Nino Talaxadze

MƏN VƏ MƏN VƏ CƏMİYYƏTCƏMİYYƏT

IVsinif

Müəllim kitabıMüəllim kitabı

„CEED“ nəşriyyatı „CEED“ nəşriyyatı Tbilisi, 2019Tbilisi, 2019

Gürcüstan Təhsil, Elm, Mədəniyyət və İdman Nazirliyi tərəfi ndən 2018-ci ildə qrif verilmişdir

2

© “CEED nəşriyyatı”, 2019

© Nino Talaxadze, 2019

Bütün hüquqlar qorunur

ISBN 978-9941-8-0289-8

NİNO TALAXADZE

IV SİNİF, MÜƏLLİM KİTABI

MƏN VƏ CƏMİYYƏT

“CEED nəşriyyatı” MMC, Tbilisi, Noneşvili k. #5/9, Tel.: 790265152İnternet-səhifə: www.ceed.ge; El-poçt:info@ceed.ge, ceedgeorgia@yahoo.com

***

Əziz müəllimlər, CEED nəşriyyatının internet səhifəsinə baş çəkin: http://www.ceed.ge Burada qüv-vədə olan dərsliklərin yüklənilməsi və nümayiş funksiyası ilə elektron resurslarla tanış olacaqsınız.

***Yeniliklərlə və yeni materiallarla tanış olmaq, eləcə də əks əlaqə almaq üçün facebook səhifəsinə: “CEED nəşriyyatına” baş çəkə bilərsiniz. Şagird üçün dərsliklər və dəftərlər komplektinin tam nü-mayiş variantları burada verilən linklərdə yerləşdirilmişdir.

***Yenilik: Valideynə yardımçı vəsait – “Mən və cəmiyyət” fənninə əsasən, bu birinci haldır ki, Gürcüstan təhsil məkanında valideyn üçün konkret fənnə əsasən vəsait işlənilib hazırlanmışdır...Əziz müəllimlər, nəşriyyat tərəfi ndən təklif edilən bu vəsaiti valideynlərə tövsiyə edin.

***Tövsiyə: yeni fənnin tədrisinin birinci ilində yaxşı olardı ki, dördüncü sinif şagirdləri üçün bir neçə saat ötən ilin əsas məsələləri ilə tanışlığa vaxt ayırasınız və ya şagirdləri müvafi q ötən materialla tanış edəsiniz. Növbəti illərdə də ötən biliyin təkrarlanması məqsədilə eynini etmək olar (illik proqram buna imkan verir).

3

MÜNDƏRİCAT

Ön söz .................................................................................................................. 4Fənnin tədris məqsədlərinin, məsələlərinin, standartın nəticələrinin və dərsliyin məzmununun qarşılıqlı əks əlaqə xəritəsi (matrisa) ....................... 8Müəllimlər üçün metodiki tövsiyələr .................................................................. 14İnteraktiv tədris metodları ................................................................................... 16Qiymətləndirmə ................................................................................................... 24Müəllimin bələdçisi ............................................................................................. 29Əlavə 1 .............................................................................................................. 55Əlavə 2 ................................................................................................................ 63

4

Ön söz

Fənnin dərs planında yeri

Təqvimlə dərs qrafi ki 4-cü sinifdə 36 həftə üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dərs planına uyğun olaraq, “Mən və cəmiyyət” fənni 3-cü və 4-cü sinifdə həftədə 2 saat tədris edilir.

Dərs fənninin ümumi xarakterizəsi

”Mən və cəmiyyət” fənni ibtidai sinifl ərdə dərs fənləri arasında xüsusi yer tutur. Bu, ”hər zaman səninlə olacaqdır”. Şagirdlər tərəfi ndən ətraf mühitin dərk edilməsi dərs çərçivələri ilə əhatə olunmur, hər zaman məktəbdə və onun kənarında davam edir.

Fənnin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, onu öyrənməklə şagirdlər insanın, təbiətin və cəmiyyətin barəsində praktiki-istiqamətləndirici biliyi qazanırlar. Ətraf mühitdə səbəb-nəticə əlaqələrini dərk et-məyi, o cümlədən şəhərlərinin/kəndinin/icmasının təbiəti və mədəniyyətini öyrənirlər.

Fənnin önəmli xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onda fənlərarası əlaqələr gerçəkləşdirilmişdir. ”Mən və cəmiyyət” fənni ədəbiyyat, riyaziyyat, təbiət, informatika, təsviri incəsənət, idman dərslərində qa-zanılmış bacarıqları möhkəmləndirir.

”Mən və cəmiyyət” fənninin metodikasının əsasını problemli-tədqiqat yanaşması təşkil edir. O, uşaqlar tərəfi ndən yeni biliyin ”aşkarlanmasını” və ətraf mühitin dərk edilməsi üzrə müxtəlif yolların mənimsənilməsini təmin edir. Bununla tədrisin müxtəlif metodları və formalarından istifadə olunur.

Fənnin tədris məqsədləri

“Mən və cəmiyyət”-in III-IV sinifl ərdə məqsədi ondan ibarətdir ki, şagirddə məsuliyyəti və özünə, ailəsinə, cəmiyyətə, təbii mühitə və mədəni irsə qarşı qayğıkeş münasibətini formalaşdırsın; eləcə də:

• özünü cəmiyyətin üzvü kimi dərk etməkdə yardım etsin;• sosiallaşma və özünüifadə bacarığının inkişafında dəstək versin;• dərk etsin ki, bilavasitə öz mühitinə qayğı göstərməklə vətən sevgisi başlayır;• ətraf mühitdə uyğun və etikaya uyğun davranma bacarığını aşılatsın;• ailə üzvlərinin sağlamlığı və təhlükəsizliyinin qorunmasına qayğı göstərməyi öyrətsin;• müxtəlif növdə fəlakətlər halında, müvafi q hərəkət bacarığını inkişaf etdirsin; • yaşa uyğun olaraq, etika və əxlaq dəyərlərini formalaşdırsın.

5

İstiqamətlərin təsviri:

1. Fərdi inkişaf – istiqamətin məqsədi şagirdə özünüqiymətləndirməni öyrətməkdir ki, bu da gələcəkdə öz imkanlarını müəyyən etməkdə yardım edəcəkdir; eləcə də məsuliyyət hissini inkişaf etdirəcəkdir. Fənnin bu istiqaməti şagirdə sağlam həyat qaydasını (şəxsi gigiyena və qayda-qanuna əməl etmə, sağlam qida, fi ziki fəallıqlar); dəyərə, məsuliyyətə, əxlaq prinsiplərinə malik şəxsiyyət kimi formalaşmaqda və onun özünə nəzarət və özünü ifadə etmək kimi bacarıqlarını inkişaf etdirmək-də yardım edəcəkdir.

2. Təşəbbüs və sahibkarlıq – istiqamətin məqsədi şagirdin tənqidi və müasir təfəkkürünü inkişaf etdirməkdən; onun qərarlar qəbul etmək, məqsədlərə uyğun olaraq rasional hərəkət etmək, problemi eyniləşdirmək və həll etmək, vaxtı və başqa resursları düzgün planlaşdırmaq, sərf etmək və qənaət etmək kimi bacarıqlarını inkişaf etdirməkdən ibarətdir.

3. Sosial-mədəni inkişaf, vətəndaşlıq və təhlükəsizlik – istiqamətin məqsədi şagirdin öz şəhərinə/kəndinə və öz bölgəsinə marağını oyatsın; doğma mühitdə öz yerini göstərsin; ətrafında davam edən sosial və mədəni proseslərdə iştirak imkanlarını göstərsin; mümkün fövqəladə vəzi-yyətlərdən irəli gələn təhlükələrlə tanış etsin; fövqəladə vəziyyətlərdə özünü xilasetmə və təhlükəsiz davranış bacarığını formalaşdırsın. Bununla yanaşı, şagird vaxt fenomenini dərk etməli; həyat had-isələrinin necə cərəyan etdiyini və yerli mühitlərində hansı növdə dəyişikliklər olduğunu görməlidir. Qeyd edilən istiqamət insani dəyərlərin (qeyri-zorakılıq yolları ilə hərəkət, dözümlülük (tolerantlıq), bərabərlik) formalaşdırılmasına və aktiv vətəndaşın tərbiyəsinə dəstək verir və o da ümumi qaydal-arın əhəmiyyətini dərk edir, öz ailəsinə, məktəbinə, təbii mühitə və tarixi irsə qayğı göstərir, ölkəsində mövcud qurumların əhəmiyyətini qavrayır.

III-IV sinifl ərin standartıa) IV sinfi n sonunda əldə ediləsi nəticələr

İndekslərin izahatı

İbtidai pillənin standartında yazılmış hər bir nəticənin əvvəlində indeks var və bu da fənni, tədris mərhələsini və standartın nəticə nömrəsini göstərir; məs., İct. elm.ibt. (I).1:

”İct.elm.” – ictimai elmləri göstərir;”İbt.” – ibtidai pilləni göstərir;”(I)” - göstərir ki, standart III-IV sinifl əri əhatə edir;

”1” – standartın nəticəsinin nömrəsini göstərir.

6

”Mən və cəmiyyət” standartı (III-IV sinifl ər)Nəticələrin indeksi 1. Istiqamət: şəxsi inkişaf

Standartın nəticələri

Şagird:İct.elm.ibt. (I).1. Özünü ictimai qrupların – ailənin, yoldaşlığın, məktəbin,

icmanın – üzvü kimi qəbul edir;İct.elm.ibt. (I).2 Özünə və başqa insanlara qarşı qayğını- hörmətini büruzə verə

bilir;İct.elm.ibt. (I).3 Yaşına uyğun əxlaq kateqoriyalarını dərk edir və cəmiyyətdə

qəbul edilmiş etika normalarına uyğun hərəkət edir;İct.elm.ibt. (I).4 Sağlam həyat qaydasına əməl edir (şəxsi gigiyena, sağlam qida,

idman fəallıqları)

İct.elm.ibt. (I).5 Özünün mədəniyyətinə qarşı qayğıkeş yanaşmanı büruzə verir.

2. İstiqamət: Təşəbbüs və sahibkarlıq

Şagird:

İct.elm.ibt. (I).6 Öz fəaliyyətini planlaşdırır və onun gözlənilən nəticələrini dərk edir; resursu planlaşdırır və ölçür;

İct.elm.ibt. (I).7 Müxtəlif peşə və fəaliyyətin əhəmiyyətini və zərurətini dərk edir;

İct.elm.ibt. (I).8 Yaşa uyğun istehlakçı və iqtisadi vərdiş-bacarıqları aşkar edir.3. İstiqamət: sosial-mədəni inkişaf, vətəndaşlıq və

təhlükəsizlik

Şagird:

İct.elm.ibt. (I).9 Hadisələrin zamanla əlaqələndirilməsi və terminlərin – keçmişin, indiki zamanın, gələcəyin – adekvat istifadəsi;

İct.elm.ibt. (I).10 Dəyərləri (məs., etik davranış normalarına əməl etmək, ədalətlilik, məsuliyyət, ölkənin mədəni müxtəlifl iyini dərk etmək və qiymətləndirmək) real vəziyyətlərlə əlaqələndirmə;

İct.elm.ibt. (I).11 Rəvayətləri və əfsanələri, mədəni-tarixi abidələri, önəmli hadisələri, tarixi və müasir şəxsiyyətləri lokal mühitlə əlaqələndirir;

İct.elm.ibt. (I).12 Şagird yaşadığı mühitdə təqdim olunan müxtəlif sosial-mədəni qurumun funksiyalarını dərk edir (məs., məktəbin, universitetin, tibb müəssisəsinin, muzeyin, kinonun, klubun, polisin);

İct.elm.ibt. (I).13 Uşaq hüquqları və öhdəliklərini dərk edir, eləcə də ailə və cəmiyyət qarşısında məsuliyyəti dərk edir;

İct.elm.ibt. (I).14 Davranış qaydalarını mənimsəyir, həmyaşıdları ilə onları razılaşdırır və əməl edir; fərqli mədəniyyətə, milliyyətə, imkanlara malik insanlara qarşı dözümlülük göstərir;

İct.elm.ibt. (I).15 Fövqəladə (təbii fəlakətlər zamanı) və gündəlik (məs., küçədə, nəqliyyatda, ekskursiyada) vəziyyətlərdə vətəndaş təhlükəsizliyi qaydalarına əməl etməklə hərəkət edir;

İct.elm.ibt. (I).16 Münaqişəli vəziyyətlərdə problemin həllinin dinc yollarını axtarır;

İct.elm.ibt. (I).17 Təbii mühit və tarixi irsə qarşı qayğısını büruzə verir.

7

Dərsliklə tədrisin effektivliyi

Dərslik sadə dillə yazılmış, lakonik, rəngarəng, maraqlı və ardıcıldır. Dərsin strukturu elə düşünülmüşdür ki, müəllimin uşaqların aləminə daxil olması və onları səsləməyi asan olacaq, bununla yanaşı müəllimi tam-dəyərli dərs keçməyə yönəldəcəkdir.

Dərs elə təşkil olunmuşdur ki, şagird bütün dərs boyunca tədris subyekti olaraq qalır. Şagirdlərdə səmimi müzakirəyə həvəsləndirmə əsas məsələlərlə əlaqədar “niyə?” və “necə” suallarına imkan yaradır. Bu suallara şagirdlərin özləri cavab axtarırlar və onlarda düşünülmüş, ağıllı yanaşma və şəxsi mövqe formalaşır.

“Niyə?” sualı şagirdə real həyatın istənilən sahəsində davam edən proseslərə varmaqda yardım edir.

”Necə” sualı şagirdə təməli biliyi qazanmaqda yardım edir. Məs.: yol hərəkatı qaydalarına riayət edilməsində insanın və cəmiyyətin rolu necə dəyərləndirilə bilər?

8

Fənnin tədris məqsədləri, məsələləri, standartın nəticələrinin və dərsliyin məzmununun qarşılıqlı əlaqə xəritəsi (matrisa)

Tədris məzmunu Tədris məqsədi və məsələləri

Dərs vaxtının həcmi (akad.saat)

Standartın nəticələri ilə müvafi qlik

1. I mövzu: Təhsil

Nailiyyətin başlanğıcı

Təhsil gələcəkdə mənə necə kömək edəcək

Əmək – hüquq və ya öhdəlik

Biz tamaşaçılarıq

Biz muzeyə gedirik

Mən oxucuyam!

Ekskursiya, ekskursiya

Yenə də yürüş

Ekstremal vəziyyət

İdmanı sevirəm

Şən tətillər!

Layihə: Mən Gürcüstan vətəndaşıyam!

Həyat vəziyyətlərində mülki təhlükəsizlik qay-dalarına əməl etməklə fəaliyyət bacarıqlarının aşılanması;

Uşağın hüquq-vəzifələri ilə tanışlıq.

19

2

2

2

2

1

1

2

2

2

1

1

1

İct.elm.ibt..(I). 6, 7, 10);

(İct.elm.ibt..(I). 3, 6);

(İct.elm.ibt..(I) 12).

(İct.elm.ibt..(I) 2, 13,

15);

(İct.elm.ibt..(I). 15);

(İct.elm.ibt..(I). 4);

(İct.elm.ibt..(I). 3, 6);

(İct.elm.ibt..(I). 2, 6, 8,

15, 17);

(İct.elm.ibt..(I). 3, 12);

(İct.elm.ibt..(I).12);

İct.elm.ibt..(I) 13, 14);

(İct.elm.ibt..(I).13

9

2 II mövzu: Media və məlumat

Məlumat

Biz araşdırırıq

Kütləvi informasiya vasitələri

Tok-şou

Təhlükəsiz internet

Nə isə alın!

Sağlam həyat və kompü-ter

Layihə: Sosial reklam

Məlumatın alınması, analiz etmə bacarığının formalaşdırılması; sosial şəbəkələrin təhlükələ-rindən müdafi ə bacarıq-larının aşılanması.

11

2

1

1

2

2

1

2

(İct.elm.ibt.(I). 2, 6, 10,

12, 13, 14, 15, 16, 17);

(İct.elm.ibt.(I) 9, 11);

(İct.elm.ibt.(I) 2, 3, 14);

(İct.elm.ibt.(I).16);

(İct.elm.ibt. (I).6.);

10

3 III mövzu: Sən və cə-miyyət

Cəmiyyət – mənim ölkəm

Bizim ulu babalarımız

Resursların qayğısına qalıram

Vətənimin ənənələri

Gürcüstanın xəzinəsi və onun müdafi əçiləri

Biz fərqliyik

Gürcüstan vətəndaşı

Ölkəmin simvolları

Qanunlar harada yaranır-lar

Sərhəd ölkənin astanası-dır

Həyatımda hüquqlar və öhdəliklər

Təbiəti qorumalıyıq

Bu qeyri-adi təbiət

Zərərli vərdişlər

Təhlükəli, qorxulu və zərərli

Ölkəmdə sağlam həyat

Təbii mühitə və tarixi ir-siyyətə qarşı qayğıkeşli-yin aşılanması; davranış qaydalarının mənimsən-ilməsi, həmyaşıdlarla onların razılaşdırılması və müdafi əsi;

fərqli mədəniyyətə, millətə, imkanlara malik insanlara qarşı dözümlülüyün aşkar edilməsi; uşağın hüqu-qları və öhdəliklərinin dərk edilməsi, eləcə də ailə və cəmiyyətin qarşısında məsuliyyətin aşılanması; sağlam həyat qaydasının aşılanması; iqtisadi vərdiş-bacarıq-ların aşılanması.

21

1

1

1

1

2

2

1

1

1

2

2

1

1

1

2

(İct.elm.ibt.(I) 5, 10, 11,

13, 17);

(İct.elm.ibt.(I) 2, 3, 14);

(İct.elm.ibt.(I). 5, 10).

(İct.elm.ibt.(I). 6, 10,

17).

(İct.elm.ibt.IV. 6, 8, 17)

(İct.elm.ibt.(I) 1, 9, 11);

(İct.elm.ibt.(I). 5, 10).

(İct.elm.ibt.(I) 9, 10, 11,

17);

(İct.elm.ibt.IV. 9, 11, 17);

(İct.elm.ibt.(I).4).

(İct.elm.ibt.(I) 2, 3, 10,

13, 14, 17);

(İct.elm.ibt.IV. 6, 8, 17);

(İct.elm.ibt.(I). 6, 10,

17).

(İct.elm.ibt.(I) 2,

3, 14);

(İct.elm.ibt.(I) 2,3, 10,

14);

(İct.elm.ibt.(I). 5, 9, 11,

17);

(İct.elm.ibt.(I). 1, 3, 4,

5, 9, 10, 11, 15).

11

Şagird kitabının məntiqi, strukturu və məzmunu

Dərslik fundamental anlayışların mənimsənilməsi üçün verilən lazımi materialdan başqa, eləcə də müvafi q mövzu üzrə əlavə maraqlı oxu materialından ibarətdir.

Dərsdə inteqrativ şəkildə aktiv tədris metodlarından istifadə ediləcək:

qrupda təlim;

oyunlar;

layihə;

modelləşdirilmiş çalışmalar;

təqdimat;

debatlar (müzakirələr);

rollar üzrə oyunlar.

Müəllim tərəfi ndən istifadə ediləcəkdir:

mütəşəkkil təcrübə - müəllim sinifl ə birlikdə vəziyyət üzrə məsələni izah edir və ya hər hansı bir problemi analiz edir;

məqsədyönlü təcrübə - şagirdlər müstəqil işləyirlər, müəllim isə onlara nəzarət edir və qarşılıqlı əlaqə prosesində düzəlişlər edir;

müstəqil təcrübə - şagirdlər müəllimlə birbaşa əlaqə xaricində müstəqil işləyirlər;

anlaşılanın (qavranılanın) yoxlanılması – qarşılıqlı əlaqənin təmin edilməsi, materialın səhv anlaşılması ilə yaranan səhvlərin düzəlişi;

şagirdlərin motivasiyalarının gücləndirilməsi – onların dərsin gedişində daha da fəallaşdırılması məqsədilə.

