1

Modül VI: Öğretim Materyali Tasarlama ve Materyalin Üzerinde Değişiklik

Yapma

Ders materyalleri, öğretilecek konu, öğretim hedefleri, öğretim ortamı, öğrenciler vb. birçok faktör

dikkate alınarak tasarlanır, geliştirilir ve kullanılır (Demirel & Altun, 2009). Teknolojinin sunmuş

olduğu imkân ve potansiyelden yararlanmak isteyen öğretmen, İnternet başta olmak üzere birtakım

veri tabanlarına, açık kaynak paylaşım sitelerine veya daha farklı hazır kaynaklara erişip bunları

derslerinde kullanabilirler. Fakat önemli olan bir gerçek var ki öğretmenin elde ettiği bu materyaller

dersi için belirlemiş olduğu öğretim hedef ve amaçlarına tam anlamıyla destek vermeyebilir, bulunan

materyallerin bazılarında değişiklikler yapılması gerekebilir veya materyallerin yetersizlikleri ile

karşılaşılabilir.

Bu sebepten her ne kadar İnternet ve diğer ortamlarda paylaşılan ders materyalleri miktarında bir

artış olsa da, öğretmenin bu materyaller üzerinde birtakım temel düzenlemeleri yapabilmesi veya çok

karmaşık olmayan bazı e-materyalleri kendisinin geliştirebilmesi daha esnek ve amaca uygun

teknolojileri sınıfında kullanabilmesine olanak sağlayacaktır. Bu bağlamda bu modülün temel amacı,

derslerinde değişik teknolojik imkânlardan yararlanmak isteyen öğretmenlerin karşılaşmış olduğu bazı

eksiklikleri giderme veya basit düzeyde ders materyallerini kendisinin hazırlamasını sağlamaktır.

Bunun için bu modülde günlük hayatın her alanında yaygın olarak kullanılan yazılım teknolojileri

seçilerek bu teknolojiler ile materyallerin nasıl tasarlanacağı, var olan mevcut materyallerin nasıl

düzenlenebileceği anlatılmıştır.

Bu modülü başarı ile tamamlayan öğretmenlerden, öğretimlerini planlanması ve yürütmesinde sıkça

kullanılan yazılımlardan faydalanarak ihtiyaç duydukları e-materyalleri geliştirmesi beklenmektedir.

Bu amaçla tasarımda dikkat edilmesi gereken önemli faktörler, temel görsel tasarım ilke/ögelerinin

kullanımı ve seçilen yazılımlar ile sunum, resim, ses ve video düzenlemelerinin nasıl yapılacağı ayrıntılı

bir şekilde anlatılmıştır.

6.1. Tasarlamada Dikkate Alınacak Faktörler

E-materyal geliştirecek öğretmenin her şeyden önce e-materyal geliştirmenin bir süreç olduğunun

farkında olması ve bu süreci oluşturan temel bileşenlerin neler olduğu konusunda bilgi sahibi olması,

geliştirilecek olan materyalin hem etki seviyesini artıracak, hem de sürecin daha planlı ve kolay

yürümesini sağlayacaktır. Bu amaçla iki başlık altına topladığımız süreç bileşenlerinin bir grubu

geliştirme süreci ile ilgili iken diğeri daha çok pratiğe yönelik tavsiyeler niteliği taşımaktadır.

6.1.1. E-Materyal Geliştirme Süreci ve Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler

E-materyal geliştirmek isteyen öğretmenin, öğretim materyali geliştirme sürecinin temel

bileşenlerinin neler olması gerektiği hakkında temel düzeyde bilgi sahibi olması geliştirilecek

materyalin verimliliğini artıracaktır.

2

Kaya (2006) öğretim materyallerinin geliştirme sürecinde hedef kitle, öğrenme ortamı, öğretim

yaklaşımı ve içerik konularının önemine vurgu yaparak bu bileşenler arasındaki etkileşime dikkat

çekmektedir:

Şekilde verilen bileşenlerin analiz edilerek elde edilecek bulguların sonucuna göre uygun bir

planlamanın yapılması ve ihtiyaç duyulan öğretim materyallerinin tasarlanması ve geliştirilmesi

gerekmektedir. Dolayısıyla öğretmenin içerisinde bulunduğu ortam şartlarını da dikkate alarak bir

materyal geliştirebilmesi için şekilde verilen bileşenler üzerinde analiz, planlama, geliştirme ve

uygulama gibi birtakım temel işlemleri nasıl uygulayacağı hakkında bilgi sahibi olması, ihtiyaç

duyduğu materyalleri geliştirebilmesi hususunda önem kazanmaktadır.

Analiz, planlama, geliştirme, uygulama ve değerlendirme gibi aşamalar aslında materyal geliştirme

sürecini de içinde barındıran daha kapsamlı bir süreci ifade eden “öğretim tasarımı” kavramının

temel bileşenlerini oluşturmaktadır. Bütün ögeleri (sunum, öğrenci etkileşimi, materyaller, sürecin

değerlendirilmesi vb.) ile birlikte etkin bir öğretimin nasıl gerçekleştirileceğini sistematik bir bakış

açısıyla tanımlayan bu kavram, ihtiyaç duyulan materyallerinde geliştirilmesini kapsamaktadır. Her ne

kadar materyal geliştirme ile öğretim tasarımı arasında kavramsal olarak bir fark olsa da tasarım

sürecine ait adımlar, stratejiler veya faktörlerin materyal geliştirme sürecinde de dikkate alınması

faydalı olacaktır. Dolayısıyla bu bölümde öğretim tasarımı bileşenlerinden faydalanarak e-materyal

geliştirme sürecini kavramsal boyutta tanımlayarak, görsel tasarım ilke ve ögelerini irdeledik.

Öğretim tasarımı modelleri ve Kaya (2006)’nın Şekil 6.1’de tartıştığı prensipler çerçevesinde e-

materyal geliştirme sürecini üç farklı bileşenden oluşan bir süreç olarak özetleyebiliriz: Analiz,

geliştirme, değerlendirme.

Hedef Kitle

Öğrenme

Ortamı

İçerik

Öğretim

Yaklaşımı

Öğretim Materyalleri

Şekil 6.1 Öğretim materyalleri geliştirme süreci bileşenleri ve etkileşim biçimleri (Kaya, 2006)

3

Kısaca, bu bileşenlerde neler yapılması gerektiğini inceleyelim:

6.1.2. Analiz

Bu aşama sürecin ilk basamağı olup özetle öğretmenin ne tür bir materyale ihtiyaç duyduğu, nerede

ve hangi amaç için kullanacağı, ne tür öğretim faaliyetlerini bu materyal ile destekleyeceği ve mevcut

şartların bu materyalin geliştirilmesi ve uygulanması için uygun olup olmadığı gibi 5N1K türü diye

özetleyeceğimiz sorular için cevap aradığı aşamadır. Bu aşamada önceliğin özellikle öğretim boyutuna

verilmesine ve geliştirilecek olan materyalin nerede, hangi amaç için kullanılacağının belirlenmesine

ağırlık verilmesi gerekir. Bu aşama her ne kadar analiz olarak adlandırılsa da bazı yönleri ile planlama

ile ilgili işlemleri içermektedir.

E-

materyallerin dersin hangi aşamasında kullanılabileceği ile ilgili ayrıntılı bilgi, bu bölümün ilerideki

başlıklarında verilmiştir. Materyal hazırlama sürecine başlanmadan önce incelenmesi faydalı

olacaktır.

1. Analiz

•İhtiyaçların belirlenmesi

•Öğrencilerin analiz edilmesi: ne tür materyal öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılar, öğrenmelerini destekler, kolaylaştırır.

•Öğretim ortamının geliştirilecek/kullanılacak materyale uygunluğunun değerlendirilmesi

•Öğretim yöntem ve stratejisinin belirlenmesi ve uygun materyal planlaması

•Materyalin dersin hangi aşamasında kullanılacağının belirlenmesi

•İçeriğe uygun materyal kullanımı

•Teknoloji analizi

•Teknik bilgi ve tecrübelerin analizi

2. Geliştirme

•Görsel tasarım ilklerine uygunluk

•Uygun görsel tasarım ögelerinin kullanımı

•Kullanım kolaylığına dikkat edimesi

•Pedagojik yaklaşıma uygunluk

3. Değerlendirme

•Materyal ihtiyaçları ne derece karşıladı?

•Eksik yönleri nelerdir?

•Tasarım ile ilgili ne tür değişikliklere ihtiyaç duyulmaktadır?

•Karşılaşılan teknik problemler nelerdir, nasıl düzeltilmelidir?

Problem nedir? Neden bu materyale ihtiyaç var?

Bu materyal hangi problemi giderecek, konun öğrenilmesini

kolaylaştıracak, destekleyecek?

Seçilen pedagojik yaklaşıma uygun mu?

