to grupa ludzi, która zamieszkuje na terytorium danego państwa w wyniku zaistnienia pewnych zdarzeń historycznych np. zmiany granic, migracji, przesiedlenia. Ludność ta deklaruje przeważnie inną narodowość niż pozostała ludność danego kraju. Przedstawiciele mniejszości narodowej chcą zachować tożsamość narodową. Posługują się językiem swojego kraju, zachowują swoją kulturę i tradycje narodowe. Jako mieszkańcy Polski w kontaktach oficjalnych posługują się językiem polskim. W Polsce według przepisów ustawy z 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowychi etnicznych oraz o języku regionalnym wyodrębnia się następujące mniejszości narodowe:

› białoruską,

› czeską,

› litewską,

› niemiecką,

› ormiańską,

› rosyjską,

› słowacką,

› ukraińską,

› żydowską

O przynależności do danej mniejszości narodowej (a także etnicznej) decyduje przede wszystkim:

pochodzenie;

język;

wyznanie

tożsamość (pozytywna autoidentyfikacja z własną grupą)

Z wymienionych kryteriów tylko pochodzenie jest czynnikiem obiektywnym – niezależnym od woli danej jednostki.

Pozostałe kryteria można nabyć w domu rodzinnym m.in. poprzez tradycyjne, naturalne mechanizmy przekazywania dziedzictwa grupowego lub w sposób niejako „wtórny” w edukacji szkolnej czy samokształceniowej.

W Polsce trzy rodzaje mniejszości narodowych:

1.Grupy będące częścią innych narodów-państw. W tej grupie wyróżnia się 2 podgrupy:

a)zbiorowości terytorialne, odrębne językowo i – w większości – wyznaniowo, znajdujące się na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej na skutek zmiany granic politycznych;

b)zbiorowości o imigracyjnym rodowodzie, pozbawione poczucia związku własnym ulokowanym w Polsce terytorium grupowym, rozproszone, wchodzące w skład swych diaspor narodowych. Są to m.in. mniejszości: żydowska, grecko - macedońska, ormiańska, rosyjska, wietnamska.

2.Zbiorowości etniczne o autochtonicznym charakterze. Nie osiągnęły statusu narodu. Są to grupy odrębne pod względem charakterystyk kulturowych, w tym językowych.

3.Grupy etniczne o rodowodzie napływowo – migracyjnym. Przybyły na teren Polski w różnych okresach.

Do mniejszości narodowych napływowych i jednocześnie będących częścią innych narodów - państw zaliczamy Ormian.

Liczbę osób należących do mniejszości ormiańskiej, mieszkających w Polsce szacuje się na 5-15 tysięcy osób. Jednakże zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. ich liczbę określa się na 1.082 osób. Z tego 262 posiada obywatelstwo polskie – czyli formalnie może zostać uznana za mniejszość narodową, co czyni Ormian najmniej liczną mniejszością narodową w Polsce (zgodnie z art. 2 ust.2 ustawy o mniejszościach narodowych)

Na ziemie ówczesnej Rzeczypospolitej pierwsze grupy Ormian przybyły już w wieku XI

W XIV w., król Kazimierza Wielki przyłącza do ziem polskich Ruś Halicką, gdzie mieszkała duża część ludności ormiańskiej – potomków uchodźców po rozbiorze Armenii w 1080 roku oraz najazdach mongolskich z XIII w.;

W 1356 r. król Kazimierz zatwierdził odrębność religijną, samorządową i sądowniczą Ormian lwowskich;

W 1519 r. król Zygmunt Stary zatwierdza tzw. Statut ormiański (spisane w oparciu o zwyczajowe prawo Ormian lwowskich) uzupełniony w 1604 r. o porządek sądów – obowiązywał do 1781 roku, kiedy to zniesiono odrębność sądów polskich i ormiańskich;

Od tego czasu Ormianie asymilują się z lokalną społecznością, zachowując jednak swoją odrębność kulturową, religijną (kościół katolicki obrządku ormiańskiego) i narodowościową;

Odrodzenie się świadomości etnicznej i poczucia tożsamości wśród Ormian polskich przypada na przełom lat 70. i 80. W roku 1980, korzystając z okazji przypadającej rocznicy (350 lat) unii z Rzymem, utworzono pod auspicjami Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego pierwszą po wojnie organizację zrzeszającą polskich Ormian: 24 marca 1980 r. powstało w Krakowie Koło Zainteresowań Kulturą Ormian, którego pierwszym prezesem został Michał Bohosiewicz.

