MONİTÖRLER

08.05.2006

Modern ekran teknolojileri

1. Katot ışın tüplü (CRT)

2. Düz panel ekranlar :2.1 LCD (likit kristal),2.2 Plazma 2.3 LED (ışık yayar diod) gibi teknolojilere

sahiptir.

Yada2.1 Işık yayanlar 2.2 arka plan ışığını üzerinden geçirenler

1. CRT (Cathode ray tube)

En yaygın, en ucuz monitördür.

İsmini televizyonların da en hayati parçası olan ve Türkçe'de "tüp" olarak nitelendirilen parçadan alır.

Bu parçanın İngilizce adı "cathode ray tube" (katot ışını tüpü) şeklindedir, CRT de bu kelimelerin baş harflerinden gelir.

CRT monitörler standart renkli televizyon teknolojisi olan Tüp teknolojisi ile çalışırlar.

Televizyonlardan ayıran en önemli özellikleri yüksek resim kalitesi ve çözünürlükleridir.

Temel olarak, elektronların tüp boyunca yüksek hızda fırlatılmaları ve bunun sonucunda ışık oluşması ilkesiyle çalışırlar.

Bir CRT, uzun ve huni şeklinde bir camdan ibarettir. Bir ampule benzer.

Akım katota uygulandığında, tüp içerisinde bir elektron demeti gönderilir.

Elektron tabancasından çıkan elektronların monitör yüzeyindeki fosfor tabakasına çarpması sonucunda meydana gelen patlamayla birlikte oluşan ışıma sonrasında resim (pixel olarak) oluşur.

CRT içinde 3 tane elektron tabancası bulunmaktadır. Bunlar RED, GREEN, BLUE. Kısaca RGB olarak da bilinir.

Temel olarak RGB renk demetindeki her bir renk milyonlarca renkten meydana gelir.

Bu tabancalardan her biri ekranı bir ışın demedi ile taramaktadır.

Tarama işi monitörün her bir satırı için soldan sağa doğru yapılmaktadır.

Tarama tazeleme hızı Hz. (hertz) birimi ile ölçülür. Örn: 60 Hz.’in anlamı;saniyede 60 kez tarama yapılmasıdır. Tarama hızı saniyede 60 ile 85 kere yapılmaktadır. Bu hareket sürekli yapıldığından dolayı ekran tam olarak

görüntüyü yansıtmaktadır. Eğer ekran kartını yenileme hızı yeterli değilse ekranda bir

titreme meydana gelir.

Dot pitch aralığı : ekran üzerindeki iki nokta arasındaki mesafedir.

Gölgeleme maskesi :Dot pitch aralığını kontrol eder.

Pixel üzerinde : Kırmızı,mavi ve yeşil renk grubunu üç ayrı nokta halinde bulunur.

Tabancadan çıkan ışınların, pixeldeki renk noktalarından hangilerine hangi oranda

düşeceğini kontrol altına almak amacıyla, elektron tabancası ile ekran arasına delikli bir metal şeklinde olan gölgeleme maskesi konulmuştur.

2. LCD (Lquid crystal display)

Flat screen olarakta bilinirler. Yumuşak ve düz ekranlardır. İsmini İngilizce adı olan "Liquid Crystal

Display" (sıvı kristal ekran) kelimelerinin baş harflerinden almaktadır.

Liquid Crystal; Sıvı ile katı arası bir maddedir. Sıvı duruma daha yakın ısıya duyarlı bir maddedir. Doğada çok farklı şekillerde bulunur. LCD monitörlede Nematic ismi verilen safhadaki türü

kullanılır. Bu türe özel olarak TN (Twisted Nematic) ismi verilmiştir. Bu Liquid Crystal türü doğada bükülü kıvrımlı halde

bulunur,elektrik akımıyla büyük ölçüde düzeltilir.

