Moduli IV Instalimi Dhe Konfigurimi i Sistemeve Operative

Albano Kreka

Sokol Shoshi 1 2013

Sistemi Operativ

Sistemi operativ eshte programi me i rendesishem ne nje kompjuter. Permes tij ekzekutohet cdo

program tjeter aplikativ. Sistemi operativ kujdeset per funksionet baze te kompjuterit siq jane

njohja e hyrjeve prej tastieres.daljet ne pajisjet dalese, mbajtja e shenimeve per ndryshimet ne

fajlla dhe direktoriume dhe kontrollimi i pajisjeve periferike si disqet dhe shtypesit. Ekzistojne

sisteme operative te ndryshme, por i pari qe eshte shfrytezuar ka qene DOS-i (Disk Operating

System) i paraqitur nga firma "IBM" ne vitin 1981. Pasi qe per te punuar me te eshte dashur qe

shfrytezuesit te jene te avancuara ne njohurite e kompjuterit, firma Microsoft paraqiti Windows

3.11 si sistem operativ shume me te persosur se DOS-i. Me vone paraqiten edhe sisteme

operative nga Microsoft si: Windows 85, Windows NT, Windows 98, Windows ME, Windows

2000, Windows XP, Windows 2003, Windows Vista (2007) dhe Windows Seven (7) ne vitin

2009. Gjithashtu ka edhe sisteme operative te tjera,si UNIX, LINUX etj.

Programet kompjuterike mund të ndahen në dy kategori kryesore:

– programet e sistemit qe drejtojne operacionet e sistemit te perpunimit

– programet zbatuese qe zgjidhin problemet e perdoruesve te tyre;

Bashkesia e Programeve te Sistemit njihet me emrin Sistemi Operativ (SO).

Perberja

Sistemi operativ përbëhet nga një sistem më vete i quajtur kernel (bërthama) dhe nga një numër

programesh të sistemit.

Qellimi i Sistemit Operativ

Drejtimi i burimeve te sistemit te perpunimit

Lehtësimi i komunikimit midis personit dhe makines.(kompjuterit)

Aktivitetet e Sistemit Operativ

1. Drejtimi i kujteses masive (file system);

2. Drejtimi i kujteses( memories) RAM;

3. Drejtimi i proceseve;

4. Drejtimi i nderfaqes(paraqitja grafike) se perdoruesit;

5. Perdorimi njekohesisht i shume perdoruesve ne te njejten makine;

6. Kryerje e njekoheshme e shume proceseve mbi te njeten makine.

http://sq.wikipedia.org/wiki/Software

http://sq.wikipedia.org/wiki/Sistemi

Albano Kreka

Sokol Shoshi 2 2013

Struktura e Sistemit Operativ

Sistemet Operative janë pergjithesisht te perbere nga nje bashkesi modulesh, sejcili me nje

funksion te percaktuar. Modulet e ndryshme te sistemit operativ veprojne midis tyre sipas

rregullave te percaktuara ne menyre qe te realizohen funksionet baze te makines.

Sistemet Mono-Tasking (një detyrësh)

Sistemet Operative qe bejne kryerjen e nje programi te vetem njihen me emrin mono-tasking

(një detyrësh);

Nuk është e mundur te nderpritet kryerja i nje programi për ti dhene CPU-ne nje tjeter

programi

Jane historikisht Sistemet e para Operative (psh MSDOS).

Sistemet Multi-Tasking (shumë-detyrësh)

Sistemet Operative qe lejojne kryerjen e njehersheme te shume programeve njihen si shumë-

detyrësh (Windows-NT , Linux); Nje program mund te nderpritet dhe CPU-ja i kalohet nje

programi tjeter.

Sistemet Time-Sharing (kohë-ndarës)

Nje zhvillim i sitemeve shumë-detyrësh janë sistemet kohë-ndarës. Çdo program ne veprim

kryhet periodikisht ne intervale te vogla kohe.

Nese shpejtesia e procesorit është mjaft e larte krijohet pershtypja e nje zhvillimi paralel te

proceseve.

Drejtuesi i kujteses

Organizimi dhe drejtimi i kujteses qendrore është pamja me kritike ne krijimin e nje SO;

Drejtuesi i kujteses është moduli i SO i ngarkuar me shperndarjen e kujteses ne detyra (task)

te ndryshme (për te kryer nje detyre është e nevojshme qe kodi i saj te futet ne kujtese);

Koklavitja e drejtuesit te kujteses varet nga tipi i SO;

Ne sistemet shume-detyresh mund te ngarkohen ne kujtese shume programe njekohesisht

Problem: si te ndahet hapesira ne menyre optimale

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Moduli&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=MSDOS&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Windows-NT&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/Linux

Albano Kreka

Sokol Shoshi 3 2013

Ndarje Lineare

Kujtesa

Faqosja

Kujtesa Virtuale

Shpesh kujtesa kompjuterike nuk është e mjaftueshme për te permbajtur te gjitha kodet e

detyrave te ndryshme;

Mund te simulohet nje kujtese me e madhe qe mban ne (RAM) vetem pjeset e kodeve dhe te

dhenave qe sherbejne ne ate çast;

Perdoret koncepti i kujteses virtuale.

Te dhenat e programeve jo ne perdorim mund te hiqen nga kujtesa qendrore dhe te vendosen

ne diskun kompjuterik ne zonen e quajtur zona e shkembimit (swap-it).

Raporti i dimensioneve te zones shkembyese dhe e RAM-it është 3 : 1 (maksimum);

Procesoret moderne zoterojne mekanizma harduere për te lehtesuar drejtimin e kujteses

virtuale.