Dərsdə müəllimin əsas rolu b.a. “müşahidə ilə tədrisin” dəstəkləndirilməsindənibarətdir. Bu da şagirdlərə təlimat və izahatların verilməsini nəzərdə tutur. Bununla belə müəllim modelləşdirilmiş çalışmaları və diskussiyanı təşkil etməklə vəziyyət üzrə çalışma fonunda, yəni keçilmiş materiallardan məsələləri əks etdirməklə şagirdlərin diqqətini yeni konsepsiyaların izahına yönəldir.

Material kiçik ölçülərlə verilir. Konsepsiyalar əyani vəsaitlər vasitəsilə təqdim edilir. Vəsaitlər müəllifl ər tərəfi ndən hazırlanmış və müvafi q dərsdə şagirdin kitabında yerləşdirilmişdir.

Müəllim üçün təklif edilən metodika ardıcıl, özünü doğrultmuş və sınaqdan keçmişdir. Bu metodika müşahidə yolu ilə biliyin çatdırılmasına xidmət edir, yəni “düzəltməklə təlim” – fəallığı ilə (devizi ilə) -

mən eşidirəm və unuduram;

mən görürəm və yadımda saxlayıram;

mən düzəldirəm və öyrənirəm.

Mövzudan kənara çıxmamaq məqsədilə müəllim kitabında dərsin keçilməsinin ətrafl ı təlimatları verilir:

dərsin gedişinin aktiv, dinamik və eff ektli prosedurları;

ssenari ilə modelləşdirilmiş çalışmanın keçirilməsi xüsusiyyəti;

12

materialın çatdırılmasının və fəallıqların ardıcıllığı;

lazımi vaxt;

resurslar.

Bununla belə müəllimlərə hazır təlimatların yaradıcılıqla istifadəsi üçün müstəqillik və azadlıq ver-ilir.

Dərsin əvvəlində müzakirə olunası məsələnin əsas anlayışları və prinsipləri ilə əlaqədar problemlərə aid olan suallar verilir. Bunlar fi kir və müzakirə doğuran suallardır. Onlar şagirdin təsəvvür və təcrübəsinə əsaslanır və məsələnin təhlilinə başlanma vasitəsi kimi istifadə edilir, yəni şagirdin cəmiyyətə olan marağının dərinləşdirilməsinə. Sualların məqsədidir:

marağın göstərilməsi;

biliyin ötürülməsi;

vərdiş-bacarıqların inkişafı;

biliyin möhkəmlənməsi;

biliyin qiymətləndirilməsi;

biliyin inteqrativliyi;

praktiki istifadə aspektləri ilə tanışlıq;

qrupda və fərdi olaraq tapşırıqların hazırlanması və təqdimatı.

Dərsin belə bir strukturu tədris prosesini maraqlı və həvəsli edir və uşaqlara özlərini ifadə etməkdə yardım edir, bunun üçün də onlar daim müəllimin tərifi ni qazanırlar. Belə bir formalaşmış struktur müəllimi rəngarəng və səhnələşdirilmiş dərs keçməkdə məhdudlaşdırmır.

Mövzunun izahı vəziyyət üzrə və ya modelləşdirilmiş çalışmanın analizi ilə başlanır. Müəllimin yardımı ilə gətirilmiş faktlar sistemləşdirilir, ümumiləşdirilir, nəzəriyyə formalaşır və şəxsi həyat müşahidələri nəticəsi ilə bu nəzəriyyənin həqiqiliyi yoxlanılır.

Hər bir mövzu ilə münasibətdə real mövcud problemlər təhlil edilir. Şagirdlərə sadə tədqiqat keçirmək im-kanı verilir. Mətndə real həyatdan misallar gətirilir. Fotolar, cədvəllər, sxemlər və diaqramlar şagirdə materialı qavramağa yardım etmək üçün seçilmişdir. Terminlər rəngarəng verilir. Əhəmiyyətli izahatlar isə çərçivədə yerləşdirilir.

Şagirdin məzmun üzərində işi asanlaşsın deyə, Şagirdin kitabını Şagird dəftəri müşayiət edir. Şagirdin dəftərində hər bir dərs üzrə müvafi q praktiki çalışmalar, məsələlər, krosvordlar, testlər verilir.

Bu fəallıqlar məzmunla və yanaşmalarla əlaqədar nəticələrin əldə edilməsini yüngülləşdirəcəkdir. Çalış-maların məqsədi öyrənilən materialın dərk edilməsi-çatdırılması, təfəkkürün stimullaşdırılması, sxemlərin, cədvəllərin və diaqromların şərhinin vərdiş-bacarıqlarının inkişaf etdirilməsidir. Çalışmalar, biliyi yoxlayan suallar isə əsas məsələ ilə münasibətdə verilir ki, şagird izah edilən konsepsiyanı necə başa düşdüyünü dərhal yoxlaya bilsin.

Dərslik dəftərlə birlikdə artıq ölçü ilə praktiki işi nəzərdə tutur. Burada müəllim özü qərara alır ki, hansı çalışmanı yerinə yetirsin/və ya yerinə yetirməsin. Onların hamısını yerinə yetirmək yaxşı olardı, amma məcburi deyil. Fəallıqların çoxluğu isə seçim imkanını verir.

13

Yaxşı olardı ki, işin çox hissəsi sinifdə yerinə yetirilsin.

Hər hansı bir səbəbdən geridə qalmaya görə, şagirdlərə evə böyük həcmli tapşırıqlar vermək olmaz.

Mətn hər bir şagird üçün aydın dildə, yaşına, maraqlarına və imkanlarına uyğun yazılmışdır. Ona əlavə edilən suallar diskussiyanın, müzakirənin təşəbbüsü və ya inşanın hazırlanması üçün nəzərdə tutulmuş və şagirddən öz fi krini söyləməyi, əsaslandırmağı, konsepsiyaların həyati vəziyyətlərlə və şəxsi təcrübə ilə əla-qələndirməyi tələb edir. Əlavə material (bu, maraqlıdır!) mövzu ilə əlaqədar maraqlı faktlara aiddir.

Fotolar, sxemlər, cədvəllər, diaqramlar və digər vizual vasitələr elə seçilmişdir ki, mühüm anlayışlar qeyd olunsun və ya müzakirə etməyə cəhdlər edilsin.

Şagirdin məzmun üzərində işinin yüngülləşməsi üçün:

bütün əsas anlayışlar şagirdlər üçün aydın və tanış mühitlə analoji yolla izah edilir;

şagird tapşırıqları həmin tanış mühitdə yerinə yetirməli olur: informasiya axtarışı, inşanı düşünmək, təqdimat, qısa layihələri planlaşdırmaq və həyata keçirmək.

Müəllif bunun yenicə qazanılmış bacarıqların sınaqdan keçirilməsi və mürəkkəb anlayışların qavranılmasının ən optimal yolu olduğunu düşünür. Şagird çalışmaları yerinə yetirdikdə analoqlar yarada, ümumiləşdirə, informasiyanı sintezləşdirə bilir. O, gələcəkdə seçdiyi peşəsinə baxmayaraq, kurs ərzində qazanılan bilikdən və bacarıqlardan daha geniş meydanda və daha kompleksiv və həyati məsələlərin həllində asanlıqla istifadə edə bilər.

Dərslik şagirdlərə informasiya axtarışının formalarından birini – internet resurslarını təklif edir. Şagirdlərin çoxu internetdən istifadə etməyi bacarır və əgər ki, bir neçə saat kompüter oyunları üçün nəzərdə tutulan vaxtın bir qismini bu internet-səhifələrlə tanışlığa sərf etsələr, həqiqətən də faydalı olar. Amma kompüterin nə olduğunu bilməyən bir çox uşaqlar var. Məhz bunun üçün də müəllimlərə məsləhət veririk ki, internet-səhifələrlə tanışlıq və əlavə informasiyanın axtarışı icbari olmasın. Lakin çalışqan şagirdlərin əməyi mütləq həvəsləndirilməlidir.

Şagirdin dərsliyi 3 fəsildən və 48 paraqrafdan ibarət ”Mən və cəmiyyət” fənninin hər bir standartına uyğundur. Dərslik və dəftər 2 hissəyə bölünmüşdür.

Şagirdin dərsliyində və dəftərində də fəsillərin (istiqamətlərin) başlıqları saxlanılmışdır. Dərslərin başlıqları nadir istisnalardan başqa standartla təklif edilən məzmunla (baxın: əlavə olunan mövzuların siyahısı) üst-üstə düşür. Dərslərin isə müstəqil, maraq oyadan başlıqları vardır.

14

Müəllimlər üçün metodiki tövsiyələrŞagirdə yönəlmiş tədris prosesinin həyata keçirilməsi müəllimdən yüksək peşəkarlıq və tədrisin rəngarəng

strategiyalarını bilməyi tələb edir. Müəllim hər bir dərs üçün hazırlaşmalıdır, bu isə ilk növbədə dərsin planlaşdırılmasını tələb edir.

Dərsin planlaşdırılması

Dərsin mərhələləri:

1. Çağırış;

2. Dərinliyə varma;

3. Refl eksiya.

Dərsin planlaşdırılması cədvəli

Məqsəd Şagirdin dərs prosesində mənimsəməli olduğu biliyi və bacarıq-vərdişləri müəyyənləşdirir.

Dərsin məqsədi konkret və yerinə yetirilən olmalıdır.

Məqsəd asanlıqla yazılır. Məs., hadisəni analiz edir, problemləri həll edirlər və s.

Mövzu Paraqraf, başlıq

Fəallıq Müəllim tərəfi ndən planlaşdırılan, onun özünün və şagirdlərin əməlləri məqsədin əldə edilməsinə xidmət göstərir.

Düşünün və yazın:

Qarşıya qoyulan məqsədə necə çatmaq olar?

Məqsədinizə nail olmaq üçün siz və şagirdləriniz nə edəcəklər?

Təşkilati forma Fərdi iş; cütlüklərdə, qrupda, bütün sinifl ə iş.

Vaxt Hər bir fəallıq üçün təxmini vaxt müəyyənləşdirilməlidir. Hansı fəallığa nə qədər vaxt ayrılmalıdır?

Resurslar Mənə məqsədimə nail olmaqda yardım edə biləcək nə lazımdır?

(alətlər, əyani vəsaitlər, dərslik, jurnallar, məqalələr, iş vərəqləri, telefi lmlər, internet, lövhə, təbaşir, markerlər, fl omasterlər, kartoçkalar və s.).

Qiymətləndirmə Hansı komponentlə qiymətləndirirəm? (bir şagirdin eyni zamanda bir neçə komponentlə və ya bir neçə şagirdin başqa-başqa komponentlərlə qiymətləndirilməsi nəzərdə tutulur)

15

Dərsin keçilməsindən sonra refl eksiya zəruridir.

Şagirdlərin nəyi öyrəndiklərini bilmək üçün qiymətləndirmənin hansı üsulundan istifadə edərsiniz? Müəyyənləşdirilməlidir:

Nəyi qiymətləndirirsiniz? (yalnız məqsəddən irəli gələn bacarıqları və biliyi);

Necə qiymətləndirirsiniz? (rubrikalarla).

İnteraktiv tədris metodları

Cütlüklər və qruplar

Bu metod sosial, yəni əməkdaşlıqla tədris formasıdır. Kommunikativlik, tənqidi təfəkkür, başqalarını din-ləmək və şəxsi mövqeni aydın ifadə etməyin ən yaxşı vasitəsi şagirdlərin birgə tapşırığı yerinə yetirmək mə-qsədilə qruplaşdırılmasıdır.

Cütlüklərdə və qruplarda iş əməkdaşlıq bacarığının inkişafına imkan verir. Bu cür çalışmaları yerinə yetir-dikdə şagirdlər bir-birini dinləməyə, başqasının fi kri ilə paylaşmağa, tənqidi təfəkkürə və qiymətləndirməyə, öz fi krini ifadə etməyə, əsaslandırmağa və s. öyrənirlər. Onlar funksiyaları bölməyə, vaxtdan rasional istifadə etməyə adət edirlər.

Cütlərdə iş qaydalarını təklif edirik:

müəllim sinfi cütlərə bölür;

sinfə ümumi tapşırıq verir;

şagirdlər işi cütlüklərdə yerinə yetirirlər;

oyun vaxtı müəyyənləşdirilmişdir (işin çətinliyinə əsasən);

müəllimin özü iştirakçıların funksiyalarını bölür.

Cütlüklərdə iş zamanı uşaqlardan diqqətin cəmləşdirilməsi tələb olunur. Onlar öz cütlük yoldaşına qarşı məsuliyyət hiss edirlər.

Cütlüklərdə inkişaf edən əməkdaşlıq vərdişi qrupda iş zamanı daha da möhkəmlənir.

Qrupda iş

Kiçik qruplarda iş çox məşhur olan bir metoddur. Bu metod şagirdlərə qrup işində və ümumi fi krin formalaşmasında fəal iştirak etmək, bir-birlərini dinləməyi öyrənmək, əməkdaşlıq etmək və qarşılıqlı razılıq əldə etmək imkanını verir. Kiçik qruplarda iş zamanı utancaq uşaqlara da fi kirlərini bildirmək asan olur. Həlli təklikdə mümkün olmayan problemin həlli üçün bu metodun istifadəsi çox məqsədəuyğundur.

Şagirdlər kiçik qruplara bölünürlər. Qrupun hər bir üzvünün öz funksiyası olmalı, müəllim isə qrupların işinə nəzarət etməlidir. Qrupda şagirdlər növbəti funksiyaları yerinə yetirə bilərlər:

fasilitator (diskussiyanı aparan şagird);

16

qeydiyyatçı (söylənilən fi kirləri yazılı şəkildə formalaşdıran şagird);

məruzəçi;

suallar üzərində işləyən şagird;

korrektor (mətni düzgün formalaşdıran şagird);

müşahidəçi.

Qrupda çətin işləyən şagirdlərə xüsusi diqqət verin. Yaxşı olardı ki, qrupda 5 üzvdən çox şagird olmasın. Qrupa koordinator seçə bilərsiniz.

Şagirdlərə köməklik göstərin, onlara istifadə edilən material haqqında göstərişlər verin. Müşahidəçilərdən xahiş edin ki, qrupun hər bir üzvünün işinə, davranışına, fəallığına, qazanılan biliyin və bacarığın istifadəsinə göz yetirsin.

Kiçik qruplarda iş zamanı şagirdlərin sayından irəli gələrək, növbəti çətinliklər baş qaldıra bilər:

İkinəfərli qrup, ümumiyyətlə, informasiya mübadiləsinin yüksək səviyyəsi ilə seçilir. Burada narazıçılıq ehtimalı azdır, amma belə bir hal baş verdikdə qarşıdurma yaranır. Heç bir iştirakçının tərəfdaşı olmadığından ola bilsin ki, onlar razılığa gəlməsinlər.

Üçnəfərli qrup daha stabil strukturla seçilir, çünki kiçik və müvəqqəti koalisiya yaratmaq imkanı var. Amma iki güclünün üçüncünü sıxışdırmağı istisna olunmur.

Dördnəfərli qrup. Şagirdlərin sayı cüt olan qruplarda razılıq əldə etmək daha çətindir, çünki səslər bərabər bölünə və qrup çıxılmaz vəziyyətə düşə bilər.

Beşnəfərli qrupda hər bir şagirdin fi kir yoldaşını tapmaq imkanı var, amma iştirakçıların çoxlu sayı onların hər biri tərəfi ndən fi krin söylənilməsinə mane olur.

Şagirdlərin qruplara bölünməsi

Təcrübəli metodistlərin fi krincə, hər bir qrupda eyni sayda güclü, orta və zəif imkanlı şagirdlərin olması yaxşı olardı. Belə bir qruplarda yaradıcılıq təfəkkürünün stimullaşdırılması və fi kirlərin intensiv paylaşılması baş verdiyindən, şagirdlər tərəfi ndən fi krin söylənilməsi zamanı problemin təhlili ətrafl ı və çoxtərəfl i olur. Müxtəlif qruplarda (müxtəlif cinsli, xasiyyətli və mədəniyyəti olan şagirdlərdən ibarət) daha konkstruktiv münasibətlər olur.

Qrupların formalaşdırılması qaydası mövcuddur. Ən sadə vasitə şagirdlərə bir-iki (bir-üç və s.) saydırmaqdır. Bundan sonra eyni nömrəyə əsasən şagirdləri qruplarda birləşdirin (birincilər bir qrupda və s.).

Bəzi müəllimlər bütün proqram ərzində qrupun tərkibini dəyişmirlər. Stabil qrupun saxlanılması şagirdlər tərəfi ndən qrupda iş vərdiş-bacarıqlarına sahib olmağa imkan verir. Qeyri-eff ektiv qrupda üzvlərin dəyişikliyi tez-tez qeyri-məhsuldar olur.

Şagirdlər bir qrupda oyunla yavaş-yavaş problemin həllini və əməkdaşlığı öyrənirlər. Qrup yaxşı işləmədiyi halda, onlara kiçik qruplarda işin münasibət və əməkdaşlıq vərdiş-bacarıqlarının inkişafına yönəldiyini izah etmək yaxşı olardı. Problemin həllində qrup işinə müəllim və ya digər təcrübəli şəxs cəlb oluna bilər.

Tipik problemlər

İş vaxtı qrup və ya müəllim növbəti problemlərlə qarşılaşa bilər:

ola bilsin ki, qrupun hər bir üzvünə fi krini eyni şəkildə bildirmək imkanı verilməsin;

17

şagird tərəfi ndən ilkin fi krin formalaşdırılması, fi krin düzgünlüyü haqqında və diskussiyanı, kompromis imkanını və vahid qərar qəbul etməyi çətinləşdirən alternativin olmaması;

qrupda müxtəlif mövqe gərginliyə və münaqişəyə səbəb ola bilər.

Kiçik qruplarda iş üçün tövsiyələr:

əmin olun ki, şagirdlərin tapşırığı yerinə yetirmək üçün müvafi q bilikləri var və onlar lazımi vər-diş-bacarıqlara sahibdirlər;

çalışın ki, göstərişləriniz maksimal şəkildə aydın və konkret olsun;

tapşırığı yerinə yetirmək üçün kifayət qədər vaxt verin. Bununla belə, vaxtından əvvəl tapşırığı yerinə yetirən qrup üçün nə isə düşünün;

qruplarda şagirdlərin sayını tədricən 5-ə qədər artırın;

əgər tapşırıq fərdi yox, birgə işi tələb etdiyi halda kiçik qruplarda iş metodundan istifadə edin;

qrupun daxili idarə etməsinə və rolların düzgün bölünməsinə diqqət verin;

hazır olun ki, kiçik qruplarda iş üçün səs-küy səciyyəvidir;

qrupları formalaşdırdıqda onları rəngarəng etməyə çalışın;

ara-sıra yaxınlaşın və hər bir qrupun işinə diqqət yetirin;

çalışın qrupda şagirdlər elə yerləşdirilsinlər ki, hamı bir-birini görə bilsin.

Qrupun qiymətləndirmə meyarları:

üzvlərin cəlb olunması;

fi kirlərlə paylaşmaq bacarığı;

təlimata əsasən iş;

vaxt limitinə riayət etmək;

lider tərəfi ndən qrupun idarə olunması;

məqsədyönümlülük.

Qrup üzvlərinin qiymətləndirmə meyarları:

Tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün lazımi bacarıqlara sahib olmaq;

qrupun xeyrinə söhbət və hərəkət etmək;

əməkdaşlıq bacarığı;

dinləmə və kompromislərə getmək bacarığı;

tapşırığı vaxtında yerinə yetirmək;

tapşırığı təlimata əsasən yerinə yetirmək.

18

Vəziyyət üzrə məsələ

Vəziyyət üzrə məsələ qrup işinin mürəkkəb formasıdır. Bu zaman qrup işinin qaydası və strukturu eyni qalır, yalnız qrupa vəziyyət üzrə məsələ şəklində verilən mövzu mürəkkəbləşir. Müəllim vəziyyət üzrə məsələ-ni, ehtiyac olduğu halda, şəxsi nəzərinə əsasən, sinfi n maraqlarından irəli gələrək seçir və ya fi kirləşir. Dərslik-də tez-tez artıq hazır vəziyyətlərə rast gəlmək olar.

