331
MIRT Overzicht 2016

MIRT Overzicht 2016

  • Upload
    danganh

  • View
    232

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

  • MIRT Overzicht2016

  • Op deze usb-stick vindt u de volledige informatie van het MIRT

    Projectenoverzicht 2015 (voorheen boek) per hoofdstuk weergegeven in pdf

    en daarmee ook printbaar.

    Onder 00-MIRT-projectenoverzicht vindt u het Voorwoord, de Beleidscontext,

    de Gerealiseerde projecten (van 2010 2014) en de Toelichting op het MIRT.

    Onder 01-Nationaal staan de FileTop50 en de nationale project- en

    programmabladen, gevolgd door de 7 Gebiedshoofdstukken (met tekst en

    projectbladen) en als laatste de Financile uitwerking met financile tabellen en

    de Voortgangsrapportage Tracwetprojecten.

    Tevens vindt u bij Nationaal en de gebieden een aparte pagina met

    Infographics waarmee inzichtelijk wordt gemaakt hoeveel projecten er in een

    gebied zijn, onderverdeeld naar fase en/of modaliteit.

    Om kennis te kunnen nemen van alle functionaliteiten waaronder een

    videoboodschap van de minister, selectiemogelijkheden bij de kaarten en

    fotos van Gerealiseerde projecten, raden wij u aan om vooral de app voor iPad

    en tablet (MIRT Projectenoverzicht 2015) te downloaden en/of naar de website

    te gaan.

    mirt2016.mirtoverzicht.nl

    MIRT Overzicht 2016

  • MIRT Overzicht2016Ministerie van Infrastructuur en Milieu

    Ministerie van Economische Zaken

    Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

    Aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamerder Staten-Generaal door de minister van Infrastructuur en Milieu

  • Ministerie van Infrastructuur en Milieu, mede namens het Ministerie

    van Economische Zaken, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en

    Koninkrijksrelaties

    Etcetera

    Grafische Producties, Delft

    Tineke Dijkstra Fotografie, Den Haag

    Mediatheek Rijksoverheid

    Beeldbank Atlantis, Ministerie Infrastructuur en Milieu

    Beeldbank Rijkswaterstaat (beeldbank.rws.nl)

    Stationsweb (www.stationsweb.nl)

    Project AKI-plan en veiligheidsknelpunten: t Sticht Fotobureau, Timo de Boer

    Project Beter Benutten: Maastricht-Bereikbaar.nl

    Project Brainport Avenue: Verse Beeldwaren

    Projecten Landelijk verbeterprogramma Overwegen, Fietsparkeren bij stations

    en Toegankelijkheid Spoor: A. Ahlers

    Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat,

    DATA-ICT Dienst en Must Stedebouw, Amsterdam

    Alle rechten voorbehouden. Aan de inhoud van dit document kunnen geen

    zelfstandige rechten worden ontleend. Het Ministerie van Infrastructuur en

    Milieu is niet verantwoordelijk voor typefouten en/of onvolkomenheden in de

    teksten en het kaartmateriaal van deze uitgave van het MIRT Overzicht en de

    bijbehorende site en app.

    Het MIRT Overzicht 2016 is tevens beschikbaar als app voor iPad en Android

    tablet.

    Zie voor integraal raadplegen, downloaden en/of printen ook

    http://mirt2016.mirtoverzicht.nl

    Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

    geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt in enige

    vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, druk, fotokopie of op

    enige andere manier zonder schriftelijke toestemming van het Ministerie van

    Infrastructuur en Milieu.

    mirt2016.mirtoverzicht.nl

    U I T G A V E

    P R O D U C T I E , D T P - O P M A A K

    E n V O R M G E V I n G

    F O T O G R A F I E

    K A A R T E n

    D I s C l A I M E R

    MIRT Overzicht 2016

  • VoorwoordOver het MIRTToelichting op het MIRT Overzicht 2016Het MIRT en...MIRT OnderzoekenGerealiseerde projecten 2015Gerealiseerde projecten 2011 - 2015 MIRT-gebiedenKaart gebiedsindelingNationaalNoordwest-NederlandZuidwest-Nederland Zuidvleugel ZuidwestelijkeDeltaZuid-Nederland Brabant LimburgOost-NederlandNoord-Nederland Financien en VGRFinancileuitwerkingVoortgangsrapportageTracwetprojecten

    Inhoudsopgave

  • | MIRT Overzicht 20166

  • De wereld om ons heen verandert voortdurend. Het is de taak van bestuurders om daar steeds op in te blijven spelen. Zeker bij de fysieke ontwikkeling van ons land: bij de vraag naar bereikbaarheid en waterveiligheid of naar een mooie, leefbare omgeving om in te wonen en te werken. Hoe we dat mogelijk maken, staat in het MIRT. Het is een overzicht van gezamenlijke ambities van samenwerkende overheden. Het zijn projecten, uitgevoerd met betrokken burgers, bedrijven en andere partijen.

    Ook dit jaar is Nederland weer een klein beetje mee veranderd met de tijd: bijvoorbeeld met de oplevering van het nieuwe Centraal Station in Arnhem, met een nieuw gedeelte van de A4 in West-Brabant en met het nieuwe Mximakanaal bij Den Bosch.

    Veel andere verkenningen, studies en projecten zijn in volle gang. Ze staan allemaal in dit Overzicht. Daarnaast krijgen ook de MIRT Onderzoeken een prominente plek. In deze onderzoeken kijken we op een nieuwe manier naar bestaande en toekomstige vraagstukken. Naar combinaties van mobiliteit, economie, ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkeling, duurzaamheid en technologie. Met deze onderzoeken zoeken we de juiste combinatie van oplossingen. We zoeken actief naar de stem van alle betrokken partijen: omwonenden, gebrui-kers, andere overheden en het bedrijfsleven. Dat is de beste manier om samen in te spelen op een veranderende wereld. Namens het Kabinet roep ik alle partners in het MIRT op om deze manier van werken de normaalste zaak van de wereld te maken.

    Mede namens de minister van Economische Zaken, de minister voor Wonen en Rijksdienst, de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu en de staatssecretaris van Economische Zaken,

    De minister van Infrastructuur en Milieu, september 2015

    Melanie Schultz van Haegen

    Voorwoord

    MIRT Overzicht 2016

  • | MIRT Overzicht 20168

  • Toelichting op het MIRT

    Over het MIRT

    Voor het Rijk is de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) het beleidskader dat de ruimtelijk economische- , water- , mobiliteits- en duurzaamheids/leefbaarheidsopgaven voor Nederland richting 2040 benoemt en de focus bepaalt voor de rijksinvesteringen. Het Rijk investeert in projecten die bijdragen aan een betere bereikbaarheid van de gebieden met de grootste economische verdiencapaciteit en projecten die nodig zijn om Nederland te beschermen tegen hoogwater en een tekort aan zoetwater.Doorinfrastructuur,beschermingtegenoverstromingen, waterbeheer en duurzame ruimtelijke economische ontwikkeling in onderlinge samenhang te bekijken, wordt gelijktijdig aan een concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig Nederland gewerkt. Ruimte en middelen zijn schaars in Nederland en er is in bepaalde gebieden sprake van een opeenstapelingvan(soms)tegenstrijdigeopgaven.Daarommoetgoed gekeken worden hoe deze ruimte het beste in te richten is. Daariseengezamenlijkbeeldvandeopgavenineenspecifiekgebied voor nodig. Het Rijk en de decentrale overheden hebben daarom eind 2009 per MIRT-gebied een gebiedsagenda vastgesteld. Al deze gebiedsagendas zijn in 2013 en 2014 geactualiseerd zodat ze aansluiten bij het nieuwe beleid en de meest recente ontwikkelingen.DitMIRTOverzichtbevatpergebieddebelangrijksteinformatieuitdeGebiedsagenda.Deagendabevateen gezamenlijke visie en de door Rijk en regio samen onderkende opgave(n) van een gebied. Welke (strategische) opgaven worden opgepakt en welke oplossingen worden gekozen, bepalen Rijk en regio in samenspraak in jaarlijkse bestuurlijke overleggen MIRT (BOsMIRT)perregio.

    Het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT)alsbijlagebijdeBegrotingvanIenMgaatoverdefinancileinvesteringen vanuit het Rijk in deze integrale, gezamenlijke opgaven en oplossingen (programmas en projecten). Om de interne procesgang bij het Rijk omtrent besluitvorming over de investeringen voor een ieder navolgbaar te maken, zijn de Spelregels van het MIRT afgesproken. Hierin staat beschreven wat de taken en rollen van partijen zijn, alsmede de besluitvormingsvereisten bij het Rijk om te komen tot een beslissingovereeneventuelefinancilerijksbijdrage.Despelregelsschetsen het proces dat een opgave dan wel project/programma doorloopt van verkenning, planuitwerking tot en met realisatie, inclusief de bijbehorende beslismomenten.

    Toelichting op het MIRT

    Het MIRT kent op dit moment vijf onderdelen die samen waarborgendathetMIRTuitgevoerdwordt.Dezevijfzijn:1. de bestuurlijke overleggen per MIRT-gebied tussen Rijk en

    regio in het najaar,2. de in gezamenlijk overleg tussen Rijk en regio opgestelde

    gebiedsagendas,3. het MIRT Onderzoek,4. de Spelregels van het MIRT en5. het MIRT Overzicht. Deeerstevieronderdelenwordenhieronderuitgebreidtoegelicht.Er wordt later apart ingegaan op het MIRT Overzicht.

