METODİK VƏSAİTLƏR TOPLUSU - repk.az · olan məsafə 2sm-dir. Qırmızı şaquli xətlər arasındakı məsafə 1 sm-dir. Aşağı kəsikdən deşiyə qədər olan məsafə 7,5

1

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

RESPUBLİKA ELMİ PEDAQOJİ KİTABXANASI

METODİK VƏSAİTLƏR TOPLUSU

(Təkrar nəşr)

BAKI - 2011 BAKI-2014

2

Vəsait Təhsil Nazirliyinin Vahid Elmi-Metotik Şuarının “Kitabxa-naşunaslıq, Biblioqrafiyaşunaslıq, Kitabşunaslıq və kitabxana işi” bölməsinin üzvləri və Kitabxanaşunaslıq kafedrasının müəllimləri prof. A. Xələfov, dos. S. Rzayev, dos. E. Əhmədov və tarix üzrə fəl-səfə doktoru P.Kazımi tərəfindən verilmiş rəylərə əsasən çap olun-muşdur. Metototik Vəsaitlər Toplusu (Ümumi təhsil müəssisələri kitabxana-ları üçün) . Bakı, “Nərgiz” nəşriyyatı, 2014. –144 səh Vəsait Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2008-ci il 22 dekabr tarixli 450s nömrəli sərəncamına əsasən “Məktəb kitabxana-larının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə və muasir informasiya texnologiyaları ilə təchizatına dair Tədbirlər Planı”nın 4.1 bəndinin icrası ilə əlaqədar olaraq hazırlanmış və ümumi təhsil müəssisələrinin (kütləvi ümumtəhsil məktəbləri, gimnaziyalar, lisey-lər, xüsusi məktəblər) kitabxanalarında istifa-də üçün nəzərdə tutul-muşdur

2014740079

742000000M © «Нярэиз», 2014

3



ÜMUMİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ

KİTABXANALARIN TEXNİKİ TƏŞKİLİNƏ DAİR NORMATİVLƏR

4

Redaktor: Məmmədova Ülkər İzbail qızı

5

GİRİŞ

Kitabxanaların qarşısında duran vəzifələrin yerinə yetirilməsi, kitabxana işinin təşkili və idarə olunmasından xeyli asılıdır. Hər hansı bir kitabxana özünün cəmiyyətdə ideoloji, elm məlumat və mədəni-maarif rolunu yalnız o zaman səmərəli yerinə yetirə bilər ki, onun bütün fəaliyyəti elm, metodiki və təcrübi baxımdan düzgün təşkil edilsin. Təşkiletmə hər hansı sistemin varlıq formasıdır. Məsələn, kitabxana fondu yalnız o zaman fond adlana bilər ki, oradakı ədəbiyyat müəyyən qayda ilə işlənsin, düzülsün və istifadə üçün yararlı halda təşkil edilsin. Kitabxana işinin təşkili dedikdə onun normal fəaliyyətini təmin edən müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Kitabxana işinin təşkili kitabxananın bir sistem kimi onun ayrı-ayrı ünsürləri daxilində lazımi qaydaların tətbiq edilməsi, ünsürlər arasında qarşılıqlı əlaqənin yaradılması deməkdir. Kitabxana işi yalnız o zaman sistemə çevrilə bilər ki, bu işin bütün ünsürləri məqsədyönlü olsun və kitabxananın xidmət etdiyi vəzifələrə uyğun olaraq fəaliyyət göstərsin.

6

1. FOND

Avadanlıqlar-kitab stellajları Ümumi təhsil müəssisələrinin kitabxanalarında fondların

yerləşdirilməsi üçün lazım olan əsas avadanlıq kitab stellajlarıdır. Kitab stellajları iki növ olur: Birüzlü və ikiüzlü. Birüzlü kitab stellajının standart ölçüsü aşağıdakı kimidir. Hündürlüyü - 203 sm Eni - 100 sm Dərinliyi - 22 sm Rəflərin arasındakı məsafə - 28 sm Stellajların oturacağının hündürlüyü - 15 sm Rəflərin qalınlığı - 2 sm

Birüzlü kitab stellajının 6 rəfi olur: Rəfin arxa divarı yoxdur. Uzunluğu 94 sm olan hər rəfdə 40-dan 50-dək cildlənmiş kitabı yerləşdirməklə həmdə yeni alınan kitablar üçün 20-25 % yer saxlanılır. Birüzlü stellajın bütün rəflərinə cəmi 240-300 kitab yerləşir. İkiüzlü stellaj onunla fərqlənir ki, onun dərinliyi 44 sm olur və bu stellaja kitab ikiüzlü yığılır ki, bunun nəticəsində də iki dəfə artıq kitab yerləşir. Yəni hər stellaja 500-600 kitab yerləşdirmək olur.

Rəflərin ölçüsünü nə qədər kitab tutduğunu, eləcə də kitabsaxlayıcının sahəsini bildikdən sonra kitab fondunu yerləşdirmək üçün nə qədər sahə və kitab stellajı lazım olduğunu əvvəlcədən müəyyənləşdirmək olar. Əgər kitabxananın 10000 kitabı varsa, onda 15-20 ədəd ikitərəfli kitab stellajı tələb olunur. Stellajların arasındakı keçid yolu daxil olmaqla hər 1000 kitab üçün orta hesabla 2,5 kvadratmetr

7

sahə tələb olunur. 10000 kitab üçün isə 25 kvadratmetr sahə lazımdır.

1.2. Qəzet və jurnal stellajları-rəfləri

Qəzet və jurnalların saxlanılması və istifadə olunması üçün isə qəzet, jurnal stellajlarından istifadə edilir. Jurnal stellajları 5 rəfdən ibarət olur. Rəflər arasındakı məsafə 34 sm, rəfin dərinliyi isə 31 sm-dir. Tikilmiş və ya cildlənmiş qəzetləri mühafizə etmək üçün xüsusi qəzet stellajlarından istifadə olunur. Bu stellajlar 12 rəfdən ibarətdir. Rəfin ümumi eni 150 sm, dərinliyi 44 sm, rəflər arasındakı məsafə 13 sm-dir. Bu rəflərin fondda yerləşdirilməsi üçün əlavə 5 kv.m sahə tələb olunur.

2. FONDUN MÜHAFİZƏSİ VƏ GİGİYENASI

Kitabxananı yanğından mühafizə etmək üçün əl yanğın-

söndürəni, qumla dolu vedrə və yaxud qutular və s. yanğın avadanlığı olmalıdır.

Kitabların saxlanılması üçün ayrılan yer işıqlı və quru ol-malı, ventilyasiya düzəldilməli və hava müntəzəm olaraq eyni dərəcədə saxlanılmalıdır. Otaq temperaturunu tənzimləmək üçün kondisionerin olması vacibdir. Fondun təmiz saxlanılması üçün, kitabların tozunun alınması üçün tozsorandan istifadə etmək məqsədəuyğundur. Bütün bunların kitabların mühafizə olunmasında böyük əhəmiyyəti vardır.

3.OXU ZALI

Oxu zalı üçün sakit yerdə otaq ayrılmalıdır. Hər bir oxucu üçün 1,7 kv.m yer olması zəruridir. 10 nəfər oxucuya xidmət

8

etmək üçün 17 kv.m sahə tələb olunur. Oxu zalında oxucular üçün stollar, stullar, kitab şkafları, kitab sərgiləri üçün vitrinlər, qəzet və jurnallar üçün xüsusi stellajlar, növbətçi kitabxanaçı üçün xüsusi stol və s. mebel qoyulmalıdır. Oxu zalında əsasən 4 nəfərlik stollardan istifadə olunur. Onların ölçüsü belədir.

Uzunluğu - 170 sm Eni - 100 sm Hündürlüyü - 78 sm

4. ABONEMENT

Abonement bilavasitə kitab saxlanılan yerə yaxın olmalıdır. Abonement otağında xüsusi avandanlıq, kitab verilişi üçün kafedra, kataloq stolu, sərgi üçün vitrinlər və s. olmalıdır. Abonementdə bir oxucuya 1,5 kv.m sahə düşməlidir. 8 nəfər oxucu eyni vaxtda gələrsə (1,5x8) 12 kv.m sahə lazım olar. Buraya kitabxanaçının iş yerinin sahəsini 4 kv.m olmaqla əlavə etsək (12+4) abonementin sahəsi 16 kv.m olmalıdır.

5. KATALOQLAR Kataloq kitabxananın məzmunu və onun kitab fondu ilə

oxucunun tanış olmasını asanlaşdıran bir məlumat vasitəsidir. Kataloq- kitabla oxucu arasında vasitəçi rolunu oynayır.

Kitabxanalarda ən çox istifadə olunan kartoçka katalo-qudur. Standart kataloq kartoçkalarının formatı-uzunluğu 7,5 sm və eni 12,5 sm olur. Kataloq kartoçkasının 11 üfüqi və 2

9

şaquli xətti olur. Yuxarıdakı üfüqi və 2 şaquli xətt qırmızı rəngli, qalan xətlər isə qara olur.

Xətlərin arasındakı məsafə 6 mm-dir. Kartoçkanın yuxarı kəsiyindən üfüqi qırmızı xəttə qədər

olan məsafə 2sm-dir. Qırmızı şaquli xətlər arasındakı məsafə 1 sm-dir. Aşağı kəsikdən deşiyə qədər olan məsafə 7,5 mm-dir. Deşiyin diametri 7,5 mm-dir.

Kataloq kartoçkaları ağac qutularda yerləşdirilir. Hər bir qutu kartoçkaların hazırlandığı kartonunun nazikliyindən və buraya qoyulmuş ayrıcların sayından asılı olaraq 750-dən 1000-ə qədər kartoçka tutur. Qutunun ölçüsü standart kataloq kartoçkasına uyğundur. Qutunun uzunluğu 40 sm, kənarları isə kartoçkalardan alçaq olur. Bu da kartoçkaları nəzərdən keçirmək işini asanlaşdırır. Kataloq kartoçkaları içərisində qutular üçün gözlər olan xüsusi şkaflarda saxlanılır. Bir qayda olaraq bu şkafları 3,6,9, 12,24 gözlü düzəldirlər. 24 gözlü şkafın hərəkət edən rəfi olur və bu xüsusi olaraq hazırlanmış taburetkanın üzərində qoyulur.

Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanalarında uşaqların diqqətini cəlb etmək onları mütaliyəyə həvəsləndirmək məqsədilə şəkilli, albom kataloqlarından və kataloq-şirmalardan da istifadə olunur.

6. KOMPÜTER

İnternet şəbəkəsi oxucuların informasiya tələbatının öd-ənilməsində mühüm amil kəsb edir. Bu səbəbdən ümumi təhsil müəssisələrinin internet şəbəkəsinə qoşulması zərurəti yaranır. Kompüteri ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanasında yerləşdirərkən bir sıra tələblər gözlənilməlidir. Bir kompüterin

10

yerləşdirməsi üçün 1,5 kv/m sahə tələb olunur. Kompüterin stolunun ölçüsü: Uzunluğu - 100 sm Eni - 70 sm Hündürlüyü tənzimlənən kreslo

Müasir ümumi təhsil müəssisəsində kitabxanasında : surət çıxarma aparatı, printer, skaner olmalıdır.

11

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ RESPUBLİKA ELMİ PEDAQOJİ KİTABXANASI

ÜMUMI TƏHSIL MÜƏSSISƏSININ

KITABXANA IŞÇILƏRININ VƏZIFƏ

BORCLARI

12

Redaktor:İsmixanova Tamilla

13

Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxana işçilərinin vəzifə borcları

Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin 15 iyul

2005-ci il tarixli M-4412/17-24 nömrəli sorğu məktubuna Res-publika Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən daxil olan 3 avqust 2005-ci il tarixli 02/130 nömrəli məktubda göstərilir ki,”Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanunu”nun 46-cı “Təlim- tərbiyə prosesinin iştirakçıları” maddəsinə əsasən kitabxana işçiləri “Pedaqoji işçilər” qrupuna aid edildiyindən onların aylıq vəzifə maaşları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilən sahələrdə çalışan işçilərin vahid Tarif cədvəli ilə müəyyən edilmiş aylıq tarif (vəzifə) maaşlarının tənzimlənməsi haqqında” 20 yanvar 2005-ci il tarixli 9 nömrəli qərarının 2 nömrəli əlavəsi üzrə müəyyən edilir. Bu cədvəldə əməyin ödənilməsinin 12 dərəcəsi üzrə (ümumi təhsil müəssisənin kitabxanası müdiri vəzifəsinə uyğun) aylıq vəzifə maaşı müəyyən edilmişdir.

Bundan əlavə “Təhsil İdarəsinin Əmək haqqı” kitabının (Z.Nağıyev) “Kitabxana işçilərinin əmək haqqı”başlığına uyğun olaraq rəhbər işçilərin (kitabxana müdirlərinin) əməyinin ödə-nilməsi üzrə heç bir qrupa aid olmayan kitabxanalarda vəzifə maaşının ödənişi 12-ci dərəcə ilə aparılır.

Ümumi təhsil müəssisənin kitabxana müdiri

Əmək funksiyaları: Kitabxanaya rəhbərliyi həyata keçirir. Kitabxananın

maliyyə resurslarından effektli istifadə olunmasına cavabdehdir. Kitabxananın kitab fondunun formalaşmasını təşkil edir, kitabxananın ixtisaslı kadırlarla təmin edilməsinə nəzarət edir.

14

Persperktiv və cari planları hazırlayır. Başqa kitabxana informasiya təşkilatları ilə əlaqə saxlayır.

Ümumi təhsil müəssisənin şagird kontingentini nəzərə alaraq kitabxana fondunu komplektləşdirilməsi, fondun uçotunun və inventar kitabının aparılması, fondun beynəlxalq miqyasda qəbul olunmuş təsnifat və təsvir qaydalarına əsasən düzülməsi və kataloqlaşdırılması, oxucu sorğusunun öyrənilməsi və onlara xidmət göstərilməsi, cari fəaliyyət planının işlənməsi, yeni informasiya-kommunikasiya biliklərinə yiyələnmısi, kitabxananın elektron kataloqunun yaradılması, onun elektron ünvanının və saytının yaradılması, informasiya əldə etmək bacarığını həyata keçirir.

İşçilərin əmək intizamına, əməyin mühafizəsi, təhlükəsizlik texnikası və yanğından mühafizə qaydalarına əməl edilmısinə nəzarət edir.

Elmi-informasiya, elmi metodik və biblioqrafik işin keç-irilməsinə, kitabxanaya daxil olan ədəbiyyatın tənzimlənməsinə müasir informasiya axtarış sistemini tətbiq etməklə sistemli və əlifba kataloqunun qurulmasına rəhbərlik edir.

Abonement və oxu zalında kitabxana işçilərinin oxucuya xidmət işini təşkil edir.

Kitabxanaya daxil olan sorğu tələblərinə əsasən biblioqrafik arayışlar hazırlanmasını təmin edir.

Aktual məsələlərə həsr edilmiş tematik sərgilərin, oxucu konfranslarının keçirilməsi, əyani təbliğat vasitələrinin tərtibatı işinin təşkilində iştirak edir.

Bilməlidir: Kitabxana fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının

Konstitusiyasını,”Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nu, ”Kitabxana işi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nu,həmin qanunlardan irəli gələn qanunvericilik aktlarının, Azərbaycan Respublikası Təhsil

15

Nazirliyinin, təhsil şöbələrinin əmr və sərəncamlarını, ümumi təhsil müəssisəsi nizamnaməsini rəhbər tutur.

Kitabxana fonundunun kompektləşdirmə, saxlanma qay-dalarını; kitabxana xidmətində istifadə olunan müasir informasiya axtarış sistemini; qəbul edilmiş informasiya təsnifatı sistemini və kataloqların düzgün tərtibini; kitabxanalar arası abonement sistemini; kitabxananın işi haqqında hesabat verilməsi qaydasını; əmək qanunvericiliyinin, əmək mühafizəsinin qayda və normalarını.

Kitabxana işi sahəsinə aid normativ hüquqi aktlarını, dövlət proqramlarının, müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının əmr və sərəncamlarını, kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiyaşünaslıq nəzəriyyəsini, oxuculara xidmət qaydalarını, informasiya kommunikasiya texnologiyalarından istifadə qaydalarını, informasiya toplamağı və istifadə etməyi, elektron kataloqla işləməyi və internetdən istifadə bacarığı, əməyin mühafizəsi, təhlükəsizlik texnikası, kitabxana sani-tariyası və yanağından mühafizə norma və qaydalarını.

Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanaçısı

Əmək funksiyaları: Şagirdlərə lazım olan ədəbiyyatın seçilməsini təmin edir.

Abonementdə və oxu zalında ədəbiyyatın verilməsi işlərini icra edir. Şagirdlərə kömək göstərmək məqsədilə onların yaşını, təhsil səviyyəsini nəzərə alaraq sorğu və maraqlarını sistematik olaraq öyrənir. Kitabxana fondunun və kataloqların təşkilində, ədəbiyyatın işləməsində iştirak edir. Kitabxana fondunun mühafizəsi və uçotu üzrə iş aparır. Kitabların təbliğində ədəbi-bədii gecələrində, oxucu konfraslarında, yazıçı və şairlərlə görüşdə, aktual məsələlər üzrə keçirilən tematik sərgilərdə və başqa kütləvi tədbirlərdə iştirak edir. Kitabxananın cari

16

fəaliyyət planını işləyir, yeni informasiya-kommunikasıya biliklərinə yiyələnir, kitabxananın elektron kataloqunun yaradılması, onun elektron ünvanın və saytının hazırlanmasında iştirak edir, informasiya əldə etmək bacarığını formalaşdırır.

Bilməlidir: Kitabxana fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının

Konstitusiyasını,”Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nu, ”Kitabxana işi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nu, həmin qanunlardan irəli gələn qanunvericilik aktlarının, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin, təhsil şöbələrinin əmr və sərəncamlarını, ümumi təhsil müəssisəsi nizamnaməsini rəhbər tutur.

Kitabxana işinin və biblioqrafiyanın əsaslarını; oxucularla fərdi və kütləvi işin forma və metodlarını, əmək mühafizəsi qaydalarını, təhlükəsizlik texnikası və yanğından mühafizə qaydalarını; oxucuları kitabxana xidmətinin növləri ilə məlumatlandırmalı; fondun və kataloqların təşkilini təmin etməyi;oxucu kateqoriyalarına uyğun olaraq,t ədris proqramları fondunun təşkili və formalaşdırılmasını; informasiya-biblioqrafiya və kitabxana xidmətinin təkmilləşdirilməsini; informasiya daşıyıcılarının qorunmasını, sistemləşdirilməsini və yerləşdirilməsini təmin etməyi.

17


KİTABXANAYA DAXİL OLAN

KİTABLARIN ELMİ VƏ TEXNİKİ CƏHƏTDƏN

İŞLƏNMƏSİ QAYDASI HAQQINDA

18

Tərtibçi: Əsədova Həqiqət Qeybulla qızı Redaktorlar: Məmmədova Ülkər İzbayıl qızı

Əhmədova Gülər Akif qızı

19

Kitabların texniki və elmi cəhətdən işlənməsi

Kitabxana fondlarının düzülüşündə sistemli əlifba düzülüşün-

dən istifadə edilir. Kitablar onluq təsnifat cədvəlinə əsasən şöbələr üzrə, hər şöbə daxilində isə müəlliflərin soyadları əlifba sırası ilə dü-zülür. Kitab müəllifsiz olduğu halda kitabın adı ilə, ilk sözün birinci hecası ilə təyin olunur.

Onluq təsnifatın və müəllif işarəsi kitabların titul səhifəsinin sağ küncündə, kitab formulyarlarının və kataloq kartoçkalarının sol küncündə yazılır. Məsələn: 372.8 - kitabın indeksi Ə 82 - müəllif işarəsi

Əgər kitab iki və ya üç müəllif tərəfindən yazılıbsa ona birinci müəllifin soyadı üzrə müəllif işarəsi veririk.

Çoxmüəllifli kitablara kitabın adı ilə işarə yazılır. Kitab kitabxanaya daxil olduqdan sonra, ilk növbədə, titul sə-

hifəsində nəşr edilən mətbuatın adının üstündə və 17-ci səhifəsində ştamp qoyulur və sonra inventar kitabına yazılır. Kitabın inventar kitabındakı nömrəsi kitaba yazılır. Kitaba ciblik və müddət vərəqi yapışdırılır.

Kitaba indeks və müəllif işarəsi titul səhifəsinin sağ küncündə karandaşla yazılır. Ondan sonra kitaba formulyar yazılır.

Müəllif işarəsi kitab müəllifin soyadı, kitab müəllifsiz olduq-da sərlövhənin (yəni kitabın adının) ilk sözünün birinci hecası ilə təyin olunur və hecanın baş hərfindən və iki rəqəmdən ibarət olaraq yazılır.

Kitabın indeksi və müəllif işarəsi kitabların titul səhfəsinin baş sağ küncündə, kataloq kartockaları və kitab formulyarlarının baş sol küncündə yazılır.Formulyarın baş sağ küncündə kitabın inventar nömrəsi yazılır.

Formulyarın sol tərəfində 2-ci sətirdə muəllifin soyadı yazı-lır.Kitabın müəllifi yoxdursa o sətir boş saxlanılır.3-cü və 4 –cü sə-tirdə kitabın adı yazılır.5-ci sətirdə sağ tərəfində isə kitabın qiyməti yazılır.

20

Məsələn: Kitab formulyarı

821.512.162 5316 C 12 Cabbarlı C.

Seçilmiş əsərləri I cild

2005 7 man

Kitabların elmi cəhətdən işlənməsi

Kitabları elmi cəhətdən işləmək üçün onlara kataloq kartoçk-aları yazılmalıdır. Kartoçkanın yazlışında işlənən işarələrin mənası və əhəmiyyətı:

Kitabın indeksi

Müəllifin

soyadı və adının baş hərfi

Müəllifin I hacasının

Əsas sərlövhə (yəni kitabın adı):sər-

lövhəyə dair məlumat, məs:5 cilddə/məsul şəxslər haqqında məlumat (müəllif; tərt.ed.: tərc.ed.; Red.:).- Nəşr haqqında məlumat (2-ci nəşr). -Buraxılmış məlumatlar sahəsi (şəhər, nəşriyyat, nəşriyyat tarixi), kita- bın həcmi (neçə səhifədən ibarətdir). – seriyalar Sahəsi, beynəlxalq seriyalar (İSBN)

Kitabların yeni üsülla yazılış nümunəsi belədir. Bir müəllifli kitabların təsviri:

373 (072)

Rəhimov A.N.

R 51 Ana dilinin tədrisi metodikası:(ibtidai sinif- lərdə) /A.N.Rəhimov;Red.:F.A.Rüstəmov.- B.: Nurla n,2003.-408s.

21

İki və ya üç müəlifli kitabların təsvir qaydaları:

Təsvirdə (təsvirin başlığında) yalnız 1-ci müəllifin soyadını və adının 1-ci hərfini yazmaq lazımdır.Aşağıda təsviridə isə yan xətdən sonra müəlliflərin ikisinin və ya ücünün də adını və soyadını yazırlar. İki müəllifli kitabların təsviri:

373:913(038) İsma yılov Ç. İ-73 Məktəblinin coğrafiya lüğəti/ Ç. İsma- yılov, Y.Qəribov; Red.; İ.Qasımzadə.-B.:Ayna Mətb u evi, 2006.-239s İSBN 9952-23-019-2.

Üç müəllifli kitabların təsviri: 373:50(038) Abba sov M. A 13 Məktəblinin təbiət elmləri lüğəti /M. Abba sov,S. Məşədibəyova, R.İbadov;Red.; İ.Qası mzadə.-B.: Ayna Mətbu Evi,2006.-219s İSBN9952-23-039-7

821.512.162 Qu rb an Səid Q 86 Əli və Nino: Roman/S. Qurban.-B.:Şərq- Qə rb ,2006.-208s.

22

Çox müəllifli əsərlərin təsvir qaydaları:

Çox müəllifli əsərləri təsvir edərkən başlıqda kitabın adını yazır, yan xətdən sonra 1-ci müəllifin adı, soyadı və başq. yazılır, daha sonra təsvir davam etdirilir. Çox müəllifli əsərlərin təsviri:

373 İnteraktiv kurikulum: mahiyyəti və İ-53 nüm unələr: Müəllimlər üçün vəsait/F.Kəri- mova və başq.; Red.: M.M.Əmirov,A.M.Şiri- nova; Tərc.ed.: F.B.Abdullayeva.-B.:Adiloğlu, 2006. -234s 94(479.24) Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlar- A 99 dan XX əsrədək): Ali məktəblər üçün dərslik /Re d.: Z.M.Bünyadov, Y.B.Yusifov.-B.: Çı- raq, 2005.-720s. İSBN 5-552-01386-7.

Çox cildli əsərlərin təsvir qaydaları:

Cildlərin hamısını kartoçkaya yerləşdiyi qədər (yəni yer çatdığı qədər) qalanını isə 2-ci kartoçka götürüb ardını yazırsınız.Əgər kitabın çap ili eynidirsə nəşriyyatın adından sonra ili yazır, aşağıda cilddən sonra səhifə (kitabın həcmi) yazılır.

Kitabın nəşr ili müxtəlifdirsə onda təsvirdə nəşriyyatın adından sonra ili yazılmır.Hər bir cilddən sonra ili və həcmi (səhfəsi) qeyd edilır. Çox cildli əsərlərin təsviri: 82-1.512.162 Azərbaycan klassik ədəbiyyatından seçmə- A 99 lər: 3 cilddə- B.: Şərq-Qərb2005.- (ədəbiyyat an tologiyası) c.1: VII-XII əsrlər Azərbaycan şeri-.424s.

23

c.2: XIII-XVI əsrlər Azərbaycan şeri.- 408 s. c.3: XVII-XVIII əsrlər Azərbaycan şeri.- 456 s.

031 (479.24) Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti Ensiklo-pedi yası:2cilddə/Y.Məmmədov və başq.-B.:Li-

A 99 der, c.1: -2004.-440s. c.2: -2005.-472s.

Xarici ədəbiyyatların təsvir qaydaları:

Xarici ədəbiyyatların təsviri əvvəlki kitabların (əsərlərin) təsviri kimidir.Fərq ondadır ki, hər bir ölkənin öz kodu var.

81.374 Azərbaycanca-rusca lüğət:4cilddə / M.T. Tağıyev və başq.; Red.: İ.M.Aydınov və başq. -2ci nəşr.-B.: Şərq- Qərb, 2006.- c.1: A-D.-896 s. c.2: E-K.-848 s. c.2: Q-R.-840 s. c.4:-984 s.