Drejtuesi i sistemit te dosjeve

Drejtuesi i sistemit te dosjeve (file system) është moduli i sistemit operativ qe ben drejtimin e

informacioneve te ruajtura ne mekanizmat e kujteses masive. Ky drejtues duhet te garantoje

korrektesine dhe koherencen e informacioneve. Ne sistemet shume-perdorues, duhet te vendose

ne dispozicion mekanizma te mbrojtjes , ne menyre qe ti lejoje perdoruesve mbrojtjen e te

dhenave nga perdorues jo te autorizuar.

Funksionet tipike qe duhet te kryhen jane:

– Te jepet nje mekanizem për identifikimin e dosjeve;

– Te jepen menyrat me te voliteshme ne qasjen e te dhenave;

– Te behet transparente struktura fizike e mbeshtetesit te kujtimit;

– Zbatimi i mekanizmave te mbrojtjes se te dhenave.

Organizimi

Gati te gjithe sistemet oprative perdorin nje organizim hierarkik te sistemit te dosjeve. Elementi

qe ben rigrupimin e shume dosjeve se bashku quhet drejtoria (directory); Bashkesia hierarkike e

drejtorive dhe dosjeve mund te paraqitet nepermjet nje skeme grafike te drejtorive

http://sq.wikipedia.org/wiki/RAM

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Disku_kompjuterik&action=edit&redlink=1

Albano Kreka

Sokol Shoshi 4 2013

Drejtuesi i mekanizmave te Hyrje-Daljes (Input/Output ose I/O)

Drejtuesi i mekanizmave te I/O është moduli i SO i ngarkuar me dhenien e detyrave

mekanizmave qe bejne kerkesen dhe për ti kontrolluar. Nga ata varet cilesia dhe tipi i pajisjeve te

lidhura ne kompjuter dhe te njohura nga sistemi.

Udhezuesi i pajisjeve (Device Driver)

Kontrolli i mekanizmave te H/N behet permes programeve te posaçme te quajtura udhezuesi i

pajisjeve (Device Driver); udhezuesi i pajisjeve kryhet nga prodhuesit e mekanizmave qe njohin

shume mire veçorite fizike.

Keto programe kryejne keto funksione:

Bejne transparente veçorite tipike fizike te çdo mekanizmi;

Drejtojne komunikimin e sinjaleve drejt mekanizmave;

Drejtojne mosmarrveshjet, ne rastin kur dy ose me shume detyra duan te hyjne njekohesisht

ne te njejtin mekanizem.

Nderfaqja e perdoruesit

Te gjithe sistemet operative perdorin mekanizma për ta bere sa me te lehte perdorimin e sistemit

nga perdoruesi; bashkesia a ketyre mekanizmave te hyrjes ne kompjuter merr emrin e nderfaqes

se perdoruesit

Nderfaqja tekstuale:

komanda perkthyese (guacke - shell )

Shembull MS-DOS

Nderfaqja grafike (me dritare):

Nxjerrja e programeve te ndryshme shfaqet ne menyre grafike permes dritareve

Perdorimi i skicave e ben me intuitiv perdorimin e llogariteses;

Sistemet e pranishëm në treg

Në treg janë të pranishëm një sasi e madhe sistemesh operative. Në të kaluarën prirja e shtëpive

prodhuese të sistemeve të perpunimit ishte që të zhvillonin sisteme operative për arkitekturën e

tyre, prirja e sotme është ajo a sistemave operative të përdorshëm në platforma të ndryshme. Kjo

është lista e sistemeve më të njohur:

http://sq.wikipedia.org/wiki/MS-DOS

Albano Kreka

Sokol Shoshi 5 2013

Sisteme si UNIX

Ubuntu Linux

- Janë sistemet operativë të lidhur me System V, BSD, Linux,Ubuntu.

- Janë sisteme me liçense: GNU, Open source (kod i hapur), Freeware, etj.

- Këto sisteme janë edhe disa nga sistemet më të sigurtë dhe të fortë (të qëndrueshëm).

Microsoft Windows

Windows 7 Windows 8

Është sistemi operativ më i përhapur.

http://sq.wikipedia.org/wiki/Ubuntu


http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=System_V&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=BSD_(operating_system)&action=edit&redlink=1


http://sq.wikipedia.org/wiki/Ubuntu

http://sq.wikipedia.org/wiki/GNU

http://sq.wikipedia.org/wiki/Open_source

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Freeware&action=edit&redlink=1

Albano Kreka

Sokol Shoshi 6 2013

Apple Mac OS X

Mac Os X 10.6 Mac Os X 10.7

Një nga sistemet më të sigurtë.

- Në Pranverë 2009 doli versioni i ri Mac Os X 10.6 i quajtur Snow Leopard.

- Ne shkurt te 2011doli versioni i ri Mac Os X 10.7 i quajtur Lion.

Perdorimi dhe llojet e Sistemeve Operative (OS)

Sistemi operativ apo OS është një program përmes të cilit jo vetem pajisjeve kompjuterike që

hyjnë në funksion por edhe të gjitha paisjet e tjera, prej atyre më të thjeshtat e deri tek ato me te

komplikuara si:

● Telefonat Mobile

● Kompjuteret (PC & Laptop)

● Terminale të ndryshme

● GPS (Global Position System) etj etj…

Në bote kemi edhe te tjera sisteme operative si:

● Produktet e Microsoftit

● Linux

● Unix

● Nowell etj..

