹ C¡fK« têfh£lY« nk‰gh®itÍ« äf mtÁa«. nk‰gh®it

v‹whš cŸsh£Á ã®thf¤Âš njita‰w Kiwæš FW¡»l nt©L« v‹W bghUsšy.

jy k¡fŸ j§fsJ ò¤Â¡ T®ikia¤ jh§fshf¤ bjhl§»¢ brŒtj‰fhf tê

tiffS«, thŒ¥òfS« bfhL¡f¥gl nt©L«. nkY«, cŸsh£Á Kiw bt‰¿fukhf¥

gâòça nt©Lbk‹whš k¡fŸ kdKtªJ mj‹ gâfëš g§bfL¡fΫ òÂa

fU¤JfisÍ« KiwfisÍ« brašgL¤jΫ M®t« fh£l nt©L«.

Ïj‰F Ï‹¿aikahjJ k¡fŸ, fšé m¿Î gil¤jt®fshfΫ, ešy M£Á¥

bghW¥òz®Î cŸst®fshfΫ ÏU¤jny MF«. nkY«, cŸsh£Áæ‹ gâfŸ bgU»¡

bfh©nl nghtjhš mitfS¡F¥ nghJkhd tUkhd têfŸ njit¥gL»‹wd.

m›thW tUkhd tê Kiw Ïšiynaš jy¥Ãu¢ridfŸ òw¡fâ¡f¥gLtJl‹

cŸsh£Á ã®thf¤ÂY« k¡fŸ M®t¤ij ÏH¥g®.

9.8 jy Ra M£Á Kiwfë‹ FiwghLfŸ :

jy Ra M£Á Kiwæš Áy FiwghLfŸ cŸsd. jy Ra M£Á Kiwædhš

k¡fël« FW»a kd¥gh‹ik tsu thŒ¥òŸsJ. eh£oš vG« x›bthU

Ãu¢ridiaÍ« j§fsJ jy§fë‹ bfh©nl gh®¡f¡TL«.

Ïjdhš njÁa e‹ik gh¡f¥glyh«. nkY« cŸsh£Á ã®thf¤ÂY«

f£Á muÁaè‹ ÔikfŸ EiHªJ éL»‹wd. Âwika‰wt®fŸ Tl¤ j§fsJ

bršth¡»dhš f£Áfë‹ rh®Ãš nt£ghs®fshf ã‹W cŸsh£Á ãWtd§fis¡

if¥g‰¿¤ j§fsJ Raey¤ njitfS¡F¥ ga‹gL¤jyh«. Âwikahd cŸsh£Á

ã®thf KiwTl Ïjdhš Âwd‰W¥ ngh»wJ.

Ï¡FiwfS¡F¤ ԮΠv‹dbtåš x›bthU FokfD« j‹Dila

bghW¥ig cz®ªJ brašgl nt©L«. j§fsJ ey‹fŸ ÏJ ngh‹w Âwika‰wt®fŸ

gjéæš ÏUªjhš gh¡f¥gL« v‹W cz®ªjh®fnsahdhš m¤Âwd‰wt®fŸ

gjéæš ÏU¡fnt KoahJ. mt®fŸ m¥gona gjé¡F tªjhY« bghW¥òz®ÎŸs

Fok¡fŸ mt®fis mL¤j nj®jènyna vL¤Jél KoÍ«.

106 107

cŸsh£Á Kiw rçtu brašgléšiyba‹whš mj‰F¡ Fok¡fsJ my£Áa

kd¥gh‹ikÍ« bghW¥g‰w j‹ikÍ« xU K¡»a¡ fhuzkhF«. fhyjhkjä‹¿

tçfis xG§fhf¢ brY¤j nt©oaJ« Ï¥bghW¥òz®¢Áfëš x‹whF«.

x›bthU FokfD« jh‹ r_f¤Â‹ xU gF v‹W«, j‹Dila x¤JiH¥ò ÏUªjhš

jh‹ efu« mšyJ »uhk thœ¡if Kiw tsKW« v‹W« czu nt©L«.

RU§f¡ T¿‹, r_f ey cz®it mt‹ ts®¤J¡ bfhŸs nt©L«.

Ï›Îz®Î ÏUªjhšjh‹ r_f« tsK‰W¤ jy Ra M£Á ãWtd« Áw¥ghd Kiwæš

brašgL«.

9.9 jy Ra M£Á Kiw njh‹¿a éj« :

M§»y muÁ‹ Ñœ ϪÂah ÏUªjnghJ jy Ra M£Á Áy F¿¥Ã£l

fhuz§fS¡fhf vGªjJ. m¥bghGJ ÏUªj K¡»a¡ fhuz« v‹dbtåš,

éahghu¤ij¥ bgU¡fΫ Áy Á¡fšfis¤ Ô®¡fÎnkahF«.

Kjš Kjš vGªj cŸsh£Á r£l« 1842 M« M©L t§fhs k¡fŸ

r£l« v‹w bgaUl‹ tªjJ. Ï¢r£l« t§fhs khãy¤Â‰F k£L« nrhjid

Kiwæš gh®¥gj‰fhf tªjJ. Ï¢r£l¤Â‹ _y«, c©lh¡f¥g£l jy ãWtd§fŸ

rçahdgo Ïa§féšiy. ÏJ vL¡f¥g£L 1850 M« M©L r£l« XXVI x‹W

ϪÂah KGtJ¡Fkhf¡ bfh©Ltu¥g£lJ. mj‰F¥ ÃwF gytif¢ r£l§fŸ

bfh©Ltu¥g£ld. Ïj‹ éisthf¥ gy Ra M£Á ãWtd§fŸ-cjhuzkhf,

fšf¤jh, g«ghŒ ngh‹w efu§fëš efuh£Á k‹w§fŸ V‰gL¤j¥g£ld.

jy Ra M£Á ãWtd§fŸ Áw¥ghf¢ brašgLtj‰fhf 1870 M« M©L

ϪÂahéš itÁuhahf ÏUªj nknah Ãuò ãÂKiwia g‹Kf¥gL¤Jtj‰fhd

Mizia¥ Ãw¥Ã¤jh®.

Ï›thizæ‹ F¿¡nfhŸ v‹dbtåš fšé, bghJey«, Rfhjhu«, kU¤Jt

tr Ïitfis ts®¡fΫ cŸsh£Á ãWtd§fis¥ gy¥gL¤Â Ra M£Á Kiwia

ts®¢Ábgw¢ brŒaÎnkahF«. jy Ra M£Á Kiw ts®¢Áæ‹ mL¤j f£l« 1882

M« M©oš bjhl§»aJ. Ϫj M©oš ç¥g‹ Ãuò jkJ brhªj¡ ftå¥ghš bghJ

étfhu§fëš ãiwa rªj®¥g§fisÍ« bghW¥òfisÍ« ϪÂa®fS¡F më¤jh®.

1906 M« M©L jy Ra M£Á jdJ ts®¢Á Kiwæš k‰w xU

f£l¤ij jh©oaJ. mªj M©L uhaš fäõ‹ mÂf Kiwæš mÂfhu¤ij¥

g‹Kf¥gL¤Jtj‰fhd Ághçir¢ brŒjJ. mÂf mÂfhu¥ bghW¥ò, nj®ªbjL¡f¥g£l

ÃuÂãÂfë‹ iffis¥ gy¥gL¤JtJ ngh‹wit, m¡fäõ‹ brŒj ÁghçRfëš

ÁythF«. nkY«, ãÂKiw ÂU¥Âa‰w Kiwia¡ f©L m¡fäõ‹ muÁaš

mik¥Ã‹ r£ltu«Ã‰FŸ jy ãWtd§fŸ jh§fns têKiwfis KoÎ brŒa

mDk¡f nt©Lbk‹w ÁghçirÍ« brŒjJ. 1918 M« M©oš ϪÂa muR

m¡fäõå‹ ÁghçRfëš gyt‰iw V‰W¡bfh©lJ.

mj‹ngçš jy ãWtd§fëš nj®ªbjL¡f¥g£l ÃuÂãÂfë‹ v©â¡if

mÂfç¤jJ. ÏÂèUªJ Mu«Ã¤J F¿¥ghf kh©nlF br«° ngh®L m¿¡if, ϪÂa

muÁ‹ 1918 M« M©L Ô®khd«, Ïitfë‹ _ykhf cŸhs£Á ãWtd§fë‹

ts®¢Á 1947 M« M©L tiu mÂfç¤J¡ bfh©nl nghæ‰W.

108 109

1947 M« M©L ϪÂah Rjªju« milªjJ« cŸsh£Á k‹w§fë‹

gâfS«, ã®thf KiwfS« jFªj r£lkh‰w§fSl‹ všyh khãy§fëY«

#dehaf Kiwah¡f¥g£ld. »uhk¥òw§fëš muR ts®¢Á äf mtÁa« vd¡

F¿¥ghf tèÍW¤j¥g£lJ. fhªÂaofŸ, »uhk¥òw§fŸ Kj‹ikahd Kiwæš

K‹ndw nt©L« v‹w fU¤ij¡ bfh©oUªjh®. efu ts®¢ÁÍ«, ÏaªÂu¤ bjhêš

ts®¢ÁÍnk j‰fhy ehfçf¤Â‹ ÔikfS¡F monfhyhFbk‹W« Ïitfis¤

Ô®¡F« kUªJ vJbtåš m¡fhy§fëš ÏUªjJnghš »uhk§fŸ j‹åiwΤ

j‹ikia cilaitahf ÏU¡fnt©Lbk‹W v©âdh®. Rjªju ϪÂahé‹

jiyt®fŸ fhªÂaofë‹ Ól®fŸ v‹w Kiwæš mtuJ fU¤JfS¡F kÂ¥ò¡

bfhL¤J mitfis¢ brayh¡f nt©Lbk‹W M®t« bfh©oUªjd®. 1947

M« M©o‰F¥ ÃwF tªj »uhk¥ gŠrha¤J¢ r£l§fS«, 1958 M« M©oèUªJ

btëtªj gŠrha¤J muRfS« fhªÂaofë‹ j¤Jt¢ bršth¡»dhš cªj¥g£l

muÁaš jiyt®fshš bfh©L tu¥g£litnaahF«. jy Ra M£Á Kiwæ‹ ts®¢Á

KGtijÍ« ϧF étç¡f Ïayhj fhuz¤jhš nk‰nfhŸ ü‰g£oaèš (Bibliography) ò¤jf§fë‹ étu§fŸ bfhL¡f¥g£LŸsd.

9.10 ϪÂa¤ jy Ra M£Á ãWtd§fë‹ tif :

éçthf vL¤J¡ bfh©lhš ϪÂa¤ jy Ra M£Á ãWtd§fis ÏU

Ãçthf¥ Ãç¡fyh«. mitahtd : (1) efu Ra M£Á ãWtd§fŸ, (2) »uhk Ra M£Á

ãWtd§fŸ.

efu M£Á ãWtd§fŸ : (Urban Self-Governing Bodies) Ϫj¥ Ãçé‹ Ñœ

1. khefuh£ÁfŸ - fh®¥gnuõ‹fŸ

2. efuh£ÁfŸ - KåÁghèofŸ

3. ÏuhQt¡Tl thça§fŸ (Cantonment Board)

4. ef®¥òw¡ FG¡fŸ (Township Committees) M»ait ml§F«. ϪãWtd§fë‹

mªj°J, mik¥òKiw, gâfŸ mid¤ijÍ« murh§fnk ã®zæ¡»wJ.

Ïj‰F¤ j¡fthW m›t¥bghGJ r£l§fS« bfh©Ltu¥gL»‹wd.

»uhk¥òw Ra M£Á mik¥òfŸ :

Ï›tifæš gŠrha¤J mik¥òfŸ tU»‹wd. Ï›tik¥òfŸ »uhk

k¡fŸ mt®fSila mYtšfisÍ« njitfisÍ« mt®fns bg‰W¡ bfhŸs

cjλ‹wd. ÏJ »uhk¥òw k¡fë‹ bghUshjhu nk«gh£L¡F« g©il¡fhy

»uhk¥òw mik¥òfë‹ kWky®¢Á¡F« tif brŒÍ« v‹gJ fhªÂí ngh‹w

bgUªjiyt®fë‹ fU¤jhF«.

ϪÂahéš t£lhu Ra M£Á ãWtd§fë‹ jFÂ, mik¥ò k‰W« gâfŸ

r£l¥go V‰gL¤j¥gL»‹wd. Ïitfëš, RjªÂu¤Â‰F¥ ÃwF mik¡f¥g£l

ca®k£l FG¡fŸ gyt‰¿‹ gçªJiufë‹ mo¥gilæš gy Óça khWjšfŸ

V‰g£LŸsd. ÏitfŸ ϧnf ËtU« g¡f§fëš étç¡f¥g£LŸsd.