Hər qrup təklif edilən vəziyyəti analiz etməli, ümumi qərar qəbul etməli, çıxış yolu tapmalı və müvafi q nəticə çıxarmalıdır. Bunun üçün də qrup razılıq əsasında işləməli və konsessus əldə etməlidir.

Əgər qrupun üzvləri razılıq əldə etməkdə çətinlik çəkirlərsə, müəllim onlara püşkatma qaydası üsulunu təklif edə bilər:

4-5 nəfərlik qrupun hər bir üzvü bir səs hüququ ilə faydalanır. Ən çox səs yığan təklif qrupun qərarı hesab olunur. Ola bilsin ki, qərarın qəbul olunması səslərin əvvəlcədən təyin edilən sayı ilə qəbul edilsin (üçdə iki).

Müsabiqə qərar qəbul edildikdə hamının yekdil olduğu razılaşmaformasıdır. O, demokratik bir prosesdir.

Beyin həmləsi

Beyin həmləsində kiçik vaxt parçasında çoxlu sayda ideyalar toplamaq mümkündür. O, sərbəst keçilir və ya digər çalışmanın hissəsini təqdim edir. Bu metoddan istifadə etmək hər bir şagirddən fərdi fəallığı tələb edir və ümumi problemin birgə həllinə səbəb olur.

Müəllim əvvəlcədən mövzunu seçir və sual şəklində onu formalaşdırır. Sual aydın şəkildə formalaşdırıl-malı və şagirdlər üçün aydın formada çatdırılmalıdır. Bundan sonra şagirdlər öz fi kirlərini söyləyir və prob-lemin həlli yollarını təklif edirlər. İdeyaların generasiyası zamanı növbəti prinsiplərə riayət etmək lazımdır:

1. Şagirdlər tərəfi ndən fi kirlər söylənilən zaman mübahisə etmək, tənqid etmək və ya qiymətləndirmək olmaz.

2. Fikrin söylənilməsi könüllü və sərbəstdir. Şagirdlər müəllim istədikdə deyil, özlərinin arzuları olduqda fi kirlərini bildirməlidirlər. İdeya həm orijinal, eləcə də başqasının ideyasının inkişafının nəticəsi ola bilər.

3. Bu mərhələdə ideyaların keyfi yyəti deyil, onların sayı vacibdir. Keyfi yyət barədə müzakirə generasiya mərhələsinin bitdiyindən sonra davam etdirilir (qiymətləndirmə mərhələsi).

4. Hər bir ideya lövhədə və ya böyük kağızda yazılmalıdır (o cümlədən ən qəbul edilməyəni də).

5. Qiymətləndirmədən əvvəlcə şagirdlərin fi kirləşmək üçün vaxtları olmalıdır.

6. İdeyaların generasiyası müddəti dərsin gedişindən asılıdır. Amma müəllim əvvəlcədən onu müəyyən-ləşdirə bilər (20-dən 30 dəqiqəyə qədər tövsiyə olunur).

Bir-birimizi öyrədək

„Bir-birimizi öyrədək“ metodundan yeni mövzu və ya faktlar öyrənildikdə istifadə olunur, yaxud da artıq öyrənilmiş mövzunun əsas qaydaları ilə tanış olduqda. Bu metoddan istifadə etdikdə şagirdlərə tədris prose-sində fəal iştirak etmək və sinif yoldaşları ilə biliklə paylaşmaq, dərsin və mövzunun əsas qaydalarını öyrən-mək imkanı verilir:

1. öyrəniləsi faktlar və ya qaydalar verilən kartoçkaları hazırlayın;

2. kartoçkaları şagirdlər arasında paylayın;

3. bir neçə dəqiqə ərzində hər bir şagird kartoçkada verilən məlumatı oxumalıdır. Müəllim yoxlamalıdır

19

ki, şagirdlər verilən informasiyanı anladılarmı və ya yox?

4. şagirdlər sinif otağında sərbəst hərəkət edə bilməli və bir-birlərinin kartoçkalarındakı informasiyalarla tanış olmalıdırlar; oyunun hər bir iştirakçısına bir neçə sinif yoldaşları ilə eyni zamanda söhbət etmək qadağan edilir;

5. oyun bütün şagirdlərin informasiya ilə bölüşdüklərindən sonra bitir;

6. oyun bitdikdən sonra şagirdlərdən xahiş edin ki, oyun nəticəsində hansı biliyi aldıqları barədə danışsın-lar. Müəllim cavabları lövhəyə yaza bilər.

Bitməmiş hekayət

Bitməmiş hekayət qrup işinin maraqlı formalarından biridir. O, şagirdin fantaziyası və yaradıcılıq təfək-kürünün inkişafı üçün çox faydalıdır. O, qrup işi üçün xarakterik olan bütün vərdiş-bacarıqların istifadəsini tələb edir.

Qruplar diqqətlə müəllim tərəfi ndən təklif olunan əhvalatı dinləyirlər. Əhvalatın bitirilməsi üçün onlara 5-15 dəqiqə vaxt verilir.

Bu, olduqca çətin bir prosesdir. Bu zaman qrup üzvləri müzakirə edir, düşünür, fi kirlərini bildirir və əsas-landırır və bir-birinin fi kirləri ilə paylaşır, razılaşır və əhvalatın sonunu birlikdə düşünürlər. Sonra yazılı şəkildə artıq razılaşdırılmış sonu formalaşdırırlar. İşi şəkillərlə tərtib edə bilərlər. Bu isə təqdimatı daha da maraqlı edir.

Məntiqi zəncir (fi kirlər, səbəb, misal, cəmləşdirmə)

Məntiqi zəncir metodu diskussiya və ya problemlər üzərində müzakirələr aparıldıqda fərqli mövqelərin olduğunda istifadə edilir. Bu metod şagirdlərə fi kirlərini sübut etməyə adət etmək və onları qısa, yığcam şəkildə təqdim etmək imkanını verir.

1. Lövhədə ”məntiqi zəncirin” 4 mərhələsini yazın:

1) fi krinizi bildirin (nəzərinizi);

2) nəzərinizin əsaslarından birini adlandırın;

3) səbəbi izah etmək üçün misal gətirin;

4) irəli sürülən fi kri yekunlaşdırın.

2. Mərhələləri izah edin və şagirdlərin suallarına cavab verin. Hər bir mərhələnin izahı üçün müvafi q misal gətirin. İzah üçün növbəti qaydadan istifadə etmək olar:

Fikir - Mən yol hərəkəti qaydalarının müdafi əçisiyəm;

Səbəb – həm piyadalar və sərnişinlər üçün, eləcə də - sürücülər üçün yol hərəkəti qaydalarının müd-afi əsi küçədə/yolda təhlükəsiz hərəkəti bildirir;

Misal – tədqiqatın nəticəsində Gürcüstanda hər beşinci avtomobilin yol-nəqliyyat hadisəsinin işti-rakçısı olduğu təyin olundu; gənclərin diqqətsizliyi və intizamsızlığı üzündən onlar arasında travmal-arın alınmasının da çox olması təyin olunmuşdur;

Yekunlaşdırma – bunun üçün də yol hərəkəti qaydalarının müdafi əçisiyəm;

Həvəskarlara təklif edin ki, bu qaydalardan (mərhələlərdən) onlar üçün arzu olunan mövzu üçün isti-fadə etsinlər;

20

Şagirdlərin mərhələləri düzgün anlayıb anlamadıqlarını və onlardan nə dərəcədə düzgün istifadə et-diklərini yoxlayın;

Şagirdlər bir neçə səbəb və ya misalı adlandıra bilərlər; şagirdlərin bu metodu mənimsədiklərinə əmin olduqdan sonra dərsin mövzusu ilə əlaqədar ondan istifadə etməyə başlayın.

Süjet oyunu (mini-tamaşa)

Süjet oyunu şagird (və ya müəllim) tərəfi ndən yaradılmış kiçik səhnənin təqdim edilməsidir. Onun məqsədi konkret vəziyyətin və ya əhvalatın canlanıdırlmasıdır. O, verilən məsələni daha yaxşı təsəvvür etmək, onunla paylaşmaq və analiz etmək imkanını verir.

Çalışma üçün müəllim real həyatdan götürülən əhvalatı seçir. Müəllim və ya şagirdlərin özləri lazımi mövzu barədə əhvalatları düşünə və onu səhnələşdirə bilərlər.

Müəllim rolların bölgüsünə və hərəkətin inkişafına nəzarət yetirir. Şagidlər öz rollarına yaradıcılıqla yanaşırlar. Bu isə onların həm öz qəhrəmanlarına, eləcə də digər qəhrəmanlara qarşı tənqidi yanaşacaqlarına zəmanət verir. Təbii ki, onlarda suallar yaranacaq və bu suallara birmənalı cavab vermək çətin olacaqdır. Dis-kussiya aparılır və burada şagirdlər verilən mövzu ətrafında fəal müzakirələr aparırlar.

Hər bir sualın ətrafl ı cavablandırılmasının mümkün olması təəssüratının yaranmasına icazə verməməliyik. Bildirilən fi kirlə bütün qəhrəmanların razılaşması heç də vacib deyil. Razılıq məqsədə çevrilməli deyil və ona süni olaraq çatmağa çalışmamalıyıq.

Razılıq əldə etmək çətin olan məsələ açıq qala bilər.

Vəziyyətin modelləşdirilməsi

Vəziyyətin modelləşdirilməsini rollar üzrə oyun kimi nəzərdən keçirə bilərik, hansında bütöv sinif iştirak edir. O, şagirdlərə şəxsi imkanlarını “ekstremal” vəziyyətdə sınaqdan keçirmək imkanını verir.

Vəziyyətin modelləşdirilməsi iştirakçılardan böyük səylər və meyl tələb edir, bunun üçün də daha təəs-süratlı olur və iştirakçılarına böyük təsir göstərir.

Modelləşdirmənin növbəti analizi xüsusilə əhəmiyyətlidir: „aktyorlar“ öz hisslərini təhlil etməlidirlər (nə üçün belə hərəkət etməyi qərara aldılar, onlar üçün problemin bu cür həlli nə dərəcədə qəbul ediləndir). Müəl-lim bu halda onlara yardım etməlidir ki, iştirakçılar yaşadıqları gerçəkliklə onu əlaqələndirə bilsinlər.

Dairə

Bu metod şagirdlərə diskussiyada eyni şəkildə iştirak etmək imkanını verir. Əgər məsələlər kiçik qruplarda nəzərdən keçirilir və sonra hər bir qrupun nümayəndəsi nəticələrlə sinfi tanış edirsə, o zaman xüsusilə eff ektlidir.

Kiçik qruplarda iş bitdikdən sonra hər bir qrupdan xahiş edin ki, ardıcıllıqla onlar tərəfi ndən təhlil edilən bir ideyanı təqdim etsin və ideyaların (informasiyaların) hamısı bitməyənə qədər dairədə işi davam etdirsinlər.

Həyata keçirilməsinin mümkün yolları:

hər qrupla sorğu-sual bitməyənə qədər qruplar ardıcıllıqla bütün ideyaları təqdim edirlər.

hər qrup öz fi krini kartoçkaya yaza bilər. Kartoçkaların hamısının yığıldığından sonra müəllim onları ucadan oxuyur və nəticədə diskussiya aparılır.

21

Sinif diskussiyası

Sinif diskussiyası interaktiv metodikanın eff ektiv üsulunu təqdim edir. O, fəal şəkildə dinləmə, öz fi krini bildirmə və dəlil gətirmə, müzakirə, başqalarını dinləmək-nəzərə almaq, fərqli fi kirlərlə bölüşmək bacarığı kimi vacib olan vərdiş-bacarıqların formalaşmasına dəstək göstərir.

Diskussiyanın uğurla keçirilməsi üçün sinifdə etimad və qarşılıqlı ehtiram abu-havasının olması lazımdır, hansında, ilk öncə, müəllim nümunə olmalıdır.

Diskussiyanın düzgün aparılması üçün onun təşkil edilməsi və nizamlanması vacibdir, diskussiya iştirakçıları müəllimlə birlikdə özləri formalaşdıracaqları qaydalara riayət etməlidirlər. Qaydaların siyahısı bu cür ola bilər:

1. biri danışanda, digərləri dinləyirlər;

2. nə isə söyləmək istədikdə, əlini qaldır;

3. başqasının sözünü kəsmə;

4. başqası danışanda gülmək lazım deyil, yalnız onun zarafat etdiyi halda gülmək olar;

5. mübahisədə hamı iştirak edir;

6. və digər qaydalar (hansıları sinif əlavə olaraq təklif edir).

Diskussiyanın qiymətləndirmə meyarları:

Diskussiyaya cəlb olunma;

Səfərbərlik;

Başqalarına inanmaq bacarığı;

Problemin həllinə yönümlülük;

Tənqidi təfəkkürün bacarığı.

Debatlar

Debatlar – diskussiya formasından biridir və iştirakıların əvvəlcədən planlaşdırılmış çıxışları üzərində qurulmuşdur. Təqdimatçıları qrupdan seçirlər. Mübahisə iki qarşılıqlı tərəfi n bir üzvünün çıxışı ilə başlayır. Onlardan sonra tribuna sual və icmallar üçün tərəfl ərin digər iştirakçılarına verilir. Müəllim hər bir çıxış edən üçün müəyyən vaxtı təyin etməlidir.

Müzakirələrin qiymətləndirmə meyarları:

müzakirələr mövzusuna riayət etmək və ardıcıllıq;

səfərbərlik;

Sübutlarla və misallarla müzakirələr aparmaq;

Vaxt limitinə riayət etmək.

22

Qiymətləndirmə„Mən və cəmiyyət“ fənninin tədrisində inkişafetdirici qiymətləndirmədən istifadə edilir, çünki bu sinif-

lərdə ballar/qiymətlər yazılmır.

Sinif qiymətləndirməsinin əsas məsələlərini təqdim edir:

a) şagirdin biliyinin quraşdırılması prosesini və yaddaşında biliklərin qarşılıqlı əlaqələndirilməsinin necə baş verdiyini göstərsin;

b) yeni dərs məsələsinin/mövzunun başlanılması üçün şagirdin ötən biliyini və təsəvvürlərini təyin etsin;

c) aşkar etsin ki, şagird konkret dərs məqsədini əldə etmək üçün nə dərəcədə düşünülmüş və eff ektiv addımlar atır;

d) hər üç kateqoriyanın biliyini əhatə etsin.

e) göstərsin ki, şagird biliklər birliyindən necə kompleksli istifadə edə bilir.

Cari (ev və sinif) tapşırıqlarının komponentləri:

“Mən və cəmiyyət” fənninin təlim-tədris prosesində şagird növbəti fəallıqlarla qiymətləndirməlidir:

1. Test tapşırığı;

2. Diaqramların, şkalaların (zaman şkalası) hazırlanması;

3. Məlumatın, fotomaterialın axtarılması və prezentasiyanın hazırlanması, sərginin təşkili;

4. Hekayətin, cizgi/bədii/sənədli fi lmin, videoçarxın, musiqili klipin, məişət halının, bədii əsərin, mən-bəyin təhlili.

5. Yaradıcılıq məhsulunun hazırlanması (plakatın, şəklin, komiksin, fl ayerin, essenin, hekayənin, bukletin, divar qəzetinin, maketin, emblemanın, videoçarxın, fotoalbomun, fotokollajın (vaxt şkalasından istifadə etməklə), sloqanın hazırlanması);

6. Sənədlərin (sinif “konstitusiyası”, “gündəlik rejim” petisiyasının və s.) yaradılması;

7. Tədqiqi layihə (sorğu, mübahisə, reportaj və s.);

8. Xeyriyyə, maarifl əndirici, sosial problemin həllinə yönəlmiş layihələrin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi;

9. Ekskursiya;

10. Diskussiya (debat, tok-şou);

11. Rollarla oyun (ictimai strukturun imitasiyası, simulyativ məhkəmə və s.)

Yekunlaşdırıcı tapşırıqların komponenti

Yekunlaşdırıcı tapşırığın komponenti təlim-tədris nəticəsi ilə əlaqədardır. Bu komponentdə bir dərs parçasının (mövzu, fəsil, paraqraf, məsələ) öyrənilməsi-üzərində işlənilməsi nəticəsində alınan nəticələr qiymətləndirilməlidir. Konkret dərs vahidi başa çatdıqda, şagird ictimai elmlər fənninin standartı ilə müəyyən

23

edilmiş bilik və bacarıqları nümayiş etdirə bilməlidir. Müvafi q olaraq, yekunlaşdırıcı tapşırıqlar fənn standartı ilə müəyyən edilmiş nəticələri yoxlamalıdır.

Yekunlaşdırıcı tapşırıqların növləri:

Standartın tələblərini ödəmək üçün tövsiyə olunur ki, yekunlaşdırıcı tapşırıqların rəngarəng formalarından istifadə edilsin. İctimai elmlərin yekunlaşdırıcı tapşırıqlarının növləri ola bilər:

1. Məlumatın, fotomaterialın axtarılması və prezentasiyanın hazırlanması, sərginin təşkili;

2. Hekayənin, cizgi/bədii/sənədli fi lmin, videoçarxın, musiqi klipinin, məişət hadisəsinin, bədii əsərin, mənbənin təhlili.

3. Yaradıcılıq məhsulunun hazırlanması (plakatın, şəklin, komiksin, fl ayerin, essenin, hekayənin, bukletin, divar qəzetinin, maketin, emblemanın, videoçarxın, fotoalbomun, fotokollajın (vaxt şkalasından istifadə etməklə), sloqanın hazırlanması);

4. Tədqiqi layihə (sorğu, mübahisə, reportaj və s.);

5. Xeyriyyə, maarifl əndirici, sosial problemin həllinə yönəlmiş layihələrin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi;

6. Ekskursiya;

7. Diskussiya (debat, tok-şou);

8. Rollarla oyun.

Yekunlaşdırıcı tapşırığın cavab verməli olduğu tələbatlar

Tapşırığın hər bir növünü özünün qiymətləndirmə ümumi rubrikası müşayiət etməlidir (reseptiv (oxu, dinləmə) tapşırıq olduğunda, qiymətləndirmə sxemini hər bir test sualı müşayiət etməlidir);

Ümumi rubrika konkret tapşırığın şərtinin və keçilən materialın nəzərə alınması ilə dəqiqləşdirilməlidir;

Yekunlaşdırıcı tapşırığın yoxlanılmasına xidmət edən standartın nəticələri göstərilməlidir.

Müəllim inkişafetdirici qiymətləndirmədən (özlüyündə özünüqiymətləndirməni əhatə edən) təlimin keyfi yyətini yaxşılaşdırmaq, şagirdin inkişafını təmin etmək üçün istifadə edir. Bu, tədris prosesinin gedişində nailiyyətin qiymətləndirilməsi deməkdir, məsələn, hər hansı bir mövzunun/mətnin öyrənilməsi prosesi, ev tapşırığının, layihənin hər hansı bir mərhələsinin və ya dərsə cəlb olunmanın qiymətləndirilməsi. Belə bir qiymətləndirmə zamanı şagird müəllimdən onun inkişafına və fərdi təliminin anlaşılmasına yardım edən bir məlumatı alır.Belə ki, qiymətləndirmənin bu növ forması daha qarşılıqlı əməkdaşlıq xarakterini daşıyır, nəinki müəyyənləşdirici qiymətləndirmə. Bundan irəli gələrək, inkişafetdirici qiymətləndirmə zamanı müəllim bal yazmır, şagirdə məsləhət, tövsiyə verir, problemlərin həlli yollarını göstərir, onu şəxsi düşüncə prosesləri üzərində düşündürür və s.

24

Özünüqiymətləndirmə və qarşılıqlı qiymətləndirmə şagirdlərin qiymətləndirməsinin önəmli komponentidir. Şagirdlər özlərini və həmyaşıdlarını da qiymətləndirə bilərlər. Özünüqiymətləndirmə şagirdin fərdi tərəqqisinə necə nəzarət edəcəyi barəsində vacib məlumat verir. Qiymətləndirmənin bu formasından tez-tez istifadə etmək şagirdə biliyini obyektiv qiymətləndirməyi öyrədir və sərbəst təlim və öz-özünü tənqid qabiliyyətini inkişaf etdirir. O, müəllimlər üçün də çox önəmlidir və şagirdlər haqqında çoxlu məlumat toplayır və onlara daha çox yardım edə bilər.

