Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Meesterstuk
JenaplanopleidingHoekanikdeontwikkelingvankinderenmeerstimulerenop
eenmanierdiebijjongekinderenpast?
MishaStensen
Jenaplanopleiding2015-2017
2
1.Inleiding.
20jaargeledenishetalweerdatikopdezeschool,OpenbareJenaplanschoolDeLichtstraatteVught,eenvasteaanstellingkreeg.Watwasikblij.Ikhadeenkeus:ofwerkenopbasisschoolDeSchalmteVughtofopDeLichtstraat.Mijnkeushadiksnelgemaakt.DeLichtstraathadmijnhartgestolen.Ikhaddaaraleenjaaringevallenineenkleutergroepenzelfsineenbovenbouwgroep,waarikhetontzettendnaarmijnzinhadgehad.Terwijlikvonddateenbovenbouwgroephelemaalnietbijmijpaste.Waaromikdezekeustoenhebgemaakt,isdathetJenaplanconceptmijaansprak.Dekinderenzatenmet3groepenbijelkaarenleerdenveelvanenmetelkaar.Hetkindstondcentraalendeleerkrachtenwildenhetbestevooriederkind.Ikvonddekinderenookveelsocialer,lekengelukkigerenkwamenmetveelmeerpleziernaarschool.Indie20jaariserveelveranderdinhetonderwijsenookbijonsopschool.SindsikdeJenaplanopleidingdoe,benikweerhelemaalinhetJenaplanonderwijsgedokenenheberovergelezeninhetboekJenaplanschoolwaarjeleertsamenleveneninhetboekDerkleineJena-Plan.DoorookopverschillendeJenaplanscholentehebbenmogenkijken,zagikdateropanderescholenandersgewerktwordtdanbijonsopschool.Erzijnovereenkomstenmaarookverschillen.Indiekleutergroepenmogendekinderennogmeervrijkiezenenwordterechtvanuitdekinderengewerkt.Ookzijndehoekenmetmeerverschillendesoortenmaterialeningerichtofzijnerhoekengecombineerd.Leukomdittezienenikhebideeënopgedaanomeventueelintezetteninonzeeigenschoolengroep.WatmijvanuithetboekhetmeestaanspreektzijndeJenaplankernkwaliteiten.DaarinstaatpreciesbeschrevenhoejevolgenshetJenaplanconceptkanwerkeninjegroep.Volgensdezekwaliteitenzouikmeerwillengaanwerkenindegroep.TerugnaarwatbelangrijkisinhetJenaplanonderwijs.Metdezekernkwaliteitenwilikdeontwikkelingvandekinderenmeerstimulerenopeenmanierdiegoedbijjongekinderenpast.Hoekanikdathetbestedoen?Datisvoormijophetmomentdebelangrijkstevraag.
3
2.deinhoudsopgave.
1. Inleiding 2
2. Deinhoudsopgave 3
3. DeJenaplankernkwaliteiten 53.1. Deeerste4Jenaplankernkwaliteiten 53.2. DetweedegroepJenaplankernkwaliteiten 63.3. Delaatstejenaplankernkwaliteiten 73.4. WatvindikzogoedaandeJenaplankernkwaliteiten? 9
4. Probleemomschrijving 104.1. Boek‘Vertrekeenszonderthema.’ 11
4.2. Kindgerichtwerkenindeonderbouw. 13
4.3. Verhalendontwerpen. 16
4.4. DefietsvanJansen. 18
5. Verslagonderzoek. 24
5.1. Dehoekenenactiviteiten. 25
5.2. Conclusievanhetonderzoek. 29
5.2.1. Oplossingendiewesamenbedachthebbenomdehoeken 30
aantrekkelijkertemaken.
5.2.2. Watikverwachtdoorhetinzettenvanmeerverschillend 30
materiaalindebouwhoek.