24

Xarici ədəbiyyatların təsviri: 821.161.1 Tolstoy L.N. T 76 Seçilmiş əsərləri / L.N. Tolstoy; Tərc.ed.: C. Məcnunbəyov və başq.- B.: Öndər,2004.- 616 s. İSBN 9952-416-29-5 821.133.1 Hüqo V. H 91 Paris Notr-Dam kilsəsi/ V.Hüqo; Tərc ed..: R.Mikayıl.-B.: Şərq-Qərb, 2007.-488s.

821.161.1 Tolstoy L.N. T 76 Seçilmiş əsərləri / L.N. Tolstoy; Tərc.ed.: C. Məcnunbəyov və başq.- B.: Öndər,2004.- 616 s. İSBN 9952-416-29-5

25


UNİVERSAL ONLUQ TƏSNİFAT

CƏDVƏLİ

(Ümumi təhsil müəssisələrinin kitabxanaları üçün qısaldılmış variant)

26

Tərtibçi: Əsədova Həqiqət Qeybulla qızı. Redaktor: Məmmədova Ülkər İzbail qızı.

27

GİRİŞ

Universal onluq təsnifatı cədvəli (UOT) bizim ölkədə 1962-1963-cü illərdən həyata keçirilir. UOT vahid beynəlxalq universal sistem olaraq, o informasiya axtarışını tezləşdirməyə kömək edir. Ölkələr arasında informasiya mübadiləsini tənzimləyən ən əlverişli sistemdir.

Universal onluq təsnifatı 100 ildən artıqdır ki mövcuddur. Bu illər ərzində o çox tənqidlərə məruz qalmış, nəhayət təkmilləşmiş və bizim dövrdə geniş şəkildə işlənməkdədir. Hal-hazırda UOT-dan dünyanın bütün ölkələrində çap materiallarını sistemləşdirmək üçün istifadə olunur.

Bu təsnifat onluq prinsipi üzrə qurulduğu üçün Universal Onluq Təsnifatı (UOT) adlanır.

Universal onluq təsnifat (UOT) əsas və köməkçi hissələrə

bölünür. Əsas hissə. 0.- Ümumi şöbə 1.- Fəlsəfi elmlər, fəlsəfə 2.- Din. Ateizm 3.- İctimai elmlər 4.- (1961-ci ildən ləğv edilmişdir) 5.- Riyaziyyat. Humanitar elmlər 6.- Tibb.Texnika 7.- İncəsənət. Musiqi. İdman 8.- Dilçilik. Filolofiya. Bədii ədəbiyyat. Ədəbiyyatşünaslıq 9.- Coğrafiya. Bioqlofiya. Tarix

TƏSNİFATIN ƏSAS BÖLMƏLƏRİ 0. Ümumi şöbə 1. Fəlsəfə, Psixologiya 2. Din 3. İctimai və humanitar elmlər

28

5. Riyaziyyat, təbiət elmləri 6. Səhiyyə, texnika, kənd təsərrüfatı 7. İncəsənət 8. Dilçilik, linqvistika, filologiya 9. Coğrafiya, Tarix 0. ÜMUMİ ŞÖBƏ 001. Elm 002. Çap, çap materialları,informatika 004. Kompüter texnologiyası 007. Kibernetika 008. Mədəniyyət, kulturologiya 01. Biblioqrafiya, kitabxanaşünaslıq 02. Kitabxana işi, kataloqlaşdırma 031. Ensiklopediya 061.3. Qurultaylar, konfranslar 069. Muzeylər 070. Jurnalistika 09. Əlyazmalar, nadir kitablar 038 Lügətlər 1. FƏLSƏFƏ, PSİXOLOGİYA 1(091). Fəlsəfə tarixi 159.9. Psixologiya 16. Məntiq 17. Etika 18. Estetika 2. DİN 297. İslam 297.18. Quran 3. İCTİMAİ VƏ HUMANİTAR ELMLƏR 31. Statistika, sosiologiya

29

314 Demoqrafiya 32. Siyasət 323. Daxili siyasət – xalq hərəkatı, milli məsələ 324. Seçkilər 327. Beynəlxalq əlaqələr, Dünya siyasəti 329. Siyasi partiyalar 33. İqtisadiyyat 336. Maliyyə 338. İqtisadi siyasət 34. Hüquq 341. Beynəlxalq hüquq 342. Dövlət hüququ 342.5. Prezident, dövlət başçısı 342.7. İnsan hüququ 37. Təhsil, tərbiyə, təlim. Ümumi pedaqoqika 37.01. Tərbiyə, təhsil və təlimin əsasları 371. Məktəbşünaslıq. Təhsil müəssisələri 372.8(072). Müəllimlər üçün metodik vəsait 372.0:002 İnformatikanın tədrisi metodikası 372.8:004 Proqramlaşdırmanın tədrisi metodikası 372.8:008 Kulturologiyanın tədrisi metodikası 372.8:1 Fəlsəfənin tədrisi metodikası 372.8:3. İctimaiyyətin tədrisi metodikası 372.8:159.9 Psixologiyanın tədrisi metodikası 372.8:17 Etikanın tədrisi metodikası 372.8:18 Estetikanın tədrisi metodikası 372.8:2 Dinin tədrisi metodikası 372.8:316 Sosiologiyanın tədrisi metodikası 372.8:32 Siyasətin tədrisi metodikası 372.8:33 İqtisadiyyatın tədrisi metodikası 372.8:34 Hüquq elmlərinin tədrisi metodikası 372.8:355 Hərb 372.8:50 Təbiət elmlərinin tədrisi metodikası 372.8:502 Təbiətşünaslığın tədrisi metodikası 372.8:51 Riyaziyyatın tədrisi metodikası

30

372.8:512 Cəbrin tədrisi metodikası 372.8:514 Həndəsənin tədrisi metodikası 372.8:52 Astronomiyanın tədrisi metodikası 372.8:53 Fizikanın tədrisi metodikası 372.8:54 Kimyanın tədrisi metodikası 372.8:55 Geologiyanın tədrisi metodikası 372.8:57 Biologiyanın tədrisi metodikası 372.8:58 Botanikanın tədrisi metodikası 372.8:59 Zoologiyanın tədrisi metodikası 372.8:611 İnsanın anatomiyası və fiziologiyası tədrisi

metodikası 372.8:613 Şəxsi gigiyena və sağlam həyat tərzı 372.8:62 Texniki elmlərin tədrisi metodikası 372.8:64 Evdarlığın tədrisi metodikası 372.8:7 İncəsənətin tədrisi metodikası 372.8:744 Rəsmxəttin tədrisi metodikası 372.8:78 Musiqinin tədrisi metodikası 372.8:796 İdmanın tədrisi metodikası 372.8:81 Dilçiliyin tədrisi metodikası 372.8:811.111. İngilis dilinin tədrisi metodikası 372.8:811.112.2. Alman dilinin tədrisi metodikası 372.8:811.133.1. Fransız dilinin tədrisi metodikası 372.8:811.611. Rus dilinin tədrisi metodikası 372.8:811.512.162. Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası 372.8:82 Ədəbiyyatın tədrisi metodikası 372.8:902 Arxeologiyanın tədrisi metodikası 372.8:908 Ölkəşünaslığın tədrisi metodikası 372.8:91 Coğrafiyanın tədrisi metodikası 372.8:94 Tarixin tədrisi metodikası 372.8: 94 (3). Qədim dünya tarixinin tədrisi metodikası 372.8:94(479.24) Azərbaycan tarixinin tədrisi metodikası 373. Məktəbəqədər tərbiyə. Ümumtəhsil məktəbləri 373.(072). İbtidai sinif müəllimləri üçün metodik vəsaitlər 373.(075). Dərsliklər 373 (075.2). İbtidai siniflər üçün dərsliklər

31

373.2. Məktəbəqədər tərbiyə. Uşaq bağçaları 373.3/5. Orta ümumtəhsil məktəbləri. Məktəb

administrasiyası, müəllimlər. Sinifdənxaric işlər 374. Özünütəhsil, mədəni- maarif işləri (klublar, mədəniyyət evləri). Yaşlıların təhsili 376. Xüsusi məktəblər, Surdopedoqogika,loqopediya 376 (072). Müəllimlər üçün metodik vəsait 376 (075). Xüsusi məktəblər üçün dərsliklər 377. İbtidai və orta sənət məktəbləri. Texnikumlar,

kurslar, sənət məktəbləri 377 (072). Müəllimlər üçün metodik vəsait 377 (075.32). Orta ixtisas təhsili müəssisəsi üçün dərsliklər 378. Ali təhsil müəssisələri, Ali təhsil müəssisəsi

pedaqogikası, doktorantura 379.8. Asudə vaxt (ekskursiyalar) 379.85. Turizm. Səyahət 39. Etnoqrafiya, folklor 390. Qadın hərəkatı. Qadının cəmiyyətdə rolu 391/393. Milli geyimlər, milli adət və ənənələr 394/395. İctimai həyat. Milli və xalq bayramları, oyunlar 397. İbtidai icmalar. Köçəri xalqlar 398. Folklor

5. RİYAZİYYAT, TƏBİƏT ELMLƏRİ 502. Təbiətşünaslıq 504. Ətraf mühitin qorunması 51. Riyaziyyat 512. Cəbr 514. Həndəsə 52. Astronomiya 523. Günəş sistemi, planetlər 524. Ulduzlar, kainat, qalaktika 528. Geodeziya. Topoqrafiya

32

528.9. Kartoqrafiya 53. Fizika 531. Ümumi mexanika 535. Optika 539. Atom fizikası 54. Kimya, Ümumi kimya 544. Fiziki kimya 546. Qeyri- üzvi kimya 547. Üzvi kimya 548. Kristalloqrafiya 549. Mineralogiya 550. Geologiya və geofiziki elmlər 551.46. Okeonalogiya 553. İqtisadi geologiya. Faydalı qazıntılar 556. Hidrosfera, hidrologiya 57. Biologiya 572. Antropologiya 574. Ümumi ekologiya 579. Mikrobiologiya 58. Botanika 59. Zoologiya 6. SƏHİYYƏ, TEXNİKA, KƏND TƏSƏRRÜFATI 60. Tibb elmləri. Təbabət. Sağlamlığın qorunması 611. Anatomiya. Embriologiya 612. Fiziologiya 613. Gigiyena 614. Səhiyyənin təşkili. Sanitariya 615. Farmokologiya 616. Patologiya. Xəstəliklər 616.(053.2) Uşaq xəstəlikləri 616.8. Psixiatriya 62. Texnika

33

621. Maşınşünaslıq 63. Kənd təsərrüfatı 64. Evdarlıq 65. Müəssisələrin idarə edilməsi 651. İş icraçısı. Sənədləşdirmə 654. Rabitə, radio, televiziya 655. Poliqrafiya. Çap maşınları 657. Mühasib. Hesablama. Balans 659. Reklam. Reklamın növləri 66. Kimyəvi texnologiya

7. İNCƏSƏNƏT 71. Şəhərsalma. Mənzərə,bağ və parkların arxitekturası 719. Tarixi abidələrin və mədəniyyətin qorunması 72. Arxitektura 73/76. Təsviri incəsənət 730. Heykəltəraşlıq 738. Metalların nəfis emalı. Zərgərlik səınəti 741. Şəkilçəkmə 744. Rəsmxətt 746. Əl işləri. Tikmə, toxuma 747. Dizayn işi 75. Rəssamlıq 77. Kinomatoqrafiya, şəkil çəkmə 78. Musiqi 791.43. Kino 792. Teatr 793.7. Oyunlar 794. Stolüstü oyunlar 796. İdman 8. DİLÇİLİK, LİNQVİSTİKA, FİLOLOGİYA 80. Filologiya

34

81. Linqvistika. Dilçilik 81.374. Lüğətlər 811. Dillər 811.111. İngilis dili 811.112.2. Alman dili 811.113. Latın dili 811.133.1. Fransız dili 811.134.2. İspan dili 811.161.1. Rus dili 811.411.21. Ərəb dili 811.512.161. Türk dili 811.512.162. Azərbaycan dili 811.521. Yapon dili 82. Bədii ədəbiyyat. Ədəbiyyatşünaslıq 82-053.2 Uşaq ədəbiyyatı 82.(091). Ədəbiyyət tarixi 82.7. Satira, yumor 82-3.512.162 Azərbaycan ədəbiyyatı,povestlər,hekayələr 82-09. Ədəbiyyatşünaslıq 82-1.512.162. Azərbaycan klassik ədəbiyyatı,poeziya 821.111 İngilis ədəbiyyatı 821.111(73) Amerika ədəbiyyatı 821.111(411) Şotland ədəbiyyatı 821.112.2 Alman ədəbiyyatı 821.112.5 Holland ədəbiyyatı 821.112.6 Afrika ədəbiyyatı 821.113.4 Daniya ədəbiyyatı 821.113.5 Norveç ədəbiyyatı 821.113.6 İsveç ədəbiyyatı 821.124 Latın dilində olan ədəbiyyat 821.131.1 İtalyan ədəbiyyatı 821.133.1 Fransız ədəbiyyatı 821.134.2 İspan ədəbiyyatı 821.134.3 Portuqal ədəbiyyatı 821.134.3 (81) Braziliya ədəbiyyatı

35

821.135.1 Rumın ədəbiyyatı 821.135.2 Moldaviya ədəbiyyatı 821.14. Yunan ədəbiyyatı 821.161.1 Rus ədəbiyyatı 821.161.2 Ukrayna ədəbiyyatı 821.161.3 Belorus ədəbiyyatı 821.162.1 Polyak ədəbiyyatı 821.162.3 Çex ədəbiyyatı 821.162.4 Slovak ədəbiyyatı 821.163.2 Bolqar ədəbiyyatı 821.163.3 Makedon ədəbiyyatı 821.163.6 Sloven ədədbiyyatı 821.172 Litva ədəbiyyatı 821.174 Latış ədəbiyyatı 821.18 Alban ədəbiyyatı 821.21 Hind ədəbiyyatı 821.22 Fars ədəbiyyatı 821.222.1 İran ədəbiyyatı 821.222.8 Tacik ədəbiyyatı 821.35 Gürcü ədəbiyyatı 821.411.21 Ərəb ədəbiyyatı 821.511.113. Eston ədəbiyyatı 821.512.122 Qazax ədəbiyyatı 821.512.133 Özbək ədəbiyyatı 821.511.141 Macar ədəbiyyatı 821.512.145 Tatar ədəbiyyatı 821.512.154 Qırğız ədəbiyyatı 821.512.161 Türk ədəbiyyatı 821.512.162 Seçilmiş əsərlər,romanlar 821.512.164 Türkmən ədəbiyyatı 821.521 Yapon ədəbiyyatı

36

9. COĞRAFİYA, TARİX 902. Arxeologiya. Arxeoloji abidələr 908. Diyarşünaslıq 908 (479.24). Azərbaycan diyarşünaslığı 91. Coğrafiya 911.2 Fiziki coğrafiya 911.3. İqtisadi coğrafiya 912. Xəritələr, atlaslar, qlobus 913(479.24). Azərbaycan coğrafiyası 929. Bioqrafik tədqiqatlar. Ümumi bioqrafik sorğu kitabları 929.9. Bayraqlar 930.22. Diplomatiya 930.25. Arxivlər 930.85. Tarixi mədəniyyət 94. Tarix 94(3). Qədim dünya tarixi 94(479.24). Azərbaycan tarixi 94(479.242). Naxçıvan tarixi

37



İKİRƏQƏMLİ CƏDVƏl

38

Tərtibçi: Эцнай Щяшимова. Редактор:Исмиханова Tamilla

39

ИКИРЯГЯМЛИ МЦЯЛЛИФ ЪЯДВЯЛИ ВЯ ОНДАН ИСТИФАДЯ ГАЙДАЛАРЫ

Республикамызда йени латын графикалы ялифбайа кечидля ялагя-дар олараг «Латын графикалы Азярбайъан ялифбасынын бярпасы щаг-гында» 25 декабр 1991-ъи илдя Азярбайъан Республикасынын гануну гябул едилмишдир.

Республика Елми-Педагожи Китабханасы 1993-ъц илдя бу фяр-манына ясасян «Икирягямли мцяллиф ъядвяли»ни щазырламыш вя Бакы Дювлят Университетинин Китабханашцнаслыг кафедрасы тяряфиндян вясаитя ряй алмышдыр. Щямчинин Азярбайъан Республикасы пре-зидентинин «Дювлят дилинин тятбиги ишинин тякмилляшдирилмяси» 18 ийун 2001-ъи ил тарихли фярманыны рящбяр тутараг РЕПК ямякдаш-лары Ф.З.Абдинзадя вя Щ.А.Мусайев тяряфиндян «Икирягямли мц-яллиф ъядвяли»нин йенидян ишлянмиш тякмилляшдирилмиш варианты щазыр-ламыш вя няшр едилмишдыр.

Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən ikirəqəmli müəllif cədvəlinin əvvəlki illərdə nəşr olunan variantları yenidən təhlil edilmiş, bütün nöqsanlar aradan qaldırılmış, tam təkmilləşdiril-miş mükəmməl variantı 2010-cu ildə nəşr olunmaq üçün təqdim olunmuşdur.

Китабхана ишиндя даим йениляшян информасийа технолоэи-йа-ларынын имканларындан истифадя едилмякля йанашы китабларын фондда мцяййян гайда ясасында дцзцлцшц информасийанын оперативлийини тямин едян амиллярдяндир. Фондда китаблар мювъуд тяснифат ъядвялиня уйьун олараг шюбяляр цзря ялифба сырасы иля дцзцлцр.

Ядябиййаты ялифба сырасы иля дцзяркян йаранан чятинлийи ара-дан галдырмаг цчцн мцяллиф ишарясиндян истифадя едилир.

Мцяллиф ишаряси – ясярин биринъи мцялифинин йахуд сярлювщянин (китаб сярлювщяйя ясасян верилибся) биринъи сюзцнцн илк щеъасына эюря тяйин едилян рягямдир. Китаблара тяснифляшдириляркян индексля йанашы мцяллиф ишаряси дя верилир.

Икирягямли мцяллиф ъядвяли тяртиб едиляркян саь вя сол сцтунда щярфляр ортада ися рягям йазылыр. Бу рягям щяр ики тяряфдя йерляшян щярфляря аид олур. Мясялян:

А 11 Б Аа 12 Ба

40

Аб 13 Баб Абд 14 Баъ

Ъядвялдян истифадя еtmə ашаьыдакы гайдалары: 1. Ики вя цч мцяллифи китаблара мцяллиф ишаряси веряркян биринъи

мцяллифин сойады ясас эютцрцлцр. 2. Коллектив мцяллифли китаблара мцяллиф ишаряси сярлювщяйя

эюря верилир. 3. Китабын сярлювщяси рягямля башлайарса, ишаря биринъи рягя-

мин сюзля йазылдыьы щярфляря эюря верилир. Мясələn, ХЫ синифдя чохцзлцлярин юйрянилмяси методикасы: О – 45.

4. Ашаьыдакы щярфлярля башлайан сюзляря мцяллиф ишаряси веряркян щямин щярфлярдян сонра тире (-) ишаряси гойулур: Х, О, Ю.

5. Мцяллиф ишаряси веряркян яэяр сюзцн биринъи щеъасы ъядвялдя йохдурса, онда мцяллиф ишаряси ондан яввялки щеъайа эюря тяйин едилир. Мяс: Ъядвялдя «щум» щеъасы верилмяйибся, онда юзцндян явялки щеъанын «щцъ» ишарясини алыр.

6. Мцяллиф ишаряси китабларын титул сящифяляринин йухары саь кцнъцндя, китабын сол кцнъцндя ашаьыдакы шякилдя йазылыр. Мясələn,

821.161.1 – китабын индекси, Д 71 – мцяллиф ишаряси.

7. Мцяллиф ишаряси веряркян Шейх, Щаъы, Мяшяди, Кярбялайы,

Молла, Сейид вя с. титуллар нязяря алынмымр. 8. Мцхтялиф шюбялярдя мцхтялиф сойадлар, йахуд китаб адлары

цчцн ейни мцяллиф ишаряси гоймаг мцмкцндцр. Бу ъцр китаблар ейни мцяллиф ишаряси аlсaда, шюбяляриня эюря бир-бириня гарышмыр. Мясələn,

02:339.1 (Китабханачылыг иши, Китабханашцнаслыг,

Каталоглашдырма) К 32

37(075.8) (Тящсил. Тярбиййя. Тялим. Тящсилин цмуми мясяляляри) К 32

41

9. Бир шюбядя ейни сойадда олан мцяллифляри фяргляндирмяк цчцн сойадларын гаршысында адларын баш щярфлярини ялавя етмяк лазымдыр. Мясələn,

82.09.512.162 Гасымзадя Ф. Г 23 Ф 82.09 Гасымзадя Г. Г 23 Г

10. Яэяр бир шюбядя бир мцяллифин бир нечя ясяри оларса, онларын щамысы бир мцяллиф ишаряси алыр. Анъаг китабларын ряфдяки йерини мцяййянляшдирмяк цчцн щяр китаб адынын баш щярфи, бязян ися биринъи ики щярфи алдыьы мцяллиф ишарясиня ялавя едилир:

Н 75 Ис Исэяндярнамя Н 75 Хя Хямся Н 75 Гя Гязялляр Н 75 Ли Лирика Н 75 Йе Йедди эюзял

11. Бир мцяллифин бир нечя ъилддян ибарят олан бцтцн ясярлярини сыра иля дцзмяк цчцн мцяллиф ишаряси алтында ъилдин сайыны да эюстярмяк лазымдыр. Мясələn, Й.В.Чямянзяминлинин ясярляринин Ы, ЫЫ, ЫЫЫ ъилдляри ашаьыдакы кими верилмялидир:

821.512.162 821.512.162. 821.512.16 Ч 1 48 Ч 2 48 Ч 3 48

12. Мцяййян идаря вя тяшкилат тяряфиндян щазырланмыш ясярляря бу тяшкилатларын адлары цзря мцяллиф ишаряси верилир вя щямин ад сярлювщя цзря верилир. Мясələn,

378 (479.24) Азярбайъан Respublikası Təhsil Problemləri Инсти-

туту А 99

42

13. Китабын индекси вя мцяллиф ишаряси титул сящифясиндя йазылдыгдан сонра щямин шифряни китабын йарлыьына да йазмаг ла-зымдыр.

14. Ялифба каталогунда карточка дцзяркян анъаг мцяллиф ишаряси иля дейил, карточкаларда йазылан биринъи сюзцн ялифба дц-зцлцшцня дя диггят йетирмяк лазымдыр. Мясələn,

Тялим 48 Тялтиф 48 Тялабат 48 Бу сюзлярин мцяллиф ишаряси ейнидир. Лакин бу сюзлярин дахили

ялифба гайдасына ясасян дцзмяк лазымдыр. А щярфи И щярфиндян сонра йазылдыьы цчцн дцзэцн дцзцлцш гайдасы ашаьыдакы кими олмалыдыр:

Т 48 тялябат Т 48 тялим Т 48 тялтиф Латын графикалы Азярбайъан ялифбасынын дцзцлцшц: А, Б, Ъ, Ч, Д, Е, Я, Ф, Э, Ь, Х, Ы, И, Ж, К, Г, Л, М, Н, О, Ю, П, Р, С, Ш, Т, У, Ц, В, Й, З.

