Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisëshkollateknike.com/wp-content/uploads/2013/03/Komunikacion2.pdf · - Vizatimi teknik - Mekanika teknike - Detalet e ... dhe për të

1

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2009

Transporti rrugor Niveli I dhe II

Kosovë, 2009

2

UDHËZIM ADMINISTRATIV

ZBATIMI I PLANIT DHE PROGRAMIT PËR ARSIMIN PROFESIONAL FUSHA: TRANSPORT, PËR NIVELIN E PARË (KL.X,XI)

NUMËR : 25/2008

DATË: 19.08.2008 Në bazë të Kapitullit VI, neneve 93 (4) dhe 97 (2) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6.1 paragrafi (d) të Ligjit mbi Arsimin Fillor dhe të Mesëm në Kosovë, nenit 6, 8, 11 të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional si dhe nenit 25 paragrafi 7 të Rregullores së Punës të Qeverisë së Kosovës nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë nxjerr këtë Udhëzim administrativ (më tutje UA):

Neni 1 Qëllimi Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor për shkollat profesionale, niveli i parë (kl. X,XI).

Neni 2

Planprogrami Plani dhe programi i ri për nivelin e parë (kl.X,XI) fusha: Ndërtimtari, i është bashkangjitur kë-tij Udhëzimi administrativ.

Neni 3 Zbatueshmëria Me zbatimin e planit dhe programit të nivelit të parë (kl. X,XI), zëvendësohen planet dhe programet e deritashme të kl.X,XI.

Neni 4 Hyrja në fuqi Ky Udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2008/2009.

3

PËRMBAJTJA 1. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Transporti rrugor”,

Niveli I dhe II. 2. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave

profesionale për Nivelin I

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10. - Vizatimi teknik - Mekanika teknike - Detalet e makinave - Bazat e transportit rrugor - Elektroteknika e mjeteve të transportit - Gjeografia e transportit

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 10. - Pritja dhe përcjellja në transportin rrugor - Punime axhusterie c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11. - Bazat e automjeteve - Rrugët dhe teknika e ndërtimit - Teknologjia e karburanteve dhe yndyrave - Teknologjia e materialeve - Mekanizmat ngarkues

d) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 11. - Numërimi i trafikut - Përpilimi i planit të sinjalizimit në udhëkryqe të thjeshta - Vendosja e sinjalizimit rrugor - Mirëmbajtja e automjeteve

3. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave

profesionale për Nivelin II. a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12. - Bazat e automjeteve - Transporti i udhëtarëve dhe mallrave - Bazat e sigurisë në komunikacion - Rregullimi i qarkullimit në komunikacion

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12. - Mirëmbajtja e sinjalizimit rrugor - Kontrollimi teknik i automjeteve të lehta - Matjet në vendin e aksidentit - Shfrytëzimi i automjeteve rrugore

4

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2009

Transporti rrugor Niveli I dhe II

5

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I dhe II I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin 1. Struktura e shkollimit Arsimimi në profilin mësimor “Transporti rrugor” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë.

- Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin transportit rrugor. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

- Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për transport rrugor, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson kalimin në nivelin e tretë të arsimimit profesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Transporti rrugor” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore: a) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

b) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e transportit rrugor.

c) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e transportit rrugor.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Transport rrugor është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës

6

së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre: - Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe

aftësitë fizike e mendore; - Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal,

si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri; - Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen

intelektuale dhe vlerat morale; - Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që

do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale; - Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë

dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

- Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

- Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

- Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe evropian;

- Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e transportit rrugor;

- Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për “Transport rrugor”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi. Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla. 4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Transporti rrugor” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Transporti rrugor”, niveli II, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën III (të punonjësit me shkathtësi të larta) në të njëjtin profil mësimor, për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar.

7

5. Mundësitë e punësimit Shkollimi për “Transport rrugor”, niveli I dhe II, u referohet punëve në ndërmarrjet që merren me ofrimin e shërbimeve në transportin rrugor të njerëzve dhe mallrave që janë aktuale dhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga kjo nxënësi për Transport rrugor i nivelit I dhe II mund të punësohet në ndërmarrje transportuese të udhëtarëve dhe mallrave, stacione të autobusëve, terminale të mallrave dhe në ndërmarrjet që merren me kontrollimin teknik të automjeteve, sinjalizimin rrugor, matjet në trafik, servisimin e automjeteve dhe me sigurimin e automjeteve. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë. I. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit 1. Kompetencat e përgjithshme Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Transporti rrugor”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Transporti rrugor”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: - Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur

mendimet e ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. - Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

- Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. - Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë

në vendimmarrje. - Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin

për një të nxënë që zgjat gjithë jetën. - Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara.

8

- Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe çuar më tej arritjet.

- Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundshme të karrierës profesionale për të bërë zgjedhje të përshtatshme të veprimtarive profesionale të ardhshme.

2. Kompetencat profesionale Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Transporti rrugor”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë: - Përgatit vendin e punës. - Përzgjedh, përdor dhe mirëmban veglat dhe mjetet e punës. - Zbaton rregullat e sigurisë teknike dhe të mbrojtjes në punë. - Kryen punët e nevojshëm për regjistrimin e automjeteve. - Mbledh të dhënat në rast të dëmtimit të mallit. - Mbledh dhe dorëzon dokumentacionin për automjetet e aksidentuara. - Bën numërimin e trafikut. - Vendos shenjat e sinjalizimit vertikal në rrugë. - Shënon (vendos) vijat gjatësore dhe tërthore të sinjalizimit horizontal në rrugë. - Kryen punime të thjeshta të mirëmbajtjes së automjeteve. - Kryen punë në ngarkimin dhe shkarkimin e mallrave. - Zbaton rregullat për ruajtjen e mjedisit. Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “Transporti rrugor”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë: - Mbledh të dhënat për shfrytëzimin e autoparkut. - Zbaton programin e mirëmbajtjes së autoparkut. - Përgatit dokumentacionin e nevojshëm për transport. - Bën mirëmbajtjen e sinjalizimit horizontal dhe vertikal. - Përpilon skicimin e projektit të sinjalizimit. - Bën kontrollimin teknik të automjeteve të lehta. - Kryen matje në vendin e aksidentit. - Plotëson policën e sigurimit motorik të automjetit. - Zbaton legjislacionin në fushën e transportit rrugor.

9

III. Plani mësimor për profilin mësimor “Transporti rrugor”, Niveli I dhe II Orët javore/vjetore dhe kreditet

Niveli I Niveli II Nr Lëndët dhe modulet mësimore Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) 16 14 14 1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (105) 2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70) 3 Matematikë 2 (70) 3 (105) 3 (105) 4 Teknologji e informimit dhe komunikimit 2 (70) 2 (70) 2 (70) 5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) 1 (35) 6 Edukatë qytetare 1 (35) - - 7 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (70) 8 Fizikë 1 (35) 1 (35) 1 (35) 9 Histori 1 (35) - - 10 Gjeografi 1 (35) - - B. Lëndët profesionale (Gjithsej) 13 (455) 9 (315) 9 (315) 1 Vizatimi teknik 2 (70) - - 2 Mekanika teknike 2 (70) - - 3 Detalet e makinave 2 (70) - - 4 Bazat e transportit rrugor 3 (105) - - 5 Elektroteknika e mjeteve të transportit 2 (70) - - 6 Gjeografia e transportit 2 (70) - - 7 Bazat e automjeteve - 2 (70) 2 (70) 8 Rrugët dhe teknika e ndërtimit - 2 (70) - 9 Teknologjia e karburanteve dhe yndyrave - 1 (35) - 10 Teknologjia e materialeve - 2 (70) - 11 Mekanizmat ngarkues - 2 (70) - 12 Transporti i udhëtarëve dhe mallrave - - 3 (105) 13 Bazat e sigurisë në komunikacion - - 2 (70) 14 Rregullimi i qarkullimit në komunikacion - - 2 (70) C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) 3 (105) 9 (315) 9 (315) 1 Pritja dhe përcjellja në transportin rrugor 10K (60) - - 2 Punime axhusterie 7,5K (45) - - 3 Numërimi i trafikut - 8K (48) -

4 Përpilimi i planit të sinjalizimit në udhëkryqe të thjeshta - 16K (96) -

5 Vendosja e sinjalizimit rrugor - 14K (84) - 6 Mirëmbajtja e automjeteve - 14,5K(87) - 7 Mirëmbajtja e sinjalizimit rrugor - - 15K(90) 8 Kontrollimi teknik i automjeteve të lehta - - 16K (96 9 Matjet në vendin e aksidentit 9K (54) 10 Shfrytëzimi i automjeteve rrugore - - 12,5K (75)

Gjithësej A+B+C 32 (1120) 32 (1120) 32 (1120)

10

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional: Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT. Javët mësimore sipas klasave: - Klasa 10 - 35 javë; Klasa 11 - 35 javë (niveli I); - Klasa 12 - 35 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 - 32 orë mësimore. Një orë mësimore ka 45 minuta. Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 6 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë: - Klasa 10: Praktikë - 0,5 ditë në javë dhe Teori - 4,5 ditë në javë - Klasa 11: Praktikë - 1,5 ditë në javë dhe Teori - 3,5 ditë në javë - Klasa 12: Praktikë - 1,5 ditë në javë dhe Teori - 3,5 ditë në javë Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre. Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve. Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Transporti rrugor”, do të organizohet në formë provimesh: - Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla

profesionale. - Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet

nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale.

Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes. Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

11

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme. E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës. Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhënësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike. Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin e Transportit rrugor. Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi. Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënët nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm. Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që

12

integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës. Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

13

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

Niveli I dhe II

14

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Vizatimi teknik” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lëvizja e trenave, Tërheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësinë, parimet dhe rregullat kryesore të vizatimit teknik; - përdorë veglat dhe materialet e vizatimit teknik; - bëjë projektime ortogonale të pikës, të vijës dhe të trupave gjeometrikë; - bëjë projektime ortogonale të pjesëve të thjeshta makinerike; - interpretojë kuotimet në vizatime teknike; - shpjegojë dhe skicojë detale të paraqitura me prerje; - skicojë pjesë makinerie në aksonometri; - lexojë dhe interpretojë tolerancat e paraqitura në vizatime teknike; - lexojë dhe interpretojë shenjat e cilësisë së sipërfaqes së detaleve; - interpretojë vizatimet e pjesëve makinerive dhe të tërësive; - kryejë skicime të detaleve; - interpretojë vizatimin e infrastrukturës, mjeteve dhe objekteve të transportit; - interpretojë dhe skicojë vizatime skematike; - shpjegojë parimet themelore të vizatimit teknik me kompjuter. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje në vizatimin teknik 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: 1. tregojë qëllimin dhe objektivat e vizatimit teknik; 2. shpjegojë se çfarë ndihme i jep punëtorit të transportit vizatimi teknik; 3. rendisë llojet e vizatimeve teknike; 4. dallojë materialet dhe pajisjet për vizatim teknik.

15

b) Temat e kapitullit a) Qëllimi dhe objektivat e vizatimit teknik. b) Rëndësia e vizatimit teknik për automekanikun. c) Llojet e vizatimeve teknike. d) Materialet dhe pajisjet për vizatim teknik. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë vizatimet teknike dhe materialet e vizatimit teknik me objekte konkrete. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - formate dhe materiale të vizatimit teknik. Kapitulli 2: Parimet themelore të vizatimit teknik 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: b) tregojë formatet, llojet e vijave dhe përdorimin e vizatimeve teknike; c) shpjegojë veçoritë e shkrimit teknik; d) japë shembuj për përpjesën; e) interpretojë simbolet në vizatim teknik; f) tregojë se ç’janë standardet dhe rëndësinë e tyre për vizatimin teknik. g) Temat e kapitullit - Formatet e vizatimeve teknike. - Llojet e vijave dhe përdorimi. - Shkrimi teknik. - Përpjesa. - Simbolet në vizatim teknik. - Standardet, rëndësia e tyre për vizatimin teknik. h) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: i) ilustrojë çështjet që trajton me objekte konkrete; j) japë ushtrime konkrete për nxënësit. k) Kushtet për realizimin e kapitullit l) klasë për vizatim teknik; m) vizatime të ndryshme teknike. Kapitulli 3: Projektimet ortogonale 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë konceptin e projektimeve dhe veçoritë e projektimeve ortogonale; - kryejë projektimin e pikës, të vijës dhe të trupit gjeometrik.

16

b) Temat e kapitullit - Projektimet, projektimet ortogonale. - Projektimi i pikës, i vijës dhe i trupit gjeometrik. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - trajtojë shembuj konkretë të projektimeve; - angazhojë nxënësit në ushtrime projektimi. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - trupa të ndryshëm gjeometrikë. Kapitulli 4: Projektimi ortogonal i pjesëve makinerike 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - skicojë pamjet e pjesëve makinerike nga ana e përparme; - skicojë pamjet e pjesëve makinerike nga ana e sipërme; - skicojë pamjet e pjesëve makinerike nga ana e majtë; - skicojë pamjet e pjesëve makinerike nga ana e djathtë; - skicojë pamjet e pjesëve makinerike nga ana e poshtme; - skicojë pamjet e pjesëve makinerike nga ana e prapme; - caktojë numrin e nevojshëm të pamjeve. b) Temat e kapitullit - Projektimi ortogonal i pjesëve makinerie. - Drejtimet e projektimeve ortogonale të pjesëve makinerike. - Caktimi i numrit të nevojshëm të pamjeve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - trajtojë shembuj konkretë të projektimeve ortogonale të pjesëve makinerike; - angazhojë nxënësit në ushtrime projektimi ortogonal të pjesëve makinerike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - pjesë të ndryshme makinerie.

Kapitulli 5: Kuotimi 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë cilat janë elementet e kuotimit; - shpjegojë konvencionet dhe mbishkrimet;

17

- tregojë si bëhet bartja e përmasave; - tregojë veçoritë e kuotimit me koordinata dhe tabelar; - tregojë si vendosen përmasat e jashtme dhe të brendshme dhe në elementet që

përsëriten; - shpjegojë kur bëhen ndryshimet dhe përmirësimet; - bëjë shënimin e konicitetit dhe të pjerrësisë në vizatim; - bëjë kuotimin e nivelit. b) Temat e kapitullit - Elementet e kuotimit. - Konvencionet dhe mbishkrimet. - Bartja e përmasave në varësi prej kërkesave konstruktive. - Kuotimi me koordinata. - Kuotimi tabelar. - Përmasat e jashtme dhe të brendshme. - Përmasat në elementet që përsëriten. - Ndryshimet dhe përmirësimet. - Shënimi i konicitetit dhe i pjerrësisë në vizatim. - Kuotimi i nivelit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me vizatime dhe shembuj konkretë të kuotimeve; - japë ushtrime konkrete për nxënësit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me kuotime. Kapitulli 6: Prerjet 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë ç’janë prerjet dhe llojet e tyre; - shpjegojë ç’janë pamjet e posaçme dhe të pjesshme; - shpjegojë ç’janë ndërprerjet, shkurtimet dhe depërtimet. b) Temat e kapitullit - Prerjet, llojet e prerjeve. - Pamjet e posaçme dhe të pjesshme. - Ndërprerjet dhe shkurtimet. - Depërtimet.

18

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me vizatime të objekteve të prera, të ndërprera dhe të

depërtuara; - japë ushtrime konkrete për nxënësit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me prerje, ndërprerje dhe depërtime.

Kapitulli 7: Paraqitja aksonometrike e pjesëve makinerike 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - paraqesë pjesët makinerike në pamje izometrike; - paraqesë pjesët makinerike në pamje dimetrike; - paraqesë pjesët makinerike në projektim të pjerrët.

b) Temat e kapitullit - Paraqitja izometrike. - Paraqitja dimetrike. - Projeksioni i pjerrët.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me paraqitje izometrike, dimetrike dhe të pjerrëta të

pjesëve makinerike; - japë ushtrime konkrete për nxënësit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje izometrike, dimetrike dhe të pjerrëta të

pjesëve makinerike. Kapitulli 8: Tolerancat 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - rendisë llojet e përmasave të pjesëve makinerike; - shpjegojë ç’janë tolerancat; - interpretojë pozitën e fushave toleruese; - japë shembuj për llojet e vendosjeve të detaleve; - japë shembuj për llojet e shmangieve. b) Temat e kapitullit - Llojet e përmasave të pjesëve makinerike.

19

- Kuptimet themelore të tolerancave. - Pozita e fushave toleruese. - Llojet e vendosjeve të detaleve. - Shmangiet, llojet e shmangieve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj për tolerancat, vendosjet dhe shmangiet; - angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve të tolerancave. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të tolerancave, vendosjeve dhe

shmangieve. Kapitulli 9: Cilësia e përpunimit të sipërfaqeve të detaleve 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë kuptimin e cilësisë së përpunimit të sipërfaqeve të detaleve; - japë shembuj të ashpërsive të ndryshme të sipërfaqeve të detaleve; - japë shembuj për saktësinë e sipërfaqeve të detaleve të ndryshme.

b) Temat e kapitullit - Kuptimi i cilësisë së përpunimit të sipërfaqeve të detaleve. - Ashpërsia e sipërfaqeve të detaleve. - Saktësia e sipërfaqeve të detaleve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj për ashpërsinë dhe saktësinë e sipërfaqeve; - angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve të ashpërsisë dhe të saktësisë së

sipërfaqeve. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të ashpërsisë dhe të saktësisë së

sipërfaqeve të detaleve; - detale me ashpërsi dhe saktësi të ndryshme. Kapitulli 10: Vizatimi i pjesëve makinerike 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - interpretojë vizatimin e lidhjeve filetore; - interpretojë vizatimin e lidhjeve me bulona, vidha dhe rondela;

20

- interpretojë vizatimin e lidhjeve me pyka; - interpretojë vizatimin e lidhjeve me kunja; - interpretojë vizatimin e lidhjeve me kanale; - interpretojë vizatimin e lidhjeve elastike; - interpretojë vizatimin e lidhjeve të salduara. b) Temat e kapitullit - Vizatimi i lidhjeve filetore. - Vizatimi i lidhjeve me bulona, vidha dhe rondela. - Vizatimi i lidhjeve me pyka. - Vizatimi i lidhjeve me kunja. - Vizatimi i lidhjeve me kanale. - Vizatimi i lidhjeve elastike. - Vizatimi i lidhjeve të salduara. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj të lidhjeve konkrete të llojeve të ndryshme; - angazhojë nxënësit në diskutime për interpretimin e vizatimeve të lidhjeve të

ndryshme. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të lidhjeve të detaleve; - lidhje të ndryshme të detaleve. Kapitulli 11: Vizatimi i tërësive 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të vizatimit të tërësive; - interpretojë vizatimet e tërësive. b) Temat e kapitullit - Vizatimi i tërësive, parimet themelore. - Rregullat e paraqitjes në vizatim të tërësive makinerike. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj të paraqitjeve të tërësive konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për interpretimin e vizatimeve të tërësive. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të tërësive; - tërësi makinerike konkrete.

21

Kapitulli 12: Skicimi 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - interpretojë skica të ndryshme; - vizatojë skica të pjesëve makinerike të ndryshme. b) Temat e kapitullit - Skicimi, rregullat e skicimit. - Skicimi i pjesëve makinerike. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj të pjesëve makinerike të skicuara; - angazhojë nxënësit në vizatimin e skicave të pjesëve makinerike; - japë detyra shtëpie për skicimin e pjesëve makinerike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - skica të pjesëve të ndryshme makinerike; - pjesë makinerike për t’u skicuar. Kapitulli 13: Vizatimi skematik 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - interpretojë vizatimet skematike; - skicojë skema të pjesëve makinerike dhe të tërësive; - interpretojë vizatimin e infrastrukturës, mjeteve dhe objekteve të transportit. b) Temat e kapitullit - Vizatimi skematik, rregullat e vizatimit skematik. - Vizatimi skematik i pjesëve makinerike dhe i tërësive. - Vizatimi skematik i infrastrukturës, mjeteve dhe objekteve të transportit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj të paraqitjes skematike; - angazhojë nxënësit në skicimin e skemave të pjesëve makinerike dhe të tërësive; - angazhojë nxënësit në skicimin dhe vizatimin e infrastrukturës, mjeteve dhe

objekteve të transportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme skematike.

22

Kapitulli 14: Vizatimi me kompjuter 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë parimet e përgjithshme të vizatimit me kompjuter; - tregojë veçoritë e vizatime me kompjuter, me programet e CAD-it. b) Temat e kapitullit - Njohuri të përgjithshme për vizatimin me kompjuter. - Përdorimi i programeve të CAD-it për vizatime teknike me kompjuter. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj nga vizatimi me kompjuter. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik, me kompjuter që përmban programe të CAD-it. - vizatime të ndryshme me kompjuter.

23

Programi i lëndës

“Mekanika teknike” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lëvizja e trenave, Tërheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 a) Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - interpretojë parimet e statikës së trupit të ngurtë; - interpretojë parimet themelore të rezistencës së materialeve; - interpretojë parimet e kinematikës së pikës; - interpretojë parimet e dinamikës së pikës; - interpretojë parimet e hidraulikës e pneumatikës.

b) Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë c) Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Statika e trupit të ngurtë 15 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- tregojë se ç’përmban lënda “Mekanika teknike”; - tregojë aksiomat e statikës, lidhjet dhe reaksionet e lidhjeve; - bëjë mbledhjen dhe shpërbërjen e forcave; - tregojë ç’është forca, momenti dhe çifti i forcave; - tregojë ekuilibrin e forcave dhe momenteve të forcave në rastet konkrete; - tregojë ç’është fërkimi dhe llojet e fërkimeve.

b) Temat e kapitullit - Hyrje në mekanikën teknike. - Aksiomat e statikës, lidhjet dhe reaksionet e lidhjeve. - Forca, momenti dhe çifti i forcave. - Ekuilibri i forcave dhe momenteve të forcave te trupi i ngurrtë. - Fërkimi dhe llojet e fërkimit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të mekanikës me shembuj konkretë; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve të thjeshta të statikës.

24

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta dhe makete në mbështetje të trajtimit të

statikës. Kapitulli 2: Rezistenca e materialeve 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të rezistencës së materialit; - shpjegojë konceptin e tërheqjes, shtypjes e prerjes, përkuljes, përdredhjes, të japë

shembuj; - shpjegojë konceptin e goditjeve mekanike, të japë shembuj; - shpjegojë konceptet e sforcimeve të përbëra (përkulja dhe përdredhja normale dhe

tangjenciale); - shpjegojë llojet e ngarkesave statike dhe dinamike.

b) Temat e kapitullit - Hyrje në rezistencë të materialit. - Tërheqja, shtypja, prerja, përkulja dhe përdredhja. - Goditja mekanike. - Sforcimet e përbëra (përkulje dhe përdredhje, normale e tangjenciale). - Llojet e ngarkesave statike dhe dinamike.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e parimeve themelore të rezistencës së materialit me shembuj

konkretë; - zgjidhë ushtrime të ndryshme mbi tërheqjen, shtypjen, prerjen, goditjet mekanike,

përkuljen, përdredhjen, sforcimet e përbëra dhe ngarkesat statike e dinamike; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për tërheqjen, shtypjen, prerjen,

goditjet mekanike, përkuljen, përdredhjen, sforcimet e përbëra dhe ngarkesat statike e dinamike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të

rezistencës së materialeve. Kapitulli 3: Kinematika e pikës 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë kuptimet themelore të kinematikës së pikës; - shpjegojë madhësitë themelore të lëvizjes së pikës (kohën, rrugën, shpejtësinë dhe

shpejtimin); - analizojë rastet e ndryshme të lëvizjes së pikës.

25

b) Temat e kapitullit - Kuptimet themelore. - Madhësitë themelore. - Lëvizja e pikës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e parimeve të kinematikës me shembuj konkretë; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për lëvizjen e pikës.


kinematikës. Kapitulli 4: Dinamika e pikës 18 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të dinamikës; - shpjegojë llojet e ndryshme të lëvizjes së pikës në dinamikë; - shpjegojë konceptin e punës, energjisë dhe fuqisë dhe të japë shembuj; - shpjegojë konceptet e punës dhe rendimentit të një makine dhe të japë shembuj për

to. b) Temat e kapitullit - Parimet themelore të dinamikës. - Llojet e lëvizjes së pikës në dinamikë (drejtvizore, vijëpërkulur, rrethore dhe hedhja

e pikës). - Puna e forcës, energjia dhe fuqia. - Rendimenti i një makine.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e parimeve themelore të dinamikës me shembuj konkretë; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve nga lëvizja e pikës, puna, energjia,

fuqia dhe rendimenti.


dinamikës.

Kapitulli 5: Hidraulika dhe pneumatika 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë nocionet themelore në hidraulikë e pneumatikë; - tregojë ç’është presioni hidrostatik dhe të shpjegojëë Ligjin e Paskalit;

26

- tregojë ç’janë lëngjet punuese dhe sistemet hidraulike; - shpjegojë karakteristikat e lëngjeve dhe gazrave (dendësia, ngjeshja, shtypja,

viskoziteti dhe stabiliteti kimik). b) Temat e kapitullit - Nocionet themelore në hidraulikë e pneumatikë. - Presioni hidrostatik - Ligji i Paskalit. - Lëngjet dhe gazrat punuese te sistemet hidro dhe pneumatike. - Karakteristikat e lëngjeve dhe gazrave (dendësia, ngjeshja, shtypja, viskoziteti dhe

stabiliteti kimik). c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e nocioneve themelore në hidraulikë e pneumatikë; - angazhojë nxënësit në zgjidhje të ushtrimeve të ndryshme për presionin hidrostatik - Ligjin e

Paskalit, lëngjet dhe gazrat punuese te sistemet hidro dhe pneumatike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të

hidraulikës dhe pneumatikës.

27

Programi i lëndës

“Detalet e makinave”

Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lëvizja e trenave, Tërheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 I.Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: b) bëjë klasifikimin e detaleve dhe të tërësive të makinave; c) tregojë ndërtimin dhe përdorimin e detaleve dhe të tërësive kryesore të makinave; d) tregojë ndërtimin dhe përdorimin e lidhjeve të pandashme, lidhjeve të ndashme dhe

lidhjeve elastike; e) përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve të fuqisë në

makina. 1. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë 2. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Detalet e makinave, klasifikimi 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë se ç’përmban lënda “Detalet e makinave”; - bëjë klasifikimin e detaleve dhe të tërësive të makinave.

b) Temat e kapitullit - Hyrje në detalet e makinave. - Klasifikimi (ndarja) i detaleve dhe i tërësive të makinave.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e detaleve dhe të tërësive të makinave, me skema, makete dhe

elemente konkrete. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema, makete, detale dhe tërësi konkrete makinash.

Kapitulli 2: Detalet dhe tërësitë kryesore të makinave 35 orë b) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - dallojë detalet dhe tërësitë kryesore të makinave; - tregojë llojet, formën konstruktive, standardizimin dhe përdorimin e detaleve dhe të

tërësive kryesore të makinave.

28

c) Temat e kapitullit - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i detaleve të filetuara. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i boshteve dhe i akseve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i pulexhove. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i dhëmbëzoreve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i yllëzave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i kushinetave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i xhuntave (lidhëseve). - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i pykave dhe kunjave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i sustave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i rondelave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i shtëpizave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i litarëve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i gypave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i hermetikzuesve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe përdorimi i enëve nën presion.

d) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e detaleve kryesore të makinave me paraqitjen e detaleve

konkrete dhe në vizatime teknike e skema të ndryshme; - angazhojë nxënësit në analizën konstruktive të detaleve kryesore të makinave.

e) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete që paraqesin detalet kryesore të makinave; - detale konkrete.

Kapitulli 3: Lidhjet e pandashme 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të; - tregojë veçoritë e lidhjeve me ribatina; - tregojë veçoritë e lidhjeve të salduara; - tregojë veçoritë e lidhjeve me ngjitje; - tregojë veçoritë e lidhjeve të presuara.

b) Temat e kapitullit - Lidhjet me ribatina. - Lidhjet e salduara. - Lidhjet me ngjitje. - Lidhjet e presuara.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e lidhjeve të pandashme me pankarta dhe lidhje konkrete; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve të pandashme.

29

d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- pankarta dhe makete që paraqesin lidhje të pandashme; - lidhje konkrete të pandashme.

Kapitulli 4: Lidhjet e ndashme 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- tregojë veçoritë e lidhjeve me pyka e kunja; - tregojë veçoritë e lidhjeve me kanale.

b) Temat e kapitullit

- Lidhjet filetore. - Lidhjet me pyka dhe kunja. - Lidhjet me kanale.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- ilustrojë shpjegimin e lidhjeve të ndashme me pankarta dhe lidhje konkrete; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve të ndashme.


- pankarta dhe makete që paraqesin lidhje të ndashme; - lidhje konkrete të ndashme.

Kapitulli 5: Lidhjet elastike 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- tregojë veçoritë elastike me susta; - tregojë veçoritë e lidhjeve me elemente elastike të tipave të ndryshëm.


- Lidhjet elastike me susta. - Lidhjet me elemente të tjera elastike.


- ilustrojë shpjegimin e lidhjeve elastike, me anë të pankartave dhe të lidhjeve konkrete;

- angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve elastike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- pankarta dhe makete që paraqesin lidhje elastike të ndryshme; - lidhje elastike konkrete.

30

Kapitulli 6: Transmetuesit e fuqisë në makina 20 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve filetorë; - përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me friksion

(fërkim); - përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me rripa; - përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me zinxhir; - përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve me

dhëmbëzorë; - përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e transmetuesve hidraulikë; - përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e mekanizmave kryesor në

makineri. b) Temat e kapitullit

- Transmetuesit filetorë. - Transmetuesit me friksion (fërkim). - Transmetuesit me rripa. - Transmetuesit me zinxhir. - Transmetuesit me dhëmbëzorë. - Transmetuesit hidraulikë. - Mekanizmat kryesorë në makineri


- ilustrojë shpjegimin e transmetuesve të ndryshëm, me anë të pankartave dhe të transmetuesve konkretë;

- angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të transmetuesve të ndryshëm; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të mekanizmave kryesorë.


- pankarta dhe makete që paraqesin transmetues të llojeve të ndryshme; - transmetues konkretë; - mekanizëm me piston.

31

Programi i lëndës

“Bazat e transportit rrugor” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 10 1. Qëllimet e lëndës: Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të:

- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e transportit; - përshkruajë kufizimet fizike dhe njerëzore të transportit; - të përshkruajë koston e transportit; - përshkruajë transformimin e atributeve gjeografike të mallrave, njerëzve dhe

informatave; - përshkruajë lehtësinë për lëvizje të mallrave, njerëzve dhe informatave; - përshkruajë qëllimin specifik të transportit për plotësimin e kërkesës për lëvizje; - tregojë rolin e transportit në strukturimin dhe organizimin e hapësirës dhe

territoreve; - tregojë rolin e transportit në krijimin e lidhjeve ndërmjet regjioneve dhe

aktiviteteve ekonomike, ndërmjet njeriut dhe pjesës tjetër të botës; - tregojë rolin historik, social, politik, ekonomik dhe mjedisor të luajtur nga degët e

ndryshme të transportit; - shpjegojë rolin, strukturën dhe veçoritë e rrjeteve të transportimit dhe transferit në

degët e ndryshme të transportit; - shpjegojë funksionin, veçoritë dhe ndarjen e nyjeve (terminaleve) të transportit

degët e ndryshme të transportit; - shpjegojë rolin dhe rëndësinë e transportit integral dhe multimodal (të

kombinuar); - përshkruajë teknologjinë e transportimit me përdorimin e paletave dhe

kontejnerëve; - përshkruajë teknologjinë e transportimit të mjeteve të njërës degë të transportit në

mjetet e degës tjetër të transportit; - bëjë një përshkrim të shkurtër të historikut të transportit rrugor; - tregojë rolin, rëndësinë dhe funksionin e transportit rrugor; - shpjegojë se si ndikon transportit rrugor në ambient; - bëjë ndarjen e transportit rrugor në transport të udhëtarëve, mallrave dhe të

kombinuar; - shpjegojë llojet e rrugëve transportuese dhe të dallojë rolin e tyre; - shpjegojë rëndësinë e organizimit të transportit rrugor dhe të japë shembuj të

llojeve të organizimit; - shpjegojë rëndësinë e eksploatimit, karakteristikat dhe aftësitë bartëse të mjeteve

të transportit rrugor; - shpjegojë parametrat themelor gjatë procesit të bartjes në transportin rrugor;

32

- shpjegojë mënyrat, mjetet dhe dokumentacionin themelor që përdoret në transportin rrugor;

- analizojë rastet e ndryshme për transportin e mallrave varësisht nga lloji i barrës; - shpjegojë parimet themelore të mirëmbajtjes së mjeteve të transportit rrugor; - shpjegojë rregullat dhe afatet e obliguara për kontrollin teknik.

2. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 3 orë/javë = 105 orë 3. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Qëllimi i transportit 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- tregojë qëllimin e transportit - kalimi (mposhtjen) e hapësirës; - përshkruajë kufizimet fizike dhe njerëzore që duhet të tejkalohen gjatë kalimit të

hapësirës (distanca, koha, ndarjet administrative dhe topografia); - përshkruajë vështirësitë e distancës të krijuara nga kufizimet fizike dhe njerëzore; - përshkruajë koston e nevojshme për tejkalimin e kufizimeve dhe vështirësive të

varur nga distanca dhe natyra e asaj që transportohet; - përshkruajë transformimin e atributeve gjeografike të mallrave, njerëzve dhe

informatave dhe vlerën e shtuar pas këtij procesi; - përshkruajë lehtësinë për lëvizje (transportueshmërinë) të mallrave, njerëzve dhe

informatave të varur nga kostoja e transportit, atributet e asaj që transportohet (e thyeshme, e prishshme, çmimi) dhe faktorët politik (legjislacioni, kufijtë dhe tarifat);

- përshkruajë qëllimin specifik të transportit për plotësimin e kërkesës për lëvizje të njerëzve, mallrave dhe informatave;

- tregojë rolin e transportit në strukturimin dhe organizimin e hapësirës dhe territoreve.


- Lehtësimi i lëvizjeve ndërmjet lokacioneve të ndryshme. - Kufizimet njerëzore dhe fizike që duhet të tejkalohen (distanca, koha, ndarjet

administrative dhe topografia). - Vështirësitë e distancës të krijuara nga kufizimet. - Kostoja e transportit. - Transformimi i atributeve gjeografike të mallrave, njerëzve dhe informatave. - Lehtësia për lëvizje (transportueshmëria) të mallrave, njerëzve dhe informatave. - Plotësimi i kërkesës për lëvizje. - Roli i transportit në strukturimin dhe organizimin e hapësirës dhe territoreve.

33


- shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - zhvillojë pyetje-përgjigje.


- mjete të ndryshme vizuale; - pankarta; - flip-chart.

Kapitulli 2: Rëndësia e transportit 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- tregojë rolin e transportit në krijimin e lidhjeve ndërmjet regjioneve dhe aktiviteteve ekonomike, ndërmjet njeriut dhe pjesës tjetër të botës;

- tregojë rolin historik të luajtur nga degët e ndryshme të transportit në ngritjen e civilizimeve, në krijimin e strukturave sociale dhe në mbrojtjen nacionale.

- përshkruajë rolin social të transportit në lehtësimin e qasjes në kujdesin shëndetësor, në mirëqenie dhe në ngjarje kulturore apo artistike;

- tregojë rolin politik të transportit në ndërtimin e korridoreve të komunikimit për qëllime politike si për qasje nacionale apo për krijimin e vendeve të punës;

- tregojë rolin e transportit në zhvillimin ekonomik (prodhimin e të mirave materiale dhe të shërbimeve) dhe në formësimin e aktiviteteve ekonomike;

- tregojë rolin e transporti në mjedis (koston mjedisore), në cilësinë e ajrit dhe ujit, nivelin e zhurmës dhe në shëndetin publik.


- Rëndësia e transportit si aktivitet multidimensional. - Rëndësia historike e transportit në ngritjen e civilizimeve, krijimin e strukturave

sociale dhe në mbrojtjen nacionale. - Rëndësia sociale e transportit në kryerjen e shërbimeve shoqërore. - Rëndësia politike e transportit në ndërtimin e korridoreve të komunikimit. - Rëndësia ekonomik e transportit. - Rëndësia mjedisore e transportit.





34

Kapitulli 3: Rrjetet e transportimit në degët e ndryshme të transport 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- shpjegojë rolin, strukturën dhe veçoritë e rrjeteve të transportimit (bartjes) dhe transferit në degët e ndryshme të transportit;

- përshkruajë rrjetet në transportin rrugor; - përshkruajë rrjetet në transportin hekurudhor; - përshkruajë rrjetet në transportin detar; - përshkruajë rrjetet në transportin ajror; - përshkruajë rrjetet në transportin përmes gyp-sjellësve (naftësjellësve,

gazsjellësve) dhe shiritave transportues; - përshkruajë rrjetet në transportin lumor, liqenor dhe përmes kanaleve; - përshkruajë rrjetet e transportimit dhe transferit në transportin postar dhe në

telekomunikacion. b) Temat e kapitullit

- Roli, struktura dhe veçoritë e rrjeteve të transportimit (bartjes) dhe transferit. - Rrjetet në transportin rrugor. - Rrjetet në transportin hekurudhor. - Rrjetet në transportin detar. - Rrjetet në transportin ajror. - Rrjetet në transportin përmes gyp-sjellësve dhe shiritave transportues. - Rrjetet në transportin lumor, liqenor dhe përmes kanaleve. - Rrjetet e transportimit dhe transferit në transportin postar dhe në

telekomunikacion. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:




Kapitulli 4: Nyjet (terminalet) e transportit në degët e ndryshme të transportit 5 orë a) Qëllimet e kapitullit

Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë funksionin dhe veçoritë e nyjeve (terminaleve) të transportit, ku rrjedhat

gjenerojnë, përfundojnë apo transferohen nga njëra degë në tjetrën; - shpjegojë ndarjen e nyjeve (terminaleve) të transportit në terminale të udhëtarëve

dhe të mallrave;

35

- përshkruajë terminalet në transportin rrugor; - përshkruajë terminalet në transportin hekurudhor; - përshkruajë terminalet në transportin ujor; - përshkruajë terminalet në transportin ajror; - përshkruajë terminalet në postë dhe telekomunikacion.


- Funksioni, veçoritë dhe ndarja e nyjeve (terminaleve) të transportit. - Terminalet në transportin rrugor. - Terminalet në transportin hekurudhor. - Terminalet në transportin ujor. - Terminalet në transportin ajror. - Terminalet në postë dhe telekomunikacion.





Kapitulli 5: Transporti integral dhe multimodal (i kombinuar) 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- shpjegojë rolin dhe rëndësinë e transportit integral dhe multimodal (të kombinuar);

- përshkruajë teknologjinë e transportimit me përdorimin e paletave; - përshkruajë teknologjinë e transportimit me përdorimin e kontejnerëve; - përshkruajë teknologjinë e transportimit të mjeteve të njërës degë të transportit në

mjetet e degës tjetër të transportit; - përshkruajë kontejnerizimin dhe paletizimin në transportin postar.


- Roli dhe rëndësia e transportit integral dhe multimodal (të kombinuar) - Teknologjia e transportit me përdorimin e paletave. - Teknologjia e transportit me përdorimin e kontejnerëve. - Teknologjia e transportimit të mjeteve të njërës degë të transportit në mjetet e

degës tjetër të transportit. - Kontejnerizimi dhe paletizimi në transportin postar.

36

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - zhvillojë pyetje-përgjigje. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale që paraqesin mjetet e transportit integral dhe të kombinuar; - vizitë në një terminal të mallrave; - pankarta dhe foto; - flipçart. Kapitulli 6: Zhvillimi historik i transportit rrugor 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - bëjë një përshkrim të shkurtër të historikut të transportit rrugor; - tregojë rolin, rëndësinë dhe funksionin e transportit rrugor; - shpjegojë se si ndikon transportit rrugor në ambient. b) Temat e kapitullit - Kushtet dhe arsyet e paraqitjes dhe zhvillimit të transportit rrugor. - Sistemi i transportit rrugor. - Elementet, struktura dhe funksioni i transportit rrugor. - Ndikimi i zhvillimit të transportit rrugor në ambient. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuri të reja mbi zhvillimin e transportit rrugor; - zhvillojë diskutim dhe debat për temat e kapitullit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalogë. Kapitulli 7: Ndarja dhe karakteristikat e transportit rrugor 22 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - bëjë ndarjen e transportit rrugor në transport të udhëtarëve, mallrave dhe të

kombinuar; - shpjegojë llojet e rrugëve transportuese dhe të dallojë rolin e tyre; - shpjegojë rëndësinë e organizimit të transportit rrugor dhe të japë shembuj të llojeve

të organizimit; - shpjegojë rëndësinë e eksploatimit, karakteristikat dhe aftësitë bartëse të mjeteve të

transportit rrugor.

37

b) Temat e kapitullit - Ndarja e transportit rrugor (transport i udhëtarëve, mallrave dhe i kombinuar). - Rrugët transportuese. - Organizimi i transportit. - Detyrat e transportit. - Karakteristikat teknike dhe eksploatuese të mjeteve të transportit. - Dimensionet themelore të mjeteve të transportit. - Aftësitë bartëse të mjeteve transportuese. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegoj rrugët transportuese dhe ndarjen e tyre; - ilustrojë shpjegimin e parimeve themelore të organizimit të transportit rrugor; - nxisë dhe motivoj nxënësit nëpërmjet pyetje përgjigjeve dhe diskutimit mbi rëndësinë

dhe detyrat e transportit rrugor; - shpjegojë njohuri të reja lidhur me eksploatimin dhe karakteristikat e mjeteve të

transportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalogë. Kapitulli 8: Procesi i bartjes në transportin rrugor 22 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parametrat themelor gjatë procesit të bartjes në transportin rrugor; - shpjegojë mënyrat, mjetet dhe dokumentacionin themelor që përdoret në transportin

rrugor; - analizojë rastet e ndryshme për transportin e mallrave varësisht nga lloji i barrës. b) Temat e kapitullit - Puna transportuese në transportin rrugor. - Matësit e punës në transportin rrugor. - Koeficienti i plotësimit statik, shfrytëzimit statik dhe i ndërrimit të udhëtarëve. - Distanca mesatare e udhëtimit të një udhëtari. - Rruga, koha dhe shpejtësia e bartjes. - Shpejtësia mesatare dhe eksploatuese e mjeteve transportuese. - Rruga e kaluar, koeficienti i shfrytëzimit të rrugës së kaluar. - Transportimi i mallit dhe dokumentacioni në transportin rrugor. - Llojet e barrës dhe karakteristikat e tyre. - Procesi i transportit të barrës. - Urdhëresa rrugore. - Fleta përcjellëse.

38

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë procesin e transportit të mallrave me shembuj konkret; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve të parametrave themelor gjatë procesit

të bartjes në transportin rrugor. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalogë. Kapitulli 9: Nocionet themelore mbi kontrollimet teknike dhe mirëmbajtjen e mjeteve transportuese rrugore 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të mirëmbajtjes së mjeteve të transportit rrugor; - shpjegojë rregullat dhe afatet e obliguara për kontrollin teknik. b) Temat e kapitulli - Teknologjia e shërbimeve dhe riparimeve teknike. - Afatet e obliguara të kontrollimit teknik. - Kontrollimet teknike të automjeteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuri të reja për të arriturat bashkëkohore në teknologjinë e shërbimeve

dhe riparimeve teknike; - shpjegojë mënyrat, mjetet dhe rregullat e kontrollimit teknik të automjeteve në

përputhje me trendët dhe zhvillimet bashkëkohore. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalogë.