108 109

»uhk¥òw§fëš jy Ra M£Á : (Self-government in Rural Areas)

gŠrha¤J rigfŸ : (Panchayat Raj Bodies)

jy Ra M£Á Kiwæ‹ mtÁa«, K¡»a¤Jt« Ïitfis¥g‰¿ m¤Âaha¤Â‹

Mu«g¤Âš gh®¤njh«. efu§fŸ, ng%®fŸ Ïitfëš k£L« jy Ra M£Áia

ãWédhš nghjhJ. ϪÂa k¡fŸ bjhifæ‹ vGgJ éG¡fh£o‰F« nk‰g£lt®fŸ

»uhk¥òw§fëš thœ»‹wd®. Ï«k¡fŸ ã®thf Kiwæš vJΫ g§bfL¤J¡

bfhŸséšiy v‹whš jy Ra M£Á Kiwæ‹ F¿¡nfhns KGik bgwhkš

Åzh»éL«. vdnt, Ï«k¡fŸ j§fŸ eyid¤ jh§fns ã®t»¡F« bghW¥ig

V‰W¡bfhŸS« têKiwfis¡ bfh©Ltu nt©L«.

fhªÂ mofŸ ngh‹nwh® éU«Ãa bghUshjhu ãiyæš, brGik m¥nghJjh‹

V‰gL«. nkY«, Ra M£Á Kiw¡F¤ njitahd gæ‰ÁÍ« mt®fS¡F¡

»il¡»‹wJ. òÂa Kiwfis¡ bfh©L tUtj‰fhd C¡fK« e«Ã¡ifÍ« mt®fŸ

bgW»wh®fŸ.

Ï¡ F¿¡nfhŸfis kd¤Âš it¤nj, ϪÂah Rjªju« milªjJ« gŠrha¤J

muR Kiw všyh¡ »uhk¥òw§fëY« bfh©Ltu¥g£lJ. j‰bghGJ gŠrha¤J

muR Kiwna »uhk¤Â‹ ikakhf mikªJŸsJ. Ïjid¡ bfh©L tUtj‰F K‹

ϪÂa¤ jiyt®fS«, murh§fK« Ïjdhš v‹bd‹d Á¡fšfS«, Ãu¢ridfS«

vHyh« v‹W m¿ªJ bfhŸtj‰fhf¥ gy FG¡fis mik¤jd®. cjhuzkhf,

gytªjuhŒ nk¤jh jiyikæš 1957, gŠrha¤J ãÂãiyia Muha rªjhd« jiyikæš

1963, gŠrha¤J ãWtd§fë‹ kW mik¥òfS¡F mnrh¡ nk¤jh jiyikæš 1978š

mik¡f¥g£l FG¡fis cjhuzkhf¢ brhšyyh«.

Ï¥go¥g£l fä£ofë‹ m¿¡iffis, ÁghçRfis x£oÍ«, r_f ts®¢Á,

»uhk¥òw mÃéU¤Â £l§fS¡fhf c©lhd £l¡FG ngh‹w mik¥òfë‹

gæ‰Áfis x£oÍ« xU guªj mo¥gil bfh©l gŠrha¤J muR mik¥ò 1958š

V‰gL¤j¥g£lJ.

1958 M« M©L bjhl§» mj‰F¥ ÃwF« khãy murh§f§fshš

bfh©Ltu¥g£l r£l§fë‹ _y« Ï›tik¥ò eilKiwæš Ïa§f Mu«Ã¤jd.

ÏUªJ« gŠrha¤J ãWtd§fŸ v« Kiwæš ÏU¡f nt©Lnkh m«Kiwæš

Ïšiy v‹W« eh£oš #dehaf« gykhd mo¤js¤ij bgwéšiy v‹W« gy®

fUJ»‹wd®. Mdhš, gŠrha¤J ãWtd§fŸ, bjhl®ªJ gâ òçtijÍ« »uhk, r_

f¥ bghUshjhu¥ òduik¥Ã‰F mitfŸ Ï‹¿aikahjit v‹gijÍ« všnyhU«

x¥ò¡ bfhŸ»wh®fŸ.

9.11 jäœeh£oš cŸs gŠrha¤J muR mik¥ò :

jäœeh£oš gŠrha¤J muR Kiw, jäœehL gŠrha¤J¢ r£l« 1958-‹go

V‰gL¤j¥g£lJ. Ϫj Kiw »uhk¥ gŠrha¤J mo¥gilæš mikªJŸsJ. Ïj‰F

nkyhf¥ gŠrha¤J x‹¿a§fS«, kht£l ts®¢Á¡ FG¡fS« cŸsd. Ϫj¥

òÂa mik¥ò Kiwæš, kht£l fHf§fŸ (Boards) mf‰w¥g£L¥ gŠrha¤J x‹¿a§fŸ

mt‰¿‹ thçRfshf Mæd.

110 111

gŠrha¤J x‹¿a¤Â‹ gu¥gsÎ r_f K‹nd‰w¤ £l¤ÂYŸs mÃéU¤Â

Ãsh¡Ffë‹ rk všiy mik¥òfshf mik¡f¥g£ld. »uhk k£l§fë‹

k¡fshš neçilahf¤ nj®ªbjL¡f¥g£l cW¥Ãd®fŸ bfh©l gŠrha¤J¡

f΋Ášfëš ÏU¡»‹wd. nk‰go cW¥Ãd®fŸ j§fS¡FŸ xUtiu

jiytuhf¤ nj®ªbjL¡»‹wd®. Ï¥bghGJ gŠrha¤J¤ jiytiuÍ« neçilahf

k¡fshš nj®ªbjL¥gj‰F xU Ka‰Á ÏU¡»wJ. gŠrha¤J ôåaåš mj‹

mÂfhu¤Â‰F£g£l gŠrha¤J¡ f΋Ášfë‹ jiyt®fŸ m§f¤Âd®fshf

cŸsd®. Ït®fŸ, gŠrha¤J ôåa‹ jiytiu¤ nj®ªbjL¡»‹wd®.

jäœeh£oYŸs gŠrha¤J muR ãWtd§fë‹ mik¥ig¡ Ñœ¡f©lthW

étç¡fyh«.

1. gŠrha¤J¡fŸ

(m) »uhk¥ gŠrha¤JfŸ

(M) efu¥ gŠrha¤JfŸ

2. gŠrha¤J ôåa‹

3. kht£l mÃéU¤Â¡ f΋Áš

4. khãy k£l¤ÂYŸs gŠrha¤J mÃéU¤Â

Mnyhrid¡ FG¡fŸ :

nk‰Tw¥g£l mik¥òfŸ 1994 « M©L tiuÍ« mj‰F ÃwF òJ¢r£l

mo¥gilæš nj®jšfŸ eilbgW« tiu tH¡»š ÏUªjd.

9.12 jäœehL gŠrha¤J r£l«, 1994 :

jäœehL gŠrha¤J r£l« jäœeh£oš gŠrha¤J mik¥ò ts®ªj tuyh‰¿š

K¡»akhdbjhU ikš fšyhF«. jy Ra M£Á eilKiw jäœeh£oš Ïj‰F K‹ò

v®gh®¤j msé‰F Áw¥ghf mikaéšiy. vdnt njÓa k£l¤ÂY«, khãy§fŸ

k£l¤ÂY« ÏitfŸ Áw¥ghf brašgLtj‰F elto¡iffŸ vL¡f¥gl nt©L«

v‹W všnyhU« éU«Ãdh®fŸ. eh£oYŸs bgça k‰W« Á¿a muÁaš f£ÁfS«

gŠrha¤J mik¥ig g‰¿ e‹whf m¿ªÂUªjt®fS« Ï¡fU¤ij Mjç¤jh®fŸ,

vdnt Ãujk® ÂU. uhÉ› fhªÂ mt®fŸ Ϫj mik¥òfis tY¥gL¤Jtj‰F 1985-

« M©L Ka‰Á nk‰bfh©lh®fŸ. ÏU¥ÃD« mtUila Ka‰ÁfŸ m¥nghJ mt®

v®gh®¤j msé‰F bt‰¿ bgwéšiy.

mtU¡F¥ ÃwF njÓa K‹dâæ‹ ÂU.é.Ã.Á§ r£läa‰Wtj‰F

vL¤J¡bfh©l Ka‰ÁÍ« bt‰¿ bgwéšiy. ÃwF fh§»u° f£Áia nr®ªj ÂU.

Ã.é euÁ«kuh› mt®fŸ Ãujk kªÂçahf ÏUªj nghJ v®¡f£Áfë‹ MjunthL

73-tJ muÁayik¥ò ÂU¤j r£l« 1992-« M©L or«g® khj« ghuhSk‹w¤jhš

ãiwnt‰w¥g£lJ. Ï¢r£l« ϪÂahéYŸs bkh¤j khãy§fëš 50 éG¡fhL

khãy§fëdhš V‰W¡ bfhŸs¥g£lnghJ 1993-« M©L nk khj« eilKiw

gL¤j¥g£lJ. ÏJ uhÉ› fhªÂ mt®fë‹ fdit ãidth¡»aJ v‹W brhšyyh«.

110 111

Ï¢r£l« gŠrha¤J mik¥òfŸ mt‰¿‹ flikfŸ k‰W« bghW¥òfis

Ôéukhf brŒJ Ko¥gj‰F cjéahf ÏUªjJ. Ï¢r£l« Éfhy¤Ây gy K¡»akhd

khWjšfŸ V‰gl tif brŒjJ.

ϪÂa T£lh£ÁæYŸs x›bthU khãyK« Ϫj gŠrha¤Juh{ r£l¤ij

ãiwnt‰WtJ f£lhakh¡f¥g£lJ. gŠrha¤J uh{ mik¥òfS¡F ÃuÂãÂfis

nj®ªbjL¥gJ r£l¥goahdJ. VnjD« X® khãy« Ϫj r£l¥ó®t flikia

ãiwnt‰w jt¿dhš mj‰F ika muÁ‹ khåa§fŸ bgw jF »ilahJ v‹gJ

f£lhakh¡f¥g£lJ.

k¡fSila m‹whl thœnthL bjhl®òila bjëthf Tw¥g£LŸs 29

flikfis gŠrha¤J uh{ ãWtd§fŸ KobtL¡f mÂfhu« ju¥g£ld. KoÎfis

ãiwnt‰Wtij¥ bghW¤jséš mt‰¿‹ gâ K‹ÃUªÂUªjij¡ fh£oY« Áw¥ghf

mikªjJ. ÏitfŸ mªj mªj khãy§fë‹ ÃuÂãÂfshf brašgl nt©L«.

gŠrha¤J uh{ mik¥òfSila mÂfhu§fŸ gâfŸ všyh« Ϫj gŠrha¤J

uh{ r£l¤Âš bjëthf vL¤J brhšy¥g£L ÏU¡»‹wd.

jäœeh£oš g§rha¤J uh{ mik¥ò Kiw :

73-tJ muÁayik¥ò ÂU¤j r£l mo¥gilæš jäœeh£L murh§f«, jäœehL

gŠrha¤J uh{ r£l« 1994I Ïa‰¿aJ.

Ï¢r£l¤Â‹ mo¥gilæš jäœeh£oš j‰nghJ gŠrha¤J mik¥òfë‹

v©â¡if Ñœ¡f©lthW cŸsJ.

1. 12619 - »uhk gŠrha¤J¡fŸ

2. 385 - Cuh£Á x‹¿a§fŸ, k‰W«

3. 29 - kht£l gŠrha¤J¡fS« cŸsd.

Ï›tik¥òfŸ j‰nghJ KGÅ¢Áš gâah‰¿ tU»‹wd. k¡fŸ ÃuÂãÂfŸ

mt®fë‹ gFÂ k‰W« rKjha« bjhl®òila x›bthU braèY« Ôéu <LghL

bfh©L brayh‰W»wh®fŸ. Ï¢r£l¤ÂDila KG égu§fS«, mjdhš V‰g£l

khWjšfS«, K‹nd‰w§fS« 12 M« tF¥Ã‰fhd ghl¤Âš bjhl®ªJ éçthf

brhšy¥g£oU¡»‹wd.

112 113

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¤J vGJf :

1. ÑnH ju¥g£LŸst‰WŸ vªj mik¥ò jy Ra M£Áæ‹ Ñœ tuéšiy?

m) »uhk gŠrha¤J M) jhY¡fh mYtyf«

Ï) rä <) íšyh gçõ¤

2. ËtUtdt‰iw¥ bghU¤Jf.

m) mnrh¡ nk¤jh - _‹W mL¡F Kiw

M) gštª¤uhŒ nk¤jh - »uhk¥gŠrha¤J

Ï) jiyt® - kht£l gŠrha¤J

<) bgUªjiyt® - Ïu©L mL¡F Kiw

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf :

1. jy Ra M£Á murh§f§fŸ khåa§fë‹ bgU«gFÂia ______________

äUªJ bgU»‹wd.