43

Ялифба

дцзцлцшц А – Б

А Б Ъ Ч Д Е Я Ф Э Ь Щ Х Ы И Ж К Г Л М Н О Ю П Р С Ш Т У Ц В Й З

А Аб Аба Абд Абы Аби Абр Абу Аъ Ач Ад Адя Ади Адл Аф Аь Аьд Аьи Аьр Аьу Ащ Ах Аж Ак Аки Ако Аг Аги Агр Агс

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Б Ба Баъ Бад Баь Бащ Бах Баж Бак Баг Бал Бам Бан Бап Бар Бара Бас Баш Бат Бау Бав Бай Байр Баз Бч Бе Бед Бег Бех Бек

Агш Агу Ал Алб Але Алх Алы Али Алм Ало Алп Алр Алт Ама Ами Ан Ана Анд Ани Анл Анн Ано Анр Анс Ант Ану Ао Ап Апа Ар

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Бед Бел Бем Бен Бео Беп Бер Бес Беш Бет Бев Бей Без Бя Бяб Бяд Бящ Бях Бяк Бяш Бяй Бх Бы Би Бик Бил Бин Бир Бис Бл

Арб Ард Аре Арх Ари Арг Арм Арн Арс Арш Арт Ас Аси Аст Аш Ат Ати Ато Ау Ав Аве Авр Авш Ай Айд Айи Айр Аз Азя

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Бо Бод Бог Бол Бом Бон Бор Бос Бош Бот Бой Бю Бюъ Бюк Бюл Бюй Бр Бу Бух Буг Бул Бун Бур Бут Буй Бц Бцн Бцр Бцз

44

Ялифба

дцзцлцшц Ъ – Ч


Ъ Ъа Ъад Ъаф Ъащ Ъащы Ъах Ъак Ъаг Ъал Ъам Ъан Ъанд Ъань Ъаны Ъанг Ъанс Ъанш Ъант Ъану Ъап Ъар Ъару Ъас Ъаш Ъат Ъав Ъай Ъаз Ъе

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Ч Ча Чаъ Чач Чад Чаь Чащ Чах Чау Чак Чаг Чал Чам Чан Чап Чар Час Чаш Чат Чав Чай Че Чед Чещ Чех Чел Чем Чен Чеп Чер

Ъеб Ъед Ъеф Ъеь Ъеи Ъек Ъег Ъел Ъем Ъен Ъер Ъес Ъеш Ъет Ъев Ъей Ъез Ъя Ъяб Ъяд Ъяф Ъящ Ъях Ъяк Ъяг Ъял Ъяли Ъям Ъями Ъямо

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Чес Чеш Чет Чя Чяд Чял Чяр Чяс Чы Чи Чич Чид Чих Чил Чим Чин Чир Чис Чит Чл Чн Чо Чор Чю Чющ Чюк Чюл Чюм Чюп Чюр

Ъямш Ъяр Ъяс Ъяш Ъят Ъяв Ъявд Ъяви Ъяй Ъяз Ъы Ъи Ъид Ъиф Ъищ Ъил Ъим Ъин Ъир Ъив Ъиз Ъо Ъю Ъу Ъц Ъцъ Ъцм Ъцр Ъу

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Чов Чюз Чр Чт Чу Чуб Чуд Чух Чуж Чук Чуг Чул Чун Чуп Чур Чус Чут Чув Чуй Чуз Чц Чцф Чцх Чцг Чцл Чцр Чцч Чцт Чв

45

Ялифба

дцзцлцшц Д – Е


Д Да Дад Даь Дащ Дак Дал Дам Дан Дап Дар Даш Дат Дау Дай Де Дед Дещ Дек Дел Дем Ден Деп Дер Дес Дет Дев Дей Дя Дяф

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Е Еб Еби Ебо Еъ Еч Ед Еде Еди Едм Едн Едо Едр Едс Еду Еф Еэ Ещ Ех Еж Ек Еко Ег Егл Его Егю Егс Егт Егу Егв

Дях Дял Дям Дяр Ды Ди Дик Дил Дим Дин Диш Дир Дм Дн До Доб Дод Док Дог Дол Дом Дон Доп Дор Дос Дош Дов Дю Др Дре

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Егз Ел Елд Ели Елн Ело Елъ Елт Елу Ем Еме Еми Емо Емп Емр Емс Емт Ен Енэ Енг Ент Ео Еп Епи Епо Епт Ер Ерд Ери Ерк

Дри Дро Дру Ду Дуб Дуд Дух Дуг Дул Дум Дун Дур Дус Душ Дут Дув Дуй Дуз Дц Дцн Дцп Дцс Дцш Дцз Дв Две Дво Дву Дз

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Ерг Ерл Ерм Ерн Ерс Ерт Еру Ерз Ес Есф Еск Есг Есл Ест Еш Ет Ети Етн Ето Етр Ету Еу Ев Евр Ей Ейх Ейл Ейн Ез

46

Ялифба

дцзцлцшц Я – Ф


Я Яб Ябас Ябаз Ябд Ябдц Ябдцл Ябдцр Ябдцс Ябя Ябн Ябу Ябц Яъ Яч Яд Ядя Ядщ Яди Ядр Яду Яф Яэ Яь Ящ Ящл Ящм Ях Яхт Яж

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Ф Фа Фаб Фаъ Фад Фах Фаи Фак Фаг Фал Фам Фан Фао Фар Фас Фаш Фат Фау Фав Фаз Фази Фазл Фе Фед Фех Фек Фег Фел Фели Фем

Як Яг Ял Яла Яля Ялящ Яляк Яляс Яляш Яли Ялиб Ялиъ Ялид Ялищ Ялик Ялиг Ялим Ялин Ялип Ялир Ялис Ялиш Ялив Ялий Яло Ялу Ям Ями Ямин Ямир

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Фен Фео Фер Фес Феш Фет Фетт Фев Фей Фейз Фез Фя Фяа Фящ Фях Фяи Фял Фян Фяр Фяс Фят Фяв Фяз Фязл Фи Фид Фик Фиг Фил Филе

Ямр Ямт Яму Ян Яни Яр Ярд Ярм Ярш Ярз Яс Яся Яск Ясг Яш Ят Яти Ятф Ято Ятв Яу Яв Яве Яви Явн Яй Яйй Яз Язи

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Фим Фин Фир Фис Фиш Фит Физ Фл Фло Фо Фон Фор Фоз Фю Фюв Фр Фре Фри Фрис Фро Фрос Фт Фу Фур Фц Фцъ Фцр Фцс Фцз

47

Ялифба дцзцлцшц

Э – Щ

А Б Ъ Ч Д Е Я Ф Э Ь Щ Х Ы И Ж К Г Л М Н О Ю П Р С Ш Т У Ц В Й

З

Э Эа Эад Эаф Эащ Эал Эам Эан Эап Эар Эас Эаш Эат Эав Эай Эаз Эе Эеъ Эеч Эед Эек Эел Эем Эен Эео Эеп Эер Эет Эей Эез

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Щ Ща Щаъ Щаъы Щаъи Щал Щаф Щах Щаи Щак Щаг Щагг Щал Щам Щами Щамм Щан Щар Щас Щаш Щат Щав Щай Щаз Ще Щеъ Щег Щел Щеп Щес

Эя Эяъ Эяд Эяэ Эящ Эял Эям Эян Эяр Эяс Эят Эяй Эяз Эи Эиъ Эид Эиэ Эил Эим Эип Эир Эири Эис Эит Эив Эий Эиз Эо Эол Эом

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Щеш Щет Щев Щей Щез Щя Щяб Щяъ Щяч Щяд Щяф Щяк Щяг Щял Щям Щян Щяр Щяс Щяси Щяш Щят Щяв Щяй Щяз Щи Щиъ Щид Щиф Щик Щиг

Эоп Эю Эюэ Эюл Эюн Эюр Эюс Эюш Эюв Эюй Эюз Эу Эур Эуш Эц Эцъ Эцч Эцф Эцл Эцли Эцлг Эцм Эцн Эцнд Эцр Эцс Эцш Эцв Эй

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Щил Щим Щин Щир Щис Щиш Щит Щий Щиз Що Щом Щю Щу Щур Щуш Щут Щуз Щц Щцъ Щцк Щцэ Щцм Щцр Щцс Щцсе Щцси Щцсн Щцш Щцз

48

Ялифба дцзцлцшц Х – И


З

Х Ха Хаъ Хач Хад Хае Хаф Хащ Хаи Хак Хаг Хал Халы Хали Хам Хан Хани Ханл Ханс Хану Хар Хари Харт Хас Хаси Хат Хав Хай Хе Хел

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

И Иа Иб Иба Иби Ибн Ибр Иъ Ич Ид Идр Ие Иф Иэ Ищ Их Иж Ик Иг Игр Ил Илд Иле Иль Или Илк Илм Илй Им Име

Хем Хен Хер Хес Хет Хя Хял Хям Хян Хяс Хят Хяй Хы Хи Хид Хик Хил Хим Хин Хир Хис Хит Хиз Хл Хм Хо Хоъ Хоч Ход Хоф

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Ими Имр Ин Инъ Ине Инг Инф Инж Инк Инг Инс Инш Инт Ио Ип Ир Ирб Ирд Ири Ирк Ирл Ирм Иро Ирс Ис Исб Исъ Исщ Исф Иск

Хох Хол Холу Хом Хор Хоро Хос Хот Хой Хю Хр Хру Хри Хро Хру Хт Ху Худ Хум Хун Хур Хус Хц Хцм Хцр Хцс Хцт Хв Хй

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Исг Исл Исм Исн Исп Иср Ист Ису Иш Ишъ Ишч Ишы Иши Ит Итт Иу Ив Ива Иве Ий Из Изд Изи Изг Изм Изр Изу Изв Изз

49

Ялифба

дцзцлцшц Ж – К


З

Ж Жа Жаъ Жач Жад Жаф Жах Жаи Жаж Жак Жаг Жал Жам Жан Жао Жап Жар Жарг Жарт Жас Жат Жай Жав Жд Же Жеб Жед Жек Жег Жел

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

К Ка Каб Кад Каф Кащ Ках Каи Как Каг Кал Кам Кан Кап Кар Кас Каш Кат Кау Кав Кай Каз Ке Кеч Кеф Кел Кем Кен Кеп Кер

Жем Жен Жео Жеп Жер Жес Жев Жез Жя Жы Жи Жиб Жид Жиь Жих Жиж Жио Жил Жим Жин Жип Жир Жис Жит Жив Жл Жн Жо Жоб Жоф

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Кес Кеш Кет Кей Кя Кяб Кяъ Кяд Кяф Кящ Кял Кяля Кям Кямя Кями Кян Кяр Кяс Кяш Кят Кяй Кяз Ки Кич Кид Киф Кил Ким Кин Кип

Жон Жор Жос Жоз Жю Жу Жуд Жуъ Жуч Жуф Жух Жуи Жук Жул Жум Жун Жур Жус Жут Жц Жцч Жцх Жцл Жцр Жцс Жцт Жцв Жцз Жв

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Кир Кис Киш Кит Кив Кий Кл Ко Код Кож Ког Кол Ком Кон Коп Кос Кот Ков Кой Кю Кющ Кюш Кр Ку Кух Кур Кц Кцс Кцш

50

Ялифба

дцзцлцшц Г – Л


З

Г Га Гаъ Гач Гад Гаф Гащ Гал Гам Ган Гап Гар Гас Гаш Гат Гау Гав Гай Газ Ге Геф Гел Гем Ген Гео Геп Гер Гес Гет Гей

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Л Ла Лач Лад Лаф Лас Лащ Лах Лаж Лак Лаг Лал Лам Лан Лао Лап Лар Лас Лаш Лат Лав Лай Лаз Ле Леб Лед Леф Лех Леж Лек

Гя Гяд Гяф Гящ Гял Гям Гян Гяс Гят Гяз Гы Ги Гид Гим Гир Гиз Гл Гн Го Гоъ Год Гоь Гог Гол Гом Гон Гор Гос Гов Гой

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Лем Лен Лео Леп Лер Лес Леш Лет Лев Лей Лез Ля Лящ Ляк Лям Ляп Ляр Ляш Лят Ляв Ли Либ Лид Лиф Лих Лик Лиг Лил Лим Лин

Гоз Гю Гр Гри Гро Гру Гу Гуъ Губ Гуд Гуф Гух Гул Гум Гун Гур Гус Гуш Гут Гуй Гуз Гц Гцд Гцл Гцр Гус Гцт Гцв Гв

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Лио Лип Лир Лис Лит Ло Лоб Лод Лог Лом Лон Лоп Лор Лош Лот Лоу Лоз Лю Лу Луч Луи Лук Лум Лун Лур Лус Лц Лй Лв

51

Ялифба

дцзцлцшц М – Н


З

М Ма Маб Маъ Мач Мад Маф Мащ Мах Мак Маг Мал Малы Мали Мам Ман Мар Мас Маш Мат Май Маз Ме Мед Мещ Мех Мек Мел Мен Мер

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Н На Наб Наъ Над Наф Нащ Нах Нак Наг Нал Нам Нан Нап Нар Нас Наш Нат Нау Нав Най Наз Не Неб Неъ Нед Неф Нещ Неж Нел

Мес Меш Меу Мез Мя Мяъ Мяд Мяф Мящ Мящя Мяи Мяк Мял Мям Мян Мяр Мяс Мят Мяв Мяз Мы Ми Миф Мих Мик Мил Мим Мин Мир Миръ

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Нем Нео Неп Нер Нес Нев Ней Нез Ня Няб Няъ Няд Няф Нящ Няк Няг Нял Ням Няр Няс Няш Няй Няз Ны Ни Нид Ниг Нищ Ник Нил

Мирг Мит Мо Мол Мон Моп Мор Мос Мот Мов Мю Му Муь Мух Мур Мус Муш Мц Мцъ Мцф Мцщ Мцх Мцг Мцм Мцн Мцр Мцс Мцш Мцз

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Нин Нир Нис Нив Низ Но Ноф Нож Нок Нол Ном Нор Нос Нот Нов Ноз Ню Ну Нуф Нур Нуш Нц Нцъ Нцд Нцф Нцм Нцс Нцш Нй

52

Ялифба

дцзцлцшц О – Ю


З

О Об Оба Обр Обш Обй Оъ Оч Оча Од Оди Одо Оду Оф Оь Ощ Ох Охк Охт Охш Ож Оже Ожу Ок Окс Ог Огл Ого Огр Ол

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Ю Юб Юбе Юъ Юъя Юъ Юд Юдя Юф Юэ Юэе Юэя Юэи Юэид Юэм Юэр Юэс Юэу Юэц Юэцт Юь Юьр Юх Юхк Юхш Юхт Юж Юк Юг Юл

Оли Ол Оло Ом Он Оно Оп Опи Ор Оръ Орд Орх Ори Орд Орл Орм Орн Оро Орс Орт Ору Ос Осе Оси Осм Осп Оср Ост Остр Ош

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Юли Юлик Юм Юма Юмр Юн Юну Юп Юпе Юпя Юпу Юр Юръ Юрд Юря Юрк Юрг Юрм Юрма Юрми Юрмц Юрн Юрня Юрп Юрпя Юрс Юрш Юрт Юрту Юру

Ошк От Отд Оте Отл Отн Ото Отп Отр Отт Отв Оу Ов Овч Овд Ови Овн Ово Овр Овс Ой Ойн Оз Оза Озд Ози Озо Озр Озу

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Юрц Юс Юск Юш Юшц Ют Юте Ютр Ютц Ютцн Ютцш Ютцр Юв Ювъ Ювд Юва Ювл Ювля Ювли Ювм Ювн Ювр Ювс Ювц Юй Юйр Юйц Юз Юзк

53


П – Р


З

П Па Пад Пах Пак Пал Пам Пап Пар Пас Паш Пат Пау Пав Пай Паз Пъ Пе Пед Пел Пен Пер Пес Пет Пев Пей Пез Пя Пящ Пяж

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Р Ра Раб Раъ Рад Раф Ращ Рах Раи Рак Раг Рал Рам Ран Рап Рас Раш Рау Рав Раз Ре Реч Ред Реф Рек Рем Рен Рео Реп Рес

Пял Пям Пян Пяр Пяри Пяс Пят Пяй Пх Пи Пил Пир Пири Пис Пиш Пл Пли Пло Плу По Поч Под Пое Пож Пок Пог Пол Пом Пон Поп

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Реш Реу Рев Рей Рез Ря Ряъ Ряд Ряф Ряь Рящ Рящм Рям Ряс Ряш Рят Ряу Ряз Ры Ри Рич Рим Рип Рис Риз Ро Роч Род Рож Рок

Пор Пос Пош Пот Пов Пой Поз Пю Пр Пра Пре При Про Пру Пс Пш Пт Пу Пуч Пуг Пул Пур Пуш Пут Пц Пцх Пцр Пцс Пй

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Рол Ром Рон Рос Рош Рот Рой Роз Рю Ру Руб Руд Рущ Рух Рук Рум Рус Рут Рц Руъ Рцч Рцф Рцщ Рцх Рцг Рцс Рцш Рцт Рз

54


С – Ш


З

С Са Саб Сач Сад Саф Саи Сак Сал Сам Сан Сар Сат Сав Саз Сч Се Сел Сем Сен Сез Сев Сей Ся Сяб Сяд Сяф Сящ Сяи Сяк

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Ш Ша Шаб Шад Шаэ Шаф Шащ Шах Шаи Шак Шаг Шал Шам Шан Шап Шар Шас Шат Шав Шай Шч Ше Шеф Шех Шек Шел Шем Шен Шеп Шер

Сял Сяли Сям Сян Сяп Сяр Сяс Сят Сяй Сх Сы Си Сиф Сил Сим Син Сир Сив Ск Сг Сл См Сн Со Соб Соф Сок Сол Сом Сон

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Шес Шев Шей Шя Шяб Шяд Шяф Шяэ Шящ Шящр Шяк Шяг Шял Шям Шян Шяр Шярг Шяс Шят Шяй Шы Ши Шик Шил Шим Шин Шип Шир Шк Шл

Сор Сос Сот Сов Соз Сю Сп Ст Ста Стар Стат Сте Сти Сто Стр Сту Су Суд Сущ Сух Сул Сум Сун Сур Сув Сц Сцб Сцз Св

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Шм Шн Шо Шоф Шол Шос Шю Шп Шр Шт Шу Шух Шуг Шул Шум Шун Шус Шур Шц Шцч Шцд Шцх Шцк Шцм Шцн Шцр Шцс Шцш Шв

55


Т – У


З

Т Та Таб Тач Таф Таь Тащ Тах Таи Таг Тал Там Тан Танр Тап Тар Тас Таш Тат Тау Тай Таз Те Тех Тел Тер Тес Теш Тет Тей

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

У Уа Уак Уап Уаш Уат Уай Уб Уъ Уъа Уъал Уъар Уч Уд Уди Удо Уе Уф Уь Ух Ухв Уи Уин Уип Уж Ук Укл Укр Уг Угр

Тя Тяъ Тяд Тяф Тящ Тяк Тяг Тял Тям Тян Тяр Тяс Тяш Тят Тяв Тяй Тяз Ты Ти Тиф Тищ Тик Тил Тим Тин Тип Тир Тис Тиш Тит

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Ул Уле Ули Уло Ум Уме Уми Умн Умс Уму Ун Уни Унт Уо Уол Уор Уот Уп Ур Уре Урф Урл Урм Уро Уру Урй Ус Усе Уси Уск

Тк То Тоф Тоь Ток Тол Том Тон Топ Тор Тос Тю Тюв Тр Ту Туг Тул Тум Туп Тус Туш Тут Тц Тцк Тцл Тцн Тцр Тв Тй

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Усг Усл Усо Усп Уст Уш Ушф Ушь Уши Ушг Ушо Ут Ута Утч Утк Уто Утр Уту Утв Ув Уви Уво Увр Увс Уй Уз Узл Узм Узу

56


Ц – В


З

Ц Цб Цъ Цч Цчц Цд Цэ Цщ Цх Цхк Цхр Цхт Цж Цк Цг Цгб Цгц Цл Цлф Цм Цме Цмя Цмяв Цмяй Цми Цмк Цмл Цмм Цммя Цмми

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

В Ва Вад Ващ Вах Ваг Вал Вам Ван Вар Вас Васа Ваш Ват Вай Ваз Вази Вд Ве Веч Век Вел Вем Вен Вер Вес Веш Вет Вей Вез

Цмр Цмцм Цн Цне Цни Цнс Цнв Цп Цр Црд Цре Цря Црф Црфи Цри Црк Црг Црл Црм Црн Црс Црш Црт Цру Црц Црцк Црцл Црцм Црцн Црв

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Вя Вяъ Вяд Вяф Вящ Вящи Вяк Вял Вяли Вялих Вяр Вяс Вяса Вяси Вят Вяй Вяз Вы Ви Вид Виъ Вик Виг Вил Вим Вин Вир Вис Виш Вит

Црй Цс Цсч Цсе Цся Цси Цск Цсг Цсл Цср Цст Цсц Цсй Цш Цшш Цт Цти Цтм Цтк Цв Цй Цз Цзб Цзе Цзя Цзи Цзм Цзр Цзв

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Виз Ве Вм Вн Во Вол Вон Вор Вос Вой Вю Вр Вс Вт Ву Вух Вул Вун Вур Вус Вуш Вут Вц Вцъ Вцг Вцр Вцс Вй Вз

57


Й – З


З

Й Йа Йаб Йаъ Йач Йад Йаф Йаь Йащ Йах Йаж Йак Йаг Йал Йам Йан Йап Йар Йас Йаш Йат Йав Йай Йаз Йе Йеъ Йеч Йед Йеф Йеэ

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

З За Заб Заъ Зад Защ Защи Зах Заи Зак Заг Зал Зам Зан Зап Зар Зас Зат Зай Зав Зд Зе Зеф Зещ Зек Зел Зем Зен Зер Зей

Йеь Йех Йеж Йек Йег Йел Йем Йен Йер Йес Йеш Йет Йеу Йев Йей Йез Йя Йяд Йящ Йяс Йяз Йы Йыр Йи Йир Йо Йод Йоь Йох Йол

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Зя Зяб Зяд Зяф Зящ Зящя Зящи Зящр Зяк Зяки Зял Зям Зян Зяр Зяв Зяй Зяйд Зх Зы Зи Зиб Зид Зиф Зик Зил Зим Зищ Зир Зив Зий

Йом Йон Йор Йос Йоз Йю Йу Йуб Йуф Йух Йуж Йук Йуг Йул Йум Йун Йур Йус Йуш Йут Йув Йуй Йур Йц Йцк Йцн Йцп Йцй Йцз

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Зл Зм Зн Зо Зол Зом Зоо Зор Зю Зу Зуб Зуч Зуд Зух Зуг Зул Зум Зур Зус Зув Зц Зцб Зцх Зцл Зцм Зцн Зцр Зцй Зв

58

59


ÜMUMİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏSİNİN

KİTABXANAÇISININ FƏALİYYƏT PLANI

Tərtibçi: Rəhim Vəliyev Redaktor: Əhmədova Gülər

60

Təsdiq edirəm: Ümumi təhsil müəssisəsinin direktoru:___________________

________________________________________ ÜMUMİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏSİNİN KİTABXANAÇISI________________________ _______________20 - 20 TƏDRİS İLİ

F Ə A L İ Y Y Ə T P L A N I

Kitabxanaçı haqqında məlumat Adı, soyadı, atasının adı__________________________ Təvəllüdü_____________________________________ Təhsili________________________________________ Vəzifəsi_______________________________________ Elmi dərəcəsi___________________________________ İxtisasartırma, ixtisasdəyişmə və digər kurslarda iştirakı ______________________________________________

61

KİTABXANAÇI ÜÇÜN YADDAŞ 1. Kitabxana işi ilə bağlı bütün normativ hüquqi sənədlər üçün

ayrıca qovluq düzəltmək və onların mühafizəsi qayğısına qalmaq.

2. Kitabxana fondunun inventar və ümumi uçotunun düzgün və nöqsansız aparılması.

3. Kitabların kitabxana qaydalarına uyğun olaraq rəfdaxili dü-zülüşünə nail olmaq.

4. Bütün oxucu kontingentinin kitabxanadan istifadəsini oxucu formulyarlarında qeyd etmək.

5. Oxucu tərəfindən itirilmiş, fiziki cəhətdən istifadəyə yararsız hala salınmış kitabların aktlaşdırılması və inventar kitabında müvafiq qeydlərin aparılması.

6. İllik iş planının tərtibi və təhsil müəssisəsinin rəhbərliyi tərə-findən təsdiq edilməsi.

7. Şagirdlərin kitabxanadan istifadə hallarını yaxşılaşdırmaq, dərsdən əlavə mütaliə işinə daha çox maraq cəlb etmək üçün müxtəlif kütləvi tədbirlər (kitab müzakirələri, oxucu konfransları, biblioqrafik icmallar və s.) təşkil etmək.

8. Dərsliklərin təmiz, səliqəli və itkisiz qorunub saxlanılması məqsədi ilə şagird və müəllimlərlə tez-tez ünsiyyətdə olmaq və lazımi profilaktik söhbətlər aparmaq.

Kitabxana ümumi təhsil müəssisəsinin struktur bölməsidir. Şagirdlərə, müəllimlərə, bütövlükdə ümumi təhsil müəssisəsinin kollektivinə kitabla xidmət etmək kitabxananın əsas iş prinsipidir.

Tədris edilən fənlərin daha yaxşı mənimsənilməsi və biliklərin əlavə olaraq möhkəmləndirilməsi məqsədilə kitabxana şagirdlərin sistemli və məqsədli mütaliəsinin təşkil edilməsində əsas rol oynayır.

62

Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanası ilkin olaraq şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla onların oxu materiallarını öyrənib, mütaliəsini istiqamətləndirməklə, onlara tədris olunan fənn proqramına uyğun kitabı seçmək və ona qayğıkeş münasibət bəsləmək hissini aşılamaq məsələsini qarşısına məqsəd qoymuşdur.

Keçən tədris ilində ümumi təhsil müəssisəsində təhsil alan_____ nəfər uşaqdan_______ nəfəri kitabxanada oxucu olmuşdur.

Keçən son dörd tədris ilində I-XI siniflərə verilmiş pulsuz dərsliklər sinif rəhbəri və fənn müəllimləri tərəfindən yaxşı qorunmuş, bu tədris ilində həmin siniflərdə dərslik problemimiz olmayacaq. Siniflər arasında kitabların saxlanılması barəsində siniflərarası müsabiqə keçirmişik və növbəti ildə kitabları yaxşı saxlayan siniflər, yaxud şagirdlər təzə kitablarla təmin olunacaqlar. Bu ənənə bizim gələcək işimizdə də davam etdiriləcəkdir.

2004-2005-ci tədris ilindən başlayaraq ümumi təhsil müəssisəsinində kitabxana fondu yaradılmışdır. Fondumuz hər il yeni kitablarla zənginləşdirilir.

Keçən dərs ilində kitabxanamızın köməkliyi ilə disputlar, kitabların müzakirəsi, şəhid ailələri ilə görüşlər, Qarabağ döyüşçüləri ilə görüşlər keçirilmişdir. Bu isə şagirdlərin dünyagörüşündə, vətənə məhəbbət hissinin aşılanmasında böyük əhəmiyyətə malikdir. Gələcəkdə bu sahədə işimizi daha da təkminləşdirib yeni tədbirlər təşkil etmək, kitabxanaya daha çox oxucu cəlb etmək fikrindəyik.

Gələcək işimizdə kitabxana işinin daha da yaxşılaşdırılması və şagirdlərin kitaba, təhsilə marağını artırmaq üçün valideynlərlə əlaqəni daha da genişləndirmək fikrindəyik. Kitabxanamızda fondun zənginləşməsi üçün Təhsil Şöbəsi ilə əlaqələri artırmaq, işimizin yaxşılaşması üçün son

63

vaxtlarda verilmiş qərar və əmrlərdən səmərəli bəhrələnmək fikrindəyik.

Ümumi təhsil müəssisəsinin şagirdlərini dünyada baş verən yeniliklər, elmi texniki nailiyyətlərlə, informasiya texnologiyalara aid ədəbiyyat və şagirdlərimizin uğurları ilə tanış etmək məqsədilə, “Kitabxana bülleteni” buraxmaq fikrindəyik.

Bütün yuxarıda sadaladığımız məsələlərin hamısı ümumi təhsil müəssisəsinin şagirdlərinin yaxşı oxumasına, vətənə layiq vətəndaş yetişməsinə xidmət etmək üçündür.

Ümumi təhsil müəssisəsinin kollektivi ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanası ilə birlikdə müstəqil dövlətimizin inkişafına kömək etməyə hər vaxt hazırdır.

64

№ GÖRÜLƏCƏK İŞİN MƏZMUNU İCRA VAXTI

İCRAÇI QEYD

1. Təhsil şöbəsindən dərslik jur-nalların və başqa əyani vəsait-lərin alınıb kitabxana qeydiy-yatına salınması, dərsliklərin şagirdlərin sayına görə siyahı-laşdırılması, ümumi uçotunun aparılması.

Avqust Kitabxanaçı

2. Sentyabr konfransının bölmə iclasında ümumi təhsil müəssi-sələrinin kitabxanasında möv-cud olan problemlərin müzaki-rə edilməsi.

Avqust RTŞ-nin metodisti, ümumi təhsil müəs-sisəsinin ki-tabxanaçısı

3. Kitabxana fondunda daxil olan dərsliklərin və təmirə ehtiyacı olan digər kitabların kitabxana şurasının üzvləri ilə birlikdə təmir edilməsi.

Sentyabr Kitabxana şurası üzvləri. Kitabxanaçı.

4. Kitabxana şurasının hesabatı və yeni şuranın yaradılması.

Sentyabr Şura üzvlə-ri, kitabxa-naçı, sinif rəhbərləri.

5. Kitabxana fonduna daxil olan yeni kitabların inventar kitabı-na daxil edilməsi.

Sentyabr Kitabxanaçı

6. Dərsliklərin təmiz və səliqəli saxlanılması barədə sinif rəh-bərləri və fənn müəllimləri ilə söhbətlərin aparılması.

Müntəzəm.