39

Programi i lëndës

“Elektroteknika e mjeteve të transportit” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lëvizja e trenave, Tërheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 1. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të elektroteknikës; - shpjegojë parimet themelore të elektronikës; - interpretojë skemat kryesore elektrike dhe elektronike, si dhe të tregojë kuptimin e

simboleve të tyre; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e burimeve të energjisë elektrike në mjetet e

transportit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e: sistemit të startimit (ndezjes), sistemit

tradicional të ndezjes me bateri, sistemeve elektronike të ndezjes, pajisjeve elektrike dhe elektronike të sistemeve të ushqimit - karburator, dizel e injeksion benzine, sistemit të ndriçimit, pajisjeve të sinjalizimit, pajisjeve elektrike ndihmëse, pajisjeve të sigurisë në mjetet e transportit.

2. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë 3. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Njohuri plotësuese për elektroteknikën 6 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të elektroteknikës; - shpjegojë rrymat elektrike dhe burimet e saj, qarqet elektrike dhe parametrat e tyre,

përçuesit dhe izolatorët, ligjin e Omit, kondensatorët, lidhjen e rezistorëve, bobinat, rrymat e vazhduara dhe alternative, motorët e rrymës së vazhduar.

- Temat e kapitullit - Hyrje në elektroteknikë. - Rrymat elektrike dhe burimet e saj. - Qarqet elektrike dhe parametrat e tyre. - Përçuesit dhe izolatorët. - Ligji i Omit. - Kondensatorët. - Lidhja e rezistorëve. - Bobinat.

40

- Rryma e vazhduar dhe rryma alternative. - Motorët e rrymës së vazhduar.

- Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin për elektroteknikën me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për elektroteknikën, me detyra dhe shembuj

konkretë. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema elektrike, makete të elementeve në

qarqe elektrike. Kapitulli 2: Njohuri për elektronikën 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të elektronikës; - shpjegojë: gjysmëpërçuesit; diodat; rrymëdrejtuesit në elektronikë; stabilizuesit e

tensionit; sensorët; reletë; qarqet e thjeshta në elektronikë. b) Temat e kapitullit - Hyrje në elektronikë. - Gjysmëpërçuesit. - Diodat. - Rrymëdrejtuesit në elektronikë. - Stabilizuesit e tensionit. - Sensorët. - Reletë. - Qarqet e thjeshta në elektronikë. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e elektronikës me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për elektroteknikën, me detyra dhe me shembuj

konkretë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema elektronike, makete të elementeve në

qarqe elektronike. Kapitulli 3: Skemat elektrike dhe elektronike më kryesore, simbolet elektrike 6 orë - Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - lexojë dhe të shpjegojë skemat elektrike; - lexojë dhe të shpjegojë skemat elektronike.

41

- Temat e kapitullit - Skemat elektrike. - Skemat elektronike. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin për skemat elektrike dhe elektronike; - angazhojë nxënësit në diskutime për skemat elektrike dhe elektronike, me skema të

ndryshme nga librat teknikë dhe aplikimi i tyre praktik. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me skema e makete të sistemeve elektrike dhe elektronike. Kapitulli 4: Burimet e energjisë elektrike në mjetet e transportit 6 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e baterisë; - shpjegojë karakteristikat e baterisë; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e gjeneratorëve të rrymës alternative -

alternatorit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e gjeneratorëve të rrymës së vazhduar -

dinamos; - përshkruajë ndërtimin e starterit (motorinës) si dhe të identifikojë tipat e starterëve; - përshkruajë funksionimin e starterit. - Temat e kapitullit - Bateria, qëllimi, ndërtimi dhe funksionimi. - Karakteristikat e baterisë. - Gjeneratorët e rrymës alternative - alternatori. - Gjeneratorët e rrymës së vazhduar - dinamoja. - Qëllimi, ndërtimi dhe tipat e starterit (motorinës). - Funksionimi i starterit. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin për burimet e energjisë elektrike në mjetet e transportit me

pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për burimet e energjisë elektrike në mjetet e

transportit. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete e elemente të burimeve të

energjisë elektrike në mjetet e transportit

42

Kapitulli 5: Sistemi i startimit në mjetet e transportit 6 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin e elektroinstalimeve për startim; - shpjegojë skemat elektrike të lidhjes së starterit; - shpjegojë skemat elektrike për lidhjen e alternatorit. - Temat e kapitullit - Elektroinstalimet për startim. - Skemat elektrike të lidhjes së starterit. - Skemat elektrike për lidhjen e alternatorit. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e sistemit të startimit në mjetet e transportit me skema, makete

dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe rolin e sistemit të startimit në

mjetet e transportit. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete e elemente të sistemit të

startimit në mjetet e transportit. Kapitulli 6: Sistemi tradicional i ndezjes me bateri 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë qëllimin, llojet dhe elementet përbërës të sistemit me bateri; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sistemit të ndezjes me bateri; - shpjegojë bobinën induktive; - shpjegojë qëllimin dhe të përshkruajë ndërtimin e shpërndarësit (distributorit); - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e rregullatorëve të distributorit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e ndërprerësit të kondensatorit. b) Temat e kapitullit - Qëllimi, llojet dhe elementet përbërëse të sistemit me bateri. - Ndërtimi i sistemit të ndezjes me bateri dhe funksionimi i tij. - Bobina induktive. - Qëllimi dhe ndërtimi i shpërndarësit (distributorit). - Rregullatorët e shpërndarësit (distributorit). - Ndërprerësit e kondensatorit.

43

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e sistemit tradicional të ndezjes me bateri me skema, makete dhe

elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për sistemin tradicional të ndezjes me bateri. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të sistemit

tradicional të ndezjes me bateri. Kapitulli 7: Sistemet elektronike të ndezjes në mjetet e transportit 10 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e elektroinstalimeve për ndezjen e përzierjes; - tregojë paraqitjen skematike të elektroinstalimeve për ndezjen e përzierjes; - tregojë paraqitjen skematike të ndezjes me transistorë; - tregojë paraqitjen skematike të ndezjes elektronike; - tregojë paraqitjen skematike të ndezjes magnetike. - Temat e kapitullit - Elektroinstalimet për ndezjen e përzierjes. - Paraqitja skematike e elektroinstalimeve për ndezjen e përzierjes. - Paraqitja skematike e ndezjes me transistorë. - Paraqitja skematike e ndezjes elektronike. - Paraqitja skematike e ndezjes magnetike. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e sistemeve elektronike të ndezjes në mjetet e transportit, me

skema, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për sistemet elektronike të ndezjes në mjetet e

transporti. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të sistemeve

elektronike të ndezjes në mjetet e transportit. Kapitulli 8: Pajisjet elektrike dhe elektronike të sistemeve të ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzinë 6 orë 1. Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e rregullimit kompjuterik të sistemit të

ushqimit të motorit;

44

- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e rregullatorëve të sistemit të ushqimit të motorit (rregullatorët e presionit të karburantit, rregullatorët elektronikë);

- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sensorëve për përcaktimin e pozitës së hapjes së fluturës; të presionit atmosferik; të temperaturës së ajrit hyrës e të presionit të ajrit në degën thithëse; për detektimin e sasisë së oksigjenit në degën liruese; për matjen e temperaturës së motorit; për përcaktimin e sasisë së oksigjenit e për përcaktimin e gjendjes së përzierjes.

2. Temat e kapitullit - Rregullimi kompjuterik i sistemit të ushqimit të motorit. - Rregullatorët e sistemit të ushqimit të motorit . - Sensorët. 3. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e pajisjeve elektrike e elektronike të sistemeve të ushqimit me

karburator, dizel dhe injektim benzine; me skema; makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për pajisjet elektrike dhe elektronike të sistemeve të

ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine. 4. Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të pajisjeve

elektrike e elektronike të sistemeve të ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine.

Kapitulli 9: Sistemi i ndriçimit në mjetet e transportit 6 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve të jashtme të ndriçimit (fenerët,

llampat, çelësat); - shpjegojë skemat e lidhjes së pajisjeve të jashtme të ndriçimit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve të brendshme të ndriçimit (dritat e

brendshme të kabinës, dritat e brendshme të bagazhit dhe të motorit); - shpjegojë skemat e lidhjes së pajisjeve të brendshme të ndriçimit. - Temat e kapitullit - Pajisjet e jashtme të ndriçimit (fenerët, llambat, çelësat). - Skemat e lidhjes së pajisjeve të jashtme të ndriçimit. - Pajisjet e brendshme të ndriçimit (dritat e brendshme të kabinës, dritat e brendshme të

bagazhit dhe të motorit). - Skemat e lidhjes së pajisjeve të brendshme të ndriçimit.

45

- Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e sistemit të ndriçimit në mjetin e transportit, me skema, makete

dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për sistemin e ndriçimit në mjetin e transportit. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të sistemit të

ndriçimit në mjetin e transportit. Kapitulli 10: Pajisjet e sinjalizimit në mjetin e transportit 6 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve të sinjalizimit kumbues; - shpjegojë skemat e lidhjeve të sinjalizimit kumbues (me zë); - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sinjalizuesit të krahut të kthimit; - shpjegojë skemat e lidhjes së sinjalizimit të krahut të kthimit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sinjalizuesit të frenimit dhe të lëvizjes

prapa; - shpjegojë skemat e lidhjes së sinjalizimit të frenit dhe të lëvizjes prapa. - Temat e kapitullit - Pajisjet e sinjalizimit kumbues (me zë). - Skema e lidhjeve të sinjalizimit kumbues. - Sinjalizuesit e krahut të kthimit. - Skema e lidhjes së sinjalizimit të krahut të kthimit. - Sinjalizuesi i frenimit dhe i lëvizjes prapa. - Skemat e lidhjes së sinjalizimit të frenit dhe të lëvizjes prapa. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin e pajisjeve të sinjalizimit në mjetin e transportit me skema,

makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe rolin e pajisjeve të sinjalizimit në

mjetin e transportit. - Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të pajisjeve të

sinjalizimit në automjet. Kapitulli 11: Pajisjet ndihmëse në mjetin e transportit 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e larësit të xhamave;

46

- shpjegojë skemat e lidhjes së larësit të xhamave; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e ngrohësit dhe ventilatorit të kabinës; - shpjegojë skemat e lidhjes së ngrohësit dhe ventilatorit të kabinës; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen

dhe mbylljen e dyerve; - shpjegojë skemat dhe lidhjet e pajisjeve për hapjen dhe mbylljen e dyerve; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen

dhe mbylljen e dritareve; - shpjegojë skemat dhe lidhjet e pajisjeve eletrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e

dritareve; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen

dhe mbylljen e kabrioletit; - shpjegojë skemat dhe lidhjet për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. b) Temat e kapitullit - Larësi i xhamave. - Skemat e lidhjes së larësit të xhamave. - Ngrohësi dhe ventilatori i kabinës. - Skemat e lidhjes së ngrohësit dhe ventilatorit të kabinës. - Pajisjet elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dyerve. - Skemat dhe lidhjet e pajisjeve për hapjen dhe mbylljen e dyerve. - Pajisjet elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dritareve. - Pajisjet elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. - Skemat dhe lidhjet për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - pasurojë shpjegimin për pajisjet ndihmëse në mjetin e transportit me skema, makete

dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për pajisjet ndihmëse në mjetin e transportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të pajisjeve

ndihmëse në mjetin e transportit.

47

Programi i lëndës

“Gjeografia e transportit” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lëvizja e trenave, Tërheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 - Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të:

- shpjegojë nocionin, ndarjen, esencën dhe kuptimin e transportit; - përshkruajë elementet kryesore të sistemit të transportit; - shpjegojë përmbajtjen, nocionin dhe metodat e gjeografisë së transportit; - përshkruajë preokupimin e gjeografisë së transportit; - analizojë rrjetet në gjeografinë e transportit; - përshkruajë faktorët natyralo-gjeografik, ekonomik, teknologjik, ekologjik dhe të

tjerë të zhvillimit të rrjeteve të transportit; - shpjegojë regjionin nodal (funksional); - tregojë rëndësinë e qendrave të transportit dhe organizimin e hapësirës në regjion

nodal; - përshkruajë transportin si faktorë të zhvillimit të veprimtarive ekonomike; - përshkruajë migrimet e popullsisë; - përshkruajë transportin urban dhe lëvizjet e popullsisë së qyteteve; - përshkruajë zhvillimin hapësinor të qyteteve; - përshkruajë transportin rrugor dhe transportin integral dhe intermodal; - përshkruajë kushtet shoqërore dhe historike të zhvillimit të regjioneve të Kosovës

dhe konceptin e ndërtimit të rrjetit rrugor në Kosovë; - përshkruajë veçoritë e transportit urban; - përshkruajë ekonominë turistike dhe aspektin ekonomik të turizmit; - përshkruajë transportin hekurudhor, rrjetin hekurudhor, stacionet hekurudhore,

zhvillimin e transportit hekurudhor dhe rolin e tij në zhvillimin e ekonomisë; - përshkruajë transporti lumor, transportin përmes kanaleve dhe transportin liqenor; - përshkruajë transporti gypor (gyp-sjellësit, gazsjellësit, naftësjellësit); - përshkruajë transporti detar, portet dhe llojet e anijeve; - përshkruajë nocionin, zhvillimin dhe sistemet e porteve detare; - përshkruajë transportin ajror, zhvillimin historik, rrjetet e tij në botë dhe në

Kosovë, aeroportet në botë dhe në Kosovë; - përshkruajë telekomunikacioni, rrjetin e telekomunikacionit klasik,

telekomunikimet moderne dhe pasojat e tyre; - përshkruajë parimin e punës dhe funksionin e sistemit global të pozicionimit

(GPS); - përshkruajë përdorimin e sistemit për nevoja ushtarake dhe civile; - tregojë sistemet tjera të pozicionimit përmes sateliteve; - tregojë zhvillimin historik të sistemit gjeografik të informacionit (GIS) dhe

përshkruajë teknikat e përdoruara në të;

48

- përshkruajë analizimin hapësinor përmes GIS-it; - përshkruajë nxjerrjen e të dhënave dhe hartografinë; - përshkruajë teknikat e paraqitjes grafike dhe tregojë softuerët për GIS; - përshkruajë përdorimin e GIS-it për çështje të transportit (GIS-T).

- Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë - Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Njohuri themelore për gjeografinë e transportit 8 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë nocionin, ndarjen, esencën dhe kuptimin e transportit; - përshkruajë elementet kryesore të sistemit të transportit; - shpjegojë përmbajtjen, nocionin dhe metodat e gjeografisë së transportit; - përshkruajë preokupimin e gjeografisë së transportit: lëvizja e mallrave, njerëzve dhe

informatave; lidhja ndërmjet kufizimeve dhe tipareve hapësinore me origjinën, destinacionin, distancën, natyrën dhe me qëllimin e lëvizjeve;

- analizojë rrjetet në gjeografinë e transportit: zhvillimi dhe dendësia e rrjetit, struktura dhe cilësia, rrjedhat e transportit, hierarkia e drejtimeve dhe e qendrave, gravitimet, hartat e transportit.

- Temat e kapitullit - Njohuri themelore për transportin: nocioni, ndarja, esenca dhe kuptimi i transportit. - Elementet kryesore të sistemit të transporti: rrjetet, nyjet dhe kërkesat. - Gjeografia e transportit: përmbajtja, nocioni dhe metodat. - Gjeografia e transportit si nën-disiplinë e gjeografisë ekonomike. - Preokupimi i gjeografisë së transportit. - Analiza e rrjeteve në gjeografinë e transportit. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - zhvillojë pyetje-përgjigje.

- Kushtet për realizim e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale; - harta të ndryshme të botës, Evropës dhe Kosovës; - pankarta, publikime dhe foto të ndryshme lidhur me rrjetet dhe nyjet e transportit; - flip-chart.

49

Kapitulli 2: Faktorët e zhvillimit të rrjeteve të transportit 10 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë faktorët natyralo-gjeografik të zhvillimit të rrjeteve të transportit: relievi

dhe rrjetet e transportit tokësor (ndikimi i relievit kontinental, ultësirat dhe luginat, transporti në rajonet malore), relievi dhe terminalet e transportit detar dhe ajror, ndikimi i klimës dhe ujërave në rrjetet e transportit;

- përshkruajë faktorët ekonomikë të zhvillimit të rrjeteve të transportit: roli i shpenzimeve të transportimit (bartjes), llojet (degët) e transportit dhe shpenzimeve të bartjes, çmimet dhe tarifat, organizatat transportuese dhe shteti si faktorë të zhvillimit të rrjeteve dhe sistemit të transportit;

- përshkruajë faktorët teknologjikë dhe ekologjikë të zhvillimit të rrjeteve të transportit: ndikimi i teknologjisë së transportit në zhvillimin e degëve të caktuara të transportit, ndikimi i faktorëve ekologjik (shpenzimi i lëndës djegëse, ndotja e ajrit, zhurma, etj.);

- përshkruajë faktorët e tjerë të zhvillimit të rrjeteve të transportit: faktorët politikë (madhësia dhe forma e shtetit, lloji i kufirit, etj), faktorët social (standardi i jetës dhe transporti, privilegjet sociale), faktorët historik (ndikimi i trashëgimisë së transportit).

- Temat e kapitullit - Faktorët natyralo-gjeografik. - Faktorët ekonomikë të zhvillimit të rrjeteve të transportit. - Faktorët teknologjik dhe ekologjik. - Faktorët e tjerë. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve (brain storming) dhe punës në grupe .

- Kushtet për realizim e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale; - harta të ndryshme fizike të botës, Evropës dhe Kosovës; - pankarta, publikime dhe foto; - flip-chart.

Kapitulli 3: Sistemi i transportit dhe organizimi i hapësirës 8 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë regjionin nodal (funksional); - tregojë rëndësinë e qendrave të transportit dhe organizimin e hapësirës në regjion

nodal; - përshkruajë transportin si faktorë të zhvillimit të veprimtarive ekonomike; - përshkruajë migrimet e popullsisë; - përshkruajë transportin urban (në qytet) dhe lëvizjet e popullsisë së qyteteve; - përshkruajë zhvillimin hapësinor të qyteteve.

50

- Temat e kapitullit - Transporti dhe regjioni nodal (funksional). - Rëndësia e qendrave të transportit: qyteti dhe regjioni nodal; organizimi i hapësirës në

regjionin nodal. - Transporti si faktor i lokacionit të zhvillimit të veprimtarisë ekonomike: transporti

dhe industria; transporti dhe zhvillimi i bujqësisë; raporti i transportit me turizmin. - Transporti dhe migrimet e popullsisë. - Transporti urban (në qytet). - Lëvizjet e popullsisë së qyteteve: transporti urban publik, transporti automobilistik

dhe këmbësor. - Transporti dhe zhvillimi hapësinor i qyteteve. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

- Kushtet për realizim e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale; - harta fizike të botës, Evropës dhe Kosovës; - harta të rrjetit rrugor të qyteteve të ndryshme të botës dhe Kosovës; - pankarta, publikime dhe foto të ndryshme lidhur me organizimin e hapësirës; - flip-chart.

Kapitulli 4: Degët e transportit dhe llojet e rrjeteve të transportit 34 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë transportin rrugor dhe transportin integral dhe intermodal; - përshkruajë kushtet shoqërore dhe historike të zhvillimit të regjioneve të Kosovës; - përshkruajë konceptin e ndërtimit të rrjetit rrugor në Kosovë dhe lidhjen e Kosovës

me Shqipërinë dhe Evropën; - përshkruajë veçoritë e transportit urban në metropolet e mëdha botërore dhe në

qytetet e Kosovës; - përshkruajë ekonominë turistike dhe aspektin ekonomik të turizmit; - përshkruajë transportin hekurudhor, rrjetin hekurudhor, stacionet hekurudhore,

zhvillimin e transportit hekurudhor dhe rolin e tij në zhvillimin e ekonomisë; - përshkruajë transporti lumor, transportin përmes kanaleve dhe transportin liqenor; - përshkruajë transporti gypor (gyp-sjellësit, gazsjellësit, naftësjellësit); - përshkruajë transporti detar, marinën tregtare, portet, kalesat detare, zhvillimin e

anije-ndërtimtarisë dhe llojet e anijeve; - përshkruajë nocionin, zhvillimin dhe sistemet e porteve detare; - përshkruajë transportin ajror, zhvillimin historik, rrjetet e tij në botë dhe në Kosovë,

aeroportet në botë dhe në Kosovë;

51

- përshkruajë telekomunikacioni, zhvillimin e rrjetit të telekomunikacionit klasik dhe telekomunikimet moderne dhe pasojat e tyre.

- Temat e kapitullit - Transporti rrugor, përparësitë dhe kuptimi. - Automobilizmi dhe zhvillimi i rrjetit rrugor. - Transportimi rrugor. - Transporti integral dhe intermodal. - Terminalet në transportin rrugor. - Kushtet shoqërore: faktorët shoqëroro-ekonomik në zhvillimin e transportit rrugor. - Kushtet historike të zhvillimit të regjioneve të Kosovës, kufijtë shtetërorë. - Koncepti i ndërtimit të rrjetit rrugor në Kosovë: aspektet e lidhjes së brendshme,

veçoritë e territorit nacional, lidhja e qendrave kryesore urbane. - Aspektet e lidhjes ndërkombëtare të rrjetit rrugor të Kosovës, lidhja me Shqipërinë,

Kosova në bashkësinë ndërkombëtare (BE). - Rrugët magjistrale të Kosovës, (autostradat e Kosovës), propozimi i rrjetit të ri të

rrugëve magjistrale dhe të autostradave. - Problematika e vendbanimeve: veçoritë e transportit urban në metropolet e mëdha

botërore. - Karakteristikat e transportit urban në qytetet e Kosovës. - Transporti rrugor në ekonominë turistike: lëvizjet turistike dhe aspekti ekonomik i

turizmit, drejtimet kryesore rrugore në Kosovë. - Transporti hekurudhor: veçoritë e përgjithshme; zhvillimi historik i rrjetit

hekurudhor (vijave hekurudhore); funksioni i transportit hekurudhor; avancimi teknik; stacionet hekurudhore.

- Zhvillimi i transportit hekurudhor (tek ne dhe në botë); roli i hekurudhës në zhvillimin e ekonomisë.

- Rrjeti hekurudhor në Republikën e Kosovës; vijat kryesore dhe sekondare hekurudhore; vijat kryesore të shteteve fqinje; qendrat kryesore hekurudhore në vijat magjistrale.

- Transporti lumor, përmes kanaleve dhe liqenor: veçoritë e përgjithshme; zhvillimi i rrjeteve; zonat kryesore të lundrimit; rruga e transportit dhe mjetet e transportit.

- Transporti gypor (gyp-sjellësit, gazsjellësit, naftësjellësit): zhvillimi, vendosja dhe funksionet e transportit gypor.

- Transporti detar: veçoritë e përgjithshme dhe zhvillimi historik; transportimi (bartja) detar.

- Marina tregtare; problematika e porteve. - Kuptimi i detarisë; kalesat detare dhe trupimi i istmeve përmes kanaleve detare. - Zhvillimi i anije-ndërtimtarisë në botë dhe roli i saj në të kaluarën dhe sot; anije-

ndërtimtaria moderne në botë - llojet e anijeve sipas madhësisë dhe destinimit. - Nocioni i portit; zhvillimi i porteve detare si qendra të drejtimeve transportuese

detare dhe tokësore. - Sistemet e porteve; zona gravituese e portit - degët tjera të transportit në funksion të

zhvillimit të portit dhe detarisë. - Transporti ajror: veçoritë e përgjithshme; zhvillimi historik; rrjetet e transportit ajror

në botë dhe në Kosovë.

52

- Zonat gravituese të aeroporteve. - Aeroportet në botë. - Aeroporti(et) në Kosovë. - Drejtimet kryesore të transportit ajror në botë; struktura e transportimit. - Telekomunikacioni: zhvillimi i rrjetit të telekomunikacionit klasik. - Telekomunikimet moderne dhe pasojat e tyre.

- Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

- Kushtet për realizim e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale; - harta fizike të botës, Evropës dhe Kosovës; - harta të rrjetit rrugor të Evropës dhe Kosovës; - pankarta, publikime dhe foto të ndryshme lidhur me rrjetet e transportit; - flip-chart.

Kapitulli 5: Sistemi global i pozicionimit (GPS) 4 orë - Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë parimin e punës dhe funksionin e sistemit global të pozicionimit (GPS); - bëjë përshkrimin teknik të sistemit; - përshkruajë përdorimin e sistemit për nevoja ushtarake dhe civile; - tregojë sistemet tjera të pozicionimit përmes sateliteve: GLONASS dhe Galileo. - Temat e kapitullit - Parimi i punës dhe funksioni i sistemit global të pozicionimit (GPS). - Përshkrimi teknik i sistemit: komponentët e sistemit, sinjalet e navigacioni, llogaritja

e pozicionit, preciziteti dhe faktorët që ndikojnë në të. - Përdorimi i sistemit: përdorimi ushtarak nga SHBA-të; përdorimi për nevoja civile;

përcaktimi i pozicioni; navigacioni në tokë, det dhe ajër: matjet gjeodezike, përcaktimi i saktë i orës, navigacioni i projektilëve, etj.

- Sistemet tjera të pozicionimit përmes sateliteve: GLONASS dhe Galileo. - Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve (brain storming) dhe punës në grupe .

- Kushtet për realizim e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale që paraqesin sistemin GPS; - pankarta, publikime dhe foto; - flip-chart.

http://sh.wikipedia.org/wiki/GLONASS

http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Galileo_satelitski_sistem&action=edit&redlink=1

http://sh.wikipedia.org/wiki/GLONASS

http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Galileo_satelitski_sistem&action=edit&redlink=1

53

Kapitulli 6: Sistemi gjeografik i informacionit (GIS) 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - tregojë zhvillimin historik të sistemit gjeografik të informacionit (GIS); - përshkruajë teknikat e përdoruara në GIS; - përshkruajë analizimin hapësinor përmes GIS-it; - përshkruajë nxjerrjen e të dhënave dhe hartografinë; - përshkruajë teknikat e paraqitjes grafike; - tregojë softuerët për GIS; - përshkruajë përdorimin e GIS-it për çështje të transportit (GIS-T); b) Temat e kapitullit - Zhvillimi historik i sistemit gjeografik të informacionit (GIS). - Teknikat e përdoruara në GIS: krijimi i të dhënave, informacionet prej burimeve të

ndryshme, përfaqësimi i të dhënave, marrja e të dhënave, vektorizimi, projeksionet, sistemet koordinative.

- Analizimi hapësinor përmes GIS-it: modelimi i të dhënave, modelimi topologjik, rrjetet, modelimi hartografik, digjitalizimi i hartave, skenimi.

- nxjerrja e të dhënave dhe hartografia. - Teknikat e paraqitjes grafike. - Softuerët për GIS. - Përdorimi i GIS-it për çështje të transportit (GIS-T): analizimi dhe modelimi,

aplikacionet. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve (brain storming) dhe punës në grupe .

d) Kushtet për realizim e kapitullit - mjete të ndryshme vizuale që paraqesin sistemin GIS; - pankarta, publikime dhe foto; - flip-chart.

54

Klasa 10

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Pritja dhe përcjellja në transportin rrugor”

Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 10

Numri i modulit 1 Qëllimi i modulit

Një modul tepriko-praktik që u mundëson nxënësve të njihen me proceset themelore teknologjike lidhur me pritjen dhe përcjelljen e udhëtarëve dhe mallrave në transportin rrugor. Gjithashtu, nëpërmjet këtij moduli nxënësit aftësohen në përgatitjen e mallit për transport dhe përdorimin e mjeteve për ngarkim dhe shkarkim të mallit.

Kohëzgjatja e modulit

10 kredite (60 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi paketon mallin. Përmbajtja - Përzgjedhja e mallrave për transport. - Përzgjedhja e ambalazhit. - Paketimi dhe manipulimi me mallra. - Rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi ngarkon mallin në njësinë transportuese.

Përmbajtja - Përzgjedhja e njësive transportuese dhe rregullimi i mallit

sipas llojit dhe vetive transportuese. - Paletizimi. - Kontejnerizimi. - Rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit.

RM 3 Nxënësi përshkruan proceset teknologjike në terminale të

mallrave. Përmbajtja - Llojet dhe karakteristikat e mjeteve transportuese për

transportin e mallrave - Terminalet - Depot, sipërfaqet manipuluese, etj.

55

RM 4 Nxënësi përdor mjetet për ngarkim dhe shkarkim të mallit.

Përmbajtja - Përzgjedhja e mjeteve për ngarkim dhe shkarkim - Kujdesi ndaj veglave, pajisjeve dhe mjeteve për ngarkim

dhe shkarkim - Përdorimi i pirunjeve. - Rregullat e sigurisë teknike dhe ruajtja e mjedisit me rastin

e manipulimit me mallra

RM 5 Nxënësi plotëson dokumentacionin për transportin e udhëtarëve me autobus. Përmbajtja - Elementet statike dhe dinamike përgjatë linjës. - Linjat dhe llojet e tyre. - Orari i udhëtimit. - Dokumentacioni i nevojshëm lidhur me transportin e

udhëtarëve dhe plotësimi i tij.

RM 6 Nxënësi bën pritjen dhe përcjelljen e udhëtarëve. Përmbajtja - Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve. - Personeli operativ në stacion të autobusëve. - Salla e pritjes dhe përcjelljes së udhëtarëve. - Mënyra e informimit. - Bagazhi i udhëtarëve. - Dokumentacioni i nevojshëm lidhur me pranimin dhe

dorëzimin e bagazhit të udhëtarëve dhe plotësimi i tij. Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Pyetje - përgjigje me gojë dhe vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:

- përzgjedhë mallin sipas klasifikimit dhe vetive transportuese të tij;

- përzgjedhë ambalazhin dhe llojet e paketimeve sipas llojit të mallit të përzgjedhur;

- bëjë paketimin e duhur të mallrave; - manipulojë në mënyrën e duhur mallrat gjatë

56

paketimit; - zbatojë rregullat dhe masat mbrojtëse (të sigurisë) në

punë.

RM 2 IV Pyetje - përgjigje me gojë dhe vëzhgimi me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë njësinë transportuese varësisht nga lloji dhe

vetitë transportuese të mallrave; - zbatojë drejt hapat themelore gjatë procesit të

paletizimit dhe kontejnerizimit; - zhvillojë ndjenjën e përgjegjësisë me rastin e

manipulimit të mallrave gjatë procesit të paletizimit dhe kontejnerizimit;

- zbatojë rregullat dhe masat mbrojtëse (të sigurisë) në punë.

RM 3 IV Pyetje - përgjigje me gojë.


- dallojë llojet e mjeteve transportuese për transportin e mallrave në bazë të karakteristikave të tyre;

- sqarojë rolin dhe detyrat e terminaleve, depove, sipërfaqeve manipuluese, etj.



- përzgjedhë mjetet për ngarkim dhe shkarkim të mallit; - përshkruajë masat mbrojtëse me rastin e manipulimit

me vegla, pajisje dhe mjete për ngarkim dhe shkarkim; - përdorë pirunjerët dhe llojet e tyre; - zbatojë rregullat e sigurisë teknike dhe ruajtjen e

mjedisit me rastin e manipulimit me mallra.

RM 5 IV Pyetje - përgjigje me gojë dhe vëzhgimi me listë kontrolli.

KR Nxënësi duhet të: - përshkruajë elementet statike dhe dinamike përgjatë

linjës; - dallojë linjat dhe llojet e tyre; - përshkruajë orarin e udhëtimit; - shpjegojë punën e personelit operativ në stacion të

autobusëve; - përshkruajë dokumentacionin e nevojshëm lidhur me

transportin e udhëtarëve;

57

- plotësojë dokumentacionin e nevojshëm për transportin e udhëtarëve në bazë të rregullores etj.



- bëjë pranimin dhe përcjelljen e udhëtarëve duke luajtur rolin e personelit operativ në sallën e pritjes dhe përcjelljes së udhëtarëve;

- japë informacionin e duhur për udhëtarët; - analizojë dokumentacionin e nevojshëm lidhur me

pranimin dhe dorëzimin e bagazhit të udhëtarëve; - plotësojë dokumentacionin për pranim-dorëzimin e

bagazhit të udhëtarëve në bazë të rregullores etj. Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul në formë të vizitave njohëse duhet të trajtohet në terminale në të cilat kryhen veprimtari të ndryshme lidhur me manipulimin dhe transportin e mallrave dhe në stacione të autobusëve.

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë punës me mjetet manipuluese.

- Mësuesi mund të përdorë edhe lojën me role për zgjidhjen e situatave të ndryshme.

- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete, në mbështetje të përvetësimit të modulit. Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten.

- Nxënësit duhet të mbajnë ditar pune. - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë

kontrolli i njohurive praktike të fituara nëpërmjet edhe kontrollit të ditarit të punës së nxënësit.

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: - terminale në të cilat kryhen veprimtari të ndryshme lidhur me

manipulimin dhe transportin e mallrave; - stacione të autobusëve; - vegla të ndryshme dhe pajisje për manipulim me mallra; - pankarta, makete, katalogë të prodhimeve të ndryshme të

mallrave që transportohen në transportin rrugor; - materiale të shkruara (manuale, rregullore, katalogë).

58


“Punime axhusterie” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lëvizja e trenave, Tërheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10


Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime axhusterie të tilla si limime, prerje, lakime, shpime vrimash, hapje filetash dhe zmerilime, punime që e ndihmojnë për të kryer shërbimet e automjeteve.


7,5 kredite (45 orë)


RM 1 Nxënësi kryen matje dhe shënime. Përmbajtja: - Përzgjedhja e instrumenteve matëse e kontrolluese. - Matja me metër. - Matja me nonius. - Matja me mikrometër. - Matja me kompararor. - Matja me këndmatës. - Matja me manometër. - Shënimi me instrumente shënuese.

RM 2 Nxënësi kryen punime të limimit të sipërfaqeve të rrafshëta.

Përmbajtja: - Analiza e skicës ose vizatimit të detalit. - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit. - Përzgjedhja e veglave të punës. - Përzgjedhja e limave për limim. - Përzgjedhja e instrumenteve matës gjatë limimit. - Vendosja dhe shtrëngimi i copës në mengene. - Kryerja e limimeve të sipërfaqeve të rrafshëta. - Kryerja e limimeve të sipërfaqeve të rrumbullakëta. - Kryerja e limimeve të vrimave të profiluara. - Kryerja e limimeve të sipërfaqeve nën kënd. - Matja dhe kontrolli gjatë limimit të sipërfaqeve përkatëse. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

limimit.

RM 3 Nxënësi kryen punime me prerje. Përmbajtja: - Analiza e skicës ose e vizatimit të copës. - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit.

59

- Përzgjedhja e veglave të punës. - Vendosja dhe shtrëngimi i copës. - Prerja me sharrë metalike dore. - Prerja me gërshërë. - Prerja me daltë. - Prerja me fleks. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

prerjes.

RM 4 Nxënësi kryen punime të lakimit dhe formësimit. Përmbajtja: - Analiza e skicës ose e vizatimit të detalit. - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit. - Përzgjedhja e veglave të punës. - Vendosja e shtrëngimi i copës. - Kryerja e lakimit të pjesës me vegël doracake. - Kryerja e lakimit të pjesës me pajisje lakimi universale. - Kryerja e formësimit me vegla doracake. - Rregullat e sigurisë teknike e të rujatjes së mjedisit gjatë

punimit me lakim dhe formësim.

RM 5 Nxënësi kryen shpime, zgjerime dhe alezime vrimash. Përmbajtja: - Analiza e skicës ose e vizatimit të detalit. - Përzgjedhja e veglave të punës. - Vendosja dhe shtrëngimi i copës. - Përzgjedhja e instrumentit prerës. - Përcaktimi i regjimit të përpunimit. - Kryerja e shpimit të vrimës. - Kryerja e zgjerimit të vrimës. - Kryerja e alezimit të vrimës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

shpimit.

RM 6 Nxënësi kryen hapje të filetove të jashtme dhe të brendshme, me dorë. Përmbajtja: - Analiza e skicës ose e vizatimit të detalit. - Përzgjedhja e veglave të punës. - Vendosja dhe shtrëngimi i copës. - Përzgjedhja e instrumentit prerës. - Përcaktimi i diametrit të vrimës për filetim të brendshëm. - Vendosja dhe shtrëngimi i copës në mengene. - Përzgjedhja e mashkujve filetues dhe mbajtësve përkatëse. - Punimi me dore i filetos së brendshme. - Përzgjedhja e shufrës për filetim të jashtëm.

60

- Vendosja dhe shtrëngimi i shufrës në mengene. - Përzgjedhja e madravidave dhe mbajtësve përkatëse. - Punimi me dorë i filetos së jashtme. - Rregullat e sigurimit teknike të ruajtjes së mjedisit gjatë

filetimit me dore.

RM 7 Nxënësi kryen punime zmerilimi dhe pastrimi, me retifikuesë dore. Përmbajtja: - Përgatitja e pjesëve për zmerilim. - Zmerilimi i ashpër i tegelave te salduar. - Zmerilimi finok (lustrimi i tegelave të salduar). - Pastrimi i buzëve të pjesëve përgatitëse për saldim. - Pastrimi i buzëve të pjesëve përgatitëse për axhustim. - Respektimi i rregullave të sigurisë dhe ruajtja e mjedisit

gjatë punimeve me zmerilim. Proçedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli:


- përzgjedhë drejt e instrumentet matëse e kontrolluese; - kryejë matje të sakta me metër; - kryejë matje të sakta me nonius; - kryejë matje të sakta me mikrometër; - kryejë matje të sakta me kompararor; - kryejë matje të sakta me këndmatës; - kryejë matje të sakta me manometër; - bëjë shënimet e nevojshme me instrumente shënuese të

llojeve të ndryshme.


KR Nxënësi duhet të: - interpretojë drejt skicën ose vizatimin e detalit; - përzgjedhë drejt gjysëmfabrikatin; - përzgjedhë drejt veglat e punës; - përzgjedhë drejt limat për limim; - përzgjedhë drejt instrumentet matëse-kontrolluese;

61

- vendosë dhe shtrëngojë siç duhet copën në mengene; - përcaktojë drejt regjimin e limimit; - kryejë limime të sipërfaqeve të rrafshta; - kryejë limime të sipërfaqeve nën kënd; - kryejë limime të sipërfaqeve të rrumbullakta; - heqë siç duhet copën; - zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë limimit; - mirëmbajë mengenat, veglat dhe limat.



- interpretojë drejt skicën ose vizatimin e detalit; - përzgjedhë drejt gjysëmfabrikatin; - përzgjedhë drejt veglat e punës; - vendosë dhe shtrëngojë siç duhet copën në mengene; - kryejë sharitje me sharrë dore; - kryejë prerje me gërshërë; - kryejë prerje me daltë; - kryejë prerje me fleks; - heqë siç duhet copën nga mengena; - zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë sharritjes; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës.



- interpretojë drejt skicën ose vizatimin e detalit; - përzgjedhë drejt gjysëmfabrikatin; - përzgjedhë drejt veglat e punës; - vendosë dhe shtrëngojë siç duhet copën; - kryejë lakimin e copës me vegël doracake; - kryejë lakimin e copës me pajisje lakimi universale; - kryejë formësimin e copës me vegla doracake; - heqë siç duhet copën; - zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë lakimit dhe formësimit; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet për lakim dhe formësim.



- interpretojë drejt skicën ose vizatimin e detalit; - përzgjedhë drejt gjysëmfabrikatin;

62

- përzgjedhë drejt veglat e punës; - vendosë dhe shtrëngojë siç duhet copën në mengene; - kryejë shpimin e vrimës në përmasat e kerkuara; - kryejë zgjerimin e vrimës në përmasat e kerkuara; - kryejë alezimin e vrimës në përmasat e kerkuara; - heq siç duhet copën, instrumentin dhe pajisjet

ndihmëse; - zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë shpimit, zgjerimit dhe alezimit; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës.



- interpretojë drejt skicën ose vizatimin e detalit; - përzgjedhë drejt gjysëmfabrikatin; - përzgjedhë drejt veglat e punës; - përcaktojë saktë diametrin e shufrës për filetim (bazuar

në standarde); - përzgjedhë madravidat e duhura dhe mbajtësit

përkatës; - përcaktojë saktë diametrin e vrimës për filetim të

brendshëm; - përzgjedhë drejt meshkujt për filetim të brendshëm; - vendosë dhe shtrëngojë siç duhet copën në mengene; - kryejë punime me dorë të filetimit të brendshëm; - kryejë punime me dorë të filetos së jashtme; - heqë siç duhet copën nga mengena; - zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë filetimit me dorë; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës.



- interpretojë drejt skicën ose vizatimin e detalit; - përzgjedhë drejt veglat e punës; - vlerësojë cilësinë e zmerilimit; - vendosë dhe shtrëngojë siç duhet copën; - kryejë zmerilimet e duhura; - zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë zmerilimit; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës.

63

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në repartin e axhusterisë.

- Gjatë trajtimit të modulit, mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proçeseve të limimit, sharritjes me dorë, prerjes, zmerilimit, shpimit, lakimit dhe formësimit, hapjes së filetave.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës, punime limimi, prerje me gërshërë, prerje me sharrë dhe daltë, punime shpimi, hapje të filetos, punime të zmerilimit, lakimit dhe formësimit.

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve axhusterike-limim, sharritje, prerje me gërshërë, zmerilim, lakim, formësim, hapje të filetave etj.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së makinës dhe pajisjeve.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Repart axhusterie. - Vegla pune, instrumente matëse dhe prerëse për limim,

sharritje me dorë, prerje, lakim dhe formësim, shpim, filetim me dorë, zmerilim.

- Gjysëmfabrikate të ndryshme për punime axhusterie. - Pankarta, makete, udhëzuesa, katalogë, rregullore, standarde,

etj. - Vizatime dhe skica të detaleve tipike dhe pjesëve që do të

punohen me metoda axhusterie.

64

Klasa 11


Programi i lëndës

“Bazat e automjeteve” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11 1. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të: - përshkruajë historikun e lindjes/zhvillimit të automjeteve; - përshkruajë llojet dhe klasifikimet e automjeteve; - përshkruajë sistemin “automjet”; - përshkruajë konceptet themelore të ndërtimit të automjeteve; - përshkruajë sistemet përbërëse të automjeteve (ndarjen dhe funksionin e tyre); - përshkruajë ndërlidhjet në mes sistemeve/nënsistemeve të automjeteve; - përshkruajë pajisjet ndihmese në funksionimin e automjeteve. 2. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë 3. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë historikun e automjeteve; - shpjegojë zhvillimin e automjeteve. b) Temat e kapitullit - Zbulimi i automjetit. - Historik i shkurtër i zhvillimi i automjeteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë zbulimin; - përshkruajë zhvillimin e automjeteve në fillimet e tij; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;

65

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - albume me foto të mjeteve në fillimin e prodhimit të tyre; Kapitulli 2: Llojet dhe klasifikimi i automjeteve 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë llojet e automjeteve sipas destinimit të përdorimit; - përshkruajë ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas numrit të gjurmëve; - përshkruajë ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas vëllimit punues të motorit; - përshkruajë ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas numrit të personave që bart; - përshkruajë ndarjen e automjeteve transportuese sipas peshës bartëse. b) Temat e kapitullit - Automjete e udhëtarëve. - Automjetet transportuese të mallrave. - Automjetet punuese. - Automjetet speciale. - Automjetet tërheqëse. - Automjetet ushtarake. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - përshkruajë ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas kritereve: destinimit të

përdorimit, vëllimit punues të motorit, numrit të personave që bartin; - përshkruajë ndarjen e automjeteve për transport të mallrave sipas peshës bartëse; - përshkruajë ndarjen e automjeteve punuese; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3: Sistemi “automjet” 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë automjetin, rolin e tij në kuadër të bashkësisë “njeri - automjet - rrethinë

(ambient)”. b) Temat e kapitullit - Bashkësia “njeri - automjet - ambient”. - Automjeti.