5.3. Spelenindebouwhoekmetmeermateriaal. 31
5.3.1. Conclusieoverhetspelenindebouwhoekmetmeermateriaal. 32
5.4. Spelenindebouwhoekmetbegeleidingvandegroepsleerkracht. 32
5.4.1. Conclusieoverhetspelenmetbegeleidingvandegroepsleerkracht 34
indebouwhoek
4
5.5. Nogmeergelezenoverspel. 35
6. Mijnadvies. 38
6.1. Werkenmetthema’senJeelo 39
7. Evaluatieonderzoek. 40
7.1. Watzeggendekinderenuitmijngroep? 40
7.2. Hetvervolg. 41
7.3. Totslot. 41
8. Literatuurlijst 43
9. Bijlagen. 45
5
3.DeJenaplankernkwaliteiten.
OmdeJenaplanschoolmeerherkenbaartemakenzijnervoordeNederlandsescholenbasisprincipesopgesteld.DezebasisprincipeszijnindenegentigerjarenontwikkelddoorKeesBothenKeesVreugdenhill.Indebasisprincipesvindjehetantwoordopdevraag:“Waaromdoenwewatwedoen,zoalswehetdoen?”DebasisprincipesvormendewaardenvanhetJenaplanonderwijs,dievervolgenssamentevattenzijnindezgn.kwaliteitskenmerken.OpwaardenniveaumoeteenJenaplanschooldaaraanteherkennenzijn.
InhetJenaplanconceptstaanrelatiescentraal.OmhetbelangvanderelatiesteonderstrepenheeftdeNJPVJenaplankernkwaliteitengeformuleerd.Hetzijndriecategorieënwaarbijhetkindhetuitgangspuntisensteedsderelatievanhetkindmetzichzelf,deanderenenmetdewereldbeschrevenwordt.Watikvoordekinderenheelbelangrijkvind:dekinderenmeerbijeenthemabetrekken,waardoorhetmeereenthemawordtvandegroep,komtindezekernkwaliteitenterug.
3.1Deeerste4Jenaplankernkwaliteitengaanoverderelatievanhetkindmetzichzelf.Jezoukunnenzeggenhoegoedhetkindzichzelfkent.Het“ik”staatcentraal.
Kinderenmoetenzichzelflerenkennen.Jeleertjezelfkennendoordeander.Jehebtdeandernodigomverdertekomen.Jetalentenziejepasgoedineengroep.Hetisbelangrijkdatiederkindtrotsopzichzelfenopeenanderkanzijn.Zoleerjeelkaarwaarderenenbenjeuiteindelijktrotsopdestamgroep.Kinderenlerendanookdatjemetelkaarmeerbereiktdaniedervoorzich.Iederstalentenwordengebruiktindegroep.Alsstamgroepleiderspeeljehiereenbelangrijkerolin.Jezultvooreenrijkaanbodmoetenzorgen.Alsstamgroepleidermoetjekinderenuitdagen,prikkelen,verleidenomteontdekken,teexperimenterenenteonderzoeken.Daarvoorzijnrespectenvertrouwenessentieel,maarookhoop,perspectiefenrealisme.
Iederestamgroepleiderzouregelmatigdegroependekinderentweevragenmoetenstellen:‘watwiljeleren?’en‘vanwiewiljedatleren?’Dezetweevragenmakendatkinderenverantwoordelijkheidkrijgenenlerennemen.Kinderenwordenopdezemanierbetrokkenbijhuneigenontwikkeling.Kinderen‘moeten‘ookietslerenendaaromishetbelangrijkdatjealsstamgroepleiderdedoelenvanhetleerprocesduidelijkmaakt.Datwatzeonderdekniemoetenkrijgen,moethelderzijn.Ditallesmoetjewelineentijdsperspectiefzien.HetdenkenindoeleniscruciaalopeenJenaplanschool;vertelalsstamgroepleidersteedsvakerwatdekinderenmoetenlereninplaatsvanwatzemoetendoen.