    MIRT Overzicht 2016 | 9

  • ToelichtingBegrotingIenM

    Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft drie begrotingen:1. de beleidsbegroting Hoofdstuk XII van de Rijksbegroting, 2. de begroting van het Infrastructuurfonds (Hoofdstuk A van de Rijksbegroting) en 3. debegrotingvanhetDeltafonds(HoofdstukJvandeRijksbegroting).

    DetweefondsbegrotingenvanIenM,hetInfrastructuurfondsenhetDeltafonds,wordengevoedvanuitdebeleidsbegrotingHoofdstukXIIviabeleidsartikel26(BijdrageInvesteringsfondsen).

    In de beleidsbegroting Hoofdstuk XII worden de uitgaven geraamd en verantwoord voor de beleidsuitgaven van IenM, waaronder beleidsonderzoeken, subsidies en bijdragen aan medeoverheden en/of internationale organisaties. Ook de apparaatsuitgaven voor het kerndepartement worden begroot op de beleidsbegroting.

    Op beide fondsbegrotingen worden de uitgaven aan concrete investeringsprojecten en programmas geraamd, evenals de uitgaven voor beheer, onderhoud en vervanging en renovatie van de infrastructuur. De doelstelling van hetInfrastructuurfondsiswettelijkvastgelegdindeWetophetInfrastructuurfonds(Stb.1993,319):hetbevorderenvaneenintegraleafwegingvanprioriteitenenhetbevorderenvancontinuteitvanmiddelenvoorinfrastructuur.Deinstellingvanhet Deltafonds is wettelijk geregeld in de Waterwet (Stb. 2009, 107), met als doel de bekostiging van maatregelen,voorzieningen en onderzoeken op het gebied van waterveiligheid en zoetwatervoorziening en sinds 2015 ook waterkwaliteit.

    DebegrotingenvanIenMzijnookdigitaalbeschikbaar op www.rijksbegroting.nl.

    Bestuurlijke overleggen MIRTHet MIRT gaat uit van intensieve samenwerking tussen het Rijk, de decentrale overheden, waterschappen, het bedrijfsleven en andere betrokken partijen. Om dit te faciliteren is er het bestuurlijke overlegMIRT(BOMIRT).Inhetoverlegstaan,naastdelopendeprojecten, de Gebiedsagenda en strategische discussies die daaruit voortkomen centraal. Aan de hand hiervan worden nadere (financile)afsprakenen,waarnodig,bestuurlijkeafsprakengemaakt.BijdeprioriteringvanopgavenenoplossingengaathetRijk uit van de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) en de beleidsmix investeren, innoveren, informeren, infrastructuur en in stand houden. Om besluitvorming over infrastructuur, water en duurzame ruimtelijk-economische ontwikkelingen zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen, zitten niet alleen decentrale bestuurders met verkeer en vervoer en water in hun portefeuille aan tafel, maar ook bestuurders met andere ruimtelijke portefeuilles en worden waterschappen en het bedrijfsleven voor zover relevant uitgenodigd.Ervindenmetingangvan2015BOsMIRTplaatsinvijfinplaatsvanzevenMIRT-gebieden:deregiosZuidvleugelenZuidwestelijkeDeltazijnsamengevoegdtotZuidwest-NederlandenderegiosBrabantenLimburgzijnsamengevoegdtotZuid-Nederland.DeresultatenvandeBOsMIRTwordenperbriefaande

    Tweede Kamer gemeld en tijdens het Notaoverleg MIRT in de Tweede Kamer besproken.

    MIRT GebiedsagendasDeMIRTGebiedsagendasvormendebasisvoorhetbesprekenvanonderwerpenindeBOsMIRTenhetmakenvanconcrete(financile)afspraken.Vanaf2009zijndoorRijkenregiogezamenlijk acht gebiedsagendas opgesteld. Het gaat om Noordwest-Nederland,Utrecht,Zuidvleugel,ZuidwestelijkeDelta,Brabant,Limburg,Oost-NederlandenNoord-Nederland.Degebiedsagendas van Noordwest-Nederland en Utrecht zijn inmiddels samengevoegd tot een gebiedsagenda Noord-Holland | Utrecht | Flevoland. Een gebiedsagenda bestaat grosso modo uit tweedelen.Deelnbeschrijftdevisie,ambitiesenontwikkelrichtingvandebetreffenderegioengeefteenprioritering.Hettweededeelbetreftdeuitwerkingvandezeopgaven:welkemogelijkeprogrammasenprojectenkunnennuofindetoekomstbijdragenaanhetinvullenvandeopgaven?DegebiedsagendaszijnindeBOsMIRTvastgesteldenvormensindsdiendeonderleggerenvisvijvervoordezeoverleggen.Degebiedsagendas zelf zijn geen besluit om programmas of projecten tot uitvoering te brengen. Met de SVIR is het ruimtelijk- en

    Over het MIRT

    | MIRT Overzicht 201610

  • mobiliteitsbeleid van het Rijk geherformuleerd en gedeeltelijk gedecentraliseerd. In de SVIR zijn opgaven van nationaal belang scherperbenoemdenzijnkeuzesgemaakt.Ditheeftin2013en2014een doorwerking gekregen in een actualisatie van de gebiedsagendas.Decentralerolvande(geactualiseerde)gebiedsagendas in het MIRT wordt versterkt door ze in te zetten als aanleiding voor een strategisch gesprek en als inhoudelijk kompas bij het prioriteren van opgaven en projecten, inclusief de rolverdeling tussen Rijk en regio.

    MIRT OnderzoekHet MIRT Onderzoek, dat getrokken kan worden door het Rijk of de regio, is er ofwel op gericht een (in de MIRT Gebiedsagenda opgenomen) opgave of ontwikkelrichting nader te concretiseren, danwel om een integrale gebiedsontwikkeling uitvoeringsgereed te maken. Het is echter geen eerste stap op weg naar een beslissing overeeneventuelerijksinvestering.DeuitkomstvaneenMIRTOnderzoek kan via aanscherping van de gebiedsagenda en/of na besluitvorming (conform de Spelregels van het MIRT) in bijvoorbeeldeenBOMIRTaanleidingzijnomvooreenbepaalde(set van) opgave(-n) een MIRT Verkenning te starten. Een MIRT OnderzoekdienttevoldoenaandeprincipesvanSneller&Beter.Vanuit het Rijk-regio programma Vernieuwing MIRT -gericht op het klaar maken van het MIRT voor de toekomst- wordt het aanpakken van een MIRT opgave met de drie pijlers (brede blik, samenwerken en maatwerk) gestimuleerd. Er wordt momenteel veel ervaring opgedaan met de toepassing van deze drie pijlers bij een achttal MIRT Onderzoeken en Verkenningen rondom een bereikbaarheidsopgave.

    Spelregels van het MIRTHet doel van de Spelregels van het MIRT is het beschrijven van de rollen en taken van partijen alsmede de besluitvormingsvereisten bij het Rijk om te komen tot een beslissing over een eventuele financilerijksbijdrage.Dehuidigespelregelsschetsenhetprocesdat een MIRT opgave danwel project/programma doorloopt van verkenning, planuitwerking tot en met realisatie, inclusief de bijbehorende beslismomenten. Er worden vier beslismomenten onderscheiden, te weten start-, voorkeurs-, project- en opleveringsbeslissing. Het doel hiervan is om te verantwoorden hoe de beslissing tot stand is gekomen, wat de beslissing inhoudelijk bevat en wat het eventuele vervolgtraject is. Per beslismoment dient te worden voldaan aan het bijbehorende informatieprofiel,waarwordtingegaanopdeopgaveofprobleemanalyse, oplossingsrichtingen, betrokken partijen, financin,besluitvormingenaanpakvervolg.

    Despelregelswerkendaarbijalseenzeef.Eris,deopleverings-beslissing uitgezonderd, geen automatische doorstroming van een project van de ene naar de volgende fase. Per fase wordt een expliciete (bestuurlijke) beslissing genomen over het wel of niet (blijven) opnemen van het project in het MIRT. Hoe verder het project in de procedure komt, hoe concreter het project is. Vanaf de planuitwerkingsfase kan integrale gebiedsverkenning worden

    geknipt in verschillende (deel)projecten. Een gezamenlijke uitvoeringsstrategie moet er dan voor zorgen dat de samenhang op gebiedsniveau bewaakt wordt.

    Despelregelsgeldenvoorallebetrokkenenbijeen(mogelijke)MIRTopgave,projectofprogrammainhetfysiekedomein.Ditgeldt voor projecten en programmas van IenM voor het hele MIRT proces(verkenning,planuitwerkingenrealisatie).Bijdegebiedsgerichte verkenning worden ook de domeinen van de ministeriesvanEconomischeZaken(EZ)enBinnenlandseZaken(BZK)meegenomen.Detrekkerisverantwoordelijkvoordecorrectetoepassing van de spelregels. Zowel het Rijk als een decentrale overheid kan trekker zijn.