66

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë ndikimin/rolin e automjetit në bashkësinë “njeri - automjet - ambient”. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 4: Konceptet themelore të ndërtimit të automjeteve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë metodat elementare të projektimit të automjeteve; - përshkruajë metodat elementare të konstruktimit të automjeteve. b) Temat e kapitullit - Projektimi i automjeteve. - Dimensionimi i gabariteve të automjetit. - Përcaktimi i forcës tërheqëse të automjetit. - Konstruktimi i automjeteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë fazat e projektimit të automjeteve - shpjegojë dimensionimin e gabariteve të automjetit; - shpjegojë llogaritjen e forcës tërheqëse të automjetit; - shpjegojë konstruktimin e automjeteve; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 5: Sistemet përbërëse të automjeteve 32 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë sistemet e automjeteve; - përshkruajë funksionin e sistemeve të automjeteve. b) Temat e kapitullit - Motorët (Otto, Diesel, Turbo dhe Elektromotorët). - Sistemi i drejtimit. - Sistemi i frenimit. - Sistemi i mbështetjes. - Sistemi i transmisionit të fuqisë.

67

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë sistemet e automjeteve dhe funksionin e tyre; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - skema të sistemeve të automjetit. Kapitulli 6: Ndërlidhja në mes sistemeve të automjetit 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë transmetimin e fuqisë nga motori deri në rrotat e automjetit. b) Temat e kapitullit - Diferencialet. - Diferencialet simetrike. - Diferencialet josimetrike. - Shkalla e shfrytëzimit të diferencialeve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë diferencialet dhe funksionin e tyre; - shpjegojë diferencialet simetrike dhe josimetrike; - shpjegojë shkallën e shfrytëzimit të diferencialit; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - skema përbërëse të diferencialeve. Kapitulli 7: Pajisjet ndihmese në funksionimin e automjeteve 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë sistemet e automjeteve; - përshkruajë funksionin e sistemeve të automjeteve. b) Temat e kapitullit - Pajisjet ndriçuese. - Pajisjet për rritjen e fushe së dukshmërisë. - Pajisjet për rritjen e sigurisë (rripi i sigurisë, mbështetësit e kokës, jastëkët ajror). - Instrumentet - tabela kontrolluese.

68

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë pajisjet e automjeteve dhe funksionin e tyre; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

69

Programi i lëndës

“Rrugët dhe teknika e ndërtimit ” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11 a) Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të: - përshkruajë zhvillimin e rrjetit rrugor, - përshkruajë kategoritë e rrugëve; - përshkruajë karakteristikat eksploatuese të rrugës, - përshkruajë ndikimin e automjetit në rrugë; - përshkruajë elementet tërthore të rrugës; - përshkruajë elementet gjatësore të rrugës; - përshkruajë gjendjen e rrugës; - përshkruajë dukshmërinë horizontale dhe vertikale të rrugës; - përshkruajë trasimin e rrugës; - përshkruajë procesin e projektimit të rrugës; - përshkruajë objektet përcjellëse të rrugës; - përshkruajë pajisjet e rrugës; - përshkruajë mirëmbajtjen e rrjetit rrugor.

b) Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë c) Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë historikun e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - shpjegojë zhvillimin aktual të rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. b) Temat e kapitullit - Historiku i rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. - Zhvillimi aktual i rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë historikun dhe zhvillimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;

70

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - harta të rrjetit rrugor, foto të ndryshme të rrugëve, publikime lidhur me rrjetin rrugor,

etj. Kapitulli 2: Klasifikimi i rrjetit rrugor 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë klasifikimin e rrugëve sipas kritereve: gjeopolitike, ekploatuese dhe

teknike; - përshkruajë klasifikimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - përshkruajë lidhjet e rrjetit rrugor me shtetet fqinje; - përshkruajë zhvillimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. b) Temat e kapitullit - Klasifikimi i rrugëve sipas kritereve gjeopolitike. - Klasifikimi i rrugëve sipas kritereve eksploatuese. - Klasifikimi i rrugëve sipas kritereve teknike. - Rrjeti rrugor i Republikës së Kosovës. - Zhvillimi i rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë klasifikimin e rrugëve sipas kritereve : gjeopolitike, eksploatuese dhe

teknike; - shpjegojë klasifikimin e rrugëve të Republikës së Kosovës; - shpjegojë lidhjen e rrugëve të shteteve fqinje me rrjetin e rrugëve të Republikës së

Kosovës; - ftojë për diskutim zyrtarë kompetente për të bashkëbiseduar mbi rrjetin rrugor aktual

të vendit dhe krahasimin me rrjetet rrugore të aplikuara në vendet tjera (evropiane). d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - harta të rrjetit rrugor; - foto të rrugëve të kategorive të ndryshme; - publikime lidhur me rrjetin rrugor. Kapitulli 3: Ndikimi i automjetit në rrugë 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë procesin e lëvizjes së automjeteve motorike; - shpjegojë koeficientin e fërkimin (kontakti në mes rrotës dhe sipërfaqes së rrugës); - shpjegojë efektin e forcave që veprojnë në sipërfaqen e rrugës me rastin e lëvizjes së

automjeteve;

71

b) Temat e kapitullit - Koeficienti i fërkimit. - Forca tërheqëse. - Rezistenca e ajrit. - Rezistenca e inercionit. - Rezistenca e rrotullimit. - Rezistenca e pjerrtësisë. - Rezistenca në kthesa. - Forca e frenimit. - Rruga e ndaljes. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë koeficientin e fërkimit duke analizuar kontaktin në mes rrotës dhe

sipërfaqes së rrugës; - shpjegojë forcën tërheqëse të automjetit; - shpjegojë rezistencat që veprojnë gjatë lëvizjes së automjetit; - shpjegojë forcën e frenimit duke u fokusuar në efektin që fiton sipërfaqja e rrugës; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart; - skema të automjeteve të tipeve të ndryshme. Kapitulli 4: Elementet teknike të rrugës 30 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë aksin e rrugës; - përshkruajë profilin gjatësor të rrugës; - përshkruajë profilin tërthor të rrugës; - përshkruajë niveletën e rrugës; - shpjegojë kthesat horizontale (simetrike, josimetrike dhe serpentinat); - shpjegojë rrezen minimale dhe maksimale të kthesave horizontale; - shpjegojë pjerrtësinë tërthore në kthesa; - shpjegojë kthesat kaluese; - përshkruajë zgjerimin e rrugës në kthesa. b) Temat e kapitullit - Aksi i rrugës. - Profili gjatësor i rrugës. - Profili tërthor i rrugës. - Niveleta. - Kthesat horizontale simetrike. - Kthesat horizontale josimetrike.

72

- Serpentinat. - Kthesat kaluese. - Pjerrtësia tërthore në kthesa. - Zgjerimi i rrugës në kthesa. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë se çka paraqet dhe si formohet boshti i rrugës; - shpjegojë se si paraqitet profili gjatësor dhe tërthor i rrugës; - shpjegojë elementet e kthesave horizontale dhe kthesave kaluese; - shpjegojë pjerrtësinë tërthore në kthesa duke u fokusuar në ndikimin e saj në

stabilitetin e automjeteve gjatë lëvizjes në kthesa; - shpjegojë zgjerimin e rrugës në kthesa, përmes një shembulli mbi dallimin e

gjurmëve të mjeteve gjatë lëvizjes në kthesa. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart; - pjesë të një projekti të rrugëve; - foto të elementeve teknike të rrugës (kthesa, pjerrtësi tërthore, etj). Kapitulli 5: Teknika e ndërtimit të rrugëve 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë trasenë e rrugës; - përshkruajë principin teknik të trasimit; - përshkruajë principin ekonomik të trasimit; - përshkruajë principin estetik të trasimit; - përshkruajë trupin e rrugës; - përshkruajë materialet që përbëjnë trupin e rrugës. b) Temat e kapitullit - Traseja e rrugës. - Principi teknik i trasimit të rrugës. - Principi ekonomik i trasimit të rrugës. - Principi estetik i trasimit të rrugës. - Trupi i rrugës. - Materialet e trupit të rrugës. - Proceset për formimin e trupit të rrugës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë se çka paraqet dhe si formohet traseja e rrugës si dhe principet që aplikohen

për formimin e saj; - shpjegojë se si formohet trupi i rrugës me të gjitha karakteristikat;

73

- përshkruajë materialet që përdoren për formimin e trupit të rrugës (dheu, zhavori sipas fraksioneve të ndara në shtresa);

- shpjegojë proceset e nevojshme për formimin e trupit të rrugës (gërmimi, mbushja, ngjeshja, hapja e kanaleve anësore);

- ftojë inxhinier të ndërtimit të rrugëve për bashkëbisedim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart; - pjesë të një projekti të rrugëve; - foto gjatë konstruktimit të rrugës.

74

Programi i lëndës

“Teknologjia e karburanteve dhe yndyrave” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të: - përshkruajë llojet dhe klasifikimin e karburanteve; - përshkruajë llojet dhe klasifikimin e yndyrave; - përshkruajë mënyrën e përdorimit të karburanteve në mjetet e transportit; - përshkruajë vetitë fizike dhe kimike të karburanteve; - përshkruajë vetitë fizike dhe kimike të yndyrave; - përshkruajë masat e sigurisë gjatë përdorimit të karburanteve dhe yndyrave; - përshkruajë mjetet të cilat shërbejnë për transport të karburanteve, yndyrave dhe

vajrave.

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 1 orë/javë = 35 orë

III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë llojet dhe klasifikimin e karburanteve; - shpjegojë llojet dhe klasifikimin e yndyrave. b) Temat e kapitullit - Karburantet. - Klasifikimi i karburanteve. - Yndyrat. - Klasifikimi i yndyrave. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë se çka paraqesin karburantet, përfitimin , përdorimin dhe klasifikimin e

karburanteve; - shpjegojë se çka paraqesin yndyrat, përfitimin , përdorimin dhe klasifikimin e

yndyrave; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.

75

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - foto të rafinerive; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; etj. Kapitulli 2: Karburantet 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë se çka paraqesin karburantet; - shpjegojë përbërjen e karburanteve - elementet që përbëjnë karburantet; - përshkruajë aplikimin e tyre në fusha të ndryshme; - përshkruajë ndikimin e karburanteve në ambient gjatë përdorimit. b) Temat e kapitullit - Karburantet. - Përfitimi i karburanteve. - Elementet përbërëse të karburanteve. - Përdorimi i karburanteve. - Ndikimi në ambient i karburanteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë se çka paraqesin karburantet, përfitimin , përdorimin dhe klasifikimin e

karburanteve; - përshkruajë përbërësit e karburanteve; - shpjegojë lëmitë ku përdoren karburantet; - përshkruajë ndikimin në ambient të karburanteve gjatë eksploatimit; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3: Yndyrat 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë se çka paraqesin yndyrat; - shpjegojë përbërjen e yndyrave - elementet që përbëjnë yndyrat; - përshkruajë aplikimin e tyre në fusha të ndryshme; - përshkruajë ndikimin e yndyrave në ambient gjatë përdorimit. b) Temat e kapitullit - Yndyrat. - Përfitimi i yndyrave. - Elementet përbërëse të yndyrave.

76

- Përdorimi i yndyrave. - Ndikimi në ambient i yndyrave. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë se çka paraqesin yndyrat, përfitimin , përdorimin dhe klasifikimin e

yndyrave; - përshkruajë përbërësit e yndyrave; - shpjegojë lëmitë ku përdoren yndyrat; - përshkruajë ndikimin në ambient të yndyrave gjatë eksploatimit; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 4: Transporti i karburanteve dhe yndyrave 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë transportin e karburanteve dhe yndyrave, duke përfshirë paketimin,

ruajtjen dhe kushtet e transportit sipas klasës së amterileve që i përkasin; - përshkruajë paketimin/ambalazhimin e karburanteve dhe yndyrave; - përshkruajë deponimin e karburanteve dhe yndyrave; - përshkruajë ruajtjen e karburanteve dhe yndyrave; - përshkruajë mjetet për transportin e karburanteve dhe yndyrave. b) Temat e kapitullit - Ambalazhimi i karburanteve dhe yndyrave. - Deponimi i karburanteve dhe yndyrave. - Ruajtja e karburanteve dhe yndyrave. - Pajisjet transportuese të karburanteve dhe yndyrave. - Transporti i karburanteve dhe yndyrave. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë procesin e transportit të karburanteve dhe yndyrave; - shpjegoje deponimin e karburanteve dhe yndyrave; - shpjegojë ambalazhimin e karburanteve dhe yndyrave; - përshkruajë pajisjet për transportin e karburanteve dhe yndyrave; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

77

Programi i lëndës

“Teknologjia e materialeve” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të: - përshkruajë llojet dhe klasifikimin e materialeve; - përshkruajë klasifikimin e materialeve në transport; - përshkruajë vetitë transportuese të materialeve; - përshkruajë paketimin e materialeve; - përshkruajë klasifikimin e materialeve për paketim; - përshkruajë deponimin e materialeve; - përshkruajë mbrojtjen e materialeve gjatë paketimit; - përshkruajë mbrojtjen e materialeve gjatë transportit; - përshkruajë mbrojtjen e materialeve gjatë deponimit.

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë llojet dhe klasifikimin e materialeve; - shpjegojë klasifikimin e materialeve në transport. b) Temat e kapitullit - Klasifikimi i materialeve. - Klasifikimi i materialeve në transport. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë klasifikimin e materialeve për nevoja të transportit; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe; d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

78

Kapitulli 2: Vetitë e materialeve në transport 30 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë vetitë fizike, kimike dhe mekanike të materialeve në transport; - përshkruajë pajisjet transportuese ne varësi të vetive të materialeve. b) Temat e kapitullit - Vetitë fizike të materialeve; - Vetitë kimike të materialeve; - Vetitë mekanike të materialeve; - Ambalazhimi i materialeve në varësi nga vetitë - Pajisjet transportuese; c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë vetitë fizike të materialeve; - shpjegojë vetitë kimike të materialeve; - shpjegojë vetitë mekanike të materialeve; - shpjegojë ambalazhimin dhe pajisjet transportuese të materialeve; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe; d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3:Paketimi dhe deponimi i materialeve në transport 32 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë materialet për paketim dhe ambalazhim; - përshkruajë paketimin dhe ambalazhimin e materialeve; - shpjegojë deponimin e materialeve; - shpjegojë ruajtjen e materialeve gjate manipulimit dhe transportit. b) Temat e kapitullit - Materialet për paketim. - Paketimi i materialeve për transport. - Deponimi i materialeve. - Mbrojtja e materialeve gjatë manipulimit dhe deponimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë vetitë fizike të materialeve; - shpjegojë vetitë kimike të materialeve; - shpjegojë vetitë mekanike të materialeve;

79

- shpjegojë ambalazhimin dhe pajisjet transportuese të materialeve; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

80

Programi i lëndës

“Mekanizmat ngarkues” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të: - përshkruajë mekanizmat ngarkues; - përshkruajë transporterët; - përshkruajë vinçat; - përshkruajë mjetet manipulative; - përshkruajë përbërjen e tyre; - përshkruajë përdorimin e tyre.

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë mekanizmat ngarkues; - përshkruajë ndarjen e mekanizmave ngarkues. b) Temat e kapitullit - Mekanizmat ngarkues. - Ndarja e mekanizmave ngarkues. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë mekanizmat ngarkues; - shpjegojë ndarjen e mekanizmave ngarkues; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

81

Kapitulli 2: Transporterët 22 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë transporterët si pjesë e mekanizmave ngarkues; - përshkruajë ndarjen e transporterëve; - përshkruajë përdorimin e transporterëve. b) Temat e kapitullit - Transporterët. - Ndarja e transporterëve sipas konstruksionit. - Ndarja e transporterëve sipas kapacitetit bartës. - Përdorimi i transporterëve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë transporterët si mekanizmat ngarkues; - shpjegojë ndarjen e transporterëve; - shpjegojë aplikimin e transporterëve; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - skema dhe makete të transporterëve. Kapitulli 3: Vinçat 22 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë vinçat si pjesë e mekanizmave ngarkues; - përshkruajë ndarjen e vinçave; - përshkruajë përdorimin e vinçave. b) Temat e kapitullit - Vinçat. - Ndarja e vinçave sipas konstruksionit. - Ndarja e vinçave e sipas kapacitetit bartës. - Përdorimi i vinçave. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë vinçave si mekanizmat ngarkues; - shpjegojë ndarjen e vinçave; - shpjegojë aplikimin e vinçave; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.

82

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - skema të transporterëve. Kapitulli 4: Pajisjet manipulative 18 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë pajisjet manipulative si pjesë e mekanizmave ngarkues; - përshkruajë ndarjen e pajisjeve manipulative; - përshkruajë përdorimin e pajisjeve manipulative. b) Temat e kapitullit - Pajisjet manipulative. - Ndarja e pajisjeve manipulative sipas konstruksionit. - Ndarja e pajisjeve manipulative e sipas kapacitetit bartës. - Përdorimi i pajisjeve manipulative. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë pajisjet manipulative si mekanizmat ngarkues; - shpjegojë ndarjen e pajisjeve manipulative; - shpjegojë aplikimin e pajisjeve manipulative; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - skema të pajisjeve manipulative.

83

Klasa 11


“Numërimi i trafikut”



Një modul që aftëson nxënësit për të kryer numërimin e trafikut për nevoja të analizimit të gjendjes së trafikut si dhe për propozimin e rregullimit të trafikut në forma të reja.


8 kredite (48 orë)


RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për numërimin e trafikut. Përmbajtja: - Leximi dhe interpretimi i planit të numërimit. - Leximi dhe interpretimi i formularit për numërim. - Identifikimi i lokacionit për numërimin e trafikut. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.

RM 2 Nxënësi bën numërimin e trafikut.

Përmbajtja: - Vendosja në lokacionin e numërimit. - Përcaktimi i kohës së saktë të fillimit të numërimit. - Numërimi i trafikut. - Ndarja e matjeve sipas kategorizimit në formularin për

numërim (AU, transportuese, BUS, motoçikleta etj). - Ndarja e numërimit sipas intervaleve të përcaktuara

(15’,30’,45’,60’). - Ndarja e numërimit sipas periudhës së përcaktuar

(1h...24h). - Plotësimi i formularit të numërimit.

RM 3 Nxënësi përpunon të dhënat e numëruara.

Përmbajtja: - Mbledhja e numërimit sipas intervalit kohore të përcaktuar

(15’,30’,45’,60’). - Mbledhja e numërimit të trafikut sipas periudhës kohore

(1h…24h).

84

- Shëndrrimi i numërimit të mjeteve në NAU. - Mbledhja e NAU nga secila kategori e mjeteve. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

numërimit të trafikut. Proçedurat e vlerësimit




- lexojë dhe interpretojë saktë planin e numërimit të trafikut;

- lexojë dhe interpretojë saktë formularin e numërimit të trafikut;

- identifikojë drejt lokacionin për numërimin e trafikut; - përzgjedhë drejt mjetet dhe veglave të punës të

nevojshme për kryerjen e numërimit të trafikut.


KR Nxënësi duhet të: - rregullojë pozicionin e tij që në mënyrë sa më komode

për të vërejtur autometet (dukshmëria në drejtimin e lëvizjes së automjeteve) si dhe për plotësimin e formularit të numërimit;

- jetë sa më pak i ekspozuar që të mos shkaktojë huti tek drejtuesit e automjeteve;

- vendosë jelekun e sigurisë (fluoroshent); - përcaktojë saktë kohën e fillimit të numërimit; - bëjë numërimin e trafikut sipas kategorizimit të

mjeteve në formularin e numërimit të trafikut të përgaditur paraprakisht;

- bëjë numërimin e trafikut sipas intervaleve kohore të përcaktuara në formularin e numërimit;

- bëjë numërimin e trafikut sipas periudhës kohore të përcaktuar në formularin e numërimit;

- plotësojë formularin e numërimit; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit

gjatë numërimit të trafikut.

85


KR Nxënësi duhet të: - bëjë mbledhjen e numërimit të trafikut sipas

intervaleve kohore të përcaktuara për çdo kategori të mjeteve të përfshira në formularin e numërimit;

- bëjë mbledhjen e numërimit të trafikut sipas periudhës kohore të përcaktuara për çdo kategori të mjeteve të përfshira në formularin e numërimit;

- bëjë shëndrrimin e numrit të mjeteve të secilës kategori në NAU;

- bëjë mbledhjen e numrit të përgjithshëm të mjeteve të shëndrruara në NAU;

- mirëmbajë mjetet dhe veglat e punës; - pastrojë dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit

gjatë vendosjes së shenjave horizontale në rrugë. Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, në shkollë apo jashtë saj.

- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedura të numërimit dhe përdorimit të mjeteve e veglave të punës.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për numërimin e trafikut, si identifikimi i lokacionit të numërimit, pozicionimi, vendosja e saktë e të dhënave sipas kategorive të mjeteve , plotësimi I saktë I intervaleve kohore,plotësimi I saktë I periudhës kohore të përcaktuar, etj..

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të numërimit të trafikut.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve.



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Formularët për numërim, pajisje për matjen e kohës, pajisje

për shënim. - Kalkulator. - Mbajtëse formularësh. - Jelek të sigurisë (fluoroshent), rregullore, standarde, etj. - Plani i numërimit të trafikut.

86


“Përpilimi i planit të sinjalizimit në udhëkryqe të thjeshta”



Një modul që aftëson nxënësit për të përpiluar planin e sinjalizimit në udhëkryqe të thjeshta ( udhëkryqe të formës T dhe + me nga një shirit qarkullimi në secilin drejtim).




RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për përpilimin e planit të sinjalizimit. Përmbajtja: - Leximi dhe interpretimi i situacionit të udhëkryqit. - Definimi i shiritave qarkulluese (gjërësia). - Përzgjedhja e mjeteve dhe pajisjeve të punës.

RM 2 Nxënësi vendos shenjat horizontale dhe vertikale në planin e

sinjalizimit. Përmbajtja: - Vendosja e vijës ndarëse të shiritave qarkullues. - Vendosja e shenjave të ndalimit të obligueshëm. - Vendosja e shenjave të prioritetit të qarkullimit. - Vendosja e shenjave të obligimit të lëvizjes. - Vendosja e vendkalimeve të këmbësorëve. - Zbatimi i rregullave dhe standardeve të aplikueshme për

përpilimin e planit të sinjalizimit.

RM 3 Nxënësi vendos shenjat në planin e sinjalizimit. Përmbajtja: - Definimi i sipërfaqes qarkulluese të automjeteve. - Matjet dhe shënimet përkatëse nga situacioni i udhëkryqit. - Definimi i ishujve të trafikut. - Definimi i pikave të konfliktit gjatë qarkullimit të mjeteve

në udhëkryq,. - Përcaktimi i sasisë së shenjave të përdoruara në planin e

sinjalizimit (paramasa dhe parallogaria). - Zbatimi i rregullave dhe standardeve të aplikueshme për

përpilimin e planit të sinjalizimit

87

Proçedurat e vlerësimit




- lexojë dhe interpretojë saktë situacionin e udhëkryqit; - identifikojë drejt pozicionin për vendosjen e shenjave

në planin e sinjalizimit; - përzgjedhë drejt shenjat e nvojshme për vendosje në

planin e sinjalizimit.


KR Nxënësi duhet të: - lexojë me saktësi të dhënat nga situacioni i udhëkryqit; - bëjë ndarjen e sipërfaqes qarkulluese të automjeteve

dhe udhëtarëve në mënyrë të saktë; - vendosë shenjat në plan sipas kategorizimit të tyre

duke aplikuar shenjat e përshtatshme për atë plan sinjalizimi;

- zbatojë rregullat nga vizatimi teknik dhe standardet e aplikueshme për përpilimin e planit të sinjalizimit.



- zbatojë rregullat për rritjen e sigurisë së pjesëmarrësve në qarkullim,

- përcaktojë pikat e konfliktit në bazë të qarkullimit të planifikuar sipas planit (të ofrojë zgjidhjen me sa më pak pika konflikti);

- përcaktojë sasinë e shenjave të aplikuara në planin e sinjalizimit;

- zbatojë rregullat dhe standardet e aplikueshme për përpilimin e planit të sinjalizimit.

88



- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proçeseve të vendosjes së shenjave vertikale dhe horizontale të sinjalistikës rrugore në planet e sinjalizimit.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për vendosjen e shenjave të sinjalistikës rrugore në planin e sinjalizimit, si identifikimi i lokacionit të vendosjes së shenjës, përputhshmëria në mes shenjave horizontale dhe vertikale etj.

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve të planit të sinjalzimi

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë zbatimin e rreptë të rregullave dhe standardeve për përpilimin e planit të sinjalizimit



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Paisje për vizatim teknik - Formate për vizatim teknik (A3 …A1). - Katalogë të shenjave të sinjalizimit; - Standadet mbi përpilimin e planeve të sinjalizimit - Plan të sinjalistikës rrugore.

89


“Vendosja e sinjalizimit rrugor” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11

Numri i modulit

5

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime për vendosjen e shenjave të sinjalistikës rrugore, si ato vertikale edhe ato horizontale që e ndihmojnë për qarkullimin e sigurtë të automjeteve.




RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për vendosjen e sinjalistikës rrugore. Përmbajtja: - Leximi dhe interpretimi i planit të sinjalistikës rrugore. - Identifikimi i lokacionit për vendosjen e shenjave. - Vendosja e shenjave të sigurisë. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.

RM 2 Nxënësi vendos shenjat vertikale në rrugë.

Përmbajtja: - Hapja e gropës. - Vendosja dhe nivelimi i detalit të fundimit. - Vendosja dhe shtrëngimi i mbajtësit vertikal të shenjës. - Vendosja dhe shtrëngimi i shenjës përkatëse. - Mirëmbajtja e veglave, pastrimi i shenjës dhe sistemimi i

vendit të punës. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

vendosjes së shenjave vertikale në rrugë.

RM 3 Nxënësi vendos shenjat horizontale në rrugë. Përmbajtja: - Pastrimi i sipërfaqes qarkulluese të automjeteve. - Matjet dhe shënimet përkatëse. - Vendosja e shabllonit të shenjës përkatëse. - Lyerja me ngjyrat përkatëse. - Mirëmbajtja e mjeteve, veglave të punës dhe pastrimi i

vendit të punës. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

vendosjes së shenjave horizontale në rrugë.

90





- lexojë dhe interpretojë saktë planin e sinjalistikës rrugore;

- identifikojë drejt lokacionin për vendosjen e shenjave; - vendosë shenjat e sigurisë për shkak të punimeve në

rrugë; - përzgjedhë drejt mjetet dhe veglave të punës të

nevojshme për kryerjen e punimeve të vendosjes së shenjave të sinjalistikës (konet, shenjat e kufizimit të shpejtësisë etj.) rrugore.



- hapë gropën sipas dimensioneve të detalit të fundimit të shenjës;

- vendosë dhe nivelojë detalin e fundimit, pa shkaktuar dëmtim të pjesës për ankerimin e mbajtësit të shenjës dhe duke bërë nivelimin e duhur, sipas këndit të reflektueshmërisë;

- vendosë dhe shtrëngojë mbajtësin vertikal të shenjës duke e vendosur korrekt në ankerat e fundimit dhe duke shtrënguar butonat përkatëse;

- vendosë dhe shtrëngojë shenjën përkatëse sipas planit të sinjalistikës dhe duke respektuar lartësinë e shenjës (sipas specifikimit dhe këndit të vendosjes);

- mirëmbajë puntot, daltat dhe veglat e tjera; - pastrojë shenjën dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit

gjatë vendosjes së shenjave vertikale në rrugë.


KR Nxënësi duhet të: - pastrojë sipërfaqen qarkulluese të automjeteve

(sipërfaqe më e madhe se konturet e shenjave) me ujë dhe me ajër të komprimuar, për të përftuar një

91

sipërfaqe sa më të pastër; - kryejë matje dhe shënime të sakta, në varësi nga shenja

që do të vendoset; - vendosë shabllonin e shenjës përkatëse, në bazë të

shënimeve gjatë matjes; - lyejë me ngjyrat përkatëse sipas specifikimit, duke

përdorur ose jo shabllonin; - mirëmbajë mjetet dhe veglat e punës; - pastrojë dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit

gjatë vendosjes së shenjave horizontale në rrugë. Metodat e të mësuarit të rekomanduara


- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proçeseve të vendosjes së shenjave vertikale dhe horizontale të sinjalistikës rrugore dhe përdorimit të mjeteve e veglave të punës.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për vendosjen e shenjave të sinjalistikës rrugore, si identifikimi i lokacionit të vendosjes së shenjës, hapja e gropës, vendosjen e shenjës vertikale, matja dhe shënimi, lyerja e shenjave horizontale, vendosja e shenjave të sigurisë në punë etj..

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve të vendosjes së sinjalistikës në situata të veçanta.




Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Vegla pune dhe instrumente matëse për hapjen e gropave,

vendosjen dhe shtrëngimin e bulonave të shenjave vertikale, pastrimin e sipëfaqeve ku do të vendosen shenjat horizontale, lyerjen e shenjave horizontale.

- Kompresor. - Punto, çekiç, dalta, çelsa për shtrëngim bulonash, lopatë,

fshesë etj. - Shenja të kufizimit të shpejtësisë, kone, udhëzuesa, katallogë,

rregullore, standarde, etj. - Plan të sinjalistikës rrugore..

92


“Mirëmbajtja e automjeteve” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 11


Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime në mirëmbajtjen e automjeteve, fokusuar në mirëmbajtje të pajisjeve më të thjeshta të automjeteve.




RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për mirëmbajtjen e automjeteve. Përmbajtja: - Përgatitja e hapësirës për vendosjen e automjetit. - Kontrolli i nivelit të ujit të motorrit. - Kontrolli i nivelit të vajit të motorrit. - Kontrolli i nivelit të fluidit të frenave. - Vendosja e pajisjes për matjen e shtypjes së ajrit në

valvolën e gomave. - Kontrolli i shtypjes së ajrit në goma. - Kontrolli i nivelit të konsumimit të gomave. - Vendosja e pajisjeve për matjen e gjeometrisë së rrotave. - Kontrolli i gjeometrisë së rrotave. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.

RM 2 Nxënësi kryen shërbimet e thjeshta për mirëmbajtjen e

automjeteve. Përmbajtja: - Shtimi i sasisë së nevojshme të ujit në ftohës të motorrit. - Shtimi i sasisë së nevojshme të vajit në motorr. - Shtimi i sasisë së nevojshme të fluidit të frenave. - Rritja/ulja e shtypjes së ajrit në goma. - Vendosja e vinçit në dyshemenë e automjetit për

zëvendësimin e gomave. - Zëvendësimi i gomave. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë gjatë

mirëmbajtjes së automjeteve.

93





- përgatisë hapësirën për vendosjen e mjetit; - lexojë dhe interpretojë nivelin e ujit në motorr sipas

metodës së leximit; - lexojë dhe interpretojë nivelin e vajit në motorr sipas

metodës së leximit; - lexojë dhe interpretojë nivelin e fluidit të frenave sipas

metodës së leximit; - vendosë pajisjen për matjen e shtypjes së ajrit në

valvolën e gomave; - lexojë dhe interpretojë vlerën e shtypjes së ajrit në

goma; - kontrollojë nivelin e konsumimit të gomave; - vendosë pajisjet për matjen e gjeometrisë së rrotave; - lexojë dhe interpretojë gjeometrinë e rrotave; - përzgjedhë drejt mjetet dhe veglave të punës të

nevojshme për kryerjen e punimeve të përshkruara; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë

gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për mirëbajtjen e automjeteve.



- shtojë sasinë e nevojshme të ujit në ftohës të motorrit dhe matë nivelin e tij;

- shtojë sasinë e nevojshme të vajit në motorr dhe matë nivelin e tij;

- shtojë sasinë e nevojshme të fluidit të frenave dhe bëjë kontrollin përkatës;

- shtojë/pakësojë sasinë e nevojshme të shtypjes së ajrit në goma;

- vendosë vinçin në dyshemenë e automjetit për zëvendësimin e gomave;

- bëjë zëvendësimin e gomave të konsumuara; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës;

94

- pastrojë sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë

gjatë veprimeve për mirëmbajtjen e automjeteve. Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, ofiçina, në shkollë apo jashtë saj.

- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proçeseve të mirëmbajtjes së automjeteve dhe përdorimit të mjeteve e veglave të punës.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për mirëmbajtjen e automjeteve, si: kontrollimi i nivelit të ujit në ftohës, nivelit të vajit në motor, shtypjes së ajrit në goma etj.

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve të mirëmbajtjes së automjeteve në situata të veçanta.




Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Pajisjet për ngritjen e mjetit gjatë zëvendësimit të gomave. - Pajisjet për kontrollin e gjeometrisë së rrotave. - Punto, çekiç, dalta, çelsa për shtrëngim bulonash, lopatë,

fshesë etj. - Skema të tipave të ndryshme të automjeteve. - Rregullore, standarde, manuale.

95

Klasa 12


Programi i lëndës

“Bazat e automjeteve” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të: - përshkruajë procesin e eksploatimit të automjeteve; - përshkruajë parametrat/treguesit e eksploatimit të automjeteve; - përshkruajë ndikimin e kushteve natyrore në eksploatimin e automjeteve; - përshkruajë procesin e mirëmbajtjes së automjeteve; - përshkruajë organizimin e procesit të mirëmbajtjes teknike të automjeteve; - përshkruajë pajisjet për kontroll dhe mirëmbajtje teknike të automjeteve; - përshkruajë hapësirat për kontrollin dhe mirëmbajtjen teknike të automjeteve; - përshkruajë procesin e kontrollimit teknik të automjeteve të lehta e të rënda; - përshkruajë materialet për kontrollin dhe mirëmbajtjen teknike të automjeteve. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Karakteristikat teknike të automjeteve 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë karakteristikat teknike të automjeteve; - përshkruajë procesin e eksploatimit të automjeteve. b) Temat e kapitullit - Karakteristikat dinamike të automjetit. - Shpejtësia maksimale. - Intensiteti i përshpejtimit. - Shpejtësia mesatare. - Drejtueshmëria e automjeteve.

96

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - albume me foto të mjeteve në fillimin e prodhimit të tyre. Kapitulli 2: Afatshërbimi i automjeteve 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga kushtet

e eksploatimit të automjeteve; - shpjegojë mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga regjimi

i punës së automjeteve; - shpjegojë mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga kushtet

klimatike; - shpjegojë mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga kultura

e eksploatimit. b) Temat e kapitullit - Format e konsumit të automjetit. - Kushtet e eksploatimit të automjeteve. - Regjimi i punës së motorit. - Kushtet klimatike. - Kultura e përdorimit të automjeteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3: Parametrat ndikues në eksploatimin e automjeteve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë parametrat ndikues të eksploatimit të automjeteve;

97

- shpjegojë nocionin e termit “kalueshmëri” e automjeteve; - përshkruajë mënyrën e përcaktimit të kalueshmërisë së automjeteve; - përshkruaj nocionin e termit “drejtueshmëri” e automjeteve; - përshkruaj mënyrën e përcaktimit të drejtueshmërisë së automjetit. b) Temat e kapitullit - Kalueshmëria e automjeteve. - Përcaktimi i kalueshmërisë së automjeteve. - Drejtueshmëria e automjetit. - Gjeometria e sistemit të drejtimit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë ndikimin/rolin e automjetit në bashkësinë “njeri - automjet - ambient”; - ilustrojë shpjegimin me shembuj praktikë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 4: Ndikimi i kushteve të eksploatimit në konsumin e automjeteve 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - rendisë dhe përshkruajë kushtet e shfrytëzimit që ndikojnë në konsumin e

automjeteve; - përshkruajë efektin e këtyre kushteve në automjete; - përshkruajë mënyrën e uljes së ndikimit negativ të këtyre kushteve. b) Temat e kapitullit - Regjimi i lëvizjes. - Ngarkesa intensive. - Kushtet e udhëtimit. - Kushtet klimatike. - Cilësia e karburanteve dhe lyerësve. - Cilësia e mirëmbajtjes teknike. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

98

Kapitulli 5: Mirëmbajtje e automjeteve 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë mirëmbajtjen e automjeteve dhe rëndësinë e saj; - përshkruajë llojet e mirëmbajtjes së automjeteve. b) Temat e kapitullit - Mirëmbajtja e automjeteve. - Mirëmbajta preventive. - Mirëmbajtja operative. - Riparimi. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - skema të sistemeve të automjetit. Kapitulli 5: Organizimi dhe mënyra e mirëmbajtjes teknike të automjeteve 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë organizimin e mirëmbajtjes teknike të automjeteve; - përshkruajë mënyrën e mirëmbajtjes teknike të automjeteve. b) Temat e kapitullit - Mirëmbajta e jashtme e automjeteve. - Shërbimi i rregullt teknik i automjeteve. - Kontrolli teknik i automjeteve. - Lyerja e automjeteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës;

99

Kapitulli 6: Paisjet për mirëmbajtjen teknike të automjeteve 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë pajisjet për mirëmbajtje të automjeteve si për nga funksioni, ashtu edhe

nga qëllimi; - përshkruajë mënyrën e përdorimit të pajisjeve; - përshkruajë rezultatin e fituar nga përdorimit të pajisjeve; b) Temat e kapitullit - Kanalet për punë në automjete. - Pajisjet për ngritjen e automjeteve. - Pajisjet për larjen e automjeteve. - Pajisjet për lyerjen e automjeteve. - Pajisjet për verifikimin e gjendjes së pajisjeve të automjetit. - Metoda e tentimit dhe gabimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 7: Materialet për mirëmbajtjen teknike të automjeteve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë materialet që përdoren për mirëmbajtjen e automjeteve; - përshkruajë mënyrën dhe vendin e përdorimit të tyre; - përshkruajë klasifikimin e materialeve për mirëmbajtje. b) Temat e kapitullit - Lyerësit. - Klasifikimi i lyerësve. - Vajrat e regjeneruara. - Lëngjet për ftohje. - Ngjyrat, llaqet dhe kiti. - Materialet izoluese dhe nënshtresat. - Sistemi fleksibilo-progresiv.

100

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

101

Programi i lëndës

“Transporti i udhëtarëve dhe mallrave” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të: - përshkruajë historikun e transportit të udhëtarëve; - përshkruajë automjetet për transportin e udhëtarëve; - përshkruajë linjat transportuese të udhëtarëve; - përshkruajë elementet e linjës për transportin e udhëtarëve; - përshkruajë parametrat për përcaktimin e efikasitetit të linjës; - përshkruajë oraret e qarkullimit në linjë; - përshkruajë fazat në procesin e transportit të udhëtarëve; - përshkruajë mënyrat e transportit të udhëtarëve; - përshkruajë përcaktimin e kostos së transportit të udhëtarëve - përshkruajë rolin e transportit rrugor në transportin e mallrave; - përshkruajë strukturën e substratit në transportin rrugor; - përshkruajë automjetet transportuese të mallrave në transportin rrugor; - përshkruajë pajisjet transportuese të mallrave në transportin rrugor; - përshkruajë organizimin e transportit të mallrave; - përshkruajë fazat në procesin e transportit të mallrave. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 3 orë/javë = 105 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Historiku i transportit rrugor të udhëtarëve 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë faktorët, kushtet dhe mjetet e përdorura në fillimet e transportit të

udhëtarëve; - përshkruajë historikun e zhvillimit të transportit rrugor të udhëtarëve. b) Temat e kapitullit - Fillet e transportit rrugor të udhëtarëve. - Fillet e mjeteve transportuese në transportin rrugor të udhëtarëve.

102

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe; d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 2: Automjetet e transportit të udhëtarëve në transportin rrugor 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë ndarjen e automjeteve të transportit rrugor; - përshkruajë ndarjen e automjeteve për transport rrugor të udhëtarëve sipas

karakteristikave të tyre; - përshkruajë ndarjen e automjeteve të transportit rrugor sipas kapacitetit të udhëtarëve; b) Temat e kapitullit - Ndarja e automjeteve. - Ndarja e automjeteve të udhëtarëve. - Ndarja e automjeteve të udhëtarëve sipas fuqisë motorike. - Ndarja e automjeteve të udhëtarëve sipas kapacitetit të udhëtarëve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3: Linjat transportuese të udhëtarëve 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë elementet e linjës së udhëtarëve; - përshkruajë llojet e linjave të transportit të udhëtarëve; - përshkruajë karakteristikat dalluese të linjave në varësi nga lloji i linjës. b) Temat e kapitullit - Elementet e linjës së udhëtarëve. - Llojet e linjave. - Parametrat e efikasitetit të linjave.

103

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 4: Oraret e qarkullimit në linjë 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë se çfarë është orari i linjës; - përshkruajë mënyrën e përcaktimit të orareve; - përshkruajë faktorët ndikues në përcaktimin e orareve të linjës. b) Temat e kapitullit - Oraret e linjës. - Përcaktimi i orareve të linjës. - Faktorët ndikues në përcaktimin e orareve të linjës. - Analiza dhe korrigjimi i orareve të linjës në varësi nga faktorët ndikues. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 5: Teknologjia e transportit të udhëtarëve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë procesin teknologjik të transportit të udhëtarëve; - shpjegojë kohën e pritjes së udhëtarëve; - përshkruajë kohën e udhëtimit; - përshkruajë procesin e hyrjes dhe daljes së udhëtarëve dhe sigurimin e hapësirave të

nevojshme për këtë proces. b) Temat e kapitullit - Koha e pritjes.

104

- Hyrja dhe dalja e udhëtarëve nga mjeti transportues. - Koha e udhëtimit. - Organizimi i hapësirës së destinuar për pasagjer në mjetin transportues. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 6: Mënyra e organizimit të transportit të udhëtarëve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë mënyrat e transportit të udhëtarëve; - përshkruajë karakteristikat e secilës nga mënyrat. b) Temat e kapitullit - Transporti individual. - Transporti publik i udhëtarëve. - Shërbimi Taksi. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 7 : Përcaktimi i kostos së transportit të udhëtarëve 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë faktorët që ndikojnë në koston e transportit të udhëtarëve; - përshkruajë metodat për përcaktimin e kostos së transportit të udhëtarëve. b) Temat e kapitullit - Metoda ndarëse e llogaritjes së çmimit të kushtimit. - Metoda plotësuese për llogaritjen e çmimit të kushtimit. - Metoda “direct costing” për llogaritjen e çmimit të kushtimit.

105

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 8: Roli i transportit rrugor në transportin e mallrave 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë ndarjen e transportit rrugor të mallrave në raport me format e tjera të

transportit; - përshkruajë kërkesën për transport të mallrave dhe mënyrën e plotësimit të saj; - përshkruajë rolin e transportit rrugor të mallrave në përmbushjen e kërkesës për

transport duke patur parasysh modelet e orientimit të substratit në transportin rrugor. b) Temat e kapitullit - Transporti rrugor i mallrave. - Kërkesa për transport të mallrave përmes transportit rrugor. - Plotësimi i kërkesës për transport. - Modelet për orientimin e substartit në transportin rrugor. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 9: Struktura e substratit në transportin rrugor 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë strukturën e substratit në transportin rrugor sipas kritereve; - përshkruajë nëndarjet sipas sistemit të shënimit të tyre. b) Temat e kapitullit - Struktura e substratit sipas grupimit të mallit. - Struktura e substratit sipas teknologjisë së transportit.

106

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 10: Automjetet transportuese të mallrave në transportin rrugor 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë llojet e automjeteve që transportojnë mallra; - bëjë klasifikimin e automjeteve transportuese të mallrave; - shpjegojë kuptimin e treguesve të shfrytëzimit të automjeteve, të tilla si kapaciteti dhe

aftësia bartëse e automjeteve transportuese të mallrave. b) Temat e kapitullit - Klasifikimi i automjeteve për transport të mallrave në transportin rrugor. - Masa dhe kapaciteti i automjeteve për transportin e mallrave. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 11: Pajisjet transportuese të mallrave në transportin rrugor 14 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - japë shembuj të tipave të pajisjeve transportuese në transportin rrugor në fazat e

ndryshme të zhvillimit deri në ditët e sotme; - përshkruajë llojet e pajisjeve transportuese në transportin rrugor; - analizojë ndikimin e pajisjeve transportuese në procesin e transportit të mallrave; - rendisë dhe përshkruajë treguesit e eksploatimit të pajisjeve transportuese; - përshkruajë karakteristikat teknike të pajisjeve transportuese; - përshkruajë teknikat e riparimit të kontejnerëve; - dijë të bëjë shënimet e duhura për kontejnerët në dokumentacionin përcjellës.

