Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

311[10] /MENiS/2005 .

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK GEODETA 311[10]

Zatwierdzam

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Warszawa 2005

Autorzy: mgr inż. Wanda Brześcińska

dr inż. Stanisław Grodzicki

mgr inż. Jacek Płaska

Recenzenci: dr inż. Marian Cisak

dr inż. Barbara Gąsowska

Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Krystyna Elżbieta Hejłasz

2

Spis treści I. Plany nauczania 4

II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 6

1. Geodezja ogólna 6

2. Geodezja inżynieryjna 21

3. Geodezja w gospodarce nieruchomościami 35

4. Fotogrametria 45

5. Informatyka geodezyjna i kartograficzna 52

6. Język obcy zawodowy 58

7. Ćwiczenia geodezyjne 67

8. Praktyka zawodowa 75

3

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Czteroletnie technikum Zawód: technik geodeta 311[10]

Podbudowa programowa: gimnazjum

Dla młodzieży Dla dorosłych Liczba godzin

tygodniowo w cztero-

letnim okresie

nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w cztero-

letnim okresie

nauczania

Liczba godzin

w cztero-letnim okresie

nauczania

Semestry I – VIII

Lp. Przedmioty nauczania

Klasy I – IV Forma stacjonarna

Forma zaoczna

1. Geodezja ogólna 16 11 202 2. Geodezja inżynieryjna 11 8 138 3. Geodezja w gospodarowaniu

nieruchomościami 8 6 101

4. Fotogrametria 5 4 63 5. Informatyka geodezyjna

i kartograficzna 6 4 76

6. Język obcy zawodowy 2 1 25 7. Specjalizacja* 2 1 25

Razem 50 35 630 Praktyki zawodowa 14 tygodni, w tym: 1. Ćwiczenia geodezyjne**- 12 tygodni 2. Praktyka zawodowa w przedsiębiorstwie geodezyjnym -2 tygodnie

** Ćwiczenia geodezyjne zaleca się realizować przez 4 tygodnie w klasie I,

4 tygodnie w klasie II i 4 tygodnie w klasie III pod koniec każdego roku szkolnego. * Program wybranej przez szkołę specjalizacji opracowuje szkolny zespół przedmiotowy

właściwy dla zawodu.

4

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik geodeta 311[10]

Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie

Dla młodzieży Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w

dwuletnim okresie

nauczania

Liczba godzin w dwu- letnim

okresie nauczania

Semestry I – IV

Lp. Przedmioty nauczania

Semestry I – IV Forma

stacjonarna Forma

zaoczna 1. Geodezja ogólna 16 12 218 2. Geodezja inżynieryjna 11 8 150 3. Geodezja w gospodarce

nieruchomościami 8 6 110

4. Fotogrametria 5 4 68 5. Informatyka geodezyjna

i kartograficzna 6 5 82

6. Język obcy zawodowy 2 1 27 7. Specjalizacja** 2 1 27

Razem 50 37 682 Praktyki zawodowa 14 tygodni, w tym: 1. Ćwiczenia geodezyjne**- 12 tygodni 2. Praktyka zawodowa w przedsiębiorstwie geodezyjnym -2 tygodnie

* Ćwiczenia geodezyjne należy realizować przez 6 tygodnie w semestrze II i 6 tygodni w semestrze IV pod koniec każdego roku szkolnego. ** Program wybranej przez szkołę specjalizacji opracowuje szkolny zespół przedmiotowy

właściwy dla zawodu.

5

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

GEODEZJA OGÓLNA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − wyjaśnić pojecie „geodezja”, − scharakteryzować główne działy geodezji, − dobrać metody pozyskiwania danych o terenie w zależności od

rodzaju wykonywanych prac geodezyjnych, − posłużyć się pojęciami stosowanymi w geodezji i kartografii, − posłużyć się podstawowymi pojęciami z metrologii geodezyjnej, − rozróżnić rodzaje map oraz wyjaśnić zasady ich sporządzania, − wyjaśnić budowę i zasadę działania instrumentów geodezyjnych, − zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów geodezyjnych

zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,

− dokonać sprawdzenia i rektyfikacji instrumentów geodezyjnych, − posłużyć się instrumentami i sprzętem geodezyjnym zgodnie

z zasadami użytkowania, − sklasyfikować i scharakteryzować rodzaje osnów geodezyjnych, − wykonać stabilizację punktów geodezyjnych w terenie, − sporządzić opisy topograficzne punktów geodezyjnych, − dobrać metody wykonywania pomiarów liniowych oraz wyznaczania

długości odcinków, − wytyczyć proste w terenie różnymi metodami, − wyznaczyć długości określonych odcinków, − sklasyfikować szczegóły terenowe, − dobrać metody pomiarów szczegółów terenowych, − wyznaczyć położenie szczegółów terenowych, − sporządzić szkice pomiarowe, − przetworzyć wyniki pomiarów terenowych na dane numeryczne

i graficzne, − sporządzić opracowanie geodezyjne i kartograficzne

z wykorzystaniem określonych technik komputerowych, − zastosować zasady podziału map na arkusze, − wykorzystać do sporządzania map oraz innych opracowań

geodezyjno-kartograficznych dane o terenie, − zaktualizować mapę zasadniczą oraz sporządzić mapy pochodne,

6

− wykonać niwelację terenu różnymi metodami, − dobrać metody i przyrządy do pomiaru kątów poziomych i pionowych, − wykonać pomiary kątów w terenie, − wykonać obliczenia geodezyjne z zastosowaniem reguł

rachunkowych Kryłowa-Bradisa, − zastosować symbole rachunkowe Hausbrandta w obliczeniach

geodezyjnych, − zaprojektować, założyć oraz wyrównać szczegółowe i pomiarowe

osnowy geodezyjne, − rozróżnić konstrukcje geodezyjnych osnów poziomych

i wysokościowych, − dokonać transformacji współrzędnych punktów, − posłużyć się pojęciami rachunku wyrównawczego, − ocenić dokładność pomiarów i obliczeń, − wyrównać spostrzeżenia geodezyjne różnymi metodami, − dokonać klasyfikacji osnów geodezyjnych, − wykonać pomiary szczegółowych i pomiarowych osnów

geodezyjnych, − zastosować zasady rachunku współrzędnych w układach

geodezyjnych, − wyrównać szczegółowe i pomiarowe osnowy geodezyjne, − zastosować niwelację trygonometryczną, − wykonać pomiary sytuacyjno – wysokościowe metodą

tachimetryczną, − sporządzić mapę sytuacyjną i sytuacyjno-wysokościową, − objaśnić układy współrzędnych stosowane w geodezji, − posłużyć się pojęciami z geodezji wyższej, − wykonać pomiary i obliczenia geodezyjne z wymaganą dokładnością, − określić współrzędne punktów wyznaczonych różnymi metodami, − objaśnić zasady działania globalnego systemu pozycyjnego GNSS

(Global Navigation Satellite System), − rozróżnić metody wyznaczania współrzędnych punktów

z wykorzystaniem techniki GNSS, − wykonać pomiary geodezyjne zgodnie z przepisami bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Materiał nauczania 1. Wiadomości podstawowe Zarys historii geodezji. Podział i zadania geodezji. Rodzaje prac i opracowań geodezyjnych.

7

Kształt Ziemi. Magnetyzm ziemski, deklinacja magnetyczna, zbieżność południków, uchylenie magnetyczne. Zorientowanie kierunku prostej. Rodzaje azymutów i zależności między nimi. Sprzęt geodezyjny. Miary stosowane w geodezji. Mapy i ich rodzaje. Znaki umowne stosowane w geodezji. Pojęcie osnowy geodezyjnej i jej rodzaje. Wyznaczanie i stabilizacja punktów w terenie, opis topograficzny punktu. Pomiary geodezyjne i zasady ich wykonywania. Przepisy prawa geodezyjnego i kartograficznego. Ćwiczenia: • Przeliczanie jednostek miar kąta: miary stopniowej na gradową

i odwrotnie, miary stopniowej i gradowej na analityczną i odwrotnie. • Obliczanie azymutów: geograficznego, magnetycznego oraz

kartograficznego określonego odcinka. 2. Pomiary liniowe i sytuacyjne Przyrządy do pomiarów liniowych. Zasady tyczenia linii prostych. Pomiary długości odcinków. Tyczenie kątów prostych. Ogólne zasady zakładania poziomych osnów szczegółowych i pomiarowych. Klasyfikacja szczegółów terenowych. Sposoby bezpośredniego pomiaru szczegółów terenowych. Szkic polowy pomiaru sytuacyjnego. Organizacja pomiaru szczegółów. Ćwiczenia: • Tyczenie linii prostych w terenie. • Wykonywanie pomiarów długości odcinków taśmą geodezyjną. • Wykonywanie pomiarów długości odcinków dalmierzem optycznym. • Sporządzanie szkicu pomiaru sytuacyjnego. • Zakładanie osnowy pomiarowej kątowo-liniowej. • Wykonywanie pomiarów szczegółów sytuacyjnych różnymi metodami. • Sporządzanie opisów topograficznych punktów osnowy pomiarowej. 3. Zasady sporządzania map sytuacyjnych Sporządzanie map sytuacyjnych na podstawie bezpośrednich pomiarów terenowych. Mapa zasadnicza. Podział mapy na arkusze.

8

Przyrządy do kartowania treści mapy. Kartowanie szczegółów terenowych. Opracowanie mapy sytuacyjnej. Ćwiczenia: • Sporządzanie mapy sytuacyjnej na podstawie wykonanych pomiarów

terenowych. • Opracowywanie mapy sytuacyjnej z zastosowaniem techniki

komputerowej. 4. Elementy optyki w instrumentach geodezyjnych Prawa odbicia i załamania światła. Zwierciadła. Płytka płaskorównoległa i jej zastosowanie w instrumentach geodezyjnych. Klin optyczny i jego zastosowanie w instrumentach geodezyjnych. Pryzmaty i ich zastosowanie. Soczewki, graficzna konstrukcja obrazów, wady soczewek. Lupa, mikroskop, luneta. Cechy charakterystyczne lunety. Dalmierze optyczne. Ćwiczenia: • Wyznaczanie odległości między dwoma punktami przy użyciu

dalmierzy optycznych. • Wyznaczanie kątów prostych przy użyciu węgielnicy pryzmatycznej. 5. Niwelacja geometryczna Pomiary wysokościowe, poziomy odniesienia. Sposoby prezentacji rzeźby na mapach. Znaki umowne. Rodzaje i metody niwelacji geometrycznej. Instrumenty i przyrządy stosowane w niwelacji geometrycznej. Sprawdzanie i rektyfikacja niwelatorów. Technika wykonywania niwelacji geometrycznej. Niwelacja techniczna reperów. Niwelacja podłużna i poprzeczna. Niwelacja powierzchniowa metodą: siatki, profili, oraz punktów rozproszonych. Warstwice. Kartowanie punktów wysokościowych terenu. Interpolacja warstwic. Kreślenie warstwic. Automatyczne generowanie warstwic. Zasady wykonywania niwelacji precyzyjnej. Instrumenty i przyrządy do niwelacji precyzyjnej.

9

Ćwiczenia: • Sprawdzanie warunków geometrycznych niwelatora i jego

rektyfikacja. • Wykonywanie niwelacji reperów w ciągu zamkniętym i obliczenie

wysokości reperów. • Wykonywanie niwelacji reperów ciągu otwartego, dwustronnie

dowiązanego oraz obliczanie wysokości reperów. • Wykonywanie niwelacji podłużnej i poprzecznej oraz sporządzanie

profilów terenu. • Wykonywanie niwelacji powierzchniowej terenu metodą punktów

rozproszonych oraz sporządzanie mapy wysokościowej. • Sprawdzanie warunków geometrycznych niwelatorów precyzyjnych. • Dokonywanie odczytów na łacie do niwelacji precyzyjnej oraz

wprowadzanie danych do dziennika niwelacyjnego. • Wykonywanie pomiaru wysokości reperów metodą niwelacji

precyzyjnej. 6. Instrumenty do pomiarów kątów poziomych i pionowych Pojęcie kąta poziomego i kąta pionowego. Geometryczne zasady budowy instrumentów kątomierczych. Budowa i zasady działania teodolitu. Systemy i urządzenia odczytowe teodolitów optycznych i elektronicznych. Warunki geometryczne i rektyfikacja teodolitu. Ćwiczenia: • Dokonywanie odczytów w różnych systemach odczytowych

teodolitów. • Sprawdzanie i rektyfikacja libelli alidadowej. • Określenie błędów kolimacji i inklinacji. • Wyznaczanie miejsca zera koła pionowego. 7. Pomiar kątów poziomych i pionowych Centrowanie i poziomowanie teodolitu. Zasady pomiaru kątów poziomych i pionowych. Metody pomiaru kątów poziomych. Dokładność pomiaru kątów poziomych. Pomiar kątów pionowych. Ćwiczenia: • Centrowanie i poziomowanie teodolitu. • Wykonywanie pomiarów pojedynczego kąta metodą kątową,

10

prowadzenie dziennika obserwacji kątowych oraz obliczanie średniej wartości kąta.

• Wykonywanie pomiarów kątów metodą kierunkową, prowadzenie dziennika obserwacji kątowych oraz obliczanie średnich wartości kierunków.

• Wykonywanie pomiarów kątów pionowych, prowadzenie dziennika obserwacji kątowych oraz obliczanie wartości kątów.

8. Rachunek współrzędnych Geodezyjny układ współrzędnych prostokątnych płaskich. Obliczanie współrzędnych. Obliczenia geodezyjne na liczbach przybliżonych. Dokładność obliczeń, reguły rachunkowe Kryłowa – Bradisa. Symbole rachunkowe Hausbrandta. Obliczanie azymutów, kątów i długości odcinka ze współrzędnych. Obliczanie współrzędnych punktów terenowych wyznaczonych metodą domiarów prostokątnych i metodą biegunową. Obliczanie współrzędnych punktów na podstawie kątowego i liniowego wcięcia w przód, wcięcia wstecz oraz metodą Hansena. Rodzaje transformacji. Transformacja współrzędnych punktów. Ćwiczenia: • Obliczanie długości odcinka i jego azymutu na podstawie

współrzędnych. • Obliczanie współrzędnych dowolnego punktu. • Obliczanie współrzędnych punktów na podstawie domiarów

prostokątnych. • Obliczanie współrzędnych punktu metodą kątowego wcięcia w przód,

liniowego wcięcia w przód, wcięcia wstecz z zastosowaniem kalkulatorów i programów komputerowych.

• Wyznaczanie współrzędnych punktów metodą Hansena. • Przeliczanie współrzędnych biegunowych na prostokątne oraz

prostokątnych na biegunowe. • Wykonywanie transformacji współrzędnych punktów. 9. Elementy rachunku wyrównawczego Pochodne funkcji złożonych. Różniczka funkcji wielu zmiennych. Rozwinięcie funkcji w szereg. Podstawowe wiadomości o wyznacznikach, krakowianach i macierzach. Spostrzeżenia jednakowo i niejednakowo dokładne.

11

Błędy spostrzeżeń, ich rodzaje i charakterystyka. Prawa i rodzaje błędów przypadkowych. Własności błędów przypadkowych. Prawo przenoszenia się błędów średnich. Zadania rachunku wyrównawczego. Metoda najmniejszych kwadratów i jej zastosowanie. Wyrównanie spostrzeżeń bezpośrednich. Obliczenie średniego błędu typowego spostrzeżenia. Wagi spostrzeżeń. Średnia arytmetyczna. Ogólne zasady wyrównania obserwacji metodą pośredniczącą. Równania poprawek i równania normalne. Obliczanie średnich błędów obserwacji, średnich błędów niewiadomych i ich funkcji. Metoda pośrednicząca i jej zastosowanie. Ogólne zasady wyrównania obserwacji metodą zawarunkowaną. Równania warunkowe i równania poprawek obserwacyjnych. Metoda korelacyjna i metoda warunkowa oraz ich zastosowanie. Ćwiczenia: • Obliczanie pochodnych funkcji jednej i wielu zmiennych. • Wyrównywanie spostrzeżeń bezpośrednich oraz obliczanie średniego

błędu z wielokrotnych obserwacji jednakowo dokładnych. • Obliczanie średniego błędu typowego spostrzeżenia w obserwacjach

niejednakowo dokładnych. • Obliczanie średniego błędu wyrównanej wartości wielkości mierzonej. • Obliczanie średnich błędów na podstawie różnic spostrzeżeń jednej

pary. • Wyrównywanie sieci niwelacyjnej metodą pośredniczącą. • Wyrównywanie sieci kątowej metodą pośredniczącą. • Wyrównywanie sieci kątowo - liniowej metodą pośredniczącą. • Wyrównywanie sieci niwelacyjnej metodą zawarunkowaną. • Wyrównywanie sieci kątowej w postaci czworoboku geodezyjnego

metodą zawarunkowaną. 10. Elektroniczne instrumenty geodezyjne Ruch falowy. Charakterystyka fali elektromagnetycznej. Podział dalmierzy elektronicznych. Budowa i zasady działania dalmierzy elektronicznych. Budowa i zasady działania tachimetrów elektronicznych i niwelatorów elektronicznych. Zasady pomiaru odległości za pomocą dalmierzy elektronicznych.