6
Deprestatievandestamgroepenvanhetindividuelekindmoetsteedsinhetlichtstaanvandeontwikkelingsgeschiedenisvandestamgroepenvanhetindividuelekind.Iedermensisimmersuniekenbezitzijneigentalenten.Watvoordeééneenheleprestatieis,kanvoordeanderheelgewoonzijn.Jegebruiktdetalentenendeontwikkelingsgeschiedenisvaniederkindomzijnresultaattebeoordelen.Zokunjeookdevooruitgangbenadrukkenmetalsdoelderesultatenteverhogen.Betrekbijhetbeoordelendestamgroepofeenindividueelkind.Hierbijisnietalleendeopbrengst,hetproduct,belangrijk,maarookdewegnaardeopbrengst:hetproces.
Jeeigenhandelenmoetjesteedsonderdeloepnemen.Nadenkenoverofjehetwelgoeddoetofdathetbeterkan.Jemoetkritischopjezelfzijnendatmoetenkinderenleren.Daarmeewerkjeaaninzichtinjezelfeninjepersoonlijkheid.Ominzichtinjezelftekrijgenmoetjenietalleenreflecterenmaarookevalueren.Wanneerdekwaliteitenendetalentenvaniedergroepslidduidelijkzijn,kandehelegroepprofiterenvandezeeigenschappen.
3.2DetweedegroepJenaplankernkwaliteitengaanoverderelatievanhetkindmetdeander.Het‘wij’staathiercentraal.
Goederelatiesmetgroepsledenmakeneenstamgroeptoteen(h)echtegroep.Destamgroepleiderheeftdaarbijeenspecifieketaak.Hij/zijzalenergiemoetenstekenindeonderlingrelatiesvandestamgroepleden.Destamgroepmoetuitgroeientoteeneffectieveenveiligegroep.Doortewerkenmetleeftijdsheterogenegroepenbevorderjehetinlevingsvermogenvankinderenomdatzeelkjaareenanderepositieindegroepinnemen.Hetlerenvanenmetelkaargaatdanmakkelijker.Hetisheelvanzelfsprekenddatjeietswel,ofnietkuntineenstamgroep.Elkaarhelpenligtvoordehand.
SamenwerkenisinhetJenaplanonderwijsbelangrijk.Samenbereikjemeerdaniederapart.Voorsamenwerkenisveiligheidenrespectnodig.Bijvoldoendeveiligheidinjegroepislerengeenwedstrijd.Iedereenmaghetdoenopzijneigenmaniereninzijneigentempo.Omsamenwerkentestimulerenmoetjelerenhelpen,moetjelereneenhulpvraagtestellenenlerenhulpteaanvaarden.Achterafishetgoedomhethelpenteevalueren.
WewillendatiederkindzichthuisvoeltopeenJenaplanschool.Iedereenmoetwelbevindenervaren.Ookmoetiedereentotzijnrechtkomen,iedereenmoetserieusgenomenworden.Iedereenwordtgezienalseenlidvandeleef-werkgemeenschapdatertoedoet.Iedereenlevertdanookeenbijdrageaaneengoedsamenlevenopschool.Harmonieussamenlevenbegintmethetcreërenvanruimteindestamgroepvoorhetmeebeslissen.Daarvoorisdestamgroepleiderdeverantwoordelijkeeninitiatiefnemer.Destamgroepleiderzorgtervoordatkinderenactiefmeedoenindegroepenhaktknopendoor,maardoetdatsteedsinhetbelangvandegroep.Hijinventariseertsteedsweeropnieuwdemeningenvandegroepsleden.
7
3.3Delaatstejenaplankernkwaliteitengaanoverderelatievanhetkindmetdewereld.Dewereldstaatcentraal.