Kitabxanaçı

7. Kitabların əlifba sırası ilə dü-zülməsini təmin etmək.

Oktyabr Kitabxanaçı

8. Müəllimlərin kitabxana ilə əla- Müntəzəm Müəllimlər

65

qəsini möhkəmləndirmək, on-lara kartoçkalar açmaq, kitab-xana işinin daha da yaxşılaşdı-rılmasında onların köməyındən istifadə etmək.

Kitabxanaçı

9. Kiril əlifbası ilə yazılmış ki-tablardan şagirdlərin istifadə etmək bacarığına yiyələnmələ-rinə nail olmaq.

Müntəzəm Valideyn komitəsi. Kitabxanaçı

10.

I-IV siniflərdə müəllimlərin köməkliyi ilə sinifdənxaric ox-uda ümumi təhsil müəssisəsi-nin kitabxanasındakı kitablar-dan istifadə etmək.

Il boyu Sinif rəhbərləri Kitabxanaçı

11.

18 oktyabr “Dövlət müstəqilliyi” günü münasibəti ilə ümumi təhsil müəssisəsinin də keçirilən tədbirdə iştirak etmək. Ayrı-ayrı siniflərdə bununla bağlı kitabxana şurasının üzvləri vasitəsilə ilə söhbətlər aparmaq.

Oktyabr Şura üzvləri Kitabxanaçı.

12.

Şura üzvlərinin köməkliyi ilə şagirdlər üçün, “Vətən bölünməzdir”, “Ümumi təhsil müəssisəsində daxili intizam” mövzusunda ucadan oxu təşkil etmək .

Hər ay Təşkilatçı müavin, Şura üzvləri, kitabxanaçı, Ədəbiyyat müəllimləri.

13.

“Şəhid məzarları and yerimizdir” mövzusunda disput təşkil etmək

Yanvar Kitabxanaçı, Təşkilatçı müavin, UBR (uşaq birliyi

66

rəhbəri). 14.

“12 noyabr konstitusiya günü-dür” mövzusunda ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanasında tədbirin hazırlanması.Tədbirdə bütün müəllim və şagirdlərin iştirakını təmin etmək.

Noyabr Təşkilatçı müavin, Şura üzvləri, kitabxanaçı.

15.

Ümumi təhsil müəssisəsində “17 noyabr milli dirçəliş günüdür” mövzusunda təşkil edilmiş dəyirmi masada iştirak etmək.

Noyabr Təşkilatçı müavin, Şura üzvləri, kitabxanaçı.

16.

Ümumi təhsil müəssisəsində şagirdlərə kitabxanaya daha çox maraq yaratmaq üçün “Kitabxanamızın fəal oxucuları” və yaxud “Kitabın dostları” dərnəyi təşkil etmək. Şura iclasında dərnəyin planını təsdiq etmək.

Dekabr Təşkilatçı müavin, UBR, fəal oxucular, şura üzvləri, kitabxanaçı.

17.

Kitabxanada ilin sonunda inventarizasiya aparmaq. İstifadəsiz kitabları komissiya üzvlərinin iştirakı ilə balansdan silmək.

Dekabr Direktor, təs. müdürü, təş.müavin, kitabxanaçı.

18.

31 dekabr dünya azərbaycanlı-larının həmrəylik günü və yeni il münasibəti ilə ümumi təhsil müəssisəsində tədbirlər təşkil etmək. Bu işə fəal oxucuları cəlb etmək.

Dekabr Kitabxanaçı.

19.

“Hər bir dərsliyə uzun ömür” devizi altında siniflər arasında

Müntəzəm Təşkilatçı müavin,

67

kitabların saxlanması vəziyyətini yoxlamaq. Nəticəni “kitabxana bülleteni” vasitəsilə işıqlandırmaq.

UBR, redaksiya üzvləri. Kitabxanaçı.

20.

“20 yanvar” faciəsinin il dönümü münasibəti ilə kitabxanada şer müsabiqəsi keçirmək.

Yanvar Fəal oxucular, kitabxanaçı.

21.

Şəhidlər xiyabanına şagirdlərin ekskursiyasını təşkil etmək.

Yanvar Təşkilatçı müavin, UBR, sinif rəhbəri, kitabxanaçı.

22.

Xocalı faciəsinin ildönümü münasibəti ilə əlaqədar kitab-xanada dəyirmi masa təşkil et-mək.

Fevral Şura üzvləri. UBR. kitabxanaçı.

23.

Oxuculara kitabları qaytarar-kən oxuduqları kitablarla bağlı sorğu keçirmək.

Müntəzəm Kitabxanaçı.

24.

Respublikamızın düşmən tap-dağında olan rayonları haqqın-da vaxtaşırı şagirdlərə məlu-mat vermək. Həmin rayonların işğal günlərində tədbirlər təşkil etmək. (Qubad-lı,Zəngilan,Ağdam,Laçın, Fü-zuli, Şuşa, Cəbrayıl, Kəlbəcər və başqa ərazilərin işğal günü haqqında məlumatlar yazıb di-vardan asmaq.)

Müntəzəm Təşkilatçı müavin. Fənn müəllimləri. Kitabxanaçı.

25.

“Bahar bayramı” münasibəti ilə tədbirlər hazırlamaq və ümumi təhsil müəssisəsinin

Mart Kitabxanaçı.

68

şənliyində iştirak etmək. 26.

“Təlim keyfiyyətinin yüksəl-dilməsində kitabxananın və ki-tabların rolu” mövzusunda şa-girdlərlə söhbətlər aparmaq.

Müntəzəm

Kitabxanaçı.

27.

Ümumi təhsil müəssisəsinin ərazisində yaşayan şəhid ailə-ləri və Qarabağ döyüşçüləri ilə görüşlərin təşkil edilməsi.

Aprel Kitabxanaçı, UBR.

28.

Buraxılış siniflərində və imta-han verən siniflərdə imtahana hazırlıqla əlaqədar şagirdlərin müxtəlif kitablarla, dərs vəsait-ləri ilə təmin olunmasına kömək etmək.

Aprel, may.

Kitabxanaçı.

29.

Dərs ilinin yekunlaşması ilə əlaqədar olaraq dərsliklər və bədii ədəbiyyatın şagirdlərdən yığılması.

May Sinif rəhbərləri, kitabxanaçı.

30.

.Kitab fonduna yığılmış dərslik və bədii ədəbiyyatdan tələb olunanları müəyyənləşdirib təmir edərək yeni dəsr ilinə hazırlamaq.

İyun Kitabxanaçı.

31.

Kitabxana və dərsliklərlə əlaq-ədar, eyni zamanda il boyu ki-tabxanada görülmüş işlər haq-qında ümumi təhsil müəssisə-sinin direktoruna illik hesabat vermək.

İyun Kitabxanaçı.

Ümumi təhsil müəssisəsinin direktoru:______________________ Təşkilatçı müavin:______________________________________ Kitabxanaçı:___________________________________________

69


ÜMUMİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏSİ KİTABXANASINDA İŞİN TƏŞKİLİ

70

Tərtibçi: Vəliyev Rahim Binnətəli oğlu. Rəyçilər: Pedaqoji elmlər namizədi dosent R.Cabbarov

Pedaqoji elmlər namizədi dosent E.Əhmədov

Rəhim Vəliyev tərəfindən tərtib edilmiş “Ümumi təhsil müəs-sisəsi kitabxanalarında işin təşkili” adlı metodik tövsiyə vəsaiti Azər-baycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi-Metodik Şurasının 10 yanvar 2010-cu il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir.

71

KİTABXANALARDA İŞİN TƏŞKİLİ.

Ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanası ümumi təhsil müəssisə-sinin struktur bölməsidir. Şagirdlərə, müəllimlərə, bütövlüklə ümumi təhsil müəssisəsi kollektivinə kitabla xidmət etmək onun əsas iş prin-sipidir. Tədris edilən fənlərin daha yaxşı mənimsənilməsi və bilik-lərin əlavə olaraq möhkəmləndirilməsi məqsədilə kitabxana şagird-lərin sistemli və məqsədli mütaliəsinin təşkil edilməsində əsas rol oynayır.

Ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanası ilkin olaraq şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla onların oxu maraqlarını öyrənib, mütaliəsini istiqamətləndirməli, onlarda tədris olunan fənn proqramlarına uyğun kitabı sevmək və ona qayğıkeş münasibət bəsl-əmək hissini aşılamalıdır. Bütün bu və digər prinsipləri uğurla həyata keçirmək üçün ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanasının əhatəli və keyfiyyətli iş planı olmalıdır.

Planlaşdırma zamanı elmilik, müvafiqlik və konkretlik kimi əsas prinsiplərə riayət olunmalıdır.

İllik plan tərtib etməzdən əvvəl keçən ilin yekunları dərindən təhlil edilir, işdəki mövcud problemlər və müsbət iş xüsusiyyətləri müəyyənləşdirilir. Azərbaycan Respublikasının konstitutsiyasından, Təhsil Qanunundan və kitabxana işi haqqında qanundan Respublika Təhsil Nazirliyinin müvafiq əmr, təlimat və tövsiyələrindən irəli gə-lən vəzifələrə diqqət yetirilir.

Bütün bunlardan əlavə ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanaları-nın fəaliyyətini əlaqələndirmə mərkəzi olan Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi Pedaqoji Kitabxanasının iş təcrübəsindən, metodiki vəsaitlərdən, yazılı və şifahi tövsiyələrdən istifadə edilir.

İllik plan – tədris ili ərzində ümumi təhsil müəssisəsi kitabxa-nasının əməli fəaliyyət proqramı hesab olunur və onun həyata keçiril-məsi üçün konkret tədbirlər nəzərdə tutulur.

Plan dərs ilinin əvvəlində pedaqoji şurada müzakirə olunur və ümumi təhsil müəssisəsi direktoru tərəfindən təsdiq edilir.

Çox illik iş təcrübəsində, Respublikamızın bir sıra ən yaxşı ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanalarının fəaliyyətinə və kitabxana-

72

biblioqrafiya işinə dair elmi-metodiki nəşr nümunələrinə əsaslanaraq kitabxanada işin təşkilinə dair bir sıra tövsiyələrimizi veririk.

1. Şagirdlərdə dərsliklərə qarşı qayğıkeş münasibətin tərbiyəsi. Uşaqların icbari təhsilə cəlb edildikləri gündən onların gör-

dükləri ilk çap nümunəsi dərsliklərdir. Odur ki, lap aşağı siniflərdən başlayaraq şagirdlərdə dərsliyə qayğıkeş münasibətin tərbiyə edilmə-si, oxu işinə ilkin marağın öyrədilması onların gələcəkdə sistemli mütaliə mədəniyyətinin formalaşması işinə əsaslı kömək deməkdir.

Bu işdə əsas rol sinif müəlliminin və ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanaçısınındır. Onlar birlikdə və ayrı-ayrılıqda işlərini planlaş-dırır, valideynlərlə lazımi söhbətlər aparırlar. Fondlaşdırılmış dərslik-lər şagirdlər arasında bölüşdürülür və dərs ilinin sonunda yığılıb ki-tabxanaya təhvil verilir. Sinifdə şagirdlərin özlərinin içərisindən dərsliklərin ilin sonuna kimi istifadəsi ilə yanaşı onların səliqəli qoru-nub saxlanması məqsədilə nəzarətçi qrup yaradılır və bütün siniflər bir-biri ilə yarışırlar. Növbəti dərs ilinin əvvəlində isə dərslikləri da-ha təmiz və səliqəli təhvil vermiş sinif daha təzə dərsliklərlə təmin edilir.

Sinif dərsliklərindən məqsədyönlü istifadə ilə bağlı tədbirlər kitabxananın illik planının xüsusi bölməsində öz əksini tapır. Yaxşı olar ki, uşaq birliyi təşkilatı da bununla bağlı öz iş planında müvafiq tədbirlər nəzərdə tutsun.

Kitabxanaların əsas fondunun, demək olar əsasən kiril əlifbalı ədəbiyyatdan ibarət olduğuna görə şagirdlərin bu fondlardan istifadə-sinə müəyyən çətinliklər yaradır bu da mütaliyə işinə marağın zəif-ləməsinə gətirib çıxarır.

Bunun üçün kitabxanaçı öz öhdəsinə düşən vəzifəni yerinə yetirməlidir. Kitabxananın görməli yerində kiril və latın qrafikalı əlifbanın həm mətbəə, həm də əlyazması fonunda qarşılığı yazılıb əks olunmalıdır. Şagird –oxucu kitabxanadan kiril əlifbalı kitab alarkən və qaytararkən kitabxanaçının qarşısında həmin kitabdan müəyyən parçaları oxuması məqsədəuyğundur. Bundan əlavə bədii-kütləvi tədbirlərdə kiril əlifbalı əsərlərə diqqəti və marağı qətiyyən azaltmaq olmaz. Bu mənada ucadan oxu, bədii qiraət, ifadəli oxu və s. Bu kimi tədbirlərə daha çox yer verilməlidir.

73

2. Kitab fondunun mühafizəsi, yoxlanılması və görülmüş işlə-rin uçotu.

Kitabların vaxtından əvvəl istifadəyə yarasız vəziyyətə düşməsi və itməsi ilə mübarizə aparmaq üçün kitabxanada kitabların mühafizəsinə ciddi fikir verilməlidir.

Kitabxananın kitab saxlanılan yeri ayrıca olmalıdır. Kitab saxlanılan yer üçün ayrıca otaq ayırmaq mümkün olmadıqda kitabların rəflərə sığmayan hissəsinin bağlı şkaflarda saxlanılması məsləhətdir. Oxucuların kitab fonduna nəzarətsiz girib-çıxmaları isə yolverilməzdir.

Kitab saxlanılan otaq quru olmalı, hər gün havası dəyişməli və süpürülməlidir. Kitabxanaçılar müntəzəm olaraq kitabları cari təmir etməlidirlər (cırılmış və düşmüş səhifələri, cildin və üz qabığının yapışdırılması və s.). Bundan əlavə, kitabxanaçılar kitabxanaya yeni gələn oxuculara kitablara qayğı ilə yanaşmaq qaydaları haqda məlumat verilməlidirlər.

Kitabxana fondunun yoxlanılması aşağıdakı müddətlərdə apa-rılmalıdır:

A) Kitab fondu 5000 vahid olan kitabxanalarda 3 ildə bir dəfə. B) Kitab fondu 5000 vahiddən çox olan kitabxanalarda 4 ildə bir

dəfə. Kitabxana müdiri dəyişdirildikdə də kitabxana fondunun

yoxlanılması zəruri haldır. Kitabxana fondunu yoxlamaq üçün 5 nəfərdən ibarət

komissiya təşkil olunur. Komissiyanın tərkibinə R(Ş)TŞ-nin bu sahə üzrə metodisti də daxil edilir. Yoxlama hərəkətdə olan fondu inventar kitablarındakı yazılarla müqayisə etmək yolu ilə aparılır. Yoxlama qurtardıqdan sonra müvafiq akt tərtib edilir.Bütün komissiya üzvləri akta imza etdikdən sonra akt ümumi təhsil müəssisəsinin direktoru tərəfindən təsdiq edilir.

Hər bir kitabxana şagird və müəllim oxucularının, kitab veril-işinin, kitabxanaya gəlişin, kütləvi tədbirlərin, kitab dövriyyəsinin, məlumat-biblioqrafiya işlərinin uçotunu aparmalıdır.

Kitabxanada görülən işlərin uçot məlumatlarına əsasən kitab-xananın bir dərs ili ərzində gördüyü işlərin ümumi hesabatı tərtib edi-

74

lir və bu hesabat əsasında kitabxanaçı ümumi təhsil müəssisəsinin şu-rasının son iclasında məruzə ilə çıxış edir.

Məlumat-biblioqrafiya işlərinin uçotunu aparmaq üçün adi dəftərdən istifadə edilir. Bu dəftərdə oxucuların tələbi və onlara verilən məlumatlar yazılır:

1. Sıra nömrəsi. 2. Tələbin alındığı tarix. 3. Oxucunun adı, soyadı. 4. Tələbin mövzusu. 5. Cavab. 6. Cavabın tarixi.

Hər rübdə bir dəfə və dərs ilinin axırında həmin dəftərdə mə-lumat-biblioqrafiya işlərinə yekun vurulur. Bu zaman verilmiş məlu-matların ümumi saylı və onların (ictimai-siyasi, elmi-pedaqoji, bədii, tarixi və s. mövzular üzrə) bölgüsü göstərilir.

KİTABXANA SƏNƏDLƏRİNİN MÜHAFİZƏ OLUNMASI

Kitabxana fondunun ümumi uçot kitabı, inventar kitabı, kitab-

ların çıxarılması haqqında yazılmış aktlar, kitabxananın gündəliyi və hesabatlar daim mühafizə olunmalıdır.

Kitabxanaya daxil olan kitablar haqqındakı qoşma sənədlər ayrıca qovulduqda saxlanılır və yaxud müəssisəsinin mühasibatına qəbzlə verilir.

Kitabxananın sənədləri (planlar, hesabatlar, işə dair yazışma-lar, kitab mübadiləsi aktları və s.) tikilməli və ya ayrıca qovluqda saxlanılmalıdır.

Kitabxananın kitabdan başqa əmlakının təsərrüfat uçotunu aparmaq üçün xüsusi inventar kitabından istifadə edilir. Bu kitaba kitabxana avadanlığı (stellajlar, kataloq qutuları, stollar və stullar və s.) yazılır. Kitabxananın kitabdan başqa olan əmlakı hər il qeyddən keçirilir.

75

KİTABXANANIN MÜDİRİ DƏYİŞİLƏRKƏN KİTABXANANIN TƏHVİL VERİLMƏSİ VƏ

QƏBUL EDİLMƏSİ QAYDALARI HAQQINDA

Kitabxana fondu bir müdirdən başqa müdirə ümumi təhsil müəssisəsinin direktoru tərəfindən təsdiq olunmuş akt üzrə təhvil verilir.Bunun üçün tərtib olunmuş qrup fondu təhvil verən və təhvil alan şəxsin iştirakı ilə bütün kitab fondunu kitabxananın fərdi uçot kitabındakı inventar nömrələri ilə tutuşdurularaq yoxlayır. Fond yoxlanılıb qurtardıqdan sonra istifadədə olan kitablar oxucu formulyarındakı müvafiq qeydlər əsasında yoxlanılır və bundan sonra qəbul-təhvil haqqında akt tərtib olunur.

KİTABXANA FONDUNUN FƏRDİ UÇOT KİTABI

Kitabxananın fərdi uçot kitabı olan inventar kitabı mühüm

sənəddir. Onu yazarkən heç bir səhvə yol verilməməli və maliyyə sənədləri kimi qoruyub saxlamaq lazımdır. Bu kitab cildlənməli, səhifələri isə nömrələnməlidir. İnventar kitabının axırıncı səhifəsində aşağıdakı formada təsdiqləmə qeydi aparılır: “Kitabxananın fərdi uçot kitabında nömrələnmiş və surqunclanmış (miqdarını göstərməli) səhifə vardır”.

Bu qeyddən sonra həmin səhifəyə ümumi təhsil müəssisəsinin direkrotu tərəfindən möhür vurulur, imza edilir. Kitab dolduqdan sonra təsdiqləmə qeydinin altında aşağıdakı sözlər: “Fərdi uçot kitabında _____saydan _______sayadək kitab yazılmışdır, tarix, kitabxana müdirinin imzası və möhür”.

Kitabxana fondunun fərdi uçot kitabı aydın xətlə, göy rəngli diyircəkli qələmlə yazılmalıdır. Yazıları pozub yenidən yazmaq olmaz. Səhvlərin düzəldilməsi qeyd qrafasında işarə edilməli və kitabxana müdirinin imzası ilə təsdiq olunmalıdır.

Fərdi uçot kitabının hər bir səhifəsində kitabları yazmaqdan əvvəl 25 inventar nömrəsi yazılır .Hər bir kitab qiymətindən və miq-

76

darından asılı olmayaraq bir sətirdə yazılır və xüsusi nömrə alır. Bu nömrə eyni zamanda kitabın titul səhifəsinə yazılır və yanına kitab-xananın möhürü vurulur.

KİTABLARIN DÜZÜLÜŞÜ

Kitabların rəflərdə yerləşdirilməsi üçün sistemli əlifba düzülüşündən istifadə etmək məsləhətdir. Kitablar müvafiq təsnifat şöbələri üzrə, şöbələrin daxilində isə əlifba qaydası ilə (müəllif işarəsi üzrə) düzülür. Kitablar rəflərdə soldan saga düzülür.Hər bir rəfin axırında yeni alınan kitablar üçün yer saxlanılır.

Bədii ədəbiyyat əsərləri elmi kitablardan ayrıca olaraq əlifba sırası ilə düzülür (müəllif işarəsi ilə). Bu zaman ümumi əlifba ayrıcılarından başqa, ayrı-ayrı daha populyar müəlliflər və onların əsərləri üçün də xüsusi ayrıclar tətbiq etmək tövsiyə olunur.

Məlumat nəşrləri (lüğətlər, ensklopediyalar və s.) ayrıca rəflərdə düzülür və onlardan yalnız kitabxananın daxilində istifadə etməyə icazə verilir. Bu nəşrlərin abonement vasitəsi ilə oxucunun istifadəsinə verilməsi yol verilməzdir.

MÜƏLLİMLƏRƏ KİTABXANA XİDMƏTİ

Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanasında müəllimlərə kitabxana xidmətinin düzgun təşkili onların ixtisas və pedaqoji ustalıq səviyyəsinin artırılması və fənlərin tədris keyfiyyətinin yük-səldilməsi ilə yanaşı mütaliəsinə rəhbərliyin həyata keçirilməsinə, şa-girdlərdə kitaba qayğıkeş münasibət tərbiyə edilməsində öz müsbət təsirini göstərir . Çünki hər bir müəllim ayrı – ayrılıqda sinif rəhbəri, sinif və ya fənn müəllimi kimi şagirdlərin sinifdənxaric mütaliəsinə rəhbərlik edir.

Kitabxanaçıya aşağıdakı istiqamətlərdə müəllimlərə kitabla xidmət işini həyata keçirmək tövsiyə olunur: 1.Yeni tədris-metodiki və pedaqoji ədəbiyyatın təbliği. 2.Məlumat xidmətinin təşkili. 3.Qabaqcıl təcrübənin təbliği.

77

Yeni tədris pedaqoji ədəbiyyatın təbliğində bir sıra əyani və şifahi təbliğat formalarından (kitab şagirdləri, biblioqrafik icmalar, tövsiyə siyahıları, kitab müzakirələri, fərdi və qrup halında söhbətlər və s.) geniş istifadə olunmalıdır.

Kitabxanaya daxil olan pedaqoji elmlərə aid ədəbiyyatın, fənnlərin tədrisinə dair proqlamların, dövrü mətbuatda nəşr olunan müvafiq yazılar əsasında biblioqrafik məlumatların fənn kabinetlə-rinə çatdırılmasını da xidmət işində diqqət mərkəzində saxlamaq la-zımdır.

Kitabxanada “Müəllimin şəxsi təhsili”, “Qabaqcıl təcrübəni öyrənmək”, “Ümumi təhsil müəssisəsində estetik tərbiyə”, “Müstə-qil Azərbaycan müəllimləri” və s.adlı mövzularda da sərgilər və ya-xud digər tədbirlər planlaşdırılıb keçirilə bilər.

Bu tədbirlər üçün lazım olan tədris- metodiki, pedaqoji və s. nəşr nümunələri fondda olmadıqda və ya azlıq təşkil etdikdə kitabxa-naçı KAA (Kitabxanalararası abonement) vasitəsi ilə digər kitabxa-nalara müvəqqəti istifadə üçün ədəbiyyat sorğusu ilə müraciət edilə bilər.

VALİDEYİNLƏRLƏ İŞ

Ümumi təhsil müəsssisələrinin kitabxana xidməti ilə tam

əhatə olunmasında, onların mütaliəsinə rəhbərliyin keyfiyyətinin və mütaliə mədəniyyətinin (oxu qabiliyyəti,biblioqrafik ictimai, kitaba bədii xülasə vermək və təhlil etmək bacarığı və s.)inkşaf etdirilmə-sində valideyinlərin də əvəzsiz rolu vardır. Çünki şagirdlər kitabxana kitabını daha çox dərsdən sonrakı vaxtlarında ev şəraitində mütaliə edirlər.Odur ki, şagirdlərin nəyi və necə mütaliə etməsinə valideyn nəzarəti zəruri bir hal kimi ortaya çıxır.

Ümumi təhsil müəsssisələrinin kitabxanasının iş planında va-lideynlərin uşaqların mütaliəsinə ailə şəraitində nəzarəti və mütali-ənin düzgün istiqamətlərilməsində kitabxana ilə əlaqələrin ardıcıllığı prinsipinə diqqət verilməlidir.Bu mənada kitabxanaçı fəal oxucuların valideynləri ilə təmasda olmalı,onlarla bir pedaqoq səviyyəsində metodiki iş aparılmalıdır. “Ailədə uşaq mütaliəsi “, “Ailəmizin

78

kitabı” və s. mövzularda diskussiyalar, ədəbi söhbətlər təşkil etmək işinin planlaşdırmada və praktikada nəzərə alınması yaxşı effekt verə bilər ki, bu da son nəticədə ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxana işinin daha maraqlı və daha yüksək səviyyədə davam etdirilməsi deməkdir.

KİTABXANA İŞÇİLƏRİNİN PEŞƏ HAZIRLIĞİ SƏVİYYƏSİNİN ARTIRILMASI

Aydındır ki, uşaqlarla aparılan işin xüsusiyyəti kitabxanaçının

daha yüksək biliyə malik olmasını tələb edir. O, ümumi təhsil mü-əssisənin vəzifələrini yaxşı başa düşməli, ədəbiyyata lazımı qədər bələd olmalı, uşaq ədəbiyyatını isə daha yaxşı bilməlidir. Kitabxa-naçı öz işini planlaşdırarkən müasir dünya görünüşünü getdikcə ge-nişləndirmək, ixtisasının artırılmasının, pəşə ustalığının yüksəldil-məsinin və şəxsi təhsilinin də qaygısına qalmalıdır.

Əgər kitabxanaçı ardıcıl olaraq özünün səviyyəsinin, pedaqoji və kitabxanaçılıq ixtisasının yüksəlməsi üzərində çalışarsa o, gənc nəslin Müstəqil Azərbaycana, onun xalqına hədsiz məhəbbət ruhunda tərbiyə etməyə qadir olar, onların biliyə, elmə və mədəniyyətə yiyələnmələrinə kömək edə bilər.

Kitabxanaçının pedaqoji fəaliyyətinin müvəfəqiyyəti kitabxanadakı kitab fondunun tərkibindən, onun oxucu marağına uygun fəaliyyətindən çox asılıdır.

