Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Team bouwrecht SKa
0
Thijs Straatman Olivier Vermeulen Angela Minderhoud Matthijs van Leeuwen
Daan Timmerman Erina BaljićHugo StrangViolet Acar
Frederik van Nouhuys
Marinda de Smidt
Ontwerpaansprakelijkheid
Thijs Straatman & Matthijs van Leeuwen
Advocaat-partners Construction & Real Estate 1 november 2018
Wat gaan we doen?
1. Actualiteiten ontwerpaansprakelijkheid van de
aannemer bij toepassing van de UAV 2012
2. Actualiteiten ontwerpaansprakelijkheid van de
aannemer bij toepassing van de UAV-GC
3. Actualiteiten ontwerpaansprakelijkheid van de
aannemer in hybride contracten
4. Q & A
2
Ontwerpfouten in het nieuws
3
Ontwerpfouten in het nieuws
4
UAV 2012
Uitgangspunt: geen ontwerpaansprakelijkheid
aannemer behoudens …
1. Detailengineering
2. Richtlijnenbestek / functioneel bestek
3. Verzuim waarschuwingsplicht
4. Voorgestelde bestekswijzigingen
5. Garantie
5
UAV 2012
Detailengineering door aannemer
Rb. R’dam ECLI:NL:RBROT:2017:1831 d.d. 08/03/2017 (MFA Katendrecht)
• “BAM stelt dat Woon Compas een onvolledige en incorrecte hoofdberekening
heeft laten opstellen voor wat betreft de verwerking van de zogeheten 2e
orde-effecten in de hoofdberekening en de geometrische imperfecties. Dit
wordt door Woon Compas bestreden.”
• “Uit paragraaf 01.02.06 sub 91 van het Bestek volgt dat BAM een
coördinerend constructeur voor het Werk moest aanstellen. (..) BAM heeft
aanpassingen voorgesteld, te weten wijziging van de uitvoering van
onderdelen in prefabbeton in plaats van in het Werk gestort beton. Door
Woon Compas is onvoldoende betwist dat alleen voor dat gedeelte de
ontwerpverantwoordelijkheid op BAM is overgegaan.”
6
UAV 2012
Waarschuwingsplicht aannemer
RvA nr 33.169 d.d. 27/10/2017 (nieuwbouw school)
• “Hoofdaanneemster stelt dat zij opdrachtgeefster heeft gewezen op de grote
risico’s die aan het gevelontwerp kleven, dat zij opdrachtgeefster heeft
gewaarschuwd voor de problemen in dit ontwerp en dat zij de uitvoering
volgens het ontwerp nadrukkelijk heeft afgeraden.”
• “Met opdrachtgeefster zijn arbiters van oordeel dat dit onvoldoende uit de
producties blijkt. (..) Dat hoofdaanneemster opdrachtgeefster uitdrukkelijk
heeft gewaarschuwd voor het risico op lekkage als gevolg hiervan, blijkt
echter onvoldoende.”
7
UAV 2012
Tevens uitspraak over ontwerpaansprakelijkheid
aannemer voor door hem voorgestelde wijziging
• “Wat hier verder ook van zij, ook al zou sprake zijn van een door
hoofdaanneemster voorgestelde wijziging van het ontwerp, dan verschuift
daarmee in beginsel niet de ontwerpverantwoordelijkheid. De
ontwerpverantwoordelijkheid blijft bij de opdrachtgever.
• Dit laat de waarschuwingsplicht van hoofdaanneemster voor klaarblijkelijke
fouten in het ontwerp echter onverlet.”
8
UAV-GC
Verplichtingen aannemer (par. 4 UAV-GC) o.a.:
1. Tijdig opleveren Werk conform eisen
Vraagspecificatie, eisen overeenkomst
2. gedurende MJO-periode zorgen dat Werk
voldoet aan Vraagspecificatie, eisen
overeenkomst
3. Schriftelijk waarschuwen voor klaarblijkelijke
onjuistheden / gebreken info OG
9
UAV-GC: ‘vierluik’ ontwerpaansprakelijkheid
1. Raad van Arbitrage 6 februari 2017, nr. 35.620
2. Raad van Arbitrage 16 februari 2018, nr.
35.734
3. Raad van Arbitrage 20 juli 2018, nr. 72.109
4. Raad van Arbitrage 17 mei 2018, nr. 71.990
Van ‘risicoaansprakelijkheid’ aannemer en overnemen ontwerp OG naar een
evenwichtige verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden?