Demeestmodernemethodeisdeactualiteitzelf.Dieactualiteitleidtmakkelijktotgroteinteresseenintrinsiekemotivatie;totechtenbetekenisvolleren.Jekuntgebruikmakenvandekleineendegroteactualiteit.Alsstamgroepleiderbedenkjesteeds‘kunnendekinderenditdoenofmoetikditdoen?’Alleswatkinderendoenislerenendatgeldtookvoorhetophangenvanhetkinderwerk,hetopruimenvandekasten,hetrondleidenvannieuweouders,hetoplossenvanruziesofhethelpenbijhetlerenvananderekinderen.Alsstamgroepleidermoetjedekunstontwikkelenomactuelegebeurtenissentegebruikenomerbetekenisvolonderwijsvantemaken.Stamgroepleidersmoetenkunstenaarswordeninhetstellenvanactiverendevragen;echtevragen,diestimulerenomactiefteworden.Petersensprakoverhetorganiserenvanpedagogischesituaties.Situatieswaardestamgroepleidermeteenbepaaldebedoeling,dekinderen‘verleidt’omalstotalepersoonactieftezijn.Natuurlijkishetnietmogelijkomaltijdmaarlevensechtesituatiestegebruiken.Erzijnprachtigemethodesdiekunnenhelpenonderwijsterealiseren.Zorgerwelvoor,datjedemethodeszietalshulpmiddel.OpeenJenaplanschoolweetdestamgroepleidergoedwatdekinderenindestamgroepallemaalmoetenleren(doelen).Zokunjejeleerstofoveralvandaanhalen.
Indeschoollerenwekinderendeverantwoordelijkheidvoordeomgevingoptepakken.Datkanalleenmaardoordoorlopendhetgesprekmetelkaartevoerenoverhoewijmetelkaarwillendatonsklaslokaaleruitziet,hoewedegezamenlijkeruimtesinrichten,gebruikenenonderhouden.Destamgroepleidermoetervoorzorgendathijdekinderennadrukkelijkbetrektbijhetproces.Opdiemanierwordtdeverantwoordelijkheidovergedragenvandestamgroepleidernaardegroep.Alwerkendmetdegroepontstaanerafsprakenenregels,diesamenwordenopgesteld.Degroepsruimtemoeteenplekzijnwaariedereenzichzogoedmogelijkkanontwikkelen.Deleeromgevingkanopallerleimanierenvormkrijgen.Jeleertmeeralsjeerregelmatigopuittrekt.Maakgebruikvanhetaanbodinjedirecteomgeving.
DekrachtvandeJenaplanschoolisdestamgroep.Deschoolrichtzichnietopeenoptimaleindividueleontwikkeling,maarerkentdatjealsmenssteedsmensbentmetanderemensen.Hetlerensamenlevenensamenlerenstaatcentraal.Welerenonszelfkennendoordeander.Weerkennendatwedeandernodighebbenvoordeeigenontwikkeling.Datwordtvormgegevendoormetdestamgroeptewerkenaanonderwerpenenthema’swaarvoordegroepgroteinteresseheeft.Dezethema’skomenuitkringgesprekkenenuitpersoonlijkeervaringenvangroepsleden.Hetisdetaakvandestamgroepleideromnieuwsgierigtezijnnaardeinteressesvandegroepsleden,dezeaantewakkerenentegebruikenalsstartpuntvoorverderestudieenverdiepingd.m.v.activerendedidactiek;ontdekken,experimenterenenonderzoeken.Alsjeouderwordt,hebjesteedsmeergereedschapnodigomjeindie
8
wereldtekunnenmanifesteren.Datgereedschapkrijgjeaangereiktincursussen.Cursussenzijnhetmeestsuccesvolalsleerlingenbegrijpenwelkpersoonlijkvoordeelzehebbenalszehetaangebodeneleren.Hetisaandestamgroepleideromzoveelmogelijkduidelijktemakenwatjekuntdoenmethetgeenjeincursussenleert.Alsjedecursussenbinnendestamgroeporganiseert,isheteenvoudigeromstamgroepwerkencursuswerkaanelkaarteverbinden.Hetiseenvoudigerstamgroepwerkencursussenmetelkaarteverbindenalsjevanuitdoelenwerkt.Hetonderwijswordtlevendalsjeleerdoelenkuntkoppelenaanactualiteit.Deactualiteitisdemodernstemethode!Probeersteedsdenieuwsgierigheidvoordewereldvannuaantewakkeren.