Kitabın təblig və tövsiyəsinə yaşlarından aslı olmayaraq bütün oxucuların ehtiyacı vardır. Buna həm ilk dövürlərdə kitab seçmədə nisbətən aciz olan kiçik uşaqlar, həm də mütaliə dairələri daha geniş olan orta və yuxarı yaşlı şagirdlərin də ehtiyacı vardır.Kitabxanaçı işdə bunları nəzərə almalı, mütaliə üçün heç bir məcburi proqram tətbiq etmədən, özünün peşə hazırlıgının səviyyəsi qeydinə qalmalıdır. Bu məqsədlə seminar müşavirələrdə ,ixtisasartırma kurslarında ,metodbirləşmənin bölmə iclaslarında iştirakını,şəxsi təhsil planını, işləyəcəyi referat işlərinin mövzusunu planlaşdırır.Qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsini və praktikada tətbiqini nəzərdə tutur.

79

Hər bir ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanasının özünəməxsus şəraiti və iş üslubu vardır. Fondun tərkibinə və miqdarına şagird kontinqentinin və oxuciların sayına görə bir-birindən fərqlənirlər.Odur ki, kitabxanaçı öz işinə daim yaradıcı münasibətdə olmalıdır.

3.Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanasında kütləvi tədbirlər. Kütləvi işin hər bir növündə həm kitab tövsiyəsi,həm də

mütaliə vərdişlərinin tərbiyəsi məsələsi bir-biri ilə üzvi surətdə bağlıdır.Nağıl etmə,ucadan oxu, kitab xülasələri,müzakirələri və oxucu konfrasları uşaqların məfkurə tərbiyəsində və mədəni inkişafında böyük rol oynayır.Kütləvi işin bu və ya başqa növü əsərin mənimsəməsini daha təsirli və zəngin edir.

Oxuya fərdi rəhbərliklə ayrılmaz surətdə bağlı olan kütləvi işlər uşaqların yaş xüsusiyyətlərindən, onların inkişaf dərəcəsindən və marağından asılı olaraq müxtəlif formalarda aparılır.

Kiçik yaşlı oxucularla müntəzəm olaraq ucadan oxu, söhbətlər,ədəbi oyunlar, orta yaşlı oxucularla kitabın kollektiv müzakirəsi, oxucu konfransları, şair və yazıçılarla ədəbi görüşlər, səhnəciklər, yuxarı yaşlı şagird oxucularla isə çox zaman bu tədbirlərlə yanaşı mühazirələr, məruzələr, konfranslar, müxtəlif peşə və sənəd adamları ilə görüş və s. aparılır.

Bu növ kütləvi tədbirlər uşaqları kitabxanaya cəlb edir,onların kitaba maraq və məhəbbətini artırır. Kitabxanada kütləvi tədbirlərin hamısı mütləq kitabı təbliğə aparmalıdır.Buna görə də məktəb kitabxanasında uşaq mütaliəsinə rəhbərliyin əsas prinsiplərini gözləmək lazımdır.

I. UCADAN OXU

Kitabxanada ucadan oxu həftədə və ya on gündə bir dəfə

təyin edilmiş gün və saatda aparılır.Mövzular qabaqcadan, kitabxananın iş planı tərtib edilərkən ictimai həyatın əsas hadisələri ilə və ya tarixi günlərlə baglı olaraq müəyyən edilir.Ümumi təhsil müəssisənin kitabxanalarında müəllim və şagird oxucular üçün müxtəlif mövzularda,məsələn: “Ümumi təhsil müəssisəsinin daxili

80

intizamı”, ”Şagirdlərlə uşaq hüquqları barədə”, “Qarabağ-Azərbaycandır,-Vətən bölünməzdir”, “20 yanvar unudulmayacaq”, “Şəhid məzarları and yerimizdir” və s.mövzularda ucadan oxu saatları keçirmək olar.

Uşaqların təhsil işinə kömək məqsədilə bir sinfin illik proqramının bu və ya digər bölməsinə aid bir sıra ucadan oxu və ya elmi- kütləvi, aktual mövzularda söhbətlərin təşkili çox fayda verər. Bu işi kitabxanada və ya ümumi təhsil müəssisəsində eyni sinif uşaqları ilə keçirmək daha məqsədəuyğundur.Tədbiri keçirmək üçün iştirakçı siniflərə qabaqcadan məlumat verilir.Bu tədbirin keçirilmə müddətinin 30-40 dəqiqə olması məsləhətdir.

Ucadan oxunun, xüsusən orta yaşlı uşaqlar arasında böyük tərbiyəvi əhəmiyyəti vardır.Ucadan oxu uşaqların müəyyən bir əsəri daha tez və doğru başa düşmələrinə kömək edir və onları məqsədli mütaliəyə həvəsləndirir.Oxudan sonra kitabxanaçı müsahibə aparmalı və bununla da mövzunun necə mənimsənildiyini yoxlamaq və başqa kitabları tövsiyə etmək üçün işdə yararlı metod hesab olunur.

Ucadan oxu və müsahibə uşaqların müstəqil oxu işini tamamlamaq və inkişaf etdirməklə bərabər onların müvafiq ədəbiyyatlara olan sorğu və tələbatını da artırır.

II. KİTAB MÜZAKİRƏSİ VƏ OXUCU KONFRANSLARI

Kitab müzakirəsi və oxuxcu konfrasları ümumi təhsil

müəssisəsində kitabxanaları üçün kitabın təbliğində böyük əhəmiyyətə malikdir.Bunlar şagirdlərin dünya görnüşünün genişlənməsinə və onun müəyyən şəkilə düşməsinə kömək edir. Odur ki, bu metoddan istifadə edərkən oxucu müzakirəsi keçiriləcək kitablar üzərində ciddi və dərindən işləməlidirlər.

Oxucu konfraslarına hazırlıq işləri üzrə bir ay və yaxud ay yarım vaxt verilir ki, bu müddət ərzində uşaqlar ardıcıl olaraq kitablar üzərində işləyərək müzakirəyə hazırlaşırlar. Kitabxanaçı bu

81

işdə ilk növbədə ətraflı plan tərtib edir. Plan kitabxana şurasında sinifdənxaric və ümumi təhsil müəssisəsindən kanar işlər üzrə təşkilatçı müavin,uşaq yaradıcılığı birliyinin rəhbəri, qabaqcıl müəllimlər, fəal oxucular tərəfindən müzakirə olunub təsdiq edilir.Planda oxucuları hazırlamaq işindəki məsul şəxslərin adları,ədəbiyyat sərgisinin təşkili,divar qəzetinin xüsusi nömrəsinin buraxılması və s. nəzərdə tutulur.Bununla yanaşı olaraq kitabxanada oxucularla aparılan müsahibə kitabxanaçıya kitabların müzakirəsi üçün kitab seçməkdə kömək edir.Aparılan müsahibələrdə oxucuların bütün təklif və mülahizələri nəzərə alınmalı və qeyd edilməlidir. Kitabların müzakirəsində əsər müəllifinin iştirakı da təmin edilərsə, tədbir daha canlı keçər, şagirdlər kitab üzərində yazıçının nə cür işlədiyini, hansı məlumat mənbəyindən istifadə etdiyini öyrənər və müəllifə öz istək və tələblərini bildirərlər bu da son nəticədə şagirdlərin daha cox və məqsədli mütaliə etmələrinə kömək etmiş olar.

Kitab müzakirəsi və oxucu konfraslarının böyük tərbiyəvi əhəmiyyəti olduğu üçün hər bir kitabxanaçı bunları təşkil etmək bacarığına malik olmalıdır.

Bu tədbirlərə hazırlıq işi ciddi bacarıq, yüksək pedaqoji ustalıq və gərgin yaradıcılıq qabiliyyəti tələb edir.

Hazırlıq dövründə bu işi oxucularla məşq aparmaq mahiyyətində deyil,onları çıxışlara hazırlamaq şəklində qurmaq lazımdır.

Kitabxana şəraitinin oxucu konfranslarının, kitab müzakirələrinin və digər mədəni-kütləvi tədbirlərin keçirilməsində böyük əhəmiyyəti vardır.Səliqəli olmaq,müxtəlif əyani vəsaitlər; kitab sərgiləri, plakatlar,tövsiyə siyahıları, fəal oxucuların foto-lövhəsi və s.tədbirlərin daha canlı keçməsinə səbəb olur.

Təcrübə göstərir ki, oxucu konfransları uşaqların məfkurəvi tərbiyəsinə,mədəni inkişafına, oxuduqları kitabları daha düzgün anlamasına və təhlil etməsinə kömək etməklə bərabər, kitab üzərində müstəqil işləmək vərdişləri əldə etmələri baxımından da çox faydalıdır.

82

MƏLUMAT-MƏSLƏHƏT İŞLƏRİ ÜÇÜN KİTABLARIN SEÇİLMƏSİ

Kitabxanada məlumat- məsləhət işlərinin təşkili üçün

fonddakı məlumat xarakterli nəşrlərdən ayrı-ayrı bölmə və ya rəfin təşkil edilməsi məqsədəuyğundur. Burada ensiklopediyalar,lüğətlər,xəritələr, atlaslar, proqramlar və s.məlumat xarakterli nəşrlər öz əksini tapır.

Kitabxanaçı bu vasitələrlə oxucuların sorğusuna əsasən axtarılan materialları az vaxt içərisində ödəməlidir, bunun üçün o məlumat fondunun tərkibini mütəmadi öyrənməlidir.

Bundan əlavə kitabxanaçı oxucunun özünə lazım olan materialları sərbəst seçməsinə, məlumat vəsaitlərindən istifadə etmək bacarığının yaradılmasına çalışmalıdır.

Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanasında hər hansı sorğuya təminedici cavabın verilməsi kitabxanaçıdan öz pedaqoji ustalığını artırmağı, ardıcıl olaraq peşə səviyyəsini yüksəltməyi tələb edir.Yalnız öz üzərində işləməklə kitabxanaçı gənc oxuculara verdiyi lazımı izahatın, tövsiyə etdiyi ədəbiyyatın, hazırlayıb həyata keçirdiyi müxtəlif bədii-kütləvi tədbirlərin elmi və pedaqoji tələblərə uyğunluğuna nail ola bilər.

“KİTABXANANIN FƏAL OXUCULARI VƏ KİTAB DOSTLARI” DƏRNƏYİ

Kitabxana uşaqların həyatında böyük rol oynayır. Uşaqlar

bütün həyatları boyu yaxşı müəllimə minnətdar olduqları kimi, yaxşı kitabxanaçıya da minnətdardılar. Kitabxananın nüfuzu oxucuların ən dəyərli hissəsi sayılan oxucu fəallarını tərbiyə etməsindəki müvvəfəqiyyəti ilə izah edilir. Fəallar mütəşəkkil, kitab və mütaliəni sevən təhsildə və tərbiyə qabaqcıl şagirdlər olmalıdırlar. Fəal oxucu kitabların təbliğatçısı olmalıdır.O, az kitab oxuyanları, kitabxanaya təsadüfi hallarda müraciət edənləri kitabxanaya daha yaxından cəlb olunmaları üçün çalışmalıdır.Uşaqlarda kitaba və

83

mütaliəyə maraq oyatmaq, onları zərərli vərdişlərdən uzaqlaşdırmaq, ictimai yerlərdə nümunəvi olmaq, zəhməti və elmi sevmək bacarığını aşılamaq kitabxanaçının üzərinə düşən ən şərəfli vəzifələrdəndir.

Oxucuların kitabxanaya cəlb edilməsində “kitab dostları”dərnəyi də mühim rol oynayır.Bu dərnək üzvlərinin köməyi ilə dərnək rəhbəri-kitabxanaçı köhnə kitabları təmir edir, müxtəlif oxucu qrupları üçün tövsiyə edilən kitabların icmalını hazırlayır, vaxtında qaytarılmayan kitabları oxuculardan yığır.Kitabxananın planlaşdırdığı tədbirlərin həyata keçirilməsində fəal oxucular yaxından iştirak edirlər.Dərnəyin məşğələləri müntəzəm olaraq kitabxanaçının nəzarəti altında keçırilir.Məşğələ zamanı dərnək üzvləri kitabı seçmək, tövsiyə siyahısınından və kataloqdan istifadə etməyin yolları, kitabların rəflərdə düzülüş qaydası, kitabxananın kleçirdiyi kütləvi tədbirlərə hazırlıq və s. Müvafiq mövzularda söhbətlər aparırlar.

“Kitab dostları”dərnəyi təçkil edildikdən bu dərnəyin iş planınn tərtibi dərnəyə rəhbərlik edən şəxs tərəfindən hazırlanır.Planda dərnək üzvləri ilə aparılacaq söhbətlər təqribən aşağıdakı kimi planşdırılır:

1.Kitabla davranış. 2.Mütaliə üçün tövsiyə ədəbiyyat siyahılarının tərtibi qaydası. 3.Albomların, kataloq və şəkilli kartotekaların tərtibi haqqında. 4.Oxunmuş kitab haqqında rəyin yazılması və onun əhəmiyyəti. 5.Ensklopediyalar 5, lüğətlər və s. Bu kimi lakonik məlumat

nəşrlərindən istifadə qaydaları. 6.Məqsədli mütaliə və onun əhəmiyyəti. 7.Kitabın həyatı əhəmiyyəti.

Oxucu fəalları və onların “Kitab dostları” dərnəyi ümumi təhsil müəssisəsində kitabın təbliği və oxu mədəniyyətinin formalaşmasına xidmət edir və şagirdlərin eyni yaradıcılıq və müstəqil çalışma bacarığının inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Ümumiyyətlə, dərnək fəalları onlara kömək edəcək hər bir sahəyə aid müxtəlif adda kitabları müntəzəm mütaliyə etməlidir.

84

Şagirdlərdə oxu vərdişlərinin yaradılması, onların ictimai fəallığa istiqamətləndirilməsi, dünya görüşlərinin genişləndirilməsi, müstəqil və demokratik bir cəmiyyətin vətandaşı kimi formalaşdılılmasında hər bir ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxanası öz üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirməyə çalışmalı və bu nəcib və şərəfli işi yerinə yetirmək üçün var qüvvəsini sərf etməlidir.

Ümumi təhsil müəssisəsinin və müəllimin qarşısında qoyulmuş böyük vəzifələr yalnız kitaba və mütaliəyə yüksək maraq, kollektivlərdə pedaqoqların qarşılıqlı əməkdaşlığı, yaradıcı ilhamlı fəaliyyəti nəticəsində yerinə yetirilə bilər.

85

KİTABXANA FONDUNUN YOXLANILMASI AKTI

AKT №________________ Biz aşağıda imza edənlər kitabxana müdiri________________________ (soyadı,adı və atasının adı) nümayəndə__________________________________________________

(müəssisənin adı,soyadı,adı və atasının adı) və komissiyanın üzvləri________________________________________

(soyadı,adı və atasının adı) 200_il__________aydan____________günündə____________ kitabxananın kitab əmlakını yoxlayaraq aşağıdakılar haqqında həmin aktı tərtib edirik: Biz 200__il________dən__________dək olan dövrdə________ Kitabxananın kitab əmlakını____________________________ hansı yolla yoxlandığı mütləq göstərilməlidir yoxlamışıq. Aşağıdakı sənədlər yoxlanmışdır: a) inventar kitabı_____________________________________________ b)kitabxananın kitab fondunun bundan əvvəl yoxlanılması haqqında olan akt №________________200__il. v) keçən yoxlama və bu yoxlama arasında olan müddətdə inventardan xaric edilmiş kitablar haqqında akt-siyahı_________________________ akt nömrələri göstərilməlidir Sənədlərin yoxlanıması nəticəsində müəyyən edilmişdir: 1.Bütün inventar kitabları üzrə_______________________________ nüsxə kitab və jurnal vardır. 2.Bunlardan akt üzrə xaric edilmiş: inventar kitabına yazılmış kitab və jurnal _______________________nüsxə. 3.Xaric edilmiş kitabları çıxandan sonra hazırda qalmışdır. İnvantar kitabına yazılmış kitab və jurnal__________ nüsxə. İmzalar: Aktı təsdiq edirəm. Aktı təsdiq edən şəxsin imzası. Tarix. İdarənin möhürü.

86

KİTABXANANIN KİTAB ƏMLAKININ TƏHVİL VƏ QƏBUL EDİLMƏSİ HAQQINDA AKT

AKT

20 __ il_________aynın _________________günü.

Biz aşagıda imza edənlər(soyadı,adı, vəzifəsi) həmin aktı tərtib edirik ondan ötrü ki, kitabxananı təhvil verərkən (kitabxananı təhvil verənin və qəbul edənin soyadı,adı göstərilməlidir) aşagıdakılar müəyyən edilmişdir: 1.Kitabxanada bütün inventar kitabları üzrə ______________kitab və jurnal vardır. İnventara yazılmış kitablar və jurnallar qəbul edilmişdir: Rəflərdə vardır ______________________________nüsxə Oxucularda_________________________________nüsxə Akt üzrə xaric edilmişdir_______________________nüsxə (aktın nömrəsi və tarixi) 2.Çatmır________nüsxə ümumi dəyəri_______man._____qəp. (yazı ilə göstərilməli),siyahısı əlavə olunur. 3. İnventara yazılmış kitablar aşkara çıxarılmışdır______nüsxə Ümumi dəyəri__________________man.______________qəp. 4.__________ildən_____ilədək oxucularda qalmışdır___nüsxə İmzalar: Aktı təsdiq edirəm. Aktı təsdiq edən şəxsin imzası. Tarix. İdarənin möhürü

87

XARİC EDİLMİŞ KİTABLARI KİTABXANADAN ÇIXARARKƏN TƏRTİB EDİLƏN

AKT ______

“____”_______________20 ____il Həmin akt_____________________________________________ (aktın tərtib edilməsində iştirak edənlərin) _____________________________________________iştirakı ilə (soyadı, adı, atasının adı, vəzifəsi) ______________________________________________səbəblərə görə kitabxanadan ____________ manat _________ qəpik məbləğində aşağıda adları göstərilən _________________ nüsxə kitabın və_________________ nüsxə jurnalın xaric edilməsi haqqında tərtib edilmişdir.

İmzalar: Aktı təsdiq edirəm. Aktı təsdiq edən şəxsin imzası Tarix İdarənin möhürü

Sıra N-si

Çıxarılmış kitabın İnv.N-si

Kitabın müəllifi və adı

Nəşr tarixi

Qiy-məti

Şö-bə

Kitab hansı sənəd əsasında çıxarılmış dır

Man. Qəp

1 2 3 4 5 6 7 8

88

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİ

QƏRAR 84

Bakı şəhəri, 21 may 1999-cu il

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Sovetinin 1987-ci il 9 fevral tarixi 45 saylı qərarına dəyişiklik edilməsi və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin bəzi qərarlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi barədə

“Kitabxananın işi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prizidentinin 1999-cu il 12 mart tarixli 115 saylı fərmanının icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti qərar alır:

1. “SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1984-cu il 13

mart tarixli fərmanı ilə əlaqədar Azərbaycan SSR hökumətinin qərarının dəyişməsi və qüvvəsini itirməsi barəsində” Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1987-ci il 9 fevral tarixli 45 saylı qərarının birinci bəndinin 2-8-ci abzasları aşağıdakı redaksiyada verilsin :

“X. Kitabxana fondlarına məxsus çap əsərlərinin və digər materialların itirilməsi və ya yararsız vəziyyətə salınmasına görə də dövlət kitabxanalarının tələblərinə əsasən borcun ödənilməsi.

30. Hüquqi və fiziki şəxslərdən itirilmiş və ya yararsız vəziyyətə salınmış kitabxana fonduna məxsus çap əsərlərinin və digər materiallarının (milli-mədəni sərvətlər reyestrinə daxil edilən nadir nüsxələr istisna olunmaqla) yeni qiymətləndirmə əmsalları nəzərə alınmaqla, qiymətinin 10 misli həcmində tutulması haqqında dövlət kitabxanalarının tələbləri.

89

İcra qeydinin alınması üçün aşagıdakılar təqdim edilir; Çap əsərlərinin və ya digər materiallarının kitabxanadan

alındıgı və onun vaxtında qaytarılmadıgını müəyyən edən sənəd;

Qaytarılmamış, yararsız vəziyyətə salınmış çap

əsərlərinin və digər materialın başqa müvafiq çap əsəri, materialları ilə əvəz edilməsi barədə, yaxud çap əsəri və digər materialın qaytarılması, dəyişdirilməsi mümkün olmadıqda, onun qiymətinin 10 misli həcmində borcun ödənilməsi barədə yazılı xəbərdarlığın surəti;

Çap əsərinin və ya digər materialın qaytarılması,

dəyişdirilməsi mümkün olmadıqda, borc ödənilməsi haqqında yazılı xəbərdarlığın təqdim edilməsi barədə poçt bildirişinin surəti;

Qaytarılmış və ya yararsız vəziyyətə salınmış çap əsərinin və materialının qiyməti barəsində yeni qiymətləndirmə əmsalları nəzərə alınmaqla, sifarişçi tərəfindən təsdiqlənmiş kitabxananın inventar kitabından çıxarışı”.

2. “Mətbuat məhsullarının nəzarət və məcburi

nüsxələrinin göndərilmə qaydalarının gələcək inkşafı haqqında” Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1987-ci il 4 dekabr tarixli 429 saylı qərarının I bölməsinin 1-7-ci bəndləri qüvvədən düşmüş hesab edilsin.

3. “Azərbaycan Respublikasi hökumət qərarının

qüvvəsini itirilməsini və onlarda bəzi dəyişikliklər edilməsi barədə”

90

Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 1992-ci il 7 dekabr tarixli 649 saylı qərarının 3-cü bəndi qüvvədən düşmüş hesab edilsin.

4. Bu qərar imzalandığı gündən qüvvəyə minir.

Artur Rasi-zadə Azərbaycan Respublikasının Baş Naziri

KİTABLARIN VƏ DİGƏR ÇAP MƏHSULLARININ YENİ QİYMƏTLƏNDİRMƏ ƏMSALLARI NƏZƏRƏ ALINMAQLA SON QİYMƏTLƏRİNİN MÜƏYYƏN

OLUNMASI QAYDALARI

“Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda kitab fondlarına vurulan ziyanın ödənilməsinin yeni qaydaları müəyyənləşdirilmişdir. Bu qaydalar kitabı qaytarmayan, itirən və ya yararsız hala salan oxuculara bütün hüquqi və fiziki şəxslərə şamil edilmişdir.

“Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 19-cu maddəsinə əsasən, kitabxana fondlarına məxsus çap əsərlərinin və digər materialların itirilməsi və ya yararsız vəziyyətə salınmasına görə oxucular, hüquqi və fiziki şəxslər (milli-mədəni sərvətlər reyestrinə daxil edilən nadir nüsxələr istisna olunmaqla) yeni qiymətləndirmə əmsalları nəzərə alınmaqla, həmin çap əsərlərinin qiymətinin 10 misli həcmində maddi məsuliyyət daşıyırlar.

İlk növbədə, oxucuya həmin çap əsərinin eynisini tapıb gətirmək tövsiyə olunur. Mümkün olmadıqda isə kitabxananın məqdəsəuyğun hesab etdiyi çap əsərləri ilə əvəz etmək təklif olunur. Bu da mümkün olmadıqda isə oxucuya həmin çap əsərinin 10 qat dəyərini ödəmək təklif olunur. Çap əsərlərinin

91

yeni qiymətləndirmə əmsalı nəzərə alınmaqla 10 qat dəyəri aşağıdakı qaydada hesablanır:

1993-cü ilədək nəşr olunan çap əsərlərinin əvvəlki qiyməti 36-ya vurulur. Alınan rəqəm 10-a bölünür. Qalıq 40-a, sonra isə 16-ya vurulur. Nəticədə kitabın son qiyməti alınır ki, onun da 10 misli tələb olunur.

1993-cü ilin yanvarından 1994-cü ilin yanvarınadək nəşr olunan çap əsərlərinin qiyməti əvvəl 40-a, sonra isə 16-ya vurulur. Alınan son qiymətin 10 misli tələb olunmalıdır.

1994-cü ilin yanvarından 1996-cı ilin sonunadək nəşr olunan çap əsərlərinin qiyməti 16-ya vurularaq onun son qiyməti müəyyənləşdirilir ki, onun da 10 misli oxuculardan tələb olunur.

1996-cı ildən sonra nəşr olunan çap əsərlərinə yeni qiymətləndirmə əmsalı tətbiq olunmur.

Çap əsərlərinin yeni qiymətləndirmə əmsalları nəzərə alınmaqla son qiymətinin müəyyənləşdirilməsinə dair misallar:

1993-cü ilin yanvarınadək nəşr olunan çap məhsulları üçün:

Kitabın qiyməti 6 manat (rubl) 6x36:10x40x16=13824 manat. Yeni qiymətləndirmə əmsalı nəzərə alınmaqla kitabın

son qiyməti 13824 manat olacaqdır. 1993-cü ilin yanvarından 1994-cü ilin yanvarınadək nəşr

olunan çap məhsulları üçün: kitabın qiyməti 60 manat. 60x40x16=38400 manat. Yeni qiymətləndirmə əmsalı nəzərə alınmaqla, kitabın

son qiyməti 38400 manat olacaqdır. 1994-cü ilin yanvarından 1996-cı ilin sonunadək nəşr

olunan çap məhsulları üçün: Kitabın qiyməti 2600 manat:

92

2600x16=41600 manat. Yeni qiymətləndirmə əmsalı nəzərə alınmaqla, kitabın

son qiyməti 41600 manatdır. Kitabxana fondlarına vurulan ziyan oxucular, hüquqi və

fiziki şəxslər tərəfindən ödənilərkən çap məhsullarının (kitabların) son qiymətləri əsas götürülür. Yəni, həmin son qiymətin 10 misli həcmində cərimə ödənilməlidi

KİTABXANA FONDUNA VURULAN ZİYANA GÖRƏ OXUCULARIN, HÜQUQİ VƏ FİZİKİ

ŞƏXSLƏRİN MƏSULİYYƏTİNİN MÜƏYYƏNLƏŞDİRİMƏSİ

QAYDALARI “Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikasının

Qanununda kitab fondlarına vurulan ziyanın ödənilməsinin yeni qaydaları müəyyənləşdirilmişdir:

“Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 19-cu maddəsinə əsasən kitabxana fondlarına məxsus çap əsərlərinin və digər materialların itirilməsi və ya yararsız vəziyyətə salınmasına görə oxucular, hüquqi və fiziki şəxslər (milli-mədəni sərvətlər reyestrinə daxil edilən nadir nüsxələr istisna olunmaqla) yeni qiymətləndirmə əmsalları nəzərə alınmaqla, həmin çap əsərinin 10 misli həcmində maddi məsuliyyət daşıyırlar.