107

b) Temat e kapitullit - Paraqitja dhe zhvillimi i pajisjeve transportuese në transportin rrugor të mallrave. - Paketa si element i teknologjisë së transportit të mallrave. - Paleta. - Llojet dhe ndarja e paletave. - Përdorimi i paletave. - Kontejnerët. - Paraqitja dhe zhvillimi i kontejnerëve. - Dimensionet e kontejnerëve. - Karakteristikat teknike dhe eksploatuese të kontejnerëve. - Ndarja e kontejnerëve sipas destinimit. - Ndarja e kontejnerëve sipas madhësisë. - Ndarja e kontejnerëve sipas llojit të substratit. - Kontejnerët izotermik. - Riparimi i kontejnerëve. - Shënimet e kontejnerëve dhe dokumentacioni përcjellës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 12: Organizimi i transportit të mallrave në transportin rrugor 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë mënyrën e organizimit të transportit të mallrave; - përshkruajë, sipas kritereve bazë, ndarjet ekzistuese të organizimit të transportit

rrugor të mallrave. b) Temat e kapitullit - Transporti rrugor i mallrave sipas madhësisë pronësore. - Transporti rrugor i mallrave sipas territorit. - Transporti rrugor i brendshëm i mallrave. - Transporti rrugor i jashtëm i mallrave. - Transporti rrugor i mallrave sipas mënyrës së zhvillimit. - Transporti rrugor i mallrave sipas destinimit.

108

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 13: Fazat në procesin e transportit rrugor të mallrave 10 orë Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë fazat që karakterizojnë transportin rrugor të mallrave në secilën prej

formave të organizimit të transportit; - përshkruajë karakteristikat e secilës fazë në veçanti dhe pajisjet e nevojshme për

realizimin e asaj faze. e) Temat e kapitullit - Fazat e transportit rrugor të mallrave. - Përgatitja e mallrave për transport. - Ngarkimi dhe shkarkimi i mallrave për transport. - Transportimi i mallrave. - Deponimi i mallrave. f) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. g) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

109

Programi i lëndës

“Bazat e sigurisë në komunikacion” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të: - përshkruajë zhvillimin e komunikacionit; - përshkruajë llojet e fatkeqësive që mund të ndodhin në komunikacionin rrugor; - përshkruajë shkaktarët e fatkeqësive në komunikacionin rrugor; - përshkruajë pasojat e fatkeqësive në komunikacionin rrugor; - përshkruajë treguesit që përdoren për mbajtjen e statistikave të fatkeqësive në

komunikacionin rrugor; - përshkruajë faktorët që ndikojnë në sigurinë e komunikacionit rrugor; - përshkruajë funksionin dhe karakteristikat e elementeve aktive të sigurisë së

automjetit; - përshkruajë funksionin dhe karakteristikat e elementeve pasive të sigurisë së

automjetit. II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Zhvillimi i komunikacionit rrugor 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë dhe japë shembuj të zhvillimit të komunikacionit rrugor; - përshkruajë dhe japë shembuj të zhvillimit të automobilizmit; - shpjegojë shkallën e motorizimit; - shpjegojë arsyet e rritjes së numrit të automjeteve në botë sipas viteve dhe destinimit. b) Temat e kapitullit - Zhvillimi i komunikacionit rrugor; - Shkalla e motorizimit; - Numri i automjeteve sipas destinimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.

110

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 2: Fatkeqësitë në komunikacion 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë definicionin mbi fatkeqësitë në komunikacion; - bëjë ndarjen e fatkeqësive të komunikacionit sipas vendit të ndodhjes; - bëjë ndarjen e fatkeqësive të komunikacionit sipas kohës së ndodhjes; - bëjë ndarjen e fatkeqësive të komunikacionit sipas pasojave; - bëjë ndarjen e fatkeqësive të komunikacionit sipas mënyrës së ndodhjes; - bëjë ndarjen e fatkeqësive të komunikacionit sipas shkakut të ndodhjes; - bëjë ndarjen e fatkeqësive të komunikacionit sipas karakteristikave të rrugës. b) Temat e kapitullit - Fatkeqësitë në komunikacion. - Ndarja e fatkeqësive të komunikacionit sipas vendit të ndodhjes. - Ndarja e fatkeqësive të komunikacionit sipas kohës së ndodhjes. - Ndarja e fatkeqësive të komunikacionit sipas pasojave. - Ndarja e fatkeqësive të komunikacionit sipas mënyrës së ndodhjes. - Ndarja e fatkeqësive të komunikacionit sipas shkakut. - Ndarja e fatkeqësive të komunikacionit sipas karakteristikave të rrugës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3: Shkaktarët e fatkeqësive në komunikacion 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë shkaqet kryesore të fatkeqësive në komunikacion; - përshkruajë formën e manifestimit të atyre shkaqeve; - japë shembuj statistikash të fatkeqësive sipas shkaqeve. b) Temat e kapitullit - Paaftësia për drejtim të automjetit. - Mospërshtatja e shpejtësisë së lëvizjes.

111

- Mos mbajtja e distancës së sigurisë në lëvizje dhe ndalesë. - Mos respektimi i përparësisë. - Gabimet gjatë tejkalimit. - Shkëputja nga rruga. - Gabimet gjatë kthimit majtas, ndërrimit të shiritit dhe lëvizjes mbrapa. - Këmbësori si shkaktar i fatkeqësisë në komunikacion.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 4: Pasojat e fatkeqësive në komunikacion 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë pasojat e fatkeqësive në komunikacion; - shpjegojë mënyrën e llogaritjes së pasojave në vende të ndryshme; - përshkruajë raportin në mes numrit të automjeteve, banorëve dhe pasojave nga

fatkeqësitë në komunikacion. b) Temat e kapitullit - Faktkeqësitë e komunikacionit me pasojë dëme materiale. - Faktkeqësitë e komunikacionit me pasojë lëndime trupore. - Faktkeqësitë e komunikacionit me pasojë humbje të jetës. - Raporti në mes numrit të banorëve, automjeteve dhe numrit të viktimave nga

aksidentet.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

112

Kapitulli 5: Statistikat e fatkeqësive në komunikacion 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë statistikat e fatkeqësive të ndara sipas kategorive përkatëse dhe viteve; - ilustrojë me shembuj për numrin e aksidenteve dhe viktimave nga to sipas viteve; - shpjegojë se çfarë shpreh treguesi mbi numrin e viktimave nga fatkeqësitë në

komunikacion për çdo 10.000 banorë; - shpjegojë se çfarë shpreh treguesi mbi numrin e viktimave nga fatkeqësitë në

komunikacion për çdo 10.000 automjete të regjistruara; b) Temat e kapitullit - Numri i aksidenteve në raport me shkallën e motorizimit; - Numri i aksidenteve me të lënduar në raport me numrin e përgjithshëm; - Numri i aksidenteve me të vdekur në raport me numrin e përgjithshëm; - Numri i të vdekurve në fatkeqësi komunikacioni në çdo 100.000 banorë ; - Numri i të vdekurve në fatkeqësi komunikacioni në çdo 100.000 automjetev të

regjistruara. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 6: Faktorët e sigurisë në komunikacionin rrugor 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë ndikimin e faktorit “njeri” në sigurinë e komunikacionit rrugor; - përshkruajë ndikimin e faktorit “automjet” në sigurinë e komunikacionit rrugor; - përshkruajë ndikimin e faktorit “rrethinë” në sigurinë e komunikacionit rrugor; - përshkruajë veçoritë themelore të funksionimit të sistemit “njeri-automjet-rrethinë”. b) Temat e kapitullit - Faktori “njeri”. - Karakteristikat personale të drejtuesit të automjetit (këmbësorit). - Vetitë psiko-fizike të drejtuesit të automjetit. - Kultura dhe edukimi. - Sistemi “njeri-automjet-rrethinë”.

113

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 7: Elementet të sigurisë aktive të automjetit 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë elementet aktive të sigurisë së automjetit; - përshkruajë rolin e elementeve; - përshkruajë funksionin dhe karakteristikat e elementeve aktive të sigurisë së

automjetit. b) Temat e kapitullit - Sistemi i frenave të automjetit. - Mekanizmi për drejtimin e automjetit. - Pneumatikët. - Paisjet sinjalizuese dhe ndriçuese. - Paisjet për zmadhimin e fushës sëdukshmërisë. - Konstruksionet e ulëseve. - Paisjet për ngrohje, ftohje dhe ventilim të automjetit. - Vibrimet e automjetit dhe zhurma. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 8: Elementet sigurisë pasive të automjetit 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë elementet pasive të sigurisë së automjetit; - përshkruajë rolin e elementeve; - përshkruajë funksionin dhe karakteristikat e elementeve pasive të sigurisë së

automjetit.

114

b) Temat e kapitullit - Karoseria. - Dyert e automjetit. - Rripat e sigurisë. - Mbështetësit e kokës. - Xhami erëpritës. - Pozicioni i motorit, rezervoarit, gomës rezervë dhe baterisë. - Mbrojtësitë elastik. - Jastëku ajror. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

115

Programi i lëndës

“Rregullimi i qarkullimit në komunikacion” Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të: - argumentojë nevojën e përcaktimit të parametrave themelore të qarkullimit në

komunikacion dhe shpjegojë përmbajtjen e tyre; - përshkruajë karakteristikat e qarkullimit- vargut në komunikacion; - përshkruajë metodat e matjeve - incizimeve në komunikacion dhe mënyrën e zbatimit

të këtyre metodave; - përshkruajë planet dhe llojet e sinjalizimit në komunikacion dhe mënyrën e hartimit të

këtyre planeve; - shpjegojë rëndësinë dhe përshkruajë kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese; - shpjegojë mënyrën e llogaritjes së fazës dhe ciklit të sinjaleve ndriçuese; - përshkruajë sistemet sinjalizuese që përdoren për rregullimin e qarkullimit rrugor; - shpjegojë nocionet dhe metodat e llogaritjes së “qarkullimit i ngopur” dhe

“kapacitetit” të udhëkryqit të sinjalizuar dhe të japë shembuj për secilin rast; - shpjegojë dhe japë shembuj për rastet e qarkullimeve kritike dhe llogaritjes së planeve

të sinjalizimit; - tregojë si bëhet rregullimi i qarkullimit të këmbësorëve; - shpjegojë se ç’janë nivelet e shërbimeve dhe përse shërbejnë ato. II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Parametrat themelorë të qarkullimit në komunikacion 4 orë Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - argumentojë nevojën e përcaktimit të parametrave të qarkullimit në komunikacion; - shpjegojë përmbajtjen e parametrave themelore të qarkullimit në komunikacion; - japë shembuj të përdorimit të tyre. Temat e kapitullit - Intensiteti i qarkullimit. - Struktura e qarkullimit. - Densiteti i qarkullimit. - Shpejtësia e qarkullimit.

116

- Intervali i përcjelljes. - Jolineariteti i qarkullimit. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 2: Diagrami fundamental i qarkullimit në komunikacion 6 orë Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë elementet e diagramit fundamental të qarkullimit; - tregojë si paraqitet vargu gjatë qarkullimit normal dhe të ngopur në varësi nga numri i

shiritave të qarkullimit për secilën kahje; - përshkruajë karakteristikat e vargut të automjeteve në komunikacion. Temat e kapitullit - Vargu në një shirit dhe një kahje. - Vargu në dy shirita dhe një kahje. - Vargu në dy shirita dhe dy kahje. - Vargu në tre shirita dhe një kahje. - Vargu në tre shirita dhe dy kahje. - Diagrami bazë i qarkullimit në komunikacion. - Modeli logaritmik i qarkullimit dhe densitetit. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 3: Matjet e qarkullimit 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë qëllimin e matjeve të qarkullimit në komunikacion;

117

- përshkruajë metodat e matjeve (numërimit) të qarkullimit dhe mënyrën e zbatimit të tyre;

- përshkruajë pajisjet e matjeve të qarkullimit; - japë shembuj për kohëzgjatjen e matjeve; - përshkruajë pajisjet që përdoren për matjet e qarkullimit në komunikacion. b) Temat e kapitullit - Rëndësia e matjeve të qarkullimit. - Matjet statike, metodat e matjeve. - Matjet dinamike, metodat e matjeve. - Kohëzgjatja e matjeve të qarkullimit. - Pajisjet për matjen e qarkullimit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 4: Planet dhe llojet e sinjalizimit 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - argumentojë nevojën e vendosjes së sinjaleve në qarkullimin rrugor; - bëjë klasifikimin e sinjalizimit në qarkullimin rrugor; - përshkruajë llojet e sinjalizimit; - përshkruajë mënyrën e hartimit të planeve të sinjalizimit. b) Temat e kapitullit - Qëllimi dhe rëndësia e sinjalizimit të qarkullimit në komunikacion. - Sinjalizimi horizontal. - Sinjalizimi vertikal. - Sinjalizimi ndriçues për rregullimin e qarkullimit të automjeteve. - Sinjalizimi ndriçues për rregullimin e qarkullimit të këmbësorëve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.

118

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 5: Kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë rëndësinë dhe kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin

e automjeteve në zona urbane; - përshkruajë rëndësinë dhe kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin

e automjeteve jashtë zonave urbane; - krahasojë kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e automjeteve

në zona urbane me kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e automjeteve jashtë zonave urbane;

- përshkruajë rëndësinë dhe kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve në zona urbane;

- përshkruajë rëndësinë dhe kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve jashtë zonave urbane;

- krahasojë kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve në zona urbane me kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve jashtë zonave urbane.

b) Temat e kapitullit - Kriteret për vendosjen e sinjalizimit ndriçues për qarkullimin e automjeteve në zona

urbane. - Kriteret për vendosjen e sinjalizimit ndriçues për qarkullimin e automjeteve jashtë

zonave urbane. - Kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve në zona

urbane. - Kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve jashtë

zonave urbane. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

119

Kapitulli 6: Llogaritja e fazës dhe ciklit te sinjalet ndriçuese 8 orë Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë llojet e sinjaleve ndriçuese; - përshkruajë nocionet “fazë”,”cikël” dhe “interval”; - përshkruajë metodat për llogaritjen e fazës dhe ciklit të sinjaleve ndriçuese. Temat e kapitullit - Llojet e sinjaleve ndriçuese në rregullimin e qarkullimit. - Llogaritja e kohëzgjatjes së ciklit të sinjaleve ndriçuese-Metoda e Matsonit. - Llogaritja e përafërt e fazave. - Metoda e Reederit. - Metoda e Websterit. - Metoda e tentimit dhe gabimit. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 7: Sistemet sinjalizuese 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë veçoritë e sistemeve sinjalizuese të sinjalizimit ndriçuese; - përshkruajë funksionin e sistemeve sinjalizuese; - përshkruajë karakteristikat dalluese të sistemeve sinjalizuese; - përshkruajë karakteristikat e sinjaleve kontaktuese. b) Temat e kapitullit - Sistemi simultant. - Sistemi alternativ. - Sistemi progresiv. - Sistemi fleksibilo-progresiv. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore;

120

- zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 8: Qarkullimi i ngopur dhe kapaciteti i udhëkryqit të sinjalizuar 10 orë b) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë nocionin dhe japë shembuj për “qarkullimin e ngopur”; - shpjegojë nocionin dhe japë shembuj për “kapacitetin” e udhëkryqit; - përshkruajë metodat për llogaritjen e qarkullimit të ngopur dhe kapacitetit të

udhëkryqit dhe të dijë t’i zbatojë ato në situata të ndryshme. c) Temat e kapitullit - Qarkullimi i ngopur. - Përcaktimi i qarkullimit të ngopur sipas metodës së përgjithshme. - Kapaciteti i udhëkryqit të rregulluar me sinjale ndriçuese. - Përcaktimi i kapacitetit të udhëkryqit me sinjale ndriçuese sipas metodës së

përgjithshme. - Përcaktimi i kapacitetit të udhëkryqit me sinjale ndriçuese sipas HCM. d) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. e) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 9: Kalkulimi i planit të sinjalizimit 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë se ç’janë qarkullimet kritike; - përshkruajë parametrat që vendosen në planet e sinjalizimit; - përshkruajë metodat për llogaritjen e planeve të sinjalizimit dhe japë shembuj të

llogaritjes së tyre. b) Temat e kapitullit - Qarkullimet kritike. - Parametrat e planeve të sinjalizimit.

121

- Metoda e Websterit për llogaritjen e planeve të sinjalizimit. - Metoda e qarkullimeve kritike për llogaritjen e planeve të sinjalizimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 10: Rregullimi i qarkullimit të këmbësorëve 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë karakteristikat dhe veçoritë e qarkullimit të këmbësorëve; - shpjegojë nocionin “kapacitet i qarkullimit” të këmbësorëve; - tregojë si bëhet rregullimi i qarkullimit të këmbësorëve. b) Temat e kapitullit - Karakteristikat e qarkullimit të këmbësorëve në zonat e urbanizuara; - Kapaciteti dhe rregullimi i qarkullimit të këmbësorëve; c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kapitulli 11: Rendimenti i udhëkryqit me sinjale ndriçuese 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë treguesit e rendimentit të udhëkryqit me sinjale ndriçuese; - shpjegojë rolin, rëndësinë dhe funksionimin e niveleve të shërbimeve të qarkullimit,. b) Temat e kapitullit - Treguesit e rendimentit të udhëkryqit me sinjale ndriçuese. - Niveli i shërbimit A. - Niveli i shërbimit B.

122

- Niveli i shërbimit C. - Niveli i shërbimit D. - Niveli i shërbimit E. - Niveli i shërbimit F. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brain storming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës.

123

Klasa 12



“Mirëmbajtja e sinjalizimit rrugor”

Lëmia: Transport Profili: Transport rrugor Niveli: II Klasa: 12


Një modul që aftëson nxënësit për mirëmbajtjen e sinjalizimit rrugor, atë horizontal dhe vertikal.




RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për mirëmbajtjen e sinjalizimit rrugor. Përmbajtja: - Leximi dhe interpretimi i planit të sinjalizimit rrugor. - Inspektimi dhe regjistrimi i dëmtimeve në sinjalizimin

rrugor. - Identifikimi i dëmtimeve në sinjalizimin rrugor. - Regjistrimi i të dhënave mbi procesin e mirëmbajtjes së

sinjalizimit rrugor. - Përzgjedhja e shenjave dhe materialeve adekuate. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.

RM 2 Nxënësi bën mirëmbajtjen e sinjalizimit rrugor.

Përmbajtja: - Vendosja në lokacionin e përcaktuar. - Aplikimi i masave të sigurisë dhe informimi i

pjesëmarrësve në qarkullim. - Vendosja e jelekut të sigurisë. - Kontrolli i sipërfaqes së shenjave të sinjalizimit. - Largimi i papastërtive nga sipërfaqja qarkulluese. - Krijimi i fushës së mjaftueshme të dukshmërisë për shenjat

e sinjalizimit vertikal, - Largimi i papastërtive nga sipërfaqja e shenjave vertikale. - Kontrollimi i bulonave dhe mbajtësve të shenjave

vertikale. - Shtrëngimi i bulonave dhe fiksimi i mbajtësve të shenjave.

124

- Zëvendësimi i shenjave të dëmtuara horizontale në rrugë. - Mirëmbajtja e veglave dhe mjeteve të punës. - Pastrimi i vendit të punës. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

numërimit të trafikut.

RM 3 Nxënësi regjistron të dhënat mbi gjendjen e sinjalizimit rrugor. Përmbajtja: - Përcaktimi i pozicionit të shenjës/shenjave në planin e

sinjalizimit. - Identifikimi i gjendjes së shenjës/shenjave të sinjalizimit. - Përcaktimi i hapave të nevojshme në kuadër të

mirëmbajtjes. - Shënimet në kartelën e sinjalizimit.





- lexojë dhe interpretojë saktë planin e sinjalizimit rrugor;

- identifikojë të metat në shenjat e sinjalizimit rrugor; - regjistrojë të dhënat mbi procesin e mirëmbajtjes së

sinjalizimit rrugor; - përzgjedhë drejt shenjat, materialet, mjetet dhe veglat e

punës të nevojshme për kryerjen e mirëmbajtjes së sinjalizimit rrugor.



- përcaktojë në mënyrë të saktë pozicionin e sinjalizimit në bazë të planit të sinjalizimit;

- zbatojë renditjen e inspektimit të sinjalizimit; - zbatojë masat e sigurisë dhe të informimit të

pjesëmarrësve në qarkullim; - vendosë jelekun e sigurisë (fluoroshent); - kontrollojë sipërfaqen e shenjave të sinjalizimit;

125

- largojë papastërtitë nga sipërfaqja qarkulluese (vija kufizuese e rrugës, vija ndarëse e shiritit, etj);

- krijojë fushë të mjaftueshme të dukshmërisë për shenjat e sinjalizimit vertikal;

- largojë papastërtitë nga sipërfaqja e shenjave vertikale; - shtrëngojë bulonat në masën e nevojshme; - fiksojë mbajtëset e shenjave për të krijuar

qëndrueshmërinë e duhur të tyre; - zëvendësojë shenjat e dëmtuara horizontale në rrugë; - mirëmbajë mjetet dhe veglat e punës; - pastrojë dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit

gjatë numërimit të trafikut.


KR Nxënësi duhet të: - bëjë shënimet përkatëse mbi gjendjen e sinjalizimit në

pjesën e inspektuar; - bëjë shënimet përkatëse për hapat e nevojshme në rast

dëmtimi të sinjalizimit (riparimi i shenjës ekzistuese, zëvendësimi i saj etj);

- bëjë shënimet në kartelën e sinjalizimit mbi ndryshimet eventuale nga inspektimi paraprak.



- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedurave të mirëmbajtjes së sinjalizimit..

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për mirëmbajtje të sinjalizimit, si identifikimi i lokacionit, pozicionimi, vendosja e saktë e të dhënave sipas llojit të mjeteve , plotësimi i saktë i dëmtimeve, etj..

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të mirëmbajtjes së sinjalizimit.



126


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Formularët për shënimin mbi planin e sinjalizimit; - Pajisjet për pastrimin e shenjave dhe largimin e papastërtive

nga sinjalizimi horizontal; - Mbajtëse formularësh. - Jelek të sigurisë (fluoroshent), rregullore, standarde, etj. - Plani i sinjalizimit.

127


“Kontrollimi teknik i automjeteve të lehta”

Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: II Klasa: 12


Një modul që aftëson nxënësit për të kontrollin e automjeteve të udhëtarëve dhe automjeteve të lehta të mallrave (deri 3.5t), të indentifikojë defektet eventuale që kanë të bëjnë me: karrocerinë, motorin, sistemin e furnizimit me karburant, sistemi për largimin e gazrave, sistemin e drejtimit, mbështetjes, transmisionit, frenimit, rrotave, gomave, dritave, pajisjeve ndihmëse, instrumenteve si dhe përgatitjen e raportit mbi kontrollin dhe defektet e automjetit.




RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për kontrollimin e automjeteve. Përmbajtja: - Zgjedhja dhe përgatitja e hapësirës për kontrollin e

automjeteve. - Zgjedhja dhe përgatitja e pajisjeve ndihmëse dhe veglave

për kontroll të automjeteve. - Identifikimi i llojit dhe modelit të automjetit. - Shënimi i të dhënave të automjeteve. - Aplikimi i masave të sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në

karrocerinë e automjeteve. Përmbajtja: - Identifikimi i llojit të karrocerisë. - Identifikimi i hapësirave të ngarkuara. - Kontrollimi dhe identifikimi i defekteve në karrocerinë e

automjetit. - Kontrollimi i nivelit të korrozionit në karrocerinë e

automjetit. - Paraqitja e rrezikut nga korrozioni. - Gjendja e ngjyrës së automjetit dhe krahasimi me

shënimin në regjistrin e automjetit. - Identifikimi i dëmtimeve mekanike në karroceri. - Paraqitja e rrezikut nga korrozioni. - Regjistrimi i të dhënave nga kontrollimi i karrocerisë së

128

automjetit.

RM 3 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në motor, në sistemin për largimin e gazrave dhe furnizimin me karburant. Përmbajtja: - Kontrollimi i regjimit të punës së motorit. - Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i regjimit të punës së

motorit. - Paraqitja e rrezikut potencial nga defektet në motor. - Kontrollimi i sistemit për largimin e gazrave. - Matja e nivelit të gazrave të liruara. - Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i sistemit për

largimin e gazrave. - Kontrollimi i sistemit të furnizimit me karburant. - Mbajtja e shënimeve nga kontrolli i sistemit për furnizimin

me karburant. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

kontrollimit të automjetit.

RM 4 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në sistemin e drejtimit, mbështetjes dhe transmisionit. Përmbajtja: - Identifikimi i pajsijeve të sistemit të drejtimit. - Identifikimi i defekteve në sistemin e drejtimit. - Paraqitja e rrezikut potencial nga defektet e sistemit të

drejtimit. - Identifikimi i pajisjeve të sistemit të mbështetjes. - Identifikimi i defekteve në sistemin e mbështetjes. - Identifikimi i pajisjeve të sistemit të transmisionit. - Identifikimi i defekteve në sistemin e transmisionit. - Paraqitja e rrezikut potencial nga defektet e sistemit të

transmisionit. - Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i sistemit të drejtimit,

mbështetjes dhe transmisionit. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

kontrollimit të automjetit.

RM 5 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në sistemin e frenimit, rrotave dhe gomave. Përmbajtja: - Identifikimi i sistemit të frenimit të automjetit. - Identifikimi i defekteve në sistemin e frenimit. - Kontrollimi i rrotave. - Identifikimi i defekteve të rrotave. - Kontrollimi i gomave të automjetit.

129

- Identifikimi i defekteve të gomave. - Paraqitja e rreziqeve nga defektet në sistemin e frenimit,

në rrota dhe goma. - Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i sistemit të frenimit,

rrotave dhe gomave. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

kontrollit të automjetit.

RM 6 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në dritat, pajisjet ndihmëse dhe instrumentet e automjetit. Përmbajtja: - Identifikimi dhe kontrollimi i dritave të detyrueshme. - Kontrollimi i pajisjeve ndihmëse. - Kontrollimi i instrumenteve të automjetit. - Paraqitja e rreziqeve nga defektet në drita, pajisjet

ndihmëse dhe në instrumentet e automjetit. - Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i dritave, pajisjeve

ndihmëse dhe instrumenteve të automjetit. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë

kontrollit të automjetit.

RM 7 Nxënësi përgatit raportin mbi kontrollimin dhe identifikimin e defekteve në automjet. Përmbajtja: - Të dhënat mbi automjetin. - Përshkrimi i paisjeve të kontrolluara. - Paraqitja e defekteve të identifikuara dhe veprimet

kundërligjore që paraqesin. Proçedurat e vlerësimit




- zgjedhë hapësirën e mjaftueshme për kontroll të automjeteve;

- përgatisë hapësirën për kontrollin e mjeteve; - zgjedhë në mënyrë korrekte pajisjet ndihmëse dhe

veglave që ndihmojnë në kontrollin e automjetit; - përgatisë pajisjet ndihmëse dhe veglat e punës;

130

- identifikojë llojin, modelin e automjetit; - mbajë shënimet në mënyrë korrekte; - zbatojë masat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.



- identifikojë llojin e karrocerisë (sistemin) në mënyrë korrekte;

- identifikojë në mënyrë korrekte hapësirat e ngarkuara (traversat, kushinetat etj.).

- aplikojë formën e kontrollit të karrocerisë në përputhje me procedurat relevante të kontrollit;

- identifikojë defektet në karrocerinë e automjetit përmes kontrollit vizual;

- identifikojë pajisjet e gërryera; - paraqesë drejtuesit të automjetit rrezikun potencial që

vjen nga korrozioni; - krahasojë ngjyrën e automjetit me shënimin në

regjistrin e automjetit; - identifikojë dëmtimet mekanike në lidhjet e pjesëve të

karrocerisë; - paraqesë drejtuesit të automjetit rrezikun potencial që

vjen nga dëmtimet mekanike; - regjistrojë të dhënat e kontrollit të automjetit në

formularët përkatës.


KR Nxënësi duhet të: - aplikojë metodat e testeve dhe kontrollit në përputhje

me procedurat relevante të kontrollit të automjeteve; - identifikojë të gjitha defektet e motorit përmes

inspektimit/kontrollit vizual; - paraqesë drejtuesit të automjetit rrezikun potencial nga

defektet në motor; - identifikojë defektet në sistemin e largimit të gazrave

përmes matjeve të sakta të nivelit të gazrave të liruara; - identifikojë defektet në sistemin e furnizimit me

karburant (rrjedhje, dëmtime mekanike, shkëputje nga lidhjet si shkak i konsumit etj);

- paraqesë drejtuesit të automjetit rrezikun potencial nga defektet në sistemin e largimit të gazrave dhe atë të furnizimit me karburant;

- mbajë shënimet e duhura për të gjitha defektet e identifikuara nga kontrolli;

131

- zbatojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit.



- identifikojë saktë sistemin e drejtimit përmes kontrollit vizual;

- identifikojë të gjitha defektet e sistemit të drejtimit (këndin e lirë të timonit, lëvizjen e kufizuar të timonit, rrjedhjen e vajrave/yndyrave nga lidhjet – tirantet, grushtet, montimin jokorrekt, dëmtimet mekanike në krahët e sistemit të drejtimit etj);

- paraqesë drejtuesit të mjetit rrezikun potencial nga ato defekte;

- identifikojë drejt sistemin e mbështetjes; - identifikojë saktë tipin e sustave dhe amortizatorëve në

pjesën e përparme dhe të pasme të automjetit; - identifikojë të gjitha defektet në sistemin e mbështetjes

(shkëputjen e gominave, torzionin e shufrave dhe spiraleve pneumatike, rrjedhjen e vajit nga amortizatorët etj);

- paraqesë drejtuesit të mjetit rrezikun potencial nga defektet në sistemin e mbështetjes;

- identifikojë saktë sistemin e transmisionit të automjetit;

- identifikojë defektet në sistemin e transmisionit (rrjedhjen e vajit, konsumimin e lidhjeve, montimin jo korrekt);

- paraqesë drejtuesit të mjetit rrezikun potencial nga defektet e sistemit të transmisionit;





- identifikojë llojin e sistemit të frenimit si dhe tipin e njësive në kuadër të sistemit të frenimit;

- kontrollojë performancën e sistemit të frenimit përmes testimit të tij;

- identifikojë të gjitha defektet e sistemit të frenimit (lëvizjen e tepërt të pedalit të frenit, rrjedhjen e fluidit të frenave, dëmtimin e gypave të frenave, konsumim e

132

disqeve të frenave, shkëputjen e kavos së frenit të dorës etj.);

- kontrollojë në mënyrë vizuale të gjitha rrotat një nga një, duke identifikuar tipin e rrotave;

- identifikojë të gjitha defektet në rrota (mungesën e bulonave të rrotave, vendosjen jokorrekte të bulonave të rrotave, shtrembërimin ose çarjen e rrotave, vendosjen jostandarde dhe të përzier e rrotave);

- kontrollojë në mënyrë vizuale gomat, duke identifikuar llojin dhe konstruksionin e gomave;

- identifikojë të gjitha defektet në goma (konsumin e tepërt, fryrjen e tepërt, fryrjen e pakët, gërryerjen, krijimin e gungave në pjesën anësore, ndarjen e shtresave etj);

- paraqesë drejtuesit të automjetit rreziqet nga defektet në sistemin e frenimit, në rrota dhe goma;





- identifikojë dhe kontrollojë të gjitha pajisjet ndriçuese obliguese: dritat e përparme, anësore, treguesit, stop dritat, dritat e pasme;

- identifikojë dhe kontrollojë të gjitha pajisjet ndihmëse të automjetit: dritat e mjegullës, fshirëset e xhamit, pasqyrat;

- testojë të gjitha pajisjet ndriçuese obliguese dhe ndihmëse të automjetit duke identifikuar defektet e mundshme;

- testojë dhe identifikojë defektet në matësin e shpejtësisë dhe llambat paralajmëruese;

- paraqesë drejtuesit të automjetit rreziqet nga defektet në drita, pajisjet ndihmëse dhe instrumentet e automjetit;



133


KR Nxënësi duhet të: - hedhë saktë të dhënat e automjetit: targën, llojin,

modelin, nr.e shasisë, emrin e pronarit, datën dhe kohën e inspektimit, personat prezent;

- përpilojë në mënyrë të saktë raportin mbi kontrollin e automjetit;

- përpilojë në mënyrë të saktë raportin mbi defektet e identifikuara gjatë ekzaminimit të automjetit.

- përshkruajë saktë secilin nga defektet se çfarë veprimi kundërligjor paraqet.



- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedurave për kontrollimin teknik të automjeteve të lehta.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për kontrollimin teknik të automjeteve

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të kontrollimit teknik të automjeteve.




Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Hapësira e nevojshme për kontrollimin e automjeteve, e

pajisur me pajisjet e nevojshme për kontrollim të automjeteve. - Formular për shënimin e pajisjeve të inspektuara si dhe

defekteve të identifikuara. - Mbajtëse formularësh. - Jelek të sigurisë (fluoroshent). - Manuale për inspektimin e automjeteve, - Manuale mbi defektet më të shpeshta të pajisjeve të

automjetit.

134


“Matjet në vendin e aksidentit”

Lëmia: Transport Profili: Transport rrugor Niveli: II Klasa: 12


Një modul që aftëson nxënësit për të kryer matjet në vendin e aksidentit, duke zbatuar procedurën paraprakisht të përcaktuar që nga përcaktimi i pikës referente e deri te paraqitja e matjeve në skicën e matjeve.


9 kredite (54 orë)


RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për matjet në vendin e aksidentit. Përmbajtja: - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës për kryerjen e

matjeve në vendin e aksidentit. - Përcaktimi i pikës referente për fillimin e matjeve. - Përcaktimi i sistemit koordinativ për matje. - Identifikimi i pikave relevante për matje. - Identifikimi i pozicioneve fillestare dhe përfundimtare të

automjeteve.

RM 2 Nxënësi bën matjet në vendin e aksidentit. Përmbajtja: - Matja e saktë e distancave nga pika referuese. - Matja e saktë e distancës nga pika refuese deri tek pika e

kontaktit. - Matja e saktë e distancës nga pika referuese deri tek

pozicioni përfundimtar i automjeteve. - Matja e këndit në mes gjurmëve para pikës së kontaktit të

automjeteve. - Matja e këndit në mes gjurmëve pas kontaktit të

automjeteve. - Matja e distancave të pikave relevante të përcaktuara. - Matja e dimensioneve të rrugës në vendin e aksidentit si

dhe shënimet mbi elementet e sinjalizimit në atë pjesë të rrugës.

- Mbledhja e dëshmive relevante në vendin e aksidentit. - Rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë

kryerjes së matjeve në vendin e aksidentit.

135

RM 3 Nxënësi paraqet të dhënat e matjeve në skicën e përpiluar. Përmbajtja: - Përpilimi i skicës fillestare të matjeve në vendin e

aksidentit sipas terrenit ekzistues. - Paraqitja e pikës referuese dhe drejtimit të veriut në skicë. - Paraqitja e pikave dhe matjeve përkatëse për secilën pikë. - Shënimi matjeve apo simboleve të veçanta nga matjet.

Legjenda e shënimeve dhe matjeve. Proçedurat e vlerësimit




- përzgjedhë drejt mjetet dhe veglave të punës të nevojshme për kryerjen e matjeve në vendin e aksidentit;

- përcaktojë në mënyrë korrekte pikën referente (pikën fikse) për fillimin e matjeve;

- identifikojë pikën e kontaktit në mes automjeteve; - përcaktojë sistemin koordinativ për matje; - identifikojë pikat relevante për matje; - përcaktojë pozicionet fillestare dhe përfundimtare të

automjeteve.


KR Nxënësi duhet të: - bëjë matjen në mënyrë të saktë të distancave nga pika

referuese; - bëjë matjen në mënyrë të saktë të këndeve në mes

gjurmëve të automjeteve para dhe pas kontaktit në mes tyre;

- bëjë matjen e distancave të pikave relevante të përcaktuara (gjurmë xhamash feneri, copëza të llamarinave, gjurmë vaji, uji etj.);

- bëjë matjen e saktë të dimensioneve të rrugës në vendin e aksidentit (gjërësia e shiritave, orientimi i pjerrtësisë tërthore, gjatësore);

- paraqesë saktë dhe korrekt sinjalizimin rrugor në atë

136

pjesë të rrugës; - mbledhë në mënyrë korrekte të gjitha dëshmitë

relevante në vendin e aksidentit; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit

gjatë matjeve në vendin e aksidentit.


KR Nxënësi duhet të: - përpilojë skicën fillestare të matjeve duke përpjestuar

hapësirën dhe madhësinë e skicës së aksidentit; - paraqesë në skicë pikën referuese dhe drejtimin e

veriut në raport me vendin e ngjarjes; - bëjë paraqitjen e pikave dhe matjeve përkatëse për

secilën pikë sipas renditjes në terren dhe rendit të shënimit;

- paraqesë në mënyrë korrekte simbolet e veçanta në pjesën e paraqitur të rrugës;

- paraqesë legjendën e shënimeve dhe simboleve të veçanta për shënimet në skicën e aksidentit.



- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të matjeve në vendin e aksidentit.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për matjet në vendin e aksidentit.

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të matjeve në vendin e aksidentit.




Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Fletë pune për shënim, pajisje për matjen e kohës, pajisje për

matjen e gjatësive, këndeve.. - Kalkulator. - Mbajtëse fletësh. - Jelek të sigurisë (fluoroshent), rregullore, standarde, etj.

137


“Shfrytëzimi i automjeteve rrugore”

Lëmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: II Klasa: 12


Një modul që aftëson nxënësit për të njohur dispozita të përgjithshme mbi shfrytëzimin e automjeteve rrugore: klasifikimin e automjeteve, kushtet për marrjen e patentës së shoferit, njohuri dhe aftësi praktike që lidhen me sigurimin dhe regjistrimin e automjeteve.




RM 1 Nxënësi klasifikon automjetet, në kuadër të shfrytëzimit të tyre përmes patentës së shoferit adekuat. Përmbajtja: - Ndarja e automjeteve sipas kategorive të patentës së

shoferit. - Mosha adekuate për pajisjen me patentë shofer për secilën

kategori. - Kushtet në të cilat i hiqet shoferit e drejta e posedimit të

patentës. - Plotësimi i formës për aplikim për patentën e shoferit, si

edhe forma e organizimit të kursit për patentë shofer.

RM 2 Nxënësi bën ndarjen e klasave të automjeteve në raport me kushtet për pajisjen me policë sigurimi dhe plotëson policën e sigurimit motorik. Përmbajtja: - Ndarja e automjeteve në klasët e sigurimit motorik. - Statusi i “personit të tretë” në rastin e aksidentit. - Faktorët që ndikojnë në koston e sigurimit motorik. - Kufizimet e mbulesave siguruese. - Rregullimi ligjor i çështjeve të sigurimit motorik. - Plotësimi i formularëve të sigurimit motorik.

RM 3 Nxënësi përshkruan procedurën e zhdëmtimit në rast

aksidenti. Përmbajtja: - Kushtet e mbulesës siguruse të sigurimit motorik. - E drejta e zhdëmtimit nga aksidenti i ndodhur. - Limtet e përgjegjësisë së sigurimit motorik. - Forma e përftimit të zhdëmtimit nga aksidenti motorik.

138



RM 1 IV Pyetje me gojë dhe vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me

listë-kontrolli:

KR Nxënësi duhet të: - ndajë saktë klasat e sigurimit motorik; - përshkruajë kushtet për pajisje me patentë shoferi duke

u bazuar në moshën dhe kushtet tjera për secilën kategori të patentë shoferit (A,B,C,D,E);

- përshkruajë kushtet në të cilat i hiqet e drejta e posedimit të patentës shoferit (drejtimi i makinës nën ndikim alkooli, droge, vepër penale etj);

- përshkruajë formën e organizimit të kursit për pajisje me patentë shoferi;

- plotësojë formularin për aplikim për patentën e shoferit.

RM 2 IV Pyetje me gojë dhe vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me

listë-kontrolli:

KR Nxënësi duhet të: - ndajë automjetet sipas klasave të sigurimit motorik; - përcaktojë se në cilat raste i takon statusi i “personit të

tretë”, me rastin e aksidentit; - rendisë faktorët që ndikojnë në koston e sigurimit

motorik; - rendisë përjashtimet/kufizimet nga sigurimi motorik

për mbajtësit e policës së sigurimit; - dijë t’i referohet rregulloreve apo ligjeve që rregullojnë

çështjet e sigurimit motorik. - tregojë rëndësinë e plotësimit në mënyrë korrekte të

formularëve të sigurimit motorik (ndikimi në rastin e paraqitjes së kërkesave për zhdëmtim apo risigurim);

- plotësojë saktë formularët e sigurimit motorik sipas llojit të mbulesës siguruese.

139

RM 3 IV Pyetje me gojë:

KR Nxënësi duhet të: - përshkruajë kushtet në të cilat mbulesa siguruese nga

sigurimi motorik është e vlefshme në rastet e përgjithshme;

- shpjegojë se nga buron e drejta e zhdëmtimit nga aksidenti i ndodhur;

- përshkruajë kufizimet e sigurimit motorik në aspektin e vlerës monetare;

- përshkruajë formën e zhdëmtimit nga aksidenti automobilistik.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në abmiente shkollore apo jashtë saj.

- Gjatë trajtimit të modulit, mesuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedura të formave për aplikim për provimin për drejtim makine, siguracion makine etj.

- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë të jetë e mundur për kryrjen e veprimeve përgatitore, si dokumentacioni i nevojshëm, format për plotësim.

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të trajtuar në këtë modul.



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen: - Rregulloret apo Dispozitat që rregullojnë sigurimin motorik

dhe çështjen e zhdëmtimit nga aksidentet. - Kopje të policave të sigurimit motorik. - Formularë për aplikim për kursin e patentës së shoferit. - Programi për aftësimin e vozitësve etj..