BijPeterPetersenisdepedagogischesituatiehetcentralethema.Depedagogischesituatie:eenvanleventintelendegroepkinderenvolmetvragenrondeengroepsleider,diedegroepmeteenpedagogischebedoelingzodanigorganiseert,datelklidvandegroepwordtgeprikkeld,gedrevenomalstotalepersoonactieftezijn.Hetisdusmeereentaakvandestamgroepleideromallekinderenteactiverendanhetverzorgenvaninstructie,hetgevenvanlessen.Alsjehetluktomkinderenvanuiteenintrinsiekemotivatietelatenwerken,danbereikjehetmeest.Daarbijishetwelbelangrijkdatjevanuiteenduidelijkebedoelingwerkt.Stamgroepleidershoudenzichvooralbezigmetdevraag;’watmoetikdoenomervoortezorgendatdekinderengeactiveerdworden?’Datzaljehetbestelukkenalsjejegroepgoedkent,alsjeweetopwelkemanierjejouwgroepkuntmotiveren,alsjeweetwelkebelangstelling,welkehobby’sdekindereninjegroephebben.WewillenineenJenaplanschoolactieflerendekinderenzien:hetmoeteenwerkplaatszijnwaaropallerleimanierengeleerdwordt.Bijhetwerkenmoetdestamgroepleiderdegroepgoedvolgen,signalenopvangen.Alsjemerktdatdeaandachtminderwordt,moetjezorgenvooreenandereactiviteit.Hetmomentvanovergaannaareenandereactiviteithangtdusveelmeerafvandespanningsboogvandegroepdanvandeklok.Zoontstaateendagindeling,waarinhetritmevandegroepbepaaltofactiviteitenlangerofkorterduren.ElsePetersenheeftonderzoekgedaannaarbasisbehoeftenvankinderen.Zeheeft4behoeftengenoemddiebelangrijkzijnvoordekinderlijkeontwikkeling:
KinderenhebbenbehoefteaanbewegingKinderenhebbenbehoefteaanconsequenteleidingKinderenhebbenbehoefteaanalleenwerkenKinderenhebbenbehoefteaansamenwerken
Rekeninghoudenmetdezebehoeftenzorgtervoordathetonderwijsinjegroepgoedverloopt.Zorgnietalleenvoorritmiekindetijdwaarinactiviteitenplaatsvindenmaarookindevorm.Denkhierbijaancoöperatievewerkvormen.Indeeerste12levensjarenverdwijnen80%vandeverbindeninjehersenen,omdatzenietgebruiktworden.Datbetekentdatmogelijkhedenverdwijnenalswezenietbenutten.Daarnaastislereneeningewikkeldproces.Hersenonderzoektoontmeerenmeeraandathetvanhetgrootstebelangisomals
9
totaalpersoonactieftezijn.IetswatPetersenbijna110jaargeledenookbeweerde.Hetisgoedomaantesluitenbijdeinteressesvandekinderen.Dooraantesluitenbijdebelevingswereldvandekinderenmakenwehetonderwijslevend.Motiverenisnietmoeilijkmeer,wanneerjealsstamgroepleideraansluitbijdeleefwereldvandekinderen.Kinderenhebbenvolopvragen,zekerindeonderbouw.Doordezevragenoptepakkenishetmogelijkominplaatsvaneenschoolseschool,eenleef-werkgemeenschapterealiseren.Wanneerdejufofmeestervanmaandagochtendtotvrijdagmiddagsteedsmaarweeroplegtwatdekinderenmoetendoen,krijgjeeengrootmotivatieprobleem.Kinderenkrijgjedanvooralaanhetwerkdoorextrinsiekemotivatie;beloningen.OpJenaplanscholenproberenweechtteluisterennaarkinderenenhunleefwereldtelerenkennenentegebruikenalsvertrekpuntvanhetdoenenlaten.DitbetekentdathetdenkenindoelenbijJenaplanonderwijseenmustis.Metdatgenewatdekinderenmoetenlereninjehoofd,kunjedezedoelenmakkelijkeraandeordestellenbijspelendethema’sinjouwstamgroep.Opdiemanierbenjealsstamgroepleiderflexibel.InJenaplanonderwijswordendekinderengestimuleerdomhuneigenvrageneneigeninteressesuittewerken,gametjevragenaandeslag.Probeerachterdeantwoordentekomenenontdekonmiddellijknieuwevragen.Diehoudingmoetdoordestamgroepleidergestimuleerdworden.Datgaathetbestealsdestamgroepleiderookzelfnieuwsgierigis.Doornietonmiddellijkmeteenantwoorddevraagvanhetkinddichtteplamuren,groeitdenieuwsgierigheid.Zonemendekinderenzelfmakkelijkerinitiatievenommetz’nalleneenleeravontuuraantegaan.Kinderenmoetenwelondersteuningkrijgenvandestamgroepleider.Zemoetenlereneenleeravontuuraantegaan.Daarbijisnaasthetenthousiastmakenookeenplannetjeheelhandig.Ditwerkplanisniethetdoel,maareenhulpmiddel.Hetplankanzogewijzigdworden.Hetwerkplanisooknodigomgoedtereflecteren.Isallesgoedgelopenzoalsafgesproken?Ishetprojectgeslaagd?Zijndedoelengehaald?HetwerkenvanuitvrageneninteressesvankinderenzienweopeenJenaplanschoolhetmakkelijkstteruginhetstamgroepwerk(wereldoriëntatie).Hierdoorrealiseerje‘levend’onderwijs,verbondenmethetechteleveninplaatsvan‘schooltjespelen’.
3.4WatvindikzogoedaandeJenaplankernkwaliteiten?
HetmooistevandeJenaplankernkwaliteitenisdathetechtuitgaatvanhetcompetentekind.Kinderenlerenzichzelfkennenenwaarderen.Zelerenwaarzegoedinzijnenwatzenogmoetenleren.Kinderenwordenbetrokkenbijhuneigenontwikkelingenhierhebbenzeookrechtop,wantiederkindisandersenmagditookzijn.Zelerendoorreflecterenenevaluereninzichttekrijgeninzichzelf.OmdatdekinderenopeenJenaplanschoolineendriejarigestamgroepzitten,lerenzegemakkelijkelkaarietsuitteleggenentehelpen.Dekinderenwerkenveelsamenenzolerenzedatjesamenmeerbereiktdanalleen.Watikhetallerbelangrijkstevindisdatergebruikgemaaktwordtvandemodernstemethode,deactualiteitzelf.Watleidttotechtenbetekenisvolleren.Dekinderenwordengestimuleerdomhuneigenvrageneninteressesuittewerken.
10
4.Probleemomschrijving.
