1

YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ

METODOLOJİ – PARADİGMA

ARAŞTIRMANIN BİÇİMSEL YAPISI

SUNUM PLANI

1. Giriş

2. Bilimsel Araştırma Aşamalarının Planlanması veİzlenecek Yollar

3. Metod ve Metodoloji Kavramları

4. Sosyal Bilimlerde Paradigmalar

5. Araştırmanın Biçimsel Yapısı

6. Araştırma Metninin Biçimsel Kuralları

2

Sosyal Araştırma Sosyal araştırma, araştırmacıların toplumsal dünya hakkında

bilimsel bilgi üretmek için sistematik olarak uyguladıkları teknik

(metot) ve referansta bulundukları metodolojilerin bir toplamıdır.

Bu yönüyle sosyal araştırmalar, toplumsal dünya ile ilgili sorular

hakkında düşünmek ve bilime dayalı yeni bilgi üretmek için bir dizi

süreci takip etmeyi içermektedir.

GİRİŞ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA AŞAMALARIN PLANLANMASI

Fikir üretme aşaması

Sorunun tanımlanması aşaması

Yöntemi belirleme aşaması

Verileri elde etme aşaması

Verilerin analiz edilmesi

Yorumlama aşaması

İletişim aşaması

BİLİMSEL ARAŞTIRMA İZLENECEK YOLLAR

Bir sorunun tanımı oluşur ve çerçevesi çizilir.

Sorunun çözümüne yarayacak bir hipotez geliştirilir.

Bu hipotezin ışığı altında hangi gözlemlerin veya verileringerektiğine ilişkin bir varsayım yapılır.

Belirli bir plan ve yöntem içerisinde gerekli gözlem yapılırveya veriler elde edilir.

Gözlem değerleri ile varsayımlar arasındaki uyumabakılarak hipotez kabul veya red edilir.

Bilimsel Araştırma Süreci

Sezme

Tanımlama

Çözüm ÖnerileriGeliştirme

Deneme

Karar Verme

Raporlaştırma

Kaynak Tarama

HipotezKurma

ANALİ)(Ölçme ve

Değerlendirme)

6

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

Metod: Bilimsel bilgi üretim sürecinde araştırmacının olgu ile doğrudan karşı karşıyageldiği eylemsel safhada gerekli olan veri toplama, analiz ve değerlendirmesüreçlerinin nasıl işletileceğinin, nasıl bir yol izleneceğinin ifadesidir ve biliminsanları için bir değil birden fazla yol vardır.

Teknikler (metotlar) ise vakaları seçmek, toplumsal yaşamın çeşitli yönleriniölçmek ve gözlemlemek, veri toplamak ve elemek, verileri incelemek ve sonuçlarırapor etmek için kullanılan belirli teknik kümeleridir.

Metodoloji: Metodoloji, araştırma sürecinin eylemsel boyutunu da kuşatan zihinselboyutu ile ilgilidir. Metodolojik ilkeler, bilim insanlarının “bilim anlayışları” ile ilgiliolan paradigmalarla ve araştırma alanına ilişkin “ontolojik” (varlıkla ilgili – varlığadayanan) ve “epistemolojik” (bilgiye ilişkin, bilgi kuramı) sayıltılarla yakından ilgilidir.

Bilimsel Metod, Veri, Teori, Açıklama ve Betimleme Bilimsel metot, veriler ve teori olmak iki temel bölümden

oluşmaktadır ve bilimsel araştırmanın amacı veriler üzerindeaçıklayıcı” teoriler inşa edilmesine dayanmaktadır.

Bu anlamda amaç verilerin açıklanmasıdır

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

Açıklama ve betimleme anlamanın iki farklı

düzeyinioluşturmaktadırlar.

Betimleme, karmaşık şeylerin anlaşılabilir hale getirilmesi ile ilgilidir.Betimleme “ne olduğunun”, “sürecin nasıl olduğunun”, durum, kişi ya daolayların “ne” olduklarının bir resminin çizilmesini içerir.

Açıklama ise, “ne olduğunun”, “sürecin nasıl olduğunun”, durum, kişi ya daolayların “ne” olduklarının “nedenlerinin” ortaya konulmasıdır.

Bu anlamda açıklama ve betimlemenin her ikisi de karmaşık şeylerinanlaşılabilir hale getirilmesi ile ilgilidirler ancak farklı düzeylerdekianlaşılabilir kılma faaliyetlerine karşılık gelmektedirler.