2. filÁahf Ïa‰w¥g£l gŠrha¤Juh{ r£l« ______________ M©oš

ãiwnt‰w¥g£lJ.

III. ÑœtUtd rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

1. j‰fhy gŠrha¤J Kiw mik¥Ã‰F uhÉ›fhªÂ Kjš Ka‰Á vL¤J¤

bfh©lh®.

2. gŠrha¤Juh{ mik¥òfS¡F khãy nj®jš Miza« nj®jšfis

el¤J»wJ.

gFÂ - M

1. jy Ra M£Á v‹gJ v‹d?

2. »uhk gŠrha¤ij étç.

gFÂ - Ï

1. mÂfhu gutš fU¤ij és¡Ff.

2. 73-tJ muÁayik¥ò ÂU¤j r£l¤Â‹ K¡»a¤ij és¡Ff.

gFÂ - <

1. gŠrha¤J uh{ mik¥ò Kiwia és¡Ff.

2. ϪÂahé‹ jy Ra M£Áæ‹ tuyh‰iw g‰¿ vGJf.

112 113

m¤Âaha« - 10

g‹dh£L muÁaš ãWtd§fŸ mik¥ò

10.1 m¿Kf« :

cŸehL k‰W« cyfehLfë‹ cwÎfëš V‰gL« khWjšfŸ, k‰W«

rKjha¤ij g‹dh£L ngh¡F v‹W brhš F¿¥ÃL»wJ.

g‹dh£L cwÎfë‹ j‹ikiaÍ« ngh¡FfisÍ« m¿tj‰F gy

mQFKiwfŸ ÏU¡»‹wd. mitfëš Ïu©L mQFKiwfŸ Ϫj

m¤Âaha¤Âš és¡f¥gL»‹wd. mit,

1. tuyh‰W mQFKiw: k‰W«

2. ãWtd mQFKiw

10.2 tuyh‰W mQFKiw :

flªj fhy¤Âš elªj ãfœ¢Áfis fU¤Âš bfh©L g‹dh£L cwÎfis

m¿ªJ¡ bfhŸS« Kiw¡F tuyh‰W Kiw v‹W bga®. Ï«Kiw Ïu©L K¡»a

m«r§fis mG¤jkhf F¿¥ÃL»wJ.

1. cŸehL k‰W« g‹dh£L cwÎfë‹ ngh¡F ãiyahdjhf Ïšyhkš

m›t¥nghJ khW»‹w j‹ikia cilajhf ÏU¡»wJ.

2. j‰fhy cyf ehLfë‹ ngh¡F mj‹ m«r§fis k‰W« tuyh‰iw

Mjhukhf¡ bfh©L m¿a K‰gL»‹wbghGJ x›bthU ehL«

K¡»akhdjhF«.

10.3 ãWtd mQFKiw :

g‹dh£L cwÎKiwæš cŸs m«r§fis m¿a K‰gL»‹wbghGJ tuyh‰W

k‰W« ãWtd mQFKiwfŸ K¡»akhditfŸ MF«.

Ï›tQFKiwfis¤ bjëthf m¿ªJbfhŸtj‰fhf mit Ïu©L

gFÂfshf¥ Ãç¡f¥gL»‹wd.

1. Kjš gFÂ tuyhW k‰W« ãWtd§fë‹ j‹ikia és¡F»wJ.

2. Ïu©lhtJ gFÂ t£lhu k‰W« g‹dh£L ãiya§fë‹ mik¥ò, mit

v›thW brašg£ld k‰W« vªj msé‰F bt‰¿ bg‰wd ngh‹w

fU¤J¡fis és¡F»‹wd.

j‰nghJ cyfkakh¡f¥g£l bghUshjhu Kiw k‰W« bjhl®ò Jiwæš

V‰g£oU¡»‹w bgU« khWjšfis cyf ehLfŸ mik¥Ãš eh« fh©»nwh«.

m¤jifa Nœãiyfëš thœ»‹w msé‰F eh« cŸsh¡f¥g£oU¡»‹nwh«.

cŸehL k‰W« cyf ehLfëš cwÎfëš V‰gL« bjhl®¢Á k‰W«

khWjšfS¡F V‰g g‹dh£L tuyhW vGj¥gL»wJ. Ïjid¤ bjëthf

m¿ªJ¡ bfhŸtj‰fhf Áy ãWtd§fŸ rh®ªj fU¤J¡fŸ Ϫj m¤Âaha¤Âš

és¡f¥g£oU¡»‹wd.

114 115

khzt®fŸ g‹dh£L mik¥òfŸ vj‰fhf v›thwhf V‰gL¤j¥g£ld mšyJ

é£Lél¥g£ld k‰W« mitfŸ v›thW r_f xG§F k‰W« K‹nd‰w« fUÂ

kh‰¿ mik¡f¥g£ld v‹w étu§fisbašyh« bjçªJ¡ bfhŸtJ mtÁakhF«.

FH¥gkhd Nœãiyæš K‹nd‰wnkh ãiyahd j‹iknah mikÂahd

Kiwæš khWjšfŸ V‰glnth KoahJ v‹gJ bjëthf nt©L«.

vdnt nghuh£l§fŸ k‰W« FH¥gkhd Nœãiyfis és¡» mik v›thW

V‰gl nt©L« khWg£l ãiyfŸ v›thW njh‰Wé¡f¥gl nt©L« Ïj‰F T£L

Ka‰ÁÍ« x¤JiH¥ò« v›tsÎ mtÁakhdJ v‹gij m¿a nt©L«.

cŸeh£L, btëeh£L cwÎfëš FH¥g§fŸ V‰gLtJ Ïašghdnj. Ïitfis

rkhë¤J mikÂiaÍ« xG§ifÍ« v›thW V‰gL¤j nt©L« v‹gijÍ«

r«kªj¥g£l k¡fëila K‹nd‰w¤Â‰F v¤jifa elto¡iffis vL¤J mt‰iw

v›thW ãiwnt‰w nt©L« v‹gJ ngh‹w fU¤J¡fis všyh« muÁaš m¿éaš

khzt®fŸ bjçªJ bfhŸtJ äf mtÁakhdjhF«.

nk‰Tw¥g£l fU¤J¡fis bjçªJ bfhŸ»‹w Kiwæš njÁa,

t£lhu k‰W« g‹dh£L V‰ghLfŸ v‹bd‹d brŒa¥g£ld, mitfŸ vªj

msé‰F r«kªj¥g£l gFÂfis¢ nr®ªj k¡fS¡F ga‹g£ld v‹gij Áy cyf

mik¥òfisÍ« mt‰¿‹ eilKiwfisÍ« bfh©L bjçªJ bfhŸsyh«.

Ïj‰F cjhuzkhf, cyfehLfŸ fHf«, I¡»a ehLfŸ mik¥ò, mânruh

ehLfŸ mik¥ò, k‰W« bj‰fhÁa ehLfë‹ T£lik¥ò M»a ãWtd§fis¡

Twyh«.

10.4 g‹dh£L muÁaš ãWtd§fë‹ bjhl®¢Á k‰W« khWjš :

g‹dh£L mik¥ò, ehLfë‹ všiyfŸ, mitfŸ Ëg‰W« éÂfŸ,

eilKiwfŸ, mt‰¿‰F »il¡»‹w ts§fŸ Mjhu§fŸ k‰W« mitfis

eilKiw¥gL¤J»‹w Kiwæš khWgL»‹wJ.

ehLfS¡»ilna cŸs bjhl®òfŸ, mitfŸ mikªÂU¡»‹w Ïl§fŸ

k‰W« fhy§fis¥ bghW¤J mik»‹wd. mit NœãiyfS¡nf‰g khWgL«

j‹ikÍilait.

Ϫj khWjšfS¡nf‰gnth mªjªj ehLfëš brašgL»‹w ãWtd§fSila

ÂwikfS¡F« mDgt§fS¡F« V‰gnth mt‰¿Dila tuyhWfŸ mik»‹wd.

muÁaš Jiwæš V‰gL« ÏH¥òfŸ k‰W« rhjidfŸ mj‰F jFªjh‰nghynt

Áwªjjhf k‰W« ãiyahdjhf mšyJ j‰fhèfkhdjhf k‰W« Áw¥g‰wjhf kh‰w«

bgW»‹wd.

F¿¥ghf 1648-Ïš brŒJbfhŸs¥g£l bt°£ ghèa® x¥gªj« cyfehLfŸ

mik¥Ãš gy ãfœÎfis V‰gL¤Â kh‰w§fŸ brŒtj‰F fhuzkhf ÏUªjJ.

mt‰iw KGtJkhf tuyh‰W üšfëèUªJ bjçªJ bfhŸsyh«.

Ϫj x¥gªj¤Â‰F ÃwF 1917-M« M©oš nrhéa¤ FoauR¤ njh‹¿aJ.

I¡»a mbkç¡f eh£o‰F bgça rthyhf ts®ªjJ. mjdhš g‹dh£L muÁaèš

114 115

gy kh‰w§fS« ca®Î¤ jhœÎfS« V‰g£ld. Mdhš nrhéa¤ FoauR kiwªj ÃwF

g‹dh£L cwÎKiwfëš bgU¤j kh‰w§fŸ V‰g£ld. I¡»a mbkç¡f eh£o‰F

V‰g£l rthY« m¤Jl‹ xêªjJ.

10.5 Ï‹iwa cyf mik¥ò Kiw :

nrhéa¤ ôåa‹ kiwΡ fhuzkhf Ïu©lhf Ãç¡f¥g£oUªj ÏUKid

(Bipolar) cyf mik¥ò kiwªjJ. nrhéa¤ FoauR ÏUªj tiuæY« Áy ehLfŸ

mbkç¡fhit Mjç¥git v‹W« ntW Áy ehLfŸ nrhéa¤ ôåaid Mjç¥git

v‹W« cyf« ÃsÎ¥g£oUªjJ.

nrhéa¤ ôåa‹ kiwé‰F¥ ÃwF cyf« xU Kid cyf mik¥ghf (Uni polar) mjhtJ mbkç¡fh x‹nw cyf« KGtJ« M¡f« brY¤J« bršth¡FŸsjhf

ÏUªJ tU»wJ.

10.6 xU eh£L M¡f« :

1991-š eilbg‰w tisFlh ehLfS¡F Ïilæyhd ngh® xU eh£L

M¡f¤Â‰F tê V‰gL¤ÂaJ. 1990-M« M©L Mf°L khj« 2-« nj Fit¤

muR ÛJ <uh¡ muR ngh®¤bjhL¤jJ.

Ïjid v®¤J I¡»a ehLfŸ fHf mik¥Ã‹ Ô®khd¤ij x£o <uh¡ ÛJ

mbkç¡fh ngh® bjhL¤jJ. tisFlh nghç‹nghJ vL¡f¥g£l fU¤J¡ fâ¥Ã‹go

mbkç¡fh I¡»a ehLfŸ I¡»a ehLfŸ fHf mik¥igÍ« äŠÁajhf mijÍ«

f£L¥gL¤Jtjhf ÏUªjJ v‹W bjça tªjJ.

Ïu©L mšyJ Ïu©o‰F nk‰g£l ehLfë‹ nkyh¡f« kiwªJ xU eh£L

nkyh¡f« eilKiwæš ÏU¡»‹wnghJ Á¿a ehLfŸ k¡f¥glhkš mitfS¡F

Ô§F ÏiH¡F«ngh¡F mÂfç¤J tU»wJ.

10.7 cyf ehLfŸ fHf« : (League of Nations)

cyf ehLfŸ fHf« I¡»a ehLfë‹ fHf« njh‹Wtj‰F K‹ndho mik¥ghf

mikªjJ. Ïu©L« xnu khÂçahd fhuz§fS¡fhf, xnu khÂç Nœãiyfëš

V‰g£ld.

Kjyh« cyf¥ngh® KoªJ t®nrš x¥gªj mo¥gilæš cyf ehLfëilna

x¤JiH¥ò, mik V‰gL¤Jjš k‰W« njr ghJfh¥ò¡F cWÂaë¤jš

M»a neh¡f§fis ãiwnt‰Wtj‰fhf 1919-« M©L cyf ehLfŸ fHf«

njh‰Wé¡f¥g£lJ.

mnj fhyf£l¤Âšjh‹ cyf bjhêyhs® mik¥ò« V‰gL¤j¥g£lJ. Ïu©lh«

cyf¥ngh® V‰gLtij jL¡f¤ jt¿a fhuz¤jhš cyf ehLfŸ fHf« bray‰wjhæ‰W.

cyf ehLfŸ fHf njhšé¡fhd fhuz« : (1921-1939)

muÁaèš cyf ehLfŸ fHf« njh‰Wé¡f¥g£lJjh‹ K¡»akhd xU

cyf ãWtd¤Â‰F cjhuzkhF«. Ïj‹ njhšé¡F K¡»akhd¡ fhuz«

m¥nghJ eilKiwæš ÏUªj ehLfŸ mik¥ig m¥gona guhkç¡f nt©L« v‹w

neh¡fnkahF«.