Bu proses kitabxana müdriyyəti tərəfindən aşağıdakı qaydada həyata keçirilir:

1. Çap məhsullarıni itirən, yararsız hala salan, yaxud qaytarmayan oxuculara həmin kitabın eyni nəşrini tapıb gətirmək təklif olunur.

93

2. Bu mümkün olmadıqda oxucuya onun kitabxana üçün vacib olan digər çap məhsulları ilə əvəz olunması təklif olunur.

3. Müvafiq nəticə alınmadıqda oxucuya itirilən və yararsız hala salınan çap məhsulunun yeni qiymətlərlə 10 misli həcmində cərimə ödəmək təklif olunur.

Əks təqdirdə məhkəməyə müraciət olunacağı barədə oxucuya yazılı xəbərdarlıq göndərilir. Yazılı xəbərdarlıq poçtla göndərilir və bu barədə poçtun müvafiq qəbzi alınır.

Yalnız bundan sonra kitabxananın müdriyyəti məhkəməyə müraciət edə bilər.

Məhkəməyə aşağıdakı sənədlər təqdim olunur: Çap əsərinin və digər materialların kitabxanadan

alındığını və onun vaxtında qaytarılmamasını müəyyən edən sənəd (oxucu formulyarından çıxarış).

Qaytarılmamış, yararsız vəziyyətə salınmış çap əsərinin və digər materialın başqa müvafiq çap əsərləri, materialları ilə əvəz edilməsi barədə, yaxud çap əsəri və digər materialın qaytarılması, dəyişdirilməsi mümkün olmadıqda, onların qiymətinin 10 misli həcmində borcun ödənilməsi barədə yazılı xəbərdarlığın surəti.

Çap əsərinin və ya materialın qaytarılması, dəyişdirilməsi mümkün olmadıqda, borcun ödənilməsi haqqında yazılı xəbərdarlığın tətbiq edilməsi barədə poçt bildirişinin surəti.

4. Qaytarılmamış və ya yarasız vəziyyətə salınmış çap əsərinin və digər materialın qiyməti barəsində yeni qiymətləndirmə əmsalları nəzərə alınmaqla, sifarişçi tərəfindən təsdiqlənmiş kitabxananın inventar kitabından çıxarış.

Bütün bu sənədlər rəsmi məktubla məhkəməyə göndərilir.

Məhkəməyə müraciətin nəticəsi itirilmiş kitabın oxucu tərəfindən qaytarılmasından, həmin çap əsərinin

94

məqsədəmüvafiq ədəbiyyatıa əvəz olunmasında, yaxud itirilmiş ədəbiyyatın 10 misli dəyərində cərimə ödənilməsindən ibarət olmalıdır.

Kitabxana fonduna vurulan ziyan müqabilində oxucular, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən ödənilən vəsait yalnız kitabxana fondlarının kompelktləşdirilməsinə yönəldilməlidir.

95


HEYDƏR ƏLİYEV İRSİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ VƏ TƏBLİĞİ SAHƏSİNDƏ

MƏKTƏB KİTABXANALARININ VƏZİFƏLƏRİ

(Metodik vəsait)

96

Tərtib edən: Vəliyev Rahim Minnətəli oğlu. İxtisas redaktoru: Məmmədova Şəfiqə Redaktor: Muradova Zemfira

97

Китабхана халг, миллят цчцн, ъямиййят цчцн мцгяддяс бир йер, мянявиййат, билик, зяка мянбяйидир. Она эюря дя китабханайа даими щюрмят халгымызын мядяниййятини нцмайиш етдирян амиллярдян биридир.

ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВ

98

МЦГЯДДИМЯ

Цмуммилли лидеримиз, халгымызын бюйцк оьлу Щейдяр Ялирза оьлу Ялийев Азярбайъан халгынын йетишдирдийи ян эюркямли сима, дювлят идарячилийи сащясиндя бюйцк, тяърцбяли сийасят адамы, дювлят хадими иди. Бу феноменал шяхсиййят Азярбайъанымызын, дювлятимизин тарихиндя ябяди галаъаг вя щямишя анылаъагдыр.

Щейдяр Ялийев бцтцн щяйатыны Азярбайъанын инкишафына щяср етмиш мятин дювлят хадими, халгыны щядсиз севян гцдрятли шяхсиййятдир. Хцсуси вурьуламаг лазымдыр ки, Щейдяр Ялийев биринъи дяфя Азярбайъана рящбяр тяйин олунанда республикамызда игтисади эерилик вя мяняви сцстлцк щюкм сцрцрдц. О фяалиййятя башладыгдан дярщал сонра гыса мцддят ярзиндя республикамызда ойаныш вя бцтцн сащялярдя ясаслы ирялиляйиш баш верди. Бу ъанланма юлкямиздя игтисади инкишафа, мядяни вя мяняви йцксялишя эятириб чыхартды. Чятин дюврдя Азярбайъанын еля бир бюлэяси олмады ки, орада йени сянайе, енерэетика, кянд тясяррцфаты мцяссисяляри, мя-дяниййят, елм вя тящсил оъаглары тикилмясин.

Шцбщясиз ки, бцтцн бунлар цмуммилли лидеримизин гейри-ади тяшкилатчылыг габилиййяти, игтисадиййатын инкишафы йолларыны эюрмяси вя дяриндян билмяси нятиъясиндя мцмкцн олмушдур.

Дярин дцшцнъя тяфяккцрцня малик олан Улу Юндяримиз Щейдяр Ялийев кечмиш Совет Иттифагынын бюйцк сянайе вя малиййя потенсиалындан юз халгынын хейири цчцн мящарятля истифадя етмяйи баъаран, сон дяряъя узагэюрян вя дярин мянтигя малик дювлят хадими иди. Щямин дюврдя Азярбайъанда тикилян йцзлярля мцяссися бу эцн халгымызын милли сярвятидир. Щаглы олараг бцтцн бунлар щямишяйашар Щейдяр Ялийевя ябяди цмумхалг мящяббяти газан-дырмышдыр.

Гейри-ади сийаси тяфяккцря, бюйцк дювлятчилик тяърцбясиня вя феноменал габилиййятя малик олан Щейдяр Ялийевин халгымыз цчцн эюрдцйц щяр бир иш тарихи ящямиййятя маликдир. Бцтцн бунунла йанашы, йениъя дювлят мцстягиллийини газанмыш Азярбайъанын дцшмян гцввяляр тяряфиндян йер цзцндян силинмясиня гаршы апардыьы мцбаризя, дювлятчилийимизин горунуб сахланмасы йолунда эюстярдийи мисилсиз фядакарлыг Азярбайъан тарихиндя

99

ябядиляшяъякдир. Илляр кечдикдян сонра айдын шякилдя дярк едирик ки, Азярбайъан дювлятчилийини горуйуб сахламаг ня гядяр чятин вя ейни заманда шяряфли ишдир. Ялбяття, бу йолда ъянаб Щейдяр Яли-йевя эюстярилян тязйигляр, суи-гясд ъящдляри халгымызын йаддашына щякк олунуб. Лакин мющкям гятиййят вя Ирадяйя малик олан милли лидеримиз бу гцввяляря ачыг шякилдя бяйан етди ки, Азярбайъанын дювлят мцстягиллийини горуйуб сахламаг цчцн ъанындан кечмяйя щазырдыр вя ону щеч бир кяс бу йолдан дюндяря билмяз.

Буну ифтихарла гейд етмялийик ки, дювлят башчысынын эюстярдийи гятиййят халгымыза да гол-ганад верди вя юз бюйцк оьлу иля бярабяр милли мцстягиллийимизи горуйуб сахламаг цчцн мцбаризяйя галхды. Щяр шейи сцзэяъдян кечиряряк дейирик ки, буэцнкц мцстягил Азярбайъан дювляти цмуммилли лидеримизин халгымыза ян бюйцк тющфяси вя яманятидир. Инди щамымызын боръу сийаси мянсубиййятиндян, ягидясиндян асылы олмайараг, бу яманяти ябяди олараг горуйуб сахламагдыр.

Бу эцн бюйцк ифтихар щисси иля демяк лазымдыр ки, халгымызын бюйцк оьлу Щейдяр Ялийев гцдрятли дювлят хадими, мащир сийасятчи олмагла бярабяр, сюзцн щягиги мянасында бюйцк инсан вя бцтюв шяхсиййятдир.

Тарихин Азярбайъан халгына бяхш етдийи надир шяхсиййят олан Щейдяр Ялийев цмумян мядяниййятя вя онун айрылмаз щиссяси олан китабханалара щямишя диггятля йанашыр, китабханалары халг цчцн мцгяддяс йер, елм, билик мянбяйи сайырды. Одур ки, Улу Юндяримизин тарихи фяалиййятинин юйрянилмяси вя тятбиги сащясиндя мяктяб китабханаларынын да цзяриня бюйцк вязифяляр дцшцр.

Тяртиб етдийимиз вясаит бу мянада китабханачылара йардымчы олаъагдыр.

100

ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВИН ЩЯЙАТ ВЯ ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ГЫСА ТАРИХЛЯРИ

Щейдяр Ялирза оьлу Ялийев 1923-ъц ил майын 10-да

Азярбайъанын Нахчыван шящяриндя анадан олмушдур. 1939-ъу илдя Нахчыван Педагожи Техникумуну битирдикдян

сонра Азярбайъан Сянайе Институтунун (индики Азярбайъан Дювлят Нефт Aкадемийасы) мемарлыг факцлтясиндя тящсил алмышдыр. Башланан мцщарибя она тящсилини баша чатдырмаьа имкан вермямишдир.

1941-ъи илдян Нахчыван МССР Халг Комиссарлары Советиндя шюбя мцдири вязифясиндя ишлямишдир.

1944-ъц илдя Дювлят Тящлцкясизлийи Органларында ишя эюндярилмишдир.

1964-ъц илдян Азярбайъан ССР Назирляр Совети йанында Дювлят Тящлцкясизлийи Комитяси сядринин мцвани, 1967-ъи илдян ися сядри вязифясиндя ишлямиш, эенерал-майор рцтбясиня гядяр йцксялмишдир. Щямин иллярдя о, Ленинградда (индики Санкт-Петербург) хцсуси али тящсил алмышдыр.

1957-ъи илдя Азярбайъан Дювлят Университетинин тарих факцлтясини битирмишдир.

Азярбайъан КП МК-нын 1969-ъу ил ийул пленумунда Азярбайъан КП МК-нын Ы катиби сечилмишдир.

1982-ъи илин декабрында Сов.ИКП МК Сийаси Бцросунун цзвц сечилмиш, ССРИ Назирляр Совети сядринин биринъи мцавини вязифясиня тяйин едилмишдир.

Ийирми ил ярзиндя ССРИ Али Советинин депутаты, беш ил ися ССРИ Али Совети сядринин мцавини олмушдур.

1987-ъи илин октйабрында Сов.ИКП МК Сийаси Бцросунун вя шяхсян Баш Катиб Михаил Горбачовун йеритдийи сийаси хяття етираз яламяти олараг тутдуьу вязифялярдян истефа вермишдир.

1990-ъы илин 20 йанварында Совет гошунларынын Бакыда тюрятдийи ганлы щадися иля баьлы, ертяси эцн Азярбайъанын Москвадакы нцмайяндялийиндя бяйанатлы чыхыш едяряк Азярбайъан халгына гаршы тюрядилмиш ъинайятин тяшкилатчылары вя

101

иърачыларынын ъязаландырылмасыны тяляб етмишдир. О, Даьлыг Гарабаьда йаранмыш кяскин мцнагишяли вязиййятля баьлы ССРИ рящбярлийинин икицзлц сийасятиня етираз яламяти олараг, 1991-ъи илин ийунунда Совет Иттифагы Коммунист Партийасынын сыраларыны тярк етмишдир.

1990-ъы илин ийунунда Азярбайъана гайыдараг илк яввял Бакыда, сонра ися Нахчыванда йашамыш, щямин илдя дя Азярбайъан Али Советиня депутат сечилмишдир.

1991-1993-ъц иллярдя Нахчыван Мухтар Республикасы Али Мяълисинин Сядри, Азярбайъан Республикасы Али Совети сядринин мцавини олмушдур.

1992-ъи илдя Йени Азярбайъан Партийасынын Нахчыван шящяриндя кечирилмиш тясис гурултайында партийанын сядри сечилмишдир.

1993-ъц илин май-ийун айларында щюкцмят бющранынын кяскинляшмяси иля юлкядя вятяндаш мцщарибясинин баш вермяси вя мцстягиллийин итирилмяси тящлцкяси йарандыгда Азярбайъан халгы Щейдяр Ялийевин щакимиййятя эятирилмяси тяляби иля айаьа галхды. Азярбайъанын о заманкы рящбярляри Щейдяр Ялийеви рясмян Бакыйа дявят етмяйя мяъбур олдулар.

1993-ъц ил ийунун 15-дя Азярбайъан Али Советинин Сядри сечилди, ийунун 24-дя ися Милли Мяълисин гярары иля Азярбайъан Республикасы Президентинин сялащиййятлярини щяйата кечирмяйя башлады.

1993-ъц ил октйабрын 3-дя цмумхалг сясвермяси нятиъясиндя Азярбайъан Республикасынын президенти сечилди. 1998-ъи ил октйабрын 11-дя халгын йцксяк фяаллыьы шяраитиндя кечирилян сечкилярдя сяслярин 76,1 фаизини топлайараг, йенидян Азярбайъан Республикасынын Президенти сечилмишдир.

2003-ъц ил октйабрын 15-дя кечирилян президент сечкиляриндя намизядлийинин иряли сцрцлмясиня разылыг вермишдир. Лакин сящщятиндя йаранмыш проблемлярля ялагядар сечкилярдя иштирак етмякдян имтина етмишдир.

Бир сыра бейнялхалг мцкафатлара, мцхтялиф юлкялярин университетляринин фяхри доктору адына вя диэяр йцксяк нцфузлу

102

фяхри адлара лайиг эюрцлмцшдцр. О, дюрд дяфя «Ленин» ордени, «Гырмызы Улдуз» ордени вя чохлу медалларла тялтиф едилмиш, ики дяфя Сосиалист Ямяйи Гящряманы адыны алмыш, бир чох хариъи дювлятлярин орден вя медаллары иля тялтиф олунмушдур.

АЗЯРБАЙЪАНЫН ТАНЫНМЫШ АДАМЛАРЫ

ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВ ЩАГГЫНДА

Щейдяр Ялийев бцтцн щяйатыны, юмрцнц дилимиз, динимиз, торпаьымыз, байраьымыз уьрунда мцбаризяйя щяср едир.

Мирварид Дилбази,Халг шаири

Тарих Щейдяр Ялийев хяттинин дцзэцнлцйцнц, онун бцтцн дцйцнляри ача билян дярин сийаси зякасыны бир даща сцбута йетирди.

Муртуз Ялясэяров,

Милли Мяълисин сабиг сядри

Халгымызын йцз иллярля мцбаризя апардыьы, щясрятиндя олдуьу дювлят мцстягиллийимизи Щейдяр Ялийев язмля горуйуб сахлайа билди.

Щцсейн Аббасзадя,Йазычы

Щейдяр Ялийевин зянэин дювлятчилик тяърцбясиндян, дярин тяфяккцрцндян, билийиндян, дцнйаэюрцшцндян вя фитри сийасятчи истедадындан истифадя едяряк милли дювлтячилик янянясинин етибарлы базасыны йаратмалыйыг. Сон иллярдя дювлят мцстягиллийимиз цчцн ян ъидди тящлцкялярин гаршысыны халгымызын вя мющтярям Прези-дентимизин мцдриклийи алыбдыр. Тящлцкясизлийин узунюмцрлцлцйц, стабил гаранты милли дювлятчилик яняняси вя онун ишляк механизмидир.

Р.Я.Мещдийев, Азярбайъан Республикасы

Президентинин Иъра Апаратынын рящбяри

Щейдяр Ялийевин Нахчывандан Бакыйа бюйцк сийасятя гайыдышы шяряфли хиласкар миссийасына – Азярбайъаны Азярбайъана гайтармаг мярамына хидмят едир. Бу эцн щямин миссийа бюйцк узагэюрянликля вя мцдрикликля йериня йетирилир.

103

Васиф Талыбов, Нахчыван Мухтар Республикасынын

Али Мяълисинин сядри, Азярбайъан Республикасы Милли Мяълисинин цзвц

Щейдяр Ялийев юз сийасяти иля Азярбайъанын адыны галдырды, дцнйайа танытдырды.

Бяхтийар Ващабзадя,Халг шаири

Биз там гятиййят вя инамла ХХ ясрин сонуну «Азярбайъан мюъцзяси» дюврц адландыра билярик.

Бцтцн бунлар цчцн биз Щейдяр Ялийевя вя йеня дя Щейдяр Ялийевя миннятдарыг.

Няби Хязри,Халг шаири Азярбайъан Республикасынын Президенти Азярбайъан халгынын

инкишафыны, рифащыны Азярбайъан мядяниййяти наминя няся етмякля юлчцр, онунла эюрцр.

Елчин,Йазычы

Мян ону дейя билярям ки, Щейдяр Ялийевин Азярбайъана эялиши халгымыза сцлщ, ямин-аманлыг эятирди. О щямишя бизим инъясянятимизин ян али гиймятвериъиси, илщамчысы олмушдур.

Зейняб Ханларова,

Милли Мяълисин цзвц, Халг артисти

Елмин, тящсилин, мядяниййятин камил билиъиси кими Президент Щейдяр Ялийевин гайьысы вя диггяти биз тящсил ишчиляриндя дя никбинлик щисси ойадыр. Азярбайъан елмини вя тящсилини даща йцксякляря галдырмаг цчцн фядакар ямяйя щявясляндирир.

Мисир Мярданов,

Азярбайъан Республикасынын Тящсил назири, профессор

Щейдяр Ялийев йени Азярбайъанын гуруъусудур! Цмумгафгаз евинин йарадылмасы уьрунда мцбаризядя бцтцн

Гафгазын мцдрик аьсаггалы, зяманямизин дащи дювлят хадими Щейдяр Ялийевин идейаларыны йериня йетирмяйя чаьырырам.

104

Йагуб Мащмудов, Тарих елмляри доктору, профессор

Милли Мяълисин цзвц Бизим Президентмиз ян мцдрик, узагэюрян бир инсан иди.

Адиля Намазова, Академик

Щейдяр Ялийевин щакимиййятя гайыдышы заманын тяляби иди.

Ъяфяр Вялийев, Республикаынын ямякдар

щцгугшцнасы, профессор

Дилимиздян сющбят дцшяркян унудулмаз Щейдяр Ялийевин Азярбайъан дилиня, онун ишлянмя потенсиалына вя имканларына вердийи бюйцк ящямиййят вя диггяти, тякидли чаьырышлары гейд етмямяк мцмкцн дейил.

Камал Абдуллайев,

Профессор

Щейдяр Ялийев Мцстягил Азярбайъан Дювлятинин банисидир.

Шащлар Ясэяров, Рофессор

Щейдяр Ялийев бюйцк сийасятин, бюйцк дипломатийанын Фцзулисидир.

Фярямяз Магсудов, Академик

Щейдяр Ялирза оьлу Ялийев Азярбайъанын эяляъяйиня инандыьы

кими инанырам ки, мющтярям президентимиз халгымызла ял-яля вериб Азярбайъанымызы неъя ки, индийядяк чыхарыб, индян беля дя бцтцн мцсибятлярдян чыхараъагдыр.

О, сийасят дцнйасында, бейнялхалг алямдя чох гыса бир мярщялядя Азярбайъанын шющрятини эениш йайды.

Зялимхан Йагуб,

Халг шаири

105

ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВ ДЦНЙАНЫН ЭЮЗЦ ИЛЯ Мян Сизин стратежи узагэюрянлийиниз вя гятиййятиниз сайясиндя

щяйата кечян буэцнкц мярасимя тяшриф буйурмуш щюкцмят вя ширкят рящбярлярини алгышлайырам. Америка Бирляшмиш Штатлары мющкям сцлщцн вя тяряггинин тямин едилмяси цчцн Хязярин енержи ещтийатлары сайясиндя Сизинля узун илляр давамлы ямякдашлыг етмяк ниййятиндядир.

Ъоръ Буш, АБШ екс Президенти

Щейдяр Ялийев Русийа Федерасийасында няинки Азярбайъанын,

щям дя кечмиш Совет Иттифагынын эюркямли сийаси хадими кими мяшщурдур. Биз бцтцн бунлары йахшы хатырлайыр вя билирик. Бу мянада о, Азярбайъан мигйаслы сийаятчи дейилдир, щятта бцтцн постсовет мяканында мяшщур адамдыр.

Эюркямли дювлят хадими вя сийаси хадим кими Сизя Русийада сямими щюрмят щиссляри бясляйирляр.

Азярбайъан халгынын рифащы наминя чохшахяли фяалиййятиниз Сизя бцтцн дцнйада эениш шющрят газандырмышдыр.

Владимир Путин,

Русийа Федерасийасынын Баш назири Биз Азярбайъаны вя Президент Щейдяр Ялийеви юзцмцзцн

стратежи мцттяфигимиз щесаб едирик. Биз инанырыг ки, Азярбайъан мцасир дцнйада щялледиъи игтисади

вя сийаси рол ойнайыр. Щямин ролу инкишаф етдирмякдян ютрц биз Сизинля бирликдя ишлямяк истяйирик. Иъазя верин, юлкяниздя ялдя олунмуш тярягги, бунун наминя эюрдцйцнцз иш мцнасибятиля Сизи тябирк едим. Шяхсян мяним цчцн бюйцк шяряфдир ки, Сизи бурада саламлайырам.

Тони Блейер,

Бюйцк Британийанын екс Баш Назири

106

Азярбайъаны сабит, чичяклянян бир дювлятя чевирмяк йолунда гятиййятиниз цчцн бир даща юз ещтирамымы билдирирям.

Жак Ширак,

Франса Республикасынын екс Президенти Азярбайъанда ня варса, щамысы Щейдяр Ялийевин кечмиш

заманда хидмят эюстярдийи вахтда йарадылмышдыр. Инди йенидян ъанланма эедир. Амма щюрмятли Щейдяр Ялийевин Азярбайъана эятирдийи ян юнямли мясяля сабитликдир.

Щюрмятли Щейдяр Ялийев Азярбайъан цчцн шяхсиййятдир. Буну онунла йахын олдуьума эюря сюйлямирям. Азярбайъана олан севэимдян, мящяббятимдян сюйляйирям. Азярбайъан халгынын рифащы вя сяадяти бахымындан сюйляйирям.

Щюрмятли Щейдяр Ялийев дцнйада танынан адамдыр. Щансы гапыны дюйся, о гапы ачылыр. Истядийи заман истянилян инсан иля данышыр. Азярбайъан дювлятини дцнйада етибарлы шякилдя тямсил етмякдядир.

Сцлейман Дямирял, Тцркийянин 9-ъу Президенти

Сизин зянэин сийаси вя щяйат тяърцбяниз, дярин билийиниз вя

мягсядйюнлцлцйцнцз сайясиндя суверен Азярбайъан юз дювлятчилийини мющкямляндирмяк, игтисади инкишаф вя дцнйа бирлийиня интеграсийа олунмаг сащясиндя бюйцк уьурлар газанмышдыр.

Нурсултан Назарбайев, Газахыстан Республикасынын Президенти

Ъянаб Щейдяр Ялийев, Сизин шяхсиййятинизя бизим бюйцк

щюрмятимиз вар.

Мящяммяд Щатями Иран Ислам Республикасынын екс Президенти

Полшада Сизи эюркямли дювлят хадими вя дост дювлятин лидери

кими, бир нечя ил бундан яввял Мяркязи вя Шярги Авропада баш

107

вермиш бюйцк дяйишиклийин архитекторларындан бири кими таныйыр вя гиймятляндирирляр. Биз Хязяр дянизи щювзясинин стратежи ъящятдян чох мцщцм реэионунда вязиййятин нормаллашдырылмасы цчцн Сизин эюстярдийиниз дипломатик фяаллыьы хцсуси диггятля изляйирик.

Александр Красневски,

Полша Республикасынын екс Президенти 1980-ъы иллярин ахырлары – 1990-ъы иллярин яввялляриндя Щейдяр

Ялийев рящбярликдя олсайды, Азярбайъанын башы бялалар чякмязди.

Олжас Сцлейманов, Газах йазычысы, иътимаи-сийаси хадим

Щейдяр Ялийев сийаси ъящятдян мющкям, мянтигли, зякалы,

истядийини тез чатдыран шяхсиййят – бир сюзля, шяксиз лидердир.

Збигнев Бжезински, АБШ-ын дювлят вя сийаси хадими

108

ÜMUMİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏSİ КИТАБХАНАЛАРЫНДА ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВ ИРСИНИН ТЯБЛИЬИНДЯ ЯЙАНИ ВЯ

ШИФАЩИ ТЯБЛИЬАТ ФОРМАЛАРЫНЫН РОЛУ

Щейдяр Ялийевин ясярляринин вя онун щаггында чапдан бурахылмыш китабларын, щямчинин дюврц мятбуат материалларынын şagird охуъулара чатдырылмасы цчцн китабханачылар яйани вя шифащи тяблиьатын – китаб сярэиляри, китабхана плакатлары, стентляр, сющбятляр, охуъу конфранслары, китаб мцзакиряляри, диспутлар вя с. бу кими формаларындан юнямли шякилдя истифадя етмялидирляр.

Яввялъя яйани тяблиьат формаларынын имканларына диггят йетиряк. Щяр шейдян яввял, яйани тяблиьат даща эениш охуъу кцтлясини системли шякилдя ящатя едя билир вя онларын мцталиясиня мцсбят тясир эюстярир. Беля ки, яйани йолларла ядябиййат тяблиьинин формалары олан китаб сярэиляри вя китабхана плакатлары 15-20 эцн-дян тез дяйишдирилмир вя бу мцддятдя она мцмкцн гядяр чох адам баха билир. Яйани тяблиьат билаваситя эюзля эюрмя принсипиня ясасланыр. Йери эялмишкян дейяк ки, билаваситя эюзля эюрцб гавраманын даща тясирли иш методу олдуьу артыг китабханаларын психоложи вя практики иш тяърцбяляри иля тясдиглянмишдир.