Albano Kreka

Sokol Shoshi 7 2013

Ne do ndalemi te produktet më të popullarizuara në botë të cilat janë të familjes Microsoft. Kjo

kompani eshte zhvilluesi më i madh i sistemeve operative. Si sisteme operative të kesaj familje

mund t’i cekim:

● DOS (Disk Operation System)

● Windows 3.0

● Windows 3.11

● Windows 95

● Windows 98 & 98 SE (Second Edition)

● Windows Millennium

● Windows 2000 Professional

● Windows XP (exPerience)

● Windows Vista

● Windows 7

● Windows Coult (mendohet në të ardhmen)

Tani për tani ne jemu duke shfrytezuar Windows XP ku edhe është kërkesë e shfrytezuesve në

mbarë botën që ta perdorin këtë sistem operativ krahasuar këtë sistem dhe Windows Vista,

prandaj kjo kompani ka deklaruar zyrtarisht se do ta përkrahë këtë sistem edhe për disa vjetë

(duke e azhurnuar – Update)

Sistemi operativ WINDOWS XP

Ky produkt i Microsoftit është paraqitur si

● Windows XP Professinal – dedikuar shfrytezuesve të avancuar si dhe kompanive profesionale

● Windows XP Home – dedikuar shfrytezuesve per nevoja personale dhe atyre shtëpiake

Fundamenti i këtyre 2 produkteve është identik, por windows XP Professional është plotesuar me

një varg funksionesh më profesionale dedikuar shfrytëzuesve të avancuar.

Çdo sistem operativ i cili ndërtohet, bazohet në atë paraprak (versionin e fundit) por duke ia

marrur ato të mira dhe duke stimuluar me më te mirat që janë zhvilluar dhe që zhvillohen në atë

sistem siç mund të vërejmë te ky sistem stabiliteti, siguria etj etj…

Deri me tani sistemet operative kane shfrytëzuar formatin FAT dhe FAT32 përderisa Windows

XP shfrytëzon formatin NTFS i cili për nga siguria eshte më i sigurtë.

Këreksa optimale që të funksionoj ky sistem operativ Windows XP janë:

Komponenten Harduerike, Kerkesat Minimale:

HDD 2 GB i lirë

CPU Pentium III

RAM 128 MB

VGA 8 MB

Windows XP përpos që instalohet si sistem i ri operativ në kompjuter, mund të instalohet edhe

mbi sisteme tjera operative duke bërë aktualizimin apo zavendesimin e tyre me Windows XP

Albano Kreka

Sokol Shoshi 8 2013

Sistemet operative që mbeshtesin këtë aktualizem janë:

● Windows 98 & 98 SE (Second Edition)

● Windows Millenium

● Windows 2000 Professional

Këtë aktualizem nuk e mbeshtesin Windows 95 e më të vjetër.

Windows XP e mbështet edhe të ashtequajturen Multiboot funksionin, pra kjo do të thot se ne një

kompjuter mund te instalohen 2 dhe më teper sisteme operative. Me rastin e startimit paraqitet

boot menyra dhe shfrytezuesi percaktohet se ne cilin sistem operativ të aktivizoj kompjuterin,

përndryshe kompjuterin njërin prej këtyre 2 sistemeve operative e ka të nënkuptuar dhe me një

kohezgjatje prej 30 sekondave. Duhet theksuar se shfrytezimi paralel i sistemit operativ në një

kompjuter është i pamundur pra nëse dëhirojmë ta perdorim tjetrin sistem atëherë duhet

restartuar. Përparsitë e ketij sistemi operativ janë të shumta, të theksohet se në vete ky sistem

operativ permbanë shumë driver të paisjeve të ndryshme siç janë: USB, kamera të ndryshme,

skaner, printer etj… që kur të kyçen në kompjuter detektohen dhe mund të shfrytezohen për punë

të metutjeshme por nëse blihet ndonje piasje dhe me atë paisje vine driverat është e

deshirueshme të instalohen po ata driver.

Ky sistem operativ ka edhe mundësine që të punohet me nje kompjuter tjeter në distancë sikur te

ishte aty duke perdoruar opcionin Remote Desktop Connection.

Pjesët Përbërese të Kompjuterit

Pavaresisht nga veçorite që kanë modelet e prodhimeve të ndryshme, në të gjitha kompjuteret

dallohen këto pjese:

● Njësite Hyrese

● Njësite Qendrore

● Njësite Dalese

Njësite Hyrese

Përmes njësive hyrese bëhet vendosja e informatave në kompjuter, dhënia e komandave etj… Si

paisje hyrëse mund të veçojmë:

● Tastiera

● Mouse-Miu

● Skaneri

● Kamera

Njësite Qëndrore

Ne kuader të njësive qëndrore bëjnë pjese:

Albano Kreka

Sokol Shoshi 9 2013

● Motherboard-Pllaka amë

● HDD

● CD-ROM

● Burimi i energjisë (Power Supply)

Pllakëza amë është ajo paisje e cila i bene që të komunikojnë në mes vete si RAM, CPU, VGA,

SOUND CARD ku te keto paisje lidhen në sllote në pllakëzen amë.

Njësite Dalese

Permes këtyre njesive ne mund t’i shohim rezultatet se çka kemi punuar deri me tani p.sh në

ekran shohim atë se çka jemi duke shkruar, projektuar etj përderisa printeri, plloteri etj e

mundësojnë daljen në letër atë se çka kemi shkruar apo atë projekt të cilin e kemi përgaditur.

Matja e Kujtesës

Njesia matëse themelore për kujtesën është biti. Një (1) biti është aftesia që ka kujtesa për të

regjistuar një karakter.