1

PËRMBAJTJA

1. Parathënie .........................................................................................................................3 2. Njoftime të përgjithshme për shkollimin profesional......................................................4

2.1. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit...........................................................................4 3. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit ....................................4

3.1. Kompetencat e përgjithshme........................................................................................4 4. Udhëzime të përgjithshme lidhur me planin mësimor ....................................................5

4.1. Lëndët e përgjithshme të obliguara...............................................................................5 4.2. Lëndët teorike të aplikuara/ lëndët shoqërore ...............................................................5 4.3. Lëndët zgjedhore të obliguara ......................................................................................6 4.4. Lëndët profesionale......................................................................................................6 4.5. Praktika profesionale ...................................................................................................6 4.6. Lëndët zgjedhore të lira................................................................................................7

5. Udhëzime të përgjithshme didaktike ...............................................................................7 6. Lëmi: Komunikacion......................................................................................................10 6.1. Profili: Teknik i operimeve në aviacion ......................................................................11

6.1.1. Struktura e shkollimit dhe mundësitë e shkollimit të mëtejshëm..............................11 6.1.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi............................................................................11 6.1.3. Kompetenca profesionale ........................................................................................11 6.1.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i aviacionit........................................................13

6.2. Profili: Teknik i komunikacionit hekurudhor ............................................................15 6.2.1. Struktura e shkollimit dhe mundësitë e shkollimit të mëtejshëm..............................15 6.2.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi............................................................................15 6.2.3. Kompetenca profesionale ........................................................................................15

6.2.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i komunikacionit hekurudhor............................16 6.3. Profili: Teknik i tërheqjes - makinist ..........................................................................18

6.3.1. Struktura e shkollimit dhe mundësitë e shkollimit të mëtejshëm..............................18 6.3.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi............................................................................18 6.3.3. Kompetenca profesionale ........................................................................................18

6.3.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i tërheqjes - makinist ………………………….19 6.4. Profili: Teknik i komunikacionit rrugor.....................................................................20

6.4.1. Struktura e shkollimit dhe mundësia e shkollimit të mëtejshëm...............................20 6.4.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi............................................................................20 6.4.3. Kompetenca profesionale ........................................................................................20 6.4.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i komunikacionit rrugor ....................................21

6.5. Programi mësimor i lëndëve profesionale për klasën e 12-të .....................................22 6.5.1. Gjuha angleze - profesionale ...................................................................................22 6.5.2. Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave .................................................24 6.5.3. Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajror.................................................................26 6.5.4. Pranimi dhe përcjellja në platformë.........................................................................28 6.5.5. Biznesi me ngarkesat ajrore.....................................................................................29 6.5.6. Perfomansat e programuara.....................................................................................30 6.5.7. Ekonomia e aeroporteve..........................................................................................31 6.5.8. Operimet në aeroport ..............................................................................................32 6.5.9. Pesha dhe balancimi................................................................................................34 6.5.10. Stabilimentet hekurudhore ....................................................................................35 6.5.11. Eksploatimi i mjetve të tërhequra ..........................................................................36 6.5.12. Mjetet e sigurisë dhe lidhjet ..................................................................................37

6.5.13. Organizimi i komunikacionit hekurudhor………………………………………….38

2

6.5.14. Organizimi i transportit të mallrave ......................................................................39 6.5.15. Organizimi i transportit të udhëtarëve....................................................................40 6.5.16. Organizimi i komunikacionit hekurudhor ..............................................................41 6.5.17. Mjetet tërheqëse....................................................................................................42 6.5.18. Insatlimet elektrike................................................................................................43 6.5.19. Frenat dhe frenimi i trenave ..................................................................................44

6.5.20. Mjetet e tërhequra………………………………………………………………….45 6.5.21. Bazat e automjeteve ..............................................................................................46 6.5.22. Garazhet dhe serviset ............................................................................................47

6.5.23 Transporti i udhëtarëve…………………………………………………………….48 6.5.24. Transporti i mallrave ………………………………………………………………50 6.5.25. Organizimi dhe ekonomia e komunikacionit…………………………………… 51

6.5.26. Bazat e sigurisë në komunikacion .........................................................................52 6.5.27. Rregullimi i qarkullimit në komunikacion .............................................................53

6.6. Praktika profesionale për klasën e 12-të.....................................................................55 6.6.1. Praktika profesionale, Teknik i komunikacionit hekurudhor....................................55 6.6.2. Praktika profesionale, Teknik i tërheqjes - makinist ................................................58 6.6.3. Praktika profesionale, Teknik i komunikacionit rrugor ............................................61

6.7. Programi mësimor i lëndëve profesionale për klasën e 13-të .....................................65 6.7.1. Mekanika teknike....................................................................................................65 6.7.2. Gjuha angleze - profesionale ...................................................................................66 6.7.3. Marketingu i industrisë së aviacionit .......................................................................68 6.7.4. Ekonomia e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore ..............................................70 6.7.5. E-tregtia në industrinë e aviacionit .........................................................................72 6.7.6. Planifikimi i karburantit dhe i linjës ........................................................................74 6.7.7. Operimet në terminalet e ngarkesave ajrore.............................................................76 6.7.8. Operimet e jashtëzakonshme...................................................................................78 6.7.9. Eksploatimi i mjetve të tërhequra ............................................................................80 6.7.10. Mjetet e sigurisë dhe lidhjet ..................................................................................81

6.7.11. Organizimi i komunikacionit hekurudhor………………………………………….82 6.7.12. Organizimi i transportit të mallërave ....................................................................83

6.7.13. Organizimi i transportit të udhëtarëve....................................................................84 6.7.14. E drejta në transport, marketingu dhe shpedicioni .................................................85 6.7.15. Shërbimi i tërheqjes ..............................................................................................86 6.7.16. Organizimi i komunikacionit hekurudhor ..............................................................87 6.7.17. Mjetet tërheqëse....................................................................................................88 6.7.18. Instalimet elektrike................................................................................................89 6.7.19. Frenat dhe frenimi i trenave ..................................................................................90 6.7.20. Mekanika teknike..................................................................................................91 6.7.21. Bazat e automjeteve ..............................................................................................92 6.7.22. Bazat e sigurisë në komunikacion .........................................................................94 6.7.23. Rregullimi i qarkullimit në komunikacion .............................................................95 6.7.24. CAD .....................................................................................................................96 6.7.25. E drejta në komunikacion......................................................................................97

6.8. Praktika profesionale për klasën e 13-të.....................................................................98 6.8.1. Praktika profesionale: Teknik i komunikacionit hekurudhor....................................98 6.8.2. Praktika profesionale: Teknik i tërheqjes - makinist ..............................................101 6.8.3. Praktika profesionale, Teknik i komunikacionit rrugor ..........................................103

LISTA E PROFILEVE TË SHKOLLAVE PROFESIONALE......................................105

3

1. Parathënie

4

2. Njoftime të përgjithshme për shkollimin profesional

2.1. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit Qëllimi kryesor i shkollimit profesional është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë edhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale. Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë nxënësve:

- Mundësitë e përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet /vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e trajnimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit në përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës në fushën e instalimeve elektrike;

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e disiplinës, kuriozitetin intelektual dhe vlerat morale;

- Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht për të përballur vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale;

- Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

- Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

- Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit evropian;

- Të ofrojë përgatitje për studime universitare.

3. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

3.1. Kompetencat e përgjithshme Shkollimi profesional do të zhvillojë te nxënësi një tërësi kompetencash të përgjithshme të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:

5

- Të komunikojë në mënyrë korrekte me shkrim dhe me gojë për të shprehur mendimet

e ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. - Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më eficiente.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. - Në kontekstin e pavarësisë në vendimmarrje, të tregojë vet-kontrollë në ushtrimin e

veprimtarive të tij. - Të organizojë drejt procesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gatishmërinë dhe vullnetin

për një të nxënë që zgjatë gjithë jetën. - Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara. - Të vlerësojë dhe vetvlerësojë nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe

çuar më tej arritjet.

4. Udhëzime të përgjithshme lidhur me planin mësimor

4.1. Lëndët e përgjithshme të obliguara

• Këto lëndë mësimore do të jenë të njëjta për të gjitha profilet (shih planin mësimor).

• Teknologji e informacionit: Në klasën 10 kjo lëndë është e njëjtë për të gjitha

profilet, dhe bazohet në përmbajtjen e European Computer Driving License (ECDL), ndërsa për klasat vijuese, nëse kjo lëndë gjen aplikim të drejtpërdrejtë në profesion (p.sh. nëse parashihet lënda Programim, apo Vizatim me kompjuter), fondi i orëve (i shënuar në kllapa) do të zhvendoset te lëndët profesionale. Në të kundërtën, orët e këtij moduli do të rrisin në 13 fondin e orëve për lëndët e përgjithshme, për klasat 11, 12 dhe 13.

4.2. Lëndët teorike të aplikuara/ lëndët shoqërore

• Nga ky grup i lëndëve janë zgjedhur 3 orë mësimore në javë për klasën 10. Pra këtu janë zgjedhur tri lëndë me nga një orë në javë, ose dy lëndë me fond 2 dhe 1. Për klasën 13 është vepruar në mënyrë të njëjtë, ose është zgjedhë vetëm një lëndë që është më e afërt me profesionin (p.sh. Fizika) dhe një orë e mbetur është shtuar p.sh. te lënda e Matematikës.

• Për klasën 10 është parapëlqyer të zgjedhet edhe njëra nga lëndët shoqërore.

6

4.3. Lëndët zgjedhore të obliguara

• Këtu është (janë) futur lënda(ët) që nuk janë drejtpërdrejt profesionale por që e ndihmojnë nxënësin në profesionin e ardhshëm. P.sh. për profesionet teknike është propozuar lënda Menaxhim i projekteve me fond të orëve 1+1 në klasat 12 dhe 13. Sidoqoftë, këtu janë të propozuara edhe lëndë tjera (alternative) me fond të njëjtë të orëve, për të cilën ekspertët e grupit punues kanë menduar se lëndët mund t’i ndihmojnë shumë profesionit.

4.4. Lëndët profesionale

• Në këtë grup ekspertët kanë propozuar lëndët profesionale dhe fondin e orëve të tyre të nevojshëm për arritjen e standardeve profesionale. Duke u nisur nga modeli IEME-MASHT është parapëlqyer që lëndët profesionale për klasën 10 të jenë mundësisht të njëjta për grupet e profileve të ngjashme, gjithmonë pa e cenuar përmbajtjen programore të secilit profil veçmas.

• Klasa 11 mund të jetë e njëjtë apo e ndryshme varësisht nga veçantitë e profileve. Por, në këtë klasë është bërë përqendrimi shumë më i madh i lëndëve profesionale se në klasën 10.

• Klasa 12 është e veçantë për secilin profil dhe pas përfundimit të saj nxënësi duhet të ketë përmbyllur plotësisht aftësimin për profilin e caktuar. Këtu duhet llogaritur që pas kryerjes së klasës 12, për shumicën e profileve, nxënësi nuk do të vazhdojë shkollimin e mëtejmë, andaj të gjitha lëndët profesionale duhet të koncentrohen në klasat 10-12. Pas përfundimit të këtij niveli të shkollimit, nxënësi do të marrë diplomën si punëtor i kualifikuar për profilin (saldator, auto-elektricist, mekatronik, asistent juridik, kontabilist etj).

• Klasa 13 prapë është tentuar të jetë e njëjtë për grupet e ngjashme të profileve. Në këtë klasë janë paraparë lëndë të përgjithshme profesionale që do ta përgatisin nxënësin për studime në universitet. Për disa profile që nuk ka mundësi të përmbyllë aftësimin profesional, nxënësi këtë e vazhdon edhe në klasën e 13. Pas përfundimit të klasës 13 nxënësi merr thirrjen e përgjithshme teknik i (elektroteknikës, elektronikës, makinerisë, ndërtimtarisë, metalurgjisë etj.)

4.5. Praktika profesionale

• Është paraparë që një pjesë e konsiderueshme e orëve të mbetura për lëndët profesionale të ndahet për praktikën profesionale. Nuk ka raport të caktuar të orëve ndërmjet lëndëve teorike dhe praktikës, kjo është vendosur nga ekspertët e profilit përkatës. Sidoqoftë, është këshilluar që në klasën 10 të fillohet me një fond më të vogël të orëve për praktikë profesionale dhe ky fond të rritet në klasat 11 dhe 12, për t’u zvogëluar dukshëm në klasën 13.

• Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale në varësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë

7

ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke u munduar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.

• Në tabelën e përgjithshme të programit mësimor është dhënë vetëm numri kumulativ i orëve, pa e specifikuar se sa orë parashihet të realizohen në laborator, punëtori apo ndërmarrje. Kjo është bërë për shkak që t’u lihet mundësi shkollave që të realizojnë orët e praktikës ashtu si është më e përshtatshme për ta (varësisht nga infrastruktura e shkollave, lloji i ndërmarrjeve, etj. ).

4.6. Lëndët zgjedhore të lira

• Për këtë grup të lëndëve nuk është marrë ndonjë vendim definitiv. Në këtë fushë janë menduar të propozohen lëndë të cilat hëpërhë konsiderohen fakultative. Ato mund të propozohen nga vetë shkolla apo edhe nga mësimdhënësit. Pra, kjo është pjesë e cila i takon autonomisë së shkollës. Mirëpo fondi i orëve të tyre nuk duhet t’i shtohet fondit të përgjithshëm të orëve. Sidoqoftë është mirë që në këtë grup të parashihen lëndë që në të ardhmen mund të jenë tërheqëse për nxënësit dhe kanë të bëjnë me trendet e reja. Pas një kohe të caktuar, nëse mendohet se njëra prej këtyre lëndëve vërtetë është e domosdoshme për arritjen profesionale, mundë të hyjë në grupin e lëndëve profesionale të obliguara, paraprakisht me miratimin e Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.

Çdo javë mësimore ka 32 orë mësimore. Një orë mësimore është 45 minuta. Java mësimore ka 5 ditë ditë pune. Mbështetur në kategoritë dhe përmbajtjet mësimore të paraqitura në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësuesit bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, instruktorët përgatisin plane më të detajuara ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.

5. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme. E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili duhet të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkrete që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës. Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit dhe instruktorët e praktikave.

8

Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i „të nxënit duke bërë“ duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale. Mësuesit duhet të përdorin metoda të tilla të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale në veçanti dhe veprimtarinë sociale në përgjithësi. Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm. Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës duhet të synohet krijimi i mjediseve të stimuluara të punës. Sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Sjellja e nxënësit në shkollë dhe në publik nuk guxon të futet në vlerësimin e suksesit. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e përcaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Vlerësimi i nxënësit mund të bëhet vetëm për qëllimet mësimore të përcaktuara në planprogram dhe ato përmbajtje mësimore, të cilat janë ligjëruar deri atëherë. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrument vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Parimet e vlerësimit, llojet e vlerësimit dhe instrumentet e vlerësimit duhet të zbatohen në përputhje me udhëzimin administrativ për vlerësim, të lëshuar nga Ministri. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuar në situata pune reale apo të stimuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

9

Vlerësimi përfundimtar i nxënësve në mbarim të secilës prej shkallëve të përgatitjes në profilin përkatës do të organizohet në formë provimesh të përqendruara në tri drejtime kryesore:

- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme; - Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale; - Provimi i integruar për praktikën profesionale.

Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy shkallët e përgatitjes. Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së certifikatave përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT-it.

10

6. Lëmi: Komunikacion

Profilet: - Teknik i operimeve në aviacion - Teknik i komunikacionit hekurudhor - Teknik i tërheqjes - makinist - Teknik i komunikacionit rrugor

11

6.1. Profili: Teknik i operimeve në aviacion

6.1.1. Struktura e shkollimit dhe mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Arsimimi në profilin Teknik i operimeve në aviacion trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katër vjet. Pas përfundimit të suksesshëm të klasës së 13-të nxënësi merr thirrjen Teknik i operimeve në aviacion dhe ka mundësinë e vazhdimit të studimeve universitare. Ky profil i nxënësve, që dëshirojnë të punësohen në ndonjë vend pune në industrinë e aviacionit - në ndonjë aeroport, në ndonjë kompani ajrore, si agjentë të pranimit dhe përcjelljes ose tek operimet me ngarkesat, u ofron dituri, të kuptuar dhe shkathtësi të specializuara. Ai gjithashtu ofron rrugë për përparim në kualifikimet më të larta të edukimit profesional në këtë sektor. Ky profil ofron bazë të mirë për vazhdimin e shkollimit si në fakultetin për transport dhe atë ekonomik, ashtu edhe në fakultetet tjera të afërta.

6.1.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për Teknik të operimeve në aviacion, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë. Njohja e gjuhës angleze nga nxënësit është shumë e nevojshme për vijimin e këtij profili. Gjatë shkollimit nxënësve duhet t’u mundësohet vizita në aeroporte dhe qendra operative të kompanive ajrore dhe dëgjimi i fjalimeve nga personeli i aviacionit. Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta sesa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatitë udhëzime të veçanta me kritere të posaçme pranimi për këto shkolla.

6.1.3. Kompetenca profesionale

Tekniku i operimeve në aviacion mund të punësohet në ndonjë aeroport, në ndonjë kompani ajrore, si agjent i pranimit dhe përcjelljes (handling-ut) ose tek operimet me ngarkesa. Pas përfundimit të shkollimit nxënësit përfitojnë dituri, të kuptuar dhe shkathtësi të cilat u mundësojnë kryerjen e këtyre punëve në operimet në aviacion:

- kryerjen e shërbimeve të lëshimit të biletave udhëtarëve ajrorë, - kryerjen e shërbimeve të rezervimit dhe faturimit të listës së ngarkesës ajrore, - pranimin dhe përcjelljen (handling-un) e udhëtarëve ajrorë, - kontrollin e operimeve të mjeteve ajrore,

12

- planifikimin e ngarkesave të paguara të mjetit ajror, - koordinimin e operimeve në anën ajrore - platformë, - kontrollin e operimeve në aeroport, - kontrollin e operimeve ajrore në terminal dhe - kryerjen e operimeve në anën ajrore - platformë.

13

6.1.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i aviacionit Nr. Modulet mësimore Numri i orëve në javë A. Lëndët e përgjithshme të obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13 1. Gjuhë dhe komunikim 3 2 2 2 2. Gjuhë e huaj - angleze 2 2 2 2 3. Edukatë fizike 2 2 2 2 4. Matematikë aplikative 2 2 2 3 5. Teknologji e informimit (ECDL) 2 6. Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 2 2 2 7. Edukim qytetar 1 1 B. Lëndët teorike aplikative të obliguara 8a Fizikë aplikative 2 2 8b Histori 1 C. Lëndët zgjedhore të obliguara 9a Menaxhim i projekteve 1 1 Gjithsej lëndë e përgjithshme 16 11 11 14 D. Lëndët profesionale të obliguara 10. Vizatim teknik 2 11. Mekanikë teknike 2 2 12. Bazat e makinerisë 2/2 13. Bazat e elektroteknikës 2/1 14. Mjekësia dhe psikologjia e

komunikacionit 2/1

15. Gjuha angleze - profesionale 2 2 2 2 16. Hulumtimi i aviacioneve 2/1 17. Rregullativa ndërkombëtare e aviacionit 2 18. Shëndeti, siguria dhe sigurimi në

industrinë e aviacionit 2

19. Shërbimi i konsumatorëve në industrinë e aviacionit

2/1

20. Parimet themelore të meteorologjisë 2 21. Biznesi në aviacion 2 22. Parimet e fluturimit 2 23. Komunikimet në aviacion dhe

vëzhgimet e fluturimeve 2/1

24. Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave

2/1

25. Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajrorë

2/1

26. Pranimi dhe përcjellja në platformë 2 27. Biznesi me ngarkesa ajrore 2 28. Performancat e programuara 2 29. Ekonomia e aeroporteve 2 30. Operimet në aeroporte 2/1 31. Pesha dhe balancimi 2 32. Marketingu i industrisë së aviacionit 2 33. Ekonomia e kompanive ajrore dhe

ngarkesa ajrore 2/1

34. E-tregtia në industrinë e aviacionit 2

14

35. Planifikimi i karburantit dhe i linjës 2 36. Operimet në terminalet e ngarkesave

ajrore 2/1

37. Operimet e jashtëzakonshme 2 Gjithsej: 12 18 18 16 E. Praktikë profesionale 4 3 3 2 F. Lëndët zgjedhore të lira 34 Mbrojtja e ambientit 35 Gjuhë gjermane 36 Shpedicioni ndërkombëtar G. Gjithsej orë në javë 32 32 32 32 Vërejtje: Programet e lëndëve të përgjithshme (grupi i lëndëve A dhe B) janë parashtruar në një dokument të veçantë të MASHT-it.

15

6.2. Profili: Teknik i komunikacionit hekurudhor

6.2.1. Struktura e shkollimit dhe mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Arsimimi në profilin Teknik i komunikacionit hekurudhor trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katër vjet. Pas përfundimit të suksesshëm të klasës së 13-të nxënësi merr thirrjen Teknik i komunikacionit hekurudhor dhe ka mundësinë e vazhdimit të studimeve universitare.

6.2.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për Teknik i komunikacionit hekurudhor, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë. Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta sesa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatitë udhëzime të veçanta me kritere të posaçme pranimi për këto shkolla.

6.2.3. Kompetenca profesionale Tekniku i komunikacionit hekurudhor mund të punësohet në hekurudhat e Kosovës dhe hekurudhat tjera në vend, në kompanitë private të cilat merren me veprimtaritë e trafikut dhe transportit hekurudhor. Kandidati i cili merr diplomën e Teknikut të komunikacionit hekurudhor, mund të punojë në këto vende të punës:

- teknik i trafikut dhe i transportit, - konduktor në tren, - kryetar treni, - udhëheqës manovre, - manovrues, - punonjës i stacionit, - frenues në tren.

16

6.2.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i komunikacionit hekurudhor

Nr. Modulet mësimore Numri i orëve në javë A. Lëndët e përgjithshme të obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13 1. Gjuhë dhe komunikim 3 2 2 2 2. Gjuhë e huaj- angleze 2 2 2 2 3. Edukatë fizike 2 2 2 2 4. Matematikë aplikative 2 2 2 3 5. Teknologji e informimit (ECDL) 2 6. Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 2 2 2 7. Edukim qytetar 1 1 B. Lëndët teorike aplikative të obliguara 8a Fizikë aplikative 2 2 8b Histori 1 C. Lëndët zgjedhore të obliguara 9a Menaxhim i projekteve 1 1 Gjithsej orë për lëndët e

përgjithshme 16 11 11 14

D. Lëndët profesionale të obliguara 10. Vizatimi teknik 2 11. Mekanikë teknike 2 2 12. Bazat e makinerisë 2/2 13. Mjekësia dhe psikologjia e

komunikacionit 2/1

14. Bazat e elektroteknikës 2/2 15. Gjeografia e komunikacionit 2 16. Kontabiliteti i transportit 3/1 17. Bazat e komunikacionit hekurudhor 2/2 18. Teknologjia e karburanteve dhe

yndyrave 1/1

19. Teknologjia e materialeve 2/2 20. Mjetet e trenit dhe tërheqja e trenave 2/2 21. Stabilimentet hekurudhore 1 2/1 22. Eksploatimi i mjeteve të tërhequra 2/1 2 23. Mjetet e sigurisë dhe lidhjet 2/1 2/1 24. Organizimi i komunikacionit

hekurudhor 2/2 2/1

25. Organizimi i transportit të mallrave 2/2 2/1 26. Organizimi i transportit të udhëtarëve 2/2 2/1 27. E drejta në transport, marketingu dhe

shpedicioni 1/1

E. Praktikë profesionale 5 10 9 5 F. Lëndët zgjedhore të lira 31 Mbrojtja e ambientit 32 Gjuhë gjermane 33 Shpedicioni ndërkombëtar G. Gjithsej orë në javë 31 32 32 32

17

Vërejtje Programet e lëndëve të përgjithshme (grupi i lëndëve A dhe B) janë parashtruar në një dokument të veçantë të MASHT-it.

18

6.3. Profili: Teknik i tërheqjes - makinist

6.3.1. Struktura e shkollimit dhe mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Arsimimi në profilin Teknik i tërheqjes-makinist trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katër vjet. Pas përfundimit të suksesshëm të klasës së 13-të nxënësi merr thirrjen Teknik i tërheqjes-makinist dhe ka mundësinë e vazhdimit të studimeve universitare.

6.3.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për Teknik i tërheqjes-makinist, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë. Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatitë udhëzime të veçanta me kritere të posaçme pranimi për këto shkolla.

6.3.3. Kompetenca profesionale Tekniku i tërheqjes mund të punësohet në Hekurudhat e Kosovës dhe hekurudhat tjera në vend, në kompanitë private të cilat merren me veprimtaritë e trafikut dhe transportit hekurudhor. Kandidati i cili merr diplomën e teknikut të tërheqjes, mund të punojë në këto vende të punës:

- makinist në tërheqjen disel në trenat e udhëtarëve dhe të transportit të mallrave, - makinist në manovra, - ndihmës i makinistit të tërheqjes dizel, - teknik i shërbimit teknik të vagonëve.

Kandidatët duhet t’i nënshtrohen kontrollit shëndetësor dhe të pajisen me certifikatë shëndetësore të paraparë me rregulloret mbi punësimin në hekurudha.

19

6.3.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i tërheqjes - Makinist

Vërejtje Programet e lëndëve të përgjithshme (grupi i lëndëve A dhe B) janë parashtruar në një dokument të veçantë të MASHT-it.

Nr. Modulet mësimore Numri i orëve në javë A. Lëndët e përgjithshme të obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13 1. Gjuhë dhe komunikim 3 2 2 2 2. Gjuhë e huaj- angleze 2 2 2 2 3. Edukatë fizike 2 2 2 2 4. Matematikë aplikative 2 2 2 3 5. Teknologji e informimit (ECDL) 2 6. Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 2 2 2 7. Edukim qytetar 1 1 B. Lëndët teorike aplikative të obliguara 8a Fizikë aplikative 2 2 8b Histori 1 C. Lëndët zgjedhore të obliguara 9a Menaxhim i projekteve 1 1 Gjithsej lëndë e përgjithshme 16 11 11 14 D. Lëndët profesionale të obliguara 10. Vizatimi teknik 2 11. Mekanikë teknike 2 12. Bazat e makinerisë 2/2 13. Mjekësia dhe psikologjia e

komunikacionit 2/1

14. Bazat e elektroteknikës 2/2 15. Gjeografia e komunikacionit 2 16. Shërbimi i tërheqjes 2/3 2/1 17. Bazat e komunikacionit hekurudhor 2/2 18. Teknologjia e karburanteve dhe

yndyrave 1/1

19. Teknologjia e materialeve 2/2 20. Stabilimentet hekurudhore 2/2 2/1 21. Organizimi i komunikacionit

hekurudhor 2/2 2/2

22. Mjetet tërheqëse 2/2 2/2 23. Instalimet elektrike 2/1 2/1 24. Frenat dhe frenimi 2/2 2/2 25. Mjetet e tërhequra 2/1 E. Praktikë profesionale 5 10 9 8 F. Lëndët zgjedhore të lira 31 Mbrojtja e ambientit 32 Gjuhë gjermane 33 Shpedicioni ndërkombëtar G. Gjithsej orë në javë 31 32 32 32

20

6.4. Profili: Teknik i komunikacionit rrugor

6.4.1. Struktura e shkollimit dhe mundësia e shkollimit të mëtejshëm Arsimimi në profilin Teknik i komunikacionit rrugor trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katër vjet dhe është me shkallëzim. Pas përfundimit të suksesshëm të klasës së 12-të nxënësi merr thirrjen Punëtor i kualifikuar i komunikacionit rrugor dhe ka mundësinë e vazhdimit të klasës së 13-të. Pas përfundimit të suksesshëm të klasës së 13-të nxënësi merr thirrjen Teknik i komunikacionit rrugor dhe ka mundësinë e vazhdimit të studimeve universitare.

6.4.2. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për Teknik i komunikacionit rrugor, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë. Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta sesa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatitë udhëzime të veçanta me kritere të posaçme pranimi për këto shkolla.

6.4.3. Kompetenca profesionale Komunikacioni rrugor si një proces shumë i rëndësishëm i reproduksionit shoqëror është i lidhur ngushtë me transportin e njerëzve dhe të mallrave, rregullimin e qarkullimit dhe të infrastrukturës rrugore me qëllim të përmirësimit të gjithmbarshëm të jetës në shoqëri. Teknikët e komunikacionit rrugor kryesisht punojnë në incizimin, analizimin, planifikimin, mirëmbajtjen dhe zhvillimin e infrastrukturës rrugore dhe rregullimin e qarkullimit me qëllim të rritjes së shkallës së sigurisë në rrugë. Veprimtaritë më të rëndësishme me të cilat merret Tekniku i komunikacionit rrugor:

- Përgatitë dhe përcjellë rrjedhën e transportit të udhëtarëve dhe të mallrave, - Bën përpunimet e të dhënave lidhur me shfrytëzimin e autoparkut, - Planifikimin e mirëmbajtjes së autoparkut, - Përgatitë çmimet e transportit (mallrave dhe të njerëzve), - Pranon dhe seleksionon ofertat për transport, - Përcakton itinerarin dhe kushtet e transportit, - Ofron dokumentacionin e nevojshëm për transport, - Rregullon dokumentacionin e nevojshëm për regjistrimin e automjeteve, - Planifikon punët lidhur me organizimin e kontrollit teknik të automjeteve, - Udhëheqë me rastin, në rast të dëmtimeve të mallit, bagazhit, reklamacioneve,

fatkeqësive në komunikacion etj. - Udhëheqë evidencën e ofertave, harxhimin e mjeteve, vajrave dhe karburanteve, të

ardhurat dhe orarin e punës së shoferëve, - Auditimin e sigurisë në rrugë, (mirëmbajtja e sinjalizimit horizontal dhe vertikal).

Mundësitë e punësimit: - Rrugët e Kosovës (DRrK), - Organizatat transportuese, - Trafiku urban, - Organizatat për kontrollin teknik të automjeteve,

21

6.4.4. Plani mësimor për profilin: Teknik i komunikacionit rrugor

Vërejtje: Programet e lëndëve të përgjithshme (grupi i lëndëve A dhe B) janë parashtruar në një dokument të veçantë të MASHT-it.

Nr. Modulet mësimore Numri i orëve në javë A. Lëndët e përgjithshme të obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13 1. Gjuhë dhe komunikim 3 2 2 2 2. Gjuhë e huaj- angleze 2 2 2 2 3. Edukatë fizike 2 2 2 2 4. Matematikë aplikative 2 2 2 3 5. Teknologji e informimit (ECDL) 2 6. Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 2 2 2 7. Edukim qytetar 1 1 B. Lëndët teorike aplikative të obliguara 8a Fizikë aplikative 2 2 8b Histori 1 C. Lëndët zgjedhore të obliguara 9a Menaxhim i projekteve 1 1 Gjithsej lëndë e përgjithshme 16 11 11 14 D. Lëndët profesionale të obliguara 10. Vizatimi teknik 2 11. Mekanikë teknike 2 2 12. Bazat e makinerisë 2/2 13. Bazat e elektroteknikës 2/1 14. Mjekësia dhe psikologjia e

komunikacionit 2/1

15. Gjuha angleze - profesionale 2 2 2 2 16. Hulumtimi i aviacionit 2/1 17. Rregullativa ndërkombëtare e aviacionit 2 18. Shëndeti, siguria dhe sigurimi në

industrinë e aviacionit 2/1

19. Shërbimi i konsumatorëve në industrinë e aviacionit

2

20. Parimet themelore të meteorologjisë 2 21. Biznesi në aviacion 2 22. Parimet e fluturimit 2 23. Komunikimet në aviacion dhe vëzhgimi i

fluturimeve 2/1

24. Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave

2/1

25. Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajror 2/1 26. Pranimi dhe përcjellja në platformë 2 E. Praktikë profesionale 5 9 7 7 F. Lëndët zgjedhore të lira G. Gjithsej orë në javë 31 32 32 32

22

6.5. Programi mësimor i lëndëve profesionale për klasën e 12-të

6.5.1. Gjuha angleze - profesionale Lënda: Gjuha angleze – profesionale Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi: Programi mësimor i lëndës Gjuha angleze - profesionale nxënësve u ofron mundësi që ta mësojnë gjuhën angleze në funksion të profesionit, ta përvetësojnë terminologjinë e aviacionit dhe të aftësohen për të kuptuar më lehtë profesionin e zgjedhur si dhe për ta përcjellur zhvillimin e tij duke e shfrytëzuar diturinë gramatikore dhe fjalorin e përgjithshëm tashmë të fituar.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Airport Staff - Personnel Aircraft staff Flight ATC - Air Traffic Control Aircraft Systems Cargo

Airport staff; Airport serviles; PA System. Pilot’s Responsibilities; Air Hostesses; Navigator; Radio Officer; Copilot. Preparation for the Flight; Flight Plans; Clearances; Turning; Diverting. Pilot/ATC Communication; IFR Clearances; Radio Communication; Altimeter Setting; Pilot’s Reports; ICAO Phonetic Alphabet; VOR; GPS. Fuel; Propulsion; Climatization; Pressurization; Electrical Systems. Procedure of Sending by Air; Airwaybill; Restricted Goods; Labeling;

Nxënësi duhet: - ta zhvillojë shqiptimin

dhe intonacionin e drejtë gjatë të shprehurit me gojë duke i kushtuar vëmendje të veçantë skemës ritmike dhe prozodike të cilat janë të rëndësishme për informacionin;

- të kuptojë të folurit (drejtpërdrejt dhe përmes mjeteve të komunikimit) dhe të shprehet spontanisht në lidhje me tematikën;

- ta përvetësojë teknikën e të lexuarit informativ dhe të kuptuarit të teksteve profesionale mesatarisht të vështira;

- të përvetësojë bazat e ortografisë me qëllim të të shprehurit korrekt me shkrim në kufijtë e leksikës dhe strukturave gjuhësore të fituara;

- të zhvillojë aftësi të të folurit në gjuhën e huaj në profesionin e zgjedhur;

- të zhvillojë proceset psikike të të mësuarit dhe aftësitë e përgjithshme intelektuale;

- të zhvillojë të kuptuarit e vlerave morale dhe

23

Electronics in Aviation A/D Converters Transistors Electronic Measuring Circuits

Classification; Formalities. General; Instruments; Controls. General; Functioning. Bipolar Transistors; Functioning. Generators; Voltmeters. Oscillatory; Integrated.

estetike dhe të zgjerojë kulturën e përgjithshme dhe të profesionit.

Mësimin e lëndës Gjuha angleze - profesionale mund ta bëjë: - Profesori i gjuhës angleze.

24

6.5.2. Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave Lënda: Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi: Programi mësimor i lëndës Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave nxënësve u ofron mundësi që të zhvillojnë njohuri dhe shkathtësi në shfrytëzimin e orareve dhe tarifave të shumëllojshme për t’u ofruar informata udhëtarëve ajrorë. Nxënësit do të jenë në gjendje t’i citojnë çmimet për një seri konsumatorësh, shumëllojshmëri udhëtimesh dhe itineraresh dhe t’i lëshojnë biletat dhe format e duhura. Nxënësit mësojnë si t’i kodojnë dhe dekodojnë informatat nga oraret dhe tarifat për t’i përfshirë kodet trishkronjëshe të qyteteve / aeroporteve dhe kodet e fluturimeve. Ata gjithashtu mësojnë për të ofruar shumëllojshmëri të gjerë të informatave nga oraret dhe tarifat përfshirë bagazhin, mjetin ajror, terminalet, kohën e regjistrimit të udhëtarëve, transferet, oraret dhe kohët. Nxënësit mësojnë si t’i citojnë çmimet normale siç janë klasat F, J/C dhe Y, çmimet e ulëta siç janë ato për fëmijët dhe të miturit dhe çmimet speciale, siç janë APEX, PEX dhe ekskursionet. Nxënësit mësojnë për sistemin e kilometrazhit që i aftëson ata për t’i formuar çmimet. Lënda përfshin çështjen e biletave me dy kuponë, katër kuponë dhe biletat e lidhura për të gjitha llojet e çmimeve. Ajo gjithashtu i përfshinë format e pagesës siç është kartela kreditore, çeku, paratë në dorë dhe fatura. Nxënësit mësojnë si t’i plotësojnë biletat në formatin linear.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Oraret dhe tarifat Çmimet normale të udhëtimeve dhe çmimet e ulëta (vetëm biletat SITI të shitura dhe lëshuara në vendin e origjinës) Çmimet speciale (vetëm SITI) Biletat dhe MPD-të

Oraret dhe tarifat; Informatat. Çmimet normale të udhëtimeve dhe çmimet e ulëta; Njohuria e kërkuar; Sistemi i kilometrazhit; Rregullat për udhëtimet ndërkombëtare njëdrejtimëshe dhe kthyese. Çmimet speciale; Njohuria e kërkuar; Sistemi i kilometrazhit; Rregullat për udhëtimet ndërkombëtare njëdrejtimëshe dhe kthyese. Biletat; Format e pagesës; Konventat për lëshuarjen e biletave; Dokumentet me qëllime të shumta - MPD-të; Forma e pagesës me kartelat kreditore standarde; Formati linear.

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - të identifikojë, zgjedhë

dhe interpretojë udhëzuesin e OAG-ut të kompanive ajrore botërore, çmimet dyjavore dhe tarifat ajrore për t’i ofruar informata udhëtarëve ajrorë në lidhje me oraret e fluturimeve dhe detalet e rezervimeve;

- të citojë saktësisht çmimet normale dhe të ulëta duke aplikuar rregullat përkatëse për çmimet e udhëtimeve ndërkombëtare njëdrejtimëshe dhe kthyese si dhe të plotësojë biletat;

- të citojë saktësisht çmimet speciale dhe aplikojë rregullat përkatëse për çmimet e udhëtimeve ndërkombëtare kthyese si dhe të plotësojë biletat;

- të aplikojë parimet e sistemit të kilometrazhit përfshirë pagesat shtesë të kilometrazhit dhe të plotësojë biletat;

25

- të kompletojë MPD-të dhe format e pagesës me kartela kreditore duke përdorur konventat përkatëse për lëshuarjen e biletave.

Mësimdhënësi i lëndës Çmimet e udhëtimeve ajrore dhe lëshimi i biletave duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

26

6.5.3. Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajrorë Lënda: Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajrorë Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajrorë nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë për mundësitë e shumta të konsumatorëve gjatë aranzhimit të udhëtimit dhe për informatat themelore dhe të dëshiruara të kërkuara nga udhëtarët gjatë aranzhimit të udhëtimit ndërkombëtar. Lënda i ekzaminon funksionet dhe rolet e shumë organizatave që operojnë në aeroporte dhe shërbimet e ofruara nga këto organizata dhe personeli i tyre. Nxënësit e mësojnë dhe e kuptojnë tërë procesin nëpër të cilin duhet të kalojnë udhëtarët që nga arritja e tyre në aeroportin e nisjes deri tek shkuarja e tyre nga aeroporti i destinacionit, duke përfshirë të gjitha formalitetet dhe kufizimet e aplikuara. Lënda i fokuson edhe llojet e ndryshme të udhëtarëve, asistencën që ata e kërkojnë dhe serinë e pajisjeve dhe shërbimeve në dispozicion të udhëtarëve me nevoja dhe kërkesa të veçanta. Nxënësit i ekzaminojnë pajisjet dhe shërbimet e ofruar nga kompanitë ajrore gjatë fluturimeve. Lënda i ekzaminon çështjet e shëndetit, sigurisë dhe sigurimit të lidhura me udhëtimin ajror.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Aranzhimi i udhëtimit dhe kryerja e rezervimit Pajisjet e aeroporteve dhe personeli i aeroporteve e i kompanive ajrore Procesimi i udhëtarëve Shërbimi i konsumatorëve gjatë fluturimit dhe pajisjet në aeroplan

Aranzhimi i udhëtimit; Shërbimet, informatat dhe dokumentet e ofruara nga vendet shitëse; Profili i konsumatorëve; Faktorët që mund të ndikojnë në konsumatorët gjatë kryerjes së rezervimit. Infrastruktura e aeroporteve; Pajisjet; Personeli i aeroporteve dhe i kompanive ajrore. Procesimi i udhëtarëve; Udhëtarët me kërkesa të veçanta; Shërbimet e disponueshme për udhëtarët me kërkesa të veçanta; Blerja e sendeve; Hyrja në aeroplan; Ulja e aeroplanit, procedurat e zbritjes së udhëtarëve dhe shkarkimit të mallrave dhe procedurat e ardhjes. Shërbimi i konsumatorëve gjatë fluturimit; Shqetësimet e udhëtarëve dhe të qëndruarit shëndosh;

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - t’i shpjegojë plotësisht

mundësitë e disponueshme për konsumatorët gjatë aranzhimit të udhëtimit dhe kryerjes së rezervimit;

- të përshkruajë qartë profilet e konsumatorëve dhe faktorët që ndikojnë në të gjatë kryerjes së rezervimit;

- të përshkruajë plotësisht infrastrukturën e një aeroporti, pajisjet e ofruara dhe rolin e përgjegjësitë e personelit të aeroportit dhe kompanive ajrore që kanë kontakt me konsumatorët;

- të përshkruajë qartë procedurat për procesimin e udhëtarëve për fluturim;

- të përshkruajë plotësisht shërbimin e konsumatorëve gjatë fluturimit dhe pajisjet në aeroplan të llojeve të ndryshme të kompanive ajrore.

27

Informatat e sigurisë; Pajisjet për udhëtarët me nevoja të veçanta; Pajisjet për fëmijët.

Mësimdhënësi i lëndës Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve ajrorë duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

28

6.5.4. Pranimi dhe përcjellja në platformë Lënda: Pranimi dhe përcjellja në platformë Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Pranimi dhe përcjellja në platformë nxënësve u ofron mundësi që të studiojnë të gjitha aspektet e pranimit dhe përcjelljes në platformë. Nxënësit zhvillojnë dituri për procedurat themelore operacionale që duhet të zhvillohen me qëllim të kthimit prapa të sigurt dhe efikas të mjetit ajror. Shumë operacione të llojllojshme duhet të kryhen para se aeroplani të kthehet prapa. Nxënësit mësojnë se si këto operacione të kryhen me efikasitet në mënyrë që mjeti ajror të shkoj në kohën e caktuar. Nxënësit zhvillojnë dituri për procedurat e kontrollit të trafikut ajror i cili e menaxhon lëvizjen e mjetit ajror. Nxënësit ekzaminojnë metodat e ndryshme të hipjes dhe zbritjes së udhëtarëve dhe ngarkimit dhe shkarkimit të ngarkesave dhe shqyrtojnë administrimin shoqërues. Nxënësit mësojnë për rreziqet e këtij ambienti pune dhe rëndësinë e komunikimit të shkëlqyeshëm me qëllim të pengimit të lëndimit të personave dhe dëmtimit të ngarkesave dhe pajisjeve.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Kthimi prapa i mjetit ajror Procedurat e kontrollit të trafikut ajror Ngarkimi i mjetit ajror Korniza rregullative dhe çështjet e sigurisë

Operacionet e ‘kthimit prapa’ të mjetit ajror; Efikasiteti. Procedurat e kontrollit të trafikut ajror; Raporti me pranimin dhe përcjelljen në platformë. Kërkesat për ngarkimin e mjetit ajror; Pranimi dhe përcjellja e ngarkesave; Pranimi dhe përcjellja e udhëtarëve. Korniza rregullative; Çështjet e sigurisë.

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - t’i përshkruajë qartë

procedurat e nevojshme operacionale për ‘kthimin prapa’ të mjetit ajror;

- t’i përshkruajë plotësisht procedurat e kontrollit të trafikut ajror të lidhura me kthimin prapa të mjetit ajror;

- t’i shpjegojë kërkesat për ngarkimin e ngarkesave;

- t’i shpjegojë kërkesat për hipjen dhe zbritjen e udhëtarëve;

- ta përshkruajë plotësisht kornizën rregullative të lidhur me punën në platformë.

Mësimdhënësi i lëndës Pranimi dhe përcjellja në platformë duhet ta njoh plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

29

6.5.5. Biznesi me ngarkesat ajrore Lënda: Biznesi me ngarkesat ajrore Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Biznesi me ngarkesat ajrore nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë arsyet se pse dërguesit e mallrave dhe prodhuesit zgjedhin që mallrat e tyre të dërgohen përmes ajrit. Lënda i shqyrton kërkesat e veçanta të ngarkesave ajrore dhe përgjegjësitë e lidhura të dërguesit. Ekzaminohet roli i shpediterëve të mallit dhe lloji dhe sfera e shërbimeve që ata i ofrojnë. Shqyrtohet rëndësia dhe ndikimi i tyre në treg së bashku me analizat e trendeve ekzistuese të shpërndarjes. Gjithashtu, shqyrtohen dhe analizohet raporti i operacioneve importuese dhe eksportuese të kompanive ajrore në dizajnin e terminalit dhe përpunimin në të. Studiohet edhe bashkëveprimi i terminalit me operacionet në anën tokësore dhe në anën ajrore. Ekzaminohet ndikimi i automatizimit në rritje në biznesin me ngarkesat ajrore.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Kërkesat dhe përgjegjësitë e dërguesit të mallrave Shpediterët Eksporti Importi

Përgjegjësitë e dërguesit të mallrave; Kërkesat për ngarkesat e veçanta; Faktorët që ndikojnë në kërkesat për dërgues mallrash; Çmimet e transportit. Lloji dhe sfera e shërbimeve; Rëndësia dhe ndikimi i tyre në treg; Çështjet e automatizimit. Karakteristikat e dizajnit të terminalit; Pranimi dhe trajtimi në terminal; Konfiguracioni i mjeteve ajrore dhe pranimi dhe përcjellja në platformë. Procedurat e shkarkimit të mjetit ajror; Procesimi përbrenda terminalit; Zhdoganimi.