Geliştirilmesi ve uygulanması ile ilgili fiziksel ve diğer şartlar incelendi

mi?

Geliştirme aşamasında ihtiyaç duyulan bilgi ve diğer teknik kaynaklar

mevcut mu/ yeterli mi?

Mevcut materyallerin var olup olmadığı araştırıldı mı?

4

6.1.3. Geliştirme

Bu aşamada belirlenen öğretim hedef ve çıktıları için ihtiyaç duyulan e-materyalin geliştirilmesi

sürecidir. Öğretim ile ilgili belirlenen hedefler, öğretim stratejileri ve yapılan analiz ve

değerlendirmelerden elde edilen bilgiler doğrultusunda materyal geliştirme süreci başlatılır. Bu

aşamada özellikle farklı yazılımlar hakkında teknik bilgi, görsel tasarım tecrübesi önem

kazanmaktadır.

Bu modülde verilen bilgiler daha çok bu aşamada sizlere yardımcı olacak bilgilerdir. Öğretim

materyallerinde sıklıkla kullanılan resim, grafik, ses ve video uygulamalarının geliştirilebilmesi için

yaygın bir şekilde kullanılan yazılımlar seçilerek bu yazılımlar aracılığıyla istenilen materyallerin

geliştirilmesi ayrıntılı bir şekilde verilmiştir.

Materyal geliştiren öğretmenin özellikle görsel tasarım ilke ve ögelerini dikkate alarak materyali

geliştirmesi önemlidir.

Şekil 6.2 Görsel tasarım ilke ve ögeleri

1. Bütünlük

2. Basitlik

3. Yerleştirme

(Hiyerarşi)

4. Yakınlık

5. Hizalama

6. Denge

7. Vurgu

Görsel Tasarım

Tasarım Ögeleri

Tasarım İlkeleri

1. Nokta ve Çizgi

2. Şekil

3. Renk

4. Yazı

5. Boşluk

6. Doku

7. Boyut

8. Değer

Süreci tanımla (Nereden ve ne zaman başlanacak, neler yapılacak vb.)

Nasıl bir materyal geliştirileceğine karar ver (Video, Sunu, Grafik vb.)

Gerekli kaynakları bir araya getir (Videolar, resimler, grafikler, kamera

vb.)

Teknik planlamanın ayrıntılarını belirle ve uzman görüşü al, farklı

yöntemlerin olup olmadığını tartış.

Örnek bir prototip tasarla (Örnek bir sunum hazırla veya kısa bir video

klip hazırla).

Mümkün ise planların hakkında tecrübeli meslektaşların veya

uzmanların görüşünü al.

Tasarım ilke ve ögelerini incele ve seç

5

6.1.4. Değerlendirme

Değerlendirme en genel anlamı ile öğretmenin geliştirmiş olduğu materyali amaca ne derece hizmet

ettiğini değerlendirdiği aşamadır. Değerlendirme aşaması, materyalin etkinliği, pedagojik uygunluğu,

görsel (teknik) tasarım yönünden olmak üzere farklı perspektiflerden değerlendirilebilir.

Değerlendirme sonucuna göre öğretmen, gerekli düzenlemeleri yaparak bir sonraki kullanımda

materyali daha etkin ve verimli bir duruma getirebilir. Burada hatırlanması gereken önemli bir husus,

materyalin ilk versiyonunun mükemmel olmasının beklenmemesi gerektiğidir. Pedagojik veya teknik

yönden birtakım eksikliklerin, yetersizliklerin olabileceği gerçeği mutlaka dikkate alınmalıdır ve bu

eksiklikler veya yetersizlikler öğretmenin bu süreçte motivasyonunu olumsuz yönde etkilememelidir.

Şekil 6.3 Değerlendirme

6.2. Görsel Tasarım İlkeleri

Geliştirilen materyallerin temel amacı öğretmenin konu ile ilgili vermek istediği birtakım mesajları

öğrencinin algılaması ve alması olduğuna göre bu amacın yerine getirilebilmesi için öğrencinin

dikkatinin çekilmesi, motivasyonun sağlanması ve en önemlisi verilmek istenen mesajın doğru bir

şekilde anlaşılması için görsel tasarım ilkelerine bu süreçte dikkat edilmesi gerekmektedir.

Daha önceden de vurgulandığı üzere bu ilkeler: Bütünlük, basitlik, yerleştirme, yakınlık, hizalama,

denge ve vurgudur. İlkeler ile ilgili ayrıntılar aşağıda verilmiştir.

Değerlendirme

Pedagojik Değerlendirme

Görsel Tasarım Yönünden

Değerlendirme

Öğrenen Perspektifinden Değerlendirme

Etkinlik/Verimlilik Değerlendirilmesi

6

5.2.1 Bütünlük

Bir görseli meydana getiren ögelerin bir bütün olarak görünmesini sağlayan ögeler arasındaki ilişkidir.

Diğer bir ifadeyle kelimeler ve diğer nesneler birlikte anlam oluşturur. Bütünlük, görseli anlamayı ve

yorumlamayı kolaylaştırır. Bütünlük, görsel elemanlar ve bunların fonksiyonları arasındaki ilişki

bütünlüğüdür. Her bir görsel unsur, bir mesaj iletmedeki fonksiyonu göz önüne alınarak

yerleştirilmelidir (Yalın, 2003). Bütünlüğü sağlamak için görsel tasarım ilkelerinden (çizgi, şekil, alan

vb. ) faydalanılır.

Şekil 6.4- Oklar yardımıyla anlatılan kavramda bütünlüğün sağlanması.

Bütünlük ilkesi geliştirilen materyal için tasarlayıcı tarafından standartlar belirlenmesini, bu

standartların tasarımda kullanılmasını gerektirir. Örneğin derste kullanmak üzere bir sunum

geliştirmek isteyen öğretmen öncelikle bu sunumda ana başlıklar, alt başlıklar, genel sunum şablonu

vb. birçok bileşen ile ilgili olarak standartların neler olacağına (renk, çizgi biçim, yazı biçimi ve boyutu

vb.) karar verip bu standartları sunumun bütün slaytlarında kullanmasını, dersi takip eden

öğrencilerin sunum ile verilmek istenen mesajı daha rahat algılamasını, bileşenler arası ilişkileri

kavramasını sağlayacaktır.

Şekil 6.5- Şekillerin çerçevelenmesi

Yukarıdaki örnekte ise sol bölümde verilen simgelerin farklı olması, farklı fiziksel mesafelerde olması

dağınık bir şekilde yerleştirilmişken; sağ resimde farklı mesajları veren küçük simgelerin bir çember ile

7

çerçevelenmesi, düzenli bir şekilde yerleştirilmesi ve bir çizgi hâlinde hizalanması, ortak renk ve

biçimsel özelliklerin kullanılması (tekrarlanması) bir bütünlük yaratmaktadır.

Bütünü oluşturan bileşenlerde basitlik, yerleştirme, yakınlık, hizalama ve denge gibi bu bölümde

ayrıntıları verilen konular, hazırlanan görsel bir tasarımın bütünlüğünü sağlayan temel konulardır.

Ayrıntıları verilen bu hususların anlaşılması ve uygulanması materyalde bütünlüğü sağlayacaktır.

6.2.2. Basitlik

Tasarımların hedef kitleye, sunuluş amacına göre farklılıklar göstermesiyle birlikte unutulmaması

gereken ulaştırılmak istenen mesajın açık, yalın ve basit olması gerekliliğidir. Dikkat yöneltilirken

bilinenle yenilik, basitlikle karışıklık, belirginlikle belirsizlik arasında bir denge aranır. “Basitlik”i

tasarımdaki gereksiz, mesaj ile doğrudan ilişkisi olmayan tasarım ögelerinin kullanılmaması olarak da

tanımlayabiliriz.

6.2.3. Yerleştirme (Hiyerarşi)

Bu ilke, bilginin önem sırasına göre bir organizasyon içerisinde sunulan eğilim ile ilgilidir. Bilginin

hiyerarşik biçimde sunulması öğrencinin daha iyi öğrenmesine katkı sağlar. Görsel hiyerarşi,

insanların bilginin nasıl organize edildiğini anlamasına ve görselin gözden geçirilmesine kolaylık sağlar.

Dengeli bir hiyerarşi sadece bir bilgiyi ayırt etmek ve anlamak için belirgin bir yol sağlamaz; bir de

farklı elementleri sayfa içerisinde bütün olarak bağlamaya yardım eder, düzen ve denge duygusu

yaratır. Uygun iletişim için her bir elementin hiyerarşik düzene uygun olduğundan emin olunmalıdır.

BÜTÜNLÜK sağlayabilmek için:

İlişkili nesnelerin birbirine yakın olarak kullanılması (yakınlık-uzaklık

ilkesi)

Tekrar eden nesneler, özellikler kullanılması (renk, yazı sitili, boyutu

vb).