İnkişafetdirici qiymətləndirmə metodları

Müəllimin müşahidəsi – şagirdin nailiyyəti haqqında qeydlər, şərhlər. Tədrisin hər bir mərhələsində istifadə olunur: suallara cavab verdikdə, lövhədə işlədikdə, qrup və fərdi işdə, sinif yazısında....

Şərh – müəllimin şagirdə onun konkret cavabı və ya konkret tapşırığı yerinə yetirdiyində çatdırdığı məlumatdır. Bu ola bilər: tərif, həvəsləndirmə, məsləhət, düşündürməyə səsləyən, səhvin düzəlişi.

Özünüqiymətləndirmənin müxtəlif forması mövcuddur, ən çox özünüqiymətləndirmə sxemləri yayılmışdır və bu da konkret ehtiyacın əsasında dəyişir, nəyi yoxladığımıza əsasən: bir mövzunu, bir dərsi, bir çalışmanı, faktiki materialı, müəyyən vərdiş-bacarıqların necə inkişaf etdiyi, yazı işini və s. Belə bir sxemlərin şagirdlərlə birlikdə işlənib hazırlanması yaxşı olardı.

Yazı işinin özünüqiymətləndirmə nümunəsi:

Adı, soyadı............................................ tarix........................................................................

İşi nəzərdən keçirdikdə gördüm ki......................................................................................

.............................................................................................................................................

Fəxr edirəm ki,....................................

Yenə də ................................................................................... möhkəmləndirmək lazımdır.

Sonra yazılı tapşırıqda çalışacağam ki................................................................................

Dərsdə fərdi fəaliyyətin və daxili, şəxsi proseslərin özünüqiymətləndirmə nümunəsi (şərti işarələrdən istifadə etməklə)

Suallara cavab verirdim və cavablarımı problemin həllinə tərəf aparırdım (şərti işarə günəş);

Başqalarının cavablarını əlavə edirdim və inkişaf etdirirdim, dərsin “qurulmasında” yardım edirdim (kərpiclər);

Cavab verirdim, amma sonra başa düşdüm ki, elə də nailiyyətli deyil, çünki ya başqasının cavabını təkrar edirdim, ya da düzgün yoldan kənara çıxırdım (aşağı endirilmiş yelkən);

Hər şeyi bilirdim və başa düşürdüm, amma sakit dururdum (mən nə isə deyənə qədər başqaları məni qabaqlayırdılar; qorxurdum ki, yanlış cavab verməyim və başqaları işləsinlər) (qatlanmış zərf);

25

Sakit dururdum, çünki nə deyəcəyimi bilmirdim, amma başqalarını diqqətlə dinləyirdim (oxlar qula-qlarına yönəlmiş gülümsər adamcıq);

Yatırdım, milçəkləri sayırdım, xəyallara dalmışdım (görəsən nəyin barəsində?), fi kirləşirdim, ev tapşırığını yazırdım (buludlar).

Belə ki, şagird öz fəallığını, bu və ya digər problemin həlli işində öz rolunu qiymətləndirir (müəllim hər zaman bilmir ki, şagirdin sükutu arxasında nə durur, bunun üçün də önəmlidir ki, şagird nəyi seçəcəkdir: “bilirdim və susurdum”, ya da “bilmirdim və susurdum”). Müəllim vaxtaşırı özünüqiymətləndirmə vərəqlərini toplayır və sətirlərdə öz qeydlərini yazırdı (çox korrektiv və qeyri-korrektiv tonla), şagirdin özünü çox yuxarı qiymətləndirdiyində də, özünün aşağı qiymətləndirməsini büruzə verdiyində də (belə bir özünüqiymətləndirmədə risk ondadır ki, şagird şeytanlıq edir, özünü qeyri-müvafi q qiymətləndirə bilər, amma belə bir risk özünə haqq qazandırır, çünki bir çox uşaqlar üçün stimul verir ki, bu mərhələdə onlar üçün əlçatılmayan nəticəni sonra əldə etdirsin).

Şagird növbəti fənnin tədrisinin müxtəlif komponentlərinə əsasən qiymətləndirilə bilər:

a) dərsə cəlb olunma;

b) ev tapşırıqları;

c) cari sinif tapşırıqları;

ç) yekun tapşırıqlar (biliyini yoxla);

d) layihə;

e) ümumi qiymətləndirmənin 10%-dən artıq olmayan və şagirdlər tərəfi ndən təyin edilən əlavə komponent (məs.: təşkilatçılıq, yaradıcılıq, qrupda eff ektli iş və s.).

Tövsiyə: nəzərinizə əsasən, qiymətləndirmə zamanı inkişafetdirici qiymətləndirmədən istifadə edə bilər-siniz.

26

Təqdimatın qiymətləndirilməsi

Nümunə

Vəziyyət üzrə məsələnin qiymətləndirilməsi

Meyarlar

prezentaciis Sefaseba

situaciuri amocanis Sefaseba

Cemi Semoqmedeba

.

რეკომენდაცია

prezentaciis Sefaseba

situaciuri amocanis Sefaseba

Cemi Semoqmedeba

.

რეკომენდაცია

prezentaciis Sefaseba

situaciuri amocanis Sefaseba

Cemi Semoqmedeba

.

რეკომენდაცია

prezentaciis Sefaseba

situaciuri amocanis Sefaseba

Cemi Semoqmedeba

.

რეკომენდაცია

Məsələdə verilən problemlərin həlli

Problemin həllinin hər hansı bir yolunu tapa bilmir; yaxud da təklif olunmuş ehtimal cavablardan səhv olanını seçir və cavabını əsaslandırmır. Yaxud da məsələnin həllinin hər hansı bir yolunu tapa bilmir.

Problemin həlli yolları barədə söhbətə başlayır, amma əsaslandıra bilmir; yaxud da təklif olunan cavablardan düzgününü seçir, amma əsaslandıra bilmir; yaxud da həllin hər hansı bir yolunu tapır, izaha başlayır, amma yerinə yetirə bilmir.

Problemin həlli yolunu seçir, davam edir, amma nöqsanlarla, yaxud da təklif olunan ehtimal cavablardan düzgün olanını seçir və qismən onu əsaslandırır. Yaxud da məsələnin həlli yolunu tapır, davam etdirir, amma nöqsanlarla.

Problemin həllinin optimal yolunu seçir və onu əsaslandırır; yaxud da düzgün cavabı seçir və tam onu əsaslandırır. Yaxud da məsələnin həlli yolunu tapır (optimal), onu axıra qədər gerçəkləşdirir.

Mənim yaradıcılığım

Kiçik inşa qiymətləndirmə formalarından biridir.

İnşanınmövzusu var və ya bir neçə dərslik suallarından ibarətdir və onların əsasında hər bir şagirdə öz fi krini, qiymətini, kiçik hekayəti, əhvalatı yazmaq tapşırılır. İnşaya böyük əhəmiyyət verilir, çünki onda şagird yaradıcı, sərbəst ola bilər, biliyini, təfəkkür bacarığını, şəxsiməqamları və s. ifadə edə bilər. Onun vasitəsilə şagirdin təşkilatçılığına və inteqrativliyinə paralellər aparılır, problemlər təhlil olunur, şəxsi yanaşmalar ifadə olunur, nəticələr çıxarılır, qiymətləndirmə bacarığı inkişaf etdirilir.

Dördüncü sinif şagirdlərinin əksəriyyəti rəsmlərin vasitəsilə fi kirlərini məmuniyyətlə ötürürlər. Öyrənilən materialın mənimsənilməsi və şərhi üçün şagirdlərin yaradıclıq tərəfi ni qeyd etmək vacibdir: sinif otağında tematik sərgilərin təşkili. Şəkilləri qiymətləndirdikdə şəklin anlaşılmasına və məzmununa diqqət vermək lazımdır (çünki ola bilsin ki, şagirdlərin hamısı eyni şəkildə rəsm çəkməyi bacarmasınlar).

Şagirdin biliyini qiymətləndirdikdə dərsi necə „əzbərlədiyini“ deyil, verilən məsələni nə dərəcədə yaxşı başa düşdüyünü rəhbər tutmaq lazımdır. Bunu ayırd etməkdə isə, sizə paraqrafın sonundakı suallara verilən cavablar və çalışmaların yerinə yetirilmə dərəcəsi yardım edəcəkdir.

27

„Mən və cəmiyyət“ fənni vətəndaş vərdiş-bacarıqlarının formalaşması cəhdinə qulluq edir və bu da əzbərləməyi deyil, dərk etməyi, real həyatla əlaqələndirməyi və praktiki tətbiqi nəzərdə tutur.

Əlbəttə ki, dərsliyin bir sıra məsələləri üzrə biliyinizin „yaxşı olması“ cəhdi böyük olacaqdır, amma ona istinad etsəniz, yaxşı olardı ki, həddi aşmayasınız.

MÜƏLLİMİN BƏLƏDÇİSİ

Bələdçinin məqsədi müəllimlərə „Mən və cəmiyyət“ fənninin təlim-tədrisində yardım etməkdən ibarətdir. O, iki hissədən ibarətdir:

1) Milli tədris planının tələbləri - burada izah edilir ki, müəllimə „Mən və cəmiyyət“ fənni standartı-na əsasən nə tapşırılır.

2) İllik proqram - burada dördsütunlu dizaynın istifadəsi ilə, Milli Tədris Planının tələblərinin sinif otağında gerçəkləşdirilməsinin tövsiyə edilən yollarından biri göstərilir.

1. Milli Tədris Planının tələbləri

„Mən və cəmiyyət“ fənni 4-cü sinifdə üç icbari dərs mövzusunu əhatə edir:

1. Harada və necə təhsil alıram?

2. Media və informasiya;

3. Mən və mənim ölkəm.

Standartda icbari anlayışlar və nəticələr nəyin əsasında formalaşdırılmışlar?

Dərs prosesinin gedişində qeyd edilən mövzular icbari anlayışlarla və nəticələrlə əlaqələndirilməlidir ki, bunların üzərində iş də „Mən cəmiyyət“ fənninin məqsədini təqdim edir. Başqa sözlə desək, yuxarıda sadalan-an üç mövzu qarşıya qoyulan məqsədləri əldə etmək üçün kontekstləri yaradır.

„Mən və cəmiyyət“ fənninin təlim-tədrisi hansı məqsədləri daşıyır? Standartda icbari anlayışlar və nəticələr hansı əsasda formalaşmışlar?

„Mən və cəmiyyət“ fənninin tədrisi məqsədi özünə, ailəsinə, icmasına, təbii mühitə və mədəni irsə qarşı şagirdin məsuliyyət və qayğıkeş yanaşmasını formalaşdırır (məqsədlərin siyahısını yuxarıda izələyə bilərsiniz – səh.4)

Standartın nəticələri birbaşa fənnin bu məqsədlərindən irəli gəlir, onlar fənn anlayışlarına əsaslanaraq, daha konkret hədəf oriyentirləri müəyyənləşdirir və suala cavab verirlər: şagird dərs kursu başa çatdıqdan sonra nəyi bacarmalıdır?

28

Standartın nəticələrindən anlayışlar birbaşa irəli gəlir, onların əsaslı dərk edilməsi dərs prosesində baş verməlidir (anlayışların dərk edilməsi və nəticələrin işlənilməsi praktiki identik prosesdir).

Cədvəldən görünür ki, „Mən və cəmiyyət“ fənni ayrılmış anlayışın üzərində işlənilməni nəzərdə tutur. Bu anlayışlar icbari dərs mövzularında növbəti şəkildə bölünür:

Mövzu Üzərində işləniləsi anlayışlarHarada və necə təhsil alıram? Təlim/tədris/təhsil

Təcrübə

Keçmiş, indiki zaman, gələcək

Təcrübə

Davranış normaları

Mənim əmlakım

Qənaət

Peşə

Perspektiv/nailiyyət

Münaqişə

Məsuliyyət

Qayğı

Eyni hüquqlar

İrsiyyət

Etiket (davranış normaları)

İştirak

Ətraf mühitin müdafi əsi

Uşağın hüququ və öhdəliyi

Sağlam həyat qaydası

Təhlükəsizlik

Fövqəladə hallar

Perspektiv/ nailiyyət

Uşağın hüququ və öhdəliyiMövzu Üzərində işləniləsi anlayışlar

29

Media və informasiya

Jurnalist /informasiyanı əldə edən

Müasir texnologiyalar

Kommunikasiya

Yenilik

Məlumat mənbəyi

Keçmiş, indiki zaman, gələcək

Sosial şəbəkə

Münaqişə

Məsuliyyət

Qayğı

Faydalı/faydasızməlumat

İrsiyyət

İştirak

Ətraf mühitin müdafi əsi

Sağlam həyat qaydası

İnternet risklər

Təhlükəsizlik

Fövqəladə hallar

Reklam/sosial reklam

Sosial şəbəkəMövzu Üzərində işləniləsi anlayışlarMən və mənim ölkəm Qayda-qanun/ənənə

Dözümlülük

Hörmət

Nəsil/əcdadlar

İrsiyyət

Simvolika

Ölkə

Hüquq/öhdəliklər

Əhali

Fikir/nəzər

Qayda/qanun

İdarəetmə

30

Anlayış üzərində iş nəyi bildirir? Bu suala cavab vermək üçün anlayışların səthi qavranılmasını və əsaslı anlaşılmasını bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, Milli Tədris Planı yuxarıda sadalanan anlayışlara dərinlikdən varmanı tələb edir. Bunun üçün əsaslı xüsu-siyyətlər fərqlənməlidir ki, bunlar da müəllimə dərs prosesində nəyə diqqət verəcəyinə işarə edirlər.

İllik proqramda bir çox fəallıqların adı çəkilir (baxın ikinci sütuna). Bu fəallıqları həyata keçirdikdə, xüsusilə vurğulanmalıdır ki, şagird konkret misalların və əks-sübutların əsasında hədəf anlayışlarının yuxarıda sadalanan xüsusiyyətlərini dərk etməlidir. Qiymətləndirmə rubrikalarının kriterilərini də eyni xüsusiyyətlər təşkil etməlidir (Baxın, Əlavə).

2.İllik proqram

İcbari mövzular çərçivəsində standartın nəticələrinin əldə edilməsi necə, hansı üsullarla baş verməlidir? Dərs prosesində bunun üçün nə edilməlidir ki, şagirdlər icbari anlayışları mənimsəyə və qiymətləndirmə indikatorlarına cavab verə bilsinlər? Bu sualların cavabını bələdçinin ikinci hissəsi – illik proqram verir. Proqram dördsütunlu dizaynda işlənib hazırlanmışdır.

İzahatlar

1. MəqsədlərBirinci sütunda əsas anlayışlar və suallar şəklində dərsin/dərslərin məqsədləri formalaşdırılmışdır

(dərsin məqsədi kimi təklif edilən sual üzərində düşünmək və anlayışın yerləşdirilməsi verilir). Təlim-tədris prosesində bu suallar və anlayışlar üzərində iş standartın nəticələrinin sinif otağında gerçəkləş-dirilməsini bildirir.

2. Fəallıqlarİkinci sütunda dərs fəallıqlarının ideyaları verilmişdir. Onlar şagirdə birinci sütunun suallarının

fəallaşdırılmasında və anlayışların dərk edilməsində yardım etməlidir.

3. ResurslarÜçüncü sütunda ikinci sütunda təklif edilən fəallığın həyata keçirilməsi üçün lazım olan res-

ursların (əsərin mətni, məlumat mətni, videoçarx linki və s.) hamısı verilmişdir.Buradaca oxu materialı (hiperlinklər şəklində) verilmişdir ki, bu da şagirdə əsas anlayışların və

mövzuların dərk edilməsində yardım edir.

4. QiymətləndirməDördüncü sütunda şagirdlərin qiymətləndirilməsi üçün birinci sütunda təqdim edilən məqsədlərlə

münasibətdə məsləhətlər verilir. Əlavədə, eləcə də tapşırığın şərtləri və qiymətləndirmə rubrikaları təqdim edilmişdir ki, bu da müəllimə inkişafetdirici qiymətləndirmənin aparılmasında yardım edir.

Tövsiyə: (bu tövsiyə diqqəti yönəltmək məqsədilə təkrarlanır) yeni fənnin tədrisinin birinci ilində yaxşı olardı ki, dördüncü sinif şagirdləri üçün bir neçə saat ötən ilin əsas məsələləri ilə tanışlığa vaxt ayırasınız və ya şagirdləri müvafi q keçmiş materialla tanış edəsiniz.

Növbəti illərdə də ötən biliyin təkrarlanması məqsədilə eynini etmək olar.

Bələdçi müəllimə aksentlərin edilməsində, materialın cəmləşdirilməsində və tam dərs pro-sesinin kompleksli qavranılmasında yardım edir. Bunun üçün də dərslikdəki və dəftərdəki fəallıqlar özlüyündə nəzərdə tutulur və burada tam təqdim edilməmişlər.

31

Dərslərdə müxtəlif metodik yanaşmadan istifadə olunduğunu göstərmək üçün sinif fəallıqlarının növləri tünd rəngdə verilir.

32

Möv

zu: T

əhsi

li ha

rada

və

necə

alırıq

?

Məq

səd

Fəal

lıqƏ

lavə

res

urs

Qiy

mət

lənd

irmə

Anl

ayış

lar,

Əsa

s sua

llar

Sini

f fəa

llıql

arı ü

çün

idey

alar

Fəal

lıqla

rın h

əyat

a ke

çi-

rilm

əsi ü

çün

mat

eria

l +

müə

llim

lər ü

çün

əlav

ə ox

u re

surs

u

Tapş

ırığı

n nö

vü

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikas

ıƏ

sas s

ualla

r:

Gəl

əcək

həy

atım

üçü

n tə

hsili

n ha

nsı

əhəm

iyyə

tivar

dır?

Əm

əyin

han

sı n

ətic

ələr

i var

və

nə

üçün

əm

ək m

əqsə

din

əldə

edi

lməs

inin

ən

yax

şı v

asitə

sidi

r?

Müx

təlif

tədb

iri h

ansı

məq

sədl

ə və

ne

cə p

lanl

aşdı

rırıq

?

Dis

kuss

iya:

İlya

Çav

çava

dzen

in tə

hsil

haqq

ında

fi k

irlər

i – tə

hlil.

Rol

larl

a oy

un.

Rol

ların

dəy

işm

əsi:ş

agird

lərd

ən b

iri m

üəlli

min

ro

lund

a si

nif y

olda

şlar

ına

dərs

keç

ir və

onl

ara

izah

edi

r ki,

təhs

ilin

gələ

cək

həya

t üçü

n ha

nsı

əhəm

iyyə

ti va

r.

İ. Q

oqeb

aşvi

linin

“K

eçi v

ə Q

iqo”

hek

ayəs

inin

tə

hlili

. Bu

hald

a ki

tabı

n ox

unul

mas

ı əm

ək k

imi

nəzə

rdən

keç

irilir

. Əm

ək is

ə na

iliyy

ətin

əld

ə ed

ilməs

inin

ən

yaxş

ı yol

udur

.

Nət

icə:

dəl

əduz

luq

etdi

yind

ə, il

k nö

vbəd

ə, şa

gird

zə

rər ç

əkəc

əkdi

r.“N

ailiy

yətli

şagi

rdin

por

tretin

in”

dava

mının

cüt

lükd

ə ya

zılm

ası.

“Nai

liyyə

t pill

əsi”

sx

emin

in d

oldu

rulm

ası v

ə so

nra

onun

təhl

ili.

Şagi

rdin

kita

bı, I

His

sə,sə

h. 5

.

Qru

p la

yihə

si:

„Mək

təbi

miz

in k

itabx

anasını zən

-gi

nləş

dirə

k“. Ş

agird

lər k

itabx

anay

a ve

rəcə

klər

i kita

bın

cild

ini ç

əkirl

ər.

Dəf

tər,

I his

sə,sə

h. 1

0.

Bax,

Əla

və 1

, Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası 1

.

Şagi

rdin

dəf

təri,

I

hiss

ə,sə

h. 8

.