Njesia më e madhe se biti dhe e cila perdoret është Bajti, pra 8 bite = 1 bajt. Për të mos perdorur

shifra me miliona të Bajtave në vlerësimin e kujtesës përdorim shumefishat e njësisë baze siç

janë:

Kilobajti (KB) Megabajti (MB) etj…

Megjitheatë bashkësia e programeve ndahet në 2 grupe kryesore si: Sisteme Operative dhe

Programe Aplikative

Instalimi i Sistemit Operativ

Qellimet per instalimin e nje sistemi te paster te SO:

Kur kompjuteri kalon nga nje puntor tek tjetri

Kur sistemi operativ eshte korruptuar

Kur nderohet hard disku i kompjuterit

Para se te instalohet nje sistem i ri operativ:

Ruajtja e te dhenave ekzistuese

Ti tregohet konsumatorit se te dhenat ekzistuese duhet te fshihen

Konfirmimi se te gjitha te dhenat me rendesi jane transferuar dhe jane ruajtur

Sistemet operative kane keto metoda te instalimit:

Instalimi i SO permes rrjetes nga ndonje server

Albano Kreka

Sokol Shoshi 10 2013

Instalimi nga nje kopje e SO e ruajtur ne hard disk

Instalimi i SO nga CD apo DVD

Procedurat e instalimit:

Particionimi dhe formatimi

Harddisku duhet te jete i ndare ne forme logjike (partitioned)

Duhet te krijohet File System-i

Gjate fazes se instalimit, shumica e sistemeve operative duhet qe ne menyre automatike te

ndaje pjeset logjike dhe ti formatoje ato.

Pergatitja e Hard Diskut

Pjesa e pare e procesit te instalimit merret me formatim dhe ndarjen logjike te diskut.

Pjesa e dyte pergatite diskun qe te pranoj sistemin e te dhenave (File System)

File System ofron strukture te direktoriumeve me qellim te organizimit te sistemit operativ

per shfrytezues, aplikacioneve, konfigurimeve dhe te dhenave.

Shembuj te file systems:

a. FAT32 file system

b. New Technology File System (NTFS)

Instalimi i Sistemit Operativ

Kur starton kompjuteri me CD instaluese te Windows-it, procesi i instalimit te Windows

XP starton me 3 opsione:

a. Setup XP: To run the setup and install the XP operating system, press ENTER.

b. Repair XP: To repair an installation, press R to open the Recovery Console. Recovery

Console eshte nje pajisje per gjetjen e gabimeve. Mund te perdoret per te formatuar dhe

reparuar sektoret startuese (Boot Sector) apo Master Boot Record-in. Recovery

Console konfiguron sherbimet dhe pajisjet per te startuar po per te mos startuar heren

tjeter kur kompjuteri leshohet.

c. Quit: To quit Setup without installing Windows XP, press F3.

Krijimi i Administratorit

Gjate instalimit krijohet dhe perdoruesi Administrator me emrin “administrator”

Preferohet te nderohet ky emer per ceshtje sigurie

Preferohet qe ky perdorues (user) te shfrytezohet vetem per ndryshime kritike te sistemit

operativ dhe jo per pune te perditshme

Krijimi i sfhrytezuesit fiktiv qe mund te perdoret si shabllon

Albano Kreka


Perdorimi i fjalekalimeve te sigurta

(Kjo preferohet te jete minimum 7 karakter, duke perfshire shkronja, simbole dhe numra).

Kompletimi i Instalimit

Kur instalimi i Windows XP perfundon

Kompjuteri restartohet

Shfrytezuesi kycet per here te pare

Verifikimi i numrit serial dhe perditesimet e sistemit

Perdorimi i Update Manager per te marre perditesimet e fundit

Albano Kreka


Si instalohet Windows XP?

Hapi i pare per te formatuar kompjuterin tuaj eshte te pajiseni me nje disk, CD, instalimi te

Windows XP.

Me pas duhet te siguroheni qe PC juaj ben boot nga CD-room. Per default boot behet nga

hard disk. Per te ndryshuar kete kur ndizet PC juaj shtypni butonin F12 per tu futur ne BIOS.

Ne dritarja qe do ju hapet ne menu lart kerkoni Boot. aty duhe perdorur shigjetat zgjidhni

CD-room.

Me pas fusni cd dhe beni restart PC.

Kur PC juaj te ndizet do ju dali nje msg i tipit “Press any key to boot from cd”, ne kete

moment shtypni nje buton cfaredo te tstieres.

Do ju hapet menu e formatimit. Lexoni me vemendje dhe zgjidhni opsionet qe ju deshironi.

Shikoni shpjegimet ne figurat e meposhtme.

Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Pasi te formatohet hard disk PC do beje restart dhe do ju dali perseri msg i pikes 4. Kesaj

here mos shtypni gje e pas disa sekondash do ju dali menu e instalimit te windows. Shikoni

figurat per shpjegime me konkrete.

Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Kur te mbaroni instalimin windows dhe PC juaj te jete perseri funksional kontrolloni qe te

gjitha driverat te tjene te instaluar. Nqs mungon ndonji instaloheni nga CD e PC suaj apo

duke e kerkuar ne internet.

pas ketyre PC juaj eshte gati dhe mund te instaloni te gjitha programet qe ju perdorni

normalisht.

Albano Kreka


Si instalohet Windows 7?

Per te instaluar Windows 7 duhet te pajiseni me nje cd qe mban Windows 7. Gjithashtu keshilla

jone eshte qe pc ku do instalohet w7 duhet te kete te pakten 1G RAM, dhe nje processor 1.5 GHz

ne menyre qe sistemi te funksionoje.