Китабларын хариъи эюрцнцшцнцн охуъулар гаршысында нцмайиш етдирилмяси щяр вахт онун мязмунунун тяблиьи цчцн кифайятляндириъи тювсийя ролуну ойнайа билмяз. Она эюря дя охуъуйа китабла билаваситя таныш олмаг имканы верилмялидир. Шяраит йаратмаг лазымдыр ки, охуъу китабы ялиня эютцрцб вярягляйя билсин, мятня баха билсин, китабын эиришиндян вя мцндяриъатындан истифадя етсин вя нящайят, онун шякилляриня вя иллцстрасийаларына баха билсин. Бу вахт охуъу щямин китабын нядян бящс етдийини, орада щансы проблемлярин щялли йолларынын эюстярилдийини вя щямин китабын она лазым олуб-олмадыьыны дягиг мцййянляшдиря биляр.

Бцтцн ümumi təhsil müəssisəsi китабханаларына тювсийя едилир ки, «Миллятин хиласкары», «Ябядийашар лидер», «Щейдяр Ялийев мцстягил Азярбайъан дювлятинин мемары вя гуруъусудур», «Цряклярдя ябяди йурд салан инсан», «Щейдяр Ялийев феноменизмини эяляъяк нясилляр арашдыраъагдыр», «Цряклярдя щейкялини уъалдан лидер», «Саьлыьында яфсаняйя чеврилян инсан»,

109

«Щейдяр Ялийев идейалары галиб эялир» вя с. башлыглар алтында китаб сярэиляри, китабхана плакатлары, мярузяляр вя мцщазиряляр тяшкил вя тяртиб етсинляр.

Инди ися фикримизи яйани ъящятдян ачыгламаг цчцн «Щейдяр Ялийев идейалары галиб эялир» башлыьы алтында китаб сярэисинин тяхмини нцмунясини вермяйи мягсядяуйьун щесаб едирик.

1

2 3 4

5 6 7

11 12 13

8 9 10

14 15 16

17 18 19

20 21 22

23

110

1. Башлыг: «Щейдяр Ялийев идейалары галиб эялир». 2. Щейдяр Ялийевин шякли. 3. Ялийев Щейдяр. Мцстягиллик йолу: Сечилмиш фикирляр. –

Б.:Азярбайъан Ун-ти, 1997. – 135с. 4. Ситат: «Мян щяйатымы инсанлара сяадят эятирмяйя щяср

етмишям. Мян щяйатымы миллятимин, халгымын рифащынын йахшылашдырылмасына щяср етмишям. Щяйатымы Азярбайъан торпаьында гуруб-йаратмаьа щяср етмишям».

Щейдяр Ялийев 5. Ялийев Щейдяр. Мцстягиллийимиз ябядидир: чыхышлар, нитгляр,

бяйанатлар, мяктублар, мцсащибяляр. – Б.: Азярняшр, 1997. Ы китаб. Ийун, 1993, май, 1994. – 597 с. 6. Ялийев Щейдяр. Мцстягиллийимиз ябядидир: чыхышлар, нитгляр,

бяйанатлар, мяктублар, мцсащибяляр. – Б.: Азярняшр, 1997. ЫЫ китаб. Май, 1994, декабр, 1994. – 588 с. 7. Щейдяр Ялийев. Мядяни ирсимизин кешийиндя. \Азярб. Респ.

Президентинин катиблийи. – Б., Ы китаб. 2001. – 547 с. 8. Щейдяр Ялийев. Мядяни ирсимизин кешийиндя. \Азярб. Респ.

Президентинин катиблийи. – Б., ЫЫ китаб. 2001. – 438 с. 9. Ялийев Щейдяр. Азярбайъан нефти дцнйа сийасятиндя. – Б.:

Азярбайъан няшриййаты, 1997. – 480 с. 10. Ситат: «Сиз эянъсиниз. Бу эцн гаршынызда бюйцк вязифяляр

дурур. Амма сонра эялян нясилляр сизин тяърцбяниздян, йаратдыьыныз ишлярдян истифадя едяъякляр. Сиз дя Азярбайъанын щяйатында юз хидмятляринизи эюстяряъяк, юлкямизи инкишаф етдиряъяк,

111

сонра эялян нясилляря бюйцк из гойаъагсыныз. Эянълик хошбяхтликдир. Буну билин.

Инсанын щяйатында эянълик дюврцндян эюзял дювр йохдур. Щяр бир эянъ ися бу эянълик дюврцндян эяряк максимум сямяряли истифадя етсин. Эянълик дюврцндя бош, мянасыз кечирилян бир эцн сонра бюйцк иткиляря эятириб чыхарыр. Щяр эцндян, дягигядян сямяряли истифадя олунмалыдыр ки, бизим эянъ нясил йахшы билик, тящсил алсын, елмин, щяйатын сащяляриндя олан тяърцбяни мянимсясин, щяйатда, ъямиййятдя щям юзц, щям дя юлкя, халг цчцн файдалы олсун».

Щейдяр Ялийев

11. Ситат: «Азярбайъаны гцдрятли дювлятя чевирмяк цчцн ян

башлыъасы юлкядя Щейдяр Ялийевин сийасяти давам етдирилмялидир. Мян Азярбайъан халгына сюз верирям ки, бу сийасятя садиг галаъа-ьам, щеч вахт бу йолдан дюнмяйяъяйям. Щейдяр Ялийевин сийасятини давам етдиряъяйям. Язиз президентимиз Ъянаб Щейдяр Ялийевин ясяри олан мцасир Азярбайъаны эцъляндиряъяйик, зянэинляшдиряъяйик, щяртяряфли инкишаф етдиряъяйик, Щейдяр Ялийевин йолу иля йени гялябяляря доьру эедяъяйик.

…Инсан тарихя юз ямялляри иля дцшцр. Щейдяр Ялийев тарихин бюйцк бир щиссясидир. Онун ямялляри, бцтцн тяшяббцсляри бир мягсяд дашыйырды – Азярбайъан халгына хидмят етмяк, юлкямизи эцъляндирмяк, мцстягиллийимизи мющкямляндирмяк, юлкямиздя демократик ъямиййят гурмаг. Бцтцн бу истигамятлярдя ишляр давам етдирилир. Щамымыз, Азярбайъан халгы бу сийасятя садигдир. Биз бу сийасяти давам етдиряъяйик. Азярбайъанда бу сийасятин алтернативи йохдур. Халгымыз да, бейнялхалг иътимаиййят дя буну чох йахшы билир».

Илщам Ялийев

112

12. Улдузлара учан гуша дюняйдим, Ай да йолларыма нур яляйяйди. Мяьрур йеришинля гоша дюняйдим, Сяня йер цзцндя йер еляйяйдим. Динля кядяримин пычылтысыны – Мян йахшы билирям айрылыг нядир!.. Кцлякляр кюнлцмцн гышгыртысыны, Каш ки, каината йайа биляйди. Кюнцлляр йашадыр эур няфясини, Сянсиз щяр бир анын юз гцввяси вар. Мцгяддяс сясинин хатирясини, Анлада билярми чаьлайан чайлар? Булуд карванына гошулум йеня, Эязим асиманы, щардасан эюрцм. Чатыб уъалыьа, йетишим сяня, Ялими ялиндян йапышан эюрцм!

ЛЕЙЛА ЯЛИЙЕВА 13. Ялийев Илщам. Щейдяр Ялийевин ясяри олан мцстягил

Азярбайъанын мядяниййят вя инъясяняти бундан сонра да йени зирвяляр фятщ едяъякдир: Дювлят Филармонийасы бинасынын тянтяняли ачылыш мярасиминдя Азярбайъан президенти Илщам Ялийевин нитги. Азярбайъан. – 2004., 29 йанвар.

14. Ялийев Илщам. Бакыда Щейдяр Ялийев фондунун тянтяняли

ачылышында Азярбайъан президенти Илщам Ялийевин нитги \ Азярбайъан. – 2004. – 11 май. – с. 2-3.

15. Мещдийев Р. Йашадыьымыз дювр тарихя Щейдяр Ялийев

епохасы кими дахил олаъагдыр. \ Азярбайъан. – 2004. – 12 декабр. – с 5.

113

16. Сяфярли М. 50 милйон азярбайъанлынын эцвяндийи дювлятин баниси: Щейдяр Ялийев дцнйа азярбайъанлыларыны ващид идеолоэийа, йекдил мягсяд, мцстягил фяалиййят програм ятрафында бирляшдирди. \Азярбайъан. – 2004. – 12 декабр. – с 10.

17. Тябризли С. Нясилляря юрняк шяхсиййят: (Щейдяр Ялийев щаггында) \ Азярбайъан. – 2004. – 9 май. 18. Щейдяр Ялийев мцстягил Азярбайъан дювлятинин гуруъусу:

Азярб. Респуб. Президенти Щейдяр Ялийевин йубилейиня щяср едилмиш конфрансын материаллары. \Йени Азярбайъан Партийасы. – Б.: Азярбайъан, 2003. – 637 с., шякилли.

19. Щейдяр Ялийев: Библиографик мялумат китабы. \Тярт.: Проф.

Абузяр Хяляфов, Солмаз Садыгова; Баш ред.: Мяммяд Ялизадя. – Б.: Бакы., БДУ, 2003. – 430 с.

20. Щейдяр Ялийев. Азярбайъанын мцасир нефт емалы

сянайесинин йарадыъысыдыр. \Бурахылышына мясул: Рамиз Мирзяйев. – Б., 2004. – 174 с.

21. Щейдяр Ялийев вя Азярбайъанда Олимпийа щярякаты.

\Лайищянин рящбяри. Илщам Ялийев. – Б., 2002. – 232 с. 22. Щейдяр Ялийев вя Азярбайъанчылыг мяфкуряси. – Б.:

Азярбайъан Университети няшриййаты, 2002. – 232 с. 23. Бу китаблары охуйун!

Китабхана ишчиляриня тювсийя едирик ки, халгымызын цмуммилли лидери Щейдяр Ялийевя щяср олунмуш китаб сярэисинин йанында мялумат масасы гойсунлар вя сярэийя бахан охуъулар сярэи щаггында фикирлярини ряй китабында гейд етсинляр. Буну да гейд едяк ки, беля сярэиляр китабханада узун мцддят сахланылыр вя Щейдяр Ялийев щаггында китабхана фондуна дахил олмуш ялавя нцсхялярля комплектляшдирилмяси щесабына зянэинляшдирилир.

114

Китабханачылар китаб сярэиляриня бахан охуъулара Щейдяр Ялийев ирсинин дяриндян юйрянилмяси цчцн мцяййян суаллар да веря билярляр. Китабхана ишчиляри бу дюврдя охуъулары сярэи схеминин 23-ъц ханасында йерляшдирилмиш ялавя ядябиййат сийащысы иля дя таныш етмялидирляр.

Гейд етмяк лазымдыр ки, тясвири инъясянятин кцтляви бир нювц олан плакат даща тясирли тяблиьат васитясидир. Китабхана плакаты васитясиля эениш охуъу кцтлясинин диггяти мязмун бахымындан дяйярли олан китаблара вя мцщцм мювзулара йюнялдилир.

Буну да гейд етмяк йериня дцшяр ки, китаб сярэисиндян фяргли олараг плакатда аз ядябиййат (тяхминян 5-10 китаб, журнал вя гязет мягаляси) нцмайиш етдирилир. Плакатын ясас цнсцрляри китабларын юзц дейил, онларын цз габыьы (ял иля чякилмиш, йахуд фотошякил) бир нечя ситат, мятн вя плакатын ясас идейасыны ачан гыса мяналы башлыглардыр.

Плакатын тяртиби вя мязмуну, онун мювзусундан асылыдыр. Беля ки, бир китабын тяблиьиня щяср едилмиш плакатда щямин китабын цз габыьы, онун щаггында гыса аннотасийа вя бязян дя мцяллифин шякли якс олунмалыдыр. Плакатын ашаьы кцнъцндя йапышдырылмыш ъибликдя щямин китаб щаггында йазылмыш ресензийаларын нцмайиш етдирилмяси дя китабханачыларын диггятиндян йайынмамалыдыр.

Щейдяр Ялийевин зянэин ирсинин охуъулара чатдырылмасы цчцн китабхана плакатынын йухарыда эюстярдийимиз гайда цзря тяшкил вя тяртиб олунмасы Щейдяр Ялийев ирсиня олан охуъу мараьыны даща да артырыр.

Фикринизи тяърцби ъящятдян ясасландырмаг цчцн «Щейдяр Ялийев бядии ядябиййатда» китабхана плакатынын гурулуш схеминя диггят йетиряк.

115

Китабхана плакатынын тяхмини схеми

1

2 3 4

5 6 7

11 12 13

8 9 10

116

1. Башлыг: «Щейдяр Ялийев бядии ядябиййатда». 2. Мцнасиб бир шякил. 3. Габилиййят гатары, ишыьы сабаща сары, Доьра кясафятляри, даьыт гаранлыглары. Эюстяр бу гаранлыьын ардындакы ишыьы, Гой еля ишыг олсун дцнйанын йарашыьы. Бу ишыьа йоллар ач, Вятян ишыьа мющтаъ. Нурландыр бу ишыгла бцтцн Азярбайъаны. Сянин эюзляриндядир йурдун сюкцлян дашы. Щеч кяс йашайа билмяз йашадыьын щяйаты. Сянин фядакарлыьын заманын йаддашында, Дюрд мисралыг байаты.

Бу гала бизим гала, Щямишя бизим гала. Тикмядим, юзцм галлам, Тикдим ки, изим гала…

Зялимхан Йагуб, Халг шаири

4. Тале улдузу \Топлайаны, тяртиб вя няшр едяни Д.Сяфяров. –

Б.: Эянълик., 1998. – 592 с. 5. Аннотасийа: «Бу китабда Азярбайъан халгынын дащи оьлу,

бюйцк сийасятчи вя дювлят хадими, Азярбайъан Республикасынын президенти Щейдяр Ялийев щаггында йазылмыш шеирляр, поемалардан парчалар вя айры-айры шяхслярин цряк сюзляри топланмышдыр».

6. Азадлыг аллащы тяк яйляшиб юз йериндя,

117

Йерин-эюйцн нуру вар, Пейьямбяр эюзляриндя. Садялийи нур сачыр, язямяти дяриндя, Эедир, полад чийниндя Кяпяз Гошгар бойда йцк. Щейдяр дядя – Ататцрк…

Хялил Рза Улутцрк,

Халг шаири

7. Зящмят дя улудур, зяфяр дя улу, Ешидин гялбимин гцрур сясини! Гящряман йурдумун гящряман оьлу, Йазды гящряманлыг салнамясини. Еля тязялянди сюз дя, няьмя дя. Еля тязялянди даьым, араным. Юмрцмцн цстцня он ил эялся дя, Йцз ил ъаванлашды Азярбайъаным…

Няби Хязри Халг шаири

8. Мяним бабам эюзял инсан, Севимлидир, мещрибандыр. Йцз ил, мин ил йашайасан –

118

Десям она, йеня аздыр. Инсан вар ки, гялби гара, Бяд ямялли, бяд ниййятли. Онлар щара, бабам щара?! Бир инсандыр ядалятли, Мяним бабам. Кюмяк едяр, ял узадар, Дара дцшся биръя адам. Бах беля бир юмцр йашар, Мяним язиз Щейдяр бабам!

Лейла Ялийева 9. Башын эюйляря дайагдыр, айаьын йеря, Эяриб эен синяни сярт зярбяляря. Чийнлярин цстя вятян торпаьы, Торпагдан эцъ алдын Антей сайаьы. Гоймадын тюкцлсцн сян гардаш ганы, Гуртардын бюлцмдян Азярбайъаны.

Мирварид Дилбази, Халг шаири

10. Мядятов Ф. Йени Азярбайъан ядябиййатында Щейдяр

Ялийев образы: Сабир Ящмядлинин романлары ясасында. – Б.: БДУ няшриййаты. – 2003. – 116 с.

11. Щейдяр Ялийев: Библиографик мялумат китабы \Тярт.: проф.

Абузяр Хяляфов, Солмаз Садыгова; Баш ред.: Мяммяд Ялизадя. – Б.: БДУ няшриййаты. – 2003. – 430 с.

12. Танры юзц эюндярибди Щейдяри, Вятян бу эцн Щейдярляшян галады.

119

Щавамыз, суйумуз олан рящбярин, Эяряк кюнцлляря йазылсын ады. Бу халга, Вятяня ябяди эцняш, Десяк онун цчцн бялкя дя азды. Вятянин гуртулуш салнамясини, Халгымла бирликдя о юзц йазды. Ъошгун шялалядир кюнцлдя щявяс, Она бата билмяз щяр ютярэи сяс. Ямялляри нурлу, ешги мцгяддяс, Вятян ювладынын чыраьыдыр о…

Илйас Тапдыг Шаир

13. Бу китаблары охуйун!

Китабхана ишчиляри мярузя, йахуд мцщазиря тяшкил едяркян биликли, сон дяряъя баъарыглы, Щейдяр Ялийевин ирсиня йахшы мараьы олан шяхси сечмяли вя щямин адам охуъу аудиторийасыны яля алмаьы баъармалыдыр. Тядбирин йцксяк сявиййядя кечирилмяси цчцн бцтцн щалларда цмумi тящсил тарих мцяллимляринин эцъцндян вя баъарыьындан сямяряли исти-фадя олунмалыдыр.

Китабхана ишчиляриня тювсийя едирик ки, «Щейдяр Ялийев дювлятчилийимизин вя орду гуруъулуьумузун байрагдарыдыр», «Бизи юзцмцзя гайтаран инсан», «Щейдяр Ялийев халгын йаддашында даим йашайаъагдыр», «Щейдяр Ялийев идейалары юлмяздир», «Ябядиляшмиш юмцр» вя с. мювзуларда мярузя вя мцщазиряляр кечирсинляр. Буну дейяк ки, мярузя вя мцщазирялярин мювзуларына уйьун олараг, тядбирин кечирилмясиня бир нечя эцн галмыш китабханада китаб сярэиси тяшкил едилмяли вя онун имканларындан баъарыгла истифадя олунмалыдыр. Ялбяття, китабхана ишчиляринин диггяти вя

120

узагэюрянлийи сайясиндя мярузячи аудиторийайа чатдырмалыдыр ки, халгымызын лидери Щейдяр Ялийев бюйцк мяктябдир, беля шяхсиййятляр тарихдя надир щалларда йетишир. Щейдяр Ялийев бизя дцзэцн истигамятдя щярякят етмяйин йолларыны эюстярмишдир.

Щазырда дцнйанын ян бюйцк енержи лайищяси олан Щейдяр Ялийев адына Бакы-Тбилиси-Ъейщан ясас ихраъ бору кямяри Азярбайъан нефтини Авропайа дашыйыр. Бу 1994-ъц ил сентйабрын 20-дя «Ясрин мцгавиляси»нин имзаланмасы иля башлайан, Улу юндяр Щейдяр Ялийевин рящбярлийи иля ишляниб щазырланмыш Азярбайъанын йени нефт стратеэийасынын тянтянясидир.

Китабханалар Щейдяр Ялийев ирсинин юйрянилмяси иля баьлы Улу Юндярин тягдим етдийимиз афоризмляриндян мягсядйюнлц шякилдя истифадя етмялидирляр:

Бцтцн азярбайъанлыларын инди дцнйада бир Вятяни вар. О да мцстягил Азярбайъан Республикасыдыр. Бир дювлят вар. Бу, мцстягил Азярбайъан Республикасыдыр, онун дювлятидир.

Халгын талейи, дювлятин талейи, юлкянин талейи субйектив щисслярдян вя бцтцн шяхси мцнасибятлярдян йцксякдя дурмалыдыр.

Торпаг инсанларын ян бюйцк сярвятидир. Биз торпаьы горумалыйыг, она чох диггятля, гайьы иля, чох ещтийатла йанашмалыйыг.

Халгын бирлийини айры-айры адамлар тямин едя билмяз. Бу иши анъаг сялащиййятли адамлар вя сялащиййятли органлар тямин едя билярляр.

20 йанвар щадисяляри Азярбайъан халгы цчцн щям

гящряманлыг, щям дя бюйцк фаъия сящифясидир. Азярбайъан халгы юз эенетик ясасларына эюря эюзял, физики

вя мяняви ъящятдян саьлам халгдыр.

121

Мцгяддяс Гураны-Шярифин гойдуьу йолла эедянляр даим уьур газанаъаглар, бу йола хяйанят едянляр ися эеъ-тез ъязасыны алаъаглар.

Щяр бир шящид биздян ютрц бюйцк иткидир. Чцнки щяр бир шящидин тюкцлян ганы Азярбайъанын мцстягиллийини тямин етмишдир.

Биз юз сявиййясиня эюря заманын тялябляриня щямишя ъаваб верян мядяниййятимизля – истяр кечмиш, истярся дя буэцнкц мядяниййятимизля фяхр едирик.

Бизим йолумуз азад, мцстягил инкишаф, демократийа йолудур, дцнйанын бцтцн мцстягил юлкяляринин эетдикляри йолдур.

Даьлыг Гарабаьа дювлят мцстягиллийи верилмясин, Азярбайъанын яразисиндя, икинъи ермяни дювлятинин йаранмасына йол веря билмярик.

Ордунун эцълянмяси, инкишаф етмяси дювлятин мцстягиллийинин ясас зяманяти, ясас тяминатчысыдыр.

Демократийа щяръ-мярълик, юзбашыналыг дейил, яксиня гайда-ганунун даща етибарлы горунмасы, она щамынын ямял етмяси демякдир.

Сайъа чох олуб аз эцълц олмагданса, аз сайлы, амма чох эцълц олмаг лазымдыр.

Шяряф щисси иля демяк истяйирик ки, Улу Юндяримиз

Щейдяр Ялийевин йашадыьы юмцр илляриня нязяр салсаг, мцстягиллийимизин мющкямляндирилмяси, дювлятчилийимизин инкишафы, халгымызын рифащынын йахшылашдырылмасы йолунда эюрдцйц ишлярля, ялдя етдийи нятиъялярля онун диэяр иътимаи-сийаси вя дювлят хадимляриндян мцгайисяолунмаз дяряъядя йцксякликдя гярар тутдуьуна бир даща ямин оларыг.

Тарихя сяйащят етсяк, юлкяни тяняззцлдян гуртарараг дирчялишя чатдыран заманын енишли-йохушлу йолларындан щамар

122

инкишаф мцстявисиня чыхаран, миллятини вя халгыны щяр бир сащядя зирвяляря уъалдан шяхсиййятляр халгын эюзцндя даим уъалмышдыр. Лакин Щейдяр Ялийевин сяъиййяси, язямяти вя мцдриклийи эюрдцйц бу ишлярин, наил олдуьу щямин нятиъяляри, башгаларындан фяргли олараг, гыса заман кясийиндя юзц дя йцксяк сявиййядя щяйата кечирмясиндядир. Еля буна эюря дя ону таныйан, щаггында ешидян щяр бир кясин гялбиндя ябяди щякк олунмушдур.

Щейдяр Ялийев Азярбайъанлы олдуьу цчцн юзцнц хошбяхт санырды. Азярбайъан халгы да, бцтцн дцнйанын гибтя едяъяйи Щейдяр Ялийев кими президенти олдуьу цчцн хошбяхт иди. Инди дя она эюря хошбяхтдир ки, ясасы Щейдяр Ялийев тяряфиндян гойулан бу хошбяхтлийя Щейдяр Ялийев идарячилик мяктябинин лайигли давамчысы, мющтярям Ъянаб Илщам Ялийев тяряфиндян мющкям вя сарсылмаз тяминат йарадылмышдыр.

123


SİYASİ AKTUALLIĞINI İTİRMİŞ, MƏZMUNCA

KÖHNƏLMIŞ VƏ İSTİFADƏYƏ YARARSIZ MƏLUMAT DAŞIYICILARININ KİTABXANA

VƏ MƏLUMAT- İNFORMASİYA FONDLARINDAN ÇIXARILMASI HAQQINDA

TƏLİMAT

124

Yenidən işləyib tərtib edən: Vəliyev RəhimBinnətəli oğlu. İxtisas redaktoru: İsmixanova Tamilla Əşrəf qızı.

125

GİRİŞ

Fondun yoxlanılması qeydə alınmış nəşrlərin real vəziyyətini müəyyənləşdirmək məqsədilə fondu fərdi uçot sənədləri ilə tutuşdurmaq deməkdir. Yoxlama nəticəsində kitab verilişi uçotunun vəziyyətini, oxucunun kitabdan istifadə qaydasına necə riayət etdiyini, eləcə də kitabxanaya borcunu müəyyənləşdirmək, hər bir nəşrdən istifadənin konkret vəziyyətini, təmirə ehtiyacını, habelə buraxılış nöqsanları və s. aşkar etməyə imkan verir (yaradır).

Kitabxana fondunun müntəzəm surətdə öyrənilməsi, idea- məzmun cəhətdən köhnəlmiş və istifadə üçün yarasız olan ədə-biyyatın fonddan çıxarılması kitabxanaların mühüm vəzifələrindən biridir.

Köhnəlmiş və istifadə üçün yararsız ədəbiyyatın kitabxana fondundan seçilməsi və çıxarılması kitabxanada planlı şəkildə həyata keçirilir. Bu məqsədlə xüsusi kommissiya yaradılır.

Bundan sonra fond diqqətlə nəzərdən keçirilməli çıxarılması ehtimal olunan hər bir nəşrin seçilməsinə böyük məsulliyətlə yanaşmalı və onun məzmunu, əhəmiyyəti öyrənilməlidir. Köhnəlmiş ədədbiyyata və istifadəyə yarasız nəşrlərə müstəqil surətdə aktlar tərtib edilməlidir.

Kitabxananın balansında olan ədədbiyyat çıxarıldıqda iki nüsxədə akt tərtib etməli və ona çıxarılan ədəbiyyatın müvafiq qayda üzrə əlavə edilməlidir. Aktın və ədəbiyyat siyahısının bir nüsxəsi kitabxanada saxlanılır, ikinci nüsxə isə mühasibat şöbəsinə verilir, daha sonra kitabxananın ümumi uçot kitabının ikinci hissəsində və inventar kitabında qeyd edilir, kartoçkaları kataloqdan çıxarılır.

Kitabxananın balansında olmayan ədəbiyyat çıxarıldıqda siyahıda qiymət göstərilmir və akt mühasibata verilmir.

Çıxarilan kitabların aktları, onların siyahısı, formulyarları, habelə kataloq kartoçkaları ilə birlikdə kitabxanada 3 (üç) il müddətinə saxlanılır.

126

KİTABXANA VƏ MƏLUMAT –İNFORMASİYA FONDLARINDAN ÇIXARILAN ƏDƏBİYYATIN SEÇİLMƏSİ

VƏ SİLİNMƏSİ QAYDALARI

1. Məzmunca əhəmiyyətini itirmiş, köhnəlmiş, nüsxələri artıq olan və az istifadə edilən nəşrlərin və materialların müəyyənləşdirilməsi kitabxananın iş planına daxildir və kitabxananının bütün bölmələri üzrə ildə bir dəfə həyata keçirilir.