33

Anl

ayış

lar:

təlim

/tədr

is/tə

hsil,

təcr

übə,

dav

ranı

ş no

rmal

arı,

mən

im ə

mla

kım

, peş

ə,

pers

pekt

v/na

iliyy

ət.

“Bir

man

at q

azan

c” n

ağılı

n tə

hlili

.

Şagi

rdin

kita

bı, I

his

sə, s

əh. 6

0.

Yadd

aş k

artının

hazır

lanm

ası,

bu k

artd

a gö

stər

ilir:

nəyi

bilm

əliy

əm /

gələ

cək

peşə

mə

sahi

b ol

maq

üçü

n nə

yi b

acar

mal

ıyam

.

Şagi

rdin

gəl

əcək

peş

əsin

i təs

vir e

dən şə

klin

çə

kilməs

i.

Portr

etdə

n is

tifad

ə ed

in,

Şagi

rdin

kita

bı, I

His

sə,sə

h. 7

Dəf

tər,

I His

sə,sə

h. 4

Yadd

aş k

artı.

Bax,

Əla

və 1

, Qiy

mət

lənd

irmə

rub-

rika

sı 2

.

Dəf

tər,

I his

sə,

Çal

ışm

a 2,

səh.

10

Əsa

s sua

llar:

Nə

üçün

uşa

q əm

əyin

dən

sui-i

stifa

də

etm

ək o

lmaz

?

Nə

üçün

hər

uşa

ğın

təhs

il al

maq

hü

ququ

var

?

Anl

ayış

lar:

Təlim

/tədr

is/tə

hsil,

uşa

ğın

hüqu

qu v

ə öh

dəliy

i, pe

rspe

ktiv

/nai

liyyə

t.

“Pin

okio

” ci

zgi fi

lmin

dən

parç

anın

təhl

ili. F

ilmdə

iş

sizl

ər a

dası

na k

öçür

ülm

üş u

şaql

arın

sərg

üzəş

ti tə

qdim

edi

lir.

“Fat

ma”

ciz

gi fi

lmin

in iz

ləni

lməs

i və

təhl

il ed

ilməs

i ki,

Fatm

anın

hüq

uqla

rını k

im v

ə ne

cə

pozu

r.

Məi

şət h

adis

əsin

in tə

hlili

, han

sınd

a on

ların

hə

r han

sı b

ir ya

şıdı

nın

əməy

ində

n (m

əs.,

ağır

fi zik

i əm

ək, o

yun

və y

a m

əşğə

lə v

axtın

ın

məh

dudl

aşdı

rılm

ası)

düzg

ün is

tifad

ə ed

ilmir.

Dis

kuss

iya:

nə

üçün

hər

bir

uşağ

ın tə

hsil

alm

ağa

eyni

hüq

uqu

var?

Şagi

rdin

kita

bı, I

his

sə,

səh.

11-

12.

Pino

kio”

ciz

gi fi

lmi

http

://ne

t.adj

ara.

com

/M

ovie

/

mai

n?id

=269

&q=

S-D

&s=

Geo

rgia

n

56:1

9 -1

:05

“Fat

ma”

ciz

gi fi

lmi

http

s://w

ww.

myv

ideo

.ge

/v/3

0321

29

18:3

8 -2

3:31

40:5

6 –

43:0

2

“Pin

okio

” sü

jetin

ə əs

asən

(Bax

, sin

if fə

allığ

ı) qə

hrəm

anla

rın (i

şsiz

lər a

dası

-na

köç

ürül

müş

uşa

qlar

ın)

əvvə

lki s

ərgü

zəşt

ləri

barə

sind

ə he

-ka

yəni

n ya

zılm

ası;

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası 3

, Bax

, Ə

lavə

1.

Uşa

qlar

ın tə

hsil

hüqu

qunu

n m

üdafi

ə-

sinə

səsl

əyən

pla

katın

hazır

lanm

ası;

Dəf

tər,

I his

sə, s

əh. 6

.

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası 4

Bax

,

Əla

və 1

.

34

Əsa

s sua

llar:

Nə

üçün

kita

blar

ı oxu

yuru

q?

Kita

bxan

adan

nec

ə və

nə

üçün

is

tifad

ə et

məl

iyik

?

Nəy

i öyr

əniri

k və

teat

rda,

kin

oda,

sə

rgid

ə və

muz

eydə

özü

müz

ü ne

cə

apar

mal

ıyıq

?

Anl

ayış

lar:

təlim

/tədr

is/tə

hsil,

təcr

übə,

pe

rspe

ktiv

/nai

liyyə

t.

Prez

enta

siya

: oxu

nula

n ki

tabı

n və

ya

heka

yəni

n ha

qqın

da tə

əssü

ratla

rı si

nif y

olda

şlar

ı ilə

pay

laş-

maq

.

„Bom

bora

oxu

mağ

a ba

şlay

ır“ c

izgi

fi lm

inin

təhl

i-li. C

iqso

u m

etod

u: te

atra

, kin

oya,

kita

bxan

aya,

sə

rgiy

ə və

ya

muz

eyə

getm

əzdə

n ön

cə d

avra

nış

qayd

alar

ı üzr

ə ra

zıla

şmaq

və

qayd

alar

ı for

mal

-aş

dırm

aq.

Bom

bora

oxu

mağ

a ba

şlay

ır“ c

izgi

fi lm

i htt-

ps://

ww

w.yo

utub

e.co

m/w

atch

?v=W

Jis0

MPP

dlg

Kom

iks ş

əklin

də k

itabı

n və

kom

püte

r dia

loqu

nun

tərti

b ed

ilməs

i.

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası 5

, Bax

, Ə

lavə

1.

Əsa

s sua

llar:

Tarix

i abi

dələ

r ətra

f müh

it və

tərə

fi -m

iz h

aqqı

nda

hans

ı məl

umat

ı çat

-dı

rır?

Qey

ri-də

rs fə

allıq

ların

ın (m

əs.,

eksk

ursi

yala

rda,

muz

eydə

, tam

aşad

a)

nətic

əsin

də n

əyi ö

yrən

mək

ola

r?

Anl

ayış

lar:

Təlim

/ tə

dris

/

təhs

il, tə

crüb

ə, k

eçm

iş, i

ndik

i zam

an,

gələ

cək.

Bey

in həm

ləsi

:yad

ınız

a sa

lın k

i, te

atrd

a, k

inod

a,

muz

eydə

, kita

bda

oldu

qda

necə

hər

əkət

edə

cəyi

-ni

zi y

adın

ıza

salın

? Şa

gird

ləri

qrup

lara

böl

ün v

ə Şa

gird

in k

itabı

nda

veril

ən m

ater

iala

əsa

sən,

onl

ar

davr

anış

qay

dala

rının

qıs

a va

riant

ını t

əşki

l edi

rlər

(təqd

imat

edi

rlər)

.

Dis

kuss

iya:

teat

rda,

kin

oda,

muz

eydə

, kita

bxan

a-da

, eks

kurs

iyad

a nə

yi ö

yrən

irik?

Qru

p iş

i: si

nif r

əhbə

rinin

adı

na e

ksku

rsiy

aya

getm

ək is

təyi

ilə

mək

tub

yazı

lmas

ı. M

əktu

bda

eksk

ursi

yanı

n əh

əmiy

yəti

sübu

t edi

lməl

idir

(bu

fəal

lığın

nət

icəs

ində

şagi

rdlə

r nəy

i öyr

ənirl

ər).

İşlə

rin tə

qdim

atı.

Müə

llim

ən

yaxş

ı mək

tuba

/m

əktu

blar

a (m

əktu

bda

nəql

edi

lmiş

yer

ə) u

yğun

ol

araq

şagi

rdlə

rə e

ksku

rsiy

aya

getm

əyi t

əklif

edə

bi

lər.

Bu

fəal

lıq Ş

agird

in

kita

bınd

a 7-

10-c

u pa

raqr

afl a

rı öy

rənd

ikdə

n so

nra

keçi

rilm

əlid

ir.

Şagi

rdlə

r 2 ta

pşırı

qdan

biri

ni se

çirlə

r.

1)

inşa

nın

yazı

lmas

ı və

bun

da

da ş

agird

in t

ətill

ərdə

han

sı t

arix

i və

ya

təbi

ət a

bidə

sinə

baş

çək

məs

i və

ya

bunu

n ha

qqın

da

oxum

ası

haqq

ında

ötü

rülü

r. D

əftə

r, I

hiss

ə,

səh.

18.

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası

6, B

axın

, Əla

və 1

.

a) h

ər

hans

ı bi

r ta

rixi

ab

idən

in

şəki

lləri

nin

kom

püte

r va

sitə

silə

ax

tarıl

mas

ı və

onla

rın tə

qdim

atı

Qiy

mət

lənd

irmə r

ubri

kası

7, B

axın

, Ə

lavə

1.

35

İnşa

nın

yazı

lmas

ı. E

ksku

rsiy

ada

görü

lən

abid

ənin

ta

rixin

in y

azılm

ası.

Gür

cüst

an m

uzey

ləri

http

://ge

orgi

anm

useu

ms.

ge/?

lang

=geo

&id

=1_1

&se

c_id

=7

&th

_id=

185

Gür

cüst

anın

Mill

i M

uzey

i http

://m

useu

m.

ge/

Dəf

tər,

Çal

ışm

a 2,

I

hiss

ə,sə

h. 1

7.

Lay

ihə:

mək

təbd

ə ki

çik

muz

ey.

Şagi

rdin

dəftə

ri, I

hiss

ə,sə

h. 1

2.

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası,

8 Ba

x,

Əla

və 1

.

Hər

han

sı b

ir ta

rixi a

bidə

yə b

aş

çəkm

ək ü

çün

muz

eyə

və y

a ek

skur

siya

ya g

etm

ək. B

unda

n so

nra

şagi

rdlə

rə ta

pşırı

lır k

i, nə

yins

ə (m

əs.,

abid

ənin

, əşy

anın

, ta

rixi ş

əxsi

yyət

lərin

, şək

lin)

haqq

ında

məl

umat

axt

arıb

taps

ınla

r. Q

iymət

lənd

irmə

rubr

ikası 9

, Bax

, Ə

lavə

1.

Bax,

Əla

və 1

. İnş

anın

qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası,

10

36

Əsa

s sua

llar:

Nə

üçün

baş

qası

nın

işin

i m

ənim

səm

ək o

lmaz

(məs

., si

nif

yold

aşın

ın m

əktə

b ta

pşırı

ğı)?

Anl

ayış

lar:

Təlim

/ tə

dris

/təh

sil,

davr

anış

nor

-m

alar

ı. M

ünaq

işə,

məs

uliy

yət,

qayğ

ı, bə

rabə

r hüq

uqla

r.

Ciz

gi fi

lmi ,

,Vəh

şilə

r“-in

təhl

ili o

məq

sədl

ə ki

, id

eyan

ın o

ğurla

nmas

ı nə

dərə

cədə

düz

günd

ür.

Töv

siyə

: ide

yanı

n oğ

urlu

ğunu

gös

tərm

ək ü

çün

anim

asiy

adan

biri

nci 2

dəq

iqən

i gös

tərm

ək k

ifayə

t ed

ir.

Töv

siyə

: ide

yanı

n oğ

urlu

ğund

an,

tapş

ırığı

n kö

çürü

lməs

ində

n və

baş

qası

nın

işin

i m

ənim

səm

əkdə

n m

üəlli

fl ik

hüqu

qlar

ı kim

i cid

di

möv

zu b

arəs

ində

şagi

rdlə

rlə sö

hbət

apa

rmaq

ola

r. “M

əni,

mən

i, ta

pdır

mən

i!” n

ağıll

ar k

itabı

ndan

bir

nağı

lın “

sərg

isi”

-təhl

ili.

Ciz

gi fi

lmi

,,Vəh

şilə

r“

http

s://w

ww.

yout

ube.

com

/w

atch

?v=x

Skxi

K3e

uH8

„Mən

i, mən

i tap

dır

mən

i!“ n

ağıll

ar k

itabı

nın

elek

tron

varia

ntı G

ürcü

s-ta

n m

üəlli

fl ik

hüqu

qlar

ı as

sosi

asiy

asın

ın in

tern

et

səhi

fəsi

ndə

yer

ləşd

iril-

miş

dir,

„pub

likas

iyal

ar“

şöbə

sind

ə

http

://w

ww.

gca.

ge

Eləc

ə də

qey

d ed

ilən

kita

b bü

tün

mək

təb

kita

bxan

alar

ında

əlç

a-ta

ndır.

Kom

iksi

n şə

klin

in çək

ilməs

i ki,

bu

da ta

pşırğ

ın y

erin

ə ye

tirilm

əsi p

rose

-si

ndə

başq

asın

ın iş

ini m

ənim

səm

ək

cəhd

ini t

əsvi

r edi

r. D

əftə

r, I h

issə

, sə

h. 7

. Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası,

11,

Bax.

Əla

və 1

.

İnşa

: əsa

s söz

lərin

(məs

.: kö

çürm

ək, m

ünaq

işə,

həl

li yo

lu, b

arış

ıq) i

stifa

də e

tmək

lə in

şa

yazm

aq.

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası

12, B

ax. Ə

lavə

1.

Ailə

nin

böyü

k üz

vlər

inin

növ

bəti

möv

zu ü

zrə

sorğ

usu:

mək

təbd

ə ox

u-du

qlar

ı döv

rdə

başq

asın

dan

köçü

r-m

üşlə

rmi v

ə bu

nun

hans

ı nət

icəs

i ol

muş

dur?

Bax

, Əla

və 1

. Qiy

mət

lən-

dirmə

rubr

ikası 1

3Ə

sas s

ualla

r:

Tarix

i abi

dələ

r ətra

f müh

it və

böl

gə-

miz

haq

qınd

a ha

nsı m

əlum

atı v

erir?

Hər

han

sı b

ir ta

rixi v

ə ya

təbi

i abi

dəyə

(məs

., qo

ruq

əraz

isi,

yasa

qlıq

) həs

r edi

lən

gecə

nin

təşk

i-li; Ya

şayı

ş yer

inə

nisb

ətən

yax

ın y

erlə

şən

yasa

qlığ

a,

qoru

q ər

azis

inə

və y

a bo

tani

ka b

ağın

a ek

skur

siya

/sə

yyar

dər

s, tə

biət

in q

orun

mas

ının

əhə

miy

yətin

i də

rk e

tmək

məq

sədi

lə.

Qor

uq ə

razi

lərin

in a

gen-

tliyi

http

://ap

a.go

v.ge

Gür

cüst

anı b

u gü

nə n

ə gə

tirm

işdi

r?

Plak

atın

/slo

qanı

n h

azır

lanm

ası,

yaşa

yış y

erin

ə ya

xın

olan

tarix

i və

ya tə

bii a

bidə

nin

(qor

uq ə

razi

si,

yasa

qlıq

) qor

unm

ası ç

ağırı

şı il

ə. B

u pl

akat

ların

sini

f ota

ğınd

a/də

hliz

də

sərg

isin

i təş

kil e

tmək

. Baxın

, Əla

və 1

. Q

iymət

lənd

irmə

rubr

ikası 1

4.

37

Anl

ayış

lar:

təlim

/tədr

is/tə

hsil,

irsiy

yət,

etik

et

(dav

ranı

ş nor

mal

arı),

məs

uliy

yət,

qayğ

ı, iş

tirak

, ətra

f müh

itin

qoru

nmas

ı, uş

ağın

hüq

uqu

və

öhdə

liyi.

http

://sa

qartv

elod

idia

.bl

ogsp

ot.c

om/2

015/

12/b

logp

ost.

htm

l

Kom

püte

r vas

itəsi

lə “

Tela

vi ç

inar

ı”

və y

a ya

şayı

ş yer

inin

yax

ınlığ

ında

m

övcu

d ba

şqa

embl

emli

ağac

lar/b

it-ki

lər h

aqqı

nda

info

rmas

iyanın

əldə

edilm

əsi.

(məs

ələn

, Msx

etad

a Sa

mta

-vr

o m

onas

trınd

a bö

yürtk

ən k

olu)

.

Əsa

s sua

llar:

Dər

s fəa

llıql

arı (

məs

., ek

skur

siya

) nə

ticəs

ində

nəy

i öyr

ənm

ək o

lar?

Nə

üçün

idm

an q

ızla

r və

oğla

nlar

və

eləc

ə də

, böy

üklə

r və

kiçi

klər

üçü

n la

zım

dır?

Anl

ayış

lar:

təlim

/tədr

is/tə

hsil,

təcr

übə,

qay

ğı,

sağl

amhə

yatq

ayda

sı.

Oyu

n –

„Eks

kurs

iyay

a nə

yi a

para

rdım

” va

xtın

sa

ğlam

keç

irilm

əsi m

əqsə

dilə

?

Töv

siyə

: oyu

n za

man

ı döv

rədə

dur

an şa

gird

lər

eksk

ursi

ya ü

çün

lazı

mi ə

şyal

arı s

adal

amal

ıdır-

lar.

Əşy

alar

ın a

dı o

nlar

ın a

dını

n bi

rinci

hər

fi ilə

ba

şlay

ır.

Təq

dim

at: “

Bel

çan

tası

nın

hazı

rlanm

ası”

(ş

agird

lər b

el ç

anta

sını

n və

eks

kurs

iyay

a/yü

rüşə

ap

arm

aq ü

çün

lazı

mi ə

şyal

arın

şəkl

ini ç

əkirl

ər).

Şa

gird

lər q

rupd

a si

yahı

ları

hazı

rlayı

r və

təqd

imat

-la

r edi

rlər.

Löv

hədə

“Ve

n di

aqra

mın

ın”

vasi

təsi

lə o

ğlan

-la

rın se

vim

li oy

unun

un h

ansı

old

uğu,

qız

ların

ha

nsı o

lduğ

u və

birl

ikdə

nə

oyna

dıql

arı h

aqqı

nda

təqd

imat

ın e

dilm

əsi.

Töv

siyə

: müə

llim

diq

qət v

erm

əlid

ir ki

, bu

fəal

lıq

gend

er st

ereo

tiplə

rinin

güc

lənm

əsin

ə də

stək

ver

-m

əməl

idir.

Şagi

rdin

kita

bı, I

hiss

ə,sə

h. 3

9.

Tətil

lər h

aqqı

nda

təəs

süra

tlar

ya

zısı

nın

(məs

ələn

, onl

arın

sağl

an

həya

t kəs

iklə

rində

) tə

hlili

. Bax

, Əla

-və

1, Q

iymət

lənd

irmə

rubr

ika

15.

Kom

püte

r vas

itəsi

lə q

rupd

a id

man

fə

allıq

ları

haqq

ında

vid

eoça

rxla

rın

axta

rılm

ası.

Möv

zu ü

zrə

müz

akirə:

idm

an

fəal

lıqla

rı nə

ticəs

ində

(qru

p iş

i, lid

erlik

,oğl

anla

ra v

ə qı

zlar

a ey

ni

hüqu

qlar

ın v

ə im

kanl

arın

ver

ilməs

i).

Dəf

tər,

I his

sə, s

əh. 2

2-23

.

İdm

an m

üəlli

mi i

lə b

irlik

də in

te-

qrat

iv la

yihə

nin

yerin

ə ye

tirilm

ə-si

: „İ

dman

ı sev

irəm

“ (B

ax, Ə

lavə

). T

övsi

yə: s

infi

4 qr

upa

bölü

n. H

ər b

ir qr

up ju

rnal

ın b

ir sə

hifə

sini

haz

ırla-

mal

ıdır.

Bax

, Əla

və 2

və Ə

lavə

1-ə

, Q

iymət

lənd

irmə

rubr

ikası 1

6.

38

Əsa

s sua

llar:

Eksk

ursi

yada

təhl

ükəs

izlik

qay

dala

rı-na

əm

əl e

tmək

lə (o

cağı

sönd

ürm

əli-

yik,

yad

əşy

alar

a və

hey

vanl

ara

toxu

nmur

uq) n

ecə

hərə

kət e

tmək

la

zım

dır?

Anl

ayış

lar:

Təlim

/ tə

dris

/təhs

il, tə

crüb

ə,tə

hlük

ə-si

zlik

, föv

qəla

də h

alla

r.