Nesneler arası bir ilişki olmasa bile yerleştirmede bir düzenin olması,

dağınık olmaması

Genel bir şablonun oluşturulması

Ortak renk, yazı stili ve boyutu gibi elementlerin kullanılması

Belirlenen tasarım özelliklerinin çalışma boyunca baştan sona

tekrarlanması, aynı olması

8

Şekil 6.6 Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi

6.2.4. Yakınlık

Bir görselde birbirine yakın ögeler, birbiriyle ilişkili; uzak ögeler ise ilişkisiz olarak algılanır. Ögeler

yakınlık bakımından birbirinden açıkça ayırt edilmedikçe izleyenler bu ögeleri anlamlandırmaya ve

hangilerinin birlikte düşünüleceğine karar vererek gruplandırmaya çalışır.

Yakınlık kuralına göre yapısal olarak birbirine yakın ögeler aynı şekilde yakın yerleştirilmelidir.

Birbiriyle ilgili olmayan öğeler birbirinden uzak tutulmalıdır. Ögeler ve gruplar arasındaki ayrımın ve

mesafenin miktarı, kullanıcıya materyalin nasıl organize edildiğini söyler (James, 1994).

Görselde dikkat edilmesi gereken bir diğer özellik de satırlar arasındaki boşlukların okumaya ve

anlamaya olan etkisidir. Eğer satırlar birbirlerine çok yakın ise belirli bir uzaklıktan net olarak

okunamaz. Eğer satırlar birbirlerinden çok uzak ve gereğinden fazla boşluk var ise satırlar

birbirlerinden kopukmuş gibi bir izlenim verir. İyi okunabilir bir metin için satırlar arasında bırakılacak

ideal dikey boşluk miktarı, küçük harflerin boyutundan biraz küçük olmalıdır. (Demirel, 2001, s:33).

İlişkili Ögeler İlişkisiz Ögeler

Kendini Gerçekleştirme

Değer İhtiyaçları

Saygı, Parçası Olma

Sevgi, Ait Olma İhtiyacı

Emniyet Güvenlik İhtiyaçalrı

Fizyolojik İhtiyaçlar

Hedef

Alt Hedef

Alt Hedef

Alt Hedef Alt Hedef

Alt Hedef

Kavram

Kavram

Kavram Kavram

9

Şekil 6.7 Görsel ögelerde yakınlık ve insan algısı üzerine etkisi.

(http://moodle.midas.baskent.edu.tr/file.php/4/ders_notlari/Gorsel_Tasarim_Ilkeleri_-_Ders_Notu.pdf)

6.2.5. Hizalama

Görsel ilişkileri etkili bir şekilde sunmak için kullanılan tasarım ilkelerinden birisi hizalamadır.

Materyaldeki ögeler, arasında dikey ve yatay çizgiler varmış gibi hizalanmış ise izleyici bu unsurları ve

aralarındaki ilişkileri daha çabuk kavrar (Demirel, 2001, s:35). Tasarım elementleri belirli bir hiza ile

sunulduğunda izleyenlerin kafasında bir düzen oluşturur ve düzenli bilgiler düzensizlere göre daha

kolay öğrenilir ve hatırlanırlar (Yalın, 2003, s:116). Hizalamada ögeler arası hizalamanın yanı sıra tüm

ögelerin materyale göre hizalanmasına özen gösterilmelidir.

Şekil 6.8 Materyalde hizalama kullanımı

10

Şekil 6.9 Materyalde hizalama kullanımı (Temel İlk Yardım Bilgileri Eğitimi)

(http://moodle.midas.baskent.edu.tr/file.php/4/ders_notlari/Gorsel_Tasarim_Ilkeleri_-_Ders_Notu.pdf)

6.2.6. Denge

Görsel tasarımda denge, ögelerin yatay ve dikey olarak materyale eşit ağırlıkta yerleştirilmesidir.

Denge, tasarımlarımızda dikkat etmemiz gereken önemli bir ilkedir. Tasarım dengelenmemişse

izleyen kendini rahatsız hissedecek ve bir şeylerin yolunda gitmediğini düşünecektir. Denge ile ilgili iki

tür yaklaşım vardır:

a) Simetrik Denge: Nesnelerin görselin merkezine göre ortadan ikiye bölündüğünde her iki

tarafta da birbirinin aynı olacak şekilde yerleştirilmesidir. Aşağıdaki resimde simetrik denge

oluşturulmuştur:

11

Şekil 6.10 Simetrik Denge

b) Asimetrik Denge: Farklı nesneler sayfaya ağırlıkları ölçüsünde yerleştirildiğinde oluşan

dengedir. Bu şekilde materyale belirli bir ölçüde hareketlilik kazandırılabilir.

12

Şekil 6.11 Bitkilerin asimetrik dağılımı

Şekil 6.12 Asimetrik Denge

Farklı açı ve şekilde yerleştirilerek asimetrik bir dengenin oluşturulduğu resim yukarıdadır.

6.2.7. Vurgu

Materyalde belli bir bölüme dikkat çekme durumudur. Öğrencilerin görselin belli bir noktasına

yoğunlaşması isteniyorsa vurgu kullanılabilir. Vurgu, farklı renk ve doku kullanımı, odaklanacak

noktanın boyutunun değiştirilmesi ve yön gösteren çizgilerin kullanılmasıyla yapılabilir.

13

Şekil 6.13 Çizgi ve Şekil kullanarak vurgu yapma

Şekil 6.14- Farklı boyutla vurgu kullanımı

14

Şekil 6.15- Renk kullanarak vurgu yapma

15

6.3. Görsel Tasarım Ögeleri

Görsel tasarım ilkeleri başlığında açıklandığı üzere tasarımın en temel amacı, öğretimsel bir mesajın

öğretmen tarafından öğrenciye ulaştırılmasında öğrencinin algılamasını ve öğrenmesini

kolaylaştırmaktadır. Belirtilen tasarım ilkelerinin tasarım sürecinde hayata geçirilmesi bu bölümde

açıklanan ögeler ile mümkün olacaktır. Dolayısıyla bu ögelerin hangi formunun ne anlam ifade ettiği

hakkında bilgi sahibi olunması gerekmektedir.

6.3.1. Nokta ve Çizgi

Nokta, tasarım sürecinin ilk elemanıdır. Grafik tasarım süreci nokta ile başlar ve noktaların yan yana

gelmesiyle devam eder. Noktaların oluşturdukları birliktelikler farklı psikolojik etkiler yaratmaları

sebebiyle çok önemlidir. Aralarındaki büyüklük-küçüklük, açıklık-koyuluk, sıklık-seyreklik, uzaklık-

yakınlık ilişkilerini, renk ve konum farklılıklarını insan gözü ve beyni derhal algılayarak anlamlandırır.

Bu nedenle, sanatsal üretim ve tasarım sürecinin başlangıcında noktanın önemi büyüktür. Temel

sanat eğitimi kapsamında yapılan çalışmalar nokta eğitimi ile başlar ve bu sayede öğrencilerin elde

edecekleri bilgi birikimi herhangi bir görsel kompozisyona başlarken onlara yol gösterir.

Çizgi, noktaları belli bir yön üzerinde hızla hareketinden ya da sıkışarak yan yana dizilmelerinden

oluşur.

Çizgiler farklı amaçlar için oluşturulabilir:

Organize etmek için (boyama kitabı)

Yönlendirmek için (sarı çizgiyi izle)

Ayırmak için (otobanlarda şeritleri)

Duygu sunmak için (pürüzlü, yıpranmış çizgi şiddet uyandırır)

Ritim oluşturmak için (bahçe çitleri parmaklıklar, şehir manzarası)

Şekil 6.16-Nokta Kullanımı

Birbirinden bağımsız ve ayrı duran noktalar arasındaki etkileşimde düzenli bir devamlılık yok ise çizgi

olarak algılanmaları güçleşir. Ancak belli bir düzeni takip eden noktalar arasındaki iletişim, onların

çizgi olarak görünmelerini sağlar.

16

Şekil 6.17- Nokta Kullanımı

Psikolojik etkileri araştırıldığında düz çizgiler statik yapılarının hareketsiz ve durağan etkisiyle disiplin,

güvenilirlik, monotonluk, düzen gibi kavramları; bunun yanı sıra eğri çizgiler hareketli yapılarıyla

dinamizm, canlılık ve neşe gibi kavramları çağrıştırabilir (Akçadoğan, 2006).

Şekil 6.18-Görselde çizgi kullanımı

6.3.2. Şekil

Şekil, bir yüzey üzerinde yaratılan iki boyutlu biçimdir. Her şeyin bir şekli vardır. Çocuklar objeleri

tanımlamayı şekillerle öğrenir, dünyayı betimlemek için basit geometrik şekiller çizerler. Örneğin

güneş bir çember olabilir. Okumaya başladıklarında harflerin farklı şekillere sahip olduğunu

öğrenirler.