    In 2011 zijn de spelregels geactualiseerd (TK 33000 A, nr 20, bijlage 2).Hetbetrefteeneenduidigergebruikvanterminologie,deverderevernattinginhetkadervanhetDeltaprogramma,hetintegrerenvandeSneller&BeterwerkwijzeendewijzigingvandeTracwet.Momenteelwordendespelregelsnogmaalsgeactualiseerdenin2016wordendezevastgesteld.DegedachtenrondVernieuwingMIRT/MeerBereikenwordenindespelregelsverwerkt, externe ontwikkelingen worden in de spelregels meegenomen en ook wordt gekeken of het wenselijk is spelregels voor MIRT Onderzoeken op te nemen.

    Over het MIRT

    MIRT Overzicht 2016 | 11

  • | MIRT Overzicht 201612

  • Het MIRT Overzicht 2016Wijzigingen ten opzichte van MIRT Projectenoverzicht 2015LeeswijzerToelichting op de projectbladen

    Toelichting op het MIRT Overzicht 2016

    Het MIRT Overzicht 2016

    Het MIRT Overzicht (voorheen MIRT Projectenboek) wordt jaarlijks alsbijstukbijdebegrotingvanhetInfrastructuur-enDeltafondsmet Prinsjesdag aangeboden aan de Tweede Kamer. Het InfrastructuurfondsenhetDeltafondszijnonderdeelvandebegroting van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). Het overzicht werd eerder zowel als boek als digitaal (app en website) aangeboden, maar met ingang van 2014 alleen nog digitaal.Ditheeftookgeleidtotdenaamswijziging.

    Met het MIRT Overzicht wordt inzicht gegeven in de achtergrond, de stand van zaken en de planning van de fysiek ruimtelijke rijksprojecten en -programmas die opgenomen zijn in de begro-tingvanIenM(InfrastructurfondsenDeltafonds).Daarnaastwordtinzicht gegeven in de visie van de overheden op de verschillende MIRT-regios en de ambities en prioritaire opgaven per MIRT-regio. Hierdoor is dit overzicht bruikbaar als naslagwerk voor de voort-gang en stand van zaken van de projecten en programmas. DaarnaastgeefthetOverzichtookinzichtinwaterquabredeopgaven speelt in elke MIRT-regio. In het MIRT Overzicht zijn investeringsprojecten en -programmas opgenomen waar sprake is vaneenfysiekruimtelijkeingreepenwaarhetRijkdirectfinancieelbijbetrokkenis.Ditkan(gedeeltelijke)financieringenaanlegbetreffen,maarookeensubsidiringvanprojectenofprogrammasvan decentrale overheden.

    Wijzigingen ten opzichte van MIRT Projectenoverzicht 2015

    Van MIRT Projectenoverzicht 2015 naar MIRT Overzicht 2016In 2014 is de naam gewijzigd van MIRT Projectenboek naar MIRT Projectenoverzicht omdat er voor het eerst, in het kader van het in principe alleen digitaal aanbieden van rijksinformatie, geen gedrukt exemplaar meer verscheen. Om nog sterker te benadruk-ken dat het MIRT meer is dan projecten en programmas alleen, is de naam dit jaar gewijzigd in MIRT Overzicht.

    Paginanummers op PDFsMede op verzoek van de Tweede Kamer zijn er dit jaar in de PDF-versievanhetMIRTOverzichtpaginanummersopgenomen.

    Begrotingstabellen niet meer opgenomenIn voorgaande jaren sloten de boeken en de app altijd af met een overzichtvandebelangrijkstetabellenuitdeBegrotingvanIenM.Ditjaarzijninplaatsvandetabellenwaarmogelijklinksopgeno-mennaardebelangrijksteBegrotingsartikelen.

    Artikelnummer op ProjectbladenOmdekoppelingtussenhetMIRTOverzichtendeBegrotingvanIenM(InfrastructuurfondsenDeltafonds)verderteverbeteren,isop verzoek van de Tweede Kamer op de Projectbladen het artikel uit hetInfrastructuurfondsofhetDeltafondswaarhettaakstellendbudget van het project vermeld is, waar mogelijk opgenomen.

    MIRT Overzicht 2016 | 13

  • Toelichting op het MIRT Overzicht 2016

    Samenvoeging en naamgeving MIRT-GebiedenZoals beschreven in Over het MIRT is het aantal MIRT-regios teruggebrachtvanzevennaarvijf.Desamengevoegderegioshebben echter nog geen gezamenlijke MIRT Gebiedsagenda en zijn daaromwatbetreftdeGebiedstekstenenproject-enprogramma-bladen nog wel als losse regios opgenomen. Tenslotte is de naam van het MIRT-gebied Noord-Holland | Utrecht | Flevoland gewijzigd in Noordwest-Nederland om beter aan te sluiten bij de namen van de overige gebieden.

    MIRT OnderzoekDeMIRTOnderzoekengaanbinnenhetMIRTeensteedsnadrukke-lijker rol spelen. Niet alleen vormen ze een logische start om opgaven vanuit de Gebiedsagenda nader te concretiseren, maar ook wordt er vanuit brede blik, samenwerking en maatwerk gekeken hoe de gedachten van Vernieuwing MIRT een permanente plek kunnen krijgen in de aanpak van opgaven, programmas en projecten.DaarnaastzijndeOnderzoekenookgespreksonder-werpenindeBOsMIRT.ErzijndaaromditjaarmeerMIRTOnderzoeken opgenomen in het MIRT Overzicht en de onder-zoeken hebben ook eigen MIRT-bladen gekregen.

    MIRT en actieve mobiliteitTijdens het Notaoverleg MIRT in november 2014 is er een motie van Bashiraangenomen(Kamerstuknr34000-A55)waarinisgevraagdom actieve mobiliteit/langzaam verkeer, zowel utilitair als recreatief toetevoegenaanhetMIRT.Ditisgebeurddooreentekstover actieve mobiliteit op te nemen in het onderdeel MIRT en

    Leeswijzer

    DezeprintversievanhetMIRTOverzicht2016valtuiteenindriedelen:1. Algemeen2. MIRT Gebieden3. FinancinenVGRIn het algemene deel worden het MIRT en het MIRT Overzicht beschreven, krijgen de gerealiseerde projecten van de afgelopen vijf jaar een plek evenals de File top 50.

    In het deel MIRT Gebieden staan de verschillende MIRT Gebieden centraal. Het gaat niet alleen om de projecten en programmas die in die gebieden spelen, maar ook nadrukkelijk om de (gezamen-lijke) visie die overheden en andere partijen op het MIRT Gebied hebben.Deproject-enprogrammabladenbeginnenpergebiedmet de bladen van de MIRT Onderzoeken, de waterbladen en gebiedsontwikkelingen.Daarnavolgendebladenvandeinfra-projectenindeverkenning-,deplanstudie-enrealisatiefase.Debladen zijn op modaliteit gerangschikt conform de Begrotingsartikelen:hoofdwegen,spoorwegenpersonen,spoorwegen goederen, regionaal-lokaal en hoofdvaarwegen.

    Inhetlaatstedeelzijneenfinanciletoelichtingopgenomenen

    weblinksnaardeartikelsvandeBegroting(InfrastructuurfondsenDeltafonds).OokbevathetlaatstedeeldeVoortgangsrapportageoverTracwetplichtigeprojecten(VGR).

    Toelichting op de projectbladen

    Zoals aangegeven, kiest het kabinet ervoor om in het MIRT Overzicht investeringsprojecten en -programmas op te nemen waar sprake is van een ruimtelijk fysieke ingreep en waarbij het Rijk directfinancieelbetrokkenis.DitbetekentdatinvesteringenenfinancilestromenwaarhetRijknietdirectbijbetrokkenis,zoalsbijvoorbeeldspecifiekeengebundelde(doel)uitkeringen,nietopgenomenworden.Welzijnenkelespecifiekesubsidieprogram-maszoalsbijvoorbeeldBeterBenuttenenhetMeerjarenprogramma Ontsnippering opgenomen.

    Per project of programma wordt in aanvulling op de departemen-talebegrotingenmeerspecifiekebeleids-enprojectinformatiegegeven. Per artikel is daarnaast voor de leesbaarheid de fase van besluitvorminginzichtelijkgemaakt.Eenonderzoekheeftdepaarsekleur,eenverkenningheefteengeel-oranjekleur,deplanuitwerking een groene en de realisatie een rode kleur. Een enkelprojectbladbetrefteenprogramma.Eenprogrammabestaatuitprojectendiesomsintweeverschillendefasenzitten:planuit-werking en realisatie. Indien dit het geval is dan wordt de gecombi-neerdefasePlanuitwerking/realisatiegehanteerd.Dekleurvanhet blad wordt bepaald door het zwaartepunt van de programma-begroting.Alshetmerendeelvandefinancinindeplanuitwerkingzit, is het groen, anders rood.

    OpgaveBeschrijvingvandeopgave;ditkanzoweleenknelpunt/probleemals een (in de MIRT Gebiedsagenda opgenomen) opgave of kans zijn of een combinatie van beide.

    OplossingDegekozenoplossingof(mogelijke)oplossingen/onderzoeks-varianten voor het aangegeven knelpunt/probleem, of de wijze waarop er aan een opgave gewerkt wordt of een kans benut.