Eksk

ursi

yada

təhl

ükəs

iz d

avra

nış q

ayda

ları

haqq

ında

pla

katın

hazır

lanm

ası.

Qay

dala

rın

sini

fdə

yapı

şdırı

lmas

ı: id

eyan

ı büt

ün si

nif y

arad

ır,

fərd

i şək

ildə

isə

şəkl

i çək

mək

ola

r.

Qıs

a m

ühaz

irə:

dər

sin

təbi

i müh

itdə

keçi

rilm

əsi,

bura

da tə

hlük

əsiz

lik m

əsəl

ələr

i sim

ulya

siya

lar

yolu

ilə

işlə

nib-

hazı

rlanı

r.

Şagi

rdin

kita

bı, I

his

sə,

səh.

23

-38

Bitm

əmiş

əhv

alatın

baş

a ça

tdırılm

ası.

Ciq

sou

met

odu

(qarşı

lıqlı

təlim

-

qrup

lard

a iş

. Hər

bir

qru

p bi

r məsələn

i öy

rənməl

i/tanış

olm

alı,

üzər

ində

işlə

məl

idir.

So

nra

qrup

üzv

ləri

ndən

bir

i baş

qa q

rupa

ke

çir və

öz ta

pşırı ğını i

zah

edir

): si

nfi 3

qru

pa

bölü

n və

bun

lard

an h

ər b

iri m

eşəd

ə, su

da v

ə bu

zda

təhl

ükəs

izlik

haq

qınd

a m

əsəl

ə üz

ərin

də

işlə

yəcə

kdir,

Şag

irdin

kita

bı, I

his

sə,

səh.

33-

38.

Töv

siyə

: yar

ımçı

q qa

lmış

əh

vala

t kim

i dis

kuss

iya

möv

zusu

ndan

istif

adə

edin

,

Şagi

rdin

kita

bı, I

hiss

ə, sə

h. 3

1

Tem

atik

şəki

llərin

kol

lajını n

övbə

ti m

övzu

üzr

ə tə

rtib

etm

ək:

təbi

i m

ühitd

ə tə

hlük

əsiz

lik q

ayda

ların

a əm

əl e

dilm

əməs

i han

sı n

ətic

ələr

ə sə

bəb

ola

bilə

r; Şa

gird

in d

əftə

ri, I

hiss

ə, sə

h. 1

4- 2

1.

Təbi

i müh

itdə

təhl

ükəs

izlik

qay

-da

ların

ın n

əzər

ə al

ınm

asın

ın h

ansı

nə

ticəl

ər g

ətird

iyi b

arəs

ində

vəz

iyyə

-tin

təhl

ili, Ş

agird

in d

əftə

ri, I

hiss

ə sə

h. 2

2.

Lay

ihə:

Şən

tətil

lər.

Şagi

rdin

dəf

təri,

I h

issə

, səh

. 24.

Şag

irdlə

r sxe

mdə

ki

siyh

ıdan

biri

ni se

çir v

ə hə

r bir

hal

üçün

müm

kün

təhl

ükəl

əri v

ə m

üvafi

q

təhl

ükəs

iz d

avra

nış q

ayda

ları

haqq

ın-

da m

üzak

irələ

r apa

rırla

r. Q

iymət

lən-

dirmə

rubr

ikası

17, B

ax, Ə

lavə

1.

Lay

ihə:

Mən

Gür

cüst

an

vətə

ndaş

ıyam

!

Dəf

tər,

I hi

ssə,

səh.

25.

Qi-

ymət

lənd

irmə

rubr

ikası 1

7, B

ax,

Əla

və 1

.

39

Möv

zu: M

edia

və

info

rmas

iya

Məq

səd

Fəal

lıqƏ

lavə

res

urs

Qiy

mət

lənd

irmə

Anl

ayış

lar,

Əsa

s sua

llar

Sini

f fəa

llıql

arı ü

çün

idey

alar

Fəal

lıqla

rın h

əyat

a ke

çiril

məs

i üçü

n m

ater

ial +

müə

llim

lər ü

çün

əlav

ə ox

u re

surs

ları

Tapş

ırığı

n nö

vü

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikas

ıƏ

sas s

ualla

r:

Keç

miş

də v

ə in

di m

əlum

atın

ya

yılm

ası/ö

türü

lməs

i nec

ə ba

ş ve

rirdi

?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/inf

orm

asiy

anı ə

ldə

edən

;

müa

sir t

exno

logi

yala

r;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

info

rmas

iya

mən

bəyi

;

keçm

iş, i

ndik

i, gə

ləcə

k;

sosi

al şə

bəkə

.

Bey

in həm

ləsi

: m

əlum

at n

ə üç

ün la

-zı

mdı

r? İn

form

asiy

anı n

ecə

alırs

ınız

?

Müə

llim

tərə

fi ndə

n lö

vhəd

ə gö

yərç

i-ni

n, şü

şəni

n və

keç

miş

də m

övcu

d hə

r ha

nsı b

ir ko

mm

unik

asiy

a va

sitə

sini

n şə

klin

in ç

əkilm

əsi.

Fot

okol

lajın

sərg

isi,

şagi

rdlə

rin q

ru-

plar

a bö

lünm

əsi v

ə ta

pşırı

ğın

veril

mə-

si k

i, in

form

asiy

anı y

ayım

lam

aq ü

çün

onla

rdan

nec

ə is

tifad

ə et

mək

ola

rdı v

ə ya

məl

umat

ın ö

türü

lməs

i vas

itələ

rinin

in

kişa

fı ha

qqın

da fo

toko

llajın

nü-

may

işi (

dərs

lik, I

his

sə, s

əh. 4

3).

Poçt

un ta

rixi

http

s://w

ww.

gpos

t.ge/

?

site

-lang

=ka&

site

path

=

com

pany

/his

tory

/

Poçt

alyo

n gö

yərç

inlə

r

http

s://p

alitr

anew

s.ge/

v

ideo

/fost

alio

ni-m

trede

bi

Poçt

göy

ərçi

nlər

i evə

yol

u ne

cə ta

pa

bilir

lər?

http

s://z

oocl

ub.a

mbe

bi.

ge/fr

inve

lebi

/sai

nter

eso

/279

9-ro

gor-p

oulo

benf

ostis

-

mtre

debi

-sak

hlis

gzas

.

htm

l

Müz

akirə:

müa

sir m

əişə

tdə

info

r-m

asiy

anın

ötü

rülm

əsi ü

çün

ən ç

ox

hans

ı vas

itələ

rdən

istif

adə

edirl

ər v

ə nə

üçü

n?

Hek

ayən

in y

azılm

ası:

kim

səsi

z ad

aya

düşd

üyün

hal

da, s

əsin

i ins

anla

-ra

nec

ə ça

tdıra

rsan

.

Şəkl

in v

asitə

silə

info

rmas

iyanın

və

rəqə

köç

ürül

məs

i, D

əftə

r, I h

issə

, Ç

alış

ma

2, sə

h. 2

6.

Təd

qiqa

tın k

eçir

ilməs

i, D

əftə

r, I

hiss

ə, sə

h. 2

8.

40

Əsa

s sua

llar:

Məl

umat

ı nec

ə əl

də e

dirik

və n

ecə

istif

adə

ediri

k?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/məl

umat

ı əld

ə ed

ən;

müa

sir t

exno

logi

yala

r;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

məl

umat

mən

bəyi

;

fayd

alı/f

ayda

sız

məl

umat

;

rekl

am/ s

osia

l rek

lam

, sos

ial ş

əbək

ə.

Qıs

a m

ühaz

irə:

küt

ləvi

info

rmas

iya

vasi

tələ

ri.

„Xar

ab o

lmuş

tele

fon”

oyun

u yo

lu il

ə

hər h

ansı

bir

məl

umat

ın ö

türü

lməs

i və

onun

şəkl

inin

dəy

işdi

rilm

əsi s

əbəb

ləri

barə

sind

ə m

üzak

irə. S

inif

otağ

ında

m

əktə

bin

günd

əlik

xəb

ərlə

rini ö

türə

n “İ

nfor

mas

iya

bura

xılış

ının

” ha

zır-

lanm

ası.

„Ver

iliş“

müə

llifl ə

rinin

nə

dərə

cədə

etib

arlı

mən

bələ

rə is

tinad

et

dikl

ərin

in m

üzak

irəsi

.

Dər

slik

, I h

issə

, səh

. 49.

İnfo

rmas

iya

mən

bəyi

ilə

bağl

ı sad

ə kr

osvo

rdun

tərt

ib e

dilməs

i

Sini

f sər

gisi

: məl

umat

ın n

övlə

ri.

Hek

ayən

in y

azılm

ası:

Yala

nın

aya-

qlar

ı qıs

a ol

ur. D

əftə

r, I

hiss

ə, sə

h. 2

9.

Valid

eynlər

in so

rğus

u: o

nlar

ın se

-vi

mli

veril

işi h

ansı

dır.

Onu

n va

sitə

silə

nə

yi v

ə ne

cə b

aşa

düşü

rlər?

Mək

təb

üçün

akt

ual h

adis

ələr

lə b

ağlı

həftə

lik qəz

etin

yar

adılm

ası.

Əsa

s sua

llar:

Nə

üçün

yox

lanı

lmam

ış m

əlum

at

mün

aqiş

ə sə

bəbi

ola

bilə

r?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/məl

umat

ı əld

ə ed

ən;

müa

sir t

exno

logi

yala

r;

Sini

f ste

ndin

in y

aradılm

ası,

şagi

rd-

lər b

ura

onla

ra m

əlum

ola

n şa

yiəl

əri

yazı

rlar v

ə on

ların

mən

fi və

müs

bət

nətic

ələr

i haq

qınd

a da

nışı

rlar.

Dis

kuss

iya:

nə

üçün

18

yaşı

na q

ədər

uş

aqla

rın so

sial

şəbə

kəyə

cəl

b ol

un-

mas

ı məq

sədə

uyğu

n de

yil?

Vid

eoça

rx:

http

://w

ww.

tabu

la.g

e/g

e/st

ory/

1334

11-a

xaliv

ideo

rgol

i-

bulin

gist

sina

aghm

deg

Bur

ada

bulin

q do

min

o eff

ekt

i ilə

gös

təri-

lir. O

, uşa

qlar

da e

mos

iyay

a sə

bəb

olur

. Nət

icə:

şayi

əni,

böht

anı,

ittih

amı d

ay-

andı

rmaq

lazı

mdı

r.

„Baş

a ça

tdırılm

amış

hek

ayən

in“

bitir

ilməs

i. H

ekay

ə gö

stər

ir ki

, şay

iə

mün

aqiş

əyə

necə

səbə

b ol

du.

Qıs

a te

levi

ziya

süje

ti və

ya

inte

rnet

ça

rxı i

zləm

əklə

şag

irdlə

r bun

ların

nə

dər

əcəd

ə yo

xlan

ılmış

məl

umat

ı tə

qdim

etd

iklə

rini m

üzak

irə e

dirlə

r.

41

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

mün

aqiş

ə;

məs

uliy

yət,

qayğ

ı, so

sial

şəbə

kə.

Töv

siyə

:qad

ağay

a ba

xmay

araq

, dem

ək

olar

ki,

inte

rnet

ə əl

i çat

an u

şaql

arın

ha

mıs

ı sos

ial ş

əbək

ələr

ə cə

lb o

lunm

uşla

r. B

una

görə

də

onla

r göz

ləni

lən

təhl

ü-kə

ləri

dərk

etm

əli v

ə m

üvafi

q tə

hlük

əsiz

da

vran

ış q

ayda

ların

a əm

əl e

tməl

idirl

ər.

Am

ma

bu b

elə

edilm

əli d

eyil

ki, b

ilaix

-tiy

ar so

sial

şəbə

kələ

rə ü

zvlü

k tə

bliğ

atı

baş v

ersi

n.

Töv

siyə

:

nisb

ətən

yen

i və

şagi

rd ü

çün

nisb

ətən

ta

nış m

ater

ialı

seçi

n.

İnte

rnet

in tə

hlük

ələr

i ilə

hə

mya

şıdl

arın

ızı t

anış

edə

cək

plak

atın

ha

zırla

nmas

ı.

Əsa

s sua

llar:

rekl

amda

n ha

nsı

məl

umat

ı ala

bilə

rik?

Anl

ayış

lar:

jurn

alis

t/inf

orm

asiy

a əl

də e

dən;

müa

sir t

exno

logi

yala

r;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

info

rmas

iya

mən

bə;

mən

im (ə

mla

kım

), qə

naət

, peş

ə;

rekl

am, s

osia

l şəb

əkə.

Buk

ların

vas

itəsi

lə b

ir ne

çə m

araq

lı re

klam

çar

xını

n də

rsdə

təhl

ili.

Töv

siyə

:

Müə

llim

yer

li ak

tual

məs

ələl

ərlə

bağ

lı re

klam

ı axt

arm

alıd

ır, m

əsəl

ən, y

erli

min

eral

su re

klam

ı və

s.

Sini

fdə

dərs

əşy

alar

ının

rekl

amın

ın

qrup

lard

a oy

nanı

lması.

İfad

ənin

təhl

ili: “

rekl

ama

ehtiy

ac

yoxd

ur”.

Gür

cüst

anda

rekl

am ç

arxı

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=O

kjU

h52N

nfA

Sevi

mli

ərz

aqla

rın re

klam

ının

şə

klin

in ç

əkilm

əsi.

Dəf

tər,

I

His

sə, s

əh. 3

3.

Qru

pda

mək

təb

rekl

amın

ın fi

kir-

ləşi

lməs

i və

təqd

imatı.

Mək

təbd

ə m

övcu

d ob

yekt

lərin

, məs

., m

əktə

b m

iqya

sınd

a bu

fetin

rek

lam

ed

ilməs

i üzrə

fəal

lığın

keç

irilm

əsi.

Rek

lam

nə

üçün

lazı

mdı

r? m

övzu

su

üzrə

sorğ

unun

keç

irilm

əsi.

Sorğ

u nə

ticəl

ərin

in tə

qdim

atı.

42

Əsa

s sua

llar:

Gün

dəlik

rejim

imdə

tele

vizo

ra v

ə in

tern

etə

nə q

ədər

vax

t ayı

rmal

ıyam

?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/inf

orm

asiy

anı ə

ldə

edən

;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

info

rmas

iya

mən

bəyi

;

fayd

alı/f

ayda

sız

məl

umat

;

qayğ

ı, sa

ğlam

həy

at q

ayda

sı.

Möv

zu ü

zrə

disk

ussi

ya: t

elev

izor

və

inte

rnet

dah

a ço

x zi

yan

verir

və

ya

fayd

a?

Şagi

rdin

idea

l gün

dəlik

rej

imin

i təşk

il et

mək

. „M

ənim

bir

gün

üm”

inşa

sını

n ya

zılm

ası

və tə

rtib

edilm

iş

rejim

lə o

nun

müq

ayis

əsi.

Uşa

ğın

mar

aqla

rı ha

qqın

da „

men

tal

xəri

təni

n“ tə

rtib

edi

lməs

i və

onun

te

levi

ziya

və

inte

rnet

imka

nlar

ının

əl

aqəl

əndi

rilm

əsi.

Kom

püte

r arx

asın

da n

ecə

əylə

şək

http

://w

ww.

myv

ideo

.

ge/v

/132

2076

Çal

ışm

a 1,

dəf

tər,

I

hiss

ə, sə

h. 3

7.

Möv

zu ü

zrə

sorğ

u: b

öyük

lər v

ə m

ənim

yaş

ıdla

rım te

levi

zor v

ə in

ter-

net a

rxas

ında

nə

qəd

ər v

axt k

eçiri

rlər.

Valid

eynd

ən, n

ənə/

baba

dan

müs

a-hi

bə g

ötür

mək

ki,

ilk d

əfə

inte

rnet

lə

və te

levi

zorla

nə

vaxt

tanı

ş olm

uşla

r və

onl

arın

həy

atı b

unun

la n

ecə

dəyi

ş-m

işdi

.

İnte

rnet

və

tele

vizo

rla b

ağlı

heka

y-ən

in y

azılm

ası.

Kom

püte

rdən

istif

adə

etm

əklə

ele

k-tr

on b

ukle

tin h

azırl

anm

ası m

övzu

üz

rə:

Kom

püte

r və

sağl

amlıq

. Dəf

tər.

I hi

ssə,

səh.

37.

43

Əsa

s sua

llar:

Təhl

ükəl

ər h

alın

da k

imə

və n

ecə

mür

aciə

t etm

əliy

ik

(şəx

si tə

hlük

əsiz

lik, i

ctim

ai

prob

lem

lər)

?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/inf

orm

asiy

anı ə

ldə

edən

;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

info

rmas

iya

mən

bəyi

;

inte

rnet

risk

ləri;

təhl

ükəs

izlik

, föv

qəla

də h

alla

r.

Fövq

əlad

ə və

ziyy

ətlə

rdə

çalış

an

hər h

ansı

bir

ictim

ai st

rukt

ura

baş

çəkm

ək

Həy

at v

əziy

yətlə

ri ilə

bağ

lı di

s-ku

ssiy

a. F

övqə

ladə

vəz

iyyə

tlər

xidm

ətin

ə (1

12) z

əng

etm

əklə

nə

isə

dəyi

şdi v

ə ya

dəy

işə

bilə

rdi.

Yaşl

arın

a m

üvafi

q o

lara

q in

tern

et-

dən

gözl

ənilə

n tə

hlük

ələr

bar

əsin

də

şagi

rdlə

rlə sö

hbət

apa

ran

qonağı

n də

vət e

dilməs

i.

Dis

kuss

iya:

övl

adla

rına

uzun

zam

an

tele

vizo

r izl

əməy

i və

inte

rnet

dən

isti-

fadə

etm

əyi q

adağ

an e

dən

valid

eynl

ər

haql

ıdırl

arm

ı və

ya y

ox?

112

Qəh

rəm

an u

şaql

arın

zən

glər

i

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=5

ON

wA

nS

JnW

g

Fövq

əlad

ə və

ziyy

ət h

aqqı

nda

heka

yəni

n ya

zılm

ası,

əsas

sözl

ərdə

n is

tifad

ə et

mək

lə: M

ülki

təhl

ükəs

izlik

, tə

hlük

əsiz

lik x

idm

ətin

ə zə

ng e

tmək

, hə

vəsk

arlıq

.

Valid

eynl

ərin

və

həm

yaşı

dlar

ın

aras

ında

sorğ

unun

apa

rılm

ası:

onla

r te

levi

ziya

da n

əyi b

əyən

mirl

ər. C

avab

-la

rın b

ir-bi

ri ilə

müq

ayis

əsi.

44

Əsa

s sua

llar:

Uşa

qlar

ın h

üquq

ları

haqq

ında

hə

mya

şıdl

arım

ızla

məl

umat

ı han

sı

yolla

pay

laşa

q?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/inf

orm

asiy

anı ə

ldə

edən

;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

info

rmas

iya

mən

bəyi

;

sosi

al şə

bəkə

lər.

Hər

han

sı b

ir şa

gird

müə

llim

in

rolu

nu y

erinə

yetir

ir v

ə si

nif

yold

aşla

rına

onla

rın tə

məl

i hüq

uqla

rı ha

qqın

da a

çıql

ama

verir

(məs

., tə

hsil

hüqu

qu)

„Xar

ab te

lefo

n” o

yunu

ilə

Uşa

q H

üquq

ları

Kon

vens

iyas

ının

bən

dlər

i-ni

bir-

biri

ilə p

ayla

şmaq

. Töv

siyə

:

Şagi

rdlə

rə h

üquq

lar h

aqqı

nda

açıq

lam

alar

ver

in/x

atırl

adın

, 3-c

ü si

nfi n

dər

sliy

i, I h

issə

, səh

.27-

38,

II h

issə

, səh

.10-

14..