116 117

mjhtJ t®nrš x¥gªj¤Â‹ go eilKiw¡F tªj cyf mik¥ig guhkç¥gnj

MF«. Ïju K¡»a¡ fhuz§fŸ tUkhW :

1. mJ cyf mik¥ò v‹w j‹ikia ÏHªjJ.

2. mJ Inuh¥Ãa®fë‹ klkhf brayh‰¿aJ.

3. mbkç¡f nkš rig cyf ehLfŸ fHf x¥gªj¤ij V‰W¡bfhŸs kW¤jJ.

mjdhš Ï¡fHf¤ij V‰gL¤Jtj‰F fhuzkhf ÏUªj mbkç¡fh k‰W« mj‹

jiyt® c£nuhéšr‹ mš cW¥Ãduhf nruKoahkš nghdJ.

4. 1931-M« M©L kŠNçah Ûjhd #¥gh‹ M¡»uä¥ig jL¡f Koahkš nghdJ.

5. 1931-M« M©L Knrhèå mÃÁåahit M¡»uä¤j¥ bghGJ jil¢ brŒa

Koahkš nghdJ.

6. Inuh¥ghé‹ Ïju gFÂfëš Foah£ÁfŸ kiwªJr®thÂfhu M£ÁfŸ V‰g£lJ.

7. b#®kåæš ï£y® M£Á¡F tªjJ. mtUila nrhrèr¡ f£Á m§F K¡»a

g§F t»¤jJ.

8. cyf¥ bghUshjhu¤Âš Ï¡fHf¤Â‰F v›éj g§F gâÍ« Ïšyhkš nghdJ.

9. Ï¡fHf¤Â‰F mbkç¡fh ju nt©oa rªjh bjhifia 25 éG¡fhL msé‰F

Fiw¤jJ.

10. M¡»uä¥ò muRfë‹ mlhto¤jd¤ij f£L¥gL¤j Koahkš nghdJ.

Ï¡fHf¤Â‹ bt‰¿fŸ :

1. 1932-« M©L MÍj xê¥ò khehL eilbgw Ka‰Á vL¤J¡bfh©lJ.

2. mË k‰W« ka¡fªjU« kUªJ¥ bghU£fŸ éahghu¤ij bt‰¿fukhf

f£L¥gL¤ÂaJ.

3. Ï¡fHf¤Â‹ mDgt§fŸ I¡»a ehL fHf§fŸ mik¥Ã‰F bghU¤jkhdjhf

mikªjJ.

10.8 I¡»a ehLfŸ fHf mik¥ò : (The United Nations Organisation)

I¡»a ehLfŸ fHf« v‹w bga® mbkç¡f #dhÂgÂahd %°btš¤ v‹gtuhš

nj®ªbjL¡f¥g£L 1942-« M©L #dtç khj« 1-« nj I¡»a ehLfŸ fHf

Ãufld¤Âš Kj‹Kjyhf cgnahf¤Â‰F tªjJ. Ïu©lhtJ cyf¥nghç‹ nghJ

vÂçehLfSl‹ nghiu bjhl®ªJ el¤Jtj‰F 22 ehLfë‹ ÃuÂãÂfŸ x¤JiH¥ò

më¥gjhf th¡FW¤ jªjh®fŸ. ÃwF 1945-« M©L I«gJ ehLfŸ ml§»a khehL

rh‹Ãuh‹Á°nfh efçš eilbg‰wJ.

mbkç¡fh, ϧ»yhªJ, nrhéa¤ôåa‹ k‰W« Ódh eh£L ÃuÂãÂfŸ bfhL¤j

Mnyhridæ‹ ngçš 1944-« M©L m¡nlhg® khj« l«gh®£l‹ X¡° v‹w Cçš

elªj kheh£oš I¡»a ehLfŸ fHfrhrd¤Â‹ cŸsl¡f§fŸ Ko΢ brŒa¥g£lJ.

116 117

1945-« M©L N‹ khj« 26-« nj I«gJ ehLfë‹ ÃuÂãÂfŸ Ϫj

rhrd¤Âš ifbaG¤Â£ld®. Ϫj kheh£oš fyªJbfhŸshkš ÏUªj nghy©£L

ehL ÃwF j‹Dila ifbaG¤ij Ï£l‹ _ykhf mt‰¿‹ v©â¡if

51-Mæ‰W.

1945-« M©L m¡nlhg® khj« 24-« ehŸ I¡»a ehLfŸ fHf« mÂfhu¥ó®tkhf

eilKiw¡F tªjJ. Ϫj mo¥gilæš I¡»a ehLfŸ fHf Âd« x›bthU M©L«

m¡nlhg® 24-« nj všyh ehLfshY« filÃo¡f¥gL»wJ.

1945-« M©L Ã¥utç khj« eilbg‰w ahšjh (Yalta) kheh£oš I¡»a ehLfŸ

fHf mik¥ò¡fhd KoΫ m¡fHf rhrd¤Âš nr®¡f¥gl nt©oa m«r§fS« r®¢Áš,

%°btš¤ k‰W« °lhè‹ M»a¤ jiyt®fshš Kj‹Kjèš V‰W¡bfhŸs¥g£ld.

mj‰F rh‹Ãuh‹Á°nfh khehL ÏWÂ tot« bfhL¤J nkny brhšy¥g£l¥go I¡»a

ehLfŸ fHf« brayh‰w¤ bjhl§»aJ.

I¡»a ehLfŸ fHf nguit 1948-« M©L or«g® khj« 10-« njÂa‹W cyf

kåj cçikfŸ Ãufld¤ij m¿é¤jJ.

1. é 1- m¥Ãufld¤Â‹ é 2-‹go k¡fŸ midtU« Ãw¥Ãdhš

rkkhndh®fŸ. mt®fS¡F kçahijÍ« cçikfS« rkmséšc©L.

mt®fŸ midtU« mt®fŸ kdrh£Á¥go elªJbfh©L k‰nwh®fis

rnfhju¤Jt m‹nghL el¤j nt©L«.

2. é 2-‹go všyh k¡fS« Ïd«, ãw«, bkhê, rka«, muÁaš k‰W« fU¤J¡fŸ

mo¥gilænyh M© bg© v‹w mo¥gilænyh é¤Âahr« Ïšyhkš všyh

RjªÂu§fisÍ«, cçikfisÍ« bg‰WŸsh®fŸ v‹W TW»wJ.

éšrdhš t‰òW¤j¥g£l bfhŸiffis mo¥gilahf¡ bfh©L V‰g£l

cyf ehLfŸ fHf¤Â‹ bfhŸiffŸ bgU«ghyhdit I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹

bfhŸiffshf V‰W¡bfhŸs¥g£ld.

I¡»a ehLfŸ fHf rhrd« : (UNO Charter)

I¡»a ehLfŸ fHf rhrd« mš m§f« t»¡F« ehLfSila cçikfŸ

mit ãiwnt‰w nt©oa flikfŸ k‰W« m¡fHf¤Â‹ cW¥òfŸ mij¥Ã‹g‰w

nt©oa eilKiwfŸ M»at‰iw éçthf vL¤Jiu¡»wJ.

neh¡f§fŸ :

I¡»a ehLfŸ fHf rhrd¤Âš cyf mik k‰W« cyf ehLfë‹ ghJfh¥ò

K¡»akhd neh¡f§fshf brhšy¥g£oU¡»wJ.

1. cyfehLfS¡»ilæš ešYwit V‰gL¤Jjš

2. bghUshjhu r_f g©ghL k‰W« kåjhÃkhd Ãu¢ridfis Ô®¤J it¥gš

x¤JiH¤jš

3. RjªÂu« k‰W« cçikifis k¤J mitfS¡F MjuΤ jUjš.

118 119

4. nk‰T¿at‰iw miltj‰F têtiffŸ f©L mit ãiwntw fUéahf

ÏU¤jš.

mik¥ò :

I¡»a ehLfŸ fHf¤Âš MW K¡»a cW¥òfŸ cŸsd. mit

1. bghJ¥nguit

2. ghJfh¥ò k‹w«

3. bghUshjhu k‰W« rKjha k‹w«

4. j®kf®¤jh fHf«

5. cyf ÚÂ k‹w«

6. brayf«

Ïit¤ jéu I¡»a ehLfŸ fHf¤ij¢ nr®ªj gÂidªJ ÃuÂã k‹w§fS«,

Ïit všyht‰¿‰F« bghJthd gšntW Ïju mik¥òfS« cybf§F« ÏU¡»‹wd.

ÏitfSila neh¡f§fS« £l§fS« cyfshéait.

I¡»a ehLfŸ fHf FL«g« :

nk‰¡Tw¥g£l mik¥òfnshL FHªijfŸ ey ã¡ fHf«, K‹nd‰w £l FG

Ï‹D« Áw¥òä¡f Ïju ÃuÂã k‹w§fŸ gy cŸsd. Ïitbašyh« cyf ehLfëš

rKjha K‹nd‰w« bghUshjhu ts®¢Á k‰W« njit¥gL« cjéfŸ Ó®¤ÂU¤j§fŸ

M»at‰¿‰F jFªj MnyhridfŸ tH§FtnjhL mt‰¿‰F bghUshjhu

cjéfisÍ« brŒJ tU»‹wd.

I¡»a ehLfŸ fHf bghJ¥ nguit :

Ï¥nguit I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹ mid¤J elto¡iffS¡F« Mjhukhf

ÏU¡»wJ. Ïš cW¥ò ehLfis¢ nr®ªj ÃuÂãÂfŸ ÏU¡»wh®fŸ. x›bthU

eh£o‰F« xnu xU th¡F k£L« ju¥gL»wJ. mikÂ, ghJfh¥ò, òJ cW¥Ãd®fis

mDk¤jš k‰W« ã r«gªj¥g£l Ãu¢ÁidfŸ g‰¿a KoÎfis nguit vL¡»wJ.

bghJ¥ nguitæ‹ FG¡fŸ :

nguitæš FG¡fë‹ v©â¡if MW.

1. Kjš FG, MÍj xê¥ò k‰W« cyf ehLfë‹ ghJfh¥ò¥ g‰¿aJ.

2. Ïu©lhtJ FG, bghUshjhu k‰W« ã r«gªj¥g£lJ.

3. _‹whtJ r_f kåjhÃkhd k‰W« g©ghL¥ g‰¿a¡ FG

4. eh‹fhtJ, fhyå xê¥ò k‰W« Áw¥ò muÁaš ãiy.

5. IªjhtJ ã®thf« k‰W« tu΢ bryΤ £l« g‰¿a FG.

6. MwhtJ, r£l«, Ú g‰¿a FG.

118 119

F¿¥Ã£l¢ Áy Ãu¢ÁidfŸ FG¡fë‹ KG¡T£l§fëš éth¡f¥g£L

T£l« Koéš Ô®khd§fŸ vL¡f¥gL»‹wd. FG¡ T£l§fëš KoÎfŸ rhjhuz

bgU«gh‹ik mo¥gilænyna vL¡f¥gL»‹wd.

Ï›thW FG¡fshš vL¡f¥gL« KoÎfŸ bghJ¥ nguitæ‹ gh®it¡F

mD¥g¥gL»‹wd. bghJ¥ nguitæš fyªj bfh©LŸs gšntW murh§f§fë‹

ÃuÂãÂfŸ r«kªj¥g£l bghUŸfŸ k‰W« Ãu¢ÁidfŸ g‰¿a fU¤J¡fisÍ«

mt‰¿‹ ãiwÎfisÍ«, FiwfisÍ« vL¤Jiu¡»‹wd®.

nguitæš éthj§fŸ, vL¤J¡ bfhŸs¥g£l¥ bghUŸfë‹ juhju

mo¥gilæš eil¥ bgW»‹wd. éthj Koéš th¡bfL¡f¥g£L bgU«gh‹ik

mo¥gilæš ãiwnt‰w¥gL»‹wd.

Ï›thW bghJ¥ nguitahš V‰W¡ bfhŸs¥gL« Ô®khd§fŸ I¡»a ehLfŸ

fHf¤Â‹ gâfS¡F MjhukhF«.

nkšbrhšy¥g£lthW vL¡f¥g£l KoÎfŸ ÑnH ju¥gL« Kiwfë‹

mo¥gilæš eilKiw¥ gL¤j¥gL»‹wd.

MÍj xê¥ò, mik fh¤jš, ts®¢Á k‰W« kåj cçikfŸ g‰¿ bghJ¥

nguitahš ãaä¡f¥gL« FG¡fŸ k‰W« Ïju mik¥òfŸ Ït‰iw¥ g‰¿ éth¤J

jFªj elto¡iffis nk‰bfhŸ»‹wd.