    PlanningDeplanningvanhetproject/programma,metaandachtvoordestartvanderealisatieendeopenstelling.Bijverkenningenwordtdeplanningvandeverkenningweergegeven.ErisookspecifiekeaandachtvoorhetTrac-ofprojectbesluit.Bijbriefvan13februari2013 (TK 33400-A, nr 49) is aangegeven dat bij de getemporiseerde projecten van Wegen/Vaarwegen een bandbreedte wordt gehan-teerd voor openstelling. Het MIRT Overzicht neemt voor deze projecten dan ook een bandbreedte op.

    FinancinHet (taakstellend) budget of de (taakstellende) rijksbijdrage. Als dat niet mogelijk is, wordt eventueel een reservering van rijksmiddelen of een raming van de (project)kosten gegeven. Het betreffende

    | MIRT Overzicht 201614

  • Toelichting op het MIRT Overzicht 2016

    artikeluitdeInfrastructuurfonds,DeltafondsofHoofstukXIIstaathierbij aangegeven.

    Politiek/bestuurlijkBetreftofgaatinopdepolitiek/bestuurlijkeafsprakenvandeministeriesvanIenM,EZenBZK(ofhunvoorgangers)metdeTweede Kamer, decentrale overheden en/of andere partijen.

    UitvoeringDewijzewaaropdeuitvoeringgedaanwordt.Daarwaarrelevantwordt tevens aangegeven wie verantwoordelijk is voor het project en/of de uitvoering daarvan. Hier wordt, indien van toepassing, ook beschreven hoe de markt betrokken wordt bij de projectont-wikkeling.Detweebelangrijksteinstrumentenbijdebetrokken-heid van de markt zijn de marktscan en de PPC (Public Private Comparator).Demarktscanwordtgebruiktindeverkenningsfaseom te bekijken bij welk alternatief samenwerking met de markt de grootstemeerwaardeheeft.Indeplanuitwerkingsfasewordtophetvoorkeursalternatief de PPC uitgevoerd. Uit de PPC blijkt of samenwerkingtussenoverheidenmarktmeerwaardeheefttenopzichte van het uitvoeren van een project door de overheid alleen. Voor IenM-projecten wordt de PPC uitgevoerd als aan de volgende voorwaardenisvoldaan: deprojectkostenbedragenmeerdan60mln; hetprojectisna2005overgegaannaardeplanuitwerkingsfase; Rijkswaterstaat/ProRailisverantwoordelijkvoordeuitvoering,

    en hetisgeenBeheer-enOnderhoudproject.Op basis van de uitkomst van de PPC wordt bepaald of een vorm vanpubliekprivatesamenwerking(PPS)meerwaardeheeft.Danwordtvoorgesorteerdopeenbepaaldecontractvorm(DBFM:Design,Build,FinanceandMaintain,DBM:Design,BuildandMaintainofDB:Design&Build).

    File Top 50Wanneer een Hoofdwegen-project een bijdrage levert aan het verminderen of oplossen van een File Top 50-knelpunt, wordt dit aangegeven op het projectblad.

    Projecthistorie en toelichting op de wijzigingenToelichting op de wijzigingen met betrekking tot bovengenoemde punten die zich tussen het uitkomen van het vorige en het huidige MIRT Overzicht dus in de periode september 2014 tot en met augustus 2015 hebben voorgedaan. Omdat het MIRT Overzicht als bijlage bij de Rijksbegroting het jaartal van die begroting draagt, worden de wijzigingen in dit Overzicht 2016 ten opzichte van het Projectenoverzicht 2015 vermeld onder 2016. Wijzigingen in de financin(zowelkostenstijgingenalsdalingen)wordeniniedergeval toegelicht indien de wijziging meer dan 10 procent is ten opzichtevandevorigebegroting.Daarbijwordtaangegevenbijwelkmomentindebegrotingscyclusdiewijzigingheeftplaatsge-vondenterwijlindefinanciletabellendekolomvorigbudgetisgeschrapt. Hiermee is de aansluiting tussen het MIRT Overzicht en de (suppletoire) begrotingen verbeterd. Wijzigingen in het

    tijdschema worden in elk geval opgenomen als er sprake is van een versnelling of vertraging van het project met meer dan 1 jaar ten opzichte van de vorige begroting. Er worden alleen wijzigingen van de laatste vijf jaar opgenomen.

    Lijst van afkortingenIn het MIRT Overzicht worden op meerdere plaatsen afkortingen gebruikt.Demeestgebruikteafkortingenwordenhieronderuitgeschreven.

    Afkorting Uitgeschrevenbtw BelastingToegevoegdeWaardeDB Design&BuildDBFM Design,Build,FinanceandMaintainDBM Design,BuildandMaintainMinisterieBZK MinisterievanBinnenlandseZakenMinisterie EZ Ministerie van Economische ZakenMinisterie IenM Ministerie van Infrastructuur en MilieuMinisterie VenW het voormalig ministerie van Verkeer en

    WaterstaatMinisterie VROM het voormalig ministerie van Volkshuisvesting,

    Ruimtelijke Ordening en MilieuMIRT Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en

    TransportMKBA Maatschappelijkekosten-enbatenanalyseNMCA Nationale markt- en capaciteitsanalysePPC Public Private ComparatorPPS Publiek- Private samenwerkingZOAB ZeerOpenAsfaltBeton

    MIRT Overzicht 2016 | 15

  • | MIRT Overzicht 201616

  • Het MIRT en...

    In de MIRT Projectenboeken lag oorspronkelijk de focus op specifiekeinfrastructuur-enwaterprojecten.InmiddelsishetMIRTbreder geworden door de toevoeging van de R, de MIRT Gebiedsagendas, de brede MIRT Onderzoeken en de strategische gesprekkentijdensdebestuurlijkeoverleggenMIRT(BOsMIRT).DaarnaastspelenermeerderebeleidstrajectenenprojectendiehundirecteinvloedhebbenophetMIRTenomgekeerd.Doordezeontwikkelingen is het MIRT projectenboek doorontwikkeld naar hethetMIRTOverzicht.Defocusligthierdoornaastdeprojecten- meer op zaken die in directe relatie met het MIRT staan. In dit hoofdstuk gaan we in op de Vernieuwing van het MIRT en de trajectendiehiermeesamenhangen.DaaromheetdithoofdstukHetMIRTen.

    1. Het MIRT en nieuwe opgaven (Vernieuwing MIRT)Nederland verandert. Steeds meer mensen trekken naar de stad, waardoor in en rond de steden de druk op de ruimte toeneemt. Het klimaatverandert.Informatietechnologieheeftmeerinvloedophetdagelijksleven;wezijnoveralenaltijdbereikbaar.Willenweons land in de toekomst bereikbaar, leefbaar en veilig houden dan is een andere manier van kijken, denken en doen nodig. We zullen verdermoetenkijkendannieuweinfrastructuuralleen.Desleuteltot oplossingen voor veel vraagstukken hebben het Rijk, de medeoverheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties vaak zelf in handen. Gezamenlijk kan bestaande infrastructuur immers beter worden benut of de beschikbare ruimte slimmer worden ingericht.HetMIRTspeelthieropindoorzichtevernieuwen.Datgebeurt in het Rijk-regio programma de Vernieuwing van het MIRT.

    Deaanpakstaatvoor: Meteenbrede blikkijkennaardeopgave:zoekennaarsynergie

    met andere ruimtelijke opgaven. Maatwerkbiedendoorslimmeoplossingen:onderanderedoor

    te kijken naar ruimtelijke inrichting, zelfredzaamheid, gedrags-benvloeding en informatietechnologie. Rekening houden met onzekerheden en voortschrijdend inzicht (adaptief ).

    Samenwerkenvanuitgelijkwaardigheid:Rijk,medeoverheden,bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties trekken samen op.

    Dezeaanpakwordtondermeertoegepastindeverduurzamingvanhet MIRT, bij vervanging en renovatieopgaven en waterprojecten. Op het gebied van bereikbaarheid wordt de nieuwe aanpak toegepastindeprogrammasBeterBenutten(kortetermijnmaatregelen)enVernieuwingMIRT/MeerBereiken(middellangeenlangetermijn).DitgebeurtonderandereinzesMIRTOnderzoekenen twee verkenningen.

    Denieuwekijkopbereikbaarheidsopgavengaatnogsteedsuitvande geconstateerde knelpunten, maar de analyse van dit knelpunt vindt uitgebreider plaats, kansen worden meegenomen en de oplossingen worden in een breder spectrum gezocht. Er wordt in deze zoektocht naar de andere modaliteiten gekeken en van deur tot deur reizen, maar ook zaken als ruimtelijke inrichting, gedragsbenvloeding en technologie worden in de analyse en in de oplossingsrichtingen nadrukkelijker dan voorheen meegenomen. Oplossingen worden in nauwe samenwerking met andere over-

    MIRT Overzicht 2016 | 17

  • | MIRT Overzicht 201618

    heden, het bedrijfsleven, waterschappen en andere (maatschap-pelijke) partijen opgesteld. Tenslotte wordt er niet uitgegaan van een zekere geplande toekomst, maar worden er stappen gezet op weg naar de toekomst en kan iedere stap leiden tot aanscherping vanhettoekomstbeeld;hetzogenaamdadaptiefprogrammeren.HierisbijhetDeltaprogrammadeafgelopenjarenalveelervaringmee opgedaan.