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - t’i përshkruajë plotësisht

përgjegjësitë e dërguesit të mallrave;

- t’i përshkruajë qartë përgjegjësitë e dërguesit gjatë punës me ngarkesa të veçanta;

- të përshkruajë qartë sferën e shërbimeve të ofruara nga shpediteri;

- t’i përshkruajë qartë proceset operacionale të kompanive ajrore tek eksporti;

- t’i përshkruajë qartë proceset operacionale të kompanive ajrore tek importi.

Mësimdhënësi i lëndës Biznesi me ngarkesat ajrore duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori si dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

30

6.5.6. Perfomansat e programuara Lënda: Performansat e programuara Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Performansat e programuara nxënësve u ofron mundësi që të zbulojnë nivelet minimale të performansave të nevojshme për operimin e sigurt të mjetit ajror gjatë gjitha fazave të ndryshme të fluturimit nga nisja deri tek destinacioni. Nxënësit pastaj hulumtojnë faktorët që ndikojnë në performansat e mjetit ajror gjatë fazave të ndryshme të fluturimit. Planifikimi i performansave ka të bëjë me sigurimin që mjeti ajror gjithmonë të ketë mjaft vend apo hapësirë për të manovruar, veçanërisht pas humbjes së një apo më shumë motorëve. Nxënësit do të jenë në gjendje të përcaktojnë dhe llogarisin termet e ndryshme të shpejtësisë, distancës dhe peshës që përdoren gjatë llogaritjeve të performansave. Ata do të familjarizohen në përdorimin e mostrave të diagrameve të performansave gjatë kryerjes së këtyre llogaritjeve. Lënda pastaj i përfshinë parimet e hapësirës së lirë nga pengesat tek të gjitha fazat e fluturimit të mjetit ajror. Nxënësit do të jenë në gjendje të kryejnë llogaritjet e nevojshme me qëllim të përcaktimit të performancave të sigurta gjatë gjithë kohës.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Parimet e performansave të mjeteve ajrore Kërkesat ligjore Peshat e uljes dhe e ngritjes Hapësirat e lira nga pengesat

Parimet e fluturimit dhe fuqia; Faktorët që ndikojnë në performansat e ngritjes; Performansat pas ngritjes; Faktorët që ndikojnë në performansat e uljes; Modifikimi i performansave themelore. Burimet e kërkesave ligjore; Aneksi 8 i ICAO-së; Kërkesat e Përbashkëta të Aviacionit (JAR); Kërkesat për llogaritjen e peshës së rregulluar të ngritjes (RTOW); Udhëzimet ligjore për gjatësinë e fushës së ngritjes, pengesat e mjeteve ajrore; Certifikata ligjore e Vlefshmërisë Ajrore. Pesha e ngritjes; Pesha e uljes. Hapësira e lirë nga pengesat tek ngritja; Hapësira e lirë nga pengesat gjatë rrugës; Hapësira e lirë nga pengesat


parimet e performansave të mjeteve ajrore;

- t’i përmbledhë kërkesat ligjore për dërgimin e burimeve referente të shpalljeve të mjeteve ajrore;

- të bëjë llogaritje të sakta për peshat e ngritjes duke përdorur mostrat e diagrameve të performansave;

- të bëjë llogaritje të sakta për peshat e uljes duke përdorur mostrat e diagrameve të performansave;

- të shpjegojë parimet e hapësirave të lira nga pengesat tek të gjitha fazat e fluturimit.

31

tek ulja. Mësimdhënësi i lëndës Performansat e programuara duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

6.5.7. Ekonomika e aeroporteve Lënda: Ekonomika e aeroporteve Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Ekonomika e aeroporteve nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë dhe kuptojnë proceset kryesore ekonomike që zhvillohen në sektorin e industrisë së aeroporteve. Lënda e shqyrton kërkesën për shërbimet e aeroportit përmes analizimit të përcaktuesve kryesorë të kërkesës (pozicionit gjeografik, qasjes, zonës gravituese). Ajo e analizon ndikimin e marketingut në kërkesë dhe mënyrën e parashikimit dhe matjes së kërkesës. Nxënësit e studiojnë ofertën duke i analizuar llojet e ndryshëm të operatorëve dhe aktivitetet e tyre kryesore. Lënda e shqyrton pronësinë dhe rregullativën ekonomike si dhe indikatorët krahasues të performansave dhe praktikat e matjes së produktit. Ajo e shqyrton se si aeroportet e menaxhojnë rritjen. Nxënësit e studiojnë ndikimin e çështjeve të ambientit dhe sigurimit. Lënda i shqyrton pagesat e aeroportit dhe burimet tjera të të ardhurave të aeroportit.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Karakteristikat e kërkesës Oferta Shpenzimet Strategjitë e vendosjes së çmimeve dhe masat e ndërmarra për përmirësimin e të

Teoria ekonomike e kërkesës; Përcaktuesit e kërkesës; Kërkesa dhe marketingu; Karakteristikat e kërkesës; Parashikimi i kërkesës. Teoria ekonomike e ofertës; Ofertuesit; Pronësia dhe rregullativa ekonomike; Indikatorët e performansës së ofertës; Menaxhimi i rritjes së ofertës. Teoria ekonomike e shpenzimeve; Klasifikimi i shpenzimeve; Financimi i rritjes; Shpenzimet për çështjet e ambientit; Shpenzimet për çështjet e sigurimit; Kontrolli i shpenzimeve. Teoria ekonomike e strategjive të vendosjes së çmimeve; Pagesat e aeroportit;


karakteristikat e kërkesës për shërbimet e aeroportit;

- t’i përshkruajë qartë llojet e ndryshëm të ofertuesve të aeroporteve;

- të përshkruajë plotësisht se si klasifikohen shpenzimet e aeroportit;

- t’i shpjegojë qartë faktorët që ndikojnë në shpenzime;

- t’i shpjegojë strategjitë e vendosjes së çmimeve të aplikuara nga aeroportet.

32

ardhurave të përgjithshme Burimet e të ardhurave të aeroportit.

Mësimdhënësi i lëndës Ekonomika e aeroporteve duhet ta njoh plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

6.5.8. Operimet në aeroport Lënda: Operimet në aeroporte Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Operimet në aeroporte nxënësve u ofron mundësi që të zhvillojnë dituri dhe të kuptuar për punën e përditshme të të tri hapësirave që zakonisht njihen si një aeroport – të terminalit, platformës dhe fushës ajrore. Lënda e ekzaminon funksionin e terminalit, e shqyrton shtrirjen dhe dizajnin e hapësirave të terminalit dhe tregon se si ato hapësira janë të ndara në dy hapësira të veçanta të operimit – ana tokësore dhe ana ajrore. Pastaj lënda studion aspektet operacionale të aeroporteve të cilat prapë ndahen në dy hapësira – fusha ajrore dhe platforma. Operacionet e fushës ajrore mbulojnë operimin dhe mirëmbajtjen e pistave dhe shtigjeve të qarkullimit, ndriçimin e tyre dhe kërkesat për dukshmërinë. Ajo përmend kontrollin e shpezëve dhe kontrollin e niveleve të zhurmës. Pjesa për operimet në platformë mbulon shtrirjen e platformës dhe shtjellon procedurat e lidhura me manovrimin e mjeteve ajrore në platformë dhe kthimin prapa të mjeteve ajrore. Lënda përmbyllet me vështrimin e rëndësisë së proceseve të planifikimit.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Terminali Operimet në fushën ajrore Operimet në platformë

Funksionet e terminalit; Hapësirat e anës tokësor të operimeve; Hapësirat e anës ajrore të operimeve; Shtrirja dhe dizajni i terminaleve; Fushat e punësimit brenda aeroportit. Kërkesat ligjore për fushën ajrore; Fusha ajrore – pistat dhe shtigjet e qarkullimit; Ndriçimi i fushës ajrore; Mbrojtja e fushës ajrore; Operacionet e kontrollit të shpezëve; Operimet gjatë dukshmërisë së vogël; Kontrolli i nivelit të zhurmës në fushën ajrore. Shtrirja e platformave; Operacionet e manovrimit; Procedurat e mbushjes me karburant në platformë;

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - të përshkruajë qartë

ambientin fizik të terminalit;

- t’i shpjegojë fushat e disponueshme të punësimit brenda hapësirave të ndryshme të aeroportit;

- t’i përshkruajë qartë kërkesat ligjore për operimet në fushën ajrore;

- t’i përshkruajë plotësisht faktorët që ndikojnë në operimet në platformë;

- t’i përshkruajë qartë mënyrat e ndryshme të realizimit të planifikimit dhe parashikimit në hapësirat e ndryshme të aeroportit.

33

Planifikimi

Platforma – pranimi dhe përcjellja dhe kthimi prapa i mjetit ajror. Aeroportet – planifikimi i kërkesës së parashikuar; Planifikimi i orareve të aeroportit; Planifikimi i procedurave të rrjedhës së udhëtarëve; bagazhit, ngarkesave dhe transfereve; Planifikimi i procedurave të emergjencës.

Mësimdhënësi i lëndës Operimet në aeroporte duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

34

6.5.9. Pesha dhe balancimi Lënda: Pesha dhe balancimi Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Pesha dhe balancimi nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë dhe kuptojnë kërkesat ligjore dhe praktike për konstruktimin e diagrameve të peshës dhe balancimit. Lënda i shpjegon peshat e mjetit ajror të kufizuara nga dizajni dhe nxënësve u mëson rëndësinë e këtyre peshave gjatë konstruktimit të listës së ngarkesës. Ajo i shpjegon pjesët përbërëse që marrin pjesë në peshën totale të mjetit ajror dhe nxënësit i mëson si t’i llogarisin këto pesha. Nxënësit i mësojnë parimet e balancimit dhe pastaj i shqyrtojnë faktorët që ndikojnë në balancimin e mjetit ajror dhe e kuptojnë rëndësinë e qendrës së gravitetit. Nxënësit gjithashtu mësohen si t’i llogarisin dhe krijojnë me dorë listat e ngarkesës dhe diagramet e balancimit për llojet e ndryshme të mjeteve ajrore, si dhe t’i interpretojnë ato që janë krijuar përmes kompjuterëve. Në fund nxënësit fitojnë mendjemprehtësi për aspektet më praktike të shfrytëzimit maksimal të ngarkesës së paguar dhe arritjen e ngarkimit të sigurt të ngarkesave ajrore.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Kufizimet e peshës dhe balancimit Lista e ngarkesës Diagrami i balancimit Planifikimi i ngarkesës

Kërkesat ligjore për peshën dhe balancimin; Peshat e mjetit ajror të kufizuara nga dizajni; Performansa e mjetit ajror – efektet në peshë dhe balancim; Balancimi i mjetit ajror. Konstruktimi i peshës së mjetit ajror të nevojshme për listën e ngarkesës; Llogaritjet e peshës së përdorur në listën e ngarkesës. Llogaritja e diagramit të balancimit; Llogaritjet e kompjuterizuara të peshës dhe balancimit. Nevoja për para-planifikimin e ngarkesave; Para-planifikimi i ngarkesave; Ngarkesat e mallrave të rrezikshme; Kufizimet e hapësirës së ngarkimit të mjetit ajror; Kufizimi i ngarkesës.

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - ta përshkruajë plotësisht

legjislacionin e lidhur me peshën dhe balancimin;

- t’i përshkruajë qartë parimet e kufizimeve të peshës dhe balancimit;

- të krijojë me saktësi llogaritjet për llojet e ndryshme të mjeteve ajrore duke përdorur format e IATA-së të listave të ngarkesës;

- të krijojë me saktësi llogaritjet për llojet e ndryshme të mjeteve ajrore duke përdorur listat e balancimit;

- t’i përshkruajë plotësisht parimet e planifikimit të ngarkesës.

Mësimdhënësi i lëndës Pesha dhe balancimi duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e

35

aviacionit.

6.5.10. Stabilimentet hekurudhore

Arsimtari i lëndës: Stabilimenteve hekurudhore, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Ndërtimtarisë - drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Ndërtimtarisë – drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Komunikacionit- drejtimi hekurudhor

Lënda: Stabilimentet hekurudhore Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës : Pajisjet hekurudhore, nxënësve u ofron mundësi që të:

1. njihet me bazat elementare të ndërtimit dhe mirëmbajtjes së vijave hekurudhore si dhe sistemet e tërheqjes në hekurudhë,

2. njihet me qëllimin dhe rëndësinë e pajisjeve për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e vijave hekurudhore si dhe objekteve hekurudhore. Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Ndërtimi i shtresës së sipërme Mirëmbajtja e vijave hekurudhore Sistemet e tërheqjes elektrike

Punët përgatitore; Shtrirja e vijës hekurudhore dhe ndërrueseve. Nevoja e mirëmbajtjes së vijave hekurudhore; Ndarja e punëve në mirëmbajtjen e vijave hekurudhore; Mbrojtja nga dëbora. Largpërçuesi furnizues; Nënstacionet e tërheqjes elektrike Rrjeti i kontaktit.

Nxënësi duhet: - të njohë punët përgatitore me rastin e shtrirjes, ndërtimit dhe mirëmbajtjes së vijave hekurudhore dhe ndërrueseve; - të dijë ndarjen e punëve dhe mbrojtjen nga dëbora; - të njohë sistemet e tërheqjes elektrike, largpërçuesit, nënstacionet dhe rrjetin e kontaktit.

36

6.5.11. Eksploatimi i mjeteve të tërhequra

Arsimtari i lëndës: Eksploatimi i mjeteve të tërhequra, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Makinerisë – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike

Lënda: Eksploatimi i mjeteve të tërhequra Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Eksploatimi i mjeteve të tërhequra, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat elementare, detyrat dhe organizimin e shërbimit të vagonëve, llojin e mjeteve tërheqëse për nevojat e udhëtarëve dhe të mallrave. Orientimin dhe zhvillimin e mjeteve të tërhequra, ata aftësohen për të kuptuar destinimin, rëndësinë dhe rolin e mjeteve të tërhequra në procesin e transportit hekurudhor dhe zbatimin në situata konkrete praktike.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Detyrat dhe organizimi i shërbimit të vagonëve. Mjetet e tërhequra të udhëtarëve Mjetet e tërhequra për transportin e mallrave

Detyrat e shërbimit të vagonëve; Organizimi i shërbimit të vagonëve; Llojet e stacioneve për shërbimin e vagonëve; Vendet e punës për kryerjen e punëve në shërbimin e vagonëve. Nocioni dhe destinimi; Shenjëzimi i vagonëve të udhëtarëve; Llojet e vagonëve të udhëtarëve; Seritë dhe nënseritë e vagonëve të udhëtarëve; Pajisja e brendshme e vagonëve. Nocioni dhe destinimi; Shenjëzimi i vagonëve për transportin e mallrave; Llojet e vagonëve për transportin e mallrave.

Nëxënëxi duhet: - të njohë detyrat dhe organizimin e shërbimit të vagonëve; - të dijë llojet e stacioneve për shërbimin e vagonëve; - të dijë se si bëhet shënimi, llojet, seritë dhe nënseritë e vagonëve; - të dijë për mjetet e tërhequra për nevojat e udhëtarëve dhe mallrave.

37

6.5.12. Mjetet e sigurisë dhe lidhjet

Lënda: Mjetet e sigurisë dhe lidhjet Numri i orëve në javë: 2 orë

Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës :Mjetet e sigurisë dhe lidhjet, nxënësve u ofron mundësinë që tënjihen me bazat elementare të zhvillimit të sigurisë së komunikacionit në rajonin e stacionit, instalimet e shenjëzimit-sigurimit dhe instalimet me funksion qendror, të përvetësojnë dhe të aftësohen për të kuptuar rëndësinë dhe rolin e mjeteve të sigurisë në procesin e transportit hekurudhor.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Bazat e sigurisë së komunikacionit në rajonin e stacionit Llojet e instalimeve të shenjëzimit-sigurimit në stacion Instalimet qendrore elektrike në stacion

Shtegu i udhëtimit; Shtegu vrapues; Shtegu i udhëtimit në dalje; Shtegu i udhëtimit gjatë kalimit të trenit. Vendosëset mekanike të shenjëdhënësve; Instalimet mekanike të vendosëses qendrore të stacionit; Instalimet elektromekanike të vendosëses qendrore në stacion. Klasifikimi i instalimeve qendrore elektrike të stacionit; Instalimet releike të shenjëzimit – sigurimit për profilin e lirë në stacion; Karakteristikat themelore.

Nxënësi duhet: - të dijë shtigjet e lëvizjes së trenave; - të dallojë llojet e instalimeve të shenjëzimit – sigurimit në stacion, - të renditë veçoritë dhe klasifikimin e instalimeve elektrike qendrore; - të njohë karakteristikat themelore të instalimeve mekanike dhe elektromekanike.

Arsimtari i lëndës: Mjetet e sigurisë dhe lidhjet, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Elektroteknikës - Shkollën e Lartë e Elektroteknikës

38

6.5.13. Organizimi i komunikacionit hekurudhor

Lënda: Organizimi i komunikacionit hekurudhor Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës:Organizimi i komunikacionit hekurudhor, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me mënyrën e organizimit dhe rregullimit të komunikacionit hekurudhor, aftësohen për një organizim të suksesshëm dhe ekonomik të mallrave dhe të njerëzve në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Komunikacioni si pjesë e procesit të prodhimit Komunikacioni hekurudhor Manovrimi Teknologjia e punës në stacionet ranzhirues dhe nyjore

Vendi dhe roli i komunikacionit në zhvillimin e shoqërisë; Llojet e komunikacionit; Njësitë për organizimin e komunikacionit hekurudhor; Pajisjet themelore, mjetet dhe instalimet; Ndërrueset; Vendet zyrtare në hekurudhë; Nocionet themelore për manovrim; Shtegu i lëvizjes manovruese; Mjetet e frenimit; Instalimet në vagonë. Organizimi i nisjes së udhëtarëve dhe mallrave; Kërkimi i lokomotivave për tërheqjen e trenave; Normativat teknike dhe të dhënat për hartimin dhe zbatimin rendit të lëvizjes së trenave.

Nxënësi duhet: - të njohë rolin dhe llojet e komunikacionit; - të njohë rrjedhën organizative të komunikacionit hekurudhor, - të njohë organizimin, nisjen e udhëtarëve dhe mallrave; - të dijë normativa teknike për hartimin e rendit të udhëtimit; - të zhvillojë aftësitë dhe shkathtësitë profesionale për organizimin e komunikacionit hekurudhor në situata konkrete.

Arsimtari i lëndës: Organizimi i komunikacionit hekurudhor, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit – drejtimi hekurudhor

39

6.5.14. Organizimi i transportit të mallrave

Lënda: Organizimi i transportit të mallrave Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës : Organizimi i transportit të mallrave, nxënësve u ofron mundësin që tënjihen me bazat elementare dhe dispozitat e përgjithshme lidhur me manipulimin e mallrave dhe rregullativën ligjore. Ata aftësohen për një organizim të suksesshëm dhe ekonomik të udhëtarëve në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Dispozitat e përgjithshme Dispozitat e transportit dhe manipulimit Rregullativa ligjore

Njohja me dispozitat e përgjithshme për transportin e mallrave në hekurudhë. Vendet zyrtare për pranimin dhe dhënien e mallrave; Pajisjet, instalimet dhe mjetet për punë; Nocioni dhe llojet e dërgesave; Dokumentacioni i transportit. Veprimtaria themelore e hekurudhës; Lidhja e kontratës për transportin dhe pranimin e mallrave në transport; Pengesat në realizimin e transportit.

Nxënësi duhet: - të njohë dispozitat e

përgjithshme për transportin mallrave;

- të dijë vendet zyrtare, pajisjet, instalimet dhe mjetet për punë; - të jetë në gjendje të njohë dhe të përgatisë dokumentacionin e nevojshëm për transport, - të njohë veprimtarinë, lidhjen e kontratave dhe pengesat gjatë transportit të mallrave në hekurudhë.

Arsimtari i lëndës: Organizimi i transportit të mallrave, duhet të jetë i diplomuar në : - Fakultetin e Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit – drejtimi hekurudhor

- Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi i komunikacionit

40

6.5.15. Organizimi i transportit të udhëtarëve

Lënda: Organizimi i transportit të udhëtarëve Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Organizimi i transportit të udhëtarëve, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me bazat elementare dhe mënyrën e transportit të udhëtarëve dhe bagazhit në komunikacionin e brendshëm dhe të jashtëm hekurudhor,

aftësohen për një organizim të suksesshëm dhe ekonomik të udhëtarëve në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Transporti i udhëtarëve në komunikacionin e brendshëm Transporti i bagazhit në komunikacionin e brendshëm

Rendi i lëvizjes; Dhënia e informatave; Pranimi i udhëtarëve; Ruajtja dhe bartja e bagazhit; Biletat. Pranimi i bagazhit; Dokumentacioni; Llogaritja e shpenzimeve të transporti për bagazhe; Nisja e bagazhit; Pranimi i bagazhit; Dhënia e bagazhit; Rastet e veçanta; Përgjegjësia e hekurudhës.

Nxënësi duhet: - të njohë organizimin e transportit

të udhëtarëve në komunikacionin e brendshëm hekurudhor, - të dijë të ofrojë informacionet e duhura lidhur me pranimin e udhëtarëve, dhënien e biletave, llogaritjen dhe inkasimin e shpenzimeve të transporti, - të zhvillojë aftësi komunikuese me udhëtarët.

Arsimtari i lëndës: Organizimi i transporti të udhëtarëve, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi i komunikacionit

41


Arsimtari i lëndës: Organizimi i komunikacionit hekurudhor, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi i komunikacionit


Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Organizimi i komunikacionit hekurudhor, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat elementare lidhur me dispozitat e përgjithshme dhe definicionin e komunikacionit si pjesë e procesit të prodhimit, njësitë punuese dhe pajisjet të cilat mundësojnë zhvillimin e komunikacionit hekurudhor, njihen me pajisjet të cilat mundësojnë realizimin e sigurt të komunikacionit hekurudhor.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Komunikacioni si pjesë procesit të prodhimit Njësitë punuese të cilat marrin pjesë në realizimin e komunikacionit Pajisjet për realizimin e komunikacionit hekurudhor

Vendi dhe roli i komunikacionit në zhvillimin e shoqërisë njerëzore; Llojet e komunikacionit, bashkëpunimi dhe lidhja e procesit të transportit ndërmjet llojeve të ndryshme të komunikacionit; Roli i hekurudhës në zhvillimin e shoqërisë; Njësitë teknike të komunikacionit-transportit për realizimin e komunikacionit; Njësitë punuese të cilat marrin pjesë në procesin e komunikacionit dhe transportit; -Aftësia shëndetësore dhe profesionale e punonjësve në shërbimin ekzekutiv; Vijat hekurudhore dhe pajisjet e hekurudhës; Kalesat hekurudhore dhe sigurimi i tyre.

Nxënësi duhet : - të njohë rolin e komunikacionit hekurudhor si proces i reproduksionit shoqëror; - të dallojë llojet e komunikacionit dhe bashkëpunimin në lidhje me procesin e transportit hekurudhor; - të njohë mënyrën e organizimit dhe funksionimit të njësive punuese të cilat marrin pjesë në procesin e komunikacionit; - të dijë llojet e vijave, kategorizimin e tyre dhe pajisjet hekurudhore.

42

6.5.17. Mjetet tërheqëse

Arsimtari i lëndës: Mjetet tërheqëse, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi hekurudhor

Lënda: Mjetet tërheqëse Numri i orëve në javë: 2 orë

3.Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Mjetet tërheqëse, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me mjetet tërheqëse të hekurudhës, përbërjen dhe pajisjet e lokomotivës dizel dhe asaj elektrike, të njihen me përbërjen dhe funksionimin e sistemit të elektrifikuar të hekurudhave.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Mjetet tërheqëse Lokomotivat dizel seria: 641; 642; 643; 645; 661; 664; 666; 734; 744.

Motorët e nxehtë; Problematika themelore e motorëve me pistona; Kushtet për riparimin e motorëve; Ndarja themelore me djegës të brendshëm. Të dhënat themelore; Dukja e lokomotivës; Pasaporta tërheqëse e lokomotivës; Rezistenca themelore e lokomotivës; Karakteristikat e motorit – dizel; Dimensionet; Vëllimi; Tabela e ngarkimit të lokomotivës në horizontalen e drejtë; Tabela e ngarkimit të lokomotivës në rezistencën meritore të vijës së hapur hekurudhore.

Nxënësi duhet: të dijë llojet e mjeteve

tërheqëse dhe vetitë e tyre tekniko- eksploatuese, të njohë përbërjen dhe pajisjet e lokomotivës dizel dhe të elektrifikuar, të njohë problematikën e mjeteve tërheqëse; të njohë dhe të kuptojë rëndësinë e vendosjes së sistemit të hekurudhave të elektrifikuar.

43

6.5.18. Instalimet elektrike

Arsimtari i lëndës: Instalimet elektrike, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin Elektroteknikës - Shkollën e Lartë të Elektroteknikës

Lënda: Instalimet elektrike Numri i orëve në javë: 2 orë

Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Instalimet elektrike, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me pajisjet stabile për tërheqjen elektrike, rrjetin e kontaktit dhe instalimet e telekomunikimit, aftësohen për të kuptuar qëllimin dhe rëndësinë e instalimeve elektrike dhe zbatimin e tyre në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Pajisjet stabile të tërheqjes elektrike Rrjeti i kontaktit Instalimet dhe pajisjet e telekomunikimit Bazat teknike të tërheqjes

Sistemet e tërheqjes elektrike; Ndarja e pajisjeve stabile të tërheqjes elektrike; Largpërçuesi furnizues. Nocionet e përgjithshme; Mbajtësit e konstruksionit; Pajisja dhe varja e përçuesit të trenit. Instalimet e telekomunikimit; Lidhjet radiofonike; Lidhja radiofonike dispeqerike në mjetin tërheqës. Lloji i mjeteve tërheqëse; Ndarja e mjeteve tërheqëse si pas llojit të energjisë shpenzuese; Shënimi i mjeteve tërheqëse.

Nxënësi duhet të: • të njohë ndarjen e pajisjeve

stabile të tërheqjes elektrike, • të njohë sistemin e kontaktit

dhe sistemet e tërheqjes; • të dijë ndarjen e pajisjeve

stabile të tërheqjes elektrike; • të njohë instalimet dhe

pajisjet e telekomunikacionit,

• njohë bazat e teknikës së tërheqjes.

44

6.5.19. Frenat dhe frenimi i trenave

Arsimtari i lëndës: Frenat dhe frenimi, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Makinerisë – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike

Lënda: Frenat dhe frenimi i trenave Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Frenat dhe frenimi i trenave, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me llojet e frenave dhe procesin e frenimit të trenave, njihen me forcat të cilat veprojnë gjatë procesit të frenimit.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Bazat teknike të frenimit të trenit Procesi i frenimit Frenat e mjeteve hekurudhore

Ndarja e frenave dhe karakteristikat e tyre; Frenat me fërkim; Koha dhe shpejtësia depërtuese. Forca në rrotat e frenuara; Marrëdhëniet ndërmjet forcave atëhezive; Masa frenuese. Instalimet e frenimit; Frenat e vagonëve të udhëtarëve; Frenat në vagonët e mallrave; Instalimet e frenuese dhe pjesët e përgjithshme zbatuese.

Nxënësi duhet : të dijë llojet e frenave dhe procesin e frenimit të trenave,

të njohë ndarjen karakteristikat, forcën, masën dhe marrëdhëniet ndërmjet forcës atëhezive të frenimit të trenave;

të njohë instalime frenuese te vagonët e udhëtarëve dhe të mallrave.

45

6.5.20. Mjetet e tërhequra

Arsimtari i lëndës: Mjetet e tërhequra, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Makinerisë – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike

Lënda: Mjetet e tërhequra Numri i orëve në javë: 2 orë

Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Mjetet e tërhequra, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me ndarjen dhe përbërjen e mjeteve të tërhequra dhe vetitë e tyre tekniko-eksploatuese, njihen me përbërjen e brendshme të vagonëve.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Dispozitat hyrëse Ndarja e mjeteve hekurudhore Përbërja e vagonëve Brendia e vagonëve të udhëtarëve

Historiku i vagonëve të udhëtarëve dhe të mallrave; Gjerësia e hekurudhës, masa për bosht dhe masa për metër gjatësi; Kategoria e hekurudhës. Mjetet tërheqëse; Mjetet e tërhequra; Mjetet për nevoja të hekurudhës. Instalimet për ngrohje; Ndriçimi elektrik i vagonëve; Instalimet sanitare. Brendia e vagonëve të udhëtarëve.

Nxënësi duhet të: - të njohë historinë e ndërtimit të vagonëve hekurudhorë, - të dijë ndarjen e mjeteve hekurudhore, përmasat dhe profilin e vijave hekurudhore; - të jetë në gjendje të llogarisë masën shtypëse për bosht dhe për metër gjatësi; - të dijë llojin e mjeteve tërheqëse dhe të njohë brendinë e vagonëve të udhëtarëve.

46

6.5.21. Bazat e automjeteve

Lënda: Bazat e automjeteve Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës:Programi mësimor i lëndës Bazat e automjeteve nxënësve u ofron mundësi që të njohin pjesët dhe materialet e mirëmbajtjes teknike të automjetit, rolin dhe funksionin e tyre, të jenë në gjendje të përzgjedhin dhe përdorin në situata të ndryshme praktike mënyrën më të mirë të mirëmbajtjes së automjeteve.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Mirëmbajtja dhe eksploatimi i automjeteve Pajisjet dhe materialet për mirëmbajtje

Hyrje;

- Roli dhe qëllimi i mirëmbajtjes së automjeteve;

- Ndikimi i kushteve natyrore dhe ndryshimet e vetive eksploatuese të automjeteve;

Organizimi dhe mënyra e mirëmbajtjes teknike;

- Mirëmbajtja teknike; - Organizimi i ndreqjeve

dhe rregullimeve; - Servisimi dhe

konservimi i automjeteve;

- Garazhet; - Kontrolli dhe pastrimi; - Pajisjet për servisim dhe

punëtoritë. - Pajisjet për shërbimin

teknik; - Materialet që përdoren

për mirëmbajtje; - Vendet e punës dhe fuqia

punëtore.

Nxënësi duhet: - të njohë rolin dhe qëllimin e

mirëmbajtjes së automjeteve, - të dijë parimet themelore të

organizimit dhe funksionimit të sektorit për mirëmbajtje të automjeteve,

- të thellojë ndjenjën e përgjegjësisë mbi rolin e servisimit dhe mirëmbajtjes së automjeteve si faktor kyç për qëndrueshmërinë e automjeteve dhe sigurinë në komunikacion,

- të dijë llojet e veglave dhe pajisjeve të cilat shfrytëzohen për mirëmbajtje të automjeteve dhe shfrytëzimin sa më racional të tyre,

- të jetë në gjendje të përcjellë, zgjerojë dhe zbatojë njohuritë e fituara në situata të ndryshme praktike nga lëmi i mirëmbajtjes dhe eksploatimit të automjeteve.

Arsimtari i lëndës Bazat e automjeteve duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike - Shkollën e Lartë Teknike – dega e makinerisë

47

6.5.22. Garazhet dhe serviset Lënda: Garazhet dhe serviset Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Lënda Garazhet dhe serviset nxënësve u ofron mundësi që të:

- njihen me objektet dhe elementeve teknologjike të garazheve dhe serviseve, - njihen me rolin dhe rëndësinë e parkimit, servisimit dhe garazhimit të automjeteve.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Garazhet Serviset

Karakteristikat e parkimit; Garazhet dhe llojet e tyre; Dimensionet e automjeteve; Mënyrat e parkimit;

- parkimi rrugor, - parkingjet, - parking garazhe;

Lokacionet e nevojshme për parkim; - lokacioni për parkim rrugor - lokacioni për parkingje dhe

parking garazh; Organizimi i pagesave për parkim; Qëllimi, rëndësia dhe mënyrat e servisimit; Ndryshimi i gjendjes teknike të automjetit gjatë eksploatimit; Mirëmbajtja teknike;

- mënyra e organizimit të mirëmbajtjes teknike,

- parametrat e regjimit teknik të mirëmbajtjes;

Teknologjia e punës; - organizimi i vendeve të

punës, pajisjet për punë; Përcaktimi i gjendjes teknike të automjetit;

- kontrollimi i sistemit të drejtimit, frenimit dhe ndriçimit.

Nxënësi duhet: të dijë llojet dhe karakteristikat e parkimit, të njohë dhe të analizojë strukturën e automjeteve, dimensionet e tyre dhe shkallën e motorizimit, të jetë në gjendje të përzgjedhë lokacionin e nevojshëm dhe të llogarisë sipërfaqen e nevojshme për manovrim të automjeteve, të tregojë qëllimin dhe rëndësinë e servisimit dhe mënyrën e kryerjes së mirëmbajtjes së automjeteve, të arrijë njohuri të mjaftueshme për teknologjinë e punës së serviseve.

Arsimtari i lëndës Garazhet dhe serviset duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor

48

6.5.23. Transporti i udhëtarëve

Lënda: Transporti i udhëtarëve Numri i orëve në javë: 2 orë

Qëllimi i lëndës: Përmbajtja e lëndës Transporti i udhëtarëve nxënësve u ofron mundësi të njihen me organizimin dhe teknikën e transportit të udhëtarëve, me karakteristikat e automjeteve transportuese, teknologjinë e përpunimit dhe shfrytëzimin e orarit të ngasjes në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Teknika e transportit të udhëtarëve Organizimi i transportit të udhëtarëve

Nocionet themelore dhe karakteristikat e transportit të udhëtarëve:

- udhëtarët si pjesëmarrës në procesin e transportit,

- bagazhi si lëndë transportuese;

Rruga transportuese dhe transporti i udhëtarëve: - linjat dhe llojet e tyre Automjetet për transportin e udhëtarëve: - llojet dhe karakteristikat e automjeteve transportuese, - elementet e punës së automjeteve në linjë - parametrat për përcaktimin e efikasitetit të linjës; Orari i ngasjes:

- llojet e orarit të ngasjes, - përpunimi dhe rregullimi i orarit të ngasjes me ndihmën e kompjuterit, Fazat e procesit gjatë transportit të udhëtarëve: - mënyrat e transportit të udhoreve - transporti linjor, - transporti i lirë, turistik dhe taksistët,

Personeli operativ në procesin e transportit: - dokumentacioni i nevojshëm për transport

- Tarifat dhe sistemet tarifore.

Nxënësi duhet: - të dijë nocionet themelore të transportit të udhëtarëve,

- të njohë rolin dhe rëndësinë e udhëtarit si pjesëmarrës në procesin e transportit,

- të jetë në gjendje të përzgjedhë itineraret e nevojshme, varësisht nga kërkesa për transport,

- të njohë llojet dhe karakteristikat e automjeteve transportuese,

- të jetë në gjendje të bëjë përshkrimin, përcjelljen dhe përpunimin e orarit të ngasjes sipas jolinearitetit të qarkullimit,

- të dallojë fazat më të rëndësishme për organizimin e transportit të udhëtarëve,

- të njohë dhe të analizojë dokumentacionin e nevojshëm për transportin e udhëtarëve,

- njohë tarifat dhe sistemet tarifore,

- jetë në gjendje të bashkëpunojë dhe koordinojë punët e transportit me qëllim të racionalizimit të tërë procesit të transportit.

49

Arsimtari i lëndës Transporti i udhëtarëve duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor.

50

6.5.24. Transporti i mallrave

Lënda: Transporti i mallrave Numri i orëve në javë 2 orë Qëllimi i lëndës:Përmbajtja e lëndës Transporti i mallrave nxënësve u ofron mundësi që të njihen me teknikën dhe organizimin e transportin të mallrave dhe faktorët të cilët ndikojnë në organizimin e transportit, aftësohen për një organizim të suksesshëm të transportit të mallrave në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Mallrat si lëndë transportuese Automjetet për transportimin e mallrave Organizimi i transportit të mallrave

Roli i komunikacionit rrugor në transportin e mallrave; Ndarja e mallrave; Ambalazhi dhe llojet e ambalazheve për transportin e mallrave; Roli transportues i ambalazhit; Automjetet rrugore për transportimin e mallrave; - Karakteristikat teknike-

eksploatuese të automjeteve për transportin e mallrave;

- Llojet e automjeteve rrugore për transportin e mallrave;

- Rrugët transportuese; - Mekanizmat ngarkues për

transportin e mallrave. Format e organizimit të veprimtarisë transportuese; Struktura e procesit transportues; - Fazat e transportit të

mallrave; - Teknika e ngarkim-

shkarkimit; - Dokumentacioni i

nevojshëm për transportin e mallrave.

Nxënësi duhet: - të njohë llojet e mallrave

dhe të dijë vetitë e tyre transportuese,

- të njohë dhe të përzgjedhë ambalazhin për transportin e mallrave,

- të njohë llojet e automjeteve dhe karakteristikat tekniko-eksploatuese të tyre,

- të njohë llojet e makinazmave ngarkues për transportin e mallrave,

- të njohë bazat e

organizimit të transportit të mallrave,

- të njohë dhe të analizojë dokumentacionin e nevojshëm për transportin e mallrave.

Arsimtari i lëndës Transporti i udhëtarëve duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor

51

6.5.25. Organizimi dhe ekonomika e komunikacionit

Lënda: Organizimi dhe ekonomika e komunikacionit Numri i orëve në javë 2 orë

- Qëllimi i lëndës:Përmbajtja e lëndës Organizimi dhe ekonomika e komunikacionit nxënësve ju ofron mundësi që të njihen me metodologjinë e grumbullimit të të dhënave dhe tekniken dhe organizimin e transportin të mallrave, aftësohen për një organizim të suksesshëm dhe ekonomik të mallrave dhe të njerëzve në situata konkrete në praktikë. Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Statistika e komunikacionit rrugor Organizimi dhe ekonomika e udhëtimeve

Aspekte të përgjithshme; Analiza e situatave aktuale; Metodologjia e grumbullimit të të dhënave lidhur me mobilitetin; Përpunimi i të dhënave; Organizimi i komunikacionit rrugor; Organizimi i sistemit të transportit; Autoparku: - organizimi i punës së

autoparkut, - ekonomia e autoparkut.

Shpenzimet e eksploatimit të transportit rrugor; Organizimi i transportit të mallrave:

- procesi i transportit, - itinerari i transportit;

Organizimi i transportit të udhëtarëve; Shpenzimet e punës së mjeteve transportuese: - mirëmbajtja - regjistrimi dhe sigurimi i

mjeteve, njerëzve dhe mallrave.

Nxënësi duhet: - të njohë metodologjinë e

grumbullimit të të dhënave dhe përpunimin e tyre,

- të njohë organizimin e sistemit të transportit të mallrave dhe të njerëzve,

- të jetë në gjendje të organizojë dhe të përcjell punën në autopark dhe rreth autoparkut,

- të kalkulojë në nivel të duhur shpenzimet e eksploatimit të transportit rrugor.

Arsimtari i lëndës Organizimi dhe ekonomika e komunikacionit duhet të jetë i diplomuar në:

- Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit - drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor - Fakultetin Ekonomik

52

6.5.26. Bazat e sigurisë në komunikacion Lënda: Bazat e sigurisë në komunikacion Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi:Programi mësimor i lëndës Bazat e sigurisë në komunikacion nxënësve u ofron mundësi që :

- të njohin kuptimet, nocionet dhe rregullat themelore të sigurisë në komunikacionin rrugor,

- të fitojnë njohuri të duhura për shkaktarët dhe pasojat e fatkeqësive si dhe faktorët e sigurisë në komunikacion.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Fatkeqësitë në komunikacionin rrugor Faktorët e sigurisë në komunikacionin rrugor

Zhvillimi i komunikacionit; Fatkeqësitë në komunikacionin rrugor; Shkaktarët e fatkeqësive në komunikacionin rrugor; Pasojat e fatkeqësive në komunikacionin rrugor; Statistika e fatkeqësive në komunikacion; Faktorët e sigurisë dhe roli i tyre në komunikacion:

- Faktori njeri, - Faktori rrugë, - Faktori automjet, - Faktori incident, - Faktorët plotësues të

sigurisë në komunikacion.

Nxënësi duhet: - të dijë kuptimet, nocionet

dhe rregullat e sigurisë në komunikacion,

- të dallojë dhe të analizojë shkaktarët dhe pasojat e fatkeqësive në komunikacion,

- të evidentojë të dhënat e nevojshme mbi fatkeqësitë në komunikacion dhe të analizojë raportet midis faktorëve të sigurisë në komunikacion,

- të përshkruajë ndikimin pozitiv dhe negativ të faktorëve të sigurisë në komunikacion,

Arsimtari i lëndës Bazat e sigurisë në komunikacion duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor

53

6.5.27. Rregullimi i qarkullimit në komunikacion Lënda: Rregullimi i qarkullimit në komunikacion Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Lënda Rregullimi i qarkullimit në komunikacion nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat e rregullimit të qarkullimit në komunikacion, njihen me elementet e sinjalizimit, rregullat dhe standardet e vendosjes dhe të kontrollit si dhe përdorimin e tyre në situata të ndryshme në praktikë. Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme:

Bazat e rregullimit të qarkullimit në komunikacion Sinjalizimi horizontal Sinjalizimi vertikal

Roli, detyrat dhe qëllimi i rregullimit të qarkullimit; - Parametrat themelorë të qarkullimit në komunikacion; - Relacionet ndërmjet parametrave themelorë të qarkullimit në komunikacion; Bazat e projektimit të sinjalizimit horizontal; - Rregullat dhe standardet

(sipas Konventës së Vjenës);

- Materialet dhe mënyra e vendosjes;

- Shenjat gjatësore, tërthore dhe ato jashtë standardeve;

- Kontrollimi dhe mirëmbajtja

e sinjalizimit horizontal; Bazat e projektimit të sinjalizimit vertikal; - Rregullat dhe standardet

(sipas Konventës së Vjenës);

- Materialet dhe mënyra e vendosjes;

- Perceptimi i sinjalizimit vertikal;

- Sinjalizimi standard; - Sinjalet e drejtimit; - Sinjalet turistike; - Sinjalet jostandarde; - Kontrollimi dhe

mirëmbajtja e sinjalizimit vertikal.

Nxënësi duhet: - të njohë rolin dhe detyrat e

rregullimit të qarkullimit, - të jetë në gjendje që për

pjesën e caktuar të rrugës të bëjë matjen e parametrave themelorë të qarkullimit,

- të njohë elementet e

sinjalizimit horizontal dhe vertikal,

- të përshkruajë efektin sinjalizimit nga aspekti i sigurisë në komunikacion,

- të jetë në gjendje që në situata të ndryshme praktike të caktojë materialet dhe mënyrën e vendosjes në përputhshmëri me konventat ndërkombëtare,

- të tregojë qëllimin dhe rëndësinë e kontrollit dhe mirëmbajtjes së sinjalizimit horizontal dhe vertikal.

54

Arsimtari i lëndës Bazat e sigurisë në komunikacion duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor

55

6.6. Praktika profesionale për klasën e 12-të

6.6.1. Praktika profesionale, Teknik i komunikacionit hekurudhor Lënda:Praktika profesionale Numri i orëve në javë: 9 Qëllimi i lëndëve: Njohja e nxënësve me:

Mënyrën e organizimit dhe rregullimit të komunikacionit hekurudhor, formimin - shformimin e trenave dhe teknologjinë e punës në stacion, instalimet hekurudhore dhe objektet në të, instalimet hekurudhore, mënyrën e sigurimit të komunikacionit dhe instalimet e shenjëzimit – sigurimit (SHS).