I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹ mik¥ò

bghJ¢ brayhs®

brayf«

ghJfh¥ò rig

IªJ ãuªjucW¥òfŸ

g¤J nj®ªbjL¡f¥g£lehLfŸ

bghJ¢ rig (mid¤J cW¥ò

ehLfS¡F« ÃuÂã¤Jt«)

bghUshjhu k‰W« r_f mik¥ò

(27 cW¥ò ehLfŸ)

g‹dh£LÚÂk‹w«

(15 ÚÂgÂfŸ)

bghW¥gh©ikFG

120 121

Áy rka§fëš bghJ¥ nguitahš miH¡f¥gL« cyf khehLfëY« Ïit

éth¡f¥g£L ãiwnt‰w elto¡fifŸ vL¡f¥gL»‹wJ.

I¡»a ehLfë‹ fHf bghJ¢ bray® k‰W« brayf« mªj brayf¤Âš

gâ òçÍ« gy ehLfis¢ nr®ªj Cêa®fŸ ngh‹wt®fshY« eilKiw¥ gL¤j¥

gL»‹wd.

gâfS« mÂfhu§fS« :

bghJ¥nguit :

bghJ¥ nguitæ‹ gâfS« mÂfhu§fS« tUkhW.

1. cyf mik fh¤jš, cyf ehLfë‹ ghJfh¥ig cW brŒa MÍj§fŸ,

k‰W« ngh®¡fUéfŸ g‰¿ Ô®khå¡f¥gl nt©oa bfhŸiffŸ

mt‰iw ãiwnt‰Wtj‰F vL¡f¥gl nt©oa elto¡iffis¥ g‰¿

MnyhÁ¤J KobtL¤jš.

2. I¡»a ehLfŸ fHf ãWtd§fë‹ gâfŸ k‰W« mÂfhu§fŸ gh¡f¥gL« nghJ

mij¥ g‰¿ MnyhÁ¤J KobtL¤jš.

3. cyf muÁaš el¥òfŸ, ts®¢Á, g‹dh£L r£l«, kåj cçikfŸ, kåj

RjªÂu«, k‰W« bghUshjhu, r_f, fšé, Rfhjhu« k‰W« g‹gh£L¤ Jiwfëš

vL¡f¥glnt©oa KoÎfŸ g‰¿ MŒÎ brŒjš.

4. ehLfS¡F Ïilna V‰gL« r¢ruÎfis mikÂahd Kiwæš Ô®¤J it¡f¡

Toa gçªJiufŸ g‰¿ KobtL¤jš.

5. ghJfh¥ò k‹w« k‰W« r_f bghUshjhu k‹w« M»at‰¿‰F j‰fhèfkhf

ãaä¡f¥gl nt©oa cW¥Ãd®fis¤ nj®ªbjL¥gJ.

6. g‹dh£L Ú k‹w¤Â‰F ÚÂgÂfis nj®ªbjL¤jš

7. I¡»a ehLfŸ fHf bghJ¢ brayiu nj®ªbjL¤J ãaä¤jš.

8. bghJ¥nguitæ‹ tUlhªÂu T£l§fŸ br¥l«g® khj¤Âš bjhl§F»‹wd.

x›bthU tUlK« eilbgW»‹w T£l¤Â‰fhd¤ jiyt® m¥nghnj

nj®ªbjL¡f¥gLth®. ÏUg¤bjhU Jiz¤ jiyt®fŸ, K¡»a¡ FG¡fë‹

jiyt®fŸ všnyhU« T£l¤ bjhl¡f¤Ânyna nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ.

ónfhs ßÂahf M¥ç¡fh, MÁah, nk‰F Inuh¥gh, Ïy¤Ô‹ mbkç¡fh, fçÃa‹

k‰W« nk‰F Inuh¥ghit¢ nr®ªjt®fŸ Ï¥gjéfS¡F nj®Î brŒa¥gL»wh®fŸ.

9. M©L njhW« eilbgW»‹w Kiw¥goahd T£l§fŸ jéu jå¡T£l§fS«

T£l¥glyh«. Ï¡T£l§fŸ bghJ¥nguit cW¥Ãd®fëš bgU«gh‹iknah®

mšyJ ghJfh¥ò k‹w cW¥Ãdçš ahuhtJ xUt® nf£L¡ bfhŸS« bghGJ

T£l¥gL»‹wd. tUlhªÂu¡ T£l§fŸ TL«nghJ bghJ¥ nguitæš bghJthd

éthj§fŸ eilbgW»‹wd. Ϥjifa T£l§fëš cW¥ò ehLfë‹ jiyt®fŸ

fyªJ¡ bfh©L cyf ãytu«, cyf muÁaš Ïit g‰¿a Ãu¢ridfis

mt®fSila ciufëš F¿¥Ã£L ngRtJ eilKiwæš ÏUªJ tU»wJ.

120 121

ghJfh¥ò¢ rig :

ghJfh¥ò¢ rigæ‹ jiyaha¥ bghW¥ò g‹dh£L mikÂiaÍ«, ghJfh¥igÍ«

cW brŒtjhF«. mJ mjDila gâfis bjhl®ªJ brŒtj‰F trÂahf

cW¥ò ehLfë‹ ÃuÂãÂfŸ I¡»a ehLfŸ rigæ‹ jiyikaf¤Âš ãuªjukhf

j§»æU¥gh®fŸ.

v¥bghGbjšyh« mik¡F g§f« éis»wnjh, m¥bghGbjšyh«

ghJfh¥ò¢rig cldoahf To jdJ gçªJiufis nghçš <Lg£LŸs ehLfis

mikÂahd Kiwæš x¥gªj« V‰gL¤j KidÍ«. gy éõa§fëš, ghJfh¥ò¢rig

neuoahfnt jdJ nrhjid brŒaΫ, rkhjhd¥gL¤jΫ éiHayh«. ghJfh¥ò¢rig

Áw¥ò öJt®fisÍ«, ÃuÂãÂfisÍ« mšyJ bghJ¢ brayhsiu m¤öJt®fis

ãaä¡f gâ¡fyh«. nkY« ghJfh¥ò¢rig mikÂahd Kiwæš nghiu KoΡF

bfh©Ltuyh«. v¥bghGbjšyh« ehLfS¡»ilnaahd Ãz¡FfŸ nghU¡F Ï£L

brš»wnjh m¥bghGbjšyh« ghJfh¥ò¢rigæ‹ KG Kj‹ neh¡f« nghiu KoΡF¡

bfh©LtUtjhF«.

gy neu§fŸ ghJfh¥ò¢rig ngh® ãW¤j cl‹go¡if V‰gL¤j ghLg£L

ngh£o ehLfS¡»ilna Ãz¡Ffis Ô®¤J it¡»wJ. ghJfh¥ò¢rigna I.eh

mikÂ¥gilia mD¥Ã mikÂahd Kiwæš nghiu Ô®¤J it¡f cjλwJ.

ghJfh¥ò¢rig mik¡F g§f« éisé¡»‹w eh£o‹ ÛJ bghUshjhu

jil é¡fΫ, T£lhf ÏuhQt elto¡ifÍ« nk‰bfhŸsyh«. I.ehé‹ vªj

cW¥ò ehL VnjD« ghJfh¥ò¢rigæ‹ elto¡if¡F vÂuhnth, gâa kW¡fnth

brŒjhš m›ÎW¥ò eh£o‹ cçikfisÍ« rYiffisÍ« I¡»a ehLfŸ fHf

bghJ¢ rigæèUªJ Ú¡fyh«. ghJfh¥ò¢rig I.eh é‹ cW¥ò ehLfŸ I.eh é‹

rhrd¤ij k¡fhkš ÏUªjhš I.eh cW¥ò eh£o‰fhd ÃuÂã¤Jt¤ij Ú¡fyh«.

ghJfh¥ò¢rigæ‹ cW¥Ãdušyhj I¡»a ehLfë‹ rigæ‹ cW¥ò eh£il

ghJfh¥ò¢rigæ‹ éthj§fëš g§nf‰f miH¡fyh«. Mdhš mªeh£o‰F

th¡fë¡F« cçikæšiy. nkY«, I¡»a ehLfŸ rigæ‹ cW¥ò ehLfëilnaÍ«,

cW¥ò ehLfŸ mšyhj ehLfS¡»ilna Ãz¡Ffis Ô®¤J it¡f cjλwJ.

mªehLfisÍ« éthj§fS¡F miH¡fyh«.

ghJfh¥ò¢rigæ‹ jiyt® M§»y vG¤J Kiwæš khj« xU Kiw RH‰Á

Kiwæš cW¥ò ehLfS¡»ilna nj®ªbjL¡f¥gL»‹wh®. ghJfh¥ò rigæš

15 cW¥ò ehLfŸ cŸsd vd V‰fdnt gh®¤njh«. IªJ ãuªju cW¥ò ehLfŸ

jéu 10 ãuªÂuäšyhj cW¥ò ehLfŸ bghJ¢ rigæ‹ _y« Ïu©lh©LfS¡F

nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd.

ghJfh¥ò¢rigæ‹ ãuªju cW¥ò ehLfŸ :

1. mbkç¡f I¡»a ehLfŸ 4. Ãuh‹°

2. uZah 5. Ódh

3. I¡»a ϧ»yhªJ

122 123

x›bthU eh£o‰F« xU th¡F v‹w Kiwæš KoÎfŸ nk‰bfhŸs¥gL»‹wd.

K¡»a KoÎfŸ vL¥gj‰F 9 th¡FfŸ njit¥gL»‹wd. m› 9 th¡Ffëš 5

ãuªju cW¥ò ehLfë‹ th¡F¡ f£lha« njit. Ô®khd« x‹iw IªJ ãuªju cW¥ò

ehLfS« V‰W¡ bfhŸS« é “tšyuR x‰Wik” v‹W miH¡f¥gL»wJ.

Ït‰¿š x‹W V‰W¡bfhŸséšiy v‹whY« m¤Ô®khd« ãiwntwhJ.

Ï«Kiw jL¥ghiz (Veto) mÂfhu« vd¥gL«. I¡»a ehLfŸ rigæ‹ mid¤J

cW¥ò ehLfS« ghJfh¥ò¢rigæš vL¡f¥gL« KoÎfis V‰W¡ bfhŸs nt©L«.

ghJfh¥ò¢rigæ‹ KoÎfis cW¥ò ehLfŸ V‰W¡ bfhŸtJ f£lhakhF«.

bghUshjhu k‰W« r_f fHf« :

I¡»a ehLfŸ fHf¤ij¢ nr®ªj 14 Vb#‹Áfë‹ mYtšfis ÏJ

xU§»iz¡»wJ. nkY« g¤J gârh®ªj fHf§fŸ k‰W« Iªj Ãunjr fHf§fŸ k‰W«

gÂbdh‹W I¡»a ehLfŸ fHf ã ãWtd§fŸ r«gªj¥g£l £l§fŸ bfhŸiffŸ

M»aitfis Ï¡fHf« gçÓè¤J I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‰F nk‰bfh©L

elto¡iffŸ vL¡f gçªJiu¡»wJ. Ï¡fHf« ntiythŒ¥ò bghUshjhu ts®¢Á

r_f K‹nd‰w« M»a Jiwfëš ca® ãiyia v£Ltj‰F cW¥ò ehLfS¡F

cjλwJ. Ϫj gâ¡fhf »£l¤j£l 2100-¡F« mÂfkhd fšéahs®fŸ, t®¤jf¥

ÃuÂãÂfŸ k‰W« Ïju mik¥ò¡fis ÏJ fyªJ MnyhÁ¡»wJ. Ïu©lhæu¤J

_‹wh« M©L Ïj‹ jiytuhf v¢.<. nf® nuhrªjhš v‹gt® ÏU¡»wh®. Ï¡fHf«

mik¢r®fŸ k£l¤Âyhd T£l¤ij¡ T£o KobtL¥gj‰F njitahf cŸs

Mnyhridfis tH§F»wJ.

j®kf®¤jh¡ fHf« :

1994-M©L et«g® khj« 1-M« nj Kjš Ï¡fHf« brašgléšiy.

filÁahf ÏUªj j®kf®¤jh ehlhd gnyh 1994-« M©L m¡nlhg® Kjš njÂ

RjªÂu« bg‰wJ. Ï¡fHf« brŒa nt©oa flik m¤Jl‹ KoªJ¥ nghdJ.

Ï¡fHf« RjªÂu« bgwhkš ÏUªj ehLfS¡F RjªÂu« bg‰W¤ jUtj‰fhd

elto¡iffis neh¡fkhf¡ bfh©oUªjJ. Kjyh« cyf¥nghU¡F« Ïu©lh«

cyf¥nghU¡F« Ëdhš Rkh® 100 ehLfŸ RjªÂu« bgw nt©oaitfshf ÏUªjd.