10
UAV-GC
Ontwerpaansprakelijkheid aannemer: onrustig
bezit onder UAV-GC, of toch duidelijkheid….?
1. Aanvaardt aannemer ontwerp van OG?
2. Neemt aannemer het risico van het ontwerp
van OG over?
Paragraaf 3 lid 2 UAV-GC en Paragraaf 4 leden 1 tot en met 3 UAV-GC?
11
UAV-GC
Raad van Arbitrage 6 februari 2017
(bovenbouwvernieuwing spoor), r.ov. 11:
“(…). Voor zover de aannemer op basis van de ontwerpstukken van de
opdrachtgever eigen ontwerpactiviteiten moet ontplooien, wordt de
aannemer geacht het ontwerp van de opdrachtgever te aanvaarden en kan
geoordeeld worden dat de aannemer daarmee ook het risico voor het
ontwerp van de opdrachtgever overneemt. (…). Daar kan onder
omstandigheden anders over geoordeeld worden, met name als het contract
en de wijze van uitvoering aan de aannemer weinig of geen eigen
ontwerpruimte overlaat en de aannemer feitelijk een uitsluitend uitvoerende
rol krijgt toebedeeld.”
12
UAV-GC
Raad van Arbitrage 16 februari 2018 (restauratie
en nieuwbouw), r.ov. 112:
“(…). Dat laatste (het verstrekken van een DO) is in het onderhavige geval
gebeurd. Die informatie is de basis voor aanneemster om een aanbieding te
doen. Voor die informatie is opdrachtgeefster verantwoordelijk, hetgeen wil
zeggen dat zij aansprakelijk is voor schade die uit fouten in die informatie
voortvloeit. (...). Voor zover opdrachtgeefster heeft willen betogen dat in
geval van toepasselijkheid van de UAV-GC aanneemster alle ontwerp-
verantwoordelijkheid en bijbehorende risico’s draagt dan wel overneemt
van opdrachtgeefster, is die opvatting in het algemeen – en ook in dit
specifieke geval – naar het oordeel van arbiters onjuist.”
13
UAV-GC
RvA 6 feb. 2017 vs. 16 feb. 2018
1. De uitspraak uit februari 2018 kent een
diametraal andere uitkomst dan de uitspraak
uit februari 2017.
2. Welke uitspraak in lijn met uitgangspunten
UAV-GC?
3. Paragraaf 4 lid 3 UAV-GC; ‘fit for purpose’? Of
paragraaf 3 lid 2 UAV-GC?
14
UAV-GC
• Duidelijkheid in 2018? RvA 20 juli 2018, hoger beroep van
uitspraak uit februari 2017 (r.ov. 74 en 75):
“Aanneemster richt zich met haar eerste grief in incidenteel appel terecht tegen deze
overweging (r.ov. 11).
Het uitgangspunt is namelijk juist dat de opdrachtgever ter zake van een UAV-GC2005
overeenkomst verantwoordelijk blijft voor door hem opgestelde ontwerpstukken en
gegevens (paragraaf 3 lid 2 UAV-GC2005). De aannemer neemt niet het hele ontwerp en de
aansprakelijkheid ter zake over. Fouten daarin blijven in beginsel voor rekening en risico van
opdrachtgeefster (…).”