Tasarımlarda şekiller objeleri tanımlar ve fikirlerle iletişime girer. Örneğin bir şirketin logosundaki

çember dünyayı, evrenselliği simgeler.

Sıra dışı şekiller dikkat çeker. İnsanların ilgisini çekmek için dörtgen bir şekilden çok farklı bir şekil,

örneğin yıldız kullanılabilir. Yazıları da dörtgen sınırlardan ziyade farklı şekillerin içine yerleştirerek

dikkat çekilebilir.

17

Şekil 6.19- İki boyutlu şekil örnekleri

6.3.3. Renk

Renk, hayatımızdaki pek çok şeyi ifade eder. Objeleri tanımlamamızı (Elma kırmızıdır), nesneleri

anlamamızı (yeşil geç demektir), duyguları ifade etmemizi sağlar.

Tasarımlarımızda; renklerle hisler uyandırır, objeleri tanımlar ve mesajımızı iletiriz. Yumuşak renklerle

ılımlı ya da romantik bir atmosfer yaratırız. Bir grup fotoğrafı renkli bir kutuya yerleştirerek birlikte

olduklarını vurgularız. Önemli bir uyarı için parlak kırmızı rengi kullanırız.

Renkler tasarımlarımıza pek çok şey katar. Fakat bir renk seçerken bu renk ile ne yapmak istediğimizi

dikkatlice düşünmeliyiz. Hangi renk en uygun, bir banka için yeşil mi yoksa altın rengi mi güvenilirliği

daha iyi yansıtır? Benzer firmalar için hangi renkleri kullanmalıyız, bu renkler diğerleri ile benzer mi

yoksa çok farklı mı olmalı?

Renkleri kullanış şekliniz çalışmanın nihai görünümünde farklılıklar yaratacaktır. Tasarımın içinde yer

alan resimden bir renk seçin ve arka plan rengi olarak kullanın, böylece kesin bir görüntü elde

edersiniz. Eğer gün batımı ile ilgili bir resminiz varsa bu rengi arka-planda kullanarak yumuşak bir

18

görüntü elde edersiniz. Resimdekinden zıt bir rengi arka planda kullanırsanız farklı bir görüntü elde

edersiniz. Çalışmayı güneşin batışı ve yanında koyu renklerle kullanırsanız dram oluşturursunuz.

Şekil 6.20-Renkler

Yazı rengi – alt zemin rengi uyum şeması

Şekil 6.21-Renk kullanımı

6.3.4. Yazı (Tipografi)

Tipografi, yazıyı belli bir forma sokma tekniğidir. Yazı tasarımcıları, tek bir yazı ailesi için bile uzun süre

çalışırlar. Grafik tasarımda da tipografinin önemi büyüktür. Tipografi sayfa üzerindeki temel

elemanların başında gelir. Yazı hem içerik, hem de görsel bir etkiye sahiptir. Resim, illüstrasyon ya da

renk kullanmadan grafik tasarımlar oluşturmak mümkündür. Fakat yazı ve tipografi grafik tasarım

ihtiyaçlarının karşılanmasında temel ögedir. Sadece tipografik elemanlarla da oldukça etkili tasarımlar

elde edilebilir.

Grafik tasarımda tipografi ile ilgili bazı basit kuralları göz önünde bulundurmak gerekir. Örneğin

başlık, alt başlık ve metin sıralaması sayfa üzerinde yaratılmaya çalışılan bir öncelik sırası düzenidir.

Bu hiyerarşik düzenin kurulması için:

- Harf büyüklüklerini değiştirmek

- Yazı karakterlerinin farklılıkları ile ayrıştırma sağlamak

19

- Aynı yazı karakterleri kullanılsa dahi koyu veya eğik yazı gibi değişkenleri kullanmak gerekir.

6.3.5. Boşluk - Alan

Bir tasarımı oluştururken sadece şekil ve çizgilerin nereye yerleştirileceğini değil; aynı zamanda

nereye bağlanacağını, etrafında ya da arasında ne kadar boşluk bulunacağını da düşünmek gerekir. Bu

evi dekore etmeye benzer. Kullanılacak alanın ne kadar olduğu düşünülmelidir. Eğer her yer

doldurulursa yaşayacak alan ya da nesnelerin etkisi kalmaz. Yazıların ve resimlerin uyumları

düşünülmelidir.

Çalışmayla ilgili çok sayıda materyal olsa da yazısız ve resimsiz boşluklar oluşturmak gerekir (beyaz

alan). Bu boşluk gözün dinlenmesini ve görsellerin organizasyonunu sağlar. Sayfada yer alan yazı

blokları arasındaki boşluk, okuyucunun bloklar arasında göz gezdirmesinde ona yardımcı olur. Sayfada

yer alan şekillerin değeri ve yerleşimi uzamsal bir ilişki yaratarak odak noktası oluşturur. Büyük bir

dünya resmini boşlukla çevrelediğinizde, etrafta başka dünya resimleri olsa da izleyicinin gözü büyük

dünya resmine takılacaktır.

OKUNABİLİRLİK İÇİN KÜÇÜK HARF KULLANIMINI TERCİH

EDİN. YAZININ KÜÇÜK BİR BÖLÜMÜ BÜYÜK HARFLERLE

YAZILABİLİR ANCAK CÜMLENİN TAMAMI VEYA ÜÇ

KELİMEDEN DAHA UZUN YAZILAR KÜÇÜK HARFLER

KULLANILARAK YAZILMALIDIR.

Okunabilirlik için küçük harf kullanımını tercih edin.

Yazının küçük bir bölümü büyük harflerle yazılabilir

ancak cümlenin tamamı veya üç kelimeden daha uzun

yazılar küçük harfler kullanılarak yazılmalıdır.

H a r f l e r a r a s ı b o ş l u k

Harfler arası boşluk

Satırlar arası boşluk az olduğu zaman metinleri okumak zorlaşır.

20

Şekil 6.22- Tasarımda boşluk kullanımı

(http://www.pigme.com.tr/helezon/genel/207)

6.3.6. Doku

Doğadaki tüm nesnelerin ve varlıkların görme, dokunma duyularıyla kavranabilen, iç

yapılarının işlevsel özelliklerini dışa vuran yüzeysel etkilerine “Doku” (Tekstür) denir. Dokular

çalışmalara zenginlik ve yoğunluk katsın diye kullanılabilir. Dokular hissedilir (Kâğıdın üzerindeki doku

vb.). Tasarımlarda kullanılan dokular (pattern), aslında bir doku hissi uyandırmak için kullanılır. Işık ve

gölgeler kullanılarak dokular elde edilebilir.

Tasarımda kullanılan dokular görsel dokulardır. Bir resim ya da çizgi tekrar tekrar kullanıldığında

oluşan ışık ve karanlığın ritmi yüzeyde yoğunluk oluşturur. Görsel dokuların, harika kenarlıklar veya

arka planlar oluşturmasının sebebi budur. Tekrar eden bir gül resmi zarafet hissi uyandırır. Yumuşak

bir dokuya sahip kâğıda hafif pastel renkler incelik katar. Dokular vurgu için de kullanılır. Açık renkli

bir kâğıdın üzerine siyah bir yazı yazmak yazının etkisini arttıracaktır.

Satır aralıkları fazla olduğu

zaman metinler birbirinden

kopuk görünür.

1,5 satır aralığı en rahat

okumaya izin veren

görünüme sahiptir.

21

Şekil 6.23 - Düz zemin ve granit dokusu verilmiş zemin

Şekil 6.24 - Doku uygulanmamış dişli ve üç boyut efekti verilmiş dişli.

Şekil 6.25 - Doku uygulama örneği.

6.3.7. Boyut

Tasarımlarımızda önemli bir rolü vardır. Boyut fonksiyonel bir ögedir. İlgi çekicidir (Küçük çocuklar ve

dev gökdelenler ilgimizi çeker). Organize edicidir (Çocukları boy sırasına sokarak bir süreci açıklarız).

22

Fonksiyonel bir tasarımda, hedef kitlenin belirlenen uzaklıkta tasarımı izleyebilmesi için gerekli

büyüklükte yazı ve resim kullanılır. Örneğin emekliler için bir ev broşürü hazırlanacaksa kitlenin yaşına

uygun boyuttaki elementlerin kullanımına dikkat edilmelidir.

Şekil 6.26 - Tasarımda boyutlandırma örneği.

Nesnelerin büyüklüklerini değiştirerek (zıtlıklar oluşturarak) çekicilik sağlanabilir. Tasarımları organize

etmek için en önemli elementlerin en büyük, en önemsizinin de en küçük olmasına dikkat edilmelidir.

Başlıklar diğer elementlerden genelde daha büyük olur. Büyük objeler kullanıcıya yakın gelir.

23

Şekil 6.27 - Boyutlandırma etkisi ile vurgulama.