12

Ćwiczenia: • Sprawdzanie warunków geometrycznych instrumentów

elektronicznych. • Wykonywanie pomiaru dalmierzami elektronicznymi oraz

tachimetrami i niwelatorami elektronicznymi. 11. Osnowy geodezyjne Podział osnów. Charakterystyka osnowy poziomej. Charakterystyka szczegółowej osnowy poziomej. Ogólne zasady projektowania i zakładania szczegółowych oraz pomiarowych osnów poziomych. Pomiary kątowe i liniowe w szczegółowych oraz pomiarowych osnowach geodezyjnych. Obliczanie współrzędnych punktów ciągów poligonowych. Obliczanie i wyrównanie sieci poligonowych: niezależnych, nawiązanych z jednym punktem węzłowym oraz wielowęzłowych sieci nawiązanych. Charakterystyka osnowy wysokościowej. Charakterystyka szczegółowej osnowy wysokościowej. Projektowanie sieci niwelacji technicznej, jej stabilizacja i pomiar. Obliczanie najbardziej prawdopodobnych wysokości reperów węzłowych. Dokładność niwelacji technicznej. Osnowy dwufunkcyjne. Pomiar osnów geodezyjnych z wykorzystaniem techniki GNSS. Ćwiczenia: • Wykonywanie szkicu podstawowej i szczegółowej osnowy poziomej. • Sporządzanie szkicu podstawowej i szczegółowej osnowy

wysokościowej. • Wykonywanie pomiaru ciągu dwustronnie nawiązanego. • Projektowanie wielowęzłowej osnowy pomiarowej obejmującej dany

obszar. • Wykonywanie pomiarów zaprojektowanej osnowy. • Obliczanie współrzędnych punktów osnowy. • Wyrównywanie sieci niwelacyjnej z jednym punktem węzłowym. • Wyrównywanie wielowęzłowej i nawiązanej sieci niwelacyjnej. 12. Niwelacja trygonometryczna Zasady wykonywania niwelacji trygonometrycznej. Wpływ krzywizny Ziemi i refrakcji pionowej na trygonometryczny pomiar wysokości. Pomiar i obliczenie wysokości niedostępnego punktu. Zastosowanie niwelacji trygonometrycznej.

13

Ćwiczenia: • Wykonywanie pomiarów i obliczanie wysokości niedostępnego

punktu. • Obliczanie średniego błędu pomiaru położenia wysokościowego

danego punktu. 13. Tachimetria Zasady wykonywania pomiarów tachimetrycznych. Instrumenty tachimetryczne. Organizacja pracy zespołu pomiarowego. Opracowanie wyników pomiarów terenowych. Zasady opracowywania map wysokościowych. Kontrola prawidłowości wykonania mapy wysokościowej. Analiza dokładności pomiarów. Ćwiczenia: • Wykonywanie pomiarów sytuacyjno-wysokościowych na danym

terenie metodą tachimetryczną. • Opracowywanie mapy sytuacyjno-wysokościowej terenu. • Wykonywanie pomiaru rzeźby terenu przy użyciu tachimetru

elektronicznego z automatyczną rejestracją danych. • Opracowywanie mapy sytuacyjno-wysokościowej w technologii

numerycznej. 14. Podstawy geodezji wyższej, satelitarnej i astronomii

geodezyjnej Kształt i wymiary Ziemi. Elipsoida, geoida i sferoida. Powierzchnie ekwipotencjalne. Podstawowe wiadomości z grawimetrii. Podstawowa osnowa grawimetryczna. Współrzędne geodezyjne B, L, H. System odniesienia WGS-84. Globalny System Nawigacji Satelitarnej GNSS. Zasady zakładania osnów metodami GNSS. Niwelacja satelitarna. Techniki pozycjonowania. Podstawowe wiadomości z astronomii. Układy współrzędnych stosowanych w astronomii. Czas słoneczny i gwiazdowy. Czasy strefowe.

14

Ćwiczenia: • Przeliczanie średniego czasu słonecznego w danej strefie czasowej

na średni miejscowy czas słoneczny, prawdziwy czas słoneczny i gwiazdowy.

• Wyznaczanie współrzędnych punktów z wykorzystaniem techniki GNSS.

15. Elementy kartografii Klasyfikacja map. Generalizacja treści map. Ogólne zasady redakcji map. Reprodukcja kartograficzna. Kartografia cyfrowa. Podstawy teorii odwzorowań kartograficznych. Ogólna charakterystyka odwzorowań. Charakterystyka odwzorowań Gaussa-Krugera i UTM. Zasady przeliczania współrzędnych elipsoidalnych punktu na współrzędne prostokątne płaskie oraz współrzędnych prostokątnych na elipsoidalne. Ćwiczenia: • Czytanie treści map. • Odczytywanie współrzędnych punktów z map topograficznych

w różnych układach współrzędnych. • Sporządzenie matrycy fragmentu mapy. Środki dydaktyczne Komputery z geodezyjnym oprogramowaniem obliczeniowym i graficznym. Modele i przekroje instrumentów geodezyjnych. Instrukcje obsługi przyrządów i instrumentów geodezyjnych. Instrukcje i wytyczne techniczne do wykonywania prac geodezyjnych. Normy PN-ISO, ISO oraz przepisy prawne z zakresu geodezji i kartografii. Dokumentacje opracowań geodezyjno-kartograficznych. Dzienniki pomiarowe, formularze szkiców i opisów topograficznych punktów oraz formularze obliczeń. Arkusze mapy zasadniczej, map tematycznych, ewidencyjnych i topograficznych. Wzory, symbole, objaśnienia znaków topograficznych. Kalkulatory elektroniczne. Tablice astronomiczne. Optyczne teodolity techniczne.

15

Elektroniczne teodolity techniczne. Tachimetry elektroniczne. Dalmierze elektrooptyczne. Pionowniki optyczne. Odbiorniki GNSS. Optyczne niwelatory automatyczne: techniczne i precyzyjne. Niwelatory kodowe z kompletem łat kodowych. Statywy geodezyjne. Lustra do instrumentów elektronicznych. Taśmy geodezyjne ze szpilkami. Ruletki geodezyjne. Tyczki geodezyjne ze stojakami. Szkicowniki. Węgielnice. Piony sznurkowe. Piony optyczne. Żabki niwelacyjne. Uwagi o realizacji Przedmiot Geodezja ogólna jest podstawowym przedmiotem nauczania w zawodzie. Program nauczania przedmiotu integruje treści z geodezji i kartografii, matematyki, fizyki oraz geografii. Obejmuje wiedzę z zakresu: prowadzenia pomiarów liniowych i sytuacyjnych, sporządzania map sytuacyjnych i sytuacyjno - wysokościowych, dobierania i przygotowywania instrumentów geodezyjnych do pomiaru kątów poziomych i pionowych, wykonywania obliczeń geodezyjnych, projektowania i zakładania osnów geodezyjnych oraz prowadzenia pomiarów tachimetrycznych.

Skuteczność nauczania przedmiotu w znacznym stopniu zależy od właściwego doboru treści i metod nauczania. Należy preferować te metody, które zapewniają: − wdrażanie ucznia do samodzielnego i logicznego myślenia, − aktywny udział w rozwiązywaniu zadań i problemów, − stosowanie zdobytej wiedzy w praktyce, − kształtowanie u uczniów określonych umiejętności i nawyków. Do realizacji programu zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, metody projektów oraz ćwiczeń praktycznych.

16

Geodezyjne ćwiczenia praktyczne stanowią integralną część procesu dydaktycznego, umożliwiają uczniom zdobycie umiejętności w zakresie wykonywania pomiarów geodezyjnych, opracowywania wyników pomiarów oraz sporządzania map i innych opracowań geodezyjnych. Realizując program należy zwracać uwagę na konieczność stosowania obowiązującej w geodezji zasady „od ogółu do szczegółu”.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonej w środki dydaktyczne pracowni przedmiotowej, natomiast ćwiczenia pomiarowe bezpośrednio w terenie na poligonie szkolnym lub innym miejscu, gdzie możliwe jest wykonanie ćwiczeń przewidzianych w programie nauczania. Ćwiczenia pomiarowe w terenie uczniowie powinni wykonywać w zespołach 5 – osobowych. Przed przystąpieniem do ich wykonywania należy przeprowadzić instruktaż wstępny w zakresie obsługi sprzętu i instrumentów geodezyjnych, wykonywania pomiarów, zapisywania wyników w dziennikach pomiarowych, poinformować uczniów o zasadach pracy w zespołach pomiarowych oraz zwrócić uwagę na konieczność przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas wykonywania ćwiczeń. Ćwiczenia dotyczące kształtowania umiejętności w zakresie wykonywania obliczeń geodezyjnych, sporządzania map i innych opracowań graficznych oraz dokumentowania prac geodezyjnych należy prowadzić w grupach 10 -15 osobowych, w pracowni przedmiotowej oraz komputerowej z wykorzystaniem dostępnych programów obliczeniowych i graficznych.

Zamieszczone w programie ćwiczenia należy traktować jako propozycję, którą można wykorzystać w czasie zajęć. Nauczyciel może opracować inne ćwiczenia o zróżnicowanym stopniu trudności, możliwych do wykonania w warunkach szkoły.

Podczas realizacji programu nauczania należy wdrażać uczniów do samodzielnej pracy, studiowania czasopism i literatury zawodowej oraz korzystania z zasobów Internetu. Wskazane jest również kształtowanie cech niezbędnych w zawodzie, takich jak: uczciwość, odpowiedzialność za wyniki pomiarów i obliczeń, poprawność dokumentacji, dbałość o wysoką jakość świadczonych usług oraz umiejętność pracy w zespole.

W procesie dydaktycznym wskazane jest również organizowanie wycieczek dydaktycznych do firm geodezyjnych, na targi i wystawy sprzętu geodezyjnego, pokazy nowych technologii, a także zapraszanie specjalistów do prowadzenia prelekcji z zakresu nowoczesnych technologii pomiarów i opracowań geodezyjno-kartograficznych.

17

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Wiadomości podstawowe 19 2. Pomiary liniowe i sytuacyjne 20 3. Zasady sporządzania map sytuacyjnych 31 4. Podstawowe wiadomości z optyki instrumentów

geodezyjnych 19

5. Niwelacja geometryczna 31 6. Instrumenty do pomiarów kątów poziomych

i pionowych 31

7. Pomiar kątów poziomych i pionowych 43 8. Rachunek współrzędnych 43 9. Elementy rachunku wyrównawczego 57

10. Elektroniczne instrumenty geodezyjne 21 11. Osnowy geodezyjne 31 12. Niwelacja trygonometryczna 31 13. Tachimetria 45 14. Podstawy geodezji wyższej, satelitarnej

i astronomii geodezyjnej 45

15. Elementy kartografii 45 Razem 512

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania na podstawie określonych kryteriów, zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Proces oceniania powinien obejmować diagnozę stanu wiedzy i umiejętności uczniów w odniesieniu do celów kształcenia, rejestrowanie postępów w toku realizacji programu nauczania oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów. W trakcie oceniania należy informować uczniów o poziomie ich osiągnięć w stosunku do wymagań programowych.

18

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − ustnych i pisemnych sprawdzianów, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, − wykonanych projektów.

Podczas oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na: − organizowanie stanowiska pracy, − dobieranie metod pozyskiwania danych o terenie, − dobieranie instrumentów geodezyjnych i przyrządów pomiarowych, − posługiwanie się instrumentami geodezyjnymi, − wykonywanie pomiarów kątów, długości odcinków i wysokości

punktów, − wykonywanie obliczeń geodezyjnych, − sporządzanie map sytuacyjno-wysokościowych, − opracowywanie dokumentacji pomiarowej, obliczeniowej i graficznej, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ochrony środowiska. Podczas kontroli i oceny dokonywanej na podstawie wypowiedzi ustnej, należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, poprawność merytoryczną wypowiedzi, posługiwanie się terminologią zawodową oraz poprawność wnioskowania.

Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów przedmiotowych.

Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna motywować i aktywizować ucznia do nauki oraz wpływać na kształtowanie dyscypliny, pracowitości i odpowiedzialności za wykonaną pracę.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Literatura Czarnecki K.: Geodezja współczesna w zarysie. Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa,1995. Jagielski A.: Geodezja I. Wydawnictwo P.W. „Stabil”, Kraków, 2002. Jagielski A.: Geodezja II. Wydawnictwo P.W. „Stabil”, Kraków, 2003. Jarzębowski T.: Elementy astronomii. Podręcznik dla technikum geodezyjnego. PPWK, Warszawa, 1984. Kamela Cz., Lipiński M.: Geodezja. PPWK, Warszawa, 1985. Lazzarini T. i inni: Geodezja. PPŁK, Warszawa, 1995. Płatek A.: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry elektroniczne. Część I . PPWK, Warszawa-Wrocław, 1991. Płatek A.: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry

19

elektroniczne. Część II. PPWK, Warszawa-Wrocław, 1992. Skórczyński A.: Podstawy obliczeń geodezyjnych. PPWK, Warszawa, 1983. Wójcik M., Wyczałek I.: Geodezja. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, 1999. Wysocki J., Geodezja i fotogrametria. Wyd. SGGW, Warszawa, 1995. Ząbek J.: Geodezja I . Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1998. Instrukcje geodezyjne: O – 1 Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych. O – 2 Ogólne zasady opracowania map do celów gospodarczych. O – 3 Zasady kompletowania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. G – 1 Geodezyjna osnowa pozioma. G – 2 Geodezyjna osnowa wysokościowa. G – 3 Geodezyjna obsługa inwestycji. G – 5 Pomiary sytuacyjne i wysokościowe. K – 1 Mapa zasadnicza. Wytyczne techniczne: K -1.1, K -1.3, K -1.4. Czasopisma: Przegląd Geodezyjny, Geodeta, GPS World. Opisy obliczeniowych i graficznych programów komputerowych. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

20

GEODEZJA INŻYNIERYJNA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − opracować geodezyjnie projekty planów realizacyjnych obiektów

budowlanych, − zastosować różne metody geodezyjnego opracowania projektów

obiektów budowlanych, − dobrać narzędzia i metody tyczenia w zależnosci od wymaganej

dokładności prac geodezyjnych, − zaprojektować osnowy realizacyjne, − wytyczyć w terenie osnowę realizacyjną do budowy i montażu

obiektów budowlanych, − zastosować różne metody tyczenia sytuacyjnego i wysokościowego

obiektów budowlanych, − sporządzić szkice dokumentacyjne, − przeprowadzić geodezyjną obsługę budowy obiektów budowlanych

oraz skontrolować ich przestrzenne usytuowanie, − opracować geodezyjnie geometrię prostych i krzywoliniowych

odcinków tras, − wytyczyć w terenie, na płaszczyźnie poziomej i pionowej proste

i krzywoliniowe odcinki tras, − wykonać prace geodezyjne związane z tyczeniem tras drogowych

i kolejowych, − wykonać pomiary realizacyjne podczas budowy tras

komunikacyjnych, − wytyczyć w terenie obiekty budownictwa wodnego, − wykonać inwentaryzację geodezyjną sieci uzbrojenia terenu, − założyć i zaktualizować kataster obiektów uzbrojenia terenu, − zlokalizować w terenie przewody uzbrojenia podziemnego terenu, − opracować geodezyjnie projekt realizacji inwestycji na danym terenie, − przeprowadzić geodezyjną obsługę budowy wysokich obiektów

budowlanych, − wykonać geodezyjne pomiary przemieszczeń i odkształceń budowli, − założyć osnowy geodezyjne do tyczenia tuneli, − wykonać prace realizacyjne w budownictwie tunelowym, − zastosować przepisy prawa, instrukcje i normy obowiązujące

w geodezji inżynieryjnej, − zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

środowiska podczas wykonywania pomiarów geodezyjnych.

21

Materiał nauczania

1. Wiadomości wstępne Przedmiot i zadania geodezji inżynieryjnej. Specyfika pomiarów inżynieryjnych. Narzędzia i techniki pomiarowe. Materiały geodezyjno - kartograficzne stosowane do celów projektowych oraz geodezyjnej obsługi inwestycji. Przepisy prawa budowlanego, geodezyjnego i kartograficznego, wytyczne techniczne, normy i instrukcje stosowane w geodezji inżynieryjnej. Ćwiczenia: • Czytanie i interpretowanie treści map zgodnie z instrukcjami

i wytycznymi technicznymi GUGiK. • Czytanie i interpretowanie opracowań geodezyjno - kartograficznych

oraz projektów inwestycji. 2. Geodezyjne osnowy realizacyjne Klasyfikacja geodezyjnych osnów realizacyjnych. Pozioma osnowa realizacyjna: przeznaczenie, projektowanie, zakładanie i utrwalanie punktów. Pomiar i wyrównanie poziomych osnów realizacyjnych. Wysokościowa osnowa realizacyjna: przeznaczenie, projektowanie, zakładanie i utrwalanie punktów. Pomiar i wyrównanie wysokościowych osnów realizacyjnych. Ćwiczenia: • Wytyczanie w terenie punków charakterystycznych, linii prostych lub

układu prostych zgodnie ze współrzędnymi punktów ustalonymi w projekcie.

• Zakładanie i utrwalanie w terenie roboczych punktów osnowy wysokościowej.

• Wykonywanie pomiarów różnic wysokości punktów oraz obliczanie i wyrównanie punktów osnowy.

3. Pomiary realizacyjne Opracowania geodezyjne do projektu pojedynczego obiektu inwestycyjnego. Opracowania geodezyjne do projektu zespołu obiektów budowlanych. Szczegółowe plany zagospodarowania przestrzennego terenu. Plany realizacyjne osiedli mieszkaniowych. Plany realizacyjne zakładów przemysłowych. Projekty szlaków komunikacyjnych. Zasady tyczenia lokalizacyjnego.

22

Metody tyczenia. Tyczenie jedno- i dwuetapowe. Pomiary kontrolne. Pomiary liniowe, kątowe i wysokościowe. Tyczenie linii i płaszczyzn o określonym nachyleniu. Tyczenie prostych równoległych. Przenoszenie wysokości punktów na różne poziomy. Metody pionowania. Zasady ustalania dokładności tyczenia. Zasady organizacji i wykonywania pomiarów realizacyjnych. Zasady prowadzenia geodezyjnej obsługi podczas montażu budowli z prefabrykatów. Zasady ustalania dokładności montażu elementów budowli. Ćwiczenia: • Opracowywanie geodezyjne projektu pojedynczego obiektu

budowlanego metodą domiarów prostokątnych oraz metodą biegunową.