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Stabilimentet hekurudhore

Njoftimi me punët përgatitore për ndërtimin e vijës hekurudhore (shtresa e ulët dhe shtresa e sipërme); Njohja me mirëmbajtjen dhe ndarja e punëve për mirëmbajtjen e vijave hekurudhore; Njohja me sistemet e tërheqjes elektrike, largpërçuesit, nënstacionet e tërheqjes elektrike dhe rrjetin e kontaktit.

Nxënësi duhet: - të njohë parimet themelore të punëve përgatitore për ndërtimin e vijave hekurudhore, - të kuptojë rëndësinë e nevojës për mirëmbajtjen dhe ndarjen e punëve për mirëmbajtjen e vijave hekurudhore, - të dallojë sistemet e tërheqjes elektrike, largpërçuesit, nënstacionet dhe rrjetin e kontaktit,

Eksploatimi i mjeteve të tërhequra

Njoftimi me mënyrën e organizimit të shërbimit të vagonëve; Njohja me llojet e mjeteve të tërhequra për transportin e udhëtarëve dhe të mallrave; Njohja me bazat themelore të marrëveshjeve për shenjëzimin e vagonëve.

- të njohë mënyrën e organizimit të shërbimit të vagonëve, - të dallojë llojet e vagonëve për transportin e udhëtarëve dhe transportin e mallrave, - të njohë seritë dhe nënseritë e vagonëve të udhëtarëve dhe të mallrave, - të njohë evidencat e nevojshme për lëvizjen e mjeteve të tërhequra.

56

Mjetet e sigurisë dhe lidhjet

Njohja me bazat e sigurisë së komunikacionit; Llojet e instalimeve të shenjëzimit – sigurimit qendror elektrik.

- të njohë bazat e sigurisë, shtegun e lëvizjes së trenave, të njohë instalimet mekanike dhe elektromekanike të shenjëdhënësve; - të njohë klasifikimin e instalimeve të stacionit.

Organizimi i komunikacionit hekurudhor

Njoftimi me vendin dhe rolin e komunikacionit hekurudhor në zhvillimin e shoqërisë njerëzore nëpër etapa; Njoftimi praktik me mënyrën e organizimit dhe zhvillimit të komunikacionit hekurudhor, Njohja me vendet zyrtare dhe pajisjet themelore të stacionit; Njohja praktike me pranimin – nisjen e udhëtarëve dhe mallrave; Njohja praktike me normativat teknike dhe të dhënat për hartimin e grafikut të lëvizjes së trenave dhe zbatimin e tij në praktikë.

- të njohë vendin dhe rolin e komunikacionit hekurudhor në shoqëri, - të njohë llojet e komunikacionit, njësitë organizative, pajisjet themelore, ndërrueset, vendet zyrtare, mjetet e frenimit, shtegun e udhëtimit dhe mënyrën e hartimit të rendit të lëvizjes së trenave.

Organizimi i transportit të mallrave

Njohja me dispozitat e përgjithshme. Vendet zyrtare për pranimin – nisjen e mallrave. Lidhja e kontratave për transportin e mallrave. Dokumentacionin hekurudhor për transportin e mallrave. Pengesat gjatë transportit të mallrave.

- të njohë dispozitat e përgjithshme për organizimin e transportit të mallrave në hekurudhë; - të njohë vendet zyrtare për pranimin – nisjen e mallrave; - të analizojë dokumentacionin dhe pengesat gjatë transportit.

57

Organizimi i transportit të udhëtarëve

Njohja me rendin e lëvizjes së trenave; Njohja me pranimin e udhëtarëve; Njohja me mënyrën e dhënies së biletave; Njohja me ruajtjen dhe bartjen e bagazhit; Njohja me dokumentacionin e arkës së udhëtarëve; Njohja me mënyrën e llogaritjes së shpenzimeve për transportin e udhëtarëve dhe bagazhit.

- të dijë rendin e lëvizjes; - të dijë mënyrën e pranimit dhe dhënien e biletave udhëtarëve; - të zhvillojë ndjenjën e përgjegjësisë lidhur me rëndësinë e ruajtjes dhe bartjes së bagazhit; - të dijë dokumentacioni e arkës së udhëtarëve; - të njohë mënyrën e llogaritjes së shpenzimeve për transportin e udhëtarëve dhe të bagazhit.

58

6.6.2. Praktika profesionale, Teknik i tërheqjes - makinist Lënda:Praktika profesionale Numri i orëve në javë: 9 Qëllimi i lëndëve: Njohja e nxënësve me:

1. elementet e mjeteve tërheqëse dhe të tërhequra; 2. instalimet elektrike dhe pajisjet stabile për tërheqjen elektrike; 3. elementet e bazës teknike për frenat dhe frenimin;

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Stabilimentet hekurudhore

Njohja me largpërçuesin elektrik, rrjetin e kontaktit; Njohja me nënstacionet e tërheqjes elektrike; Njohja me qendrën e dirigjimit së largu; Njohja me mjetet e telekomunikimit; Njohja me punën radio-lidhjeve.

Nxënësi duhet : - të njohë largpërçuesit, rrjetin e kontaktit dhe nënstacionet e tërheqjes elektrike. - të dijë qendrat e dirigjimit. - të njohë mjetet e telekomunikimit në hekurudhor, të njohë punën dhe funksionimin e radiolidhjeve në organizmin e komunikacionit hekurudhor.


Njohja me rolin e komunikacionit në zhvillimin e shoqërisë; Njohja me llojet e komunikacionit; Njohja me njësitë teknike për realizimin e komunikacionit hekurudhor; Njohja me vijat dhe instalimet hekurudhore; Njohja me kalesat hekurudhore.

- të dijë rolin, rëndësinë dhe mundësitë e komunikacionit hekurudhor; - të njohë llojet e komunikacionit hekurudhor në lidhje me procesin e transportit; - të njohë njësitë punuese të cilat marrin pjesë në procesin e komunikacionit; - të njohë vijat, kategorizimin dhe stabilimentet hekurudhore.

59

Mjetet tërheqëse

Njohja me llojet e mjeteve tërheqëse; Njohja me ndarjen e lokomotivave; Njohja me shenjëzimin dhe inventarizimin e lokomotivave; Njohja me sistemet e energjisë elektrike.

- të njohë llojet e mjeteve tërheqëse; - të dijë ndarjen e mjeteve tërheqëse; - të njohë problematikën e mjeteve tërheqëse; - të njohë mënyrën e shenjëzimit dhe inventarizimin e lokomotivave, - të njohë sistemet e hekurudhave të elektrifikuara.

Instalimet elektrike

Njohja e instalimeve stabile të tërheqjes elektrike; Njohja e rrjetit të kontaktit; Njohja e instalimeve dhe pajisjet e telekomunikimit; Njohja me bazat teknike të tërheqjes.

- të njohë sistemet e tërheqjes; - të dijë ndarjen e stabilimenteve stabile; - të dijë largpërçuesit; - njohë mbajtësit e konstruksionit; - të dijë ndarjen dhe llojet e mjeteve tërheqëse.

Frenat dhe frenimi

Njohja me bazat teknike të frenimit; Njohja me frenimin dhe forcën e frenimit; Njohja me ndarjen dhe llojet e frenimit.

- të njohë bazën teknike të frenimit; - të njohë llojet dhe forcën e frenimit; - të njohë llojin e instalimeve të frenimit në vagonët për transportin e udhëtarëve dhe të mallrave.

60

Mjetet e tërhequra

Njohja me zhvillimin historik të mjeteve të tërhequra; Njohja me ndarjen e mjeteve të tërhequra; Njohja me pjesët përbërëse të vagonëve; Njohja me brendinë e vagonëve të udhëtarëve.

Nxënësi duhet të: -njohë historinë e ndërtimit të mjeteve të tërhequra; - njohë përmasat dhe profilin e lejuar në vijat hekurudhore; - njohë masën shtypëse për boshte dhe metër gjatësi; - njohë llojet e mjeteve të tërhequra.

61

6.6.3. Praktika profesionale, Teknik i komunikacionit rrugor Lënda:Praktika profesionale - klasa e dymbëdhjetë (12) Numri i orëve në javë: 7 Qëllimi i lëndëve: Njohja e nxënësve me:

- mënyrat dhe metodat e kujdesit, mirëmbajtjes, eksploatimit, diagnostifikimit, servisimit të automjeteve, njohja e nxënësve me shkaktarët dhe faktorët e sigurisë në komunikacion dhe forcimi i ndjenjës për rritjen e shkallës së sigurisë në komunikacion,

- zhvillimi i ndjenjës së përgjegjësisë për rolin e bartjes së udhëtarëve dhe të mallrave, - rregullimin e qarkullimit dhe mënyrat e përdorimit të sinjalistikës standarde.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Bazat e automjeteve

Njoftimi me veglat, pajisjet dhe instrumentet për mirëmbajtje dhe eksploatim të automjeteve; Zbatimi praktik i mënyrës dhe metodave të mirëmbajtjes dhe eksploatimit të automjeteve; Diagnostifikimi i punës dhe gjendjes së sistemeve ( pajisjeve) themelore të automjetit; Organizimi i punës në mirëmbajtje, eksploatim, servisim, riparim etj.

Nxënësi duhet: - të njohë parimet themelore

të organizimit dhe funksionimit të shërbimit për mirëmbajtje të automjeteve,

- të analizojë objektin në të cilin kryhet servisimi dhe mirëmbajtja e automjetit,

- të kontrollojë dhe analizojë pajisjet për servisimim dhe mirëmbajtje të automjetit si faktor kyç i qëndrueshmërisë së automjetit dhe sigurisë në komunikacion,

- të jetë në gjendje t’i përdorë dhe t’i shfrytëzojë në mënyrë sa më racionale materialet dhe pajisjet për mirëmbajtje të automjeteve,

- të jetë në gjendje të përcjellë, zgjerojë dhe zbatojë njohuritë e fituara në situata konkrete në praktikë.

62

Garazhet dhe serviset Transporti i udhëtarëve

Njoftimi praktik me objektet dhe elementet teknologjike të garazheve dhe serviseve; Lokacionet e nevojshme për parkim dhe mënyrat e parkimit, varësisht nga struktura e automjeteve dhe shkalla e motorizimit; Njohja me rregullat dhe standardet e parkingjeve dhe garazheve; Njohja me mënyrën e organizimit dhe teknologjinë e punës gjatë mirëmbajtjes teknike të automjeteve; Njohja me organizimin dhe tekniken e transportit të udhëtarëve; Llojet dhe karakteristikat e automjeteve për transportin e udhëtarëve; Njoftimi me elementet strukturale të linjave ( statike dhe dinamike); Njohja praktike me mënyrën e përpilimit të orarit të ngasjes; Njohja me mënyrat e transportit të udhëtarëve dhe dokumentacionin e nevojshëm për transport.

- të analizojë objektet dhe të

njoftohet me llojet e garazheve,

- të jetë në gjendje që t’i dallojë lokacionet e nevojshme për parkim varësisht prej strukturës së automjeteve ( automjeteve personale dhe komerciale) dhe shkallës së motorizimit,

- të dijë të llogarisë dhe shenjëzojë sipërfaqen e vendparkimit sipas standardeve,

- të arrijë njohuri të mjaftueshme lidhur me organizimin dhe teknologjinë e punës në servise.

- të dijë për objektet për

pranimin dhe përcjelljen e udhëtarëve dhe të njohë teknikën dhe mënyrën e organizimit lidhur me transportin e udhëtarëve,

- të njohë llojet dhe karakteristikat e automjeteve për transportin e udhëtarëve,

- të jetë në gjendje të llogarisë parametrat e nevojshëm për funksionimin e linjës,

- të jetë në gjendje të masë jolinearitetin e qarkullimit të udhëtarëve përgjatë linjës,

- të dijë për dokumentacionin e nevojshëm për transportin e udhëtarëve.

Transporti i mallrave

Njohja me teknikën dhe organizimin e transportit të mallrave, Ambalazhin dhe llojet e

- të jetë në gjendje të

përzgjedhë ambalazhin përkatës varësisht nga vetitë transportuese të mallit,

- të dijë llojet dhe

63

Bazat e sigurisë në komunikacion

ambalazheve për transportin e mallrave; Njohja me llojet e mallrave dhe vetitë e tyre transportuese; Njohja praktike me automjetet dhe llojet e tyre të cilat përdoren për transportin e mallrave; Njohja praktike me teknikën e ngarkim shkarkimit dhe dokumentacionin e nevojshëm për transportin e mallrave; Njoftimi praktik me shkallën e sigurisë në komunikacion dhe shkaktarët e fatkeqësive; Faktorët e sigurisë dhe roli i tyre në rritjen e shkallës së sigurisë; Faktori rrugë me elementet teknike që kanë ndikim në sigurinë e komunikacionit; Njohja praktike me elementet aktive dhe pasive të automjetit si faktorë të sigurisë; Faktorët plotësues ( kushtet klimatike etj.) të sigurisë në komunikacion.

karakteristikat transportuese të automjeteve për transportin e mallrave,

- të jetë në gjendje të përzgjedhë mjetet adekuate për ngarkim – shkarkim të mallrave,

- të zhvillojë ndjenjën e lartë të përgjegjësisë për manipulim me mallin gjatë gjithë procesit transportues,

- dijë për dokumentacionin e nevojshëm për transportin e mallit.

- të dijë shkaktarët dhe pasojat

e fatkeqësive në komunikacion,

- të dijë faktorët e sigurisë në komunikacion dhe ndikimin pozitiv dhe negativ të këtyre faktorëve,

- të dijë ndikimin e drejtpërdrejtë të aftësive psiko-fizike të ngasësit, rrugës, elementeve pasive dhe aktive të automjetit në rritjen e shkalles së sigurisë në komunikacion,

- të njohë ndikimin e faktorëve shtesë dhe rolin e tyre për rritjen shkalles së sigurisë në komunikacion.

64

Rregullimi i qarkullimit në komunikacion

Njohja me llojet e sinjalizimit; Njohja praktike me materialet dhe mënyrën e vendosjes së sinjalizimit horizontal dhe vertikal; Rregullat dhe standardet e sinjalizimit ( Sipas Konventës së Vjenës); Kontrollimi dhe mirëmbajtja e sinjalizimit horizontal dhe vertikal.

- të kryejë matje të sakta dhe

të paraqesë shënimet e duhura për vendosjen e sinjalizimit,

- të dijë llojet e sinjalizimit horizontal dhe vertikal,

- të dijë materijelet adekuate dhe mënyrën e vendosjes së sinjalizimit në vendet urbane dhe ndërurbane,

- të jetë në gjendje që vendosjen dhe kontrollin e shenjave ta bëjë në përputhshmëri të plotë me rregullat dhe standardet ndërkombëtare për sinjalizim ( Konventa e Vjenës).

65

6.7. Programi mësimor i lëndëve profesionale për klasën e 13-të

6.7.1. Mekanika teknike Lënda: Mekanika teknike Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Mekanika teknike nxënësve u ofron mundësi që të:

- njihen me kuptimet, nocionet, ligjet dhe parimet themelore të kinematikës dhe dinamikës,

- jenë në gjendje të zgjidhin problemet konkrete nga kinematika dhe dinamika. Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme:

Kinematika Dinamika

Nocionet, lënda dhe madhësitë themelore të kinematikës; Kinematika e pikës; Kinematika e trupit; Kinematika e lëvizjes së rrotës dhe automjetit. Nocionet, ligjet dhe parimet e dinamikës; Madhësitë themelore të dinamikës; Dinamika e pikës materiale; Dinamika e trupit të ngurtë; Dinamika e lëvizjes së rrotës dhe të automjetit; Ndeshja – goditja e trupave.

Nxënësi duhet: - të dijë nocionet dhe

madhësitë themelore të kinematikës;

- të dijë shtrimin e lëvizjes dhe zgjidhjen e madhësive themelore kinematike të pikës dhe të trupit;

- të dijë të llogarisë elementet (madhësitë) e lëvizjes së rrotës dhe automjetit;

- të dijë nocionet, ligjet, parimet dhe madhësitë themelore të dinamikës;

- të jetë në gjendje që në raste konkrete të aplikojë sasinë e lëvizjes, energjinë kinetike dhe pontnciale, punën dhe fuqinë;

- të dijë lëvizjen drejtvizore dhe të përkulur si dhe rrotulluese të pikës dhe trupit;

- të dijë lëvizjen e automjetit nën veprimin e forcës tërheqëse, forcave të rezistencës, të frenimit dhe të fërkimit;

- të dijë procesin dhe pasojat e ndeshjes-goditjes së trupave në mes veti.

Mësimin e lëndës Mekanika teknike mund ta bëjë: - Inxhinieri i diplomuar i makinerisë - Inxhinieri i makinerisë

66

6.7.2. Gjuha angleze - profesionale Lënda: Gjuha angleze – profesionale Numri orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Gjuha angleze - profesionale nxënësve u ofron mundësi që ta mësojnë gjuhën angleze në funksion të profesionit, ta përvetësojnë terminologjinë e aviacionit dhe të aftësohen për të kuptuar më lehtë profesionin e zgjedhur dhe për ta përcjellur zhvillimin e tij duke e shfrytëzuar diturinë gramatikore dhe fjalorin e përgjithshëm tanimë të fituar.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Air Navigation IATA Flight Control Flight Plans Aeronautical Charts Phraseology in ATC Cargo

Transoceanic Navigation Systems; Aeronautical Chart Pilotage; Dead Reckoning; Radio Navigation; Radar Navigation. IATA Division of Airspace; IATA Areas; IATA Competences. Conditions, Rules of Flying; Airport Control; Approach; Regional. NOTAM, NOTAM Boards; Computations; Weather Forecast; Alternates. Enroute Charts; Low Altitude Charts; High Altitude Charts; Area Charts. Take-off; Enroute; Approach and Landing. Documents; Freighters; Consignment Classification; Conditions of Carriage; Declaration; Packing – Labelling; Cargo Warehouse;

Nxënësi duhet: - ta zhvillojë shqiptimin

dhe intonacionin e drejtë gjatë të shprehurit me gojë duke i kushtuar vëmendje të veçantë skemës ritmike dhe prozodike të cilat janë të rëndësishme për informacionin;

- të kuptojë të folurit (drejtpërdrejt dhe përmes mjeteve të komunikimit) dhe të shprehet spontanisht në lidhje me tematikën;

- ta përvetësojë teknikën e të lexuarit informativ dhe të kuptuarit të dejtpërdrejt të teksteve profesionale mesatarisht të vështira;

- të përvetësojë bazat e ortografisë me qëllim të të shprehurit korrekt me shkrim në kufijtë e leksikës dhe strukturave gjuhësore të fituara;

- të zhvillojë aftësi të të folurit në gjuhën e huaj në profesionin e zgjedhur;

- të zhvillojë proceset psikike të të mësuarit dhe aftësitë e përgjithshme intelektuale;

- të zhvillojë të kuptuarit e vlerave morale dhe estetike dhe të zgjerojë kulturën e përgjithshme dhe të profesionit.

67

Construction of Airplanes Fuels, Lubricants Standard Tools and Equipment

Loading – Unloading. Materials; Synthetics; Castings, Forgings; Rubber, Leather. Fuels, Lubricants; Standard Tools and Equipment.

Mësimin e lëndës Gjuha angleze – profesionale mund ta bëjë: - Profesori i gjuhës angleze.

68

6.7.3. Marketingu i industrisë së aviacionit Lënda: Marketingu i industrisë së aviacionit Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Marketingu i industrisë së aviacionit nxënësve u ofron mundësi që të njoftohen me konceptin e marketingut, rëndësinë e tij strategjike dhe procesin e marketingut si tërësi. Nxënësit njoftohen me parimet e marketingut dhe e shqyrtojnë mënyrën e përdorimit të tyre nga aeroportet dhe kompanitë ajrore dhe i shqyrtojnë kufizimet që mund të ndikojnë në aplikimin e tyre. Ata e shqyrtojnë përdorimin e hulumtimit të marketingut nga organizatat e aviacionit për t’i kuptuar konsumatorët dhe udhëtarët e tyre ekzistues dhe potencialë, konkurrentët (që mund të jenë jo të aviacionit - operatorët e transporteve tjera) dhe ambientin e tregut. Nxënësit mendojnë për mënyrat se si të ndikojnë në sjelljet e konsumatorëve dhe udhëtarëve. Nxënësit njoftohen me teknikat analitike për identifikimin e mundësive dhe strategjive potenciale për organizatat e aviacionit dhe ata e hulumtojnë dhe e shqyrtojnë strategjinë e marketingut të një organizate të aviacionit.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Parimet e marketingut Hulumtimi i marketingut Teknikat analitike

Parimet Kufizimet: financiare (buxhetet), sociale (çështjet e ambientit, problemet etike, çështjet e konsumatorëve), ligjore (ligji i marrëveshjeve, ligji i konsumatorëve, mbrojtja e të dhënave), standardet e punës. Hulumtimi: llojet (primar, sekondar), informatat e cilësisë dhe sasisë, qëllimi (kuptimi i konsumatorëve, konkurrentëve dhe ambientit të tregut), vlerësimi; Planifikimi; Fokusimi; Planifikimi; Metodat. Teknikat: cikli jetësor i produktit /shërbimit, analizat e vendit të tregut; Konsumatorët dhe konkurrentët; SWOT, PEST; Matrica e Ansoff-it; Matrica e Boston-it; Teknikat ambientale të auditivit;

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - t’i shpjegojë parimet e

marketingut dhe mënyrën e përdorimit të tyre në industrinë e aviacionit;

- ta përshkruajë përdorimin dhe qëllimin e hulumtimit të marketingut nga organizatat e aviacionit për t’i kuptuar konsumatorët, konkurrentët dhe ambientin e tregut;

- ta zgjedhë një metodë të përshtatshme të hulumtimit të tregut për një organizatë të aviacionit dhe ta kryejë hulumtimit të tregut duke e përdorur atë metodë;

- t’i analizojë informatat e marketingut të lidhura me organizatën e zgjedhur;

- të sajojë një strategji të marketingut për organizatën e zgjedhur.

69

Strategjia e marketingut Mundësitë dhe strategjitë. Strategjia: qëllimet, tregjet në shenjë, përzierja e marketingut; Metoda e vlerësimit; Tregjet në shenjë; Përzierja e marketingut; Strategjitë e vlerësimit.

Mësimdhënësi i lëndës Marketingu i industrisë së aviacionit duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

70

6.7.4. Ekonomika e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore Lënda: Ekonomika e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Ekonomika e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë dhe kuptojnë proceset kryesore ekonomike që zhvillohen në industrinë e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore. Lënda e shqyrton kërkesën për shërbimet ajrore të udhëtarëve dhe ngarkesave përmes analizimit të faktorëve kryesorë që ndikojnë në kërkesë (niveleve të çmimeve, harxhimeve të konsumatorëve, aktivitetit ekonomik, raportin e vlerave me peshën, prishmërinë). Ajo e analizon ndikimin e marketingut në kërkesë dhe mënyrën e ndarjes së tregjeve të udhëtarëve dhe ngarkesave. Nxënësit analizojnë se si kërkesa mund të matet dhe parashikohet. Nxënësit e studiojnë ofertën duke i analizuar llojet e ndryshme të operatorëve të kompanive ajrore dhe mënyrën e kategorizimit të tyre dhe llojet e ndryshëm të operatorëve të ngarkesave ajrore dhe aktivitetet e tyre kryesore. Lënda e shqyrton vlerësimin e mjeteve ajrore dhe mënyrat e ndryshme të marrjes së tyre bashkë me analizimin e shpenzimeve të operimit. Lënda e analizon shpërndarjen e prodhimeve të mallrave dhe procesin operacional të përfshirë. Nxënësit i analizojnë mënyrat e ndryshme të klasifikimit të shpenzimeve dhe masat për kontrollin e tyre. Lënda e shqyrton vendosjen e çmimeve në raport me strategjitë e ndryshme të disponueshme dhe mënyrën tradicionale të aplikimit të tarifave dhe pagesave të ngarkesave ajrore. Nxënësit i studiojnë mënyrat e ndryshme të shpërndarjes së të ardhurave brenda linjës dhe metodat e ndryshme të përdorura për menaxhimin e të ardhurave.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Karakteristikat e kërkesës Oferta

Përcaktuesit e kërkesës; Kërkesa dhe marketingu; Kërkesa dhe ndarja e tregut; Elasticiteti i kërkesës; Parashikimi i kërkesës; Rëndësia e ngarkesave ajrore. Llojet e ofertës së shërbimeve të transportit të udhëtarëve; Ofertuesit e shërbimeve të ngarkesave ajrore; Planifikimi i ofertës së transportit të udhëtarëve; Vlerësimi i ofertës së transportit të udhëtarëve dhe shpërndarja; Shpërndarja e prodhimeve të mallrave; Ekonomika e ofertës; Operacionet e mjetit ajror me


karakteristikat e kërkesës për shërbimet e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore;

- t’i përshkruajë qartë llojet e ndryshëm të ofertuesve të kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore dhe faktorët që ndikojnë në planifikimin e tyre;

- të përshkruajë plotësisht se si klasifikohen shpenzimet e kompanive ajrore dhe shërbimeve të ngarkesave ajrore;

- t’i shpjegojë qartë faktorët që ndikojnë në shpenzime;

- t’i shpjegojë strategjitë e

71

Shpenzimet Strategjitë e vendosjes së çmimeve dhe masat e ndërmarrura për përmirësimin e prodhimit

mallrat. Klasifikimi i shpenzimeve; Faktorët që ndikojnë në shpenzime; Matja dhe krahasimi i shpenzimeve; Kontrolli i shpenzimeve. Tarifat e udhëtarëve; Tarifat e ngarkesave ajrore; Çmimet e terminalit; Pagesat brenda linjës; Menaxhimi i të ardhurave.

vendosjes së çmimeve të aplikuara nga kompanitë ajrore.

Mësimdhënësi i lëndës Ekonomika e kompanive ajrore dhe ngarkesave ajrore duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

72

6.7.5. E-tregtia në industrinë e aviacionit Lënda: E-tregtia në industrinë e aviacionit Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës E-tregtia në industrinë e aviacionit nxënësve u ofron mundësi që të njoftohen me zhvillimin e shpejtë të botës së e-tregtisë. Lënda e shqyrton ndikimin që e-tregtia e ka pasur, e ka dhe do ta ketë në kompanitë ajrore dhe aeroporte dhe e ekzaminon shtrirjen dhe përdorimin e saj. Ajo gjithashtu fokusohet në potencialin e pafund që e-tregtia ia ofron industrisë së aviacionit, duke i shikuar mundësitë dhe dobitë në dispozicion të industrisë së aviacionit. Nxënësit gjithashtu kanë mundësi të ekzaminojnë disa nga pengesat në realizimin e këtij potenciali dhe mënyrën e tejkalimit të këtyre pengesave. Ata e hulumtojnë legjislacionin që aplikohet për përdorimin e e-tregtisë në industrinë e aviacionit. Nxënësit e ekzaminojnë dhe vlerësojnë një seri të ueb faqeve të industrisë së kompanive ajrore dhe aeroporteve. Ata i krahasojnë dhe ballafaqojnë ueb faqet e provajderëve dhe i japin rekomandimet për përmirësim.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Ndikimi i e-tregtisë Mundësitë dhe dobitë

E-tregtia: definicioni, aplikimi; Shtrirja; Përdorimi: kanal i shitjes për rezervimet dhe shërbimet e tjera, detale për broshurën/produktin; Informimi i konsumatorëve, kanal promovimi përmes listave të adresave të e-mailit; Ofrimi i detaleve për kontaktim në ueb faqe; Shitja përmes internetit, medium për reklamim, mjet për hulumtimin e tregut, trendet e ardhshme; Ndikimi. Mundësitë: qasja individuale, funksionim ndërkombëtar 24 orësh, informatat e azhurnuara, marrja e informatave nga konsumatorët, shitblerja në internet; Dobitë: burim për informatat e marketingut, përdorimi i

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - ta shpjegojë qartë

ndikimin që e-tregtia e ka pasur në industrinë e kompanive ajrore dhe të aeroporteve;

- të përshkruajë plotësisht se si organizatat e kompanive ajrore dhe aeroporteve e përdorin e-tregtinë;

- të përshkruajë plotësisht mundësitë dhe dobitë që e-tregtia i ofron një kompanie ajrore apo një aeroporti;

- t’i identifikojë pengesat për zhvillimin e e-tregtisë, përfshirë legjislacionin, dhe t’i përshkruajë mënyrat për tejkalimin e tyre;

- të vlerësojë ueb faqet e kompanive ajrore dhe aeroporteve dhe japë rekomandimet për përmirësimin e tyre.

73

Pengesat Ueb faqet

‘biskotave’ për t’i profilizuar konsumatorët, qasja globale, lokacioni dhe madhësia e organizatës po bëhen më pak të rëndësishme. Pengesat: qasjet e personelit, botëkuptimi, rezistenca për të ndryshuar, mungesa e personelit, Legjislacioni; Tejkalimi i pengesave. Ueb faqja: definicioni, qëllimi, formati, shfrytëzimet Llojet: provajderët (kompanitë ajrore, aeroportet, agjentët e udhëtimeve, tour operatorët, firmat për dhënien me qira të automjeteve, Vlerësimi Krahasimi dhe ballafaqimi.

Mësimdhënësi i lëndës E-tregtia në industrinë e aviacionit duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

74

6.7.6. Planifikimi i karburantit dhe i linjës Lënda: Planifikimi i karburantit dhe i linjës Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Planifikimi i karburantit dhe i linjës nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë parimet e navigimit dhe të njoftohen me hartat e ndryshme të përdorura në aviacion. Lënda nxënësve u mëson simbolet e përdorura në harta dhe leximin e hartave. Lënda gjithashtu i studion disiplinat tjera të domosdoshme për navigimin e sigurt të mjetit ajror nga nisja deri te arritja siç janë radio-ndihmësit, rregullat e ajrit dhe interpretimi i hartave të navigimit. Nxënësit mësojnë se si ta formojnë një plan të linjës dhe të kryejnë llogaritjet e duhura. Lënda i identifikon burimet e informacioneve që janë të domosdoshme për hartimin e planit të linjës. Ajo e studion planifikimin e karburantit dhe i shtjellon faktorët që ndikojnë në shpenzimin e karburantit. Nxënësit i mësojnë hapat e përfshirë në llogaritjen e planit të karburantit. Ata mësojnë t’i identifikojnë burimet e informacioneve të duhura dhe ushtrohen për aplikimin këtyre informacioneve në hartimin e planeve të karburantit për llojet e ndryshme të mjeteve ajrore.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Parimet e navigimit Plani i linjës Faktorët që ndikojnë në shpenzimin e karburantit

Parimet e rregullave të ajrit: vijat ajrore, zonat e kontrolluara, nivelet e fluturimit, rregullat e fluturimit vizual, rregullat e fluturimit instrumental, kushtet vizuale meteorologjike, dritat e navigimit; Parimet themelore të navigimit; Hartat dhe grafikat e navigimit; Radio - ndihmësit e navigimit: NDB, ADF, RMI, ILS, MLS. Burimet e informacioneve për planifikimin e linjës; Planifikimi i një linje: procedurat e planifikimit, terminologjia dhe definicionet, përfundimi i tabelës së planit të fluturimit; Sistemi veri-atlantik i gjurmimit. Faktorët e lidhur me mjetin ajror: numri i motorëve, llojet


parimet e navigimit; - t’i përshkruajë plotësisht

burimet e informacioneve të disponueshme për planifikimin e linjës dhe karburantit;

- të përdorë burimet e informacioneve të disponueshme për planifikimin e linjave;

- të përshkruajë qartë faktorët që ndikojnë në shpenzimin e karburantit, që të dytë - të lidhur dhe jo të lidhur me mjetin ajror;

- të përdorë burimet e informacioneve të disponueshme për hartimin e planeve të karburantit.

75

Plani i karburantit

e motorëve përfshirë ata me pistona, reaktivë, turbo-propë, rritja e forcës shtyrëse, shuarja e zhurmës, efikasiteti i motorit, pesha e mjetit ajror; Faktorët jo të lidhur me mjetin ajror: koha e kaluar në secilën fazë të fluturimit, zgjatja e përgjithshme e fluturimit, temperatura, lartësia, kushtet e erës, koha e keqe. Burimet e informacioneve për planet e karburantit; Plani i karburantit; Pikat e vendosjes së planit të karburantit: definicioni i pikës kritike (CP) dhe pikës së jo kthimit (PNR), llogaritja e të dyjave.

Mësimdhënësi i lëndës Planifikimi i karburantit dhe i linjës duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

76

6.7.7. Operimet në terminalet e ngarkesave ajrore Lënda: Operimet në terminalet e ngarkesave ajrore Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Operimet në terminalet e ngarkesave ajrore nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë dhe kuptojnë operimet në terminale si një nga elementet thelbësore të industrisë së ngarkesave ajrore. Nxënësit e shqyrtojnë dizajnin dhe radhitjen e brendshme të terminaleve të ngarkesave ajrore, duke e vlerësuar rolin e luajtur nga hapësirat e ndryshme. Nxënësit e zhvillojnë të kuptuarit e hapësirave funksionale të terminaleve të ngarkesave ajrore dhe raporteve të tyre reciproke, përfshirë mundësinë e ekzaminimit të radhitjeve për të shqyrtuar efikasitetin e hapësirave funksionale dhe dhënë propozime për përmirësim. Nxënësit njoftohen me llojet e ndryshme të pajisjeve specialiste të nevojshme për të operuar me ngarkesat ajrore dhe siguruar trajtim (pranim dhe përcjellje) dhe transferim të sigurt dhe efikas të llojeve të ndryshme të ngarkesave. Nxënësit i shqyrtojnë kërkesat për trajtim të llojeve të ndryshme të mallrave të dërguar prej kafshëve të gjalla deri te mallrat e vendosur në frigorifer.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Dizajni dhe radhitja e brendshme Hapësirat funksionale

Dizajni dhe radhitja e brendshme: funksioni, qëllimi, llojet e terminaleve, madhësia dhe kompleksiteti (koha e qëndrimit, koha e procesimit, madhësia e trafikut, kërkesat kulmore), hapësirat (ana ajrore, ana tokësore, hapësirat speciale, pikat e ballafaqimit), lokacionet brenda terminaleve (importi, eksporti, hapësira për ngritje dhe ulje, administrata); Ana ajrore: lokacioni, qasja, depo, lokacioni i hapësirës me skelë; Mbledhja /shpërndarja e ULD-ve; Ana tokësore; Hapësirat speciale. Hapësirat funksionale: depo, pranimi, dorëzimi dhe sortimi i dërgesave; Deponimi i dërgesave: procedurat, llojet e dërgesave

Nxënësi duhet të jetë i aftë: - ta përshkruajë qartë

dizajnin dhe radhitjen e brendshme të një terminali të ngarkesave ajrore;

- t’i përshkruajë plotësisht hapësirat funksionale të një terminali të ngarkesave ajrore;

- ta përshkruajë qartë pajisjet dhe procedurat e nevojshme për trajtimin e një serie të dërgesave;

- t’i përshkruajë plotësisht kërkesat e shëndetit, sigurisë dhe sigurimit të lidhura me pranimin dhe përcjelljen e një serie të dërgesave;

- të përdorë gjuhë të përshtatshme teknike.

77

Pajisjet Shëndeti, siguria dhe sigurimi

(për import/eksport, në pritje të zhdoganimit, mbledhja dhe vendosja në skelë); Pranimi dhe dorëzimi i dërgesave: procedurat, llojet e dërgesave (për import /eksport, për transferim); Sortimi i dërgesave: procedurat, llojet e dërgesave (për import/eksport, për kontejnerizim, paketim, ripaketim); Pajisjet: llojet (raftet, karrocat e mallrave, mbledhësit e porosive, transportuesit shiritor, shkallët, funksioni, përdorimi, automatizimi); Funksioni: ngritje, transportim, sortim, paketim (mbështjellësi për tërheqje), matje; Përdorimi; Automatizimi. Shëndeti dhe siguria: e personelit (rrobat mbrojtëse, trajnimi), e konsumatorëve, e ambientit (kontrolli i dëmtuesve); Sigurimi: pajisjet, personeli, ambienti, mallrat dhe dërgesat (mallrat special, kafshët e gjalla, sendet me vlerë, mallrat në frigoriferë, mallrat e rrezikshëm, kufomat, substancat infektuese); Rregullativa dhe legjislacioni.

Mësimdhënësi i lëndës Operimet në terminalet e ngarkesave ajrore duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

78

6.7.8. Operimet e jashtëzakonshme Lënda: Operimet e jashtëzakonshme Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Operimet e jashtëzakonshme nxënësve u ofron mundësi që të mësojnë për çështjet e lidhura me ngjarjet jo-standarde në një aeroport, duke u fokusuar kryesisht në veprimet tek aksidentet e mjeteve ajrore, por gjithashtu duke i mbuluar kushtet e këqija atmosferike, incidentet e sigurimit dhe ushtrimet e ndërmarrura për të provuar reagimin në këto situata. Lënda i shqyrton në detale aktivitetet që ndodhin menjëherë si pasojë e një përplasjeje apo e një incidenti të lidhur me mjetin ajror në një aeroport. Ajo i ekzaminon ato aktivitete që kanë të bëjnë me kontrollin e përpjekjeve për shpëtim, ato që kanë të bëjnë me të mbijetuarit, me viktimat dhe me shokët dhe të afërmit e tyre. Ajo i shqyrton ngjarjet e tjera jo-standarde që mund të shkaktojnë situata të jashtëzakonshme në aeroporte siç janë bora dhe akulli, incidentet e sigurimit, diversionet, etj. dhe tregon se si të veprohet me to. Ajo nxënësit i njofton për organet e formuara për kontrollimin e këtyre procedurave dhe për ushtrimet e ndërmarrura për të siguruar që një aeroport është i gatshëm për përballje me situatat e tilla.

Kategoritë: Përmbajtja: Rezultatet e pritshme: Incidentet e lidhura me mjetet ajrore Aspektet personale Kthimi në operimin normal të aeroportit

Incidentet: ndeshja në ajër, ndeshja në pistë, përplasja pas nisjes, përplasja para ardhjes; Aktiviteti i zjarrfikjes dhe shpëtimit; Kontrolli i aktiviteteve. Të mbijetuarit: sortimi, transportimi, koordinimi me spitalin dhe shënimet, pyetjet, bashkërendimi me shokët dhe familjen; Të vdekurit: ofrimi i pajisjeve të morgut, ofrimi i lehtësirave të obliguara, informacionet e marrura nga Coroner-i, identifikimi, njoftimi; Kontrolli i incidentit: listat e udhëtarëve, shënimet, hetimet me telefon, konferencat për shtyp. Largimi dhe restaurimi i mjetit të paaftë ajror: metodat në dispozicion, efektet e ndryshimit të peshës dhe qendrës së gravitetit, metodat dhe problemet e lidhura me shkarkimin (e udhëtarëve / bagazhit/ ngarkesave ajrore)


procedurat e kërkuara për koordinimin efektiv të incidentit të lidhur me mjetin ajror;

- t’i përshkruaje qartë proceset e përfshira në bashkërendimin e të mbijetuarve të incidentit të lidhur me mjetin ajror me shokët dhe të afërmit;

- të komunikojë me efikasitet dhe ndjeshmëri me të mbijetuarit e incidentit të lidhur me mjetin ajror dhe me shokët dhe të afërmit;

- t’i përmbledhë procedurat e kërkuara për kthimin në operimin normal të aeroportit pas incidentit të lidhur me mjetin ajror;

- t’i shpjegojë kushtet dhe procedurat jo-standarde të operimit në aeroport.

79

Operimet jo-standarde

dhe nxjerrjen e karburantit, problemet e shkaktuara nga terreni i rrethit, restaurimi i regjistruesit të fluturimit; Agjencitë e përfshira në restaurim; Mirëmbajtja e operimeve. Operimet dhe bora e akulli: efektet në performansat e mjeteve ajrore, pajisjet dhe metodat për pastrimin e borës, caktimi i prioriteteve, largimi i borës, de-icing-u i sipërfaqeve të shtruara dhe i mjetit ajror, SNOWTAM-ët; Operimet dhe incidentet e sigurimit; Operimet dhe diversionet në ardhje; Efektet e diversioneve në shkuarje në operimet e aeroporteve; Ushtrimet operacionale.

Mësimdhënësi i lëndës Operimet e jashtëzakonshme duhet të njohë plotësisht praktikën dhe standardet aktuale të këtij sektori dhe duhet të ketë përvojë përkatëse në industrinë e aviacionit.

80

6.7.9. Eksploatimi i mjeteve të tërhequra

Arsimtari i lëndës: Eksploatimi i mjetevetë të rhequra, duhet të jetë i diplomuar në : - Fakultetin e Makinerisë – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike

Lënda: Eksploatimi i mjeteve të tërhequra Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës : Eksploatimi i mjeteve të tërhequra, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat elementare për sigurimin, përdorimin dhe llojin e vagonëve dhe veglave ngarkuese, të aftësohen për të kuptuar qëllimin, rëndësinë dhe rolin e shfrytëzimit tyre në procesin e transportit hekurudhor dhe në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Sigurimi i vagonëve dhe veglave ngarkuese Vagonët me qira dhe vagonët e shfrytëzuesit të transportit Përdorimi i vagonëve të udhëtarëve në komunikacionin ndërkombëtar

Kërkesa dhe anulimi i kërkesës për vagonët dhe veglat ngarkuese; Saktësimi dhe paraqitja e nevojës për vagonë dhe vegla ngarkuese; Saktësimi i gjendjes së vagonëve dhe veglave ngarkuese në dispozicion. Mënyra e dhënies së vagonëve me qira; Shenjëzimi i vagonëve të dhënë me qira; Heqja nga parku i punës dhe dëmtimi i vagonëve të dhënë me qira; Vagonët e shfrytëzuesit të transportit; Shenjëzimi i vagonëve të shfrytëzuesit të shërbimeve të transportit hekurudhor. Bazat themelore të marrëveshjes; Shenjëzimi i vagonëve dhe kursit; Kurset e rregullta dhe të jashtëzakonshme;

Nxënësi duhet: - të jetë në gjendje të bëjë sigurimin e vagonëve dhe veglave ngarkuese, - të shpjegojë dhe analizojë kërkesat dhe nevojat për vagonë dhe vegla ngarkuese; - të dijë procedurën e nevojshme për dhënien e vagonëve me qira, shenjëzimin e tyre dhe të vagaonave në shërbim të shfrytëzuesve të transportit hekurudhor.

81

6.7.10. Mjetet e sigurisë dhe lidhjet

Arsimtari i lëndës: Mjetet e sigurisë dhe lidhjet, duhet të jetë i diplomuar në : - Fakultetin e Elektroteknikës - Shkollën e Lartë e Elektroteknikës.

Lënda: Mjetet e sigurisë dhe lidhjet Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës :Mjetet e sigurisë dhe lidhjet, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat elementare për instalimet e shenjëzimit-sigurimit releik me centralizim të pjesshëm, orientimin e zhvillimit të instalimeve në stacion, destinimin dhe funksionimin në procesin e komunikacionit, aftësohen për të kuptuar rëndësinë dhe rolin e tyre në procesin e transportit hekurudhor, dhe zbatimin e tyre në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Instalimet e SHS releik me vendosje qendrore të ndërruesve, shenjëdhënësve dhe shtegut të udhëtimit Instalimet e SHS me centralizim të pjesërishëm të ndërruesve, shenjëdhënësve dhe shtegut të udhëtimit Orientimi i zhvillimit të instalimeve të stacionit

Karakteristikat themelore; Pjesët përbërëse të instalimeve; Instalimet e brendshme; Vendosësja qendrore; Vendosësja komanduese; Instalimet releike; Instalimet furniture. Përdorimi me instalimet; Përshkrimi i shkurtër i qarqeve elektrike; Qarku i kyçje së instalimeve; Qarku i shtegut të udhëtimeve, Qarku i shenjëdhënësve; Qarku i rrymës përmes shinave. Përshkrimi i shkurtër i instalimeve të SHS. pa kontakt; Pjesët përbërëse; Instalimet e jashtme; Instalimet e brendshme; Parimi i punës.