6.3.8. Değer

Değer, açık ve koyu bir yüzey veya nesne arasındaki ilişkiyi ifade eder. Değer etrafımızdaki her şeye

şekil ve doku verir. Renk bir değere sahip olsa da (koyu kırmızı renkli bir elbise ve açık kırmızı bir

ceket) siyah ve beyaz renklerle değerleri görselleştirmek daha kolaydır. Eğer bir sokağın siyah beyaz

resmini çekerseniz gölgeler siyah görünecek, açık renkli ev resmi beyaz görünecek, diğer şeyler bu iki

uç arasında gri görünecektir. Ağacın gövdesindeki ışık farklılıklarından oluşan değerler bize ağacın

çevreli yapısını gösterir. Ayrıca gövdesinde yer alan koyu ve açık dokular bizim dokuyu algılamamızı

sağlayacaktır.

Şekil 6.28 Renklendirilerek değer katılmış bir tasarım örneği.

Tasarımdaki tüm elementler bir değere sahiptir. Çünkü değer ilişkiseldir, bir elementin değeri

etrafındaki ve arka-plandaki diğer elementlerin değerlerinden etkilenecektir. Küçük bir alana yazılan

siyah renkli yazılar tasarımı gri gösterecektir.

Değer, temalarımızı göstermemiz için önemli bir araçtır. Aydınlıktan karanlığa yumuşak geçişlerle

sakin bir atmosfer oluşturulabilir. Pastel arka plana sahip ortamlarda yumuşak hatlara sahip

resimlerle böyle bir duygu aktarılabilir. Aydınlık ve karanlık tonlar arasında keskin geçişlerle dramatik

24

ve ilgi çekici bir atmosfer oluşturulabilir. Sarı ve siyah renklerdeki çizgilerle oluşturulan bir arka plan

ilgi çekici olabilir.

25

6.4. Resim İşlemleri

İnternetten bulunan resimler üzerinde değişiklik yapma ya da yeni bir resim kompozisyonu

oluşturmaya ihtiyaç duyulabilir. MS Windows işletim sistemi kullanılan bir bilgisayarda sistemle

birlikten gelen “Paint” yazılımı ve ofis yazılımı ile birlikte yüklenen “MS Office Picture Manager”

kullanılabilir. Ayrıca Pardus işletim sistemi kullanılan bilgisayarlarda “Gimp” yazılımı ile resim

düzenleme işlemleri yapılabilir. Daha profesyonel resim uygulamaları için “Adobe Photoshop”,

“Adobe Fireworks” yazılımları kullanılabilir. “Adobe Photoshop” programı hakkında daha çok bilgi

almak ve nasıl kullanılacağı ile ilgili Türkçe videolu anlatımlardan faydalanmak için

“http://kursiyernet.meb.gov.tr “ adresine başvurabilirsiniz.

6.4.1. Bir Resmin Formatını Değiştirme

1. Formatını değiştirmek istediğiniz resmin üzerine farenin sağ tuşu ile tıklayınız.

2. Açılan menüde “Birlikte Aç” ve buradan da “Microsoft Office 2010” seçeneğini tıklayınız.

3. “Microsoft Office Picture Manager” programında formatını değiştirmek istediğiniz resim

açılacaktır.

4. “Dosya” menüsünden “Ver” komutunu seçiniz.

Şekil 6.29- Resim formatı değiştirme.

5. Ekranın sağ tarafında “Ver” komutu ile ilgili seçeneklerin yer aldığı bir panel açılacaktır.

26

Şekil 6.30- Resim formatı değiştirme seçenekleri.

6. Bu panelde dosyanın nereye verileceği, adının ne olacağı ile ilgili ayarları da yapmak

mümkündür.

7. Panelde yer alan “Bu dosya biçimiyle ver” bölümünün altındaki açılır menüde dosyanızı

dönüştürebileceğiniz seçenekler yer almaktadır. Bu seçenekler: JPG, PNG, TIFF, GIF ve

BMP’dir. Bunlardan dönüştürmek istediğiniz formatı seçiniz.

Şekil 6.31- Desteklenen resim formatları.

8. Panelin altında yer alan “Tamam” seçeneğine tıklandığında resim istenilen formata

dönüştürülecektir.

6.4.2. Bir Resmin Boyutunu Değiştirme

1. Boyutu değiştirilmek istenen dosyayı “Picture Manager” ile açınız.

27

2. “Resim” menüsünden “Yeniden boyutlandır” seçeneğini seçiniz.

ekil 6.32- Picture Manager ile resim boyutlandırma.

3. Ekranın sağında yeniden boyutlandırma ile ilgili ayarları yapabileceğiniz “Yeniden

Boyutlandır” paneli açılacaktır.

Şekil 6.33- Picture Manager ile resim boyutlandırma seçenekleri.

4. Bu panelde yer alan “Önceden tanımlanmış genişlik X yükseklik” radyo seçeneğine tıklayarak

hemen altında yer alan açılır menüde önceden belirlenmiş hazır boyutlardan birini seçerek ve

ardından “Tamam” tuşuna tıklayarak belge boyutunu değiştirebilirsiniz.

5. “Özel genişlik X yükseklik” radyo seçeneğine tıklayarak istediğiniz boyutları (Genişlik X

Yükseklik sırası ile) girip “Tamam” tuşuna tıklayarak belge boyutunu değiştirebilirsiniz.

6. “Özgün genişlik X yüksekliğin yüzdesi” radyo seçeneğine tıklayıp altında yer alan yüzde

kutucuğuna yüzde değer girerek (Örneğin resmin boyutunu yarısı kadar azaltmak için 50%) ve

ardından “Tamam” tuşuna tıklayarak belge boyutunu değiştirebilirsiniz.

6.4.3. Picture Manager ile Bir Resmi Kırpmak

1. Kırpmak istediğiniz bir resmi “Microsoft Picture Manager” programı ile açınız.

28

Şekil 6.34- Picture Manager ile resim kırpma.

2. Karşınıza aşağıdaki gibi bir ekran gelecektir.

Şekil 6.35- Picture Manager ile resim kırpma seçenekleri.

3. Bu ekranda resminizin tüm köşe ve kenarlarında siyah renkli tutamaçlar oluşacaktır.

İstediğiniz tutamacın üzerine fare ile gelip farenin sol tuşuna tıklayıp resmin içinde doğru

sürükleyerek kırpmak istediğiniz alanı belirleyebilirsiniz. Bu işlemi yaparken tutamaçların

dışında kalan resim bölgelerinin soluklaştığına dikkat ediniz.

29

4. Resimde kalmasını istediğiniz alanı tutamaçlarla belirledikten sonra ekranın sağında yer alan

“Kırp” panelinin altındaki “Tamam” seçeneğine tıkladığınızda, kırpma işlemi tamamlanacaktır.

Not: Eğer tutamaçları fare ile seçmek istemiyorsanız ekranın sağında yer alan “Kırp” panelindeki

“sol, sağ, üst, alt” kutularına istediğiniz değerleri girerek de kırpma alanını belirleyebilirsiniz.

6.4.4. Bir Resmin Üzerine Çizimler ya da Şekiller Eklemek/Çıkarmak

“Microsoft Office Picture Manager” programı ile bir resmin üzerine çizimler ya da şekiller eklemek ya

da resmin üzerinde yer alan çizimleri ya da şekilleri resimden çıkarmak mümkün değildir. İşletim

sistemi ile birlikte gelen “Paint” yazılımı ile bu tür uygulamalar yapılabilir. “Paint” ile boş bir alana

çizimler yapılabileceği gibi var olan resim üzerine de çizimler yapılabilir.

Paint yazılımı ile resim düzenlemeleri yapmak için:

Başlat - Tüm Programlar – Donatılar – Paint (Windows 7 için) adımları ile uygulama açılır.

Şekil 6.36- MS Paint ana ekranı.

Açılan boş çizim alanına aşağıdaki araçları kullanarak istenilen görsel oluşturulur:

Şekil 6.37- MS Paint çizim araçları.

30

Araçları kullanarak:

o Çizgi çizme

o Metin ekleme

o Fırçalarla çizim yapma

o Şekil ekleme

o Şekil ve çizgileri renklendirme işlemleri

o Var olan bir çizim veya resimde silme işlemleri yapılabilir.

Şekil 6.38- Resim seçme, kırpma, boyutlandırma ve döndürme araçları.

“Giriş” sekmesi resim grubunu kullanarak resmi seçme, kırpma, boyutlandırma ve

döndürme işlemleri yapılabilir.

Çizilen veya resimlerle oluşturulan resim kompozisyonu farklı resim formatlarında

kaydedilebilir.

31

6.5. Video ve Ses Düzenleme

6.5.1. Video İşlemleri

6.5.1.1. Genel Bakış

Öncelikle video düzenleme aracı olan “Windows Live Movie Maker”ı çalıştırınız.