Möv

zu ü

zrə

tok-şo

unun

təşk

il ed

ilməs

i – ö

z hü

quql

arım

ızı v

ə öh

dəlik

lərim

izi h

əmya

şıdl

arım

ıza

hans

ı vas

itələ

rlə iz

ah e

dərik

.

a) G

ənc

Müə

llim

lər İ

ttifa

qı, “

Uşa

q H

üquq

ları

Kon

vens

iyas

ı ani

mas

iyad

a” -

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=i

ZB_o

P_

kfV

s

b) İk

i

http

s://w

ww.

yout

ube.

com

/wat

ch?v

=-

Yx7

SV1x

ShY

c) -

Dos

tlar

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=q

lKpa

iHtU

ao d) –

Əda

lət -

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=d

6iC

ZKnG

new

e) -

Axt

arış

-

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=C

gjN

8iEr

x

C0

f) –

çirk

li əl

lər

http

s://w

ww.

yout

ube.

c

om/w

atch

?v=l

bIgs

vjup

b

Uşa

q hü

quql

arın

ın k

onve

nsiy

asın

ın

hər h

ansı

bir

bənd

inin

can

land

ırılm

ası

üzrə

pla

katın

haz

ırlan

mas

ı (U

şaq

hüqu

qlar

ı və

öhdə

liklə

ri)

İnte

rnet

vas

itəsi

lə u

şaq

hüqu

qlar

ının

m

üdafi

əsi

nə sə

sləy

ən sl

oqan

ları

axta

rıb ta

pılm

ası,

Uşa

q hü

quql

arı k

onve

nsiy

asın

ın

müx

təlif

bən

dlər

ini i

fadə

edə

n fl

ay-

erlə

rin h

azır

lanm

ası v

ə mək

təbdə

yayı

mla

ndırılm

ası.

Tokş

ou. B

axın

, Qiy

mət

lənd

irmə

rub-

rika

sı 1

9, Ə

lavə

1.

45

Əsa

s sua

llar:

Sosi

al re

klam

nəd

ə ya

rdım

edi

r?

Anl

ayış

lar:

Jurn

alis

t/inf

orm

asiy

anı ə

ldə

edən

;

kom

mun

ikas

iya;

yeni

lik;

info

rmas

iya

mən

bəyi

;

fayd

alı/f

ayda

sız

məl

umat

; sos

ial

rekl

am;

irsiy

yət,

məs

uliy

yət,

qayğ

ı, iş

tirak

, ət

raf m

ühiti

n m

ühafi

zəs

i.

Sini

fdə

iki r

ekla

mın

səhnələş

diri

lmə-

si k

i, bu

nlar

dan

da b

iri h

ər h

ansı

bir

ərza

ğın

alın

mas

ına

səsl

əyir,

ikin

ci is

ə - ə

traf m

ühiti

n m

ühafi

zəs

inə.

Təh

lil –

on

ların

ara

sınd

a ha

nsı f

ərq

vard

ır.

„B

iz h

ər şe

y“ (b

u da

ətra

f müh

itin

təm

izlə

nməs

inə

yönə

lmiş

dir)

mus

iqi

klip

inin

təhl

ili.

İnşa

yaz

ısı:

Pis d

avra

nıld

ığın

da tə

biət

nəy

i his

s ed

ir (m

əs.,

ağac

, çay

)

Ətra

f müh

itin

müh

afi z

əsi q

ayda

-la

rını

n fo

rmal

aşdı

rılm

ası

(mən

im şə

hərim

/kən

dim

üçü

n).

İlya

Çav

çava

dze,

So

sial

rekl

am

http

s://w

ww.

yout

ube.

com

/wat

ch?v

=XZb

BB

Xz

Lnvo

B

ir-bi

rimiz

ə qa

yğı g

östə

rək!

http

s://w

ww.

face

book

.com

/pic

.ge/

vide

os/7

3886

3896

2882

44

Töv

siyə

: so

sial

rekl

am y

axşı

nü-

mun

ədir.

O

nu e

ləcə

də

„CEE

D“

nəşr

iyya

tının

fe

ysbu

k sə

hifə

sind

ə iz

ləm

ək o

lar.

Sosi

al re

klam

- ş

əhər

in tə

miz

liyin

ə qa

yğı g

östə

rək

http

s://w

ww.

yout

ube.

com

/wat

ch?v

=yax

bUm

EjtR

k Ə

traf m

ühiti

n çi

rklə

ndiri

lməs

iht

tps:

//ww

w.yo

utub

e.c

om/w

atch

?v=w

b9iR

qsvs

P0

Ətra

f müh

itin

çirk

lənd

irilm

əsi

http

s://w

ww.

yout

ube.

com

/wat

ch?v

=tIJ

EmAy

ajN

Q

Hər

han

sı b

ir id

eyan

ın (

məs

.: ət

raf

müh

itin

müh

afi z

əsi,

məd

əni i

rsiy

yətin

m

üdafi

əsi

) ha

qqın

da p

laka

tın h

azır

-la

nması;

Təbi

ətin

müh

afi z

əsi m

övzu

su b

arə-

sind

ə sə

rgin

in təşk

ili, h

ansı

nda

şəki

llər s

loqa

nlar

ın m

üşay

iəti

ilə

təqd

im o

lunu

rlar.

Lay

ihə:

Sos

ial r

ekla

m,

Dəf

tər,

I his

sə,

səh.

38-

39.

Bax,

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikası 2

0,

Əla

və 1

.

46

Möv

zu: M

ən və

mən

im ö

lkəm

Məq

səd

Fəal

lıqƏ

lavə

res

urs

Qiy

mət

lənd

irmə

Anl

ayış

lar,

Əsa

s sua

llar

Sini

f fəa

llıql

arı ü

çün

idey

alar

Fəal

lıqla

rın h

əyat

a ke

çiril

məs

i üçü

n m

ater

ial +

müə

llim

lər ü

çün

əlav

ə ox

u re

surs

u

Tapş

ırığı

n nö

vü

Qiy

mət

lənd

irmə

rubr

ikas

ı

Əsa

s sua

llar:

Cəm

iyyə

t nəd

ir?

Ən

kiçi

k və

önə

mli

cəm

iyyə

t ha

nsıd

ır?

Cəm

iyyə

tdə

hans

ı yer

i tut

uram

?

Ailə

də, m

əktə

bdə,

cəm

iyyə

tdə

mün

a-si

bətlə

r.

Anl

ayış

lar:

Mək

təb,

şagi

rd, y

olda

ş/hə

mya

şıdl

ar, q

ayda

lar,

ailə

, icm

a,

ölkə

, vət

ən, v

ətən

daş,

cam

aat.

Bey

in həm

ləsi

: „C

əmiy

yət“

sözü

ba

rəsi

ndə

nə b

ilirs

ən?

Nə

üçün

„M

ən

və c

əmiy

yət“

fənn

ini ö

yrən

məl

iyik

?

Dis

kuss

iya:

Müx

təlif

xal

qlar

ı bir-

bi-

rində

n fə

rqlə

ndirə

n nə

dir?

Tan

ışla

r ar

asın

da m

isal

ların

gət

irilm

əsi.

Ə. C

əmili

n „V

ətən

“

şeiri

nin

təhl

ili, D

ərsl

ik, I

I his

sə, s

əh.7

.

Töv

siyə

: Şei

rin şi

fahi

əzb

ərlə

nməs

i va

cib

deyi

l.

Sifə

tlərd

ən is

tifad

ə ed

ərək

vət

ənin

xa

rakt

eriz

ə ed

ilməs

i.

Çal

ışm

a 1,

Dəf

tər,

II h

issə

, səh

. 4.

Çal

ışm

a 2,

Dəf

tər,

II

His

sə, s

əh. 4

.

47

Əsa

s sua

llar:

Nə

üçün

təbi

i res

ursl

arda

n m

əsu-

liyyə

tlə is

tifad

ə et

məl

iyik

?

Anl

ayış

lar:

hör

mət

;

qayd

a/qa

nun;

hüqu

q/öh

dəlik

lər;

əhal

i;

nəsi

l/ulu

bab

alar

;

irsiy

yət,

ölkə

.

„Kra

ndan

su g

əlir“

şeiri

nin

təhl

ili.

Təh

lil: D

ərsl

iyin

yar

adılm

ası y

olu.

Töv

siyə

: a) ş

agird

lər ü

çün

yeni

pe

şələ

rə, r

esur

slar

ın n

övlə

rinə

diqq

ət

verin

. Dər

slik

, II H

issə

, səh

.10-

12. b

) Şa

gird

ləri

büdc

ənin

tərti

tabı

pro

sesi

ilə

tanı

ş edi

n/xa

tırla

dın.

3-c

ü si

nfi n

də

rsliy

i, I h

issə

, səh

.74-

76.

Təh

lil: K

itabı

n ha

zırla

nmas

ı əvv

əllə

r və

hal

-haz

ırda.

Cüt

lüklər

də iş

. Hər

han

sı

„sıx

ışdı

rılan

(məs

uliy

yəts

iz is

ti-fa

də o

luna

n) re

surs

un“

şika

yət

mək

tubu

nun

yazı

lmas

ı.

Şagi

rdlə

rin tə

crüb

əsin

dən

hər h

ansı

bi

r res

ursu

n m

əsul

iyyə

tlə is

tifad

əsin

in

nüm

unə

halla

rının

təhl

ili. T

övsi

yə:

yaxş

ı qul

luq

edilm

iş d

ərsl

ik m

isal

ını

və s.

istif

adə

etm

ək o

lar.

Möv

zu ü

zrə

disk

ussi

ya:

„Oyu

n za

-m

anı n

ə üç

ün q

ayda

lara

əm

əl e

dirik

?“

Qay

dala

rın o

lmad

ığı h

alda

, dər

sin

necə

ola

cağı

nın

oyna

nılm

ası.

http

s://p

ortx

lebi

.wor

dpre

ss.c

om/2

011/

01/2

6/gö

rən

kim

in

güna

hıdı

r!

İmita

siya

olu

nmuş

məh

kəm

ə pr

ose-

si, b

urad

a re

surs

ların

məs

uliy

yəts

iz

istif

adə

halı

təhl

il ed

ilir.

Töv

siyə

: Məh

kəm

ə pr

oses

i yux

arıd

a ve

rilən

şeiri

n tə

hlili

nə v

ə ya

tam

baş

-qa

resu

rsa

əsas

ən k

eçiri

lə b

ilər.

Büd

cə o

ynay

aq:

3-cü

sinfi

n d

əftə

ri,

I his

sə, s

əh.

43-4

5.

qrup

da ö

lkə

üçün

lazı

mi r

esur

slar

ın

barə

sind

ə kr

osvo

rdun

tərt

ib e

dilmə-

si-d

oldu

rulm

ası.

Hər

han

sı b

ir re

surs

un (t

axta

-şal

ban)

m

əsul

iyyə

tlə is

tifad

əsi d

övrü

nü tə

svir

edən

şəkl

in h

azırl

anm

ası.

Çal

ışm

alar

; Dəf

tər,

II

hiss

ə, sə

h. 7

-8.

48

Əsa

s sua

llar:

Qay

dala

rın v

ə qa

nunl

arın

poz

ul-

mas

ının

han

sı n

ətic

ələr

i ola

bilə

r?

Anl

ayış

lar:

fi ki

r/nəz

ər;

adət

/ənə

nə;

dözü

mlü

lük,

hör

mət

;

qayd

a/qa

nun;

hüq

uq/ö

hdəl

iklə

r;

əhal

i; nə

sil/u

lu b

abal

ar; i

rsiy

yət;

sim

volik

a; ö

lkə;

idar

əetm

ə.

„Aka

kini

n be

şiyi

“ fi l

min

dən

„Bar

-m

aqla

rın d

ialo

qu“

parç

asının

təhl

ili

(qan

uni v

ə qa

nuns

uz a

nlay

ışla

rı iz

ah

etm

ək ü

çün

niyə

çeç

ələ

barm

ağın

„c

avab

ı“ q

əbul

edi

lməz

dir (

qanu

ni v

ə qa

nuns

uz a

nlay

ışla

rın iz

ahı ü

çün)

). B

eyin

həm

ləsi

: fər

qli d

ində

n, m

il-liy

yətd

ən, d

ərid

ən o

lan

insa

nlar

la

hans

ı mün

asib

ətim

iz o

lmal

ıdır?

Müz

akirə:

Ölk

əmiz

də to

lera

ntlıq

.

Töv

siyə

: tol

eran

tlıq

sözü

nün

ma-

hiyy

ətin

i şag

irdlə

rə iz

ah e

din/

xatır

-la

dın.

3-c

ü si

nfi n

dər

sliy

i, I H

issə

, sə

h. 1

8-26

. Vəz

iyyə

tləri

n tə

hlili

: Sən

nec

ə hə

rəkə

t edə

rdin

? D

ərsl

ik, I

I his

sə,

səh.

24-

25.

Dis

kuss

iya:

Mən

im h

üquq

larım

və

öhdə

liklə

rim.

Şagi

rdlə

rə h

üquq

-və

zifə

ləri

haqq

ında

(ailə

də, e

vdə)

izah

ed

in/x

atırl

adın

– 3

-cü

sinfi

n d

ərsl

iyi;

I hi

ssə;

səh.

27-

39. I

I his

sə, s

əh. 1

0-14

.

Ciz

gi fi

lmi „

Göy

tülk

ü“

http

s://w

ww.

ytub

e.ge

/wa

tch?

v=q6

L76I

yW63

Y

Bəd

ii fi l

m

„Aka

kini

n be

şiyi

“ -

http

s://w

ww.

yout

ube.

co

m/w

atch

?v=6

XFn

alr8

iDk

Ölk

ədə

qayd

alar

ın (m

əs.,

küçə

də

hərə

kət q

ayda

ların

ın) o

lmad

ığı h

alda

ha

nsı v

əziy

yətin

yar

ana

bilə

cəyi

ni

çəkm

ək/y

azm

aq;

Ciz

gi fi

lmi „

Göy

tülk

ünün

“ tə

hlili

nin

yazı

lması.

Hek

ayən

in y

azılm

ası,

hans

ında

qa

ydal

arın

poz

ulm

ası m

ünaq

işən

in

əsas

ını t

əşki

l edi

r.

49

Əsa

s sua

llar:

Nə

üçün

Gür

cüst

an q

anun

veric

iliyi

ilə

müə

yyən

edi

lmiş

mill

i bay

ram

ları

qeyd

edi

rik?

Nə

üçün

ölk

əmiz

in b

ayra

ğına

və

ger-

binə

hör

mət

etm

əliy

ik?

Ayrı-

ayrı

əşya

lar/a

bidə

lər (

məs

., şə

kil,

qala

-iste

hkam

ların

uçu

qlar

ı, m

əbəd

) öl

kəm

izin

tarix

ini n

ecə

əks e

tdiri

r?

Nə

üçün

ölk

ə üç

ün ic

timai

qur

umla

r la

zım

dır (

məs

., op

era,

muz

ey, t

ibb

müə

ssis

əsi,

mun

isip

alite

t)?

Anl

ayış

lar:

adət

/ənə

nə; q

ayda

; döz

ümlü

lük,

hö

rmət

;

nəsi

l/ulu

bab

alar

; irs

iyyə

t, si

mvo

lika;

ölkə

.

Bey

in həm

ləsi

: ailə

ənə

nələ

ri və

ba

yram

lar v

ətən

in ə

nənə

ləri

və b

ay-

ram

ları.

Qıs

a m

ühaz

irə:

bey

in v

ə m

ədən

i irs

iyyə

t. D

ərsl

ik, I

I his

sə, s

əh. 1

5-19

.

Qru

p iş

i: m

əktu

bun

təhl

ili. D

ərsl

ik,

II h

issə

, səh

.20.

Öz

sinfi

üçü

n ba

yrağın

və

gerb

in

hazı

rlan

ması (

him

ni d

ə ya

ratm

aq

olar

).

Dis

kuss

iya:

Nə

üçün

idm

ançı

lar

öz ö

lkəl

ərin

in m

illi s

imvo

likas

ına

hörm

ətlə

yan

aşırl

ar.

Bey

in həm

ləsi

: Gür

cüst

anda

han

sı

bayr

amla

rı qe

yd e

dirlə

r?

Sənə

dli fi

lmdə

n („

Əfs

anə

necə

ya-

ranı

r“ v

ə ya

„m

uzey

in g

idin

in“

hər

hans

ı bir

seriy

asın

ın (m

əs.,

etno

qrafi

k

muz

eyin

)) p

arça

sını

n gö

stər

ilməs

i və

təhl

ili.

Ekv

time

Tağa

işvi

linin

xid

mət

inin

tə

hlili

.

Töv

siyə

: Şag

irdlə

rə k

inot

eatrl

arda

„E

kvtim

e ta

nrı a

dam

ı“ b

ədii

fi lm

inə

baxm

ağı m

əslə

hət g

örün

və

ya

göst

ərin

(bu

mər

hələ

də in

tern

etdə

ye

rləşd

irilm

əmiş

).

Dər

slik

, II

his

sə, s

əh. 2

1.

„Əfs

anə

necə

yar

anır“

və

ya „

Mu-

zey

gidi

“ sə

nədl

i fi lm

in h

ər h

ansı

bir

seriy

asın

ın (m

əs.,

etno

qrafi

ya

muz

eyi-

nin)

nüm

ayiş

etd

irilm

əsi.

http

s://w

ww.

yout

ube.

co

m/w

atch

?v=r

VPy

gmY

Xvz

k (I

his

sə)

http

s://w

ww.

yout

ube.

co

m/w

atch

?v=t

C1O

9S3Q

mx

k (I

I his

sə)

Ekvt

ime

Tağa

işvi

li -

sənə

dli fi

lm

http

s://w

ww.

yout

ube.

com

/

wat

ch?v

=G4e

yTm

5nEx

s

Töv

siyə

: Sov

et m

övzu

sunu

kəs

mək

la

zım

dır,

çünk

i bu

yaşd

a şa

gird

lər

üçün

anl

aşılm

az o

lur.

Hər

han

sı b

ir ba

yram

la b

ağlı

ənən

ə ba

rəsi

ndə

tem

atik

foto

kolla

jın tə

qdim

ed

ilməs

i.

Böy

ük n

əslin

nüm

ayən

dələ

ri ilə

nö

vbət

i möv

zu ü

zrə

müs

ahibə:

m

üxtə

lif b

ayra

mla

r (m

əs.,

mila

d, y

eni

il) ə

vvəl

lər n

ecə

qeyd

edi

lirdi

və

onu

hans

ı ənə

nələ

r müş

ayiə

t edi

rdilə

r; m

üasi

r ənə

nələ

rlə m

üqay

isə.

Gür

cüst

an b

ayra

ğı, g

erbi

tarix

i və

məz

mun

yük

ü ha

qqın

da məl

umatın

ax

tarı

lması.

Ailə

nin

böyü

k üz

vlər

i (v

ə ya

bö

yük

nəsl

in in

sanl

arı a

rası

nda)

so

rğu

aparılm

ası k

i, şə

hərim

izdə

/kə

ndim

izdə

han

sı ta

rixi ş

əxsi

yyət

lər

fəal

iyyə

t gös

tərir

dilə

r və

ya

hans

ı tar

ixi h

adis

ələr

baş

ver

miş

dir.

50

Əsa

s sua

llar:

Ölk

əmiz

i nə

üçün

sevm

əli v

ə qo

rum

alıy

ıq?

Ölk

əmiz

in tə

biət

inin

qay

ğısı

na n

ə üç

ün q

alm

alıy

ıq?

Anl

ayış

lar:

fi ki

r/nəz

ər; m

əsul

iyyə

t; qa

yda/

qanu

n; h

üquq

/öhd

əlik

lər;

irsiy

yət;

sim

volik

a; ö

lkə.

Qıs

a m

ühaz

irə:

Təb

iəti

nə ü

çün

qoru

mal

ıyıq

? D

ərsl

ik, I

I his

sə, s

əh.

39-4

1.

Dis

kuss

iya:

vəz

iyyə

tlərin

təhl

ili.

Dər

slik

, II h

issə

, səh

. 42.

Hek

ayən

in tə

hlili

(qr

upla

rda

iş):

meş

ədə

baza

r gün

ü. D

ərsl

ik, I

I his

sə,

səh.

43.

Təbi

əti n

ə üç

ün q

orud

uğum

və

bun-

unla

han

sı n

ətic

ələr

i göz

lədi

yim

lə

bağl

ı „gö

zlən

ti ağ

acının

“ qu

ruluşu

?