LCD Monitör içinde; İki yönlendirilmiş cam levla . LCD sandviçin içinde, gerilimi sağlayan elektrot uçları

yerleştirilmiş. Elektrotlara uygulanan gerilim ile Liquid Crystal’in bir

cam tabakadan diğerine geçmesi yer değiştirmesi sağlanır

Liquid Crystal, ışığı bloklar halinde tutacak şekilde toplanır.

CRT lerdeki gibi patlama sonucu ışık oluşmaz ışık kaynağı olarak, PC Monitörlerinde fluorescent lambalar kullanılır.

Flurescent lambalar monitörün, arkasında arasında ve önünde olmak üzere her yerinde bulunur.

LCD monitörler ışık üretmezler ya ışığı yansıtarak ya da farklı bir kaynaktan içine aktarılan ışığı yönlendirerek görüntüyü oluştururlar.

Yalnızca bu sistemle(IŞIĞI YANSITMA) Renkli Grafik Ekran elde edilmesi mümkün değildir.

Renkli grafik elde edebilmek için üç farklı teknoloji mevcuttur.

Common-Plane Passive-Matrix Active-Matrix

Common-Plane LCD

Az sayıda pixele sahiptirler Saat, Reklam panoları vb. uygulamalarda kullanılır. Daha karmaşık Common-Plane LCD ekranlar ile hesap

makinesi, hatırlatma cihazları,avuç içi oyun uygulamalarında kullanılmaktadır.

Passive-Matrix LCD

İki parça cam kullanılarak yapılır. Camlardan biri yatay düzlemde diğeri ise dikey düzlemde

kullanılan yarı iletken özel bir maddeye geçirgenlik sağlar.

Liquid Crystal ızgara şeklinde uzanan iki cam parçası arasında kalır ve elektrik akımı ile yönlendirilir.

Active-Matrix LCD

LCD monitörlerin bu çeşidi TFT (Thin Film Transistor) teknolojisi ile üretilmiştir.

TFT ve Kondansatörlerin cam bir tabaka içinde birleştirilmesi ve LCD yapının içine konulmasıyla bu yapı ortaya çıkmıştır.

Her pixel 1 ile 4 arasında değişen TFT kalıbı ile kontrol edilir.

Passive-Matrix yapıda olduğu gibi satır ve sütunlara elektrik akımı uygulanmaktadır.

Elektrik akımı ekran üzerinde ilerlerken sadece doğru adreslere uğradığı noktalarda durur. Bu işlem her pixeli kontrol altında tutan transistörler sayesinde gerçekleşir.Kondansatörlerin görevi ise iki tazeleme işlemi arasında geçen sürede hedef pixel adresindeki elektriği üzerinde tutarak sürekliliği sağlamaktır.

LCD ekranlarda her pixelin altında üç alt pixel vardır.Üç ana renk olan, kırmızı -,yeşil ve mavi renkler alt pixeller üzerinde tutulur. Active-Matrix ekranlarda her alt pixeldeki renklerin karışımı sonucunda 16.8 milyon renk elde edilmiştir.

TFT pikselleri aktif olarak denetleyen elementleri tanımlar. Bu sebepten "aktif matris TFT" olarak da adlandırılırlar. Görüntü nasıl oluşur: Her biri renk verebilen çok sayıda pikselden oluşan bir panel sayesinde. Bu amaçla bir kaç adet florasan tüpten gelen siyah ışık kullanılır. Örneğin tek bir pikselin aydınlanması için yapılması gereken şey ışığın geçmesine

izin verecek ya da vermeyecek bir kapı veya diyafram koymaktır. Bu basit açıklamayla anlatılabilmesine karşın bunu gerçekleştiren teknoloji elbette

çok karmaşık ve kapsamlı. LCD (Liquid Crystal Display), sıvı kristal esasına dayalı düz panel monitörler için

kullanılır. Sıvı kristaller moleküler yapılarını değiştirebilirler ve bu yüzden farklı seviyelerde ışığın içlerinden geçmesini sağlayabilirler (ya da ışığı bloke edebilirler). Yönlendirici filtreler, renk filtreleri ve iki sıralama katmanı, ne kadar ışığın geçeceğini ve hangi renklerin yaratılacağını belirler. Katmanlar iki cam panel arasında konumlandırılır. Sıralama katına özel bir voltaj verilerek elektrik alanı oluşturulur ve böylece sıvı kristaller hizalanır. Ekrandaki her nokta (piksel) katot ışın tüplü ekranlarda olduğu gibi 3 farklı bileşene ihtiyaç duyar, biri kırmızı, biri yeşil ve biri de mavi için.