2. Məzmunca köhnəlmiş, əhəmiyyətini itirmiş nəşrlərin və materialların seçilməsi işi kitabxana işçiləri tərəfindən aparılır.

Komissiyanın tərkibinə: a) respublika əhəmiyyətli kitabxanalarda kitabxananın

işçiləri, təcrübəli mütəxəssislər, mühasib və nazirliyin müvafiq nümayəndəsi;

b) ümumi təhsil müəssisələri, texniki-peşə liseyləri və orta ixtisas təhsil müəssisələri və digər təhsil müəssisələrinin mühasibi, pedaqoji kollektivin nümayəndələri və kitabxananın əməkdaşları daxildirlər.

Respublika əhəmiyyətli kitabxanalarda komissiyanın tərkibi nazirlik, digər kitabxanalarda isə rəhbərlik tərəfindən təsdiq edilir.

3. Çıxarılan nəşr və materiallar kitabxana fondlarından və elmi idarə, ali, və ümumi təhsil müəssisələri, texniki-peşə liseyləri və orta ixtisas təhsil müəssisələri və digər təhsil müəssisələrinin mühasibatının balansından silinir.

4. Kitabxananın fondundan ədəbiyyat çıxarıldıqda akt və ədəbiyyatın siyahısı iki nüsxədə tərtib edilir.

5. Ədəbiyyatın çıxarılma səbəbləri hər bir aktda ayrı-ayrılıqda göstərilməlidir.

Məsələn: a) siyasi aktullağını itirdiyinə görə; b) məzmunca əhəmiyyətini itirdiyinə görə; c) istifadə üçün yararsız hala düşdüyünə və səbəblərə görə. 6. Silinən ədəbiyyat üçün səbəbləri göstərməklə aktlar ayrı-

ayrılıqda tərtib edilir.

127

7. 1962-ci ildən bu günədək nəşr olunan ədəbiyyat siyahısında yeni qiymətləndirmə əmsalları miqyası ilə göstərilir.

8. Kitabxana balansında olmayan nəşrlər və materiallar çıxarılanda bir nüsxədə tərtib edilib aktla əlavə olunan siyahı əvəzinə əlifba sırası qaydasında seçilmiş və eyni zamanda nömrələnmiş kitab formulyarları, bütün nüsxələr çıxarılanda isə akt nömrələri qoyulmuş əlifba xidməti kataloqunun əsas kartoçkaları əlavə oluna bilər, həmin akt üzrə çıxarılan ədəbiyyatın qiyməti orada göstərilmir. (əlavə 1)

2. Kitabxanalardan köhnəlmiş ədəbiyyatın çıxarılması aktları: a) respublika əhəmiyyətli kitabxanalarda nazirlik; b) ümüumi təhsil müəssisələri, ali təhsil müəssisələri, elmi idarə,

orta ixtisas, texniki-peşə liseyləri və digər təhsil müəssisələri kitabxanalarında rəhbərlik tərəfindən təsdiq olunur.

Aktın birinci nüsxəsi siyahı ilə (formulyarla) birlikdə təsdiq edildikdən sonra kitabxanada qalır, aktın ikinci nüsxəsi elmi idarənin, tədris müəssisəsinin, təşkilatın mühasibatına verilir.

2.1.Çıxarılan kitablar haqqında qeydlər ümumi uçot kitabının ikiinci hissəsində və inventar kitabında aparılır, kartoçkaları kataloqlardan çıxarılır.

2.2.Ədəbiyyat yalnız akt təsdiq olunduqdan sonra fonddan çıxarılmalıdır.

2.3. Fondlardan çıxarılan məzmunca əhəmiyyətini itirmiş və köhnəlmiş nəşrlər və materiallar məcburi qaydada təkrar xammal tədarük edən yerli təşkilata göndərilir. Belə təşkilat olmayan yerlərdə isə təhsil müəssisində inventarizasiya komissiyasının üzvlərinin iştirakı ilə ləğv edilmə aktı tərtib olunur, fonddan çıxarılmış nəşrlər və materiallar məhv edilir. Onları başqa kitabxanalara, təşkilatlara və xüsusi şəxslərə vermək olmaz. Onların təhvil verilməsi haqqındakı qəbz akta əlavə olunaraq mühasibata təqdim edilir.

2.4. Kitabxanalardan və məlumat informasiya fondlarından çıxarılan nəşrlər və materiallar haqqındakı aktlar və onlara qoşulan əlavə siyahılar (kitab formulyarları, kataloq kartoçkaları) iki il müddətində saxlanılır, bundan sonra isə arxiv müəssisələrinin təsdiqinə ehtiyac olmadan müəyyən edilmiş qaydada ləğv edilir. (əlavə 2)

128

QEYD:Saxlama müddəti yeni ilin yanvar ayının 1-dən hesab edilir.

2.5.Makulaturaya görə alınan pullar kitabxananın onlardan yeni ədəbiyyat alınmasında istifadə etməsi üçün müvafiq gəlir büdcəsinə təhvil verilir.

2.6.Yuxarı təşkilatlarin göstərişi ilə kitabxana fondlarından və məlumat-informasiya fondlardan ədəbiyyatın kənar edilməsi işi həmin göstərişin alındığı vaxtdan bir həftə keçənə qədər həll olunur. Belə ki, çıxarılan ədəbiyyatın kartoçkaları oxucu kataloqlarından, kitablar isə təcili surətdə açıq rəflərdən götürülür.

2.7. Fonddan çıxarılan ədəbiyyata bir nüsxədə akt tərtib olunur. (əlavə 3).

Təsdiq olunmuş akta əsasən kitabxananın balansından silinmiş ədəbiyyatın qiyməti barəsində mühasibata arayış yazılır. (əlavə 4).

2.8. Fonddan çıxarılan ədəbiyyat istifadə üçün mütləq yararsız bir hala salınır və təkrar xammal tədarük edən təşkilatlara təhvil verilir, və ya ləğvolunma aktı tərtib edilərək yararsız hala salınır və məhv edilir.

2.9.Əgər yoxlama nəticəsində fondda köhnəlmiş ədəbiyyat aşkara çıxarılmazsa , kitabxana müvafiq aktı tərtib edir. (əlavə 5).

129

ƏLAVƏLƏR Əlavə 1

Təsdiq edirəm ___________________________ (aktı təsdiq edilən şəxsin imzası)

“____” “_______________20 il

AKT №________ “____” ____________200___ ci Il_______________________________________________________________________ (aktın tərtibində iştirak) Iştirakı ilə həmin akt______________________________________________________________________ (Kitabxananın adı) Kitabxananın_________________________________________________________görə fondundan (səbəbini göstərməli) ____________________nüsxə nəşrlərin və materialların çıxarılması Haqqında tərtib olunur. Bunlardan________ man._________qəp. Məbləğində balansa daxildir. Aktı tərtib edən şəxslərin imzaları _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _________N-li akta əlavə edilən ədəbiyyat siyahısı Sıra N-si Çıxarılan Müəllif Nəşr ili Qiyməti Şöbə ədəbiyyatın və man.qəp. inventar sərlövhə N-ləri 1 2 3 4 5 6 7 Qeydlər: 1. Eyni kitabın bir neçə nüsxəsini (dubletini) yazarkən 3,4,7-ci sütunlarda dırnaqcıqlar qoyulur. 2. Dubletlərin yazılışını növbəti səhifəyə keçirərkən kitab haqqında bütün sütunlarda təkrar olunur. 3. Balansda olmayan nəşrlər yazılarkən 2.5 və 6-cı sütunlarda (-) qoyulur.

Əlavə 2

130

Təsdiq edirəm _____________________________

(müəssisə rəhbərinin imzası) “______” __________________________20 il

(saxlanılması lazım olmayan materialların toplandığı müəssisənin adı) məhv olunmaq üçün sənədlərdən ibarət olan materialların ayrılması haqqında AKT N__________ “_____” ____________200___-ci ildə tərtib olunmuşdur. __________________________ “_____”___________200__ci il (müəssisənin adı) tarixli_______________ N-li əmrinə əsasən təşkil olunmuş Ekspert komissiyasının sədri _____________________________________________ üzvləri (vəzifəsi, familiyası, adı, atasının adı) (vəzifələri adları, familiyaları, adları, ataların adları) -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 2 3 4 5 6 Cəmi işlər (rəqəmlə və yazı ilə) Ekspert komissiyasının sədri____________________________________________________ imza Üzvlər:__________________________________________________________________ Sənəd materialları, məhv olunmaq üçün təhvil qəbul sənədi ilə xammalın təkrar emalı kantoryna təhvil verilmişdir. ___________________________________________ tarix və ekspert komissiyasının sədrinin imzası

Əlavə 3 Təsdiq edirəm

______________________________________ (aktı təsdiq edən şəxsin imzası)

131

“_______” ______________________________20 ci il AKT №_______ “_____”________________20 ci il _____________________________________________________________________ (aktın tərtibində iştirak) ____________________________________________________________________ (edən şəxslərin familyası, adı, atasının adı və vəzifəsi) İştirakı ilə həmin akt tərtib olunur._________________________________________ ______________________________________ kitabxananın fondundan məzmununa (təhsil müəssisəsinin adı) görə köhnəlmiş___________ nüsxə nəşrlərin və materialların çıxarılması haqqında. Bunlardan _______man.______qəp. məbləğində balansa daxildir. Aktı tərtib edən şəxslərin imzaları _____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ ________ №-li akta əlavə edilən ədəbiyyat siyahısı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- sıra inventar müəllif və nəşr ili qiyməti nüsxə- məb- №-si nömrəsi sərlövhə man.qəp lərin ləği sayı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 2 3 4 5 6 7 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Qeydlər: 1. Müxtəlif inventar nömrələrinə malik olan eyni kitabın bir neçə nüsxəsini (dubletini) ardıcıl yazarkən 3,4 və 10-cu sütunlarda dırnaqcıqlar qoyulur. 2. Dubletlərin yazılışını növbəti səhifəyə keçirərkən kitab haqqında məlumatlar bütün sütunlarda təkrar olunur. 3. Balansda olmayan nəşrlər yazılarkən 2,5,6,8 və 9-cu sütunlarda tire (-) qoyulur.

Əlavə 4 _________ № -li AKTA ARAYIŞ Verilir ___________________________________________________________ mühasibatına, ondan ptrü ki, bu akta əsasən ______________________________ ______________________________ kitabxanasının fondundan________ nüsxə

132

(təhsil müəssisəsinin adı) ________man._______ qəp. məbləğində nəşr və materiallar çıxarılmışdır. _______________________ (məsul şəxsin imzası) Əlavə 5

AKT “________”________________________20 ildə _________________________________________________________________ (təhsil müəssisələrinin adı) Kitabxanasında_________________________________________ üzrə yoxlama aparılmış (sənədin adı) Və fonddan çıxarılması lazım olan nəşrlər və materiallar aşkar edilməmişdir. __________________________ (məsul şəxsin imzası)

133


I-IV SINIF ŞAGIRDLƏRININ KITABXANA-BIBLIOQRAFIYA

VƏ INFORMASIYA BILIKƏRINƏ YIYƏLƏNMƏSI ÜÇÜN

TÖVSİYƏLƏR

134

Redaktor: İsmixanova Tamilla Əşrəf qızı.

135

GİRİŞ

Müasir məkanda oxumaq, yazmaq bacarığı ilə yanaşı, informasiyanı əldə etmək bacarığı, oxu mədəniyyəti vərdişlərinə yiyələnmək bacarığı da tələb olunur: Kitaba maraq, şüurlu münasibət, oxu gigiyenası, kitabla rəftar etmək qaydalarını bilmək; Kitabı müstəqil seçmək bacarığı, kataloq, kartotekalardan və tövsiyə siyahılarından istifadə etmək bacarığı; Müxtəlif sorğu ədəbiyyatı ilə tanışlıq-lüğətlər, ensklopediyalar, dərs prosesində əldə edilən bilikləri təkmilləşdirmək məqsədilə həmin ədəbiyyatla sərbəst işləmək bacarığı.

Kursun məqsədi şagirdlərdə kitaba müntəzəm maraqoyatmaq kitab, qəzet, jurnal ilə ilkin rəftar etmək bacarığı və kitabxana aləmində istiqamətləndirməni öyrətməkdən ibarətdir.

Tövsiyədə müəyyən mövzular təkrarlanır, bu da materialların, kitabla işləmək formalarının mürəkkəbliyi və şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla izah olunur

I SİNİF

Mövzu 1. Kitabxanaya ilk gəliş Məqsəd: Şagirdlərinkitabxana ilə tanışlığı və kitaba marağın

formalaşdırlılması. Mövzunun məzmunu: Kitabxanaya səyahət. “Kitab evi” ilə

tanışlıq. “Oxucu”, “Kitabxanaçı” anlayışları. Böyük və kiçik kitabxanalar. Kartoteka, mövzu rəfləri , kitab sərgiləri ilə tanışlıq. I sinif üçün fondda olan dövri mətbuatla tanışlıq. “Göyərçin” və s.

Kitabxananın əsas istifadə qaydaları: İşin təşkili forması: Kitabxanaya səyahət. Söhbət. Rəngli

kitabların nəzərdən keçirilməsi. Şəxsi lüğətlə iş. Mövzu 2. Kitabla rəftar etmə qaydaları Məqsəd: Kitabdan və kitabxanadan istifadə etmə qaydasının

öyrədilməsi.

136

Mövzunun məzmunu: Kitaba qayğı ilə yanaşmaq. Kitabla ünsiyyət qaydaları ilə tanışlıq. Kitaba üz çəkməyi öyrətmək,

“ Kitab səndən nə xahiş edir” plakat ilə iş. İşin təşkili forması: Kitabın yaranması haqqında söhbət, kitabla

rəftar qaydaları. “üz qabığı anlayışı”, “cildlənmə”, “kitabın onurğası anlayışları”.

Mövzu 3. Oxucular sırasına qəbul. Məqsəd: Şagirdlərin kitabxanaya yazılışı. Oxu zalı, abonement,

kitabxana fondu. Kitabların rəflərdə düzülüşü. İşin təşkili forması: Kitab aləminə səyahət. Kitab sərgiləri.

II SİNİF

Mövzu 1.Kitabxanaya səyahət (ekskursiya) Məqsəd: Kitab və kitabxanadan istifadə qaydalarının təkrarı. Mövzunun məzmunu: Kitabxana haqqında söhbətin davamı. Kitabxananın əhəmiyyəti və rolu. Kitabxanada olan kitab

sərgiləri ilə tanışlıq, “Kitab nədən qorxur ” adlı lövhə ilə əlaqədar söhbət.

İşin aparılma forması: Baxış-söhbət.Şəxsi lügətlərlə işləmək. ”Kitab sənin dostundur” bayram-oyun.

Mövzu 2. Kitabın quruluşu. Kitabın elementləri. Məqsəd:Kitabın quruluşu ilə tanışlıq. Mövzunun məzmunu: Kim və necə kitab yaradır? Kitab

nədənibarətdir? Kitabın xarici görkəmi (tərtibatı), kitabın daxilinin (içinin) tərtibi: Mətn, səhifələr, illüstrasiyalar.

İşin təşkili forması: Söhbət. Şəxsi lügətlə iş.Müxtəlif oyunlar. Tərtibat:Sevdiyin kitaba çəkdiyin ən gözəl rəsmin sərgisi. Mövzu 3. Qəzet və jurnallar (uşaqlar üçün) Məqsəd: Uşaqlarda dövri mətbuata maraq və məqsədin

formalaşdırılması Mövzunun məzmunu : Qəzet və jurnal haqqında anlayışın

verilməsi: müxbir, jurnalist, redaksiya, məqalə, yazı və s.

137

Azərbaycan və planet xəbərləri ən gözəl uşaq jurnalları haqqında.

İşin təşkili forması: Söhbət.”Jurnal və qəzetlə dünya ətrafında” adlı sərgi. Şəxsi lüğətlə iş.

Tərtibat: Jurnalların, uşaq mahnılarından ibarət audiokassetlərinsərgisi.

Mövzu 4. Şou-viktorina “Tap görüm hansı kitabdır?" Keçmiş mövzuların təkrarına aid sonuncu dərs.

Kitabdan istifadə qaydaları Kitabın ünsürləri Dövri mətbuat (qəzetlər və jurnallar) Azərbaycan və xarici ölkə yazıçıları haqqında biliklər

Məqsəd: Kitabxana dərslərində uşaqların əldə etdiyi biliklərin təkmilləşdirilməsi və keçirilən dərslərin təkrarı İşin təşkili forması: İntellektual oyunlar. Bu oyunda 2-ci sinif agirdləri (paralel siniflər) arasında yarış keçirilir.

III Sinif

Mövzu 1. Kitabın strukturu (quruluşu).

Məqsəd: Kitab haqqında əldə edilmiş biliklərin təkmilləşdiril-məsi.

Mövzunun məzmunu: Kitabın strukturu (quruluşu) haqqındabiliyin təkmilləşdirilməsi. Titul vərəqəsi (muəllifin adı,sərlövhəsi, nəşr yeri), müqəddimə, ön söz,yekun söz.

İllüstrasiyaların rolu və əhəmiyyəti.Uşaq kitablarının məhşur İllüstratorları.

İşin təşkili forması: Söhbət. Şəxsi lüğətlərə iş. Müəyyən oyunlar.

Tərtibat: “Bu gun mən rəssamam” adlı sərgi (oxucuların mütaliə etdikləri kitablardakı sevimli personajlarına çəkdikləri şəkillərin sərgiləri)

138

Mövzu 2.Kitabxanada kitabların seçilməsi .

Məqsəd: Sərbəst informasiya əldə etmək bacarıgına yiyələn-mə.

Mövzunun məzmunu: Kitab fondundan açıq, sərbəst istifadə etmə: kitabların düzülüş qaydaları, rəf ayrıcları. Kitabın rəfdə yerinin müəyyənləşdirilməsi. Kitabların seçilməsində kitab sərgilərinin və mövzu rəflərinin köməyə gəlməsi. Uşaq ədəbiyyatının tövsiyə si-yahıları. Kitabxana plakatları. Kataloqlarla ilk tanışlıq. Əlifba və sis-temli kataloqlar: onlara nə vaxt müraciət etməli?

İşin təşkili forması: Söhbət. Şəxsi lügətlə iş. Yaradıcılıq dərsi: müəyyən mövzu üzrə kitabların müstəqil seçilməsi.”Axtaran tapar” adlı biblioqrafik oyun.

Təritibat: Kataloq kartoçkalarının böyüdülmüş variantları (si-stemli, əlifba, tövsiyə siyahıları).

Mövzu 3. Kitabı necə oxumalı (mütaliə)

Məqsəd: Kitabın mütaliə qaydaları, kitabın gigiyenası. Mövzunun məzmunu: Mütaliəyə yaradılan şərait, sakitlik,

işıqlı otaq, düzgün poza (oturuş). Kitabla müstəqil işləmə vərdişlərinin formalaşdırılması. Mətnə diqqəti yetirmək (artırmaq), bədii detallar. Nəticə. İllüstrasiyaların rolu. Kitab haqqında rəy yazmaq bacarığına yiyələnmək (öyrənmək). Kitabın müzakirəsi (təhlili).

İşin təşkili forması: Söhbət. Kitabın müzakirəsi. (Kitabın adı verilir).

Tərtibat:Kitab haqqında ən yaxşı rəylərin və “Mənim sevimli kitabım” mövzusunda inşaların nümayişi

Mövzu4. Sənin ilk ensiklopediyaların, lüğətlərin və məlumat kitabların

Məqsəd: Şagirdləri məlumat xarakterli ədəbiyyatla tanış etmək: Ensiklopediyalar, lüğətlər, onlara müvafiq maraq oyatmaq, onlardan istifadə bacarığına yiyələnmək.

139

Mövzunun məzmunu: Məlumat xarakterli ədəbiyyatlardan istifadə etmək təsəvvürü. Ensiklopediyalara, lüğətlərə və məlumat xarakterli kitablara müraciət olunmasının məqsədi. Onlarla işləmək qaydaları. İlk ensiklopediyalar: Kim və Nə. Ensiklopediyaların strukturu. Materialların əlifba ilə yerləşdirilməsi. Mövzu ensiklopediyaları- bitkilər, heyvanlar, dəniz və okeanlar və b. haqqında. Ümumi cəhətlərin müəyyənləşdirilməsi: materialların əlifba sırası ilə düzülüşü, kitabın sonunda əlifba göstəricisi və s.

İşin təşkili forması: Söhbət. Məlumat nəşrlərinə baxışın keçirilməsi.

Tərtibat: “Bu kitablar hər şeydən xəbər verir”, başlığı altında məlumat xarakterli kitabların sərgisi.

IV SİNİF

Mövzu 1.Kitab və onu yaradanlar. Kitabın strukturu. Kitabı necə mütaliə etmək

Məqsəd: Kitab haqqında uşaqlarda biliyin artırılması,kitabla

işləmə vərdişlərinin formalaşması. Mövzunun məzmunu: Yeni termin və anlayışlarla tanışlıq:

Buraxılış məlumatları, annotasiya. Kitabın məlumat aparatı. Kitablarda illüstrasiyaların rolu. Bütün bu elementlərin yerinə yetirdiyi funksyalar.

Mütaliə gündəliyinin aparılması qaydaları, hər hansı bir kitaba rəyin yazılması. Gündəliyin aparılmasının mümkün forması. (Kitab nə vaxt oxunulub. Müəllifin adı və soyadı, sərlövhəsi, kitab nə haqdadır, kitab hansı təəssüratı oyadıb.) Gündəliyin tərtibatı (kitaba illüstrasiyalar).

Oxunmuş kitab haqqında rəylərdən bir neçəsi. Rəy-kitab haqqında düşüncələr. Bu rəyə kitabın məzmunu, qəhrəmanlar haqqında informasiya daxil etmək olar. Kitab nəyə görə maraq oyatdı, onda daha çox nə xoşuna gəldi.

140

İşin təşkili forması: Söhbət-konsultasiya. Ensiklopediyadan sərrast istifadəni bacaran uşaqlar arasında turnirin keçirilməsi: “Tez tap”.

Tərtibat: Ensiklopediya, lüğətlər, soraq kitabları bölməsində: “Hər şeyə burun soxuruq” adlı plakat.

Mövzu 3. Kataloq-kitab aləminə kompasdır

Məqsəd: Əlifba və sistemli kataloq haqqında ətraflı məlumat

vermək və onlardan istifadə qaydalarını aşılamaq. Mövzunun məzmunu: Əlifba kataloqu. Sistemli kataloq.

Kataloq kartoçkası. Kataloq kartoçkası ilə titul vərəqinin əlaqəsi. Kitabın şifrəsi-ünvanı. Kataloqun strukturu. Əsas bölmələr. Ayrıclar. Kataloqda kartoçkaların və rəflərdə kitabların düzülüşü. Kataloqlardan kitabların axtarılması.

İşin təşkili forması: Söhbət- konsultasiya. “Kataloq aləminə səyahət” mövzusunda biblioqrafik oyun.

Tərtibat:“Kitab aləmində kompas” adlı plakat. Kataloq kartoçkasının böyüdülməsi.

Mövzu 4. Kitabxana mozaikası (ala-bəzək materialdan

quraşdırılmış şəkil, bəzək) dərs-oyun

Kitabxana-biblioqrafiya bilikərinin əsasları üzrə keçirilmiş mövzulara dair yekun dərs

İşin təşkili forması: IV sinif şagirdlərindən ibarət hər paralel

sinifdən olan komandaların iştirakı ilə biblioqrafik oyun keçirilir. Oyun 5 turdan ibarətdir: 1. Məşq (kitab və kitabxana haqqında bilməcələr-tapmacalar) 2. Kitab evi-Kitabxana (krossvordların həlli) 3. Lüğətlər ölkəsinə səyahət 4. Kitab dünyasına bələdçilər-kataloqlar. 5. Kitaba tərif və hörmət.

Tərtibat: Divarlara kitab haqqında deyilən kəlamlardan Yazılar- plakat. Ağac şəkili çəkilir və yaşıl, sarı yarpaqlardan kitablardan götürülmüş parçalar yazılıb asılır.

141

MÜNDƏRİCAT 1. Ümumi təhsil müəssisələrində kitabxanaların texniki təşkilinə dair Normativlər .........................................................3 2. Ümumi təhsil müəssisəsinin kitabxana işçilərinin vəzifə borcları .....................................................................................11 3. Kitabxanaya daxil olan kitabların elmi və texniki cəhətdən işlənməsi qaydası haqqında .....................................................17 4. Universal Onluq Təsnifat cədvəli (Ümumi təhsil müəssisələrinin kitabxanaları üçün qısaldılmış variant) ..........25 5. İkirəqəmli cədvəl .................................................................37 6. Ümumi təhsil müəssisəsininn kitabxanaçısının fəaliyyət planı .........................................................................................58 7. Ümumi təhsil müəssisəsi kitabxanasında işin təşkili ...........69 8. Heydər Əliyev irsinin öyrənilməsi və təbliği sahəsində məktəb vəzifələri (Metodik vəsait) ..........................................95 9.Siyasi Aktuallığını itirmiş, məzmunca köhnəlmiş və istifadəyə yararsız məlumat daşıyıcılarının kitabxana və məlumat-informasiya fondlarından çıxarılması haqqında təlimat ........123 10. I - IV sinif şagirdlərinin kitabxana-biblioqrafiya və informasiya biliklərinə yiyələnməsi üçün tövsiyyələr............133

142

«NƏRGİZ NƏŞRİYYATI»

Baş direktor: Hidayət Musabəyli

Korrektor:Yasəmən İsmayılova Texniki redaktor:Safurə Dadaşova

Dizayn:ÜlviyyəQuliyeva

Çapaimzalanmışdır: 11.12.2014 Kağızformatı: 60x84 1/16

Həcmi: 9çapvərəqi Tiraj: 300 nüsxə; Sifariş: 922

AzərbaycanRespublikasıMətbuatvəİnformasiya Nazirliyitərəfindən 1998-ci ildəqeydəalınmışdır.

Şəhadətnamə№ 45. Ünvan:8-ci kmqəsəbəsiR.Rüstəmov küç.36

Nəşriyyatlaəlaqətelefonları: 012-323-69-53 050-738-37-22

[email protected]

Respublika Elmi Pedaqoji Kitabxanası Azərbaycan, AZ 1110 Tel/Faks: (+994 12) 465 20 16 Bakı, Koroğlu Rəhimovküç., 874-cü məhəllə [email protected] www.repk.az

Documents

METODİK VƏSAİTLƏR TOPLUSU - repk.az · olan məsafə 2sm-dir. Qırmızı şaquli xətlər arasındakı məsafə 1 sm-dir. Aşağı kəsikdən deşiyə qədər olan məsafə 7,5