Ətra

f müh

itin

müd

afi ə

si il

ə ba

ğlı

müə

llim

tərə

fi ndə

n se

çilm

iş p

laka

tın

təhl

ili.

„Rol

larl

a oy

un“

– Ya

şılla

r təş

ki-

latın

ın to

plan

tısı.

Şag

irdlə

r bur

ada

təşk

ilat ü

zvlə

rinin

rolu

nu y

erin

ə ye

-tir

irlər

və

ölkə

üçü

n ak

tual

had

isəl

əri

nəzə

rdən

keç

irirlə

r.

„Meş

əni ö

vlad

ların

a sa

xla“

şeiri

nin/

mah

nını

n tə

hlili

.

Bot

so v

ə Q

vant

sa, G

ürcü

stan

Ətra

f M

ühiti

nin

Müd

afi ə

si v

ə R

esur

slar

ın N

azirl

iyi

http

s://w

ww.

yout

ube.

co

m/w

atch

?v=S

GhK

sJJ7

qG

w

Klip

„M

eşən

i övl

adla

rın ü

çün

saxl

a“

http

s://w

ww.

yout

ube.

co

m/w

atch

?v=n

G3o

xML3

g

wo

Ətra

f müh

itin

çirk

lənd

irilm

əsi v

ə on

un n

ətic

ələr

i haq

qınd

a fo

toko

llajın

ha

zırl

anm

ası.

Ətra

f müh

itin

müd

afi ə

si n

öqte

yi-

nəzə

rində

n m

araq

lı fə

allığ

ı həy

ata

keçi

rən

insa

nlar

qru

pu v

ə hə

r han

sı

bir ş

əxsi

yyət

haq

qınd

a məl

umatın

ax

tarı

lması

Çal

ışm

alar

; Dəf

tər,

II

hiss

ə, s

əh. 2

4.

Şəki

llərin

sərg

isi:

Təbi

ətin

dos

tu o

l.

51

Əsa

s sua

llar:

Niy

ə öl

kə ü

çün

sağl

am h

əyat

qay

-da

sını

n m

əşhu

rlaşd

ırılm

ası ö

nəm

li-di

r?

Anl

ayış

lar:

qayd

a/qa

nun;

hüqu

q/ ö

hdəl

iklə

r;

əhal

i;

irsiy

yət;

ölkə

Zərə

rli v

ərdi

şlər

in h

aqqı

nda

disk

us-

siya

.

İnf

orm

asiy

a ve

riliş

inin

sim

ulya

-si

yası

, han

sınd

a sa

ğlam

həy

at q

ayda

sı

baxı

mın

dan

ölkə

də m

övcu

d və

ziyy

ət

təhl

il ed

iləcə

kdir.

Dis

kuss

iya:

dörd

üncü

sini

f şag

irdi i

lə a

lkoq

oliz

m

və si

qare

t çək

mək

kim

i möv

zula

r ba

rəsi

ndə

söhb

ət a

parm

aq n

əyə

lazı

mdı

r?

Dər

slik

, II h

issə

, səh

. 50-

52.

Təq

dim

at: s

ağla

m h

əyat

qay

dası

nı

bərq

ərar

etm

ə kü

çün

lazı

mdı

r. D

ərs-

likdə

ver

ilən

sxem

, II h

issə

, səh

. 55.

Töv

siyə

: Şag

irdlə

ri sa

ğlam

həy

at

qayd

alar

ı ilə

tanı

ş edi

n, o

nlar

a xa

tırla

dın,

III s

infi n

dər

sliy

i, I h

issə

, sə

h. 5

3-72

.

Gün

dəlik

rejim

lə b

ağlı

vəzi

yyət

in

səhnələş

diri

lməs

i, D

ərsl

ik, I

I his

sə,

səh.

54.

Dər

sə id

man

çını

n dəvət

olu

nması;

onun

la sa

ğlam

həy

at q

ayda

sı v

ə id

-m

anın

əhə

miy

yəti

barə

sind

ə sö

hbət

;

Aks

iyan

ın (m

əsəl

ən, i

dman

fəal

lığı,

gedi

ş, tə

dbiri

n ke

çiril

məs

i) tə

şkili

, sa

ğlam

həy

at q

ayda

sını

n m

əşhu

r-la

şdırı

lmas

ı məq

sədi

lə.

İnfo

rmas

iya

bukl

etin

in h

azır

lanm

ası.

Onu

n m

əqsə

di d

ə h

ər h

ansı

bir

epi-

dem

iya

ilə b

ağlı

oxuc

unun

məl

umat

-la

ndırı

lmas

ı ola

caqd

ır.

Plak

atla

rın

sərg

isi:

ölk

ədə

sağl

am

həya

t qay

dası

nın

məş

hurla

şdırı

lmas

ı m

əqsə

dilə

.

Gür

cüst

ana

ad q

azan

dıra

n hə

r han

sı

bir i

dman

çı il

ə ba

ğlı təq

dim

atın

ha

zırl

anm

ası.

Sağl

am q

ida

pira

mid

anın

qur

uluş

u.

Dəf

tər,

II h

issə

, səh

.

32-3

3.

İnfo

rmas

iya

bura

xılış

ı,

hans

ında

sağl

am h

əyat

baxı

mın

dan

ölk

ədə

möv

cud

vəzi

yyət

tə

hlil

edilə

cəkd

ir.

Çal

ışm

alar

; Dəf

tər I

I his

sə, s

əh. 3

2-35

.

52

ƏLAVƏ 1Qiymətləndirmə rubrikaları

Qiymətləndirmə rubrikası 1

Qrup layihəsi:

„Məktəbimizin kitabxanasını zənginləşdirək” Tapşırığın şərti

Tapşırığı hazırlamaq üçün şagirdlər növbəti anlayışları mənaca başa düşməlidirlər: resurs, qənaətMeyar Şərh

Şagirdlərin hamısı makulaturanın toplanılmasında iştirak etdiQrup yaşıl qutu hazırladı (bura makulatura yığılır)Şagirdlər kitabxanaya verilən kitabın seçilməsinə cəlb olundular Şagird kitabxanaya verəcəyi kitabın cildinin şəklini çəkir

Qiymətləndirmə rubrikası 2

Yaddaş kartının hazırlanması

Fərdi fəallıq, amma eyni peşəni seçənləri qruplaşdırmaq və tapşırığı qrupda yerinə yerinə yetirmək də olar.Tapşırığın şərti

Yaddaş kartının hazırlanması, hansında göstəriləcəkdir: gələcək peşəmə sahib olmaq üçün nəyi bilməliyəm/ nəyi bacarmalıyam.

Meyar ŞərhŞagird istədiyi peşəni seçdi Şagird müzakirə edir ki, bu peşəyə sahib olmaq üçün ona hansı bilik lazımdır.Şagird müzakirə edir ki, bu peşəyə hansı şəxsi xassələr gərəkdir Şagird müzakirə edir ki, bu peşəyə hansı bacarıqlar lazımdır

53

Qiymətləndirmə rubrikası 3

İnşanın qiymətləndirmə rubrikası Tapşırığın şərti

“Pinokio” süjetinin (Baxın, sinif fəallığı) qəhrəmanlarının (İşsizlər adasına köçürülmüş uşa-qların) ötən sərgüzəşti haqqında hekayənin yazılması.

Meyar ŞərhŞagird inşada söhbət aparır ki, işsiz və zərərli qəhrəmanların hansı xassələri vardırŞagird onların xüsusiyyətlərinə və davranışları-na qarşı yanaşmasını ifadə edir.Şagird bu cizgi fi lmini gördükdə sahib olduğu emosiyalar haqqında danışır.Şagird qəhrəmanın ötən sərgüzəştinin orijinal variantını fi kirləşir

Qiymətləndirmə rubrikası 4

Plakatın hazırlanması rubrikasıTapşırığın şərti

Uşaqların hüququnun müdafi əsinə səsləyən plakatın hazırlanması;

Meyar ŞərhPlakatda verilir ki, təhsil ala bilməyən insan hansı təhlükələrlə üzləşə bilərPlakatı müvafi q sloqan müşayiət edir Təhsil hüququnu müdafi ə edən vasitə təklif edilir Plakatda təsvir edilir ki, təhsilin alınmasının hansı müsbət tərəfl əri var.

Qiymətləndirmə rubrikası 5

Komiksin qiymətləndirmə rubrikası (Tövsiyə: bu halda şəklin keyfi yyəti önəmli deyil) Tapşırığın şərti

Komiks şəklində kitab və kompüter dialoqunun tərtib edilməsi. Meyar Şərh

Şəkillərin və mətnin mövzu ilə müvafi qliyi Kitab və kompüterin müsbət və mənfi xüsusi-yyətlərinin ayrılması Komiksdə problemin həlli yolu təklif edilm-işdir

54

Qiymətləndirmə rubrikası 6

İnşanın qiymətləndirmə rubrikasıTapşırığın şərti

Şagirdin baş çəkdiyi və ya tətillərdə oxuduğu tarixi və ya təbii abidə haqqında mövzunun ya-zılması

Meyar Şərhİnşada şagirdin baş çəkdiyi abidə haqqında təsvir edilən təəssüratBu abidənin yaradılması əhvalatı nəql edilir

(tarixi abidə halında)Hekayədə sifətlərdən istifadə edərək abidə təsvir edilir İnşada abidənin yerləşməsi haqqında qeyd edilir

Qiymətləndirmə rubrikası 7

Layihənin qiymətləndirmə rubrikası

Tapşırığın şərti

Hər hansı bir tarixi abidənin şəkillərinin kompüter vasitəsilə axtarılıb tapılması və onların təqdimatı.

Meyar ŞərhBaşlığın slaydı (Power Point) ayrılmışdır, hansın-da müəllif və tarixi abidənin adı qeyd edilir Fotoşəkillərin müvafi q yazıları var Abidənin tarixi haqqında 1 mətni slayd hazır-lanmışdır, hansında kim tərəfi ndən, nə vaxt və harada inşa edildiyi və s. qeyd edilirŞagird müzakirə aparır, inandırıcı təqdimat edir.

Qiymətləndirmə rubrikası 8

Layihə: Məktəbdə mini muzeyTapşırığın şərti

Toplanılmış və ya yaradılmış materialla şagirdlər sinifdə mini muzey təşkil edilirlər.Meyar Şərh

Şagirdlər eksponat kimi yararlı əşyalar gətirmişlərŞagirdlər təqdim edilən eksponatlara yazılar yazırlar. Burada adını, təyinatını, yaşını və s. qeyd edirlər.

55

Şagird gid/bələdçi roluna girir və sinif yol-daşlarını muzey eksponatları kimi gətirdiyi əşya ilə tanış edir

Şagirdlər afi şanı hazırlayır və bununla cəmiyyəti bu muzeyin yaranması haqqında tanış edirlər

Qiymətləndirmə rubrikası 9

Muzeyə və ya ekskursiyaya getmək Tapşırığın şərti

Ekskursiyanın planlaşdırılması, hər hansı bir tarixi abidəyə baş çəkilməsi. Bundan sonra şagirdlərə tapşırılır ki, nəyinsə (abidənin, əşyanın, tarixi şəxsiyyətin, şəklin) barəsində məlumat axtarsınlar. (Yaxşı olardı ki, müəllim 3-cü sinifdə verilən büdcə haqqında dərsi nəzərdən keçirsin və qeyd edilən barəsində şagirdlərə məlumat çatdırsın).

Meyar ŞərhŞagirdlər yola düşmə planını təşkil etdilər Xərcləri hesabladılar, ekskursiyanın büdcəsini tərtib etdilər Şagirdlər ekskursiya zamanı ekskursiya bələdçisindən dinlədikləri məlumatı qeyd etdilərŞagirdlər görülən haqqında əlavə məlumat axtarıb tapdılar Əldə edilən məlumat və qeydlərin əsasında, eləcə də ekskursiya zamanı çəkilən fo-toşəkillərdən istifadə etməklə, divar qəzetinin hazırlanması.

Qiymətləndirmə rubrikası 10

İnşanın qiymətləndirmə rubrikasıTapşırığın şərti

Ekskursiyada görülən abidənin tarixinin yazılması. Meyar Şərh

İnşada şagirdin gördüyü abidə barəsində təəssürat təsvir edilmişdir Bu abidənin yaradılması əhvalatı təsvir edilmişdir (tarixi abidə halında)İnşada sifətlərdən istifadə etməklə abidə təsvir edilmişdir İnşada abidənin yerləşməsi haqqında qeyd edilir

56

Qiymətləndirmə rubrikası 11

Komiksin qiymətləndirmə rubrikası (Tövsiyə: bu halda şəklin keyfi yyəti önəmli deyil) Tapşırığın şərti

Tapşırığın yerinə yetirilməsi prosesində başqasının işinin mənimsənilməsi cəhdini təsvir edən komiksin çəkilməsi.

Meyar ŞərhŞəkillərin və mətnin köçürülən mövzu ilə uyğunluğu Komiksdə problemin həlli yolu təklif edilm-işdir

Qiymətləndirmə rubrikası 12

İnşanın qiymətləndirmə rubrikasıTapşırığın şərti

Əsas sözlərin (məs.: köçürmə, münaqişə, həlletmə, barışıq) istifadəsi ilə mövzunun yazılması. Meyar Şərh

Şagird kontekstə uyğun olaraq əsas sözlərdən istifadə edir İnşanın realistik süjeti var Şagird köçürməyə, münaqişəyə qarşı öz yanaşmasını ifadə edir

İnşanın orijinal başlığı var İnşada problemin həlli/anlaşılması yolu göstərilmişdir

Qiymətləndirmə rubrikası 13

Sorğunun qiymətləndirmə rubrikasıTapşırığın şərti

Ailənin böyük üzvlərinin mövzu üzrə sorğusu: məktəbdə oxuduqları zaman başqasının işini köçürürdülərmi və bunun hansı nəticəsi olmuşdur?

Meyar ŞərhŞagirdlər müəllimin yardımı ilə əvvəlcədən sualları hazırlayırlar Şagirdlər alınan cavabları qeyd edirlər

Şagirdlər alınan cavabları nəzərdən keçirirlər

Yazılı və ya şifahi nəticəni hazırlayırlar

57

Qiymətləndirmə rubrikası 14

Plakatın/sloqanın qiymətləndirmə rubrikasıTapşırığın şərti

Yaşayış yerinə yaxın yerləşən tarixi və ya təbii abidənin (qoruq ərazisi, yasaqlıq) müdafi əsi çağırışı ilə plakatın/sloqanın yaradılması. Bu plakatların sinif otağında/dəhlizdə sərginin təşkili.

Meyar ŞərhPlakatda abidənin real problemi təsvir edilir Plakatı müvafi q sloqan müşayiət edir Abidənin müdafi ə vasitəsi təklif edilmişdir

Qiymətləndirmə rubrikası 15

İnşanın qiymətləndirmə rubrikası Tapşırığın şərti

Tətillərin təəssüratlarının yazılması (məsələn, onların sağlam həyat kəsiyində) təhlili Meyar Şərh

Şagird inşada söhbət edir ki, hansı idman oyunlarını oynamışdır Şagird bu oyunların onun sağlamlığına təsiri-ni qiymətləndirirŞagird bu oyunlar zamanı ona sahib olan emosiyalar barəsində söhbət edirŞagird söhbət edir ki, bu oyunu qızların və oğlanların da oynaması nə dərəcədə mümkündür.

Qiymətləndirmə rubrikası 16

İnteqrativ layihənin qiymətləndirmə rubrikası Tapşırığın şərti

“İdmanı sevirəm”. Bu səhifədə göstərilən materialı kriterilər kimi istifadə edin. Tövsiyə: sinfi 4 qrupa bölün. Hər bir qrup jurnalın bir səhifəsini hazırlamalıdır.

Bax, Əlavə 2, Layihə: İdmanı sevirəm

58

Qiymətləndirmə rubrikası 17

Layihə: Xoş tətillər Tapşırığın şərti

Şagirdlər sxemin siyahısından hər bir hal üçün birini seçir, mümkün təhlükələr və müvafi q təhlükəsiz davranış qaydaları haqqında müzakirələr aparırlar.

Meyar ŞərhBaşlıq slayd (Power Point) ayrılmış və burada da müəllif və təhlükə qeyd edilmişdirGözlənilən nəticələr haqqında slayd Təhlükə barəsində I slayd hazırlanmışdır. Burada gözlənilən təhlükənin qarşısının alınması yolları haqqında qeyd edilmişdirŞagird müzakirə edr, inandırıcı təqdimat edir Yaradıcılıq yanaşması

Qiymətləndirmə rubrikası 18

Layihə: Mən Gürcüstan vətəndaşıyam! Tapşırığın şərti

Hüquq və öhdəliklərinin mənimsənilməsiMeyar Şərh

Şəxsi hüquq və öhdəlikləri sadalanmışdırFotolar və şəkillərdən istifadə edilmişdirDövlət simvolikasını təsvir edir, onların məzmununu başa düşür Diqqət əsas olana yönəlmişdirQanun pozuntusu nəyə səbəb olur

Qiymətləndirmə rubrikası 19

Tokşou Tapşırığın şərti

Uşaqların hüquqları və öhdəlikləri haqqında tokşounun hazırlanması Meyar Şərh

Aparıcı uşaqların hüquqları və öhdəlikləri haqqında vəziyyətlərdən istifadə edir

(əvvəlcədən özü də fi kirləşə bilər) Dəvət olunmuş “qonaqlar” məsələ ətrafında müzakirə aparırlarDiskussiyaya “tamaşaçılar” cəlb olunurlar

(Jurnalistin icazəsi ilə))

59

Diqqət əsas olana yönəlmişdir

Tokşounun gedişatında şagirdlər keçdikləri materialın müvafi q sözlərindən istifadə edirlər Hər bir fi kir sübut edilmişdir

Qiymətləndirmə rubrikası 20

Layihə: Sosial reklam Tapşırığın şərti

Hər hansı bir aktual problemin ətrafında sosial reklamın hazırlanması Meyar Şərh

Reklamın ideyası maraqlı və aktualdır Reklam sloqanı lakonik və müvafi qdirReklam şounun elementlərini əhatə edir (eff ekt verir)Diqqət əsas olana yönəldilmişdir

Şəfqət və problemin həlli istəyinə səbəb olur

Şagirdlərin yaradıcılığı yaxşı göstərilmişdir

60

ƏLAVƏ 2

İDMANI SEVİRƏM

Qruplarda işləyin!

Şifahi idman jurnalını hazırlayın: İdman aləminə səyahət

Şifahi jurnalın planı:

1) İdman növləri;

2) Böyük idman qəhrəmanları;

3) Məşqçi ilə görüş;

4) İdman və vətən sevgisi;

5) Mükafat

I səhifə:

“İDMAN YENİ-

LİKLƏRİ”

II SƏHİFƏ: “Böyük idman qəhrəmanları”

Nailiyətli idmançılar, gürcü idmanının ən parlaq ulduzları haqqında məlumat əldə edin. Qruplar

təklif edilən mövzulardan birini şifahi jurnal üçün

seçirlər.

1. Nailiyyətli şahmatçı;

2. Qapıçı №1;

3. Ən güclü insan;

4. Raqbi - gürcü idmanıdır;

5. Güləş üçün nə lazımdır....;

6. Əfsanə insan;

7. Ən titullu idmançı;

8. Paraidman ulduzu (məhdud

imkanları olan insanların idmanı);

9. Futbolçu №1;

10. Basketbolçu №1.

61

III səhifə: məşqçi ilə müsahibə

(idman müəllimi ilə sorğu apara bilərsiniz, internetdə tərəfi nizdən seçilən məşqçi-nin müsahibəsini axtarıb tapa bilərsiniz)

Neçə yaşınızdan idmanla məşğul olursunuz?

İdmançı idman nailiyyəti üçün necə hazırlaşmalıdır?

gündəlik rejim haqqında.

Sağlam olması üçün insan nə etməlidir?

IV səhifə: İdman və vətən sevgisi

Araşdırma:

İdman vətənə olan sevginin (vətənpərvərliyin) gücləndir-ilməsinə imkan yaradırmı və ya yox?

Hamını yalnız idman naili-yyətləri heyrətləndirir?

V səhifə: şəkillərdə idmanın sevimli növü (fərdi)

VI Mükafatlandırma