• Tyczenie lokalizacyjne pojedynczego obiektu budowlanego na podstawie opracowanego szkicu dokumentacyjnego.

• Projektowanie wcięć liniowych i kątowych oraz sporządzanie szkiców dokumentacyjnych tyczonego obiektu.

• Tyczenie w terenie prostej równoległej do płaszczyzny pionowej, przechodzącej przez wskaźniki konstrukcyjne.

• Wtyczanie teodolitu w daną płaszczyznę pionową. • Wyznaczanie w terenie położenia punktów o określonych

wysokościach. • Wyznaczanie w terenie przebiegu linii o określonym pochyleniu. • Wytyczanie w terenie zaprojektowanej wartości kąta i zaprojektowanej

długości odcinka. • Sprawdzanie pionowości danego elementu konstrukcyjnego budynku. 4. Metodyka tyczenia tras Definicja trasy. Zasady tyczenia tras. Metody tyczenia prostych odcinków tras. Krzywoliniowe odcinki tras: łuki kołowe, łuki koszowe, krzywe przejściowe, łuki kołowe z krzywymi przejściowymi, łuki odwrotne. Metody tyczenia krzywoliniowych odcinków tras. Programy komputerowe do obliczania i kreślenia elementów geometrycznych trasy.

23

Ćwiczenia: • Wyznaczanie w terenie dwóch prostych odcinków trasy i pomiar kąta

wierzchołkowego między nimi. • Obliczanie elementów wyznaczających położenie punktów głównych

i punktów pośrednich łuku o określonym promieniu. • Sporządzanie szkicu dokumentacyjnego. • Wytyczanie w terenie punktów pośrednich łuku kołowego. • Tyczenie w terenie prostego odcinka trasy, przy założeniu braku

widoczności między punktami końcowymi tego odcinka. • Opracowywanie geodezyjne krzywoliniowego odcinka trasy

w postaci łuku kołowego z symetrycznymi klotoidami. • Opracowywanie geodezyjne odcinka projektowanej trasy w postaci

podwójnego łuku koszowego • Obliczanie elementów geometrycznych łuku odwrotnego

z odcinkiem prostym. • Opracowywanie geodezyjne w płaszczyźnie poziomej projektu trasy

drogowej złożonej z odcinków prostych i krzywoliniowych. • Obliczanie długości określonej trasy. • Wyznaczanie kierunku przekroju poprzecznego w dowolnym punkcie

wytyczonego łuku kołowego. 5. Geodezja w budownictwie drogowym, kolejowym i wodnym Ogólne wiadomości o trasach drogowych, kolejowych, wodnych. Prace geodezyjne związane z opracowaniem projektów tras. Pomiary terenowe. Metody aktualizacji map. Zasady projektowania geometrii tras na mapach sytuacyjno – wysokościowych. Profile podłużne i poprzeczne. Zasady projektowania osi trasy w płaszczyźnie pionowej. Metody obliczania wysokości punktów niwelety. Łuki pionowe. Metody obliczania objętości mas ziemnych. Pomiary realizacyjne przy budowie dróg, kolei i obiektów budownictwa wodnego. Osnowy geodezyjne linii i stacji kolejowych. Tyczenie rozjazdów, skrzyżowań i połączeń torów równoległych. Zasady regulacji osi torów kolejowych. Metody przenoszenia wysokości punktów przez duże powierzchnie wodne. Przekroje poprzeczne cieków wodnych. Geodezyjne opracowanie projektów. Zasady tyczenia budowli wodnych: rowów melioracyjnych, kanałów, budowli regulacyjnych, zapór wodnych. Metody tyczenia. Tyczenie linii zalewowych zbiorników wodnych. Geodezyjna obsługa budowy mostów i wiaduktów.

24

Ćwiczenia: • Opracowywanie geodezyjne projektu trasy drogi złożonej

z kilku odcinków krzywoliniowych. • Opracowywanie geodezyjne projektu stacji kolejowej. • Opracowywanie geodezyjne poszerzenia międzytorza za pomocą

łuku odwrotnego lub czterech klotoid w kształcie litery S. • Opracowywanie geodezyjne projektu technicznego trasy mostu lub

wiaduktu. • Opracowywanie geodezyjne projektu regulacji rzeki. • Wytyczanie w terenie zaprojektowanej warstwicy linii zalewowej

zbiornika. • Przenoszenie wysokości punktów przez ciek wodny metodą niwelacji

trygonometrycznej. • Wyznaczanie linii brzegowych cieku wodnego. 6. Geodezja w budownictwie przemysłowym Charakterystyka prac geodezyjnych związanych z projektowaniem i budową zakładów przemysłowych. Geodezyjne osnowy realizacyjne zakładów przemysłowych. Geodezyjne opracowanie projektów obiektów przemysłowych. Zasady ustalania dokładności tyczenia różnych obiektów. Geodezyjna obsługa budowy i montażu hal przemysłowych, suwnic, budowli wieżowych. Mapa zasadnicza zakładu przemysłowego. Geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza obiektów i urządzeń. Zastosowanie techniki laserowej w pomiarach budowlanych. Ćwiczenia: • Wyznaczanie na terenie szkoły osnowy pomiarowej w postaci siatki

realizacyjnej, jej pomiar, wyrównanie oraz wprowadzenie poprawek trasowania.

• Opracowywanie geodezyjne projektu zakładu przemysłowego. • Wytyczanie projektowanych punktów wysokościowych obiektów

zakładu przemysłowego w oparciu o osnowę reperów roboczych. • Obliczanie odchyłek osi belek od projektowanych osi szyn toru

podsuwnicowego, na podstawie wyników pomiarów wykonanych w hali.

• Określanie wysokości komina metodą niwelacji trygonometrycznej. • Wykonywanie pomiaru i obliczanie strzałki zwisu przewodu

napowietrznej linii elektroenergetycznej.

25

7. Podstawy geodezji miejskiej Specyfika prac geodezyjnych na terenach o gęstej zabudowie i uzbrojeniu podziemnym. Charakterystyka poziomych i wysokościowych osnów geodezyjnych zakładanych w miastach. Miejskie mapy tematyczne. Zasadnicza mapa miasta. Pomiary inwentaryzacyjne obiektów budowlanych. Kataster nieruchomości. System ewidencji gruntów i budynków. Geodezyjna inwentaryzacja budowli dla potrzeb urbanistycznych i architektonicznych. Ćwiczenia: • Analizowanie treści mapy zasadniczej i map tematycznych miasta. • Obliczanie elementów nawiązania ciągu poligonizacji miejskiej do

punktów osnowy podstawowej oraz wyrównanie tego ciągu metodą wliczeniową.

• Sporządzanie dokumentacji inwentaryzacyjnej na podstawie wyników pomiarów wybranego fragmentu budynku szkolnego.

8. Geodezyjne opracowanie projektów lokalizacji przewodów podziemnych i naziemnych w miastach

Podstawowe wiadomości o sieciach uzbrojenia terenu. Sposoby przedstawiania projektowanych i istniejących sieci uzbrojenia terenu na mapie zasadniczej. Zasady rozmieszczania przewodów podziemnych w ulicach. Zasady projektowania szczegółowej lokalizacji sieci uzbrojenia terenu. Geodezyjne opracowanie projektów uzbrojenia terenu. Wytyczenie w terenie projektowanych sieci. Geodezyjna obsługa budowy obiektów uzbrojenia terenu. Powykonawcze pomiary kontrolne. Ćwiczenia: • Opracowywanie geodezyjne projektu lokalizacji miejskich przewodów

podziemnych na wybranym odcinku ulicy. • Opracowywanie geodezyjne projektu technicznego wybranego

przewodu podziemnego. • Wyszukiwanie obiektów uzbrojenia terenu na podstawie mapy

zasadniczej okolic szkoły. • Opracowywanie przekroju poprzecznego ulicy z rozmieszczeniem

przewodów nadziemnych, naziemnych i podziemnych.

26

9. Geodezyjna inwentaryzacja sieci uzbrojenia terenu Cel, zakres i rodzaje inwentaryzacji. Geodezyjna inwentaryzacja bezpośrednia i pośrednia. Metody pozyskiwania danych o przewodach uzbrojenia terenu. Budowa i zasada działania wykrywaczy elektromagnetycznych. System informatyczny prowadzenia geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu GESUT. Ćwiczenia: • Wykrywanie przewodów uzbrojenia terenu przy użyciu wykrywaczy

elektromagnetycznych. • Wykonywanie inwentaryzacji uzbrojenia podziemnego terenu

wybranego fragmentu ulicy. • Opracowanie kartograficzne pomiarów inwentaryzacyjnych na

podkładzie sytuacyjno - wysokościowym. 10. Geodezyjna obsługa budowy i montażu obiektów budowlanych Zasady geodezyjnej obsługi budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego. Zakres prac geodezyjnych podczas budowy obiektów budowlanych. Zasady ustalania dokładności tyczenia budynków. Związki między tolerancją a dokładnością kontrolnych pomiarów geodezyjnych. Prace geodezyjne przy budowie fundamentów. Geodezyjne osnowy budowlano – montażowe. Metody tyczenia słupów i osi konstrukcyjnych elementów nośnych. Geodezyjna obsługa i pomiary kontrolne montażu szybów dźwigowych. Pomiary kontrolne w trakcie budowy obiektów budowlanych. Kontrola dokładności montażu budynków. Geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza. Ćwiczenia: • Wyznaczanie w terenie osnowy budowlano - montażowej, jej pomiar,

wyrównanie i zabezpieczanie punktów osnowy. • Opracowywanie geodezyjne projektu lokalizacji budynku. • Zakładanie wysokościowej osnowy realizacyjnej budynku. • Wytyczanie osi konstrukcyjnych budynku metodą biegunową. • Wykonywanie pomiarów kontrolnych podczas budowy obiektów

budowlanych. • Sporządzanie geodezyjno-kartograficznej dokumentacji na podstawie

inwentaryzacji powykonawczej.

27

11. Geodezyjne pomiary przemieszczeń i odkształceń budowli Przemieszczenia i odkształcenia budowli. Znaczenie pomiarów geodezyjnych. Zasady wyznaczania przemieszczeń i odkształceń budowli. Osnowa geodezyjna do wyznaczania przemieszczeń i odkształceń. Metody pomiarów przemieszczeń bezwzględnych i względnych. Pomiary przemieszczeń pionowych metodami niwelacji: geometrycznej, hydrostatycznej, trygonometrycznej. Inklinometryczne pomiary odkształceń. Magnetyczny reper wgłębny. Pomiar przemieszczeń metodami: fotogrametrii naziemnej, stałej prostej, wahadła fizycznego, satelitarnej techniki pomiarowej GNSS. Automatyczne systemy kontrolno-pomiarowe wyznaczania przemieszczeń. Pomiar i wyznaczenie wychylenia od pionu budowli wieżowych. Dokumentacja geodezyjna pomiaru przemieszczeń i odkształceń obiektów budowlanych. Komputerowe opracowywanie wyników pomiarów. Ćwiczenia: • Analizowanie schematów sieci kątowych i niwelacyjnych,

przeznaczonych do pomiarów przemieszczeń poziomych i pionowych. • Wyznaczanie wychylenia krawędzi wysokiego budynku metodą wcięć

kątowych z wykorzystaniem zaprojektowanej osnowy. • Wyznaczanie przemieszczeń poziomych metodą małych kątów. • Wyznaczanie przemieszczeń poziomych metodą analityczno-

graficzną. • Obliczanie przemieszczeń poziomych na podstawie okresowych

obserwacji kątowo - liniowych. • Obliczanie przemieszczeń pionowych małego obiektu na podstawie

okresowych obserwacji niwelacyjnych. 12. Prace geodezyjne w budownictwie podziemnym i górnictwie Zakres prac geodezyjnych w miejskim budownictwie podziemnym. Osnowy geodezyjne dla potrzeb budownictwa podziemnego i ich dokładność. Geodezyjne opracowywanie projektów tuneli i przejść podziemnych. Nawiązanie osnowy podziemnej do osnowy geodezyjnej na powierzchni terenu. Metody przenoszenia osnowy, osi obiektów i wysokości punktów. Geodezyjna obsługa budowy tuneli wykonywanych metodami: przeciskową, odkrywkową, górniczą i tarczową. Specyfika pomiarów geodezyjnych w kopalni.

28

Sprzęt i instrumenty geodezyjne stosowane w kopalniach. Osnowy geodezyjne w kopalniach, sposoby ich orientacji. Mapy górnicze. Pomiary sytuacyjno – wysokościowe i realizacyjne w górnictwie. Pomiary odkształceń powierzchni górotworu. Ćwiczenia: • Czytanie treści map górniczych. • Wyznaczanie osi tunelu na podstawie projektu technicznego. • Opracowywanie geodezyjne projektu sztolni dobiegowej tunelu. Środki dydaktyczne Mapa zasadnicza i mapy tematyczne. Plansze ilustrujące typy osnów geodezyjnych stosowanych w budownictwie: drogowym, kolejowym, wodnym, przemysłowym, miejskim, tunelowym i podziemnym. Plansze ilustrujące profile podłużne i przekroje poprzeczne tras drogowych i kolejowych. Plansze ilustrujące typy rozjazdów kolejowych. Plansze ilustrujące osnowy budowlano - montażowe stosowane przy geodezyjnej obsłudze obiektów budowlanych. Plansze ilustrujące typy sieci kątowych i sieci niwelacji geometrycznej przeznaczonych do pomiarów poziomych i pionowych przemieszczeń budowli. Plansze i przezrocza ilustrujące nadziemne i naziemne znaki sieci uzbrojenia terenu. Tablice do tyczenia krzywych - łuków kołowych i klotoid. Optyczne teodolity techniczne z osprzętem specjalistycznym. Teodolity i dalmierze elektroniczne. Lokalizatory urządzeń podziemnych. Tachimetry elektroniczne. Dalmierze elektrooptyczne. Pionowniki optyczne. Odbiorniki GNSS. Optyczne niwelatory automatyczne: techniczne i precyzyjne. Niwelatory kodowe z kompletem łat kodowych. Statywy geodezyjne. Lustra do instrumentów elektronicznych. Taśmy geodezyjne ze szpilkami. Ruletki geodezyjne. Tyczki geodezyjne ze stojakami. Szkicowniki. Węgielnice.

29

Piony sznurkowe. Piony optyczne. Żabki niwelacyjne. Normy obowiązujące w geodezji. Instrukcje i wytyczne techniczne, dotyczące geodezji inżynieryjnej. Prospekty urządzeń do pomiaru przemieszczeń. Programy komputerowe do sporządzania obliczeń geodezyjnych i opracowań graficznych. Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Geodezja inżynieryjna obejmuje podstawową wiedzę z zakresu projektowania i zakładania osnów realizacyjnych, wykonywania pomiarów realizacyjnych, tyczenia tras drogowych, kolejowych, wodnych i innych. Uwzględnia również zagadnienia związane z geodezyjną inwentaryzacją uzbrojenia terenu, obsługą budowy i montażu obiektów budowlanych, pomiarami przemieszczeń i odkształceń budowli oraz pracami geodezyjnymi w budownictwie podziemnym i górnictwie. Treści programowe przedmiotu są ściśle związane z programami nauczania przedmiotów: geodezja ogólna, geodezja w gospodarce nieruchomościami, informatyka geodezyjna i kartograficzna oraz geodezyjne ćwiczenia terenowe.

Realizując program przedmiotu należy odwoływać się do wiedzy uczniów zdobytej na lekcjach fizyki i matematyki szczególnie podczas wykonywania pomiarów geodezyjnych, sporządzania różnego rodzaju map oraz wyjaśniania budowy i zasady działania instrumentów geodezyjnych.

Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form pracy z uczniami oraz właściwego doboru środków dydaktycznych. Wskazane jest, aby program nauczania realizować metodami: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, dyskusji dydaktycznej, projektów oraz ćwiczeń praktycznych. Zastosowanie różnorodnych metod nauczania sprzyja zrozumieniu zjawisk oraz procesów technologicznych, kształtowaniu umiejętności wykorzystania wiedzy w sytuacjach typowych i problemowych. Przed rozpoczęciem ćwiczeń nauczyciel powinien zademonstrować sposób ich wykonania oraz udzielić instruktażu wstępnego w zakresie organizowania stanowiska pomiarowego, doboru instrumentów geodezyjnych, wykonywania odczytów, zapisywania wyników pomiarów, sporządzania szkiców dokumentacyjnych oraz zabezpieczania i przechowywania instrumentów po zakończeniu prac geodezyjnych.

30

Podczas realizacji programu należy również zapoznać uczniów z przepisami prawa w zakresie ochrony pracy oraz ochrony środowiska, zagrożeniami występującymi w środowisku pracy oraz z zasadami udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Zagadnienia te są szczególnie ważne ze względu na to, że większość ćwiczeń uczniowie będą wykonywali w terenie. Ćwiczenia praktyczne dotyczące pomiarów terenowych należy prowadzić w zespołach 5 - osobowych, na poligonie szkolnym lub na innym terenie w pobliżu szkoły gdzie istnieje możliwość wykonania ćwiczeń geodezyjnych.

Ćwiczenia dotyczące wykonywania obliczeń, sporządzania map i opracowywania dokumentacji geodezyjnej należy prowadzić w grupach 10 - 15 osobowych, w pracowni przedmiotowej lub komputerowej z wykorzystaniem specjalistycznych programów obliczeniowych i graficznych stosowanych w geodezji i kartografii.

Wskazane jest, aby podczas zajęć dydaktycznych uczniowie korzystali z różnych źródeł informacji technicznej takich, jak: normy, instrukcje, czasopisma zawodowe, poradniki i katalogi. Podczas prowadzenia zajęć zaleca się również prezentowanie filmów dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek na targi i wystawy sprzętu geodezyjnego, a także zapraszanie specjalistów do prowadzenia pokazów i prelekcji z zakresu nowoczesnych technologii pomiarów i opracowań geodezyjno-kartograficznych. Postęp techniczny i technologiczny w geodezji zobowiązuje nauczycieli do aktualizowania treści zawartych w programie nauczania przedmiotu.