1- Üst kısımda menü çubuğu ve seçenekler bulunmaktadır.

2- Sol tarafta bir video oynatıcı bulunmaktadır. Burada bir ya da daha fazla videoyu düzenlerken

her aşamada videonuzu izleyebilirsiniz.

3- Sağ kısım ise video düzenlemede size yardımcı olacak olan alandır. “Movie Maker”a

aktardığınız video, ses ve resim dosyaları bu kısımda bölümler halinde görülebilmektedir. Bu

kısımda fare yardımıyla videoyu bölme, bölümlerin yerini değiştirme gibi işlemler yapılabilir.

Şekil 6.39- Windows Live Movie Maker ana ekranı.

6.5.1.2. Video ya Yazı, Ses ve Geçişler Ekleme

Derste öğretimsel amaçla kullanacağınız bir videonun başına ya da istediğiniz bir yerine yazı

ekleyebilir, video ses içermiyorsa ya da farklı bir ses dosyası kullanmak istiyorsanız bir ses dosyası

ekleyebilir, farklı videolar arasına geçişler ekleyerek videoyu görsel açıdan daha izlenebilir hâle

getirebilirsiniz. Şimdi bu işlemleri ekran görüntüleri yardımıyla sırasıyla yapalım:

Öncelikle video düzenleme programımıza bir video ekliyoruz.

1- “Video ve Fotoğraf Ekleme ”ye tıklayarak açılan pencereden videonun olduğu konumu,

ardından videoyu seçiniz.

2- “Aç” seçeneğine tıkladığınızda video sağ tarafta bulunan düzenleme alanına alınacaktır.

32

Şekil 6.40- Windows Movie Maker ‘da video veya resim ekleme.

Videonuza yazı eklemek için “Giriş” sekmesinde “Başlık”, “Açıklama” ve “Jenerik” olmak üzere üç

seçenek bulunmaktadır. “Başlık” ile videonun başlangıcına bir başlık yazılabilir, “Açıklama” ile videoda

istediğiniz herhangi bir yere yazı ekleyebilirsiniz. Jenerikte ise videonun son kısmına yazı eklenir. Biraz

önce eklediğiniz videonun başlangıcına örnek bir yazı ekleyelim.

1- Bunun için “Başlık” seçeneğine tıkladığınızda sol tarafta bulunan oynatıcı üzerinde bir yazı

alanı belirir.

2- Buraya istediğiniz başlığı yazabilirsiniz.

3- Aynı zamanda yazı zaman çizelgesine de eklenir.

4- Üstte bulunan “Menü” sekmesine de “Metin Araçları” diye yeni bir sekme eklenir. Buradan

yazı tipi, yazı rengi, arka plan rengi gibi değişiklikleri ayarlayabilirsiniz.

Şekil 6.41- Windows Movie Maker ‘da videoya yazı ekleme

Videonuz ses içermeyen bir kayıt ise ya da sesi olduğu hâlde dışarıdan başka bir ses dosyası

eklemek istiyorsanız:

1- Giriş sekmesinde bulunan “Müzik Ekle” seçeneğinden yararlanın.

33

2- Açılan pencerede istediğiniz ses dosyasını seçerek “Al” seçeneğine tıkladığınızda ses dosyası

sağ kısımda bulunan videonun üst kısmına eklenir. Sesin nerede başlaması gerektiğine fareyle

ses dosyasını zaman çizelgesinde sürükleyerek karar verebilirsiniz.

Şekil 6.42- Windows Movie Maker ‘da videoya ses ekleme

Videolar arası geçişlerin görsel açıdan daha güzel olması için animasyonlar bulunmaktadır. Üst

menüde bulunan “Animasyonlar” sekmesinden videolar arasına geçişler ekleyebilirsiniz. Şimdi

eklediğiniz başlık yazısı ile videonun arasına bir animasyon ekleyelim:

1- Önce başlık yazısı ile videonuzun arasındaki kısma tıklıyorsunuz. Böylece oraya animasyon

ekleyebileceksiniz.

2- Daha sonra “Animasyonlar” menüsünü tıkladığınızda “Geçişler” yazan kısımda birçok geçiş

şekli görebilirsiniz. Buradan herhangi birini tıkladığınızda seçtiğiniz alana otomatik olarak

eklenir. Daha sonra oynatıcınızdan nasıl göründüğüne bakabilirsiniz.

Şekil 6.43- Videolar arası geçiş efektleri

34

6.5.1.3. Bir Video Filmin Düzenlenmesi

Videonun Belirli Bölümlerinin Alınıp Yeni Bir Video Dosyası Olarak Kaydedilmesi

Bazen elinizde olan bir videonun tamamına ihtiyaç duymayabilirsiniz. Çok yer kaplaması, uzun olması

gibi sebeplerden gereksiz kısımlarını çıkarıp sadece işinize yarayacak olan kısmı ayrı bir video dosyası

hâline getirebilirsiniz. Bunun için üzerinde düzenleme yapacağınız otuz saniye uzunluğunda olan diğer

video dosyasını “Live Movie Maker” programına alıyoruz.

1- Videonun alındığı zaman çizelgesinde video üzerinde siyah bir çizgi görünmektedir. Bu çizgiyi

fare ile tutup sürükleyerek videonun herhangi bir yerine geçebilirsiniz. Videonun ilk 5-10

saniyeleri arası ile son 5 saniyesinin gerekli olduğunu, diğer kısımların gereksiz olduğu için

çıkarılacağını varsayalım. Bunun için “Bölme” işlemini kullanabilirsiniz. Yukarıda belirtilen

siyah çizgiyi 5. saniyeye getirin.

2- Burada Video araçları menüsünde bulunan “Böl” seçeneğine tıklayın. Video, zaman

çizelgesinde ilk 5 saniye ve devamı olarak iki parça hâlinde görülecektir.

3- Zamanı oynatıcının sağ alt köşesinden görebilirsiniz.

Şekil 6.44- Zaman çizelgesi ile videoları bölme

Gerekli 5-10. saniyeler olduğu için siyah çizgiyi fareyle 10. saniyeye çekerek aynı “Bölme” işlemini

tekrarlayın. Son 5 saniyeyi alabilmek için de 30 saniye olan videonuzun 25. saniyesinde “Bölme”

işlemini tekrarlayın.

1- Elimizde 0-5 sn, 5-10 sn, 10-25 sn ve 25-30 sn olmak üzere 4 parça video oluştu.

2- Gereksiz olan 0-5 sn ve 10-25 sn kısımları çıkarmak için her bir parça üzerine sağ tıklayarak

“Kaldır” komutunu veriniz.

35

Şekil 6.45- Bölünmüş videolardan istenen bölümü kaldırma

1- Kalan kısımları birleştirip yeni bir video dosyası yapmak için “Giriş” sekmesinde bulunan

“Filmi Kaydet” seçeneğine tıklayın. “Movie Maker” yeni videoyu bilgisayarınıza en uygun

formatta kaydeder.

2- Videonuza yeni bir isim verdikten sonra istediğiniz yere kaydedebilirsiniz.

Şekil 6.46- Hazırlanan videoyu kaydetme

6.5.1.4. Birden Fazla Videonun Birleştirilmesi

Birden Fazla Videonun Tamamının Alınıp Yeni Bir Video Olarak Kaydedilmesi

İki ya da daha fazla videoyu tek bir video dosyası hâline dönüştürmek için programınızdan

yararlanabilirsiniz. Bunun için örnek olarak bilgisayarda bulunan Video 1 ve Video 2 isimli dosyaları

alarak tek bir video dosyası hâline getirelim. Önce videolarınızı sırayla “Movie Maker” programımıza

alın. Videolar aldığınız sıraya göre zaman çizelgesine eklenecektir.

36

Şekil 6.47- Birden çok videoyu birleştirme.

Videoların arasında ani geçişlerin olmasını önlemek için daha önce öğrendiğiniz şekilde geçişler

ekleyebilirsiniz.

1- Filminizi kaydetmek için “Movie Maker” menüsünde bulunan “Filmi Kaydet” seçeneğine

tıklayın.

2- Yeni bir isim verip “Kaydet”e tıkladığınızda filminiz bilgisayarınız için en iyi ayarda kaydedilir.

Şekil 6.48- Birleştirilmiş videoları yeni isimle kaydetme

6.5.1.5. Birden Fazla Videonun Düzenlenmesi

Birden Fazla Videonun Belirli Bölümlerinin Alınıp Yeni Bir Video Olarak Kaydedilmesi

Birden fazla videonun belirli bölümlerinin alınabilmesi için yapılması gereken daha önce gösterildiği

şekilde kullanılacak videoların tümünün “Movie Maker” programına alınmasıdır. Videolar aldığınız

sıraya göre zaman çizelgesine eklenecektir. Siyah renkli kaydırma çubuğu ile her video üzerinde hangi

kısımlar alınmak isteniyorsa o bölümler için “Bölme” işlemi yapılır, gereksiz olan kısımlar “Kaldır”

komutu ile kaldırılır ve kalan kısımlar “Filmi Kaydet” komutu ile bilgisayarınıza tek bir video dosyası

olarak kaydedilir.