15
UAV-GC
• Duidelijkheid in 2018? RvA 17 mei 2018 (eindvonnis
hoger beroep van uitspraak van 22 oktober 2014, r.ov. 32
en 33):“(…). Kort gezegd komt het erop neer dat aanneemster meent dat zij niet verantwoordelijk is
voor de gevolgen van fouten in het ontwerp, voor zover dat ontwerp afkomstig is van
opdrachtgeefster, tenzij het om fouten gaat, waarvoor zij heeft moeten waarschuwen. Zij
baseert haar mening op het bepaalde in de paragrafen 3,3, 4,7 en 4.8 UAV-GC 2005.
Appelarbiters zijn van oordeel dat zij in hun tussenvonnis niet anders hebben
overwogen. (…).”
NB. M.i. niet in overeenstemming met eerder tussenvonnis in appel van 29 sept. 2016 (r.ov. 21)
16
Maar….
1. Ontwerpaansprakelijkheid OG beperkt door
waarschuwingsplicht aannemer (fouten die zo
klaarblijkelijk zijn dat…).
2. Mogelijkheid OG om verantwoordelijkheid voor VO/DO
weg te contracteren… Vgl. RvA d.d. 22 oktober 2014, nr.
34.139 (r.ov. 20).
17
UAV-GC
Arbiters formuleren in de uitspraak van feb. 2018 nog een
aantal relevante uitgangspunten.
1. OG is verantwoordelijk voor de informatie die zij verstrekt
(r.ov. 111).
2. OG bepaalt haar mate van betrokkenheid (r.ov. 112).
3. Rol OG bij uitvoering van een werk onder UAV-GC is
beperkt (r.ov. 113).
18
UAV-GC:
Let op: OG die zich anders gedraagt en meer naar zich toe
trekt, neemt risico, r.ov. 114: (zie ook r.ov. 115).
“Partijen hebben zich niet steeds naar deze uitgangspunten gedragen. Uit de stukken
blijkt immers dat de architect en/of de directie zich regelmatig met de uitvoering
bemoeide en (al dan niet in overleg met aanneemster) wijzigingen doorvoerde. Deze
handelwijze past meer bij een traditioneel contract dan bij een geïntegreerd
contract en dat kan ertoe leiden dat aanneemster niet meer ongeclausuleerd
verantwoordelijk is voor het eindresultaat.”
19
Hybride contracten
UAV-contract met verplichte overname van
ontwerpverantwoordelijkheid
Onderzoeksraad voor Veiligheid, “Bouwen aan constructieve veiligheid” d.d.
oktober 2018 (parkeergarage Eindhoven Airport):
• “Hoewel EANV als opdrachtgever binnen de kaders van het traditionele
contract verantwoordelijk was voor een constructief veilig gebouwontwerp
(conform UAV 2012), beoogde de luchthaven met het vragen naar
optimalisatievoorstellen, de verantwoordelijkheid over de uitwerking van het
vloerontwerp bij de opdrachtnemer te leggen, zodat deze vanuit zijn kennis
en specialisatie de vloer verder kon optimaliseren en uitwerken.”
20
Hybride contracten
• “Bij het parkeergebouw was sprake van een mengvorm tussen een
traditioneel en een geïntegreerd contract, waardoor een diffuse situatie
ontstond aangaande de verantwoordelijkheid voor het ontwerp, en welke
partij het ontwerprisico droeg. In de aannemingsovereenkomst werd
vastgelegd dat BAM verantwoordelijk was voor de verdere uitwerking van de
betonnen verdiepingsvloeren en dat BAM garandeerde dat deze verdere
uitwerking binnen de randvoorwaarden en uitgangspunten van het bestek
plaatsvond. Met deze aannemingsovereenkomst ging opdrachtgever EANV
ervan uit dat daarmee ook de ontwerpverantwoordelijkheid voor een
constructief veilig ontwerp van de vloeren overging naar de opdrachtnemer
BAM.”