    Meer informatie: WebsiteMIRT

    WebsiteBeterBenutten

    InformatieMeerBereiken

    2. Het MIRT en active modesBijhetstimulerenvanbeterebereikbaarheiddenkenwevaakindeeerste plaats aan auto en spoor. Zoals hierboven reeds vermeld, ontstaat er de laatste jaren meer aandacht voor andere modali-teiten.Lopenenfietsen-samenookweldeactivemodesgenoemd,spelen een belangrijke bijdrage in het vervoerssysteem van deur tot deur. Niet alleen als afzonderlijke modaliteit, maar vooral ook als onderdeelvaneenmultimodalereis.Zogaatvrijweldehelftvanalletreinreizigersopdefietsnaarhetstation.OokdeTweedeKamer is van mening dat de active modes een belangrijke rol dienentespeleninhetMIRT.DitblijktbijvoorbeelduiteenMotievanhetlidBashir(Kamerstuk34000-A55),waaropdezeteksteenreactie vormt.

    IngeenanderlandwordtzoveelgefietstalsinNederland.Metruim22miljoenfietsenbezittenwegemiddeldmeerdannfietsperinwoner.Hetfietsgebruikgaatvooreendeeltenkostevanhetlopen, want op dat vlak moeten we meerdere landen voor laten gaan.DetoenamevanhetfietsgebruikisvooralzichtbaarindeNederlandsesteden.Landelijkbedraagthetaandeelfietsverplaat-singen 26 procent van het totaal aantal verplaatsingen maar in sommigesteden(zoalsGroningen)looptdatoptotruimdehelft.Stedelijke dichtheid en nabijheid van functies spelen een belang-rijke rol bij de vervoerskeuze. Een betere afstemming tussen stedelijke planning en mobiliteitsbeleid kan hiermee bijdragen aan meerduurzamemobiliteit.Deactivemodesdragendusvooralindesteden bij aan de leefbaarheid en de betere bereikbaarheid. Toch is daarnogdemeestewinsttebehalen.Meerdandehelftvanalle

    autoritteniskorterdan7,5kilometer,eenafstanddiedemeestefietsersacceptabelvinden.InhetprogrammaBeterBenuttenwordtdan ook in samenspraak met de regios gewerkt aan het stimuleren vandeoverstapvandeautonaardefiets.Ookwordtdefietsalseenmogelijke oplossing voor een bereikbaarheidsknelpunt serieus meegenomen.Naasthetutilitairekaraktervanlopenenfietsenvaltookhetrecreatievegebruikop.Ruimeenkwartvanallefietsver-plaatsingen, en maar liefst 40 procent van alle voetgangersverplaat-singenheefteenrecreatiefmotief.Omhetrecreatievegebruiktestimuleren wordt bijvoorbeeld in overleg met de spoorvervoerders gekekennaarruimeremogelijkhedenomfietsenmeetenemenbuiten de spitstijden, en wordt bezien of ecoducten ook geschikt gemaaktkunnenwordenvoorwandelaarsenfietsers.

    Fietsbeleid is in principe een decentrale verantwoordelijkheid. DedecentraleoverhedenmakenbijdeuitvoeringvanhunbeleidgebruikvandeBredeDoelUitkering(BDU).HetRijkvervulteenfaciliterende en stimulerende rol zodat de decentrale overheden hunwerkgoedkunnendoen.BijverschillendeinitiatievenheefthetRijkookzelfaleenrolombijtedragenaaneenbeterfiets-klimaat,bijvoorbeeldLokaleaanpakVeiligFietsen,GreenDealFiets,CityDeals-AgendaStadendiverseverkeersveiligheidscam-pagnes.Dedrukteopdefietspadenenbijvoorbeeldslechtafgestemdeverkeerslichtenleidensomsaltotfietsfilesendesnelheidsverschillentussenbijvoorbeelde-bikesenbakfietsenkunnentotgevaarlijkesituatiesleiden.Degroteaantallenfietsenbij stations zorgen voor een belasting op de publieke ruimte, en moeten worden opgevangen in een enorme uitbreiding van het aantal stallingen. Vanuit het actieplan Fietsparkeren bij Stations is eenbijdragevan221miljoenvrijgemaaktombijtedragenaanoplossingen. Om de faciliterende rijksrol de komende jaren beter in te kunnen vullen participeert IenM in het Tour de Force-traject, initiatief van de decentrale overheden waarmee de (beleidsmatige) uitdagingenophetfietsdossiervoordekomendejareninkaartgebrachtworden.IndeAgendafiets2015-2020wordendoelengesteldomhetfietsgebruiktestimuleren.

    Meer informatie:

    NieuwsberichtRijksoverheidTourdeForce

    AgendaFiets2015-2020

    Het MIRT en ...

  • Het MIRT en ...

    MIRT Overzicht 2016 | 19

    3. Het MIRT en waterAls gevolg van haar laaggelegen ligging en in combinatie met de klimaatverandering staat Nederland voor forse wateropgaven. In de Tussentijdse wijziging van het Nationaal Waterplan 2009-2015 (december 2014) is aangegeven volgens welke aanpak Nederland beschermd wordt tegen overstromingen en een tekort aan zoetwater.HetDeltaprogrammageeftjaarlijkseenoverzichtvandeprogrammering van de maatregelen. In dit nationale programma werken Rijksoverheid, provincies, waterschappen en gemeenten nauw samen. Ook maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en organisaties met veel kennis over water zijn erbij betrokken.

    In Nederland is water onlosmakelijk verbonden met ruimte. Maatregelen op het gebied van water hebben altijd ruimtelijke consequenties.Zeleggenbeslagopruimte,zoalsbijdeconstructievan kunstwerken, of faciliteren bijvoorbeeld transport over water. Andersom hebben ruimtelijke maatregelen vaak ook gevolgen voor het watersysteem. Water is een integraal onderdeel van de inrichtingvanNederland:waterisruimte.Deverbindingtussendeopgaven op het gebied van water en ruimte en de mogelijke rol hierin van het MIRT zijn een van de onderwerpen van de vernieu-wing van het MIRT.

    In het MIRT Overzicht zijn de natte opgaven en projecten opgenomen.Ditzijndeopgavenenprojectendieeenrelatiehebben met ruimtelijke functies zoals ecologie, recreatie, econo-mieenbereikbaarheid.Daarbijgaathetbijvoorbeeldomopgavenen projecten op het gebied van waterveiligheid, zoetwatervoor-ziening en waterkwaliteit.

    DestandvanzakenbijdenatteprojectenuithetMIRTOverzichtwordtjaarlijksgepresenteerdopeenoverzichtskaart.Demeestrecente versie daarvan is Water in kaart 2015.

    Meer informatie:

    Deltacommissaris

    Waterinkaart

    4. Het MIRT en Vervanging en RenovatieBinnenhetMIRTisintoenemendematesprakevanvervangingengrootschaligerenovatievanbestaandeinfrastructuur.Dezevervanging en renovatie opgaven bieden kansen om andere ruimtelijkeopgaventerealiseren.Ditkandoordevervangingenrenovatie opgaven breed aan te vliegen en samen met de omgeving

    vroeginhetprojectteverkennenofermeekoppelkansenzijn.Ditkantotmeerwaardeleiden.Derenovatieofvervangingvaneenbrug zou bijvoorbeeld de mogelijkheid kunnen bieden om de brug te verhogen, en daarmee de vaarweg te verruimen. Ook kan een vervanging of renovatieproject gekoppeld worden aan een gebiedsontwikkelingsproject van de regio. Zo kan mogelijk werk met werk gemaakt worden. Dezeaanpakwordtnuverderuitgewerkt,zodathijbijdeaanko-mende vervanging- en renovatieopgaven kan worden toegepast.

    5. Het MIRT en duurzaamheidBinnenhetMIRTwordtduurzaamheidvertaaldindriehoofdlijnen:people,planet,profit.DeverduurzamingvanhetMIRTiseropgericht duurzaamheid vanaf het begin mee te nemen in elk MIRT project. Hiervoor is een procesaanpak ontwikkeld die bestaat uit de volgendestappen:1. Duurzaamheidwordtvanafhetbeginmeegenomenbijdestart

    van elke MIRT fase (a), daarbij wordt breed gekeken naar opgaven en oplossingen en (b) actief samengewerkt met de gebiedspart-ners in het gebied en gebruik.

    2. Het probleem of de opgave staat centraal in plaats van de oplossing en gebruik hierbij als instrument de Omgevingswijzer.

    3.Houdruimteomintespelenopkansenenontwikkelingennrekening te houden met voortschrijdend inzicht.

    4. Veranker duurzaamheid in de verschillende fasen van de opdracht/MIRT proces.

    Dezeaanpakwordtnuineenaantalpilotstoegepast.Opbasishiervan wordt gekeken wat er nodig is om duurzaamheid nog beter in lopende en nieuw op te starten MIRT projecten te verankeren. Het uitwisselen van kennis en ervaring speelt een belangrijke rol daarbij.

    Meer informatie:

    Omgevingswijzer

  • | MIRT Overzicht 201620

    Het MIRT en ...