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

Araştırma Kuram İlişkisi

Kuram ‐Teori

Araştırma Niceliksel Nİteliksel

Tümevarım Tümdengelim

Veri

Araştırma ve Kuram Arasındaki İlişki

Özelden genel

Genelden özele

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

Araştırma Kuram İlişkisi

Veri Çözümleme

1

Veri Toplama

2

Veri Toplam

a 1

Veri Çözümleme

2

Kuramsal Olgunluk

N Sayıda Tekrar

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

GörüngülerdenKavramlara veDeğişkenlere

En somut‐ En Özgül

Betimleyici Düzey

En Soyut Düzey

ÖĞELER SORU SETLERİ

GÖRÜNGÜLER (FENOMEN)

Birinci Düzey Kavram

(Betimleyici Kod)

Birinci Düzey Kavram

Değişken Değişken

İkinci Düzey Kavram

(Örüntü Kodu)Faktör

NİTEL NİCEL

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

METOD ‐ METODOLOJİAYRIMI Metodoloji; tasarım, veri toplama ve veri çözümlemesini içeren

genel bir terimdir. Hem bilişsel hem de davranışsal boyutları ilebütün bir araştırma tasarımına karşılık düşer.

Metodoloji, kullanılan teknikler anlamında metotlardan daha geniş bir

alana karşılık gelmekte ve söz konusu teknikleri de kapsamaktadır.

Metodoloji, teknikleri kullanan toplumsal araştırmacılar

grubunun, toplumsal-örgütsel bağlamını, felsefi varsayımlarını,

etik ilkelerini ve politik meselelerini ifade eden, daha geniş bir

kavramsallaştırmadır.

METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI

SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR

14

PARADİGMA: Belirli bir bilim çevresine, model sağlayan; örnek soru veçözümler üreten kavramsal çerçeveler, görüş ve düşünceler sistemidir.

Paradigma, sosyal bilimlerde kullanıldığı biçimiyle, sosyal dünya vearaştırmalarda kullanılan özel teknik ve temaların nelerden oluştuğukonusundaki varsayımlar bütünü anlamına gelir.

Kısacası, bilimsel faaliyetin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin bakış açılarıdemektir.

Yöntemlerle birlikte, epistemolojiyi, kuramı ve felsefeyi de içine alankapsayıcı bir terimdir.

Araştırma Paradigmaları

Yunanca uαpα6cίμματι (paradeigma)'dan gelen kavramınpopülerliğini sağlayan Thomas Samuel Kuhn'dur.

Kuhn, Bilimsel Devrimlerin Yapısı (1962) adlı bilim tarihiüzerine bir analiz olan kitabında; ‘paradigma’ ve‘paradigma kayması’ kavramlarını kullanmıştır.

Paradigma; bireysel-toplumsal sistemde ve düşünselyapıda, kopma ya da kırılmaya yol açacak düzeyde belirgindeğişim ya da dönüşümleri ifade eder.

15

SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR

Araştırma Paradigmaları

Pozitivizm

Yorumlayıcı Paradigma Sosyal Yapılandırmacılık HermenouticPost-Pozitivizm

EleştirelParadigma

Postmodernizm

NicelAraştırma

NitelAraştırma

KarmaAraştırma

16

SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR

17

Nicel Araştırma Nitel Araştırma

Pozitivizm Yorumlayıcı paradigma

Genel bilgi Derinlemesine okuma

Mutlak gerçeklik (truth)- Keşfetme

Göreli gerçeklik (reality)- Yapılandırma

Tümdengelim Tümevarım

Genelleme kaygısı Bağlamlarına genelleme

Araştırmacı sürecin dışında Araştırmacı sürecin parçası

Katı ve önceden planlanmış süreçler Esnek süreçler

Tarama modelleri ve karmaşık deneyseldesenler

Açımlayıcı modeller ve tek denekli desenler

Evren-Örneklem Çalışma grubu

“Standartlaştırılmış ölçme araçları Gözlem ve görüşme formları

Yoğun ve ileri istatistiksel işlemler“Sayma ve sınıflamaya dayalıbetimlemeler

Edilgen ve üçüncü şahıs kullanımları Öyküsel anlatım ve birinci şahıs kullanımları