21
Hybride contracten
UAV-contract met verplichte overname van
ontwerpverantwoordelijkheid
Rb. Den Haag, ECLI:NL:RBDHA:2017:11756 d.d. 27/09/2017 (nieuwbouw Fase
1 Bètacampus UL)
• “Uit de contractstukken, in samenhang bezien, volgt dat bij de opdracht voor
dit werk uitdrukkelijk afstand is genomen van een traditionele contractvorm
die een strikte scheiding kent tussen enerzijds het ontwerp (een bestek
afkomstig van de opdrachtgever en opgesteld door ontwerpende partijen) en
anderzijds de uitvoering (door uitvoerende partijen, aannemers) in welke
traditionele contractvorm de uitvoerende partijen niet aansprakelijk zijn voor
fouten in het ontwerp.”
22
Hybride contracten
• “Resumerend was het uitgangspunt van de gekozen contractvorm dat de
installateur een resultaatsverplichting op zich nam ten aanzien van het
uitvoeringsgereed bestek. Risico’s voor fouten in het ontwerp of het bestek
konden in beginsel niet meer bij de opdrachtgever worden gelegd, nadat
Fase B eenmaal in opdracht was gegeven.”
• “Uit de bewoordingen van de Verklaring Engie en de correspondentie die
daaraan vooraf is gegaan trekt de rechtbank de conclusie dat Engie en de
Universiteit de contractuele uitgangspunten ‘resltaatsverplichting’ en ‘geen
meerwerk’ hebben gehandhaafd en dat daarop slechts een beperkte
uitzondering is overeengekomen: meerwerk kon worden geclaimd voor zover
dit terug te voeren was op het niet overleggen van (basis)berekeningen van
Arcadis in Fase A.”
23
Hybride contracten
UAV-contract met verplichte overname van
ontwerpverantwoordelijkheid
Rb. R’dam, ECLI:NL:RBROT:2018:7981 d.d. 30/07/2018 (Cooltoren)
• Bepalingen in aannemingsovereenkomst:
– Opdrachtgever heeft .. de bodemgesteldheid laten onderzoeken, alsmede voorlopige
funderingsadviezen, etc, laten opstellen. Alle bevindingen van .. zijn gebaseerd op
aannames. In het geval dat de aannames van .. niet overeenkomen met de werkelijke
bodemgesteldheid treden Partijen in overleg wie welke acties onderneemt, zoals
funderingsplan aanpassen, etc. Opdrachtgever is verantwoordelijk en aansprakelijk voor de
kosten en tijd (ook aan de zijde van Aannemer) gemoeid met de na de sloop uit te voeren
nadere onderzoeken, alsmede de kosten en tijd (ook aan de zijde van Aannemer) gemoeid
met het aanpassen van het ontwerp van het Project.
24
Hybride contracten
UAV-contract met verplichte overname van
ontwerpverantwoordelijkheid
Rb. R’dam, ECLI:NL:RBROT:2018:7981 d.d. 30/07/2018 (Cooltoren)
• Bepalingen in aannemingsovereenkomst:
– Aannemer is bij het bepalen van de Aanneemsom in de gelegenheid geweest om
met alle relevante factoren rekening te houden. Partijen komen in dat kader
overeen dat Aannemer geen aanspraak kan en zal maken op verhoging van de
Aanneemsom op basis van kostenverhogende omstandigheden (…), zelfs indien
na het aangaan van de Overeenkomst deze kostenverhogende omstandigheden
ontstaan of aan het licht komen
25
Hybride contracten
• “Partijen hebben in de contracten dus onder ogen gezien dát het heiplan als
onderdeel van het technisch ontwerp niet definitief was en nog kon wijzigen.
Partijen hebben geen nadere regeling getroffen voor de extra bouwkosten en
bouwtijd als gevolg van een tegenvallend funderingsadvies, zoals in casu:
langere heipalen en een langere duur van de heiwerkzaamheden. In
hoeverre op dit punt een uitzondering moet worden aangenomen op de
afspraak in artikel 3.8 van de Turnkey-aannemingsovereenkomst, dat het
risico van kostenverhogende omstandigheden vanaf 23 januari 2018 volledig
bij Ballast Nedam ligt, kan thans niet worden vastgesteld..”