Ćwiczenia zamieszczone w poszczególnych działach tematycznych stanowią propozycję, którą można wykorzystać w czasie zajęć. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował inne ćwiczenia, które może zrealizować w warunkach swojej szkoły.

Skuteczność nauczania przedmiotu w znacznym stopniu zależy od właściwego doboru treści i metod nauczania. Preferować należy metody, które zapewniają: − wdrożenie ucznia do samodzielnego i logicznego myślenia, − aktywny udział w rozwiązywaniu zadań i problemów, − stosowanie przez ucznia zdobytej wiedzy w praktyce, − kształtowanie u uczniów określonych umiejętności w zakresie

prawidłowego posługiwania się instrumentami i sprzętem geodezyjnym oraz sporządzania dokumentacji geodezyjnej. Podczas realizacji programu nauczania należy wdrażać uczniów do

samodzielnej pracy, zachęcać do studiowania literatury zawodowej, czasopism, katalogów oraz korzystania z zasobów Internetu. Należy także zwrócić uwagę na kształtowanie cech niezbędnych w zawodzie, takich jak: uczciwość, odpowiedzialność za wyniki pomiarów i obliczeń

31

oraz poprawność sporządzania dokumentacji geodezyjnej, dbałość o wysoką jakość świadczonych usług oraz umiejętność pracy w zespole.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację

poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin1. Wiadomości wstępne 8 2. Geodezyjne osnowy realizacyjne 18 3. Pomiary realizacyjne 45 4. Metodyka tyczenia tras 64 5. Geodezja w budownictwie drogowym, kolejowym

i wodnym 67

6. Geodezja w budownictwie przemysłowym 36 7. Podstawy geodezji miejskiej 17 8. Geodezyjne opracowanie projektów lokalizacji

przewodów podziemnych i naziemnych w miastach 19

9. Geodezyjna inwentaryzacja sieci uzbrojenia terenu 19 10. Geodezyjna obsługa budowy i montażu obiektów

budowlanych 20

11. Geodezyjne pomiary przemieszczeń i odkształceń budowli

25

12. Prace geodezyjne w budownictwie podziemnym i górnictwie

14

Razem 352

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie określonych kryteriów. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − ustnych i pisemnych sprawdzianów, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, − opracowanych wyników pomiarów geodezyjnych.

32

Podczas kontroli i oceny osiągnięć uczniów dokonywanej na podstawie ustnej wypowiedzi, należy zwracać uwagę na posługiwanie terminologią zawodową, poprawność merytoryczną wypowiedzi oraz umiejętność wnioskowania. Umiejętności praktyczne uczniów proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów, szczególną uwagę należy zwrócić na: − organizowanie stanowiska pomiarowego, − posługiwanie się dokumentacją geodezyjno-kartograficzną, − dobór metod pozyskiwania danych o terenie, − dobór instrumentów i sprzętu geodezyjnego, − wykonywanie pomiarów, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ochrony środowiska podczas wykonywania pomiarów geodezyjnych. − dokumentowanie wyników pomiarów, − wykonywanie obliczeń geodezyjnych, − sporządzanie dokumentacji geodezyjno - kartograficznej, − umiejętność pracy w zespole podczas wykonywania pomiarów

i ich opracowywania, − prezentacje wykonanych prac geodezyjnych.

Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów tematycznych.

Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna motywować ucznia do nauki oraz wpływać na kształtowanie dyscypliny, pracowitości i odpowiedzialności za wykonaną pracę.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą, a w ocenie końcowej należy uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia.

33

Literatura Bryś H., Przewłocki S.: Geodezyjne metody pomiarów przemieszczeń budowli. PWN, Warszawa, 1998. Gałda M., Kujawski E., Przewłocki S.: Geodezja i miernictwo budowlane. PPWK, Warszawa - Wrocław, 1994. Grodzicki S.: Geometria tras. Algorytmy obliczeń i komputerowo wspomagane projektowanie. WKiŁ, Warszawa,1987. Jasiak A., Lelonkiewicz H., Wójcik M., Wyczałek I.: Pomiary inżynierskie. Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań, 1999. Lazzarini T.: Geodezyjne pomiary przemieszczeń budowli i ich otoczenia. PPWK, Warszawa, 1977. Lipiński M.: Tablice do tyczenia krzywych cz. I i II. PPWK, Warszawa, 1972. Praca zbiorowa: Ćwiczenia terenowe z geodezji inżynieryjnej i miejskiej. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1990. Praca zbiorowa: Geodezja inżynieryjna tom I, II i III. PPWK, Warszawa, 1995. Praca zbiorowa: Geodezja inżynieryjno - przemysłowa. Zbiór przykładów i zadań cz. I i II. AGH, Kraków, 1983. Tuszyński K.: Budownictwo z technologią, WSiP, Warszawa, 1992. Żurowski A.: Pomiary geodezyjne w budowie dróg, lotnisk i mostów. WKiŁ, Warszawa, 1981. Czasopisma: Przegląd Geodezyjny, Geodeta, GPS World. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych z zakresu geodezji inżynieryjnej.

34

GEODEZJA W GOSPODARCE NIERUCHOMOŚCIAMI

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów geodezyjnych

zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,

− dobrać metody i narzędzia przeznaczone do sporządzania opracowań geodezyjno-kartograficznych,

− dobrać metody pozyskiwania danych o terenie w zależności od rodzaju wykonywanych prac geodezyjnych,

− sporządzić opracowania geodezyjne i kartograficzne z wykorzystaniem określonych technik komputerowych,

− przetworzyć dane pomiarowe na dane numeryczne i graficzne, − wykorzystać dane o terenie do sporządzania map oraz innych

opracowań geodezyjno-kartograficznych, − zaktualizować mapę zasadniczą oraz sporządzić mapy pochodne, − wykonać obliczenia geodezyjne, − ocenić dokładność wykonanych pomiarów i uzyskanych wyników

obliczeń, − przeprowadzić inwentaryzację stanu zagospodarowania terenu, − pozyskać i opracować dane do prowadzenia i aktualizacji katastru

nieruchomości, − przeprowadzić analizę źródłowej dokumentacji geodezyjnej i prawnej

oraz wykonać czynności techniczno-prawne związane z rozgraniczeniem, podziałem, scaleniem i wywłaszczeniem nieruchomości,

− sporządzić dokumentację z przeprowadzonych prac pomiarowych i obliczeniowych oraz innych opracowań geodezyjnych,

− skorzystać z danych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego,

− posłużyć się dokumentacją geodezyjną, kartograficzną i prawną, − przeprowadzić administracyjną obsługę w zakresie geodezji,

kartografii i gospodarki nieruchomościami, − zastosować przepisy prawa oraz przepisy techniczne dotyczące

geodezji, kartografii i gospodarki nieruchomościami, − skorzystać z zasobów krajowego systemu informacji o terenie, − opracować ofertę na wykonanie prac geodezyjnych oraz sporządzić

wycenę zrealizowanych prac, − wykonać prace geodezyjne dotyczące gospodarki nieruchomościami,

35

− posłużyć się przepisami prawa dotyczącymi ewidencji gruntów i budynków, planowania przestrzennego, obrotu nieruchomościami i ochrony ich granic,

− zastosować przepisy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz ochronie środowiska,

− zastosować zasady prowadzenia ewidencji gruntów i budynków, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

środowiska. Materiał nauczania 1. Wprowadzenie do przedmiotu Rola i zadania geodezji w gospodarce nieruchomościami, planowaniu przestrzennym oraz budownictwie. Podstawy rolnictwa i leśnictwa. Użytki gruntowe. Podstawy gleboznawstwa. Klasyfikacja gruntów. Mapy glebowo – rolnicze. Ochrona gruntów rolnych i leśnych. Przepisy prawa. Organy administracji geodezyjno – kartograficznej. Ochrona środowiska. Ochrona gruntów rolnych i leśnych. Obowiązki właściciela i posiadacza zależnego. Warunki wyłączenia gruntów z użytkowania rolniczego. Ćwiczenia: • Analizowanie treści map glebowo – rolniczych. • Gromadzenie informacji o gruntach zagrożonych dewastacją

i degradacją na danym obszarze. 2. Podstawowe pojęcia geodezyjne w gospodarce

nieruchomościami Obiekty powierzchniowe. Jednostka ewidencyjna. Obręb ewidencyjny. Działka i jej określenie w ewidencji gruntów. Działka budowlana. Parcela. Użytek gruntowy. Kontur klasy gleboznawczej. Granice obiektów powierzchniowych: dział, obręb, wieś, sołectwo, gmina. Nieruchomość: gruntowa, budynkowa i lokalowa. Gospodarstwo rolne. Formy zarządzania i użytkowania gruntów. Własność, współwłasność. Użytkowanie, użytkowanie wieczyste. Dzierżawa, najem, użyczenie, posiadanie samoistne i zależne. Wspólnota gruntowa. Zarząd. Posiadacz samoistny. Posiadacz zależny. Prawo rzeczowe. Prawo rzeczowe ograniczone. Prawo rzeczowe związane. Spadkobranie. Pojęcia historyczne: wspólnota gruntowa, mienie gminne, serwitut,

36

nadania gruntów, uwłaszczanie, tabela likwidacyjna, tabela nadawcza nieruchomości, separacja, grunty rustykalne, grunty dominialne, reces. Postępowanie administracyjne: przepisy, organy administracji geodezyjno-kartograficznej, właściwość organu, sposób postępowania. Dokumenty: ugoda, postanowienie, decyzja, zażalenie, odwołanie, skarga. Ewidencja gruntów i budynków. Dane ewidencyjne. Gleboznawcza klasyfikacja gruntów. Jednostka rejestrowa budynków. Jednostka rejestrowa gruntów. Jednostka rejestrowa lokali. Księgi wieczyste. Mapy ewidencyjne. Dokumentacja geodezyjno – prawna. Osoba fizyczna. Osoba prawna. Ćwiczenia: • Analizowanie i interpretowanie dokumentów postępowania

administracyjnego: postanowienia, decyzji, ugody, zażalenia, odwołania lub skargi.

• Rysowanie na mapach granic obiektów powierzchniowych. 3. Metody obliczania pól powierzchni Metody obliczania powierzchni: analityczna, graficzna, kombinowana, mechaniczna. Zasady wyrównywania pól powierzchni. Obliczenia kontrolne. Ćwiczenia: • Obliczanie pól powierzchni figur geometrycznych różnymi metodami,

porównanie wyników obliczeń. • Wyznaczanie pól powierzchni obiektów powierzchniowych różnymi

metodami. 4. Podstawy planowania przestrzennego Cele, zadania i podstawa prawna planowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Klasyfikacja planów zagospodarowania przestrzennego. Charakterystyka planów zagospodarowania przestrzennego. Zadania organów administracji państwowej. Zabudowa i zagospodarowanie działki budowlanej. Warunki lokalizacji inwestycji. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Mapy do celów projektowych. Mapy do opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego.

37

Ćwiczenia: • Analizowanie warunków zagospodarowania działki budowlanej. • Czytanie treści miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego. 5. Geodezyjne opracowanie miejscowych planów

zagospodarowania przestrzennego Zasady geodezyjnego opracowania projektów planów zagospodarowania terenu. Szkice dokumentacyjne. Metody geodezyjnego opracowania szczegółowych planów zagospodarowania przestrzennego. Równania linii prostej na płaszczyźnie: wyznacznikowe, ogólne, kierunkowe. Współrzędne punktu przecięcia dwóch prostych. Równanie prostej równoległej. Równanie prostej prostopadłej. Równanie dwusiecznej kąta. Rzutowanie punktów o znanych współrzędnych na osnowę realizacyjną i linię pomiarową. Nawiązanie elementów geodezyjnego planu zagospodarowania przestrzennego do osnowy geodezyjnej. Projektowanie i zakładanie w terenie osnowy realizacyjnej. Geodezyjne opracowanie i wyznaczenie w terenie planów realizacyjnych. Ćwiczenia: • Obliczanie współrzędnych punktu przecięcia dwóch osi ulic. • Rzutowanie na linię pomiarową punktów o znanych współrzędnych

prostokątnych. • Sporządzenie szkiców dokumentacyjnych. • Opracowywanie geodezyjne planu zagospodarowania terenu. • Opracowywanie geodezyjne wybranego projektu osiedla

mieszkaniowego. • Opracowywanie geodezyjne projektu nowych ulic i skrzyżowania

w kształcie ronda. • Opracowywanie geodezyjne planu realizacyjnego terenów zieleni

miejskiej. 6. Przekształcenia struktury terenowej Podstawowe pojęcia z zakresu przekształcania struktury terenowej. Podział nieruchomości. Geodezyjne opracowanie projektów podziału nieruchomości: wydzielenie działki o określonym polu powierzchni. Podział nieruchomości na działki o jednakowych polach powierzchni. Podział nieruchomości na działki o jednakowych szerokościach.

38

Rozgraniczenie nieruchomości. Istota i cel rozgraniczenia. Przepisy prawa. Postępowanie formalno-prawne. Czynności geodezyjne i dokumentacja związana z rozgraniczeniem nieruchomości. Zasady wykonywania map do celów prawnych. Scalanie i wymiana gruntów. Cel i istota scalenia i wymiany gruntów. Przepisy prawa. Reguły postępowania. Wywłaszczenie nieruchomości. Cel i istota wywłaszczenia. Przepisy prawa. Organ prowadzący. Sposób postępowania. Ćwiczenia: • Opracowywanie geodezyjne projektów podziału nieruchomości. • Opracowywanie dokumentacji geodezyjnej niezbędnej do wykonania

projektu podziału terenu według założeń szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego.

• Opracowywanie planu podziału określonego obszaru na działki budowlane oraz sporządzenie dokumentacji niezbędnej do założenia ksiąg wieczystych.

• Przygotowywanie wniosku o rozgraniczenie nieruchomości. • Sporządzanie protokołu granicznego. • Przeprowadzanie postępowania rozgraniczeniowego dla danej

nieruchomości oraz sporządzenie odpowiedniej dokumentacji. • Opracowywanie projektu scalenia gruntów w określonym obrębie. • Opracowywanie mapy użytków rolnych w regionie. 7. Ewidencja gruntów i budynków Istota, cele i zadania ewidencji gruntów i budynków. Podstawy prawne zakładania i prowadzenia ewidencji. Zakładanie i prowadzenie ewidencji gruntów i budynków. Systemy informatyczne do prowadzenia ewidencji. Zawartość informacyjna baz danych ewidencji. Rejestr cen i wartości nieruchomości. Zestawienia zbiorcze danych objętych ewidencją o zasięgu powiatowym, wojewódzkim i krajowym. Raporty objęte systemem komputerowej bazy danych ewidencyjnych. Rejestry: gruntów, budynków, lokali. Kartoteki budynków i lokali. Mapa ewidencyjna. Wprowadzanie zmian do dokumentacji ewidencji gruntów i budynków. Zmiany podmiotowe i przedmiotowe. Dokumenty pomiarowe i prawne. Zmiany na wniosek i z urzędu. Decyzja o wprowadzeniu zmian. Wprowadzenie w dokumentacji zmian do poszczególnych części składowych dokumentacji ewidencji gruntów i budynków. Wykorzystanie systemu informatycznego do wprowadzania zmian

39

w dokumentacji ewidencji gruntów i budynków. Kontrola ewidencji gruntów i budynków. Cel kontroli. Organ zarządzający kontrolę. Zakres i kolejność czynności technicznych. Postępowanie ze zmianami udokumentowanymi i nieudokumentowanymi. Sporządzenie nowej dokumentacji ewidencji gruntów i budynków. Tworzenie jednostki rejestrowej "przybytki i ubytki". Ćwiczenia: • Opracowywanie podstawowej dokumentacji ewidencji gruntów

i budynków w określonym obrębie. • Sporządzanie wyrysów z mapy ewidencyjnej. • Sporządzanie wypisów z rejestru gruntów i budynków. • Sporządzanie wykazu zmian gruntowych. • Wprowadzanie zmian podmiotowych i przedmiotowych do części

składowych dokumentacji ewidencji gruntów. • Wykonywanie terenowej kontroli fragmentu mapy ewidencyjnej. • Analizowanie dokumentacji kontroli ewidencji gruntów i budynków. 8. Księgi wieczyste Cel i zasady prowadzenia ksiąg wieczystych. Rodzaje rejestrów. Budowa księgi wieczystej. Przepisy prawa. Zasady przygotowania dokumentacji do wpisu w ksiągach wieczystych. Analiza zawartości ksiąg wieczystych. Ćwiczenia: • Wykonywanie wypisu z ewidencji gruntów oraz wyrysu z mapy

ewidencyjnej w celu założenia księgi wieczystej. • Analizowanie treści zapisów w poszczególnych działach ksiąg

wieczystych. 9. Rynek nieruchomości Zasób nieruchomości Skarbu Państwa. Zasób nieruchomości komunalnych. Mieszkaniowy zasób gminy. Obrót nieruchomościami państwowymi i samorządowymi. Przetargi. Obrót bezprzetargowy. Trwały zarząd. Ceny i opłaty za nieruchomości. Wartość i cena nieruchomości. Szacowanie wartości nieruchomości. Rzeczoznawcy majątkowi. Biegli. Prawo pierwokupu gminy. Obrót nieruchomościami rolnymi.

40

Ćwiczenia: • Analizowanie przepisów określających zasady udostępniania danych

o nieruchomościach budowlanych i rolnych Skarbu Państwa oraz nieruchomości budowlanych gmin.

• Analizowanie przepisów prawnych w zakresie obrotu nieruchomościami rolnymi.