Ït‰¿š gy mitfshfnt éLjiy¥ bg‰Wé£ld.

éLjiy¥ bgwhkš ÏUªj Ïju ehLfS¡F Ódh, Ãuh‹°, uZah,

ϧ»yhªJ, mbkç¡fh ngh‹w ehLfëèUªJ éLjiy¥ bg‰W¤ jU« gâia ÏJ

nk‰bfh©oU¡»wJ. Ï¥gâia r«kªj¥g£l ehLfëèUªJ é©z¥g§fis¥

bg‰W mt‰¿‹ nkš elto¡if vL¤J éLjiy¥ bg‰W¤ jU« gâia ÏJ brŒjJ.

cyf ÚÂ k‹w« :

I¡»a ehLfŸ fHf¤Âš ÏJ xU K¡»akhd m§fkhF«. ÚÂk‹w« bej®yhªJ

eh£oš Â.nA¡ v‹w Cçš “mik mu©kid” v‹w f£ol¤Âš Jt¡f¥g£L

1946-M« M©L gâah‰w¤ bjhl§»aJ. ÏJ cyf ehLfŸ fHf¤jhš V‰gL¤j¥g£l

cyf Ú k‹w¤Â‹ kWgÂ¥ghF«.

122 123

ϪÚÂk‹w¤Â‹ gâfŸ :

Ϫj ÚÂk‹w« ÏU tifahd¥ gâfis¢ brŒ»wJ. KjyhtJ I¡»a

ehLfŸ fHf¤Âš cW¥Ãd®fshf cŸs ehLfS¡»ilna V‰gL« r£l« k‰W« ãaha

mo¥gilæš V‰gL« jhth¡fëš g‹dh£L¢ r£l mo¥gilæš mitfis¤ Ô®¤J

it¡»wJ.

Ïu©lhtjhf I¡»a ehLfŸ fHf¤jhš V‰W¡ bfhŸs¥g£l

ãWtd§fS¡»ilna r£l r«kªjkhd Ãu¢ridfŸ V‰gL«nghJ mitfŸ g‰¿

Mnyhrid tH§F»wJ.

ÚÂk‹w¤Â‹ mik¥ò :

Ϫj ÚÂk‹w¤Âš bkh¤j« 10 ÚÂgÂfŸ ÏU¡»‹wh®fŸ. Ït®fë‹

gjé¡fhy« 9 M©LfŸ MF«. _‹¿š xU g§F ÚÂgÂfŸ _‹wh©L¡F

xU Kiw nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ. gjé¡fhy« KoªjhY« mt®fŸ Û©L«

nj®ªbjL¡f¥glyh«. Ϫj ÚÂgÂfŸ gšntW ehLfis nr®ªjt®fshf ÏU¥gh®fŸ.

mt®fŸ vªj eh£il¢ nr®ªjt®fshf ÏU¡»wh®fnsh mªj eh£oš, ca®

ãiyæš cŸs ÚÂk‹w¤Âš ãaä¡f¥gLtj‰F v‹d¤ jFÂfŸ nt©Lnkh mªj¤

jFÂfis¥ bg‰¿U¡f nt©L«. Ït®fŸ mt®fŸ nr®ªj eh£oDila ÃuÂãÂfshf¡

fUj¥glkh£lh®fŸ.

ϪÚÂk‹w« cyf¤Âš eilKiwæš ÏUªJtU« g©ghL, k‰W« Ú tH§F«

Kiwfis ÃuÂgè¥gjhf brašgl nt©L«. Ϫj ÚÂgÂfŸ I¡»a ehLfŸ fHf

bghJ¥ nguitahš nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ. Ïjid ghJfh¥ò¢ rigÍ« V‰W¡

bfhŸs nt©L«.

I¡»a ehLfŸ fHf brayf« :

I¡»a ehLfŸ fHf¤Âš gšntW gFÂfëš Ïa§F« mYtyf§fëš gšntW

ehLfis nr®ªjt®fŸ mYty®fshf ãaä¡f¥gL»wh®fŸ. Ït®fŸ I¡»a ehLfŸ

fHf¤Âš bfhŸiffisÍ« £l§fisÍ« eilKiw¥gL¤J« gâfis brŒ»wh®fŸ.

Ït®fS¡bfšyh« jiytuhf bghJ¥nguitahš gçªJiu¡f¥g£L ghJfh¥ò¢

rigahš ãaä¡f¥gL»‹w bghJ¢ brayhs® jiyik t»¡»wh®. ÏtUila

gjé¡fhy« 5 M©LfŸ MF«. Ït® Û©L« Ϫj gjé¡F ãaä¡f¥glyh«.

brayf¤Â‹ gâfŸ gyju¥g£lit. Ït‰¿š K¡»akhdit cyf

mik¡fhd elto¡iffis brašgL¤JtJ muRfS¡»ilna V‰gL« r¢ruÎfëš

rkur« brŒtJ r_f bghUshjhu Jiwfëš V‰gL« Ãu¢Áidfis MuhŒªJ mt‰¿‹

mo¥gilæš njitahd £l§fis tF¤J brašgL¤Jjš, k‰W« kåj cçikfŸ

Ûw¥glhkš ghJfh¤jš ngh‹witahF«.

Ï¢ brayf« I¡»a ehLfŸ fHf« v‹bd‹d¥ gâfisÍ« flikfisÍ«

brŒJ tU»wJ v‹gij jftš bjhl®ò rhjd§fŸ _ykhf m›t¥nghJ cyf

ehLfS¡F¤ bjçé¥gJ. cyf¥ Ãu¢ridfŸ g‰¿ khehLfŸ el¤JtJ, k‰W«

I¡»a ehLfŸ fHf¤jhš V‰W¡ bfhŸs¥g£l mÂfhu¥ó®tkhd bkhêfS¡F bkhê

bga®¥òfis Ïju bkhêfëš btëæLtJ M»a¥gy gâfis¢ brŒJ tU»wJ.

124 125

I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹ jiyikaf« mbkç¡fhéYŸs ãôah®¡

efçš Ïa§F»wJ. ÏjDila »isfŸ gy ehLfëš ÏU¡»‹wd. mt‰¿š

F¿¥Ãl¤j¡fit mo°mghgh, ng§fh¡, ng%£, b#åth, ienuhÃ, rh©oahnfh k‰W«

éa‹dh efu§fëš brašgL»‹wd.

10.9 I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹ Ïju ÃuÂã¤Jt mik¥òfŸ

I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹ K¡»a mik¥òfŸ :

• I¡»a ehLfŸ fHf¤Â‹ czÎ k‰W« ntsh©ik (FAO) ¡ fHf«.

• r®tnjr mQr¡Â mik¥ò (IAEA), éa‹dh, M°Âçah

• r®tnjr ékhd¥ ngh¡Ftu¤J mik¥ò (ICAO) k‹oçaš-fdlh,

• r®tnjr M£Á¥ gâ Miza«, (ICSC) ãôah®¡, I¡»a mbkç¡fh

• g‹dh£L ÚÂk‹w« (ICJ) ÂnA¡, bej®yhªJ.

• g‹dh£L K‹nd‰w mik¥ò (IDA) thî§l‹ I¡»a mbkç¡fh, (cyft§» FG)

• g‹dh£L ã - ntsh©ik ts®¢Á t§» (IFDA) - nuh«, Ϥjhè.

• cyf bjhêyhs®fŸ mik¥ò (ILO) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• g‹dh£L flšthœ mik¥ò (IMO) y©l‹, ϧ»yhªJ.

• cyf ã ãWtd« (IMF) thî§l‹ I¡»a mbkç¡fh.

• r®tnjr bg©fŸ K‹nd‰w«, MuhŒ¢Á k‰W« gæ‰Á mik¥ò (INSTRAW) rhªnj

nlhä‹nf.

• g‹dh£L bjhiy bjhl®ò ika«. (ITO) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• cyf t®¤jfika« (ITC) - b#åth, Ré£r®yhªJ (UNCTAD/WTO)

• I¡»a ehLfë‹ T£L braš £l« - HIV/AIDS (UNAIDS) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• brŒÂ rhjdK« mik ãWtdK« (University of Peace) ghç°, Ãuh‹°.

• I¡»a ehLfë‹ FHªijfŸ eyã (UNICEF) ãôah®¡, I¡»a mbkç¡f ehLfŸ.

• I¡»a ehLfë‹ t®¤jf K‹nd‰w khehL - (UNCTAO) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• I¡»a ehLfë‹ r®tnjr kUªJ f£L¥ghL (Drug Control) £l«. ((UNDCP)) éa‹dh, M°Âçah.

• I¡»a ehLfë‹ bg©fŸ ey K‹nd‰w ãÂ. (UNIFEM) - ãôah®¡, I¡»a

mbkç¡f ehL.

• I¡»a ehLfë‹ K‹nd‰w £l§fŸ (UNDP) ãôah®¡, mbkç¡f I¡»a ehL.

• I¡»a ehLfë‹ fšé, m¿éaš k‰W« fyh¢rhu mik¥ò (UNESCO) ghç°,

Ãuh‹°

124 125

• I¡»a ehLfë‹ R‰W¢NHš £l¥gâfŸ (UNEP) ienuhà - bf‹ah.

• I¡»a ehLfë‹ kåj cçikfŸ Miza«, (OHCHR) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• I¡»a ehLfë‹ bjhêš Jiw K‹nd‰w mik¥ò (UNIDO) éa‹dh, M°Âçah.

• I¡»a ehLfë‹ k¡fŸ bjhif ã - (UNFPA) ãôah®¡, I¡»a mbkç¡f ehL.

• I¡»a ehLfë‹ gšfiy¡fHf« (UNU) nlh¡»nah, #¥gh‹.

• I¡»a ehLfŸ bjh©l®fŸ (UNU) gh‹, b#®kå

• g‹dh£L mŠrš fHf« (UPU) bg®‹, Ré£r®yhªJ.

• bg©fŸ fh¥gf« - ãôah®¡, mbkç¡f I¡»a ehL

• cyft§» FGk« - thî§l‹, mbkç¡f I¡»a ehL

• cyf czΠ£l« (WFD) nuh«, Ϥjhè

• cyf Rfhjhu ãWtd« (WHO) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• cyf m¿Îrh® bghUŸ fHf« (WIPO) b#åth, Ré£r®yhªJ.

• cyf thåiy mik¥ò (WMO) b#åth, Ré£r®yhªJ

• cyf R‰Wyh mik¥ò - nk£iu£ - °bgæ‹

• cyf t®¤jf ika« - (WTO) b#åth, Ré£r®yhªJ.

I. bj‹»H¡F MÁa ehLfë‹ T£lik¥ò : (SAARC)

bj‹»H¡F MÁa ehLfë‹ x¤JiH¥ò¡ fHf« Jt§f 1980-Ïš Ka‰ÁfŸ

nk‰bfhŸs¥g£L 1981-M« M©L V¥uš khj« Ïy§ifæ‹ jiyef® bfhG«òéš

Kjš khehL eilbg‰wJ. Ïš VG ehLfis¢ nr®ªj btëehL mytšfis ftå¡F«

bray®fŸ fyªJ¡ bfh©lh®fŸ. Ït®fŸ ÃwF xU FGthf mikªJ rh®¡»š m§f«

t»¡F« ehLfë‹ neh¡f§fŸ k‰W« gâfis Ko΢ brŒjd®. mt‰iw Ϫj

ehLfis¢ nr®ªj ca®k£l¤ jiyt®fŸ V‰W¡ bfh©l ÃwF eilKiw¡F tªjd.

T£LwÎ, ntsh©ik, Cuf K‹nd‰w«, brŒÂ¤ bjhl®ò, thåiy, ešthœÎ k‰W«

k¡fŸ bjhif g‰¿a¤ Jiwfëš Ïªj ehLfŸ všyh« To fhz nt©oa ts®¢Á

k‰W« K‹nd‰w¤ij Ko΢ brŒJ eilKiw¥gL¤j V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ.

Ï›tik¥Ã‹ cW¥Ãd®fŸ :

g§fshnjZ, ó£lh‹, ϪÂah, khy¤ÔÎfŸ neghs«, gh»°jh‹ k‰W« $y§fh

M»ait m§f« t»¡»‹wd.

neh¡f« :

Ï¡T£lik¥ÃYŸs k¡fSila j‹d«Ã¡if x¤JiH¥ò M»a Jiwfëš

Ïju t£lhu mik¥òfŸ, cyf mik¥òfnshL bjhl®ò it¤J¡bfh©L njitahd

cjéfis bg‰W ts®¢Á¡F x‹Wg£L gâah‰Wjš.

126 127

btëÍwÎ mik¢r®fë‹ ãiy¡ FG :

Ϫãiy¡FGéš cW¥ò ehLfë‹ btëÍwÎ mik¢r®fŸ m§f«

t»¡»wh®fŸ. njit¡F¤ jFªjh®¥ nghy Ï¡FG mj‹ T£l§fis el¤jyh«.