Sigurojuni qe pc juaj ben boot nga CD-Room. Futeni cd e W7 dhe beni restart pc tuaj. Imazhet e

pare qe do te shifni jane keto:

Albano Kreka


Me pas procedura e instalimit ju kerkon te zgjedhni gjuhen, shtetin dhe gjuhen e tastieres.

Albano Kreka


Me pas beni click ne ‘Install now‘

Albano Kreka


Albano Kreka


Ne kete moment opsionet jane dy, Upgrade per te zvendesuar sistemin e vjeter duke ruajtur

programet e files qe kene ne pc ose Custom per te instaluar w7 dhe per te fshire sistemin e vjeter

dhe gjithe files (formatim i pc). Nqs ju keni Vista mund te beni upgrade, gjithcka eshte e thjeshte

dhe shkon pa probleme. Nqs sistemi i vjeter eshte XP atehere upgrade nuk shkon mire. Duhet te

beni custon. Ne po zgjedhim rrugen e dyte meqense eshte me e komplikuara.

Pra click ke Custom.

Tani do te shifni listen e particioneve qe ka disku juaj. Ne shqmbullin tone eshte nje por

zakonisht ju do shifni C, D, E…Zgjidhni particionin ku deshironi te instaloni w7(15Gbyte

minimumi). Me pas click ke Drive options (advanced).

Albano Kreka


Do tju shfaqen disa komanda si ‘Delete’, ‘Format’, ‘New’ dhe ‘Extend’ per tu aplikuar mbi

particionin qe keni zgjedhur. Ju mund ta modifikoni, ta eliminoni apo te krijoni nje te ri nga ai.

Supozojme se thjesht deshironi ta instaloni w7 ne ai particion. Atehere duhet te beni click te

Format dhe pastaj Next.

Albano Kreka


Instalimi filloj…

Albano Kreka


Albano Kreka


Tani zgjidhni User name dhe emrin e PC.

Albano Kreka


Tani duhet te vendosni oren lokale, grupin e rjetit etj, pra te personalizoni W7 tuaj.

Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Albano Kreka


Ketu merr fund instalimi i Windows 7. Tani mund ta shijoni kete sistem te ri i cili eshte shume

here me i mire se Vista apo XP edhe pse ky i fundit ka bere epoke…

Si instalohet Ubuntu?

A. Menyra e pare.

Once the Windows installer has been downloaded, you need to open it to install Ubuntu. You'll

find detailed instructions below. If you need further help, support options are listed at the bottom

of this page.

1. 1

If you are using Internet Explorer, you'll be asked whether you want to run or save the file.

Choose 'Run' to launch the installer.

http://www.ubuntu.com/download/desktop/windows-installer

Albano Kreka


Most other web browsers (like Firefox, for example) will only ask you to save the file. To start

the installation, click 'Save' and then double-click the downloaded file.

2. 2

If a security message like this appears, click 'Continue' to proceed.

3. 3

To install Ubuntu, all you need to do is choose your user name and password. Do note that you

need to enter your password twice to make sure you typed it correctly.

Albano Kreka


4. 4

After choosing your password, click 'Install'. The files will be downloaded and installed

automatically.

5. 5

Wait until Ubuntu is downloaded and installed. This can take quite a while — the downloaded

file size is around 500MB - but you can keep using your computer throughout.

Albano Kreka


6. 6

When the installation is complete, you’ll be prompted to restart your computer. Click 'Finish' to

restart.

7. 7

After your computer restarts, choose 'Ubuntu' from the boot menu.

Albano Kreka


B. Menyra e dyte

Kerkesat:

You will need the Ubuntu 10.10 Desktop ISO image that corresponds to your hardware

architecture (i386 or amd64), and that can be downloaded from here. When the download is

over, burn the ISO image with your favorite CD/DVD burning application (Nero, CDBurnerXP,

Roxio) on a blank CD at 8x speed.

Reinsert or leave the CD in your CD/DVD-ROM device and reboot the computer in order to boot

from the CD. Hit the F8, F11 or F12 key (depending on your BIOS) to select the CD/DVD-ROM

as the boot device.

Wait for the CD to load...

http://linux.softpedia.com/get/System/Operating-Systems/Linux-Distributions/Ubuntu-Maverick-Meerkat-57327.shtml

Albano Kreka


In a couple of minutes you will see the wallpaper and the installation wizard. Select your

language and click the "Install Ubuntu" button to continue...

http://i1-news.softpedia-static.com/images/extra/LINUX/large/ubuntu1004installation-large_000.jpg

Albano Kreka


Preparing to install Ubuntu


Albano Kreka


Make sure you have all the listed requirements. Optionally, you can choose to download updates

while installing and/or install third party software, such as MP3 support. Be aware, though, that

if you select those options, the entire installation process will be longer!

Allocate drive space


Albano Kreka


At this screen you have three options:

1. Install alongside other operating systems

- Choose this option ONLY if you have another OS (e.g. Windows XP) and you want a dual boot

system.

Editor's Note: Remember that, after the installation, the Windows boot loader will be

overwritten by the Ubuntu boot loader!

2. Erase and use the entire disk

- Choose this option if you want to delete your existing operating system, or the hard drive is

already empty and you want to let the installer automatically partition the hard drive for you.

This is the option recommended for all users, especially those who want a machine with a single

operating system on it.

3. Specify partitions manually (advanced)

- This option is recommended ONLY for advanced users, to create special partitions or format

the hard drive with other filesystems than the default one. But it can also be used to create a

/home partition, which is very useful in case you reinstall the whole system.