    6. Het MIRT en de stadWereldwijd fungeren steden als magneten voor bevolking en bedrijvigheid. Steden spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van de economie en de groei van de werkgelegenheid. Ook in Nederlandisdietreknaardestadzichtbaar.DemeesteNederlandsesteden kennen een uitstekende uitgangspositie als het gaat om concurrentiekracht,innovatievermogenenleefbaarheid.Diegoedeuitgangspositie is echter niet vanzelfsprekend. Veel grote steden in Europa groeien harder dan in Nederland. Nieuwe technologische doorbraken kunnen een ingrijpend effect hebben op stedelijke ontwikkeling, bijvoorbeeld als het gaat om bereikbaarheid en nieuwevormenvanmobiliteit.Bovendienstaansteden,ookinNederland, voor grote opgaven als klimaatverandering, energie-transitie of sociale samenhang. Steden vormen kortom een brandpunt van grote kansen en uitdagingen.

    Tegen deze achtergrond is door het kabinet een Agenda Stad aangekondigd om de groei, leefbaarheid en innovatie in Nederlandse steden te versterken. Op basis van proposities van steden, interactie met maatschappelijke partijen en adviezen van planbureaus en adviesraden wordt binnen de Agenda Stad een viertaluitgangspuntengehanteerd:- Versterkenvanhetstedennetwerk;- Inzettenopadaptiefvermogeneninnovatie;- Ruimtescheppenvoormaatwerkenexperimenten;- Samenwerking op basis van gedeelde ambities.

    Richting 2016 zal de werkwijze van Agenda Stad verder vorm krijgen inCityDeals.CityDealszijnpubliek-privateafsprakenoversamenwerking bij innovatieve oplossingen voor een concrete, stedelijkeopgave.CityDealsformulereneenaansprekendeambitieten aanzien van een of meerdere grote maatschappelijke opgaven, organiseren agglomeratiekracht door samenwerking tussen steden en stedelijke regios, nemen publiek-private samenwerking tussen bedrijfsleven, overheden, kennispartners en maatschappelijke initiatieven als uitgangspunt en zijn innovatief en gericht op doorbraken. In het najaar van 2016 zullen de betrokken partijen samen de balans opmaken over de voortgang en de werkwijze rondomdeCityDeals.Tegelijkertijd schenkt Nederland richting het Nederlands EU-voorzitterschapindeeerstehelftvan2016ookinEuropeesverbandaandachtaandestad.DeEuropeseAgendaStadzetinophet terugdringen en verbeteren van Europese regelgeving die stedelijkeontwikkelingonnodigbeperkt(BetterRegulation),beteretoegankelijkheid en benutting van Europese fondsen en het delen van kennis en best practices over innovatieve oplossingen voor Europese stedelijke uitdagingen.

    Meer informatie:

    AgendaStad

    7. Het MIRT en EnergieNederland staat voor een forse opgave op het gebied van energie. Er wordt gewerkt aan de energietransitie van fossiele energie naar duurzame energie. Wind op zee, wind op land, zonne-energie, energie uit biomassa, geothermie en diverse andere innovatieve vormen van energieopwekking spelen daarbij een belangrijke rol.Met het Energieakkoord (september 2013) komt een duurzame energievoorziening een stap dichterbij. Naast de Rijksoverheid tekenden ook natuur- en milieuorganisaties, vakbonden, energie-producenten, netbeheerders, de bouwsector, woningcorporaties, chemiesector en vertegenwoordigers van burgerinitiatieven het Energieakkoord. Het streven is 14 procent duurzame energie in 2020 en 16 procent in 2023. Uiteindelijk zal de Nederlandse energievoorzieningin2050volledigduurzaamzijn.Degroteveranderingen in het energiesysteem van centraal naar decentraal en naar een grotere diversiteit in de energieopwekking hebben ruimtelijkeconsequentiesvoorproductielocatiesenenergietrans-portnetwerken en vereisen een integrale aanpak.Als voorbeeld windenergie op land. In de Structuurvisie WindenergieoplandheefthetRijknaoverlegmetdeprovincies11gebieden aangewezen die geschikt zijn voor windparken van minimaal100megawatt.Deprovincialestructuurvisieswijzengebiedenaanvoorwindparkenkleinerdan100megawatt.Dezegebieden samen zijn nodig om een totaal vermogen van 6000 megawatt in 2020 te realiseren als bijdrage aan de doelstelling van 14 procent duurzame energie in 2020. Er zijn grote regionale verschillen in duurzame energieproductie. Wind op land zich concentreert in de kustprovincies en Flevoland. In Oost Nederland wordt veel biomassa benut voor duurzame energie en in West Nederland ontwikkelen zich projecten waar op grote schaal gebruik wordt gemaakt van warmte.

    Meer informatie:

    Energieakkoord

    DebriefvanministerSchultzvan Haegen (IenM) en minister Kamp (EZ)

    aan de Tweede Kamer over de structuur- visieWindenergieopLand(31-3-2014)

  • MIRT Overzicht 2016 | 21

    8. Het MIRT en regelgevingOm de MIRT-projecten uit te voeren zijn alle partijen gebonden aan vigerende wet- en regelgeving. Er zijn echter gevallen mogelijk waarbij, door flexibeler met die wetten en regels om te gaan, projecten beter en sneller uitvoerbaar zijn. Hieronder worden twee wetten genoemd die van toepassing kunnen zijn in het MIRT.

    Stelselherziening omgevingsrecht (wetsvoorstel Omgevingswet)Op 1 juli 2015 is het wetsvoorstel Omgevingswet door de Tweede Kamer aangenomen. Het aangepaste wetsvoorstel is vervolgens aangeboden aan de Eerste Kamer. Het wetsvoorstel maakt onderdeel uit van de stelselherziening van het omgevingsrecht, met als doel de wet- en regelgeving gericht op de fysieke leefomgeving te vereen-voudigen en te bundelen. Andere onderdelen van de stelselherzie-ning zijn onder andere het uitwerken van de uitvoeringsregelgeving van het wetsvoorstel en de voorbereiding van de implementatie en projecteninhetkadervanNualEenvoudigBeter.

    Meer informatie:

    StelselherzieningOmgevingswet

    Crisis- en HerstelwetDeCrisis-enherstelwet(Chw)biedtoverhedenenmarktpartijeneenvoudigeensnelleproceduresvoorruimtelijkebesluitenengeeft(juridische) ruimte voor het vinden van creatieve oplossingen in het ruimtelijkedomein.DeChwisop31maart2010inwerkinggetredenalstijdelijkewetgevinginreactieopdefinancileeneconomischecrisis. Sinds 25 april 2013 is de Chw voor onbepaalde tijd verlengd, tot de inwerkingtreding van de Omgevingswet waar de Chw zal uiteindelijkinzalopgaan.DeministervanInfrastructuurenMilieucordineertdeuitvoeringvandeChw.OnderhetBesluituitvoeringChw aangewezen projecten kunnen onder andere, vooruitlopend op de invoering van de Omgevingswet, experimenteren met onderde-len van deze wet.

    Meer informatie:

    Crisis-enherstelwet

    MIRT Overzicht 2016 | 21

  • | MIRT Overzicht 201622

    MIRT OnDERzOEKEn

    1. Acceptatie en kansen ruimtelijke inpassing van nieuwe energiesystemen2. Adaptatiestrategie waterveiligheid buitendijks3. Alblasserwaard4. Anders Benutten5. Arnhem-Nijmegen6. Bereikbaarheid Lelystad Airport7. Bereikbaarheid Noordwestkant Amsterdam8. Bereikbaarheid Oostkant Amsterdam9. Bereikbaarheid regio Rotterdam-Den Haag10. Brainport Avenue11. Bruggen over de Twentekanalen12. Concurrentiekracht Noord-Nederland13. Corridor Oost (goederenvervoer)14. Corridor Zuid (goederenvervoer)15. Economie en ecologie Eems-Dollard in balans16. Greenports en de samenwerking met Mainports17. IJssel-Vechtdelta18. Internationale Connectiviteit Zuidelijke Randstad19. Kennisas A220. Meerlaagsveiligheid Dordrecht21. Optimale lange termijn veiligheidsstrategie Oosterschelde22. Organisch bouwen 23. Rijksvastgoed Lelystad24. Stedelijke bereikbaarheid Metropoolregio Amsterdam25. Stimuleren verstedelijking Zuidelijke Randstad

  • MIRT Overzicht 2016 | 23

    MIRT Onderzoeken Nederland

  • * Betreft openstelling.

    Gerealiseerde projecten 2015

    | MIRT Overzicht 201624

    Onderstaand zijn projecten opgenomen die zijn gerealiseerd in de periode 1 juli 2014 t/m 30 juni 2015.