37

Başlat>tüm programlar>Quick Media Converter takip ederek çalıştırınız.

5.6.1.6. Videoları Farklı Video Formatlarına Dönüştürme

Bu etkinlikte; video dosyalarını video dönüştürme programlarından “Quick Media Converter”

programı kullanılarak nasıl farklı video formatlarına dönüştürüleceğiyle ilgili örnek uygulama

gösterilmektedir. Bu uygulamayı aşağıdaki adımları uygulayarak kolayca yapabilirsiniz:

Şekil 6.49- Quick Media Converter programını çalıştırma

Başlat menüsünden çalıştırdığınız programın ekran görüntüsü Şekil 6.50 ‘da verilmiştir.

1

38

Şekil 6.90'de gösterilen “add files to convert” seçeneğine tıklayınız.

Şekil 6.91'de görülen dönüştürmek istediğiniz videoyu seçme ekranından videonuzun bilgisayarınızda bulunduğu yeri belirleyiniz.

Videonuzu seçiniz.

“Aç” seçeneğine tıklayınız.

Şekil 6.50- Quick Media Converter programı ekran görüntüsü

Programı çalıştırdıktan sonra:

Şekil 6.51- Dönüştürülecek videoyu Quick Media Converter programında açma

Converter programında açılan videonun dosya uzantısı “.flv” olan video formatıdır. Bu video

formatını “Windows Media Player” video görüntüleyici programında çalıştırabilmek için “.wmv”

1

2

3

4

39

Şekil 6.92’de gösterilen dönüştürülecek video formatını seçmek için Windows Media Player simgesine tıklayınız.

".wmv resize" seçeneğine tıklayınız.

Dönüştüreceğiniz videonun bilgisayarınızda kaydedileceği yeri belirlemek için “click here to select the target directory” simgesine tıklayınız.

uzantılı video formatına dönüştürülecektir. Bu işlem için uygulanması gereken adımlar aşağıdaki

gibidir:

Şekil 6.52- Dönüştürülecek videoyu Quick Media Converter programında açma

Bu işlem adımlarından sonra ekrana Şekil 6.53’teki gibi dönüştürülen videonun kaydedileceği yeri

belirleme iletişim kutusu gelecektir.

1

2

3

40

Şekil 6.53'te gösterildiği gibi dönüştürülen videonun kaydedileceği yeri belirleyiniz.

“Tamam” seçeneğine tıklayınız.

Dönüştürme işleminin başlaması için “Start convension" ” simgesine tıklayınız.

Şekil 6.53- Dönüştürülen videonun kaydedileceği yeri belirleme

Ekrana Şekil 6.54’teki gibi dönüştürme işleminin başladığını gösteren görüntü gelecektir.

Şekil 6.54- Dönüştürme işleminin devam ettiğini gösteren ekran

1

2

3

41

Dönüştürme işlemi bittikten sonra dönüştürülen yeni video formatıyla videoyu görüntülemek için Şekil 6.95’te gösterildiği gibi videonun bulunduğu konumu seçiniz.

Video üzerine farenin sağ tuşuyla tıklayınız.

Şekil 6.95 'te gösterildiği gibi ekrana gelen iletişim kutusundan “Birlikte aç” seçeneğine tıklayınız.

Ekrana gelen video görüntüleme programlarından “Windows Media Player” seçeneğini seçiniz.

Şekil 6.55- Dönüştürülen videoyu video görüntüleme programıyla açma

Bu işlemlerden sonra dönüştürülen video Şekil 6.96’daki gibi video Windows Media Player

programında görüntülenebilecektir.

1

2

3

4

42

Şekil 6.56- Dönüştürülen videonun Windows Media Player programındaki görüntüsü

Bunun yanı sıra İnternet üzerinde ulaşılan bazı hareketli görüntüler video yerine flash animasyonu

olarak kaydedilmiş olabilir. Bu flash animasyon dosyalarını indirmek ve bilgisayarda görüntülemek için

de ek yazılımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yazılımlardan bazıları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Flash dosyalarını indirme ve görüntüleme programları

İndirme programı İndirilebilecek web adresi Orbit downloader http://www.orbitdownloader.com/tr/

FlashGet http://www.flashget.com/index_en.html

Save flash http://www.saveflash.com/

Görüntüleme programı İndirilebilecek web adresi Flash player http://www.adobe.com/tr/products/flashplayer/

Gom player http://www.gomplayer.org/

Sothink SWF Decompiler http://www.sothink.com/product/flashdecompiler/

Flv player http://www.flvplayer.com/

İnternet üzerinde bulduğunuz flash animasyon dosyalarını indirmek için de Orbit Downloader

programını kullanabilirsiniz. Flash dosyalarını indirmek için uygulanması gereken işlem adımları Orbit

Downloader programı kullanılarak video indirme adımlarıyla benzerlik göstermektedir.

Tabloda verilen flash görüntüleme programlarından istediğinizi, ilgili web adreslerinden

bilgisayarınıza kurarak flash dosyalarını görüntüleyebilirsiniz. Bu programları indirmek için gerekli

işlem adımları Orbit Downloader video indirme programını yükleme adımlarıyla benzerlik

göstermektedir.

43

6.5.2. Ses İşlemleri

6.5.2.1. Genel Bakış

Ses düzenleme aracı olarak; dünya çapında gönüllü uyarlamacıların oluşturduğu bir grup tarafından

yazılan ücretsiz bir program olan “Audacity” yazılımı kullanılacaktır.

http://audacity.sourceforge.net İnternet adresinden indirilebilir.

1- Menü çubuğu.

2- Araç çubukları.

3- Sesin düzenlendiği çalışma alanı.

6.5.2.2. Ses Kaydı

Taşınabilir bilgisayarların üzerinde genellikle tümleşik mikrofon bulunmaktadır. Bunun yanında

bilgisayarlara harici mikrofon da takılabilir. Ses kaydına başlamadan önce, Şekil 6.58’de birinci

kutucukta gösterilen bölümden; ses kaydının tek kanal mı (mono), çift kanal mı (stereo) olacağı ve

kaydın hangi mikrofon ile yapılacağı seçilir.

Daha sonra iki numaralı kutucuktaki “kayıt” simgesine tıklanarak kayıt işlemi başlatılır. “Audacity”

yazılımı ile konuşma, müzik, dış ortam vb. sesler kolayca kaydedilebilir. Kayıt işlemini bitirmek için üç

numaralı kutucuktaki “durdur” simgesine tıklanır.

Şekil 6.57- Audacity Yazılım Ekranı

44

Şekil 6.58- Audacity ses kaydetme

6.5.2.3. Ses Düzenleme

“Audacity” yazılımı ile düzenlenecek ses dosyası “Dosya\Aç” menü sırasıyla açılır. Açılan ses dosyası

çalışma alanında ses dalgası şeklinde görünür (Şekil 6.59). Ses dosyası üzerinde kesme, kopyalama,

ekleme vb. işlemlerin yanında, etki menüsünün altında bulunan efektler de uygulanabilir. Ses

dosyasının belli bir bölümü üzerinde işlem yapılacaksa, “seçim aracı” ile o bölüm, tamamı üzerinde

Şekil 6.59- Ses düzenleme

45

işlem yapılacaksa, “Düzenle\Seç\Tüm” menü sırasıyla veya Şekil 6.60’de kırmızı kutucukla gösterilen

bölüme tıklanarak sesin tamamı seçilir. Seçimden sonra yapılacak işlem ses dosyasına uygulanır.

Ses dosyasının fazla kısımlarını silmek: Şekil 6.60’de gösterilen ses dosyasının başındaki ve sonundaki

fazla kısımları silmek için; seçim aracı ile önce birinci bölüm seçilir ve “Düzenle\Sil” menü sırasıyla bu

bölüm silinir, daha sonra aynı işlem ikinci bölüm için yapılır.

5.6.2.4. Birden Çok Ses Dosyası İle Çalışma

“Audacity” yazılımı ile birden çok ses dosyası üzerinde işlem yapılabilmektedir. “Dosya\Aç” menü

sırasıyla ilk ses dosyası açılır, diğer ses dosyaları “Dosya\İçe Aktar\Ses” menü sırasıyla çalışma alanına

Şekil 6.60- Sesin belli bir kısmını seçme

1 2

Şekil 6.61- Birden çok ses dosyasında çalışma

46

eklenir. Şekil 6.61’de üç adet ses dosyası ile çalışılmıştır. Birinci ses dosyası çift kanal (stereo),

diğerleri tek kanaldan (mono) oluşmaktadır. Birinci ses dosyası üzerinde zarf aracı ile belli bölgelerde

ses şiddeti azaltılmıştır. İkinci ses dosyası “Etki\Tekrarla” menü sırası kullanılarak dört kez

tekrarlanmıştır. Üçüncü ses dosyası “Zaman Öteleme Aracı” kullanılarak sağa kaydırılmıştır. Ses

dosyaları üzerinde daha farklı işlemler yapmak veya daha çok ses dosyası ile çalışmak mümkündür.