• Oszacowanie wartości danej nieruchomości. Środki dydaktyczne Przepisy prawa. Kodeks cywilny. Kodeks postępowania administracyjnego. Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa Prawo budowlane. Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne. Ustawa o własności lokali. Rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Rozporządzenie w sprawie sposobu wykazywania danych w ewidencji gruntów i budynków. Instrukcje techniczne. Druki i formularze wniosków do ksiąg wieczystych. Dokumenty geodezyjne związane z gospodarką nieruchomościami: rejestry, dokumentacja ewidencji gruntów i budynków, mapy scaleniowe, mapy gleboznawczej klasyfikacji gruntów, mapy glebowo-rolnicze, Wzory pism, postanowień i decyzji administracyjnych. Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Geodezja w gospodarce nieruchomościami integruje treści z zakresu geodezji ogólnej, geodezji inżynieryjnej, oraz informatyki geodezyjnej i kartograficznej. Podczas realizacji programu nauczania należy zwrócić szczególną uwagę na właściwe interpretowanie i stosowanie odpowiednich przepisów prawa w pracach geodezyjnych w zakresie: obrotu nieruchomościami osób fizycznych, osób prawnych, gmin i Skarbu Państwa. Wiedza z zakresu prawa stosowanego w gospodarce nieruchomości jest niezbędna przy zakładaniu i prowadzeniu ewidencji gruntów i budynków, stanowi podstawę do obliczenia wymiaru obciążeń cywilno-prawnych związanych z gruntami i nieruchomościami, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, zagospodarowania przestrzennego terenu oraz obrotu i wywłaszczania nieruchomości.

41

Prace geodezyjne, związane z gospodarką nieruchomościami są realizowane w drodze postępowania administracyjnego, dlatego w procesie kształcenia należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe sporządzanie dokumentów postępowania administracyjnego. W procesie dydaktycznym zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, oraz metody projektów.

Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się poprzez wykonywanie ćwiczeń pomiarowych w terenie, które należy prowadzić w zespołach 5 – osobowych. Ćwiczenia praktyczne dotyczące kształtowania umiejętności w zakresie wykonywania obliczeń geodezyjnych, sporządzania map i innych opracowań graficznych oraz dokumentowania prac geodezyjnych należy prowadzić w grupach 10 - 15 osobowych. Ćwiczenia te powinny być realizowane z wykorzystaniem specjalistycznych programów komputerowych. Ćwiczenia w poszczególnych działach tematycznych stanowią propozycję, którą można wykorzystywać w czasie prowadzenia zajęć dydaktycznych. Nauczyciel może przygotować własne ćwiczenia o różnym stopniu trudności, możliwe do zrealizowania w warunkach szkoły.

Podczas realizacji programu nauczania należy wdrażać uczniów do samodzielnej pracy, zachęcać do studiowania literatury zawodowej i czasopism, analizy przepisów prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz do korzystania z informacji zawodowych zamieszczanych w Internecie. Należy także zwrócić uwagę na kształtowanie cech niezbędnych w zawodzie, takich jak: uczciwość, odpowiedzialność za wyniki pomiarów i obliczeń oraz poprawność dokumentacji, dbałość o dobrą jakość świadczonych usług oraz umiejętność pracy w zespole.

W procesie dydaktycznym wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do firm geodezyjnych, na targi i wystawy sprzętu geodezyjnego oraz zapraszanie specjalistów do prowadzenia pokazów i prelekcji z zakresu nowoczesnych technologii pomiarów i opracowań geodezyjno-kartograficznych.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację

poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Wprowadzenie do przedmiotu 4 2. Podstawowe pojęcia geodezyjne w gospodarce

nieruchomościami 14

42

3. Metody obliczania pól powierzchni 37 4. Podstawy planowania przestrzennego 37 5. Geodezyjne opracowanie miejscowych planów

zagospodarowania przestrzennego 38

6. Przekształcenia struktury terenowej 48 7. Ewidencja gruntów i budynków 48 8. Księgi wieczyste 10 9. Rynek nieruchomości 20

Razem 256 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Do pomiaru osiągnięć uczniów mogą być stosowane: − sprawdziany ustne i pisemne, − testy osiągnięć szkolnych, − sprawdziany praktyczne. Dokonując oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na: − posługiwanie się terminologią zawodową, − opracowywanie danych pomiarowych, − wykonywanie obliczeń geodezyjnych, − czytanie dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, − pozyskiwanie danych geodezyjnych oraz ich przetwarzanie, − interpretowanie przepisów dotyczących podziałów, rozgraniczenia,

scalania i wywłaszczania nieruchomości, − opracowywanie baz danych systemów geoinformacyjnych,

sporządzanie dokumentacji pomiarowej, obliczeniowej i graficznej. Umiejętności praktyczne uczniów proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności podczas wykonywania ćwiczeń. Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów programowych.

43

Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna motywować ucznia do nauki oraz wpływać na kształtowanie dyscypliny, pracowitości i odpowiedzialności za wykonaną pracę.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Literatura Gajda J., Kołtuniak Cz.: Dysponowanie nieruchomościami nierolnymi. Zachodnie Centrum Wydawnicze, Warszawa - Zielona Góra, 1995. Gaździcki J.: Systemy informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa, 1995. Gaździcki J.: Systemy katastralne. PPWK, Warszawa, 1995 Łukaszewski Z., Perycz R., Wittner I.: Sprzedaż nieruchomości rolnych. Zachodnie Centrum Wydawnicze, Warszawa - Zielona Góra, 1995. Marczak J., Niewińska J., Śnieć E.: Dzierżawa nieruchomości rolnych. Zachodnie Centrum Wydawnicze, Warszawa - Zielona Góra, 1995. Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa: Tymczasowe zasady wyceny nieruchomości. Zeszyt 1. Zasady Ogólne. Warszawa 1994. Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Ustawa Prawo budowlane. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa o własności lokali. Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne. Ustawa Prawo o notariacie. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Instrukcja techniczna G-5 Ewidencja gruntów i budynków. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

44

FOTOGRAMETRIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić znaczenie fotografii i fotogrametrii w geodezji, − określić związki geometryczne między rzutem środkowym,

a zdjęciem fotograficznym, − wyjaśnić wpływ procesów chemicznych na budowę materiałów

światłoczułych, − scharakteryzować teorię powstawania barw, − dobrać sprzęt do wykonania zdjęć fotogrametrycznych, − posłużyć się sprzętem fotogrametrycznym, − wykonać pojedyncze zdjęcia fotograficzne oraz stereogramy

określonego obiektu, − przygotować zdjęcia do obserwacji stereoskopowej i dokonać pomiaru

współrzędnych tłowych i paralaks, − opracować projekt realizacji zdjęć naziemnych i lotniczych na

podstawie określonych warunków terenowych, − dobrać metody i narzędzia do sporządzania opracowań

fotogrametrycznych, − scharakteryzować metody fotointerpretacyjne, − dobrać metody pozyskiwania danych o terenie, − rozpoznać techniki zobrazowania terenu, − dokonać uproszczonej interpretacji fotogrametrycznych zdjęć

lotniczych, − sporządzić mapy sytuacyjne i sytuacyjno-wysokościowe na podstawie

zdjęć fotogrametrycznych, − wykonać obliczenia fotogrametryczne, − sporządzić dokumentację wykonywanych prac fotogrametrycznych,

obliczeniowych oraz innych opracowań, − obsłużyć systemy geoinformacyjne, − wskazać możliwości wykorzystania fotogrametrii i teledetekcji

w różnych dziedzinach gospodarki, nauki i techniki, − zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

wykonywania zdjęć oraz sporządzania dokumentacji fotogrametrycznej.

45

Materiał nauczania 1. Podstawy fotogrametrii Definicja i podział fotogrametrii. Rys historyczny i kierunki rozwoju fotogrametrii. Promieniowanie elektromagnetyczne – zakres użyteczny w fotografii. Budowa i zasady działania klasycznych i cyfrowych aparatów fotograficznych. Dodatkowe wyposażenie aparatów fotograficznych. Charakterystyka obiektywu: zdolność rozdzielcza obiektywu, błędy obrazu tworzonego przez układy optyczne, sposoby ich kompensowania. Zasady fotografowania. Równanie soczewki. Głębia ostrości. Odległość hiperfokalna. Materiały fotograficzne i ich właściwości. Wytwarzanie emulsji fotograficznej. Krzywa fotograficzna materiału światłoczułego. Wskaźniki kontrastowości. Światłoczułość i barwoczułość emulsji fotograficznej. Zdolność rozdzielcza materiału światłoczułego. Budowa i podział materiałów fotograficznych. Geometria rzutu środkowego. Rzut środkowy na płaszczyznę, odwzorowanie punktu, prostej i płaszczyzny. Konstrukcje podstawowe w rzucie środkowym. Równoległość i prostopadłość elementów. Obroty i kłady. Punkty mierzenia. Przekształcanie figur i brył w rzucie środkowym. Podstawy stereoskopii. Budowa oka ludzkiego. Fizjologiczne podstawy widzenia stereoskopowego. Sposoby otrzymywania sztucznego efektu stereoskopowego, zniekształcenie modelu stereoskopowego. Pojęcie znaczka pomiarowego. Stereoskop zwierciadlany. Ćwiczenia: • Wykonywanie aparatem fotograficznym zdjęć tworzących stereogram. • Przekształcanie figur w rzucie środkowym. • Konstruowanie brył w rzucie środkowym. • Odtwarzanie wymiarów budynku na podstawie rzutu środkowego. • Obserwowanie modelu stereoskopowego przy użyciu stereoskopu

zwierciadlanego. 2. Fotogrametria naziemna Naziemne kamery pomiarowe. Klasyfikacja kamer. Budowa i zasada działania. Warunki geometryczne oraz zastosowanie kamer. Zdjęcia naziemne normalne i zwrócone. Kąt rozwarcia obiektywu a zasięg zdjęcia.

46

Projektowanie zdjęć naziemnych. Stosunek bazowy a dokładność opracowania. Projektowanie osnowy fotogrametrycznej. Punkty kontrolne. Technika wykonywania zdjęć. Układy współrzędnych stosowane w fotogrametrii. Właściwości pomiarowe zdjęć naziemnych. Elementy orientacji. Określenie współrzędnych punktów na podstawie stereogramu normalnego. Pomiar kątów na podstawie współrzędnych tłowych. Przyrządy i metody opracowania zdjęć naziemnych. Monokomparator, stereokomparator, stereomikrometr, stacja fotogrametryczna. Zastosowanie fotogrametrii naziemnej. Zadania topograficzne. Inwentaryzacja architektoniczna. Pomiar odkształceń i przemieszczeń. Pomiar objętości mas ziemnych. Dokumentacja w górnictwie i geologii. Ćwiczenia: • Opracowywanie zdjęć naziemnych określonego obiektu

przestrzennego. • Wykonywanie stereogramu normalnego zdjęć danego obiektu. • Określanie współrzędnych geodezyjnych punktów na podstawie

pomiaru modelu stereoskopowego. • Opracowywanie fotogrametryczne fragmentu elewacji budynku na

podstawie obserwacji stereogramu normalnego. 3. Fotogrametria lotnicza Lotnicze kamery pomiarowe. Kryteria podziału kamer. Budowa i zasada działania. Plan nalotu. Rodzaje zdjęć lotniczych. Punkty i linie nachylonego zdjęcia lotniczego. Metody wyznaczania skali zdjęć. Zniekształcenie radialne. Pomiary na zdjęciach lotniczych. Wyznaczanie wysokości obiektów na podstawie zdjęć. Aerotriangulacja analityczna przestrzenna. Przyrządy do opracowania zdjęć. Budowa i zasada działania przetworników. Warunki geometryczne i optyczne przetwarzania fotomechanicznego. Autografy. Kryteria podziału. Budowa i zasada działania autografu analogowego i analitycznego. Orientacja wzajemna i bezwzględna modelu. Ortoprojektory. Zasada przetwarzania różnicowego. Opracowywanie zdjęć lotniczych. Technika wykonania fotomap. Polowe uczytelnienie zdjęć lotniczych. Technika wykonania mapy sytuacyjno-wysokościowej. Technika wykonania ortofotomapy. Fotogrametria cyfrowa. Technika wykonania mapy numerycznej. Ortofotografia cyfrowa. Numeryczny model terenu.

47

Zastosowanie techniki GNSS w fotogrametrii. Tworzenie baz danych dla SIT i GIS. Postęp techniczny i technologiczny w fotogrametrii lotniczej. Ćwiczenia: • Opracowywanie projektu lotu fotogrametrycznego. • Obliczanie wysokości obiektów na podstawie pojedynczego zdjęcia

lotniczego i modelu stereoskopowego. • Uczytelnianie zdjęcia lotniczego. • Opracowywanie fragmentu mapy topograficznej na podstawie

stereogramu zdjęć lotniczych z wykorzystaniem stacji fotogrametrycznej.

4. Teledetekcja lotnicza i satelitarna Podstawy teledetekcji lotniczej i satelitarnej. Charakterystyka promieniowania elektromagnetycznego w zakresie użytecznym w teledetekcji. Budowa atmosfery ziemskiej. Teledetekcja satelitarna. Rodzaje i charakterystyka satelitów. Metody pozyskiwania danych w teledetekcji. Fotografia wielospektralna i sprektrostrefowa. Metody radiometryczne, techniki skanerowe, telewizyjne, radarowe, mikrofalowe. Fotointerpretacja zdjęć. Zasady procesu fotointerpretacji. Cechy rozpoznawcze obiektów. Przyrządy stosowane do fotointerpretacji zdjęć. Fotointerpretacja pomiarowa. Zastosowanie fotointerpretacji w badaniu środowiska geograficznego. Postęp naukowo-techniczny w dziedzinie teledetekcji. Ćwiczenia: • Interpretowanie zdjęcia lotniczego. • Interpretowanie zobrazowań satelitarnych. • Lokalizowanie obiektów budowlanych na zdjęciach

fotogrametrycznych. Środki dydaktyczne Zestawy negatywów stereogramów zdjęć naziemnych. Zestawy diapozytywów stereogramów zdjęć lotniczych. Powiększenia zdjęć lotniczych. Zestawy zobrazowań satelitarnych. Instrukcje i wytyczne techniczne obowiązujące w pracach fotogrametrycznych.

48

Sprzęt fotogrametryczny: stereoskopy ze śrubą mikrometryczną, naziemna kamera pomiarowa, stereokomparator, stacja fotogrametryczna wyposażona specjalistyczne programy komputerowe.

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Fotogrametria obejmuje treści z zakresu fotogrametrii naziemnej i lotniczej oraz teledetekcji lotniczej i satelitarnej.

Realizując program przedmiotu należy wykorzystywać wiedzę uczniów z takich przedmiotów jak: geodezja, geografia, informatyka, fizyka i chemia.

Zajęcia edukacyjne powinny być realizowane metodami wykładu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objaśnieniem, projektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeń praktycznych.

Przed przystąpieniem do realizacji zadań praktycznych nauczyciel powinien zapoznać uczniów z regulaminem obowiązującym w pracowni, przeprowadzić instruktaż wstępny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz użytkowania sprzętu fotograficznego i materiałów fotograficznych.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonych pracowniach dydaktycznych w grupach 10-15 osobowych. Ćwiczenia należy wykonywać indywidualnie lub w zespołach 2-3 osobowych. Wszystkie ćwiczenia powinny być opracowane przez uczniów w formie sprawozdań.

Uczniowie w ramach ćwiczeń mogą opracować własne projekty, których tematyka może dotyczyć opracowania dokumentacji geodezyjnej na podstawie zdjęć fotograficznych, zbadania wybranych elementów środowiska geograficznego na podstawie fotointerpretacji zdjęć lub sporządzenia inwentaryzacji architektonicznej określonego obiektu budowlanego. Podczas realizacji projektów należy zapewnić uczniom dostęp do aktualnych ustaw, rozporządzeń, norm obowiązujących w geodezji i kartografii, literatury zawodowej, dokumentacji geodezyjnej oraz zasobów Internetu jako źródła pozyskiwania informacji.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Podstawy fotogrametrii 26 2. Fotogrametria naziemna 26 3. Fotogrametria lotnicza 54 4. Teledetekcja lotnicza i satelitarna 54

Razem 160

49

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu nauczania na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu i zakresu opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.

Proces sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów może być realizowany za pomocą sprawdzianów ustnych, pisemnych i praktycznych, testów osiągnięć szkolnych oraz obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń praktycznych.

Proces oceniania powinien obejmować diagnozę stanu wiedzy i umiejętności uczniów w odniesieniu do celów kształcenia, rejestrowanie postępów w toku realizacji programu nauczania oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów. W trakcie oceniania należy informować uczniów o poziomie ich osiągnięć w stosunku do wymagań programowych.

Podczas oceniania należy zwrócić uwagę na: − dobieranie materiałów i sprzętu do wykonywania zdjęć, − posługiwanie się sprzętem fotogrametrycznym, − wykonywanie zdjęć i stereogramów, − interpretowanie fotogrametrycznych zdjęć lotniczych, − opracowywanie map sytuacyjno-wysokościowych, − sporządzanie dokumentacji geodezyjnej na podstawie zdjęć, wyników

pomiarów, obliczeń i innych opracowań. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia należy przeprowadzać

w trakcie i po jego wykonaniu. Nauczyciel może przygotować arkusz oceny postępów, według którego uczeń będzie mógł samodzielnie sprawdzać wyniki swojej pracy. Nauczyciel, według tego samego arkusza, powinien ocenić wykonanie zadania.

Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów programowych.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki sprawdzianów, poziom wykonania ćwiczeń oraz sposób wykonania i prezentację projektów.