    HOOFDwEGEn *1. A4 Burgerveen-Leiden 2. A4 Dinteloord-Bergen op Zoom3. N11 Leiden/Zoeterwoude-Alphen aan den Rijn 4. N31 Leeuwarden (Haak) 5. N33 Assen-Zuidbroek 6. N35 Combiplan Nijverdal 7. N61 Hoek-Schoondijke

    sPOORwEGEn PERsOnEn8. Den Haag CS NSP9. Rijswijk-Schiedam (Ingebruikname 2-sporige tunnel Delft) 10. Station Barneveld Zuid11. Station Nijmegen Goffert

    REGIOnAlE / lOKAlE InFRAsTRUCTUUR12. N62 Kanaalkruising Sluiskil

    VAARwEGEn13. Capaciteitsuitbreiding ligplaatsen Lemmer-Delfzijl14. Zuid-Willemsvaart, aanleg Mximakanaal en opwaarderen tot Veghel

    legenda

    Wegen

    Spoor / OV

    Vaarwegen

    Ligplaats

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

  • Gerealiseerde projecten 2015

    MIRT Overzicht 2016 | 25

  • Gerealiseerde projecten 2011-2015

    | MIRT Overzicht 201626

    GEREAlIsEERDE PROjECTEn 20151. A4 Burgerveen-Leiden 2. A4 Dinteloord-Bergen op Zoom 3. Capaciteitsuitbreiding ligplaatsen

    Lemmer-Delfzijl 4. Den Haag CS NSP 5. N11 Leiden/Zoeterwoude-Alphen aan

    den Rijn 6. N31 Leeuwarden (Haak) 7. N33 Assen-Zuidbroek 8. N35 Combiplan Nijverdal 9. N61 Hoek-Schoondijke 10. N62 Kanaalkruising Sluiskil 11. Rijswijk-Schiedam (Ingebruikname

    2-sporige tunnel Delft) 12. Station Barneveld Zuid13. Station Nijmegen Goffert 14. Zuid-Willemsvaart, aanleg Mximakanaal

    en opwaarderen tot Veghel

    GEREAlIsEERDE PROjECTEn 201415. A10 Tweede Coentunnel / A5

    Westrandweg / N200 Halfweg16. Capaciteit Julianasluis Gouda17. Nijmegen, tweede stadsbrug18. N20119. Sporen in Arnhem20. Station Maastricht-Noord21. Station Nijmegen-Lent22. Rotterdam Centraal (NSP)23. Verdieping vaarweg Harlingen-

    Kornwerderzand (Boontjes)24. Walradar Noordzeekanaal25. 1e tranche Actieprogramma Wegen

    (beleidskader Beter Benutten)

    GEREAlIsEERDE PROjECTEn 201326. A2 Holendrecht-Oudenrijn27. A2 Maasbracht-Geleen28. A10 Tweede Coentunnel / A5

    Westrandweg29. A12 Utrecht-Veenendaal30. A28 Utrecht-Amersfoort31. Hanzelijn32. Maas (baggeren en kunstwerken)33. N50 Ramspol-Ens34. Rotterdam-Belgi/Zeeland (renovatie o.a.

    Volkeraksluizen)35. Station Almere Poort36. Station Dronten37. Station Groningen Europapark

    38. Station Halfweg-Zwanenburg39. Station Hengelo Gezondheidspark40. Station Hoevelaken41. Station Kampen Zuid42. Tilburg Noordwesttangent43. Verbreding Maasgeul

    GEREAlIsEERDE PROjECTEn 201244. A2 Oudenrijn-Everdingen45. A9 Alkmaar-Uitgeest46. A12 Zoetermeer-Zoetermeer centrum

    (noordbaan)47. A74 Venlo48. Amsterdam-Rijnkanaal/Lek49. Busverbinding Zoetermeer-Rodenrijs50. Integrale Inrichting Veluwerandmeren

    (IIVR)51. Kanaal Gent-Terneuzen (baggeren, oevers

    en sluizen)52. Masterplan Haringvliet (conservering

    staal/ elektronica bewegingswerken)53. Natte natuurprojecten IJsselmeergebied54. N9 Koedijk-De Stolpen55. Pilot Zandmoter Delflandse kust56. Verruiming vaargeul Westerschelde57. Zuid-Willemsvaart (vervanging sluizen 4,5

    en 6)

    GEREAlIsEERDE PROjECTEn 201158. A1 Diemen-Muiderberg59. A1 Watergraafsmeer-Diemen60. A1/A6 Muiderberg-Almere Stad West61. A2 Leenderheide-Valkenswaard62. A2/A27 Everdingen-Lunetten63. A4 Badhoevendorp-Nieuwe Meer64. A4 Burgerveen-Ringvaart Aquaduct65. A9 Raasdorp-Badhoevedorp66. A9 Velsen-Raasdorp67. A10 Zuid Nieuwe Meer-Amstel68. A12 Woerden-Oudenrijn69. A28 Hattemerbroek-Lankhorst70. A50 Valburg-Grijsoord71. A58 Eindhoven (Batadorp)-Oirschot72. Arnhem: Perrontunnel en Sporen73. Halte Azihaven74. Halte Sassenheim75. N34 Omleiding Ommen76. N57 Veersedam-Middelburg77. Stamlijn Beerdam78. Zaanlijn l

    legenda

    Wegen

    Spoor / OV

    Vaarwegen

    Sluis

    Ligplaats

    Water

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (BRA)

    * (ZWD)

    * (BRA)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    waterbeheer / nae natuur

    wegen

    vaarwegen

    sluis

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ZVL)* (BRA)* (ONL)

    NHUF Zuidvleugel

    Oost Noord Nederland

    ZW Delta Brabant Limburg

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (ONL)* (LIM)

    *(ZWD)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio

    * (LIM)* (NNL)

    * (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

    regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreende regio* (NHUF)

    wegen

    spoor / OV

    vaarwegen

    sluis

    ligplaats

    integrale / multimodale ontwikkelingen

    waterbeheer / nae natuur

  • Gerealiseerde projecten 2011-2015

    MIRT Overzicht 2016 | 27

  • | MIRT Overzicht 201628

  • OpgavenkaartFile Top 50InfographicProject- en programmabladen

    Nationaal

    MIRT Overzicht 2016 / MIRT Overzicht 2016

  • | MIRT Overzicht 201630

  • Opgaven Nederland

    MIRT Overzicht 2016 | 31

  • Opgaven Nederland

    | MIRT Overzicht 201632

    Algemeen

    Stedelijke regio met een concentratie van topsectoren

    Stedelijke regio met concentratie van topsectoren

    Gebieden met een concentratie van nationale belangen

    Overige gebiedsopgaven

    Algemeen

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    Gebieden met concentratie van opgaven van nationaal belang

    Nieuwe brug

    TOPSECTOREN

    ZOOM OUT

    ECONOMIE VERSTEDELIJKING

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    MAINPORT, BRAINPORT, GREENPORT

    High Tech Systemen & Materialen

    Bedrijventerrein / Haventerrein

    Kassengebied

    Woongebied

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Intensivering / Transformatie

    Stedelijke vernieuwing

    Extensivering / Herstructurering

    Hoofdwegennet

    (Belangrijke) Regionale weg

    Hoofdwegennet: deel TEN-t

    Zoetwater

    Zoutwater

    Zandplaat / Kwelder / Buitendijks land

    Knelpunt hoofdwegennet

    Nieuwe verbinding hoofdwegennet

    Knelpunt hoofdspoorwegennet

    Hoofdspoorwegennet

    EHS op land (herijkt)

    Natuurbrug

    Aanpak in groen-blauwe structuur

    Primaire kering - voldoet niet (Derde Toets)

    Aandachtsgebied zoetwater door verzilting

    Aandachtsgebied zoetwater door bodemdaling

    Aandachtsgebied zoetwatervoorziening

    Natura2000 - water

    Natura2000 - land

    Aanpak in groen-blauwe structuur

    Aanpak in recreatieve structuur

    Nationaal Park

    Cultureel erfgoedgebied op (voorlopige) lijst werelderfgoed

    Natuurlijk erfgoedgebied op (voorlopige) lijst werelderfgoed

    Wederopbouwgebied

    Object of ensemble op (voorlopige) lijst werelderfgoed

    Hoofdspoorwegennet: deel TEN-t en/of PHS

    Hoofdvaarwegennet

    Hoofdvaarwegennet: deel TEN-t

    x

    Stedelijke vernieuwing / Transformatie

    Extensivering / Herstructurering

    Uitleg

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Militaire luchthaven

    Zeehaven van regionale betekenis

    Zeehaven van regionale betekenis (militair gebruik)

    Binnenhaven van regionale betekenis

    Multimodaal knooppunt regionale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van regionale betekenis

    Water

    Chemie

    Logisitek

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Landbouw (of LOG)

    Maintenance

    Zorg

    Recreatie (leisure)

    Waterrecreatie (leisure)

    Hoofdkantoren

    Kennis

    Kennis

    (Mogelijke) vestigingsplaats electriciteitsproductie 500MW

    (Mogelijke) vestigingsplaats kerncentrale

    Kansrijk gebied windenergie (illustratief )

    Windenergie

    Waterenergie

    Olie- en gaswinning

    Vestigingsplaats zonne-energie

    Kansrijk gebied geothermie

    Geothermie

    Energie uit water

    Kansrijk gebied zonne-energie

    Hoogspanningsleiding 220kV

    Nieuwe hoogspanningsverbinding (indicatief )

    TITEL INFRASTRUCTUUR

    ZOOM OUT

    BEREIKBAARHEIDZOOM OUT

    GROEN-BLAUWE STRUCTUUR

    RECREATIEVE STRUCTUUR

    Nationaal Landschap onder regionaal beheer

    Linie

    P.M.