Here's how you do a manual partitioning with /home:


Albano Kreka


- Select the "Specify partitions manually (advanced) and click the "Forward" button;

- Make sure that the selected hard drive is the right one. /dev/sda is the first physical hard drive.

/dev/sdb is the second hard drive in your machine. So, make sure that you know which is the one

you want to format! Otherwise, you will lose ALL YOUR DATA on that hard drive;

- Let's say that the selected drive is empty (no other operating system or important data on it), but

it has some partitions on it. Select each one of those partitions and click the "Delete" button.

After a few seconds, it will say "free space." Do this with the other partitions from the selected

hard drive, until they're all deleted and you have a single "free space" entry;

- With the "free space" entry selected, click on the "Add" button. In the new window, type 2048

in the "New partition size in megabytes" field and select the "swap area" option from the "Use

as:" drop down list. Click the OK button and, in a few seconds, you'll notice a "swap" line with

the specified size;

- With the "free space" entry selected, click on the "Add" button. In the new window, select the

"Primary" option, type a value between 10,000 and 50,000 in the "New partition size in

megabytes" field and select / as the "Mount point." Click the OK button and, in a few seconds,

you'll notice an "ext4 /" line with the specified size;

- With the "free space" line selected, click on the "Add" button. In the new window, select the

"Primary" option, type a value between 30,000 and 50,000 (or whatever space you have left on

the drive) in the "New partition size in megabytes" field and select /home as the "Mount point."

Click the OK button and, in a few seconds, you'll notice an "ext4 /home" line with the specified

size.


Albano Kreka


This is how your partition table should look like...

WARNING: Be aware that all the data on the selected hard drive or partition will be ERASED

and IRRECOVERABLE.

Click the "Install Now" button to continue with the installation...



Albano Kreka


Editor's note: At this point the hard drive will be erase and partitioned, the CD data will be

copied to the hard drive, and you can relax and continue to input the following required

information.

Where are you?

This screen will feature a map of the Earth. Upon the selection of your current location, the time

for the final system will adjust accordingly. You can try to guess you exact location with the

mouse on the map, or just type the town in the designated field. Click the "Forward" button after

you have selected your desired location...


Albano Kreka


Keyboard layout

On this screen, you will be able to choose a desired keyboard layout. But the default automatic

selection should work for most of you. You can also click the "Figure Out Keyboard Layout"

button for better recognition of your keyboard's layout. Click the "Forward" button when you

have finished with the keyboard configuration...


Albano Kreka


Who are you?

On this screen, you must do exactly what the title says. Fill in the fields with your real name, the

name of the computer (automatically generated, but can be overwritten), the name you want to

use to log in on your Ubuntu OS (also known as the "username," which will be required to log in

to the system), and the password.

Also at this step, there's an option called "Log in automatically." If you check it, you will

automatically be logged in to the Ubuntu desktop.

Other option, called "Encrypt my home folder," will encrypt your Ubuntu installation. Click the

"Forward" button to continue...


Albano Kreka


At this point the Ubuntu 10.10 (Maverick Meerkat) operating system will be installed...

After approximately 10 to 15 minutes (depending on your computer's specs), a pop-up window

will appear, notifying you that the installation is complete, and you'll need to restart the computer

in order to use the newly installed Ubuntu operating system. Click the "Restart Now" button...


Albano Kreka


The CD will be ejected; remove it and press the "Enter" key to reboot. The computer will be

restarted and, in a few seconds, you will see the Ubuntu boot splash...

At the login screen, click on your username and input your password. Click the "Log In" button

or hit Enter to log in...



Albano Kreka


That it! Have fun using Ubuntu 10.10.



Albano Kreka


Desktop dhe Taskbar (konfigurimet)

Desktop mund te konsiderohet si apsira e punes se perdoruesit gjeja me e zakonshme ne nje desktop

jane ato qe qeuhen ikona nder ikonat me kryesore te desktopit mune te permendim :

a)My Computer –(perms kesaj ikone mund te maresh akses ne particionet apo hardisqet prezente ne

system apo edhe ne njesi te tjera si floppy disk , cd-rom , dvd-rom, flash disk)

b)My Documents –(pergjithesisht shumica eprograme qe funksionoin ne windows ndjekin nje standart

te pergjithshme per vendin e ruajtjes se dokumenteve qe ata krijojne keto dokumente per cdo user

ruhen ne My Documents

c)My Network Places –(perms kesaj ikone mund te maresh akses ne burimet qe ofron rjeti kompjuterik

kryesisht ne kompjuterat present ne rjet apo direktorit te ofruara nga rjeti.

d)Recycle bin –(pergjithesisht sistemi windows ne rastin kur perdoruesi fshi skdera apo direktori ndjek

kete ruge keto te dhena nuk eleminohen menjeher nga sistemi por ruhen ne nje forem te vacant ne

recycle bin.

