Մխիթար ՄխիթարՍեբաստացիՍեբաստացի

, , Շուրջ երեք դար է ինչ Իտալիայում , , Շուրջ երեք դար է ինչ Իտալիայում

, Ադրիատիկ ծովի եզերքին Վենետիկի , Ադրիատիկ ծովի եզերքին Վենետիկի . հարևան Ս Ղազար կղզում գործում է . հարևան Ս Ղազար կղզում գործում է

քաղաքակիրթ աշխարհի ուշադրությունն քաղաքակիրթ աշխարհի ուշադրությունն ու հարգանքը շահածհայկական մի հոգևոր ու հարգանքը շահածհայկական մի հոգևոր

  կենտրոն՝ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ  կենտրոն՝ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ։ Այն մեր ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ։ Այն մեր

մշակույթիպատմության մեջ հայտնի է մշակույթիպատմության մեջ հայտնի է համաշխարհային չափանիշներով համաշխարհային չափանիշներով

ստեղծված ստեղծված բազմաբնագավառհայագիտական բազմաբնագավառհայագիտական

, վաստակով հասարակական ու հոգևոր, վաստակով հասարակական ու հոգևոր կյանքի կյանքի

, մեծարժեքուսումնասիրություններով, մեծարժեքուսումնասիրություններով , բնական գիտությունների , բնական գիտությունների

, փիլիսոփայական, փիլիսոփայական գեղարվեստականգրականության գեղարվեստականգրականության

ժառանգությամբ։ Հայրենի ժողովրդի ժառանգությամբ։ Հայրենի ժողովրդի լուսավորության և լուսավորության և առհասարակմշակութային զարգացման առհասարակմշակութային զարգացման

գործին մատուցած անհուն գործին մատուցած անհուն ծառայություններով այդ ծառայություններով այդ

ուխտըներկայանում է որպես ամբողջ մի ուխտըներկայանում է որպես ամբողջ մի, ակադեմիա գիտության ու մշակույթի, ակադեմիա գիտության ու մշակույթի

, հրաշալի կաճառ որ մեծ պատիվ է բերում , հրաշալի կաճառ որ մեծ պատիվ է բերում իր ծնող ազգ իր ծնող ազգ

ին։ին։

•     Յուրաքանչյուր մեծ գործի գլուխ , կանգնած է լինում մի մեծ նվիրված ու

, հանճարեղ անհատականություն որը ոչ , միայն ճանապարհ է բացում այլև

դառնում է այդ ճանապարհի առաջին , ուղևորը։ Այդ հզոր բազմատաղանդ

անհատներից մեկը մեր իրականության մեջ Մխիթար Սեբաստացի վարդապետն

էր։ Նա պատանեկությունից նվիրվել է ազգի լուսավորությանը և ծրագրել

վիթխարի մի գործ՝ եվրոպական լուսավորության մակարդակով ու

չափանիշով խթանել իր ազգի առաջադիմությունը։

•   ¸ ՈՒսումնառելով տարբեր վանքերում և ¸ շրջագայելով ողջ երկրում նա հրաշալի գիտեր

հայրենիքի բոլոր նահանգների կյանքը։ Սեբաստացին փորձում էր ապավինել

ժամանակի հոգևոր աշխարհի միջազգայի• ն հզորներին և միաժամանակ շահելով հայրենի

, լուսավորական եկեղեցու վստահությունը « ստեղծել իր ժողովրդի հոգևոր ու իմացական

»   կարիքները բավարարող միաբանություն։ Իր ծրագրի իրականացումը նախապատրաստելու

, համար իբրև ուսուցիչ դեգերելով , 1701 ., . արևմտահայկական վանքերում նա թ Կ

Պոլսում տասնհինգ համախոհ ու կամակից աշա• , կերտներով հոգևոր միաբանություն է հիմնում

1717 . որը ստեղծում է իր կանոնադրությունը և թ հաստատվում Սուրբ Ղազար կղզում։ Յուրաքանչյուր գործի սկիզբն է դժվար՝

, , գաղափարը ուղիների որոնումը ուղենշումն ու իրականացման մեկնարկը։

• Իտալիան հնուց ի վեր հայկական երթևեկի վայր է եղել։

Տասներկուերորդ դարում արդեն իտալական ավելի քան տասը

քաղաքներում գործում էին հայկական եկեղեցիներ։ Իսկ Վենետիկը իտալական այն քաղաքն

, էր ուր վաղ միջնադարում առկա էին հայ վաճառականների առևտրական

« »օջախներ՝ հայկական տներ ։• , Կղզին ձեռք բերելուց հետո Մխիթար

Աբբահոր նախագծով այստեղ կառուցվում են վանքն ու օժանդակ

, շինությունները։ Հայրենիքից հեռու օտար երկնքի տակ ստեղծվում է

- - կրթական գիտական մշակութային , մի օջախ որը դարձավ մեր ազգային

կյանքը ներկայացնող մի անխոնջ, հաստատություն մեր մշակույթի

ծաղկող և օրըստօրե շենացող մանրակերտը քաղաքակիրթ

 աշխարհի կենտրոնում։

• Միաբանության հիմնադրի ոչ միայն , կազմակերպչական օրինակը այլև

, գրական գիտական գործունեությունն ու հոգևոր կերպարը որոշիչ եղան օջախի

հետագա ամբողջ կյանքի ճանապարհին։ Կաթոլիկությունը միաբանության համար

, մի պահպանիչ դիմակ էր որի ներքո ապրում ու գործում էին հայ ազգային

  ավանդներին անմնացորդ նվիրված հոգևորականներ։

•   Ժամանակի հայ գրական կյանքում նշնակալից երևույթ « » էին Մխիթարի գրական գործերը ՝ Տաղարան