W 1990 r. w Krakowie powstało Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne, prezesem którego wybrano Adama Terleckiego. OTK w 1993 r. rozpoczęło edycję "Biuletynu OTK", którego ukazało się dotychczas 11 numerów, organizuje także spotkania polskich Ormian, wystawy poświęcone kulturze i przeszłości tej zbiorowości oraz Armenii, upamiętnia działalność postaci o ormiańskim rodowodzie, publikuje książki.

W październiku 1995 r. utworzono Związek Ormian w Polsce im. ks. Arcybiskupa Józefa Teodorowicza, którego siedziba mieści się w Gliwicach. Przy gliwickiej parafii od 1994 r. ukazuje się pismo "Posłaniec św. Grzegorza.

Renesansowe kamienice ormiańskie w Zamościu

Ormiański kamień krzyżowy chaczkar

orm.:Խաչքար w Krakowie

Szczególnym świętem Ormian, także czczonym w Polsce jest dzień 24 kwietnia, kiedy to w 1915 roku Turcy wymordowali ok. 1,5 mln ludności narodowości ormiańskiej;

Poza tym Ormianie obchodzą większość świąt polskich – głownie katolickich

Ormianie posługują się trudnym dla europejczyka językiem należącym rodziny języków indoeuropejskich z grupy satem, wzorowanym na języku greckim. Jest językiem urzędowym w Republice Armenii i Republice Górnego Karabachu. Dzieli się obecnie na dwa dialekty: zachodnio- i wschodnioormiański. Posługują się nim także polscy Ormianie.

Klawiatura komputerowa z językiem wschodnio

ormiańskim

… i zachodnio

ormiańskim

Mieszkający w Polsce Ormianie są przeważnie katolikami obrządku ormiańskiego lub łacińskiego.Są zrzeszenie w czterech głównych organizacjach:Ormiańskim Towarzystwie Kulturalnym z siedzibą w Krakowie,Związku Ormian w Polsce im. Arcybiskupa Józefa Teodorowicza z siedzibą w Gliwicach,Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich z siedzibą w WarszawieFundacji Ormiańska KZKO.Głównymi ośrodkami życia Ormian w Polsce są Gdańsk, Gliwice, Warszawa, Kraków

I. Sonia Bohosiewicz – aktorka, artystka kabaretowa i piosenkarka.

II. Jerzy Kawalerowicz – reżyser i scenarzysta ( m.in. „Faraon”, „Quo Vadis”)

III. Robert Makłowicz -  dziennikarz, pisarz, publicysta, krytyk kulinarny i podróżnik.

IV. Zbigniew Herbert – poeta, eseista, dramatopisarz, z wykształcenia ekonomista, prawnik i filozof.  

V. Krzysztof Penderecki - kompozytor, dyrygent i pedagog.

Materiały źródłowe:

Łukasz Łotocki, Mniejszość Ormiańska w Polsce. Tożsamość, Ocena społeczeństwa polskiego. Relacje z nowymi imigrantami. Instytut Polityki Społecznej, Seria RAPORTY MIGRACYJNE nr 5/2005,

http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/61/37/ http://otk.armenia.pl http://www.dziedzictwo.ormianie.pl/ http://www.fundacjaormianska.pl http://pl.wikipedia.org

Opracowanie:Marta Tesz klasa IIIAMikołaj Kosmala III AGrudziądz, listopad 2011 roku