    RECREATIEVE STRUCTUUR

    CULTUURHISTORISCHE STRUCTUUR

    GROENBLAUWE STRUCTUUR

    CULTUURHISTORISCHE STRUCTUUR

    WATERVEILIGHEID PRODUCTIE & TRANSITIE

    TRANSPORT & OPSLAGZOETWATER

    NATUUR, LANDSCHAP & ERFGOEDZOOM OUT

    WATERZOOM OUT ZOOM OUT

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    REG

    ION

    AA

    L

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    REG

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    REG

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    GRE

    GIO

    NA

    AL

    BELA

    NG

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    GRE

    GIO

    NA

    AL

    BELA

    NG

    Stedelijke regio met concentratie van topsectoren

    Gebieden met een concentratie van nationale belangen

    Overige gebiedsopgaven

    Algemeen

    ALGEMEENZOOM OUT

    HOV HOVSamenhangend HOV-netwerk

    Knelpunt hoofdvaarwegennet

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Nieuwe brug

    Knelpunt hoofdwegennet

    Nieuwe verbinding hoofdwegennet

    Knelpunt hoofdspoorwegennet

    Knelpunt hoofdvaarwegennet

    P+R P+R

    Regionaal sneletspad

    Fietsenstalling

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Samenhangend HOV-netwerk

    Knelpunt regionaal vaarwegennet

    Primaire kering - nader onderzoek nodg (Derde Toets)

    Primaire kering - voldoet (Derde Toets)

    Waterveiligheid: piekafvoer

    Opgave: Zandhonger

    Opgave: Zeewaartse waterveiligheid

    Peilbeheer / peiluctuatie

    Wateroverlast: zoekgebied bergingsgebieden

    Waarborgen afwatering / piekafvoer

    Afvoerverdeling Secundaire stuurknop

    MIRT-onderzoek water en economie

    Maeslantkering, Nieuwe Waterweg

    Afvoercapaciteit

    Peilbeheer

    Berging Zuidwestelijke Delta

    Zandsuppletie

    Berging (zoekgebied)

    GREEN DEAL Biodiversiteit Oosterschelde / Zandhonger

    (verbeteren) Ecologische kwaliteit

    Coalitie Natuurlijke Klimaatbuers

    Watergerelateerde gebiedsontwikkeling

    Zandsuppletie

    Peilbeheer / Waterbuer

    HOV

    Sluis

    Capaciteitsuitbreiding ligplaatsen

    Doorstroming vaarweg verbeteren

    OV-knooppunt

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    ENERGIE

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Nieuwe verbinding (belangrijke) regionale weg

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Geothermiecentrale/energietransitiecentrales zonder CO2 uitstoot

    B D

    Economie

    Verstedelijking

    Bereikbaarheid

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Mainport Rotterdam

    Greenport

    Creatieve industrie

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Agro & Food

    Life Sciences & Health

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Chemie

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Logistiek

    Water

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Zeehaven van nationale betekenis

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & MaterialenHigh Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Energie

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Topsectoren

    Kennis

    Nieuwe brug

    TOPSECTOREN

    ZOOM OUT

    ECONOMIE VERSTEDELIJKING

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    MAINPORT, BRAINPORT, GREENPORT

    High Tech Systemen & Materialen

    Bedrijventerrein / Haventerrein

    Kassengebied

    Woongebied

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Intensivering / Transformatie

    Stedelijke vernieuwing

    Extensivering / Herstructurering

    Hoofdwegennet

    (Belangrijke) Regionale weg

    Hoofdwegennet: deel TEN-t

    Zoetwater

    Zoutwater

    Zandplaat / Kwelder / Buitendijks land

    Knelpunt hoofdwegennet

    Nieuwe verbinding hoofdwegennet

    Knelpunt hoofdspoorwegennet

    Hoofdspoorwegennet

    EHS op land (herijkt)

    Natuurbrug

    Aanpak in groen-blauwe structuur

    Primaire kering - voldoet niet (Derde Toets)

    Aandachtsgebied zoetwater door verzilting

    Aandachtsgebied zoetwater door bodemdaling

    Aandachtsgebied zoetwatervoorziening

    Natura2000 - water

    Natura2000 - land

    Aanpak in groen-blauwe structuur

    Aanpak in recreatieve structuur

    Nationaal Park

    Cultureel erfgoedgebied op (voorlopige) lijst werelderfgoed

    Natuurlijk erfgoedgebied op (voorlopige) lijst werelderfgoed

    Wederopbouwgebied

    Object of ensemble op (voorlopige) lijst werelderfgoed

    Hoofdspoorwegennet: deel TEN-t en/of PHS

    Hoofdvaarwegennet

    Hoofdvaarwegennet: deel TEN-t

    x

    Stedelijke vernieuwing / Transformatie

    Extensivering / Herstructurering

    Uitleg

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Militaire luchthaven

    Zeehaven van regionale betekenis

    Zeehaven van regionale betekenis (militair gebruik)

    Binnenhaven van regionale betekenis

    Multimodaal knooppunt regionale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van regionale betekenis

    Water

    Chemie

    Logisitek

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Landbouw (of LOG)

    Maintenance

    Zorg

    Recreatie (leisure)

    Waterrecreatie (leisure)

    Hoofdkantoren

    Kennis

    Kennis

    (Mogelijke) vestigingsplaats electriciteitsproductie 500MW

    (Mogelijke) vestigingsplaats kerncentrale

    Kansrijk gebied windenergie (illustratief )

    Windenergie

    Waterenergie

    Olie- en gaswinning

    Vestigingsplaats zonne-energie

    Kansrijk gebied geothermie

    Geothermie

    Energie uit water

    Kansrijk gebied zonne-energie

    Hoogspanningsleiding 220kV

    Nieuwe hoogspanningsverbinding (indicatief )

    TITEL INFRASTRUCTUUR

    ZOOM OUT

    BEREIKBAARHEIDZOOM OUT

    GROEN-BLAUWE STRUCTUUR

    RECREATIEVE STRUCTUUR

    Nationaal Landschap onder regionaal beheer

    Linie

    P.M.

    RECREATIEVE STRUCTUUR

    CULTUURHISTORISCHE STRUCTUUR

    GROENBLAUWE STRUCTUUR

    CULTUURHISTORISCHE STRUCTUUR

    WATERVEILIGHEID PRODUCTIE & TRANSITIE

    TRANSPORT & OPSLAGZOETWATER

    NATUUR, LANDSCHAP & ERFGOEDZOOM OUT

    WATERZOOM OUT ZOOM OUT

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    ON

    DER

    GRO

    ND

    REG

    ION

    AA

    L

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    REG

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    REG

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    GRE

    GIO

    NA

    AL

    BELA

    NG

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    G

    NAT

    ION

    AA

    L BE

    LAN

    GRE

    GIO

    NA

    AL

    BELA

    NG

    Stedelijke regio met concentratie van topsectoren

    Gebieden met een concentratie van nationale belangen

    Overige gebiedsopgaven

    Algemeen

    ALGEMEENZOOM OUT

    HOV HOVSamenhangend HOV-netwerk

    Knelpunt hoofdvaarwegennet

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Nieuwe brug

    Knelpunt hoofdwegennet

    Nieuwe verbinding hoofdwegennet

    Knelpunt hoofdspoorwegennet

    Knelpunt hoofdvaarwegennet

    P+R P+R

    Regionaal sneletspad

    Fietsenstalling

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Samenhangend HOV-netwerk

    Knelpunt regionaal vaarwegennet

    Primaire kering - nader onderzoek nodg (Derde Toets)

    Primaire kering - voldoet (Derde Toets)

    Waterveiligheid: piekafvoer

    Opgave: Zandhonger

    Opgave: Zeewaartse waterveiligheid

    Peilbeheer / peiluctuatie

    Wateroverlast: zoekgebied bergingsgebieden

    Waarborgen afwatering / piekafvoer

    Afvoerverdeling Secundaire stuurknop

    MIRT-onderzoek water en economie

    Maeslantkering, Nieuwe Waterweg

    Afvoercapaciteit

    Peilbeheer

    Berging Zuidwestelijke Delta

    Zandsuppletie

    Berging (zoekgebied)

    GREEN DEAL Biodiversiteit Oosterschelde / Zandhonger

    (verbeteren) Ecologische kwaliteit

    Coalitie Natuurlijke Klimaatbuers

    Watergerelateerde gebiedsontwikkeling

    Zandsuppletie

    Peilbeheer / Waterbuer

    HOV

    Sluis

    Capaciteitsuitbreiding ligplaatsen

    Doorstroming vaarweg verbeteren

    OV-knooppunt

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    ENERGIE

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Nieuwe verbinding (belangrijke) regionale weg

    Knelpunt (belangrijke) regionale weg

    Geothermiecentrale/energietransitiecentrales zonder CO2 uitstoot

    B D

    Mulitimodaal knooppunt internationale betekenis (logistiek)

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Mainport SchipholHigh Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    HoofdkantorenBinnenhaven van nationale betekenis

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Militaire luchthaven met burger-medegebruik

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Militaire luchthaven

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale gebiedsopgave van nationale betekenis

    Den Haag Internationale Stad

    Zuidas

    Water

    Chemie

    Logisitek

    Hoofdkantoren

    Brainport Eindhoven

    High Tech Systemen & Materialen

    Energy

    Creatieve Industrie

    Agro & Food

    Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

    Life Sciences & Health

    Mainport Schiphol (of intl hub)

    Mainport Rotterdam (of intl hub)

    Brainport Eindhoven

    Greenport

    Burgerluchthaven van nationale betekenis

    Militaire luchthaven met burgermedegebruik

    Zeehaven van nationale betekenis

    Binnenhaven van nationale betekenis

    Multimodaal knooppunt nationale betekenis (logistiek)

    Integrale