26
Hybride contracten
UAV-contract met bouwteam voorfase
Rb. A’dam, ECLI:NL:RBAMS:2018:4172 d.d. 13/06/2018
(appartementencomplexen deelplan Kop Zuid plan Duin in Almere)
• Bepalingen in aannemingsovereenkomst:
– De Aannemer is lid van het voor het Werk door de Opdrachtgever ingestelde bouwteam
geweest en heeft het architectonische en constructieve ontwerp van het Werk mede
ontworpen.
– Partijen zijn overeengekomen dat de Aannemer het risico draagt voor het aan het Werk ten
grondslag liggende constructieve ontwerp en dat tot het zijne maakt en aansprakelijk is voor
fouten in dat constructieve ontwerp, waaronder begrepen fouten van de constructeur en de
detailleringen en uitwerkingen daarvan van en door onderaannemers en leveranciers.
27
Hybride contracten
• “[eisers] heeft als grond voor termijnverlening voor gebouw A ook de
stillegging van het werk door de dienst VTH van de gemeente Almere in
verband met een discussie over de berekeningen van de draagstructuur
aangevoerd. (..) Ten verwere heeft Amvest er op gewezen dat [eisers] de
ontwerpverantwoordelijkheid draagt (artikel 10 lid 2 Overeenkomst). Naar het
oordeel van de rechtbank brengt dit, daar waar de vertraging met betrekking
tot gebouw A blijkens de stellingen van [eisers] voortkomt uit een discussie
over het ontwerp, met zich dat de vertraging door de discussie over de
berekeningen van de draagstructuur van gebouw A binnen de risicosfeer van
[eisers] valt. De stelling van [eisers] dat de bepaling omtrent de
ontwerpverantwoordelijkheid niet inhoudt dat zij ook verantwoordelijkheid
heeft voor het bouwkundig ontwerp, maakt dit, zonder nadere toelichting, die
ontbreekt, niet anders.”
28
Hybride contracten
• “De vierde door [eisers] gevorderde verklaring voor recht (3.1.a.4) houdt in
dat zij geen enkele verantwoordelijkheid c.q. aansprakelijkheid draagt ter
zake van doorbreking van de kleilaag (..) Tussen partijen is niet in geschil dat
er een fout is gemaakt in de tekeningen op grond waarvan in opdracht van de
gemeente uitgraafwerkzaamheden zijn uitgevoerd. In het midden kan blijven
of [eisers] - zoals zij stelt, maar Amvest gemotiveerd betwist - al dan niet
betrokken was bij het ontwerp van parkeergarage ED. De rechtbank stelt vast
dat [eisers] ontwerpverantwoordelijkheid had op grond van artikel 10 van de
Overeenkomst en dat daarbij in de Overeenkomst geen uitzondering is
gemaakt voor parkeergarage ED.”
29
Hybride contracten
UAV-contract met bouwteam voorfase
Gerechtshof A’dam, ECLI:NL:GHAMS:2017:4838 d.d. 21/11/2017 (uitbreiding
winkelcentrum Akerpoort in A’dam)
• Considerans: Partijen hebben het ontwerp in de aanbestedingsfase in de
geest van een bouwteamverband verder geoptimaliseerd
• “Deze in de considerans van de overeenkomst voorziene systematiek laat
geen andere conclusie toe dan dat [X] geen ontwerpverantwoordelijkheid
droeg, omdat de ontwerpdocumenten en werkomschrijvingen al gereed
waren op het moment dat Liberty met [X] in onderhandeling trad over de
overeenkomst en de gezamenlijke optimalisatie die vervolgens plaatsvond …
30
Hybride contracten
• niet betekende dat een nieuw of ingrijpend gewijzigd ontwerp tot stand werd
gebracht, maar blijkens artikel 5 van de overeenkomst (slechts) het zoeken
naar en realiseren van besparingen op het reeds aanwezige ontwerp betrof
die vervolgens door Liberty, de architect en de constructeur werden verwerkt
in de bouwdocumenten.”
31
Q & A
32
Hartelijk dank voor uw aandacht!
Thijs Straatman
06 – 188 70 829
Matthijs van Leeuwen
06 – 124 95 619
33