ÏU¥ÃD« tUl¤Âš Ïu©L KiwfŸ jh‹ T£l§fŸ eilbgW»‹wd.

Ï¡FGéDila gâfŸ ãiwnt‰w¤Â‰F njitahd cg¡FG¡fŸ j‰fhèfkhf

ãaä¡f¥gL»‹wd. Ï¡FGΡF brayf« x‹W ÏU¡»wJ. ÏjDila ã Mjhu«,

gâfŸ, flikfŸ k‰W« Ïju m«r§fŸ mjdhš V‰gL¤j¥gL« £l¡FGthš

Ko΢ brŒaa¥gL»wJ.

brayf« :

ÏjDila brayf¤Âš MW be¿ahs®fŸ k‰W« bghJ¥ gâahs®fŸ

ÏU¡»wh®fŸ. ÏjDila jiyik¢ bray® cW¥ò ehLfë‹ mik¢r®fŸ FGthš

Ïu©L M©L gjé¡ fhy¤Â‰F ãaä¡f¥gL»wh®. Ï¢ brayf« cW¥ò ehLfS¡F

Ïilna cŸs x‰Wik, k‰W« T£Lwit ts®¡f mjdhš Ïa‹w mid¤ijÍ«

Áw¥òl‹ brŒJ tU»wJ.

II. bj‹»H¡F MÁa ehLfë‹ T£lik¥ò : (ASEAN)

1967-M« M©L Mf°£ khj« 8-M« ehŸ Ï›tik¥ò ng§fh¡ efçš

njh‰Wé¡f¥g£lJ. Ïš ϪnjhnzÁah, knyÁah, Ãè¥ig‹°, Á§f¥ó® k‰W«

jhŒyhªJ M»a ehLfŸ bjhl¡f¤Âš nr®ªjd. ÃwF 1999-M« M©L V¥uš khj«

30-M« ehŸ f«nghoahΫ mš nr®ªJ¡ bfh©lJ. j‰nghJ ϪÂahΫ mjDila

njhHik ehlhf ÏUªJ tU»wJ.

neh¡f§fŸ :

Ï›tik¥Ã‹ neh¡f§fŸ tUkhW :

bj‹ »H¡F MÁa ehLfë‹ x£Lbkh¤j bghUshjhu ts®¢Á rKjha

nk«ghL k‰W« g©gh£L ts®¢Á M»at‰iw m¿ªJ K‹nd‰w« fh©gj‰fhd

elto¡iffis mikÂahd Kiwæš brŒtJ.

2-tJ I¡»a ehLfŸ fHf bfhŸiffŸ mj‹ KoÎfŸ tê¡fh£Ljšfis

Mjhukhf¡ bfh©L cW¥ò ehLfëš r£l« xG§F k‰W« Ú M»at‰iw¥ Ëg‰¿

Ϫj ehLfë‹ cWÂahd ãiy k‰W« mik M»at‰¿¡fhf¥ ghLgLjš.

mik¥ò :

Ï›tik¥Ã‹ bfhŸif Koé‰F cW¥ò ehLfë‹ jiyt®fŸ mšyJ

murh§f¤ jiyt®fŸ bghW¥ng‰F« FG V‰gL¤j¥g£oU¡»wJ. mšyhkY«

btëÍwÎ mik¢r®fŸ ml§»a FG x‹W Ïj‰F cjéahf ÏUªJ m›t¥nghJ

jFªj Mnyhridfis tH§»tU»wJ.

Ï¡FG¡fë‹ T£l« M©L¡bfhU Kiw eil¥bgW»wJ. njit¥gL«

bghGJ T£l§fis el¤jΫ tif¢ brŒa¥g£oU¡»wJ.

126 127

Ï¡T£l§fëš ntsh©iik, fhLfŸ, bghUshjhu«, vçr¡Â, R‰W¢NHš,

ã Mjhu§fŸ, brŒÂ¤ bjhl®ò, KjÄL brŒjš, bjhêyhs® ey«, Vœik xê¥ò,

m¿éaš F‰w§fŸ, R‰Wyh, ÏisP®ey‹ k‰W« K‹nd‰w« M»a bghUŸfŸ g‰¿

éth¡f¥g£L KobtL¡f¥gL»‹wd.

Ï›tik¥Ã‰F mik¢r® jFÂÍila bghJ¢ bray® xUt® ãaä¡f¥gL»wh®.

Ït® Iªjh©L fhy« gjéæš ÏU¥gh®. ÏtU¡F cjéahf Ïju mYty®fŸ

Âwªj Kiw nj®Î¡ bfhŸif mo¥gilæš cW¥ò ehLfis¢ nr®ªjt®fŸ

ãaä¡f¥gL»wh®fŸ.

Ï›tik¥ò¡F cjéahf ÃuÂã¡FG¡fŸ gyΫ gy ehLfëš jftšfŸ

nrfç¤J nt©oa cjéfis m›t¥nghJ brŒ»‹wd.

muÁaš T£LwÎ :

r»¥ò¤j‹ik mo¥gilæš Ãunjr x‰Wik cWÂ¥ghL k‰W« K‹nd‰w«

M»a Jiwfëš ÏªehLfŸ muÁaš KoÎfis vL¡»‹wd. Ïitfis

ãiwnt‰W«nghJ j‹d«Ã¡if, j‰fh¥ò, T£LwÎ, rnfhju¤Jt« k‰W« xUtiu

xUt® k¤J el¡F« bfhŸiffŸ mo¥gilæš muÁaš KoÎfŸ vL¡f¥gL»‹wd.

Ïjdhš Vw¤jhH 30 M©L¡fhykhf ϪehLfëš x‰Wik ãyλwJ. v®¥ò

mnefkhf Ïšiy.

bghUshjhu k‰W« gârh® x¤JiH¥ò :

Ï¡T£lik¥ò njh‹¿a nghJ cW¥ò ehLfS¡»ilæyhd t®¤jf« k‰W«

éahghu« brhšY«goahf Ïšiy. Mdhš 1967 Kjš 1970 tiu mj‰F« ÃwF 1977

tiuæyhd fhy¡ f£l§fëš Ïªj ehLfŸ ϤJiwfëš gy rYiffis më¤jd.

mjdhš t®¤jf« ã k‰W« bghUshjhu¤ Jiwfëš KjÄL brŒÍ« Jiwæš

jilfŸ Ú¡f¥g£ld. Ïjdhš beLŠrhiyfŸ, Ïuæšnt mik¥òfŸ, K¡»akhd¤

JiwKf§fŸ k‰W« fhšthŒ, flš k‰W« ékhd¥ ngh¡Ftu¤J¤ Jiwfëš bgU«

khWjšfŸ V‰g£ld.

Ïj‹ fhuzkhf všyh¤ JiwfëY« F¿¥Ãl¤j¡¡ kh‰w§fS« ts®¢ÁfS«

V‰g£ljdhš k¡fëDila ey‹ ghJfh¡f¥gL»wJ.

btëÍwÎfŸ :

2020-M« MzL¡FŸ éiuªJ K‹nd‰w« fhz nt©L« v‹w F¿¡nfhnshL

Ï¡T£lik¥ò ehLfŸ Ïju cyf ehLfSl‹ j§fSila rhjidfŸ ts®¢ÁfŸ,

K‹nd‰w« M»at‰iw g»®ªJ¡ bfhŸ»‹wd.

Ϫj mo¥gilæš 1992-M« M©L eilbg‰w Ϫj ehLfë‹ c¢Á kheh£oš

cy»š cŸs Ïju ehLfnshL bjhl®ªJ ešYwÎfis V‰gL¤Â¡ bfh©L

K‹nd‰w« fhz nt©L« v‹W KoÎ brŒa¥g£lJ. vdnt M°Ânuèah, fdlh, Ódh,

ãôÁyhªJ, bfhçah ngh‹w ehLfnshL ešYwÎfŸ V‰gL¤Â¡ bfhŸs elto¡iffŸ

nk‰bfhŸs¥g£ld.

128 129

III. mânruh Ïa¡f« : (NAM)

mbkç¡fh k‰W« nrhéa¤ ôåa‹ ehLfS¡»ilna 1949-89 M»a

fhy¡f£l¤Âš gå¥ngh® elªj nghJ mânruh Ïa¡f« njh‹¿aJ. Ï›éa¡f«

Mu«g¤Âš ViH ehLfS¡fhf v‹W Mu«Ã¡f¥g£oUªjhY« ÃwF v©bzŒ ts«

ä¡f ehLfS« Ïj‹ cW¥Ãd®fshf nr®¤J¡ bfhŸs¥g£ld®.

1995-M« M©L Ïj‹ bkh¤j cW¥Ãd®fŸ v©â¡if 113. Ïjåš 85

v©bzŒ c‰g¤Â¢ brŒÍ« ehLfŸ ÏUªjd. cyf¥ bghUshjhu mo¥gil¡F nkš

tUkhdKŸs ehLfŸ `VG' k£Lnk ÏUªjd.

Mdhš mânruh ehLfëDila T£L k¡fŸ bjhif cyf k¡fŸ bjhifæš

gh¡F nkyhF«. mânruh Ïa¡f« v‹gJ bfhŸif mšy. Mdhš xU eilKiw.

Ϫj Ïa¡f« vªj mâiaÍ« nr®ªÂuhkš eLãiy t»¤jJ.

Jt¡f« : Áy rka§fëš bghJ¥ nguitahš miH¡f¥gL« cyf khehLfëY« Ïit

éth¡f¥g£L ãiwnt‰w elto¡iffŸ vL¡f¥gL»‹wJ.

I¡»a ehLfë‹ fHf bghJ¢ bray® k‰W« brayf« mªj

brayf¤Âš gâòçÍ« gy ehLfis¢ nr®ªj Cêa®fŸ ngh‹wt®fshY«

eilKiw¥gL¤j¥gL»‹wd.

cyf ehLfŸ mbkç¡fhitÍ« nrhéa¤ ôåaidÍ« jiyikahf¡ bfh©l

jå¤jå mâfshf ÃsÎg£oUªjd. ÏU¥ÃD« 1920-Ïš `_‹wh«' mâ x‹W

mânruh Ïa¡fkhf njh‹¿aJ.

Ϫj Ïa¡f« Ïu©lh« cyf¥nghU¡F¥ ÃwF RjªÂu« bg‰w ehLfis

bfh©L Mu«Ã¡f¥g£lJ. ϪnjhndÁahéš gh©^§ v‹w efçš 1955-Ïš xU

khehL eilbg‰wj. Ϫj kheh£oš mâ nruh ehLfŸ Ïa¡f« Mu«Ã¡f ó®th§f

Ka‰ÁfŸ eilbg‰wd.

Ïš ϪÂa¥ Ãujk® g©oj #tA®yhšneU, fhdh eh£L Ãujk® v‹Fukh

v»¥J eh£L¤ jiyt® m¥Jš ehr®, ϪnjhndÁah eh£L¤ jiyt® Rf®nzh k‰W«

ônfh°nyhéah eh£L¤ jiyt® o£nlh M»at®fŸ všnyhU« nr®ªJ bgš»nuL

efçš eilbg‰w kheh£oš Ï›éa¡f¤ij 1961-Ïš V‰gL¤Âdh®fŸ.

gå¥nghç‹nghJ mâ nruh Ïa¡f« :

gå¥ngh® eilbg‰w¡ fhy¤Âš Ï›tâia¢ rh®ªj ehLfis j§fë‹ g¡f«

ÏG¡f mbkç¡fhΫ nrhé¤ ôåaD« gy Ka‰Áfis nk‰bfh©ld. mt‰¿èUªJ

jh‹ m°th‹ e miz¡f£L f£Ltj‰F v»¥J eh£o‰F nrhéa¤ ôåa‹ brŒj

bghUSjéahF«.

tl m£yh©o¡ x¥gªj ehLfis¥ nghy mânruh ehLfŸ x‰Wikahf ÏU¡f

Koaéšiy. Ïjdhš tšyuRfŸ mitfis j§fŸ g¡f« ÏG¥gj‰fhf bghUshjhu

k‰W« Ïju cjéfis brŒa K‹ tªjd.

Ϫj Ïa¡f¤Âš nr®ªj‹ fhuzkhf mânruh ehLfë‹ gy« k‰W« kÂ¥ò

ca®ªjJ.

128 129

I¡»a ehLfŸ fHf nguitæY« Ïju mik¥òfëY« mânruh ehLfŸ gy

rka§fëš x‹W nr®ªJ brayh‰¿dh®fŸ. ÏU¥ÃD« tšyuRfë‹ M¡f¤ijÍ«

mt®fSila gy¤ijÍ« Ït®fshš rªÂ¡f Koaéšiy. Ï›éa¡f¤Âš Mu«g¤Âš

25 ehLfS« mj‹ÃwF 113 ehLfS« gh®itahs® jFÂÍila 17 ehLfS«

2000-« MtJ M©oš m§f« bg‰¿Uªjd.