Ne kete rast perdoruese ka mundesi ti rikthej perseri te dhenat nese I ka fshire gabimisht ( do te flitet ne

paragrafet e mposhtme )Vec ketyre ikonave standart ne desktop mund te jene prezente ikona apo

shortkate te programeve apo dokumenteve te krijuara nge vete perdoruesi. Nje tjeter pkomponent I

rendesishem eshte edhe taskbari I cili ndodhet pergjithesisht ne pjesen e poshtme te ekranit dhe

permabn disa component ne radhe tepare kmi butonin start perms ketij butoni useri mund te hap dhe

aksesoj shume element te sistemit elemendi me i rendesishem eshte All Programs ketu tek all program

gjenden te regjistruar shorkate dhe ikona te pothuajse te gjithe programeve qe gjenden ne system ne

krahun e djtht te menus start gjenden disa ikona qe ndodhen edhe ne desktop pervec ketyre mund te

permendim edhe Control Panel i cili permban utilitet te konfigurimit te sistemit (do trajtohet me vone)

gjithashtu permendim My Recent Documents ku sistemi ruan nje list te dokumenteve me te fundit te

hapura nga perdoruesi me qellim per te lehtesuar hapjen e tyre here te tjera gjithashtu kemi komanden

run e cila sherben per realizimin e egzekutimeve te ndryshme help and Support ku mund te maresh

ndihme per funksioninmin elementeve te ndryshem te windows. Nderkohe komanda search qe

perdoret per kerkimin dhe gjetjen e skedareve nderkohe krau i majt eshte i ndar ne dy pjese ne pjesen e

siperme gjenden disa ikona te cilen gjenden gjithmone ne ate pozicion ( vetem ne se perdoruesi nuk I

heq nderkohe pjesa e poshtme konsiderohet si apsira e programve me te perdorshme ketu regjistrohen

ikona te programeve qe perdoruesi ka hapur me shpesh.Nje pjes tjeter shume e rendesishme task bar

eshte edhe ai ajo qe quhet system tray(notification area)pergjithsisht kjo eshte pjesa djathtas taskbarit

aty shfaqen disa ikona qe u korespondojne programeve apo utiliteteve te ndryshme te cial jane

gjithmone active ne system. Ikona te zakonshme ne kete zone jane ikona e volumit te zerit ikona e

antivirusit, ora e sistemi etj.

Albano Kreka


Konfigurimi i menuse

start dhe taskbar

Disa nga konfigurimit qe mund te

behen nga keto component :

Klikoni me right click mbi task bar dhe

Lock Taskbar nese ky funksion eshte I

zgjedhur nuk mund te nryshohen

(zgjerohet apo levizet)

Auto hide the task bar nese opsioni

eshte I zgjedhur taskbari fshihet nese

nuk eshte aktiv duke zgjeruar hapsiren

e punes. Shfaqet nese perdoruesi

afron mausin ne fund te ekranit.

Keep the taskbar on top of other

windows Nese opsioni eshte I

zgjedhur taskbar qendron gjithmone I

dukshem ne ekran edhe nese nje

program maksimizohet net e kundert

taskbari mbulohet nga programi.

Notification are

Ketu ne kete seksion realizohen konfigurime te ikonave te kesaj zone show the clock nese opsioni eshte I

zgjedhur afishohet ora

Hide inactive icons theksojme se shume ikona te notification area qe nuk perdoren shpesh mund te

mbahen te fshehura. Per te zvogeluar zonen qe ze notification are qe ze ne taskbar kjo realizohet

nepermjet hide inactive icons.Start menu konfigurohen disa paramentrat te paraqitjes se start menu

tek costumsize Duke klikuar te costum ize behen konfigurime madhesia e ikonave ne start menu mund

ta caktohet larg icon ose small icon.tek sesioni programs realizohet nje konfigurim I numrit te ikonave te

programve qe sistemi mban ne listen e programve me te perdorura (hapsira majtas menus start

konfigurimi butoni clear list pastron nga ikonat listen e ruajtur deri neketo momente nga sistemi ).

Ne sesionin start menus settings kemi opsionin highlight newly installed programs sa here qe perdoruesi

instalon programe te reja ikonat e tyre te start all programs qendrojne te selektuara me nje ngjyre te

vacant deri ne momentin kur perdoruesi ti hap per here te para. Ne seksionin start menu items

konfigurohet menyra se si do te paraqitet disa component ne menun start konkretisht per disa

component kemi tre menyra paraqitje

Albano Kreka


a)Display as link- nese zgjidhet ku opsion elementi perkates paraqitet ne formen e nje ikone dhe

perdoruesi duhet te klikoje per te hapur dritaren perkatese

b)Display as menu- ne kete rast permbajtja e

objektit shfaqet ne formen e nje menuje

c)Don’t display this item-objekti nuk afishohet fare

ne menun start.

2 opsione te tjera ne kete seksjon jane run

command dhe search nese opsionet jane te

zgjedhura keto dy komanda shfaqen ne menun

start.Recent Documents nese opsioni List my most

recently opened documents nese opcioni eshte I

zgjedhur sistemi ruan listen e dokumenteve me te

fundit te perdorura nga perdoruesi . nderkohe

butoni clear list Fshihen listat e dokumentave te

fundit te hapura nga perdoruese.Clasic Star menu nese zgjidhet ky opsion menyja start paraqitet sipas

modelit te versioneve te windows para windows XP

Albano Kreka


Llogarite e perdoruesve, te drejtat dhe siguria

Perdoruesit ne Windows XP Professional

Nqs kompjuteri juaj perdor sistemin Windows XP, ne te mund te krijoni disa perdorues te

ndryshem. Nqs jeni pjese e nje rrjeti, administratori i rrjetit duhet te caktoje llogari per ju, ne

menyre qe te mund te hyni ne rrjet.

Ka disa lloje perdoruesish :

Perdorues lokal ( Local user account )

Perdorues i rrjetit ( Domain user account )

Perdorues te posatshem ( Built-in user account (local and domain))

Pedoruesit lokal

Nje llogari lokale – Ben te mundur qe nje perdorues te hyje ne nje kompjuter dhe te perdore

resurset e tij.