3. TFT 'Thin Film Transistor'

En yaygın TFT teknolojisi Twisted Nematic olarak adlandırılır.

Şekil 2a: Standart bir TFT'nin (Twisted Nematic) çalışma şekli

Voltaj verilmediğinde , moleküler yapı normal durumunda ve 90 derece kıvrıktır. Arkadan aydınlatma lambasından gelen ışık böylece yapı içinden geçebilir.

Şekil2b: Standart bir TFT'nin

(Twisted Nematic) çalışma şekli

Voltaj verilip bir elektrik alanı yaratıldığında sıvı kristaller dikey olarak hizalanacak şekilde kıvrılırlar. Yönlendirilmiş ışık ikinci kutup tarafından emilir. Bu durumda ışık TFT ekranın dışına çıkamaz.

LCD monitörlerin diğer monitörlerden farkı? avantaj

çok incedirler, bu nedenle geleneksel CRT televizyonların ya da monitörlerin kullanılamayacağı yerlere takılabilirler.

Renk üretimleri mükemmeldir. Renk kontrastı iyidir, ancak mükemmel

değildir. Fosfor temelli bir teknolojiye sahip

olmadıkları için, aynı rengin aynı noktada uzun süre kalmasının yaratacağı problemler LCD ekranlarda görülmez.

İncedirler az enerji ile çalışırlar.Gözleri yormaz, radyasyon içermezler.

Çünkü elektron tüpleri içermezler.CRT lere göre en büyük avantajı

titreşmenin olmamasıdır. CRT ekran gibi sürekli görüntüyü

tazelemek zorunda değildir.

dezavantaj olarak nitelendirilebilecek olan özellikler ise şunlardır:

Ekran alanı başına en yüksek maliyetli görüntüleme seçeneğidir.

Karanlık sahnelerde detayları CRT televizyonlar ya da monitörler kadar iyi veremeyebilirler.

Monitörle için kullanılan temel kavramlar

1.PİKSEL : Ekrandaki görüntü piksellerden meydana

gelir. Pikseller ekran satırları boyunca tüm

ekranı kaplarlar.800x600 çözünürlük için:480.000 1600x1200 çözünürlük için : 1.920.000

2.YENİLEME HIZI : Ekrandaki görüntülerin ne kadar sıklıkta yenilecğini ifade eden

kavramdır. Birimi HZ(Hertz) dir. 60Hz, 70Hz,85Hz kullanılmaktadır.3.RENK DERİNLİĞİ :

Her piksel farklı renklerde gösterilir. Buna renk derinliği denir.4.ÇÖZÜNÜRLÜK:Nesnelerin ekranda daha detaylı görünmesini sağlayan kavramdır.Ekran kartınız yeterli çözünürlükleri desteklese bile eğer

monitörünüzün büyüklüğü gerekenden daha küçük ise o zaman görüntüler çok küçük görünecektir buda gözleri yorar.

800x600 çözünürlük için en az 15” ekran1024x768 …..17”1280x1024 …..19”1600x1200….21”

5. EKRAN BÜYÜKLÜĞÜ : Monitörün büyüklüğü sol alt köşeden sağ üst köşesine

kadar ölçülmek suretiyle ekran büyüklüğünün inç cinsinden değeri ile ifade edilir.

1”=2.54cm dir. 15” ile 42” arasında monitörler var.En çok 15, 17,19,21

ler kullanılmakta. 17” =17x2.54=43.18cm

kaynakalar

www.tohmshardware.com