50

Literatura Brześcińska W.: Fotogrametria 1. WSiP, Warszawa, 1998. Brześcińska W.: Fotogrametria 3, Teledetekcja lotnicza i satelitarna. WSiP SA, Warszawa, 1999. Ciołkosz A., Kęsik A.: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa, 1989. Ciołkosz A., Miszalski J., Olędzki J.: Interpretacja zdjęć lotniczych. PWN, Warszawa, 1978. Graliński M.: Fotogrametria naziemna. Wydawnictwo ART, Olsztyn, 1987. Linsenbarth A.: Fotogrametria naziemna i specjalna. PPWK, Warszawa, 1974. Linsenbarth A.: Satelitarne systemy teledetekcyjne. PW, Warszawa, 1987. Sitek Z.: Fotogrametria ogólna i inżynierska. PPWK, Wrocław, 1991. Wójcik S.: Zdjęcia lotnicze. PPWK, Warszawa, 1989. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

51

INFORMATYKA GEODEZYJNA I KARTOGRAFICZNA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zastosować zasady bezpiecznej pracy z komputerem, − zainstalować i uruchomić różne programy komputerowe, − utworzyć nowe katalogi oraz wprowadzić dane z różnych plików, − zastosować podstawowe polecenia systemu operacyjnego, − posłużyć się typowymi programami narzędziowymi: edytorem tekstów,

arkuszem kalkulacyjnym, bazą danych, − wykonać podstawowe zadania geodezyjne przy użyciu programów

użytkowych, − opracować dokumentację geodezyjną i kartograficzną

z wykorzystaniem określonych technik komputerowych, − wykonać obliczenia geodezyjne, − przetworzyć dane pomiarowe na dane numeryczne i graficzne, − wykorzystać dane o terenie do sporządzania map oraz innych

opracowań geodezyjno-kartograficznych, − sporządzić mapy sytuacyjne i sytuacyjno-wysokościowe na podstawie

bezpośrednich pomiarów terenowych oraz danych pozyskanych innymi metodami,

− sporządzić dokumentację wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych oraz innych opracowań,

− obsłużyć systemy geoinformacyjne, − wykonać prace geodezyjne i kartograficzne z wykorzystaniem sprzętu

komputerowego oraz specjalistycznych programów komputerowych, − wprowadzić dane do baz określonych systemów geoinformacyjnych

i obsłużyć te systemy. Materiał nauczania 1. Komputerowe środowisko pracy Regulamin pracowni komputerowej, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Podstawowe elementy komputera i ich funkcje. System operacyjny i jego zadania. Rodzaje plików: tekstowe, binarne, ASCII. Sieci komputerowe. Nowe technologie komputerowe.

52

Ćwiczenia: • Tworzenie katalogów, podkatalogów oraz plików. • Wykorzystywanie Internetu i poczty elektronicznej do celów

geodezyjnych. 2. Podstawy programowania Zdefiniowanie problemu - precyzyjne określenie elementów tworzących sytuację problemową i powiązań między nimi: dane, wyniki, cel przetwarzania. Podział problemu na zwarte logiczne moduły i określenie powiązania między nimi. Projektowanie algorytmów rozwiązania problemów: lista kroków, sieć działań, elementy strukturalne algorytmów - warunki, pętle. Języki programowania. Dokumentacja programu. Ćwiczenia: • Opracowywanie algorytmu wybranego zadania geodezyjnego

i przedstawienie go w postaci schematu blokowego. • Opracowywanie programu według wykonanego algorytmu

w wybranym języku programowania. • Wykonywanie dokumentacji zrealizowanego programu. 3. Oprogramowanie aplikacyjne stosowane w pracach

geodezyjnych i kartograficznych Arkusze kalkulacyjne. Systemy zarządzania bazą danych. Podstawowe programy przeznaczone do wykonywania obliczeń geodezyjnych i opracowań kartograficznych. Podstawowe programy przygotowania prezentacji. Wybrane programy wspomagające przygotowanie publikacji. Programy komunikacyjne. Przekazywanie informacji z wykorzystaniem Internetu. Tworzenie strony internetowej. Ćwiczenia: • Transmitowanie wyników bezpośrednich pomiarów terenowych,

wykonanych instrumentem elektronicznym, do zbiorów obliczeniowych i graficznych.

• Wykonywanie zadań geodezyjnych z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania.

• Opracowywanie numeryczne fragmentu mapy sytuacyjnej za pomocą wybranego programu graficznego.

• Wykonywanie analogowej wersji mapy, opracowanej numerycznie, z wykorzystaniem plotera lub drukarki.

53

• Tworzenie elementarnej bazy danych: zbioru punktów o określonych współrzędnych i atrybutach.

4. Systemy informacji przestrzennej Ogólne informacje o systemach informacji przestrzennej. Pojęcia: geomatyka, geoinformacja, system geoinformacyjny. Funkcje SIP. Zasady tworzenia i prowadzenia systemów. Kryteria podziału systemów informacji przestrzennej - systemy SIG i SIT. Postacie i struktury danych. Numeryczny model terenu, zasady i metody tworzenia. Specjalistyczny sprzęt komputerowy. Urządzenia wejściowe i wyjściowe, urządzenia do digitalizacji i skanowania. Plotery. Sieci komputerowe. Źródła i metody pozyskiwania danych. Zarządzanie danymi. Oprogramowanie systemów informacji przestrzennej. Przykłady systemów SIG/SIT (GIS/LIS). Numeryczne systemy opracowania map. System ewidencji gruntów i budynków jako podstawowa baza danych SIP. Ćwiczenia: • Wykonywanie wektoryzacji fragmentu mapy sytuacyjno-

wysokościowej. • Opracowywanie numerycznego modelu terenu (NMT) na podstawie

wybranego zbioru danych. • Drukowanie wybranych dokumentów z bazy danych SIP

prowadzonego w ośrodku dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.

Środki dydaktyczne Komputery połączone w sieć. Drukarki. Plotery. Digitizery. Skaner. Licencjonowane oprogramowanie. Kompilatory języków programowania komputerów: Turbo Pascal, Basic, C, C++ lub inne. Pakiety graficzne: MicroStation, AutoCAD, Corel Draw lub inne. Oprogramowanie geodezyjne, które jest wykorzystywane w przedsiębiorstwach geodezyjnych i w ośrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej: WinKalk, MikroMap, C-Geo, EWMAPA, GeoMAP, GEOINFO i inne.

54

Oprogramowanie sieciowe. Dokumentacja programów geodezyjnych: WinKalk, MikroMap, C-Geo, EWMAPA, GeoMAP, GEOINFO i innych. Dokumentacja programów użytkowych: Excel, ACCes, Word i innych. Dokumentacja programów graficznych: MicroStation, AutoCAD, Corel Draw i innych. Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu obejmuje szeroki zakres wiedzy integrującej treści z informatyki, rysunku geodezyjnego, dokumentacji technicznej oraz geodezji. Jego realizacja umożliwi kształtowanie umiejętności praktycznych w zakresie posługiwania się komputerem oraz wykorzystywania technologii informatycznych w pracach geodezyjnych i kartograficznych. Realizując proces dydaktyczny należy zapoznać uczniów z możliwościami wykorzystania typowego oprogramowania użytkowego i grafiki komputerowej oraz bazy danych SIP w sporządzaniu opracowań geodezyjnych i kartograficznych.

Podczas realizacji programu zaleca się stosowanie podstawowego oprogramowania wykorzystywanego w pracach geodezyjnych i kartograficznych: WinKalk, C-Geo, MicroStation, AutoCad oraz Mikromap. Z uwagi na duży postęp w dziedzinie informatyki należy do programu nauczania wprowadzać aktualne treści wynikające z rozwoju nauki i techniki w geodezji i kartografii.

Zajęcia edukacyjne należy realizować w pracowni wyposażonej w stanowiska komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem i dostępem do Internetu, w grupach do 15 osób. Wskazane jest, aby każdy uczeń pracował samodzielnie przy komputerze. W sytuacji, gdy ilość komputerów jest niewystarczająca, przy jednym komputerze może pracować maksymalnie dwóch uczniów. Podczas prowadzenia zajęć szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłową obsługę i konserwację sprzętu komputerowego.

Zajęcia dydaktyczne z informatyki geodezyjnej i kartograficznej powinni prowadzić nauczyciele przedmiotów zawodowych z odpowiednim przygotowaniem informatycznym i znajomością obsługi specjalistycznych programów geodezyjnych.

Podczas realizacji procesu dydaktycznego zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, projektów oraz ćwiczeń praktycznych.

Umiejętności praktyczne należy kształtować poprzez wykonywanie indywidualnych ćwiczeń praktycznych oraz projektów wykonywanych w zespołach 2-3 osobowych. Proponuje się, aby tematyka realizowanych projektów związana była z obsługą systemów informacji przestrzennej

55

w zakresie zarządzania zasobami przestrzennymi oraz gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych SIP (SIT i GIS).

Proponuje się następujący podział godzin na realizację

poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Komputerowe środowisko pracy 12 2. Podstawy programowania 28 3. Oprogramowanie aplikacyjne stosowane

w pracach geodezyjnych i kartograficznych 64

4. Systemy informacji przestrzennej 64 Razem 168

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.

Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów może być realizowany za pomocą: − sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − sprawdzianów praktycznych wykonywanych na stanowisku

komputerowym, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, − prezentacji projektów.

Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną

uwagę należy zwrócić na: − instalowanie programów komputerowych, − wprowadzanie danych do tworzonych dokumentów, − sporządzanie dokumentacji z wykonanych prac pomiarowych, − wykonywanie obliczeń geodezyjnych,

56

− wykorzystywanie programów graficznych do sporządzania map, − sporządzanie opracowań geodezyjno – kartograficznych. Oceniając projekty należy uwzględnić: − tematykę projektu, − sposób rozwiązania określonego problemu, − poprawność merytoryczną, − estetykę wykonania, − sposób prezentacji.

Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych z zakresu poszczególnych działów tematycznych.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji programu należy uwzględnić wyniki sprawdzianów, poziom wykonania ćwiczeń oraz sposób wykonania i prezentację projektu.

Literatura Gaździcki J.: Systemy informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa, 1990. Gaździcki J.: Systemy katastralne. PPWK, Warszawa, 1995. Gaździcki J.: Leksykon geomatyczny. Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej, Warszawa, 2001. Helt P.: AutoCAD. Komputerowa Oficyna Wydawnicza "HELP", Warszwa, 1990. Kraak M.-J., Omerling F.: Kartografia. Wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa,1998. Omura G.: Opanuj AutoCAD. Wydawnictwo PLJ, Warszwa, 1994. Praca zbiorowa: Technologia informacyjna. W.S.iP., Warszawa, 2002. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

57

JĘZYK OBCY ZAWODOWY Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłużyć się terminologią zawodową podczas konwersacji

prowadzonej w języku obcym, − porozumieć się z uczestnikami procesu pracy wykorzystując

słownictwo ogólne, techniczne oraz specjalistyczne, − posłużyć się ogólnymi, technicznymi i specjalistycznymi słownikami

dwujęzycznymi, − przeczytać i przetłumaczyć obcojęzyczną korespondencję, literaturę

zawodową oraz specjalistyczne periodyki z zakresu geodezji i kartografii,

− przeczytać i przetłumaczyć obcojęzyczne instrukcje dotyczące zasad działania i obsługi geodezyjnych instrumentów pomiarowych,

− uzyskać informacje dotyczące serwisu sprzętu i oprogramowania geodezyjnego przy pomocy poczty elektronicznej oraz konwersacji telefonicznej,

− zredagować notatkę z tekstu słuchanego i czytanego, − zainstalować i wykorzystać obcojęzyczne programy specjalistyczne

do rozwiązywania zadań w dziedzinie geodezji i kartografii, − posłużyć się szkicami pomiarowymi, mapami, danymi ewidencyjnymi,

materiałami fotogrametrycznymi oraz inną dokumentacją geodezyjno-kartograficzną opracowaną w języku obcym,

− zinterpretować i wykorzystać dane pochodzące z obcojęzycznych systemów informacji geograficznej,

− skorzystać z terminologii międzynarodowej przy tworzeniu i kompletowaniu dokumentacji powstałej w wyniku prac geodezyjnych,

− skorzystać z obcojęzycznej dokumentacji technicznej, norm, instrukcji technicznych, katalogów i poradników,

− wykorzystać obcojęzyczne zasoby Internetu związane z tematyką zawodową,

− przetłumaczyć, z zachowaniem zasad gramatyki i ortografii języka obcego teksty zawodowe napisane w języku polskim,

− udzielić odpowiedzi w języku obcym, − wydać instrukcje i polecenia w języku obcym związane z realizacją

prac geodezyjnych, − posłużyć się obcojęzycznym słownictwem związanym

z prowadzeniem działalności gospodarczej, − przeczytać, przetłumaczyć i odpowiedzieć na korespondencję

w języku obcym z firmami, instytucjami i osobami prywatnymi

58

wykorzystując pocztę tradycyjną i elektroniczną, − zaprezentować w języku obcym własne kwalifikacje podczas

poszukiwania pracy, − skorzystać z obcojęzycznych źródeł informacji w celu rozszerzenia

i aktualizowania wiedzy zawodowej. Materiał nauczania 1. Podstawy gramatyki Rodzajniki określone i nieokreślone. Przyimki. Zaimki: osobowe, wskazujące, dzierżawcze, względne, pytające, nieokreślone. Przymiotniki. Stopniowanie przymiotników. Przysłówki. Stopniowanie przysłówków. Czasy i tryby. Zdania warunkowe i następstwo czasów. Strona bierna czasownika. Mowa zależna. Zasady pisowni i wymowy liczebników głównych i porządkowych. Ćwiczenia: • Rozwiązywanie testu kompetencji językowych. • Wykonywanie ćwiczeń gramatycznych. 2. Zagadnienia leksykalne Zawody, kraje, narodowości. Czynności i zadania zawodowe. Określanie wieku i czasu. Określanie miary, wagi, ilości oraz innych wielkości fizycznych i danych liczbowych ze szczególnym uwzględnieniem miar kątowych i liniowych. Podstawowe słownictwo i terminologia z zakresu geografii fizycznej, optyki, fotografii, obliczeń matematycznych. Podstawowe słownictwo związane z terminologią informatyczną oraz wykorzystaniem podstawowego oprogramowania systemowego i użytkowego. Ćwiczenia: • Opisywanie zadań i czynności zawodowych. • Opisywanie właściwości technicznych przedmiotów. • Wykonywanie ćwiczeń związanych z określaniem czasu. • Wykonywanie ćwiczeń leksykalnych z luką oraz rozwiązywanie

testów wielokrotnego wyboru.

59

3. Terminologia zawodowa Słownictwo zawodowe dotyczące: budowy, wykorzystania i obsługi geodezyjnego sprzętu pomiarowego, wykonywania pomiarów i obliczeń geodezyjnych, sporządzania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. Terminologia dotycząca: wykorzystania podstawowego oprogramowania przeznaczonego do rozwiązywania zadań w zakresie geodezji i kartografii, interpretowania i wykorzystania danych pochodzących z systemów informacji geograficznej, wykonywania i wykorzystania fotogrametrycznych zobrazowań naziemnych, lotniczych i satelitarnych oraz materiałów pochodnych. Ćwiczenia: • Sporządzanie sprawozdań z realizacji podstawowych prac

geodezyjnych, kartograficznych oraz fotogrametrycznych. • Wykonywanie uproszczonych schematów z obcojęzycznymi nazwami

części podstawowych instrumentów geodezyjnych oraz opisem zasady działania i obsługi tych instrumentów.

• Czytanie map tematycznych opracowanych w języku obcym. • Rozwiązywanie testów słownikowych z zakresu znajomości

terminologii zawodowej. • Wyszukiwanie określonych informacji w obcojęzycznej literaturze

zawodowej. 4. Praca z tekstem Dokumentacja techniczna geodezyjnego sprzętu pomiarowego i oprogramowania. Obcojęzyczna prasa specjalistyczna, podręczniki zawodowe, normy, katalogi, poradniki. Komendy i polecenia używane w oprogramowaniu. Specjalistyczne materiały audiowizualne. Internetowe zasoby zawodowe. Korespondencja zawodowa. Ćwiczenia: • Wyszukiwanie artykułów o tematyce zawodowej w sieci Internet. • Analizowanie struktury tekstu, identyfikowanie zagadnień głównych

i drugorzędnych. • Wyciąganie wniosków z informacji podanych w tekście. • Posługiwanie się kontekstem w zrozumieniu dokumentu. • Formułowanie pytań dotyczących wysłuchanego i przeczytanego tekstu. • Sporządzanie notatki z tekstu słuchanego i czytanego.

60

• Wysyłanie i odbieranie obcojęzycznych informacji pocztą elektroniczną

• Tłumaczenie tekstów zawodowych z języka polskiego na język obcy. • Tworzenie własnego słownika terminologii zawodowej. • Ćwiczenia weryfikujące rozumienie tekstu ze słuchu. 5. Konwersacja zawodowa Komunikacja interpersonalna. Zwroty grzecznościowe. Wyrażanie życzeń i żądań w języku obcym. Prowadzenie rozmowy telefonicznej oraz korespondencji z wykorzystaniem poczty elektronicznej. Redagowanie oficjalnych i nieoficjalnych pism w języku obcym. Ćwiczenia: • Nawiązywanie i kontynuowanie rozmowy w języku obcym. • Stosowanie zwrotów konwersacyjnych do wyrażania opinii, zgłaszania

wątpliwości, stawiania warunków, argumentowania. • Stosowanie zwrotów grzecznościowych używanych w rozmowach

zawodowych. • Uzyskiwanie i udzielanie informacji w konwersacji telefonicznej oraz

korespondencji klasycznej i elektronicznej. • Udzielanie pisemnej odpowiedzi w języku obcym na pismo dotyczące

prowadzonych w regionie prac geodezyjnych. 6. Język obcy w działalności gospodarczej Podstawowe elementy życiorysu i listu motywacyjnego. Zasady i metody komunikowania się. Formalno-prawne podstawy działalności gospodarczej. Działalność marketingowa firmy. Ćwiczenia: • Sporządzanie dokumentów związanych z zatrudnieniem:

życiorysu, listu motywacyjnego, podania o pracę. • Prowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej o przyjęcie do pracy. • Rozróżnianie form działalności gospodarczej oraz umów o pracę. • Prowadzenie korespondencji zawodowej. • Sporządzanie reklamy usług geodezyjnych i kartograficznych oraz

sprzętu pomiarowego.