Nxënësi duhet: - të njohë karakteristika themelore të instalimeve të SHS me vendosje qendrore të ndërruesve, shenjëdhënësve dhe shtegut të udhëtimit, - të njohë punën e qarqeve dhe përshkrimin e tyre, - të dallojë pjesët përbërëse, instalimin e jashtëm dhe të brendshëm dhe të jetë në gjendje të përshkruajë instalimin e SSH pa kontakt.

82



- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës :Organizimi i komunikacionit hekurudhor, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me mënyrën e hartimit, zbatimit dhe rregullimin e lëvizjes së trenave, të tregojnë qëllimin dhe rëndësinë e transportit hekurudhor dhe mënyrën e organizimit.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Rendi i lëvizjes së trenave Rregullimi i lëvizjes së trenave në sektorin hapësinor

Nocionet themelore; Grafiku i lëvizjes së trenave; Rregullimi i lëvizjes së trenave të njëpasnjëshëm; Libreza e rendit të lëvizjes; Materialet tjera të rendit të lëvizjes. Bazat elementare për rregullimin e lëvizjes së trenave; Rregullimi i pranimit dhe nisjes së trenave; Personeli i trenit dhe detyrat e tij; Rregullimi i lëvizjes së trenave të njëpasnjëshëm; Lëvizja e trenave në hekurudhat e elektrifikuara.

Nxënësi duhet: - të njohë nocionet themelore dhe rendin e lëvizjes së trenave; - të analizojë dhe zbatojë grafikun e rendit të lëvizjes, - të njohë librezën e rendit të lëvizjes, dhe rregullimin e komunikacionit hekurudhor në situatat konkrete në praktikë.

Arsimtari i lë ndes: Organizimi i komunikacionit hekurudhor, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit – drejtimi hekurudhor

83

6.7.12. Organizimi i transportit të mallrave

Arsimtari i lëndës: Organizimi i transportit të mallrave, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi i komunikacionit

Lënda: Organizimi i transportit të mallrave Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Organizimi i transportit të mallrave, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me bazat elementare për dispozitat të përgjithshme tarifore në komunikacionin e brendshëm dhe të jashtëm, procedurën e kërkimit-reklamimit dhe procedurat doganore, të përvetësojë dhe të aftësohet për të kuptuar qëllimin dhe rëndësinë e zbatimit të dispozitave tarifor për transportit të mallrave në hekurudhë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Tarifat për transportin e mallrave në hekurudhë Komunikacioni ndërkombëtar Procedura e kërkimit dhe reklamimit Procedurat doganore në komunikacionin Hekurudhor

Hartimi i tarifave; Karakteristikat e sistemit tarifor; Dispozitat e përgjithshme për llogaritjen e shpenzimeve të transportit. Konventat ndërkombëtare për transportin e mallrave në hekurudhë CIM; Obligimet e hekurudhës gjatë transportit; Përmbajtja dhe forma e fletë- ngarkesës. Qëllimi i kërkesës dhe procedura reklamuese; Nocionet themelore; Procedura e kërkueses për mungesat. Qëllimi i procedurës doganore; Nocionet doganore dhe procedura doganore.

Nxënësi duhet: - të njohë hartimin, karakteristikat dhe dispozitat e tarifave, - të njohë dhe t’i zbatojë konventat ndërkombëtare dhe obligimet gjatë transportit; - të jetë në gjendje që në situata konkrete të përpilojë kërkesën dhe procedurën reklamuese; - të njohë procedurën e doganimit dhe procedurat doganore.

84

Arsimtari i lëndës: Organizimi i transportit të udhëtarëve, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Komunikacionit – drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi i komunikacionit

6.7.13. Organizimi i transportit të udhëtarëve Lënda: Organizimi i transportit të udhëtarëve

Numri i orëve në javë: 2 orë - Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Organizimi i transportit të udhëtarëve,

nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me bazat elementare për mënyrën e transportit të udhëtarëve dhe bagazhit në komunikacionin hekurudhor të brendshëm dhe të jashtëm, të përvetësojnë terminologjinë hekurudhore dhe të aftësohet për të kuptuar qëllimin dhe rëndësinë e transportit udhëtarëve në hekurudhë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Transporti i sendeve ekspres në komunikacionin e brendshëm Transporti i udhëtarëve në komunikacionin ndërkombëtar Transporti i bagazhit në komunikacionin ndërkombëtar Transporti i sendeve ekspres në komunikacionin ndërkombëtar

Pranimi i bagazhit; Dokumentet e transportit; Llogaritja e shpenzimeve të transportit; Nisja e bagazhit; Transporti i bagazhit. Perspektiva dhe zhvillimi i transportit të udhëtarëve në transportin hekurudhor; Transporti ndërkombëtar; Bazat ligjore për transport. Pranimi, nisja dhe transporti; Transporti i bagazhit pa pagesë; Përgjegjësit e përbashkëta të hekurudhës. Pranimi në transport; Fleta ekspres dhe lidhja e kontratës për transport; Llogaritja e shpenzimeve të transportit për dërgesat ekspres.

Nxënësi duhet: - të jetë në gjendje të - plotësojë dokumentacionin e

nevojshëm, - të jetë në gjendje të bëjë

llogaritjen e shpenzimeve, - të njohë proceset teknologjike

lidhur me transportin e udhëtarëve,

- të njohë perspektivën dhe zhvillimin e transportit hekurudhor si dhe zbatimin e bazave ligjore.

85

6.7.14. E drejta në transport, marketingu dhe shpedicioni

Lënda: E drejta në transport, marketingu dhe shpedicioni Numri i orëve në javë: 1 orë

- Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: E drejta në transport, marketing dhe shpedicioni, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me bazat elementare për dispozitat e përgjithshme dhe definicionin e shfrytëzimit të transportit bashkëkohor integral, kontejnerizimin dhe paletizimin e mallrave, të përvetësojë dhe të aftësohet për të kuptuar qëllimin dhe rëndësinë e transportit integral në hekurudhë. Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Nocionet themelore dhe definicioni i shfrytëzimit në transportin integral Transporti bashkëkohor i transportit të kombinuar Sistemi i rritjes së njësive transportuese - manipuluese. Kuptimi i paletizimit si sistem ekonomik, teknik – teknologjik i transportit

Definicioni; Karakteristikat themelore të llojeve të transportit; Treguesit themelorë të transportit. Paraqitja dhe zhvillimi i transportit të kombinuar; Bashkëpunimi i pjesëmarrësve në transport dhe përdorimi i mjeteve të transportit të kombinuar. Formimi i njësive udhëheqëse; Formimi i njësive transportuese; Formimi i njësive të transportit pa paletizim. Karakteristikat themelore teknologjike të paletave dhe paletizimi; Baza teknike e paletizimit; Përparësitë teknike – ekonomike të paletizimit.

Nxënësi duhet: - të njohë nocionet themelore,

definicionin, karakteristikat dhe treguesit e transportit;

- të njohë paraqitjen dhe zhvillimin e transportit të kombinuar;

- të dijë mënyrën formimit të njësive të transportit me paleta dhe kontejnerë;

- të dallojë karakteristika themelore të teknologjisë së paletizimit dhe bazat teknike;

- të dijë përparësitë teknike dhe ekonomike të paletizimit dhe kontejnerizimit.

Arsimtari i lë ndes: E drejta në transport, marketingu dhe shpedicioni, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin Juridik - Fakultetin Ekonomik - Fakultetin e Komunikacionit –drejtimi hekurudhor

86

6.7.15. Shërbimi i tërheqjes

Arsimtari i lëndës: Shërbimi i tërheqjes, duhet të jetë i diplomuar në: Fakultetin e Makinerisë - drejtimi hekurudhor

Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi hekurudhor Shkollën e Lartë të Makinerisë – drejtimi hekurudhor.

Lënda: Shërbimi i tërheqjes Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Shërbimi i tërheqjes, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat elementare për shfrytëzimin dhe eksploatimin e mjeteve tërheqëse; njihen me organizimin dhe rregullimin e qarkullimit të mjeteve tërheqëse dhe eksploatimit e tyre.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Përbërja dhe pajisja e lokomotivave elektrike Shenjëzimi i lokomotivave Forca tërheqëse e lokomotivës Eksploatimi i mjeteve tërheqëse Pajisjet, objektet dhe pajisjet e njësive të tërheqjes

Hyrja; Sistemet e hekurudhave të elektrifikuara; Sistemi i rrymës njëkahore Sistemi monofazë i rrymës; Karakteristikat tërheqëse të lokomotivës; Forca rezistuese gjatë lëvizjes së trenit; Pasqyra e përgjithshme; Veprimtaria dhe organizimi i shërbimit të tërheqjes; Qarkullimi i lokomotivave; Objektet e njësive punuese; Pajisjet e shërbimit të vagonëve; Mirëmbajtja e mjeteve hekurudhore.

Nxënësi duhet: - të njohë dhe të zhvillojë ndjenjën për shfrytëzimin sa më racionalë të mjeteve tërheqëse; - të njohë veprimtarinë e shërbimit të tërheqjes; - të jetë i gatshëm të përcjellë gjendjen dhe të përcaktojë numrin e nevojshëm të lokomotivave, - të njohë organizimin e tërheqjes së trenave dhe të jetë në gjendje të llogarisë treguesit themelorë të efikasitetit të punës së lokomotivës.

87


Arsimtari i lëndës: Organizimi i komunikacionit hekurudhor, duhet të jetë i diplomuar në : - Fakultetin e Komunikacionit Hekurudhor. - Shkollën e Lartë të Komunikacionit Hekurudhor. - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi i komunikacionit

Lënda: Organizimi i komunikacionit hekurudhor Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Organizimi i komunikacionit hekurudhor, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me bazat elementare për dispozitat e përgjithshme dhe definicionet për rregullimin e komunikacionit, lëvizjen dhe frenimin e trenave, aftësohet me qëllim të rritjes së shkallës së sigurisë dhe rregullimin sa më efikas të qarkullimit të trenave në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Rregullimi i komunikacionit Rregullimi lëvizjes së trenave me kahe të kundërt (kryqëzimi i trenave) Futja e trenave në komunikacion

Elementi i komunikacionit: leja; Shenjat e zëshme sinjalizuese të ziles elektrike; Elementi i komunikacionit. Saktësimi dhe rënia e kryqëzimit; Rregullimi i komunikacionit pa saktësimin e kryqëzimeve dhe tejkalimi i trenave. Lajmërimi i trenave të veçantë; Njoftimi i personelit të trenit për ndryshimet në komunikacionit.

Nxënësi duhet : - të dijë elementet bazë të rregullimit të komunikacionit; - të jetë në gjendje të organizojë rregullimin e lëvizjes së trenave, - të dijë shenjat e zëshme sinjalizuese; - të jetë në gjendje të bëjë saktësimin e kryqëzimeve, lëvizjen e trenave të veçantë dhe mënyrën e njoftimit të personelit.

88

6.7.17. Mjetet tërheqëse

Arsimtari i lëndës: Mjetet tërheqëse, duhet të jetë i diplomuar në : - Fakultetin e Makinerisë - drejtimi hekurudhor. - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor. - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike – drejtimi hekurudhor.

Lënda: Mjetet tërheqëse Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Mjetet tërheqëse, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me seritë dhe karakteristikat themelore të lokomotivave elektrike, TEM dhe TDM. Ata njihen me përbërjen e mjeteve tërheqëse dhe funksionimin e tyre në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Lokomotivat elektrike, seria: 441; 461. Trenat elektromotorike (TEM), seria: 412/416 Trenat dizel – motorik (TDM), seria: 712/714; 811/816; 812/818.

Dukja e lokomotivës; Pasaporta tërheqëse e lokomotivës; Forca tërheqëse e lokomotivës; Rezistuesi themelor i lokomotivës. Të dhënat e përgjithshme; Dukja e TEM-it; Pasaporta tërheqëse e TEM; Rezistencat themelore të TEM-it; Dimensionet; Masa; Të dhënat për ngrohjen e trenit; Numri i vendeve për udhëtarët. Të dhënat e përgjithshme; Dukja e TEM-it; Pasaporta tërheqëse e TEM; Rezistencat themelore të TEM-it; Dimensionet; Masa; Të dhënat për ngrohjen e trenit.

Nxënësi duhet: - të njohë dukjen, seritë, pasaportën, forcën dhe rezistencat e lokomotivës; - të njohë të dhënat e përgjithshme për dukjen, pasaportën, rezistencat, masën dhe të dhënat për ngrohjen e TEM-it dhe TDM-së; - të jenë në gjendje të dallojnë mjetet tërheqës dizel dhe ato të elektrifikuara; - të dallojë përparësitë dhe të metat e gjatë eksploatimit të mjeteve tërheqëse dizel dhe atyre të elektrifikuara.

89

Arsimtari i lëndës: Instalimet elektrike, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin Elektroteknikës - Shkollën e Lartë të Elektroteknikës

6.7.18. Instalimet elektrike Lënda: Instalimet elektrike Numri i orëve në javë: 2/1

1.Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Instalimet elektrike, nxënësve u ofron mundësinë që të njihen me bazat elementare lidhur me përbërjen dhe pajisjet elektrike të lokomotivave, të kuptojnë qëllimin dhe rëndësinë e instalimeve elektrike, duke shfrytëzuar diturinë e përfituar gjatë mësimit dhe zbatimin në situata konkrete në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Përbërja dhe pajisjet e elektro -lokomotivave Mekanika

Sistemi i hekurudhave elektrike; Sistemi i rrymës njëkahore; Sistemi i rrymës monofaze; Pjesët kryesore të elektro-lokomotivës. Pjesa mekanike; Pajisjet për lëvizjen e trenit; Pjesa elektrike; Pajisjet kulmore të lokomotivës; Transformatori kryesor; Përmirësuesi; Motorët tërheqës.

Nxënësi duhet : - të njohë përbërjen dhe pajisjet

e elektro-lokomotivave, - të dijë pjesët kryesore të elektro-lokomotivës, - të dijë pjesët mekanike dhe

pajisjet për lëvizjen e trenave.

90

6.7.19. Frenat dhe frenimi i trenave

Arsimtari i lëndës: Frenat dhe frenimi i trenave, duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Makinerisë – drejtimi hekurudhor - Shkollën e Lartë të Makinerisë - drejtimi hekurudhor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike

Lënda: Frenat dhe frenimi i trenave Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës: Frenat dhe frenimi i trenave, nxënësve u ofron mundësi që të njihen me frenat dhe sistemin e instalimeve, eksploatimin e frenave në trena, të kuptojnë qëllimin dhe rëndësinë e frenave me qëllim të rritjes së shkallës së sigurisë në komunikacionin hekurudhor.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Frenat dhe sistemi i instalimeve me ajër të komprimuar Eksploatimi i frenave

Mjetet tërheqëse; Tërësia e ajrit; Frenat; Frenuesit dhe frenat e drejtpërdrejtë. Formimi i frenave; Verifikimi i rregullsisë së frenave; Llogaritja e efikasitetit të frenave në tren; Detyra e makinistit; Detyrat e kontrolluesit të vagonëve; Frenimi gjatë manovrimit.

Nxënësi duhet: - të dijë sistemet dhe llojet e frenimit te mjetet tërheqëse; - të jetë në gjendje të llogarisë efikasitetin e frenimit të trenave gjatë manovrimit, - të njohë detyrat dhe përgjegjësitë e makinistit dhe kontrolluesit të vagonëve gjatë procesit të transportit.

91

6.7.20. Mekanika teknike Lënda: Mekanika teknike Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës:Programi mësimor i lëndës: Mekanika teknike nxënësve u ofron mundësi që të njohin kuptimet, nocionet, ligjet dhe parimet themelore të kinematikës dhe dinamikës,

të jenë në gjendje të zgjedhin problemet konkrete nga kinematika dhe dinamika. Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Kinematika Dinamika

Nocionet, lënda dhe madhësitë themelore të kinematikës;

- Kinematika e pikës; - Kinematika e trupit; - Kinematika e lëvizjes së

rrotës dhe automjetet. Nocionet, ligjet dhe parimet e dinamikës; Madhësitë themelore të dinamikës; Dinamika e pikës materiale; Dinamika e trupit të ngurtë; Dinamika e lëvizjes së rrotës dhe të automjetit; Ndeshja – goditja e trupave.

Nxënësi duhet: - të tregojë qëllimin dhe rëndësinë e mekanikës teknike,

- të dijë nocionet dhe madhësitë themelore të kinematikës,

- të interpretojë shtrimin e lëvizjes dhe zgjidhjen e madhësive themelore kinematike të pikës dhe të trupit,

- të jetë në gjendje të llogarisë elementet ( madhësitë) e lëvizjes së rrotës dhe automjetit,

- të dijë nocionet, ligjet, parimet dhe madhësitë themelore të dinamikës,

- të përshkruajë dhe të analizojë sasinë e lëvizjes, energjinë kinetike dhe potenciale, punën dhe fuqinë,

- të dijë lëvizjen drejtvizore dhe të përkulur si dhe rrotulluese të pikës dhe trupit,

- të shpjegojë mënyrën e lëvizjes së automjetit nën veprimin e forcës tërheqëse, forcave të rezistencës, të frenimit dhe të fërkimit,

- të dijë procesin dhe pasojat e ndeshjes- goditjes së trupave në mes veti.

Arsimtari i lëndës Mekanika tekniket duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike

- Shkollën e Lartë Teknike – dega e makinerisë.

92

6.7.21. Bazat e automjeteve Lënda: Bazat e automjeteve Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës:Programi mësimor i lëndës: Bazat e automjeteve, nxënësve u ofron mundësi që të njohin pjesët e sistemit të varjes, drejtimit, frenimit, ndriçimit dhe sinjalizimit të automjetit, rolin dhe funksionin e tyre, të jenë në gjendje të përzgjedhin dhe përdorin në situata të ndryshme praktike sistemet e varjes, drejtimit, frenimit, ndriçimit dhe sinjalizimit të automjetit. Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Pajisjet e varjes Pajisjet për drejtim Pajisjet për frenim Pajisjet për ndriçim dhe sinjalizim

Roli, parimi i punës dhe qëllimi i sistemit të varjes; - Llojet dhe elementet e

sistemit të varjes, - Rruga, pneumatiku, - elementet elastike

(sustat), amortizatori. Detyra ndarja dhe karakteristikat - pajisjet me bartës –

transmetues kërmillor, - pajisjet me bartje

dhëmbëzore, - servopaisjet - pjesët e rrotës dhe pozita

në automjet, pneumatiku. Roli dhe qëllimi i sistemit të frenimit - Nocionet themelore

lidhur me frenimin, - Në përgjithësi mbi

fërkimin dhe llojet e fërkimit,

Forcat dhe momentet të cilat veprojnë në automjet -Elementet e ngasjes, -Llojet e frenave, -Pajisjet për frenim, -Përdorimi dhe mirëmbajtja e frenave, Pajisjet për ndriçim - Pajisjet për shënimin e automjetit, - Pajisjet për sinjalizim.

Nxënësi duhet: - të njohë rolin dhe parimin e

punës së sistemit të varjes, - të rendisë dhe përshkruajë

llojet dhe elementet e sistemit të varjes,

- të njohë rolin dhe parimin e punës së pajisjeve për drejtim, si dhe ndarjen dhe karakteristikat e tyre,

- të dijë pajisjet për frenim dhe mënyrën e funksionimit të sistemit të frenimit,

- të dijë forcat dhe momentet të cilat veprojnë në automjet,

- të dijë pajisjet për ndriçim dhe sinjalizim të automjetit,

- të përshkruajë rolin e sinjalizimit ndriçues me qëllim të rritjes së shkallës së sigurisë.

Arsimtari i lëndës Bazat e automjeteve duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike - Fakultetin e Komunikacionit- drejtimi rrugor

- Shkollën e Lartë Teknike – dega e makinerisë.

93

94

6.7.22. Bazat e sigurisë në komunikacion Lënda: Bazat e sigurisë në komunikacion Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës :Programi mësimor i lëndës Bazat e sigurisë në komunikacion nxënësve u ofron mundësi që të njohin kuptimet, nocionet dhe rregullat themelore të sigurisë në komunikacionin rrugor, të fitojnë njohuri të duhura mbi elementet e ngasjes dhe për automjetin në komunikacion. Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme

Elementet e ngasjes Automjeti në komunikacion

Bazat e lëvizjes së automjetit; Rezistenca e lëvizjes së automjetit; - Stabiliteti i automjeteve; - Frenimi i automjeteve

dhe rruga e ndaljes; - Ngadalësimi, shpejtimi

dhe rruga e frenimit. Distanca e sigurisë ndërmjet automjeteve në lëvizje: - përballkalimi, - skajimi dhe ndërrimi i

shiritit, - tejkalimet, - teknika e ngasjes në disa

situata karakteristike të lëvizjes;

- Ndeshjet e automjeteve; - Goditja e këmbësorit.

Nxënësi duhet: - të tregojë qëllimin dhe

rëndësinë e elementeve ngasëse

- të njohë bazat e lëvizjes së automjetit dhe rezistencat e lëvizjes të cilat veprojnë në automjet,

- të dijë parametrat të cilët ndikojnë në stabilitetin e automjetit,

- të përshkruajë rrugën e ndaljes së automjetit dhe pjesët parciale të saj,

- të njohë rolin e automjetit në komunikacion,

- të njohë rregullat dhe tekniken e lëvizjes me rastin e lëvizjes së automjetit në rrugë,

- të njohë procesin e ndeshjes së automjeteve dhe llojet e ndeshjeve dhe goditjen e këmbësorëve.

Arsimtari i lëndës Bazat e sigurisë në komunikacion duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor

95

6.7.23. Rregullimi i qarkullimit në komunikacion Lënda: Rregullimi i qarkullimit në komunikacion Numri i orëve në javë: 2 orë Qëllimi i lëndës: Programi mësimor i lëndës Rregullimi i qarkullimit në komunikacion nxënësve u ofron mundësi që të njihen me bazat e rregullimit të qarkullimit në komunikacion, të njihen me elementet e sinjalizimit ndriçues dhe qarkullimin e kalimtarëve në situata të ndryshme në praktikë.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Sinjalizimi ndriçues Qarkullimi i kalimtarëve

Bazat e projektimit të sinjalizimit ndriçues; Projektimi dhe analizimi i punës së sinjaleve ndriçuese; - Kriteret për vendosjen e

sinjaleve ndriçuese sipas normave evropiane;

- Llogaritja e kohëzgjatjes së ciklit dhe fazës së sinjaleve ndriçuese:

- Metoda e Matsonit; - Metoda e Riderit; - Metoda e Vebsterit;

Llojet e sisteve sinjalizuese; - Sistemi simultan; - Sistemi alternativ;

Qarkullimi i ngopur dhe kapaciteti i udhëkryqit individual të sinjalizuar; Rregullimi i qarkullimit të kalimtarëve: - karakteristikat themelore

të qarkullimit të kalimtarëve,

- kapaciteti dhe rregullimi i qarkullimit të kalimtarëve.

Kalkulimi i planit të sinjalizimit.

Nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësinë e

sinjalizimit ndriçues - njohë rolin dhe detyrat e

rregullimit të qarkullimit, - dijë kriteret bazë për

vendosjen e sinjaleve ndriçuese,

- të jetë në gjendje të llogarisë

kohëzgjatjen e ciklit të tërë në udhëkryqet e sinjalizuara duke zbatuar metodat adekuate,

- dijë karakteristikat themelore

të rregullimin të qarkullimit të kalimtarëve,

- analizojë rregullimin e

qarkullimit të kalimtarëve.

Arsimtari i lëndës Rregullimi i qarkullimit në komunikacion duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Shkencave të Komunikacionit- drejtimi rrugor - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike- drejtimi i komunikacionit rrugor

96

6.7.24. CAD Lënda: CAD Numri i orëve në javë: 1 orë

- Qëllimi:Programi mësimor i lëndës CAD nxënësve u ofron mundësi që të njihen me rolin dhe mundësinë e përdorimit të kompjuterit në vizatimet dhe projektimet inxhinierike, në mënyrë të pavarur të shfrytëzojnë kompjuterin dhe softuerët adekuatë për vizatimin e detaleve të ndryshme makinerike dhe elementet gjeometrike të rrugës.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Vizatimi në rrafsh Vizatimi në hapësirë

Bazat dhe mënyrat e përdorimit të programeve kompjuteristike ekzistuese për vizatim (CAD): - llojet e vijave për

vizatim, - komandat për vizatim

dhe përmirësim të vizatimit,

- komandat për vijëzim dhe koutim të vizatimit,

- vizatimi i konturave gjeometrike dhe vijës së përbërë,

- lakoret e shkallës së dytë (rrethi, elipsa, parabola, hiperbola),

- vizatimi i sinjaleve rrugore vertikale dhe horizontale, Bazat e hapësirës në 3D

- hapësira e modelit - puna me regjione, - rrafshet konstruktive, - modelimi me ndihmën e

trupave të plotë, - punimi i trupave të plotë, - prerjet tërthore dhe

gjatësore të trupave të plotë

- projeksionet e trupave.

Nxënësi duhet: - të njohë bazat e programeve

përkatëse të cilat përdoren për vizatim,

- të dijë bazat e vizatimit në

rrafsh dhe hapësirë, - të përvetësojë të gjitha

komandat të cilat përdoren për vizatimin dhe përmirësimin e vizatimit,

- të dijë t’i përdorë komandat

për vizatimin e lakoreve të shkallës së dytë,

- të jetë në gjendje të vizatojë

në rrafsh dhe hapësirë detale të ndryshme makinerike dhe profilet e rrugës me elementet përcjellëse të saj.

Arsimtari i lëndës Vizatimi me kompjuter duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike - Fakultetin Teknik – drejtimi i informatikës

97

6.7.25. E drejta në komunikacion Lënda: Edrejta në komunikacion Numri i orëve në javë: 2 orë

- Qëllimi i lëndës:Përmbajtja e lëndës E drejta në komunikacion nxënësve u ofron mundësi të njihen me nocionet themelore për të drejtën në komunikacion, obligimet, të drejtat transportuese dhe dokumentacionin e nevojshëm për transportin e mallrave dhe të njerëzve.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Nocionet themelore për të drejtën në komunikacion Kontratat për transportin rrugor E drejta në transport të mallit dhe të udhëtarëve

Roli dhe rëndësia ekonomike e komunikacionit; E drejta në komunikacionin rrugor dhe transport; Pozita juridike e transportuesit rrugor; Llojet e kontratave për transportin rrugor: - kontrata për transportin e

udhëtarëve, - kontrata për transportin e

mallrave; Obligimet dhe përgjegjësitë e transportuesit nga kontrata për transportin rrugor: - pranimi, ngarkimi dhe

transporti i mallit nga fillimi deri në destinacion me dokumentacionin e nevojshëm për transport.

Të drejtat e transportuesit nga kontrata për transportin rrugor: - e drejta në çmimin

transportues, - e drejta për kompensimin e

shpenzimeve transportuese;

Pushimi i kontratës për transportin rrugor të udhëtarëve dhe të mallrave.

Nxënësi duhet: - të njohë nocionet

themelore për të drejtën në komunikacion,

- të shpjegojë elementet bazë të një kontrate, kur dhe si lidhet apo anulohet ajo,

- të përshkruajë llojet më kryesore të kontratave për transportin rrugor të mallrave dhe të njerëzve,

- të dijë obligimet dhe të drejtat të cilat rrjedhin nga kontrata për transportin e njerëzve dhe të mallrave,

- të jetë në gjendje të përzgjedhë dokumentacionin e nevojshëm dhe të jetë në nivelin e përgjegjësisë transportuese në tërë ciklin transportues.

Arsimtari i lëndës E drejta në komunikacion duhet të jetë i diplomuar në: - Fakultetin Juridik, - Fakultetin Ekonomik.

98

6.8. Praktika profesionale për klasën e 13-të

6.8.1. Praktika profesionale: Teknik i komunikacionit hekurudhor Lënda:Praktika profesionale: Numri i orëve në javë: 5 orë

- Qëllimi i lëndëve: Njohja e nxënësve me bazat elementare të eksploatimit të mjeteve të tërhequra të hekurudhës, mjetet e sigurisë dhe lidhjet, organizimin e komunikacionit hekurudhor, organizimin e transportit të udhëtarëve dhe mallrave dhe të drejtat në transport, marketing dhe shpedicione.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Eksploatimi i mjeteve të tërhequra

Njohja me mënyrën e kërkesës për nevojat për mjete të tërhequra; Njohja me mënyrën e saktësimit të gjendjes së vagonëve dhe veglave ngarkuese; Njohja me mënyrën e dhënies së vagonëve me qira dhe shenjëzimi i tyre; Njohja me elementet themelore të marrëveshjeve; Njohja me shenjëzimin e vagonëve kursorë.

Nxënësi duhet: - të njohë mënyrën e kërkesës së mjeteve të tërhequra; - të dijë mënyrën e saktësimit të gjendjes së vagonëve dhe të njoftohet me veglat ngarkuese; - të përvetësojë në nivelin e duhur mënyrën e dhënies dhe shenjëzimin e mjeteve të dhëna me qira.

Mjetet e sigurisë dhe lidhjet

Njohja me karakteristika, pjesët dhe përdorimin e instalimeve hekurudhore; Njohja me qarqet elektrike; Njohja dhe përshkrimi i instalimeve të shenjëzimit – sigurimit; Njohja me parimin e punës së instalimet të jashtme dhe të brendshme.

- të njohë karakteristika, pjesët dhe përdorimin e instalimeve hekurudhore; - të dijë përshkrimin e qarqeve elektrike; - të njohë qarkun e kyçjes së instalimeve hekurudhore; - të njohë qarkun e shtegut të udhëtimit; - të njohë qarkun e shenjëdhënësve dhe qarkun e rrymës përmes shinave.

99


Njohja me nocionet themelore të komunikacionit hekurudhor; Njohja me grafikun e lëvizjes; Njohja me materialin dhe librezën e rendit të lëvizjes; Njohja me bazat elementare për rregullimin e lëvizjes së trenave; Njohja me detyrat e personelit të trenit; Njohja lëvizjen e trenave në hekurudhat e elektrifikuara.

- të njohë nocionet themelore në hekurudhë; - të dijë mënyrën dhe zbatimin e grafikut të lëvizjes së trenave të njëpasnjëshëm, - të dallojë materialin dhe të dijë zbatimin dhe librezën e rendit të lëvizjes së trenave; - të dijë detyrat dhe përgjegjësitë e personelit në tren; - të njohë mënyrën e rregullimit të lëvizjes së trenave në hekurudhat e elektrifikuara.

Organizimi i transportit të mallrave

Njohja me hartimin dhe karakteristikat e tarifave; Njohja me dispozitat për llogaritjen e shpenzimeve të transportit; Njohja me konventat ndërkombëtare për transportin hekurudhor; Njohja me obligimet e hekurudhës gjatë transportit; Njohja me formën dhe përmbajtjen e fletëngarkesës; Njohja me qëllimin e kërkesës dhe procedurën e reklamimit; Njohja me qëllimin dhe procedurën doganore.

- të njohë mënyrën e hartimit, zbatimin dhe karakteristikat e tarifave; - të njohë mënyrën e - llogaritjes së

shpenzimeve të transportit;

- të dijë mënyrën e zbatimit të konventave ndërkombëtare

- të njohë obligimet e hekurudhës gjatë transportit;

- të dijë formën dhe mënyrën e plotësimit të fletëngarkesës;

- të njohë mënyrën e kërkesës dhe procedurën e reklamimit

- të njohë mënyrën dhe procedurën e doganimit të mallrave në hekurudhë.

100

Organizimi i transportit të udhëtarëve

Njohja me dokumentacionit dhe llogaritjen e shpenzimeve të transportit; Njohja me nisjen dhe pranimin e bagazhit; Njohja me perspektiven dhe zhvillimin e transportit të udhëtarëve në komunikacionin hekurudhor; Njohja me bazat ligjore për transportin hekurudhor;

- të dallojë

dokumentacionin dhe të jetë në gjendje të llogarisë shpenzimet e transportit; - të dijë mënyrën e nisjes

dhe pranimin e bagazhit; - të njohë mënyrën e

zhvillimit të transportit hekurudhor;

- të njohë ligjet dhe zbatimin e tyre në transportin hekurudhor.

E drejta në transport, marketing dhe shpedicionet

Njohja me llojet dhe karakteristikat e transportit hekurudhor; Njohja me transportin e kombinuar; Njohja me bashkëpunimin e pjesëmarrësve në transport; Njohja me formimin e njësive të transportit të pa paletizuar; Njohja me karakteristikat e teknologjisë së paletizimit; Njohja me përparësitë teknike dhe ekonomike të paletizimit.

- të dallojë llojet dhe karakteristikat e transportit hekurudhor; - të njohë mënyrën e transportit të kombinuar; - të njohë bashkëpunimin e pjesëmarrësve në procesin e transportit; - të dijë mënyrën e

formimit të njësive për paletizimin e mallrave në transportin hekurudhor;

- të njohë karakteristikat e teknologjisë së paltizimit;

- të njohë përparësitë teknike dhe ekonomike të paletizimit të mallrave gjatë transportit.

Në kuadër të komunikacionit hekurudhor është propozuar një drejtim dhe është dhënë

kornizat e planporgramit për profilin Teknik i komunikacionit dhe transportit hekurudhor (Drejtues i trenave) me vijueshmëri 4 vjeçare ( Moduli 3)

101

6.8.2. Praktika profesionale: Teknik i tërheqjes - Makinist Lënda:Praktika profesionale Numri i orëve në javë: 8 Qëllimi i lëndëve: Njohja e nxënësve me shfrytëzimin dhe eksploatimin e mjeteve tërheqëse, organizimin dhe rregullimin e komunikacionit hekurudhor, teorinë e frenimit, përbërjen dhe pajisjet elektrike të lokomotivës.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Shërbimi i tërheqjes

Njohja me llojet dhe seritë e lokomotivave në shfrytëzim; Njohja me sistemet e tërheqjes, dhe sistemet e energjisë elektrike; Njohja me ndarjen e bartësve të forcës; Njohja me karakteristikat tërheqëse të lokomotivave; Njohja me ndërruesin e shpejtësive dhe ndërruesin e kahes;

Nxënësi duhet : - të dallojë llojet dhe seritë e lokomotivave; - të njohë sistemet e tërheqjes dhe të energjisë elektrike; - të njohë veprimtarinë dhe organizimin e shërbimit të tërheqjes; - të njohë karakteristikat e tërheqjes së lokomotivave; - të njohë parkun e lokomotivave; - të njohë ndërruesin e shpejtësive dhe kaheve.


Njohja me mënyrën e rregullimit të komunikacionit hekurudhor; Njohja me mënyrën e lëvizjes së trenave me kahe të kundërta; Njohja me futjen e trenave në komunikacion; Njohja me elementet e komunikacionit.

- të njohë elementet e komunikacionit; - të dallojë shenjat e zëshme sinjalizuese të ziles elektrike; - të njohë mënyrën e saktësimit të kryqëzimeve; - të njohë mënyrën e futjes në qarkullim të trenave të veçantë; - të dijë mënyrën e njoftimit të personelit për ndryshimet në komunikacion.

102

Mjetet tërheqëse

Njohja me frenat dhe llojet e frenimit; Njohja me forcën tërheqëse të lokomotivës; Njohja me mënyrën e eksploatimit të mjeteve tërheqëse.

- të njohë frenat dhe forcën e frenimit; - të njohë mënyrën e ndarjes së frenave në përgjithësi, - të njohë forcat rezistuese gjatë lëvizjes; - të njohë veprimtarinë e shërbimit të tërheqjes.

Instalimet elektrike

Frenat dhe frenimi

Njohja me përbërjen dhe pajisjet e lokomotivës; Njohja me mekanikën e lokomotivave; Njohja me sistemet e hekurudhave të elektrifikuara; Njohja me sistemet e energjisë elektrike. Njohja me tubacionin e ajrit; Njohja me frenat; Njohja me frenimin e drejtpërdrejtë; Njohja me mënyrën e formimit të trenave; Njohja me mënyrën e llogaritjes së frenimit të trenit; Njohja me detyrat e makinistit dhe kontrolluesit të vagonëve; Njohja me mënyrën e frenimit gjatë manovrimit.

- të njohë sistemet e hekurudhave të elektrifikuara; - të njohë sistemet e energjisë elektrike; - të njohë pjesët kryesore të elektro-lokomotivave; - të njohë pjesët mekanike; - të njohë pjesët elektrike; - të njohë transformatorët. - të dijë sistemet dhe llojet e frenimit; - të dijë mënyrën e llogaritjes së saktë të frenimit të trenit; - të njohë mënyrën efikase të frenimit; - të dijë mënyrat e frenimit gjatë manovrimit.

103

6.8.3. Praktika profesionale, Teknik i komunikacionit rrugor Lënda:Praktika profesionale Numri i orëve në javë: 7

- Qëllimi i lëndëve: Njohja e nxënësve me elementet aktive dhe pasive me qëllim të rritjes së shkallës së sigurisë, elementet e ngasjes dhe procesin e frenimit, sinjalizimin ndriçues dhe metodat për rregullimin e qarkullimit.

Kategoritë Përmbajtja Rezultatet e pritshme Bazat e automjeteve

Njoftimi me rolin dhe elementet e varjes së automjetit; Njohja praktike me sistemin e drejtimit në kontrollin e lëvizjes së automjetit; Njohja praktike me funksionimin e sistemit të frenimit në situata konkrete; Pajisjet për ndriçim dhe sinjalizim të automjeteve me të cilat pjesëmarrësit tjerë në komunikacion njoftohen me prezencën dhe veprimet e ndërmarra nga ana e ngasësit të automjetit.

Nxënësi duhet: - të dijë rolin e elementeve të

varjes së automjetit, - të dijë lidhjen dhe

funksionimin e sistemit të drejtimit të automjetit,

- të analizojë ndikimin e sistemit të frenimit gjatë ngadalësimit, shpejtimit dhe rrugës së ndaljes me qëllim të rritjes së shkallës së sigurisë,

- të dijë dallimin në mes të pajisjes së ndriçimit dhe sinjaleve për ndriçim, si dhe përdorimin e drejtë të tyre në situata konkrete në praktikë për evitimin e fatkeqësive në komunikacion.

Bazat e sigurisë në komunikacion

Njoftimi praktik me elementet e ngasjes së automjetit; Njoftimi me mënyrën dhe procesin e frenimit; Njoftimi dhe zbatimi praktik i pajisjeve të pajisjeve për matjen e shpejtësisë dhe ngadalësimit; Njoftimi me teknikën e ngasjes së automjetit në situata konkrete të lëvizjes.

- të dijë ndikimin e forcave

motorike, të rezistencës, fërkimit dhe frenimit në stabilitetin e automjetit,

- të dijë të llogarisë kohën, ngadalësimin, shpejtësinë dhe rrugën e ndaljes në situata të caktuara të lëvizjes dhe frenimit,

- të dijë të përdorë pajisjet për matjen e shpejtësisë, ngadalësimit dhe madhësive të tjera kinematike,

- të kryejë matjet e sakta dhe

104

Rregullimi i qarkullimit në komunikacion

Njohja me kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese; Llojet e sistemeve sinjalizuese; Njohja me jolinearitetin e qarkullimit dhe qarkullimin e ngopur; Rregullimi i qarkullimit të kalimtarëve; Kalkulimi i planit të sinjalizimit ndriçues.

të përcaktojë kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese,

- të dijë llojet e sistemeve sinjalizuese të cilat përdoren për rregullimin sa më të mirë të sinjalizimit ndriçues,

- të jetë në gjendje të masë jolinearitetin e qarkullimit në periudha të ndryshme kohore,

- të jetë në gjendje të llogarisë elementet dhe aftësinë qarkulluese të vendkalimit për këmbësorë.

CAD

Njohja me kompjuterin dhe përdorimi i softuerëve përkatës; Vizatimi i trupave në rrafsh me ndihmën e kompjuterit; Vizatimi i trupave në hapësirë me ndihmën e kompjuterit; Vizatimi i elementeve gjeometrike të rrugës.

- të jetë në gjendje të

shfrytëzojë programet-softuerët përkatës për vizatim,

- të dijë të vizatojë trupat në rrafsh me ndihmën e kompjuterit,

- të dijë të vizatojë trupat në hapësirë,

- të jetë në gjendje të vizatojë elementet bazë të rrugës.

105

LISTA E PROFILEVE TË SHKOLLAVE PROFESIONALE Titulli profesional pas klasës 12 Titulli profesional pas klasës 13

ADMINISTRATË – EKONOMI 1. Asistent juridik 2. Asistent i administratës dhe

çështjeve publike 3. Organizator i aktiviteteve

shoqërore 4. Arkivist-bibliotekar

Asistent juridik

5. Kontabilist 6. Bankier 7. Asistent i sigurimeve 8. Shitës me pakicë dhe shumicë

Kontabilist

9. Shpediter 10. Teknik i logjistikës

Doganier

11. Stilist 12. Argjendar 13. Qelqpunues

14. Teknik i informatikës 15. Teknik i mekatronikës 16. Teknik i pajisjeve dhe makinave

elektrike 17. Teknik i telekomunikacionit 18. Teknik i komunikimeve audio dhe

video 19.

Teknik i elektroteknikës

20. Gjellëbërës 21. Asistent restoranti 22. Pastiçer 23. Asistent i hotelerisë

Teknik i hotelerisë

24. Teknik i turizmit

25. Punëtor i kualifikuar i komunikacionit rrugor Teknik i komunikacionit rrugor

26. Punëtor i kualifikuar i komunikacionit hekurudhor

27. Punëtor i kualifikuar i mjetit tërheqës

Teknik i komunikacionit hekurudhor

28. Teknik i aviacionit

106

METALURGJI, XEHETARI, GJEOLOGJI, RICIKLIM, LABORANT 29. Laborant i fizikës Teknik i fizikës 30. Laborant i kimisë Teknik i kimisë 31. Laborant i biologjisë Teknik i biologjisë 32. Përfitimi i metaleve 33. Përpunimi i metaleve

Teknik i metalurgjisë

34. Gjeoshpues Teknik i gjeologjisë 35. Riciklues i mbeturinave Teknik i riciklimit 36. Minator Teknik i minierave

MAKINERI 37. Mekanik i makinave 38. Saldator 39. Vegëltar

Teknik i makinerisë

40. Teknik i prodhimit 41. Instalues i ngrohjes qendrore Teknik i ngrohjes qendrore

NDËRTIMTARI, GJEODEZI 42. Teknik i gjeodezisë 43. Teknik i ndërtimtarisë 44. Teknik i arkitekturës

GRAFIKË 45. Grafik i përgatitjes grafike 46. Grafik i shtypit 47. Grafik i libërlidhjes 48. Grafik i mediave

Teknik i grafikës

TEKNOLOGJI E USHQIMIT DHE HORTIKULTURË 49. Punëtor i kualifikuar i

teknologjisë ushqimore me prejardhje shtazore

Teknik i teknologjisë ushqimore me prejardhje shtazore

50. Punëtor i kualifikuar i teknologjisë ushqimore me prejardhje bimore

Teknik i teknologjisë ushqimore me prejardhje bimore

51. Kopshtar 52. Lulëtar

Teknik i hortikulturës

TEKSTIL 53. Tjerrës 54. Thurës 55. Vektar

Teknik i tekstilit

56. Konfeksioner Teknik i konfeksionit SHËNDETËSI

57. Teknik i dhëmbëve 58. Asistent i farmacisë 59. Teknik për fitnes dhe nutricion