Örneğin; bir öğrencinin okuduğu şiir kaydedilir ve ikinci bir ses dosyası çalışmaya eklenerek fon

müziği olarak kullanılabilir.

Ses dosyaları üzerinde yapılan işlemler tek bir ses dosyası olarak kaydedilir.

6.5.2.5. Ses Dosyası Kaydetme İşlemleri

“Audacity” yazılımı ile yapılan işlemler, proje veya ses dosyası olarak iki şekilde kaydedilir. Proje

olarak; ses dosya veya dosyaları üzerinde yapılan işlemlere daha sonra devam etmek veya değişiklik

yapmak için “Dosya\Projeyi Kaydet” menü sırası kullanılarak kaydedilir.

Ses dosyası olarak; “Dosya\Dışa Aktar” menü sırası

kullanılarak kaydedilir. “Audacity” yazılımı ile Şekil

6.62’de gösterilen ses formatlarında kayıt yapılabilir. Bu

ses formatlarından MP3 ve WAV formatları daha yaygın

kullanılmaktadır. Ses dosyalarını MP3 olarak kaydetmeye

çalıştığımızda “lame_enc.dll” dosyasının bulunmadığı

yönünde bir uyarı ile karşılaşırız (Şekil 6.63).

“lame_enc.dll” dosyası, “Audacity” yazılımının indirme

adresinden veya arama motorlarında arama yapılarak

temin edilebilir. İnternet üzerinden indirilen dosya

“Audacity” yazılımının ana klasöründe

bulunan “Plug-Ins” klasörünün içerisine

yerleştirilmelidir.

6.6. Açık Kaynak Kodlu Sistemlerde İşlemler

Şekil 6.62- Ses formatları

Şekil 6.63 dll dosyası indirme

47

6.6.2. Resim Dosyalarını Düzenleme

Pardus işletim sistemi, sahipli işletim sistemlerinin aksine, masaüstü kullanıcılarının tüm temel

ihtiyaçları için gerekli olan yazılımları barındırarak kurulur. Karmaşık işlemler için gereken profesyonel

uygulamalar dahi hazır gelir. “Ofis uygulamaları” bunun bir örneği, aynı şekilde piksel tabanlı resim

işleme uygulamaları arasında “Windows” ve “Mac” gibi platformlarda da yaygınlaşmaya başlayan

“Gimp” de “Pardus” la birlikte bilgisayara kurulur. Resim işleme ile ilgili gelişmiş seçenekler için her

zaman “Gimp” e başvurulabilir.

Bunun dışında, dosyalarla ilgili işlemlerin yürütüldüğü “Konqeuror” dosya yöneticisi uygulama, birçok

eklentisiyle temel resim işlemlerini yapmaya başlı başına yeterlidir.

6.6.2.1. Resim Biçimini (Format) Dönüştürmek

“Pardus”ta dosya gezgini / tarayıcısı olarak “Konqueror” kullanılır. Tüm temel dosya

işlemlerinin yapıldığı bu tarayıcı ile dosyalara sağ tuşla tıklandığında “Bağlam menüsü” adı

verilen bir dizi seçenek gelir.

Resim dosyalarının “Bağlam menüsünde” de “Eylemler” altında “Dönüştür” menüsü bulunur.

JPG, PNG, GIF veya TIF dosyaları “Dönüştürme” eylemi kullanılarak aynı bu biçimlerden

herhangi birine çevrilebilir.

“Ctrl” tuşuyla birlikte tıklanarak birden çok resim dosyası da seçilerek tek tıkla başka formata

dönüştürülebilir.

Şekil 6.64- Resim formatlarını dönüştürme

48

Resimlerin boyutlarını değiştirmek, kırpmak, renk ayarları, kontrast ve ışık değerleriyle ilgili

işlemler yapmak için sağ tuş menüsünden “Birlikte Aç” menüsü altındaki “Gwenview” ya da

“Gimp” seçilebilir.

6.6.2.2. Gimp temelleri

Resim dosyasına sağ tuşla tıklayıp “Birlikte Aç” menüsünden “Gimp” seçildiğinde “Araç

kutusu” ve “Katmanlar, Kanallar, Yollar” başlıklı iki araç penceresiyle resmin kendi penceresi

açılır.

Şekil 6.65- Resim düzenleme için Gimp yazılımını kullanma

6.6.2.3. Araç Kutusu Penceresi

Bu kutu “Gimp” in en çok kullanılan yeteneklerine simgeler aracılığıyla ulaşılmasını sağlayan

bir yetenek paleti gibi çalışır.

49

Aynı zamanda seçilen araca ait özelliklerin ayarlanmasını sağlayan yapılandırma paneli de bu

pencerede, simgelerin altında yer alır.

Metin aracında yazı tipi ve büyüklüğü,

Fırça, silgi araçlarında fare imlecinin büyüklüğü ve şekli,

Boyama, klonlama gibi araçlar da renk seçimleri yapılandırma panelindeki seçenekler

sayesinde basitçe ayarlanabilir.

Araç kutusunda sunulan yetenek ve araçlar, fare aracılığıyla kullanılacak şekilde

tasarlanmıştır. Her aracın seçimiyle birlikte fare imleci değişir ve resim üzerinde ilgili işlemi

yapmak üzere seçime hazır hâle gelir.

“Araç kutusu” ve “Katmanlar, Kanallar, Yollar” pencereleri bağımsız olarak hareket

edebildikleri için birden çok resim dosyasıyla çalışırken resim pencerelerinde daha kolay

odaklanılması mümkün olmaktadır. Bununla birlikte kullanıcı alışkanlıkları tüm işlevleri tek bir

pencere içinde kullanmaya yönelik geliştiğinden, tüm araç setini tek bir pencere içinde

çalıştırabilecek şekilde davranış değiştirmek mümkündür.

6.6.2.4. Resim Boyutlarını Değiştirmek

“Gimp” ile bir resmin boyutunu değiştirmek için resim penceresinin üst kenarını kaplayan

menüde “Resim başlığı” altına başvurulur. Buradan istenirse resim dosyasının kendisi

istenirse görselin kapladığı alanı değiştirecek şekilde tuvalin boyutu ayarlanabilir. Bu sayede

örneğin iki fotoğraf yan yana birleştirilmek istendiğinde, birinin tuvali diğerini de kapsayacak

büyüklükte genişletilip diğer resim kopyala-yapıştır yöntemiyle taşınabilir.

Şekil 6.66-Gimp yazılımı ile resim boyutlarını değiştirme

6.6.2.5. Resmi Kırpmak

Eğer resmin sadece bir bölümü isteniyorsa kırpma işlemi için araç çubuğundaki maket bıçağı

simgesine tıklanarak kırpma aracı seçilir.

Kırpma aracı seçildikten sonra, resmin bir bölümü fare yardımıyla işaretlendiğinde “Gimp”

resmin geri kalanını yarı şeffaf bir maske ile kaplayarak kesilecek bölümün daha iyi

seçilebilmesine yardımcı olur.

50

Şekil 6.67- Gimp yazılımı ile resim kırpma

Ayrıca Araç kutusu altındaki panelde kırpma aracının davranışlarına yönelik seçenekler yer

alır. Örneğin yarı şeffaf maske, “Vurgulama” seçeneği açık olduğu için görülebilmektedir.

Kaynakça

Akçadoğan, I.İ. 2006. Temel Sanat Eğitimi ve Dijital Ortam. Epsilon Yayıncılık. İstanbul.

Cisco Systems. White Paper: Reusable Learning Object Authoring Guidelines: How to Build Modules,

Lessons, and Topics. 2003.

Demirel,Ö.& Seferoğlu, S.&Yağcı, E. (2001),Öğretim Teknolojileri ve Materyal

Geliştirme,İstanbul:PagemA Yayıncılık

Gökaydın, N. 2002. Temel Sanat Eğitimi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,

James, William(1994), Proximity&Aligment 10.06.2006 tarihinde

http://coe.sdsu.edu/eet/articles/designprin1/start.htm adresinden erişildi.

Siebert, L. & Ballard, L. 1992. Making a Good Layout, Nort Light Books, Cincinnati

Yalın, H.İ. (2003), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme,Ankara:Nobel

Yayın Dağıtım

Madran, R. O. (tarih yok) 06.10.2011 tarihinde:

http://moodle.midas.baskent.edu.tr/file.php/4/ders_notlari/Gorsel_Tasarim_Ilkeleri_-

_Ders_Notu.pdf adresinden alındı.