61

Środki dydaktyczne Materiały do ćwiczeń w formie tekstowej i elektronicznej. Zestaw ćwiczeń gramatycznych i leksykalnych. Słowniki dwujęzyczne, techniczne, specjalistyczne i ogólne. Czasopisma specjalistyczne, normy, katalogi, poradniki. Podręczniki zawodowe w języku obcym. Prospekty instrumentów i przyrządów geodezyjnych. Filmy o tematyce zawodowej w wersji obcojęzycznej (kasety wideo). Nagrania tekstów z zakresu języka obcego ogólnego, technicznego i specjalistycznego. Wzory dokumentów, CV, listów motywacyjnych, podań. Zestaw plansz, przezroczy, oraz prezentacje komputerowe z obcojęzyczną terminologią dotyczącą wykonywania prac geodezyjnych oraz wykorzystywanego sprzętu pomiarowego. Sprzęt audiowizualny: telewizor, magnetowid, rzutnik, projektor multimedialny, urządzenia audiovideo. Uwagi o realizacji

Realizacja programu ma na celu kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem obcym zawodowym w zakresie mówienia, rozumienia ze słuchu, czytania ze zrozumieniem, pisania, redagowania wypowiedzi i pism oraz korzystania z obcojęzycznej literatury zawodowej.

Język obcy zawodowy stanowi kontynuację nauczania języka obcego w zakresie ogólnym, dlatego warunkiem przystąpienia do nauki wybranego języka obcego jest jego znajomość przynajmniej w stopniu podstawowym. Wskazane jest, aby realizację programu nauczania rozpocząć od sprawdzenia umiejętności językowych uczniów i zaplanowania na tej podstawie metod nauczania oraz organizacji zajęć.

W pierwszym dziale tematycznym przyjęto, że zajęcia będą miały charakter wyrównawczy, polegający na powtórzeniu i poszerzeniu wiadomości nabytych przez uczniów na poprzednich etapach kształcenia. W kolejnych działach ujęto zagadnienia leksykalne dzięki, którym uczniowie poszerzą zasób słownictwa zawodowego, zdobędą umiejętności posługiwania się obcojęzycznymi źródłami informacji, słownikami obcojęzycznymi oraz literatura zawodową. W pracy z obcojęzycznymi tekstami istotne jest przygotowanie uczniów do swobodnego korzystania z literatury zawodowej, przykładowych opracowań geodezyjnych i kartograficznych, map fotogrametrycznych, topograficznych i tematycznych oraz innych opracowań geodezyjnych. Zagadnienia dotyczące działalności gospodarczej w zawodzie ułatwią przyszłym absolwentom nie tylko prowadzenie własnej działalności w Polsce, ale również poza granicami kraju.

62

Do osiągnięcia zamierzonych celów kształcenia zaleca się stosowanie metod i technik pracy wyzwalających aktywność uczniów, takich jak: inscenizacja, odgrywanie ról w różnych kontekstach komunikacyjnych, symulacja różnych sytuacji, gry językowe.

Wskazane są również metody eksponujące, szczególnie prezentacja krótkich filmów o tematyce zawodowej. Można w tym celu wykorzystywać wielojęzyczne klipy multimedialne, udostępniane przez producentów geodezyjnych instrumentów pomiarowych i oprogramowania, prezentujące nowoczesne metody pomiaru i stosowany sprzęt pomiarowy.

Do kształtowania umiejętności praktycznych w zakresie czytania, mówienia, tłumaczenia tekstów oraz konwersacji zaleca się stosowanie różnorodnych ćwiczeń do pracy w parach lub większych grupach, szczególnie w przypadku ćwiczeń polegających na układaniu dialogów sytuacyjnych.

Wskazane jest, aby program przedmiotu realizowany był w porozumieniu z nauczycielami przedmiotów zawodowych, w celu skorelowania materiału nauczania i tematyki ćwiczeń. Uczniowie powinni otrzymać do przetłumaczenia lub opracowania sprawozdania, referaty, opisy ćwiczeń, streszczenia artykułów zawodowych. Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić tak, aby pobudzić uczniów do aktywnego uczestnictwa w procesie dydaktycznym oraz spontanicznego wypowiadania się w języku obcym.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach do 15 osób w pracowni językowej wyposażonej w sprzęt audiowizualny, podręczniki, słowniki, filmy oraz inne materiały źródłowe. Część zajęć poświęconych korzystaniu z zasobów Internetu należy realizować w pracowni komputerowej.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Podstawy gramatyki 11 2. Zagadnienia leksykalne 8 3. Terminologia zawodowa 10 4. Praca z tekstem 10 5. Konwersacje zawodowe 12 6. Język obcy w działalności gospodarczej 5

Razem 56

63

Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie przez cały czas realizacji programu na podstawie określonych kryteriów, zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Sprawdzanie wiadomości należy przeprowadzać przy pomocy testów gramatycznych i leksykalnych. Umiejętność komunikowania się można oceniać podczas dialogu ucznia z innymi uczniami lub nauczycielem. W wypowiedziach ustnych należy oceniać poprawność leksykalną i gramatyczną, poprawność i płynność wymowy, zgodność wypowiedzi z tematem. W wypowiedziach pisemnych oceniać należy poprawność leksykalną i gramatyczną, styl, zgodność wypowiedzi z tematem oraz ortografię.

Umiejętności uczniów można ocenić na podstawie krótkich sprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, tłumaczeń na język obcy, wypowiedzi ustnych.

Każdą dłuższą wypowiedź nauczyciel powinien zrecenzować – wskazać jej zalety i niedociągnięcia. Recenzja ma uświadomić uczniowi poziom jego wiedzy oraz wskazać ewentualne braki. Ocena powinna zachęcać ucznia do samodzielnej i poprawnej językowo wypowiedzi.

Podczas oceniania umiejętności językowych należy uwzględnić: − rozumienie ze słuchu, − biegłość mówienia, − swobodę wypowiedzi, − zasób słownictwa, − poprawność fonetyczną i akcentową, − poprawność gramatyczną i ortograficzną.

Ważne jest, aby nauczyciel premiował każdą samodzielną pracę ucznia, jego inicjatywę w poszerzaniu wiedzy oraz posługiwanie się obcojęzycznym słownictwem zawodowym.

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

64

Literatura Słowniki Downarowicz J., Leśniok H.: Angielsko-polski słownik dla geodetów. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1993. Downarowicz J., Leśniok H.: Polsko-angielski słownik dla specjalistów z zakresu pomiarów geodezyjnych, map, planów i nieruchomości. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1997. Sitek Z.: Słownik pięciojęzyczny z zakresu fotogrametrii i teledetekcji (z objaśnieniami pojęć w języku polskim). Tom I – Polskie terminy i ich definicje oraz odpowiedniki terminów w językach: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim. Wydawnictwo AGH, Kraków, 1990. Sitek Z.: Słownik pięciojęzyczny z zakresu fotogrametrii i teledetekcji (z objaśnieniami pojęć w języku polskim). Tom II – Słowniki dwujęzyczne: angielsko-polski, francusko-polski, niemiecko-polski, rosyjsko-polski. Corbeil J.-C.: Wielojęzyczny słownik wizualny. Polski. Angielski. Niemiecki. Francuski. Leksykon tematyczny. Wydawnictwo Wilga, Warszawa, 1996. Lukszyn J.: Wielojęzyczny słownik modułowy. Avans, Warszawa, 2001. Mizgalski E.: Słownik techniczny polsko-angielski, angielsko-polski. Aneks, Wałbrzych, 1994. Praca zbiorowa: Wielki słownik angielsko-polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2002. Jastrzębska-Okoń I.: Polsko-angielski słownik tematyczny. Harald G., Warszawa, 1997. Rosenbaum O.: Praktyczny słownik komputerowy angielsko-polski, polsko-angielski. Wydawnictwo REA, Warszawa, 2001. Kienzler I: Słownik terminologii komputerowej angielsko-polski i polsko-angielski. Ivax, Gdynia, 2003. Collin P.H., Słupski J.: Słownik biznesu angielsko-polski z indeksem polsko-angielskim. Wydawnictwo Wilga, Warszawa, 1999. Tittenbrun M.: Duży słownik polsko-angielski i angielsko-polski. Kastor, Warszawa, 2001. Piprek J.: Wielki słownik niemiecko-polski i polsko-niemiecki, tom 1 i 2. Wiedza Powszechna, Warszawa, 2002. Seidel K.-H.: Słownik techniczny niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Wydawnictwo REA, Warszawa, 2003. Sokołowska M. i inni: Słownik naukowo-techniczny niemiecko-polski i polsko-niemiecki. WNT, Warszawa, 1999. Wiązek A.: Słownik techniczny niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Aneks, Wałbrzych, 2003.

65

Deumlich F. Instrumentenkunde der Vermessungstechnik. VEB Verlag für Bauwesen, Berlin, 1980. Alisch i in.: Ekonomia. Niemiecko-polski słownik tematyczny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1999. Praca zbiorowa: Słownik biznesmena polsko-niemiecki. Kanion, Zielona Góra, 2001. Skibicki W.: Słownik terminologii prawniczej i ekonomicznej niemiecko-polski. Wiedza Powszechna, Warszawa, 2000. Janicka S., Szarski J.: Słownik naukowo-techniczny francusko-polski i polsko-francuski. WNT, Warszawa, 2002. Pieńkoś E., Pieńkoś J.: Wielki słownik francusko-polski i polsko-francuski, tom 1 i 2. Wiedza Powszechna, Warszawa, 2001. Piotrowska M., red.: Słownik tematyczny francusko-polski. Philip Wilson, Warszawa, 2000. Janik A.: Mały słownik informatyczny francusko-polski. WNT, Warszawa, 1991. Dany, Noé: Les employés: service, commerce, industrie. Hachette, Paris, 2002. Eurin, Henao: Pratiques du français scientifique. Hachette, Paris, 2002.

W procesie nauczania należy wykorzystać również aktualną obcojęzyczną prasę zawodową. Proponuje się także korzystanie ze stron internetowych o tematyce zawodowej. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

66

ĆWICZENIA GEODEZYJNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zorganizować stanowisko do wykonywania geodezyjnych pomiarów

terenowych zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,

− zaplanować i zorganizować wykonanie prac terenowych w zespołach pomiarowych,

− dobrać metody pomiarów oraz sprzęt i instrumenty do wykonania określonych prac geodezyjnych,

− posłużyć się sprzętem i instrumentami geodezyjnymi zgodnie z zasadami ich użytkowania oraz odpowiednio zabezpieczyć po zakończeniu pomiarów,

− wykonać geodezyjne prace pomiarowe, obliczeniowe i graficzne, − wykorzystać istniejące materiały geodezyjne i kartograficzne do

sporządzania opracowań geodezyjnych, − zastosować obowiązujące instrukcje i wytyczne techniczne związane

z wykonywaniem geodezyjnych prac pomiarowych, obliczeniowych i graficznych,

− sporządzić opracowania geodezyjne i kartograficzne z wykorzystaniem użytkowych programów komputerowych,

− przetworzyć dane pomiarowe na dane numeryczne lub graficzne, − wykorzystać dane o terenie pozyskane różnymi metodami do

sporządzania map oraz innych opracowań geodezyjno-kartograficznych,

− sporządzić mapy sytuacyjne i sytuacyjno-wysokościowe na podstawie bezpośrednich pomiarów terenowych oraz danych pozyskanych innymi metodami,

− sporządzić dokumentację wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych oraz innych opracowań,

− ocenić dokładność wykonanych pomiarów i uzyskanych wyników obliczeń,

− przygotować wykonane prace geodezyjne do odbioru i przekazania ich do ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej,

− stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas realizacji geodezyjnych ćwiczeń terenowych.

67

Materiał nauczania

1. Pomiary szczegółów sytuacyjnych i sporządzanie map w skalach 1:500 i 1:1000

Prowadzenie wywiadu terenowego. Opracowywanie projektu geodezyjnej osnowy pomiarowej, nawiązanej do istniejącej w terenie osnowy. Utrwalanie punktów zaprojektowanej osnowy. Sporządzanie szkiców osnowy pomiarowej i opisów topograficznych punktów osnowy. Wykonywanie pomiarów długości boków osnowy. Wykonywanie pomiarów kątów teodolitem lub tachimetrem elektronicznym. Wykonywanie pomiarów szczegółów sytuacyjnych metodą domiarów prostokątnych, przedłużeń i wcięć liniowych oraz metodą biegunową. Obliczanie współrzędnych punktów osnowy pomiarowej oraz szczegółów sytuacyjnych. Opracowywanie i drukowanie arkuszy map w skalach 1:500 i 1:1000. Opracowywanie sprawozdania technicznego. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej. 2. Niwelacja reperów Opracowywanie projektów osnowy wysokościowej i utrwalenie punktów. Wykonywanie niwelacji punktów ciągu nawiązanego dwustronnie. Prowadzenie dziennika niwelacji. Wyrównywanie ciągu niwelacyjnego i obliczanie wysokości reperów. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej. 3. Niwelacja siatkowa Wytyczanie w terenie i utrwalanie siatki kwadratów o długości boków 10X10 metrów na obszarze około 0,5 ha do 1 ha. Sporządzanie szkicu siatki. Wykonywanie niwelacji punktów siatki, prowadzenie dziennika niwelacji. Obliczanie wysokości punktów siatki. Opracowywanie wyników pomiaru w skali 1:500. Wykonywanie interpolacji warstwic o cięciu warstwicowym 0.25 m. Wykreślanie i opisywanie warstwic. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej. 4. Niwelacja trasy Projektowanie przebiegu trasy o określonej długości i szerokości zawierającej łuk poziomy. Wytyczanie i utrwalanie punktów trasy.

68

Wykonywanie pomiarów kątowo – liniowych i sytuacyjnych. Wykonywanie niwelacji podłużnej i poprzecznej trasy, prowadzenie dziennika niwelacji. Obliczanie wysokości punktów trasy. Sporządzanie profilu podłużnego i profilów poprzecznych. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej. 5. Pomiary realizacyjne Opracowywanie projektu dowolnego obiektu budowlanego na mapie w skali 1:500. Wykonywanie na mapie projektu osnowy realizacyjnej. Geodezyjne opracowywanie projektu osnowy realizacyjnej i wytyczenie jej punktów w terenie. Geodezyjne opracowywanie projektu obiektu budowlanego. Sporządzanie szkiców dokumentacyjnych. Tyczenie w terenie elementów geometrycznych obiektu budowlanego. Wykonywanie pomiarów kontrolnych. Sporządzenie dokumentacji geodezyjnej. 6. Pomiary sytuacyjno – wysokościowe terenu i sporządzanie mapy

zasadniczej w skali 1:500 Prowadzenie wywiadu terenowego. Opracowywanie projektu geodezyjnej osnowy pomiarowej z punktami węzłowymi, nawiązanej do punktów istniejącej w terenie osnowy. Utrwalanie punktów zaprojektowanej osnowy. Sporządzanie szkiców osnowy pomiarowej i opisów topograficznych punktów. Wykonywanie pomiarów kątów i długości boków osnowy pomiarowej. Wykonywanie pomiarów szczegółów sytuacyjnych różnymi metodami. Wyznaczanie położenia urządzeń uzbrojenia podziemnego przy użyciu lokalizatorów oraz metodą bezpośrednią. Obliczanie współrzędnych punktów osnowy pomiarowej oraz pomierzonych szczegółów. Wykonywanie niwelacji punktów geodezyjnej osnowy pomiarowej w nawiązaniu do punktów istniejącej w terenie osnowy wysokościowej. Wykonywanie pomiarów rzeźby terenu metodą niwelacji punktów rozproszonych, prowadzenie dziennika niwelacji i szkiców pomiarowych. Wyrównywanie spostrzeżeń i obliczanie wysokości punktów osnowy pomiarowej. Obliczanie współrzędnych i wysokości pikiet. Wykonywanie i drukowanie mapy sytuacyjno-wysokościowej w skali 1:500. Sporządzanie sprawozdania technicznego. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej.

69

7. Pomiary sytuacyjno – wysokościowe terenu wykonywane metodą tachimetryczną i sporządzanie mapy zasadniczej w skali 1:1000

Prowadzenie wywiadu terenowego. Opracowywanie projektu geodezyjnej osnowy pomiarowej, nawiązanej do punktów istniejącej w terenie osnowy. Utrwalanie punktów zaprojektowanej osnowy. Sporządzanie szkiców osnowy pomiarowej i opisów topograficznych punktów. Wykonywanie pomiarów kątów i długości boków osnowy pomiarowej. Wykonywanie niwelacji osnowy pomiarowej oraz obliczenie wysokości punktów osnowy. Wykonywanie pomiaru szczegółów sytuacyjnych oraz pomiaru rzeźby terenu. Obliczanie współrzędnych i wysokości punktów osnowy, szczegółów sytuacyjnych oraz pikiet. Opracowywanie i drukowanie mapy sytuacyjno-wysokościowej w skali 1:1000. Sporządzanie sprawozdania technicznego. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej. 8. Niwelacja precyzyjna Projektowanie przebiegu dwustronnie dowiązanego ciągu niwelacji precyzyjnej o długości 1-2 km. Projektowanie położenia i utrwalanie nowych reperów w ciągu. Sporządzanie opisów topograficznych nowych reperów. Wykonywanie pomiarów różnic wysokości w obu kierunkach przy użyciu niwelatora precyzyjnego i łat precyzyjnych, prowadzenie dziennika niwelacji. Wyrównywanie spostrzeżeń i obliczanie wysokości nowych reperów. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej. 9. Przenoszenie wartości współrzędnych niedostępnych punktów

osnowy poziomej Projektowanie geometrycznej konstrukcji geodezyjnej przeniesienia współrzędnych. Utrwalanie w terenie punktów oraz pomiar elementów liniowych i kątowych zaprojektowanej konstrukcji. Sporządzanie szkiców sytuacyjnych. Sporządzanie opisów topograficznych punktów przeniesienia. Obliczanie współrzędnych punktu przeniesienia. Sporządzanie dokumentacji geodezyjnej.