Ï›éa¡f¤Âš MÁah, M¥ç¡fh, bj‹ mbkç¡fh, k¤Âa mbkç¡fh, fç¥Ãa‹,

khšlh ngh‹w gFÂfis¢ nr®ªj ehLfŸ nr®ªÂUªjd. ônfh°nyhéah k£L« jh‹

Inuh¥ghit¢ rh®ªj ehlhF«. Ï›éa¡f« _‹W M©LfS¡F xU Kiw mj‹

T£l¤ij el¤ÂaJ.

gå¥ngh® Koªj ÃwF Ï›éa¡f« njh‰Wé¡f¥g£l K¡»a¡ fhuâ Ïšyhkš

nghæ‰W. ÏU¥ÃD« Vœikia mf‰Wjš R‰W¢NHiy¥ ghJfh¤jš mQF©L

jahç¥gij jL¤jš k‰W« nghij¥ bghU£fŸ fl¤jiy xê¤jš M»a neh¡f§fis

miltj‰fhf Ϫj Ïa¡f« bjhl®ªJ Ïa¡F»wJ.

mânruh Ïa¡f¤Â‹ j‰fhy bghU¤j«:

gå¥ngh® Koé‰F tªJé£lhY« Ôéuthj«, òw¡fâ¤jš, bfh^u¤j‹ik

thŒªj njÓa«, ga§futhj«, cyf mêé‰F têtF¡F« MÍj¡Fé¥ò ngh‹w

r¡ÂfŸ Ï‹W« cyif gaKW¤Â¡ bfh©L ÏU¡»‹wd.

mJ k£Lkšyhkš cyf kakh¡Fjèš òJ¥òJ Ãu¢ÁidfŸ V‰gL»‹wd.

Ïit všyh« j‰fhy cyf¥bghUshjhu«, ehLfS¡»ilnaahd x‰Wik M»at‰iw

gh¡»‹wd.

Ït‰iw v®bfhŸtj‰F« mitfshš V‰gL« Ãu¢Áidfis

Ô®¤Jit¥gj‰F« j‰fhy cyfik¥Ãš mânruh ehLfŸ bgU« g§fh‰w KoÍ«.

(c.«) KjÄ£lhs®fë‹ cçikfŸ k‰W« flikfŸ g‹dh£L t®¤jf mik¥òfŸ

Ïju ehLfëš mt®fŸ nk‰¡bfh©LŸs t®¤jf¤Ây V‰gL« r£l¥Ãu¢ÁidfŸ

k‰W« cyf« jGéa Ïa‰if NHšfŸ guhkç¥ò k‰W« ghJfh¥ò M»a JiwfëY«

cyf ehLfë‹ t®¤jf k‰W« bghUshjhu elto¡iffëY« bgça ehLfë‹ ghÂ¥ò

Ïšyhkš Áy elto¡iffis nk‰bfhŸs KoÍ«.

í.8 ehLfSila ghÂ¥ò elto¡iffis v®¤J bghUshjhu Jiwæš

Ëj§»a ehLfS¡F cjé brŒa KoÍ«.

ÏitfŸ

1. I¡»a ehLfŸ fHf« k‰W« ghJfh¥ò rig vL¡F« KoÎfS¡F f£L¥glhkš

ÏU¤jš.

2. vnj¢rÂfhu ngh¡Ffis Ëg‰¿ k‰w ehLfis J‹òW¤J« mlhto ehLfë‹

ngh¡F, k‰W«

3. _‹whtJ cyf ehLfSila bghUshjhu ts®¢Á k‰W« r_f K‹nd‰w¤ij

jil¥gL¤J« Ka‰ÁfŸ M»a Jiwfëš mâ nruh ehLfë‹ Ïa¡f« Áwªj

gâah‰w KoÍ«.

130 131

nkny Tw¥g£l Jiwfëš ÏªÂah jFªj elto¡iffis vL¤J éiuthd

K‹nd‰w« fh©gj‰F Áwªj gâah‰w KoÍ«. mânruh ehLfëilna òJc¤ntf«

j‰nghJ fhz¥gLtjhš ϪÂah, Ϫj Jiwæš Ka‰Á nk‰bfhŸtJ bghU¤jkhf

ÏU¡F«.

F¿¥ghf bgU« tšyuRfë‹ ngh£oæšyhkš xnu xU tšyuR v‹w ãiyæš

cyf« Ï¥nghJ ÏU¡»‹wJ. Ϫj Nœãiyæš mânruh Ïa¡f« K‹ig¡ fh£oY«

Ï‹D« Áw¥ghf brayh‰w KoÍ«. mj‰F ešy v®fhy« ÏU¡»wJ v‹w fU¤J

ãyλwJ.

cyf muÁayik¥Ã‹ g©òfŸ :

Ϫj ü‰wh©o‹ Jt¡f¤Âš cyf mik¥Ã‹ g©òfŸ vd Ñœ¡f©lt‰iw

F¿¥Ãlyh«.

bfhŸif¥Ão¥ò:

»H¡F Inuh¥Ãa ehLfëš nrhõèr¡ bfhŸiffŸ kiwªJ k¡fsh£Á Kiw

rh®ªj Kjyhë¤Jt ngh¡F j‰nghJ nknyh§» ÏU¡»wJ.

mbkç¡fhit nr®ªj k¡fŸ bjhl®ò rhjd§fŸ g‹dh£L t®¤jf

ãWtd§fë‹ mgfç¡F« ngh¡F bghUshjhu Ru©lš M»a g©òfŸ bjhê‰ E£g

ts®¢Á fhuzkhf j‰nghJ nknyh§» ÏU¡»wJ. RU¡fkhf brhšy nt©Lkhdhš

mbkç¡fh, k‰W« Inuh¥Ãa ehLfë‹ M¡f« nknyh§» cŸsJ.

F¿¡nfhŸfŸ :

í.7 ehLfŸ mik¥ò mt®fSila ã ãWtd§fŸ ts®ªJtU« cyf t®¤jf«

M»ait Ïju ehLfë‹ ts®¢ÁæšbgU« g§F it¡»‹wd.

Ïitbašyh« rçahd KiwæšeilbgWtjhf vL¤J¡ bfhŸs KoahJ.

Vbd‹whš í.7 ehLfŸ všyh tifæY« gy« bghUªÂait. Ïitfë‹

M¡f¤ÂèUªJ ghJfh¤J¡ bfhŸSjš bgça neh¡fkhF«.

mÂfhu éãnahf« :

ÏU cyf M¡f r¡Â kiwªj xnu cyfbk‹w ͤ nknyh§»æU¡»wJ.

Ïš K‹dâæšÏU¥gJ í.7- ehLfŸ.

Ϫj ehLfŸ mbkç¡fh k‰W« g‹dh£L ã ãWtd« M»at‰¿‹ MjunthL

_‹whtJ cyf« v‹W brhšy¥gL»‹w K‹nd¿tU« ehLfë‹ nkš M¡f«

brY¤J»‹wd. Ϫj M¡f¤Â‹ j‹ikia ËtUkhW F¿¥Ãlyh«.

m) ghJfh¥ò - cyf KGtj‰F« jiyik jh§Ftj‰fhd uhQt ts®¢ÁÍ« k‰W«

mÂfhu¤ijÍ« mbkç¡fh¥ bg‰WŸsJ.

M) g©ghL - mbkç¡fh, b#®kå k‰W« #¥gh‹ M»a T£lik¥Ã‹ g§F brŒJ

bfhŸs¥g£l FGé‹ mÂfhu« nknyh§» ÏU¡»wJ.

Ï) muÁaš / Ïuh# jªÂu« - ts®¢Á fhzhj ehLfë‹ f£L¥gL¤J« j‹ik

130 131

Ï¥bghGJ FiwªJé£lJ. ÏU¥ÃD« mªjªj gFÂfëš _‹wh« cyf¤ij

nr®ªj ehLfSila K¡»a¤Jt« Fiwahkš m›thnw ÏU¡»wJ.

ϪÂahé‰F rhjfkhd NœãiyfŸ :

ϪÂah ngh‹w _‹wh« cyf ehLfŸ nr®ªj eh£o‰F Ï¥nghJŸs cyf el¥Ãš

rhfj« k‰W« ghjfkhd NœãiyfŸ ÏU¡»‹wd.

mitfëš ÏªÂahé‰F e‹ik ju¡Toa Áy ÑnH ju¥g£L ÏU¡»‹wJ.

m) mbkç¡fhnthL cŸs cwéš j‰nghJ gh»°jhid¡ fh£oY«

ϪÂahé‰F rhjfkhd NœãiyfŸ ÏU¡»‹wd. Vbdåš ÏªÂah,

gu¥gséY« k¡f£bjhifæY« bghUŸ é‰gid¢ rªijÂæY« k‰W« Ïju

JiwfëY« nknyh§» ㉻wJ. Ïjdhš í.7- ehLfŸ mÂf mséš ÏªÂahé‰F

cjé brŒa éU«gyh«.

M) ÏU cyf nguuRfS¡»ilnaahd ngh£ofŸ j‰nghJ kiwªJ é£ljdhš

mbkç¡fhnthL cŸs ϪÂa cwÎ nk«g£L¡ fhz¥gL»wJ.

Ï) rÛg¤Âš ϪÂah k‰W« Ódh muRfS¡»ilna V‰g£l x¥gªj« uZahéndhL

cŸs cwÎfis gh¡fhJ vd njh‹W»wJ.

<) bj‰fhÁa ehLfëš ÏªÂahé‰FŸs K¡»a¤Jt«

c) uZah k‰W« Ïju nrhéa¤ FoauRfëèUªJ eÅd MÍj§fis

bryéšyhkš bg‰W ϪÂahéDila bjhê‰ E£g¤ij ts®¤J¡bfhŸS«

Nϋiy.

C) Ïju ehLfëš KjÄL k‰W« ca® bjhê‰E£g bghUŸfis V‰Wk brŒtj‰F

mÂf thŒ¥òfŸ cŸsd.

v) cyf¥bghUshjhu¤Âš ϪÂah jd¡bfd Áy gFÂfis nj®ªbjL¤J

mjDila V‰Wk¡F C¡f« më¡f KoÍ«.

V) _‹wh« cyf ehLfëš ts®¢Áailªj ehL v‹w mo¥gilæš mitfS¡F

jiyik V‰F« jFÂÍilaJ.

I) ϪÂahΫ, ÃnuÁY« X® òÂa cyf¤ijÍ« mj‰fhd NœãiyiaÍ« bt‰¿fukhf

brašgL¤j¡Toa ãiyæš ÏU¡»‹wd.

ϪÂahé‹ K‹ cŸs rthšfŸ :

m) I¡»a ehLfŸ fHf¤Âš ghJfh¥ò rigæš ÏªÂah ãuªju cW¥Ãd®

Mfnt©oa f£lha«.

M) bghUshjhu¤ Jiwæš ÏªÂah ts®ªj ehLfnshL ngh£oæl nt©oa

Nϋiy.

Ïitfis ϪÂah rkhë¡f Toa ts®¢Á mil»‹w nghJ Ï¥gFÂæš

ϪÂahé‹ M¡f« nknyh§F«.

132 133

édh¡fŸ

gFÂ - m

I. rçahd éilia nj®ªbjL¤J vGJf :

ÑœtUtdt‰WŸ vJ cyf mik¥ò Ïšiy

(m) rh®¡

(M) I¡»a ehLfŸ fHf«

(Ï) g‹dh£L ã ãWtd«

(<) g‹dh£L kåj cçik fHf«

II. nfho£l Ïl¤ij ãu¥òf :

ghJfh¥ò rigæ‹ bkh¤j cW¥Ãd®fë‹ v©â¡if ______________

III. rçah mšyJ jtwh vd vGJf :

I¡»a ehLfŸ fHf ghJfh¥ò k‹w¤Âš ϪÂahé‰F jL¥ghiz mÂfhu«

ÏU¡»wJ.

gFÂ - M

1. cyf muÁayik¥ò ãWtd« v‹gjid étç¡f

2. “xnu cyf«” - v‹w brhšè‹ bghUŸ v‹d ?

gFÂ - Ï

1. I¡»a ehLfŸ fHf bghJ¥ nguitæ‹ gâfŸ k‰W« mÂfhu§fis és¡Ff.

2. bj‰fhÁa T£lik¥ò ehLfë‹ njitia és¡Ff.

gFÂ - <

1. j‰nghija cyf ãWtd« v‹w Kiwæš mânruh ehLfë‹ bghU¤j¤ij

étç¡f.

2. j‰fhy cy»š I¡»a ehLfŸ fHf« mik V‰gL¤Jtj‰F më¡F« g§F,

gâæid ÂwdhŒf.

132 133

134 PB