Ky perdorues mund te hyje ne nje tjeter kompjuter nqs ka llogari tjeter tek kompjuteri i dyte

Keto llogari perdoruesish menaxhohen nga Securety Accounts Manager (SAM)

Perdoruesit e rrjetit

Llogari ne rrjet - Mundeson nje perdorues te logoje ne nje rrjet dhe te kete akses ne resurset e

rrjetit

Ky perdorues mund te kete akses ne te gjithe kompjuterat e rrjetit edhe me nje llogari te vetme

dhe me nje password.

Perdoruesit e posatshem

Llogari e posatshem – Mundesojne pune administrative ose te perkohshme per nje kompjuter ose

nje rrjet. Ekzistojne dy llogari te posatshem qe nuk mund te fshihen : Administrator dhe Guest.

Keto llogari te posatshme krijohen gjate instalimit te Windows XP

Albano Kreka


Local User and Groups Utility

Ju mund te perdorni Local Users and Groups per te kryer detyrat e meposhtme:

• Krijoni nje llogari per nje perdorues, ose te fshini nje llofari ekzistuese.

• Modifikoni nje llogari duke nderruar emrin, ose te dhena te tjera si psh password

ose pershkrimin.

• Vendosni password per nje llogari.

• Aktivizoni ose c'aktivizoni nje llogari

Nqs keni te drejta si administrator, ju mund te krijoni

nje llogari lokale ne kompjuterin tuaj, ne menyre qe

nje perdorues te mund te aksesoje te dhenat ne te.

Si krijohet nje local user account ?

Albano Kreka


Krijimi i nje llogarie per perdorues lokal

Menyra e pare:

Per te krijuar nje llogari te nje perdoruesi lokal kryeni keto veprime:

1. Click Start>> Programs >> Administrative Tools >> Computer

Management.

2. Ne Computer Management, hapni Local Users and Groups.

3. Klik te djathte te Users folder, dhe kliko New User.

4. Ploteso dritaren e dialogut ...

Grupet ne Windows XP

Secila llogari perdoruesi i perket nje grupi me te drejtat e tij per te performuar disa veprime ne

kompjuter.

Nje grup eshte nje bashkesi llogarish. Keto grupe perdoren per te menaxhuar te drejtat dhe

aksesimet e disa resurseve, sic jane p.sh. shared folders ne rrjet, skedaret dhe direktorite dhe

printerat.

Nje grup lejon te caktohen leje per keto resurse vetem nje here per grupin, ne vend qe te caktohet

disa here per cdo perdorues.

Albano Kreka


Groups in Workgroups (Groups on a Local Computer)

Ne kompjuterat qe sjane te perfshire ne ndonje domain, mund te krijohen vetem grupe lokale. Ky

grup kontrollon aksesin vetem per ate kompjuter.

Albano Kreka


Rregulla e anetaresimit

Rregullat e anetaresimit per grupet perfshijne :

• Gruper lokale mund te permbajne vetem llogari lokale per perdoruesit per ate kompjuter

ku eshte krijuar.

• Nje grup lokal nuk mund te jete anetar i nje grupi tjeter.

Grupet e posatshme

Windows XP automatikisht krijon grupe te posatshme gjate instalimit.

Keto grupe kane te drejta te paracaktuara.

Ju nuk mund te fshini keto grupe te paracaktuara.

Grupet lokale te paracaktuar

Keto grupe jane:

Albano Kreka


• Administrators, te cilet kane akses te pakufizuar ne kompjuter.

• Power Users, qe ka shume te drejta, po ka dhe disa kufizime.

• Users and Guests, qe kane te drejta te limituara.

• Backup Operators, qe mund te mbishkruajne kufizimet e sigurise per arsye te backup.

Perdoruesit lokal ne nje workgroup

Ne nje workgroup, strategjia e caktimit te te drejtave eshte direkte.

Cdo perdorues qe kerkon te marre akses ne nje resursi te caktuar ose te kryeje nje detyre ne nje

kompjuter, duhet te kete nje llogari ne ate kompjuter.

Nqs disa perdorues ne nje kompjuter kerkojne akses per te njejtin resurs ose kerkojne te kryejne

te njejten detyre, perdorni nje grup lokal per ti caktuar vec nje here keto te drejta per secilin

anetar te grupit.

Strategjia ALP

• Vendosni nje llogari- accounts (A) ne nje local group (L) ne nje kompjuter.

Albano Kreka


• Caktojini te drejtat - permissions (P) ose leje per grupin lokal ne te kompjuterin ku

kerkohen resurse te rrjetit ose sherbime te rrjetit.

Krijoni nje grup lokal 'Gjergj Canco'

Emri i grupit : 'Gjergj Canco'

Pershkrimi: cfare te doni ju

Anetare : os2012, os2013

Llogarite e perdoruesve

Perdoruesi Administrator ka te drejten te beje cdo gje:

• Te krijoje, te ndryshoje dhe te fshije llogarite.

• Te beje ndryshime ne sistem.

• Te instaloje dhe te fshije programe.

• Te aksesoje cdo skedar.

Llogarite e perdoruesve

Perdoruesit me llogari te limituara kane te drejta te bejne vetem gjerat qe ndikojne ne llogarine e

tyre:

Te ndryshojne dhe te fshijne passwordin e tyre.

Te ndryshojne foton e llogarise se tyre.

Te ndryshojne parametrat e desktopi.

Te shohin skedare qe kane krijuar ne direktorine shared document.

Ndryshoni llogarine tuaj:

a. Ndryshoni foton e llogarise

b. Ndryshoni passwordin tuaj