70

Środki dydaktyczne Stanowiska komputerowe z geodezyjnym oprogramowaniem obliczeniowym i graficznym. Instrukcje obsługi przyrządów i instrumentów. Instrukcje i wytyczne techniczne wykonywania prac geodezyjnych. Dokumentacje opracowań geodezyjno-kartograficznych. Dzienniki pomiarowe, formularze szkiców i opisów topograficznych punktów oraz formularze obliczeń. Poglądowe arkusze mapy zasadniczej. Wzory i symbole oraz objaśnienia znaków topograficznych. Kalkulatory elektroniczne. Optyczne teodolity techniczne. Elektroniczne teodolity techniczne. Tachimetry elektroniczne. Dalmierze elektrooptyczne. Optyczne niwelatory automatyczne z kompletem łat. Niwelatory cyfrowe z kompletem łat kodowych. Statywy geodezyjne. Lustra do instrumentów elektronicznych. Taśmy geodezyjne ze szpilkami. Ruletki geodezyjne. Tyczki geodezyjne ze stojakami. Szkicowniki. Węgielnice. Piony sznurkowe. Piony optyczne. Żabki niwelacyjne. Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu jest kształtowanie umiejętności praktycznych w zawodzie technik geodeta. Proces kształcenia powinien być oparty na praktycznym wykonywaniu zadań geodezyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania elektronicznych instrumentów pomiarowych oraz specjalistycznego oprogramowania.

Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się podczas wykonywania różnego typu prac geodezyjnych w terenie. Prace geodezyjne obejmują wykonywanie pomiarów geodezyjnych oraz opracowywanie wyników pomiarów w postaci obliczeń oraz opracowań graficznych.

Ćwiczenia geodezyjne należy realizować pod koniec każdego roku szkolnego przez 2 tygodnie w klasie I, 5 tygodni w klasie II oraz 5 tygodni w klasie III. Przed przystąpieniem do realizacji programu nauczyciel powinien przedstawić organizację zajęć, udzielić instruktażu w zakresie

71

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas wykonywania prac pomiarowych w terenie. Ćwiczenia należy wykonywać w zespołach pięcioosobowych pod kierunkiem doświadczonego nauczyciela. Nauczyciel powinien zaplanować realizację poszczególnych zadań geodezyjnych i kartograficznych tak, aby każdy uczeń brał udział we wszystkich pracach geodezyjnych. Nauczyciel nadzorując pracę uczniów w terenie nie może mieć pod opieką więcej niż dwa zespoły.

Realizacja każdego zadania praktycznego powinna być poprzedzona instruktażem wstępnym oraz pokazem techniki wykonania określonych czynności geodezyjnych. Nauczyciel powinien również przewidzieć czas na powtórzenie ćwiczeń trudniejszych do wykonania.

Nauczyciele realizując program przedmiotu powinni kształtować u uczniów dodatnie cechy osobowości przez wdrażanie ich do: − przestrzegania regulaminu i dyscypliny pracy, − dbania o zachowanie wymaganej dokładności pomiarów, − rzetelności wykonywania zadań geodezyjnych i kartograficznych, − przestrzegania zasad etyki zawodowej, − twórczego współdziałania w zespole, − odpowiedzialności indywidualnej i zespołowej, − dbałości o sprzęt geodezyjny i odpowiednie jego zabezpieczenie, − przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ochrony środowiska, − poszanowania mienia społecznego i prywatnego.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację

poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Pomiary szczegółów sytuacyjnych i sporządzanie map w skalach 1:500 i 1:1000

73

2. Niwelacja reperów 8 3. Niwelacja siatkowa 14 4. Niwelacja trasy 14 5. Pomiary realizacyjne 23 6. Pomiary sytuacyjno – wysokościowe terenu

i sporządzanie mapy zasadniczej w skali 1:500 98

7. Pomiary sytuacyjno – wysokościowe wykonywane metodą tachimetryczną i sporządzanie mapy zasadniczej w skali1:1000

110

8. Niwelacja precyzyjna 10

72

9. Przenoszenie wartości współrzędnych niedostępnego punktu osnowy poziomej

10

Razem 360

Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu nauczania na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu i zakresu opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.

Umiejętności praktyczne uczniów należy oceniać na podstawie obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, prowadzonej dokumentacji pomiarów terenowych oraz sporządzonych opracowań geodezyjno-kartograficznych.

Dokonując oceny pracy uczniów należy zwrócić uwagę na: − organizowanie stanowiska pomiarowego, − dobór metod oraz technik wykonywania pomiarów geodezyjnych, − organizację i podział prac w zespole, − posługiwanie się sprzętem, przyrządami pomiarowymi i instrumentami

geodezyjnymi zgodnie z obowiązującymi instrukcjami i zasadami ich użytkowania,

− wykonywanie pomiarów geodezyjnych zgodnie z obowiązującymi zasadami,

− dbałość o wysoką jakość wykonywanych prac geodezyjnych. − przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, − umiejętność pracy w zespole.

Ocenę poprawności wykonania zadania praktycznego należy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno dostarczyć informacji o zakresie i stopniu realizacji celów określonych w programie przedmiotu.

73

Literatura Jagielski A.: Geodezja I. Wydawnictwo P.W. „Stabil”, Kraków, 2002. Jagielski A.: Geodezja II. Wydawnictwo P.W. „Stabil”, Kraków, 2003. Jarzębowski T.: Elementy astronomii. Podręcznik dla technikum geodezyjnego. PPWK, Warszawa, 1984. Kamela Cz., Lipiński M.: Geodezja. PPWK, Warszawa, 1985. Płatek A.: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry elektroniczne. Część I. PPWK, Warszawa-Wrocław, 1991. Płatek A.: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry elektroniczne. Część II. PPWK, Warszawa-Wrocław, 1992. Skórczyński A.: Podstawy obliczeń geodezyjnych. PPWK, Warszawa, 1983, Skórczyński A.: Poligonizacja. WPW, Warszawa, 1995. Ząbek J., Adamczewski Z., Kwiatkowski St.: Ćwiczenia z geodezji I. PWN, Warszawa, 1984. Ząbek J.: Geodezja I. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1998. Instrukcje geodezyjne: O-1 Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych. O-2 Ogólne zasady opracowania map do celów gospodarczych. O-3 Zasady kompletowania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. G-1 Geodezyjna osnowa pozioma. G-2 Geodezyjna osnowa wysokościowa. G-3 Geodezyjna obsługa inwestycji. G-4 Pomiary sytuacyjne i wysokościowe. K-1 Mapa zasadnicza. Czasopisma: Przegląd Geodezyjny, Geodeta. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

74

PRAKTYKA ZAWODOWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − scharakteryzować strukturę organizacyjną zakładu pracy, − rozróżnić procesy technologiczne przedsiębiorstwa geodezyjnego

z uwzględnieniem nowoczesnych technologii i nowoczesnych narzędzi,

− określić cel prowadzenia różnych prac geodezyjnych: terenowych, obliczeniowych i graficznych,

− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,

− zorganizować wykonanie zadań geodezyjnych wchodzących w skład procesu technologicznego,

− zastosować nowoczesne instrumenty i aparaturę pomiarową: niwelatory, tachimetry, teodolity i dalmierze elektroniczne oraz odbiorniki GNSS,

− wykonać mapy do celów projektowych różnymi metodami, − przeprowadzić geodezyjną obsługę budowy obiektów budowlanych, − obsłużyć systemy informacji przestrzennej, − wykonać prace geodezyjne w wyznaczonym czasie, − zastosować obowiązujące przepisy techniczne dotyczące opracowań

geodezyjnych, zawarte w normach oraz instrukcjach i wytycznych technicznych,

− zastosować przepisy prawa obowiązujące w działalności państwowej służby geodezyjnej,

− zastosować technikę komputerową do wykonywania różnych prac geodezyjnych,

− opracować oferty na wykonanie prac geodezyjnych i sporządzić wycenę zrealizowanych prac,

− wykonać prace geodezyjne zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

− skorzystać z różnych źródeł informacji oraz doradztwa specjalistycznego,

− udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

75

Materiał nauczania 1. Struktura organizacyjna przedsiębiorstw geodezyjnych. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa. Zadania produkcyjne. Baza techniczna przedsiębiorstwa. 2. Prace geodezyjne do celów projektowych Gromadzenie danych i analiza istniejących materiałów geodezyjnych i kartograficznych. Prowadzenie wywiadu terenowego. Projektowanie i zakładanie osnowy geodezyjnej. Wykonywanie pomiarów sytuacyjno-wysokościowych terenu. Sporządzanie mapy do celów projektowych. 3. Metody fotogrametryczne opracowania map Zastosowanie fotogrametrii i teledetekcji. Przetwarzanie zdjęć lotniczych. Opracowywanie map metodą fotogrametryczną. Zastosowanie fotogrametrii cyfrowej. Sporządzanie ortofotomapy. 4. Numeryczne opracowania map Pozyskiwanie danych o terenie różnymi metodami. Zastosowanie techniki GNSS w pomiarach terenowych. Opracowywanie mapy numerycznej. Opracowywanie map numerycznych do różnych celów. 5. Geodezyjna obsługa budownictwa Organizowanie i prowadzenie prac realizacyjnych. Projektowanie i zakładanie osnowy realizacyjnej. Opracowywanie geodezyjne projektu inwestycji i wytyczenie jej w terenie. Obsługa geodezyjna budowy inwestycji. Wykonywanie pomiarów powykonawczych. Wykonywanie pomiarów przemieszczeń i odkształceń obiektów budowlanych. 6. Systemy informacji przestrzennej Stosowanie sprzętu komputerowego w systemach SIP. Pozyskiwanie danych graficznych i opisowych. Wykonywanie geodezyjnych pomiarów terenowych metodami fotogrametrii i teledetekcji. Skanowanie, wektoryzacja i digitalizacja map.Przetwarzanie informacji. Przesyłanie i udostępnianie informacji. Zastosowanie systemów SIP w geodezji.

76

7. Ewidencja gruntów i budynków Zakładanie, prowadzenie i aktualizacja ewidencji gruntów i budynków. Kontrola ewidencji gruntów i budynków. Wykorzystywanie bazy danych ewidencji gruntów do prac geodezyjnych. Wykorzystywanie bazy danych geodezyjnych w gospodarce nieruchomościami. 7. Opracowania kartograficzne Redagowanie map o różnym przeznaczeniu. Zastosowanie graficznych sposobów do przedstawiania na mapie różnych treści metodą jakościową i ilościową. Opracowywanie redakcyjne map oraz przygotowywanie ich do druku. Stosowanie technologii reprodukcji kartograficznej. Środki dydaktyczne Zestaw instrukcji i wytycznych technicznych. Zestaw przepisów prawnych obowiązujących w działalności państwowej służby geodezyjnej. Mapy topograficzne, projekty i szkice osnów geodezyjnych, rejestry gruntów itp. Dzienniki pomiarowe i obliczeniowe. Dokumentacja techniczna, obliczeniowa i graficzna. Sprzęt geodezyjny oraz nowoczesne przyrządy i instrumenty geodezyjne wykorzystywane w praktyce geodezyjnej. Komputerowe narzędzia sprzętowe i programowe. Uwagi o realizacji Praktyka zawodowa może być realizowana w firmach geodezyjno-kartograficznych, ośrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej oraz w jednostkach organizacyjnych administracji geodezyjno-kartograficznej. Przy wyborze miejsc praktyk należy brać pod uwagę organizację pracy w zakładzie, rodzaj i zakres wykonywanych prac geodezyjnych, stosowany sprzęt i instrumenty geodezyjne, metody pozyskiwania danych o terenie oraz metodykę dokumentowania wyników pomiarów geodezyjnych oraz ich przetwarzania. Praktyki odbywają się na podstawie umów zawieranych między szkołą a wybranymi zakładami pracy. Umowy regulują zasady i tryb odbywania i zaliczania praktyki zawodowej. W umowie należy określić: − zakres tematyczny praktyk, − liczbę uczniów kierowanych na praktyki, − zasady nadzoru, − terminy rozpoczęcia i zakończenia praktyk.

77

Program praktyki obejmuje zagadnienia związane z nabywaniem umiejętności zawodowych na różnych stanowiskach pracy. Podczas praktyk zawodowych uczniowie powinni zapoznać się z: − zadaniami produkcyjnymi, liczbą działów, pracowni i zespołów

pomiarowych w danym przedsiębiorstwie geodezyjnym, − zakresem wymagań stawianych wykonawcy prac geodezyjnych

w pracowniach specjalistycznych i w terenie, − nowoczesnymi technologiami oraz sprzętem i urządzeniami

technicznymi znajdującymi się w danym przedsiębiorstwie geodezyjnym,

− obowiązującymi normami technicznymi oraz kryteriami jakościowymi wykonywanej pracy w zakresie dokładności pomiaru, szczegółowości i poprawności wykonania. Przewidziana programem praktyka zawodowa powinna odbywać się

na stanowiskach, na których w przyszłości będzie pracował technik geodeta. Plan i organizację zajęć do zrealizowania w ramach praktyki należy dostosować do możliwości danego przedsiębiorstwa, mając na uwadze realizację założonych w programie celów kształcenia.

Podczas zajęć uczniowie powinni mieć możliwość poznania praktycznego zastosowania geodezji w różnych dziedzinach gospodarki, organizacji prac geodezyjnych, opracowywania oraz udostępniania dokumentacji geodezyjno-kartograficznej w przedsiębiorstwach.

Praktyka powinna również przygotować uczniów do kierowania pracą innych, do pracy i współpracy w zespole oraz kształtować poczucie odpowiedzialności za jakość wykonywanej pracy.

Przed rozpoczęciem praktyk należy zapoznać uczniów z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w geodezji, prawami i obowiązkami pracowników, a także uświadomić możliwość wystąpienia zagrożeń podczas wykonywania pomiarów terenowych lub opracowywania ich wyników. Praktyka zawodowa ma przybliżyć uczniowi zasady prowadzenia geodezyjnych pomiarów terenowych w warunkach rzeczywistych oraz przygotować do samodzielnej pracy.

Wskazane jest, aby uczniowie pracowali na indywidualnych stanowiskach pracy celem poznania realnych warunków pracy w różnych przedsiębiorstwach geodezyjnych. Każde zadanie praktyczne powierzone uczniowi do wykonania powinno być poprzedzone instruktażem połączonym z pokazem. Należy wdrażać uczniów do samodzielnego wykonywania zadań praktycznych, prowadzenia odpowiedniej dokumentacji oraz dokonywania oceny jakości pracy.

Uczniowie powinni prowadzić dzienniczki praktyk, w których będą dokonywane zapisy z każdego dnia praktyki dotyczące: stanowiska pracy, godzin pracy, zakresu wykonywanych czynności, analizy pracy i wniosków wynikających z realizacji zadań zawodowych.

78

Praktyki zawodowe powinny odbywać się w ostatnim roku kształcenia. Celem praktyk zawodowych jest: − pogłębianie i uzupełnianie wiedzy uczniów zdobytej w czasie zajęć

dydaktycznych w szkole, − doskonalenie umiejętności w zakresie: organizowania stanowiska

pracy, posługiwania się nowoczesnymi instrumentami stosownymi w przedsiębiorstwach geodezyjnych, wykonywania pomiarów geodezyjnych, wykonywania obliczeń geodezyjnych, sporządzania map i innej dokumentacji geodezyjnej, przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska.

Opiekun praktyki zawodowej powinien: − właściwie zaplanować poszczególne zajęcia tak, aby uczeń mógł być

włączony w prace poszczególnych zespołów produkcyjnych, − kontrolować realizację programu praktyk zawodowych, − wywierać wpływ na kształtowanie dodatnich cech osobowości ucznia

podczas wykonywania zadań zawodowych, − prowadzić dokumentację praktyk poszczególnych uczniów. Uczniowie kierowani na praktykę zawodową są obowiązani do: − przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny i prawa pracy,

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, − przestrzegania określonych zaleceń i przepisów obowiązujących na

stanowisku pracy, − prowadzenia dzienniczka praktyk wg ustalonego wzoru, − opracowania końcowego sprawozdania z przebiegu odbytej praktyki

zawodowej. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu praktyki, na podstawie określonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.

W procesie oceniania dominować powinna obserwacja pracy uczniów oraz ocena efektów tej pracy.

Dokonując oceny pracy uczniów należy uwzględnić: − przestrzeganie dyscypliny pracy, − organizację pracy, − samodzielność podczas wykonywania pracy, − jakość wykonywanej pracy,

79

− zaangażowanie ucznia w realizację zadań, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − postawę zawodową, − prowadzenie dzienniczka praktyk.

Oceny osiągnięć ucznia dokonuje opiekun praktyki na podstawie obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania przydzielonych zadań zawodowych, opinii innych pracowników pod kierunkiem, których uczeń wykonywał te zadania oraz zapisów w dzienniczku praktyk.

Na zakończenie praktyki zawodowej opiekun powinien przedstawić uczniowi opinię o jego pracy oraz zapoznać z oceną końcową. Nadzór i kontrolę przebiegu praktyk zawodowych prowadzi szkoła.

80