քնարերգական ժողովածուն և թարգմանությունները։ Նա , գրեց աշխարհաբար հայերենի ամենաընդգրկուն

« ընդարձակ քերականությունը ՝ Դուռն քերականութեան » աշխարհաբար լեզուին հայոց ։ Մյուս լեզվաբանական

« քննությունն էր Քերականութիւն գրաբառ լեզուի » - , հայկազեան սեռի ։ Նրա կրոնական աստվածաբանական

, մեկնաբանական երկերը նրա ղեկավարությամբ միաբանության անդամների կատարած

մատենագիտական ուսումնասիրությունները հիմք դրին ¸ գիտական բազմաբնագավառ այն գործին որ

Մխիթարյանների փառքն էր կազմելու։ Եթե Մխիթար Սեբաստացու գործունեության կազմակերպչական մասը ,  փառավորվում է միաբանության ստեղծման փաստով

- ապա գիտական հետազոտական ճյուղի պսակը համարվում է նրա բացատրական երկհատորբառարանը՝

« »,    100 Բառգիրք հայկազեան լեզուի որն ընդգրկում է շուրջ (1749-1769) հազարբառահոդված ։

• Հայ բառարանագրության պատմության մեջ սա , աննախադեպմի գործ էր որն ընդգրկում է հայ

մատենագրության մեջ օգտագործված ամբողջբառապաշարը՝ բառերի

, ստուգաբանությամբ աշխարհաբար և օտար մի շարք լեզուներիհամանիշների զուգահեռ

քննությամբ հանդերձ։ Այս բառարանը հիմք դարձավ հետագահայկական բոլոր բառարանների

համար։• Բարեբախտաբար Մխիթար Աբբահորը

հաջորդեցին նրանից ոչ պակաս եռանդուն և քաջահմուտ ղեկավարներ և գործիչներ։ Միքայել

, , , Չամչյան Ղուկաս Ինճիճյան Գաբրիել Ավետիքյան , , Խաչատուր Սյուրմելյան Մկրտիչ Ավգերյան Ղևոնդ

Ալիշան անուններից յուրաքանչյուրը նոր էջեր է բացել հայագիտության պատմության մեջ։

Մխիթարյանները միշտ հայ գեղարվեստական, , գրականության հայոց պատմության

  տպագրական ու կրթական գործի և ընդհանրապես՝ հայագիտության առաջին

շարքերում էին։

• Վենետիկում հայտնվելուն պես յուրաքանչյուր հայ

քաղաքի քարտեզին սկսում է . փնտրել նախևառաջ Ս , Ղազար կղզին որի վրա

Մխիթարյան միաբանությունն  « , է։ Բարի գալուստ սիրելի՛

». հայրենակից հայատառ այս ողջույնն ուղղված է հայ

: , զբոսաշրջիկներին Ի դեպ . ամեն օր նավակով Ս Ղազար

շտապողներն ամենևին էլ Իտալիա կամ Վենետիկ այցելած հայաստանցի

, զբոսաշրջիկները չեն այլ հայ ժողովրդի պատմությամբ

:հետաքրքրվող այլազգիներ Կղզի ամեն տարի այցելում է

40.000 : մոտ զբոսաշրջիկ

• . Ս Ղազար կղզին մի փոքրիկ դրախտ է , հիշեցնում։ Վանական հայրերը աշխարհիկ

, կյանքի ունայնությունից հեռու շարունակում են : զբաղվել հայ մշակույթի տարածման խնդրով

Թեև Մխիթարյաններն ընդունել են, ` կաթոլիկություն այսինքն որպես եկեղեցու

գլուխ են ճանաչում Հռոմի պապին եւ որևէ կախվածություն չունեն Հայ Առաքելական

, , եկեղեցուց և Սուրբ Էջմիածնից սակայն թե՛, ժամասացությունը թե՛ պատարագը որևէ

տարբերություն չունի Հայ Առաքելական եկեղեցում կատարվող ժամասացությունից ու

: պատարագներից

•   ժամանակին պատկառելի թվով միաբաններ ունեցող և օրնիբուն գիտությամբ զբաղվող

միաբանությունն այսօր ունի մի շատ լուրջ :խնդիր՝ սերնդափոխության խնդիրը

• 1773- ից միաբանությունից առանձնացել էր մի : 2000- թև և հաստատվել Վիեննայում ին

: միաբանությունները միավորվել են Եվ այս երկու միաբանությունները միասին այսօր ունեն

25 ընդամենը միաբան։• . Մինչ օրս Ս Ղազարում պահպանվել են այն

, , ` ձիթենիները որոնց տակ բլրակի վրա նստած . Ջորջ Բայրոնը գրաբար է սովորել Հ

, - Ավգերյանից աշխատել է հայերեն անգլերեն եւ- , անգլերեն հայերեն քերականության վրա- : անգլերեն հայերեն բառարանի վրա Բլրակը

  :կրում է Բայրոնի անունը

• ` Պատրաստեցին Բագրատ Մարտիրոսյանը և Մհեր

Թամրազյանը• ` Ղեկավար Քրիստինե Շահբազյան