Ayrıntılı raporlaştırma Ayrıntılı raporlaştırma

SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR

Doğal Nesnel Bir Gerçeklik Olarak Toplum

Kavramsallaştırması

Sembolik Sosyal Bir İnşa Olarak Toplum Kavramsallaştırması

Olgusallık; değerlerden arınmışlık

(Olgu‐Değer Ayrımı)

rumsamacı‐Postpozitivist‐Yo Hermeneutik Sosyal Bilim

AnlayışıParadigmalar Pozitivist Sosyal Bilim Anlayışı

Toplumsal Gerçekliğin Temel Yapısı

Olgu‐Değer İlişkisiİnsani ilgi çıkar ve değerlerin

önemi

Araştırmacının Konumu

Dışarıdan Nesnel Bakış İçeriden Anlayıcı Bakış

İncelemenin ÖnceliğiNesnel Kesin Bilgiye Dayalı

Açıklamak

Bakış açısına göre Değişen Bilgiye Dayalı

Anlamak ve Yorumlamak

SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR

SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR

POZİTİVİST /AKILCI PARADİGMA

(Pozitivist, akılcı, modern, görgül, yapısalcı, Newtoncu)

POZİTİVİZM ÖTESİ/YORUMLAMACI PARADİGMA

(Pozitivizm ötesi, post yapısalcı, post modernist, post ampirik, post işlevselci, yorumlamacı)

1. Gerçeklik basittir: Evren etkileşimsiz, kendi içinde

tek düze, farklı ve kendine özgü sistemlerin bir toplamıdır.1. Gerçeklik karmaşıktır. Değişkenlik, çeşitlilik ve karşılıklı etkileşim bütün sistem ve olguların doğal özelliğidir.

2. Hiyerarşi düzenin ilkesidir: Sistemler en basitten

en karmaşığa kadar hiyerarşik bir sırada

sınıflandırılabilir

2.Heterarşi düzendir. Sistemler, hiyerarşik ve piramitsel

değil, aksine önceden kestirilemez karşılıklı sınırlılık, etkileşim ve

hareketlerle belirlenen hetararşik düzelerdir.

3. Evren mekaniktir: Evren saat gibi çalışan mekanik

bir obje ya da bir makine gibi düşünülür.

3. Evren holografiktir: “Her şey” birbirini ile ilintilidir, her

parça bütünün bilgisini taşır.

4. Gelecek ve yön belirlidir: Gerekli matematiksel

modellerin oluşturulması ve yeterli hesaplama gücü ile herhangi bir sistemin davranışı kesinlikle önceden

kestirilebilir.

4. Gelecek ve yön belirsizdir. Olasılıklar bilinebilir, ancak kesin sonuçlar kestirilemez. Geleceğin belirsizliği doğanın koşuludur.

5.Nedensellik ilişkisi: Newtoncu evrende parçalar

arasında nedensellik ilişkisini biliyorsak bu ilişkinin sonuçlarını

da açıklamak mümkündür.

5.İlişkiler doğrusal değildir ve karşılıklı nedensellik vardır.

A, B`ye neden olmak yerine A ve B karşılıklı olarak etkileşerek

birlikte evrimleşir ve değişir.

6. Değişim niceliksel ve birikim şeklindedir: Sistemler

birikim yoluyla gelişirler, yani değişim siteme yeni bir parça ya da boyut ekler. Niteliksel veya sıçramalı

değişim çok seyrektir.

6.Değişim morfogenetiktir: Düzen düzensizlikten doğabilir,

sistemler nicel değişimlerden çok nitel değişimi yansıtacak

şekilde çeşitlilik, açıklık, karmaşıklık, karşılıklı nedensellik ve bilirsizlik

gösterebilirler.

7. Nesnellik zorunluluktur: bilme akıl yoluyla anlama ile olasıdır,ve bu süreçte, gözlemci ve gözlenen kesin sınırlarla birbirlerindenayrılmışlardır

7. Gözlemci belirli bir perspektife sahip gözlemcidir. Gözlemci, gözlemlenenden soyutlanmış ve uzak değildir. Nesnellik diye bir şey yoktur, fakat perspektif vardır.

(Yıldırım ve Şimşek 1999:11).

ARAŞTIRMANIN BİÇİMSEL YAPISI

20

ARAŞTIRMANIN KISIMLARI İÇERDEKİLER

Ön Kısım

Başlık

İthaf

Önsöz

İçindekiler

Tablolar Listesi

Kısaltmalar Listesi

Özet

Metin Kısmı

Giriş

Kısımlar

Bölümler

Sonuç

Son Kısım

Açıklamalı Sözlük

Ekler

Son Ekler

Bibliyografya

İndeks

ARAŞTIRMA METNİNİN BİÇİMSEL KURALLARI

1. Sayfa kenar boşlukları

2. Satır aralığı

3. Paragraflar

4. Bölüm başlıkları

5. Maddeleştirme

6. Sayfaları numaralandırma

7. Ekler

21

TEŞEKKÜRLER!..

22