Wijwerkenopschoolhethelejaardoormetthema’s.Dezethema’swordeninhetbeginvanhetschooljaarvastgelegd.OokwerkenwemetJEELO,eenmethodevoorwereldoriëntatie.Daaruitbehandelenweperjaar4thema’s,ditdoenweschoolbreed.DanwerkenweindeonderbouwnogmetDORR(dagelijksobserveren,registreren,rapporteren)eenkleutervolgsysteem.Daarinhoudenwedeontwikkelingvaniederkindbijviaeenobservatielijstdieisafgestemdopdedoelenbinnendeleerlijnen.Voordatwehetafgelopenschooljaareenpaarwekenverderwarenhadikhetideedatikineensneltreinwasbeland.Ikhadamperdetijdgehadomrustigevenmetdeklasoptestarten.Ikhadwelmetdekinderensamenafsprakengemaaktendiehebbenweindeklasopgehangen.Dekinderenvondenjuistdezeafsprakenbelangrijkenikmerkdatervaaknaarteruggepaktwordtalshetnodigis.Doordatwezesamengemaakthadden,zijnhetdeafsprakenvandehelegroepeniedereenprobeertzicherzogoedmogelijkaantehoudenenookmedeleerlingeneroptewijzen.Daarnahebikineenbouwoverlegaangegevendatwijteveeldethema’szelfbepaleneneenrichtingopsturen.Hetisjuistbelangrijkdathetvanuitdekinderenkomt,danzijnzejuistmeerbetrokkenenleefteenthemaookmeer.Wezoudenookmeervanuitdebeginsituatievandekinderenmoetenwerken,dushebbenweafgesprokendatwebijeenthemaeerstkijkenwatdekinderenalweten(woordweb)enwatzijzoudenwillenleren(vragenblad).Ditdoenwenudanookeerstendaarnagaanwepasinoverleghoewehetthemawatmeervormkunnengeven.Wewerkendandekernactiviteitenvandebasisontwikkelinguit;spelactiviteiten,constructieveenbeeldendeactiviteiten,gespreksactiviteiten,lees-schrijfactiviteitenenreken-wiskundeactiviteiten.Ookbesprekenweofwemetdegroepenergensnaartoekunnengaanofdatwemensenindeschoolkunnenhalen,diewatoverhetonderwerpkunnenvertellenoflatenzien.Daarnagaanweaandeslagindegroep.Dehuishoekwordtveranderd,medemetdehulpvandekinderen.Daarinbetrekkenwedekinderen.Watwillenweindehuishoek/themahoek?Watvoorspullenhebbenwedannodig?Hebbenwedieopschoolofzouiemanddievooronshebben?Alswezenietopschoolhebbenschrijven/typeneenaantalkindereneenbriefaandeoudersomzowatmeerspulletjesteverzamelen.Ookisereenplanbladmetopdrachten,waardeoudstekinderenaankunnenwerken.Zolerenzealeenbeetjemeerplannen,voordatzenaargroep3gaan.DedoelenwordenelkeweeknetjesinDORRgezetenbehandeldindegroep,meestalwelgecombineerdmethetthema.Wedoenonsuiterstebestentochzieikbijdekinderennietaltijddietwinkelinginhunogenalsweaaneenthemawerken.Ookhoorikregelmatigdatzenietzo’nzinhebbenineenbepaaldeopdracht.Zewillenveellieverzelfplannen.Natuurlijkmoetenkinderenookwelietsleren,maarlerenzemeerdoordeopdrachtendiezevoorjoumakenoflerenzemeervanhetzelfontdekkeninhuneigenspel?Eengoedevraag,waarikweleenantwoordopzouwillenhebben.Daaromhebikhetboekgelezen‘vertrekeenszonderthema’enbeniknaareeninspiratiedagvanHetKangeweest;‘kindgerichtwerkenindeonderbouw’
11
4.1Boekvertrekeenszonderthema.
Ikkwamditboekjetoevalligtegentoenikopzoekwasnaarboekenoverervaringsgerichtonderwijs.Hetismaareenkleinboekje,maarerstaatwelheelduidelijkingeschrevenwaaromzijhetzobelangrijkvindtomzonderthematewerkenenwatnogmeerbelangrijkisvoordeoptimaleontwikkelingvandekleuters.
Hetvertrekpuntvankwaliteitsvolkleuteronderwijsisdebetrokkenheidvandekleutersenhetaanbodvaneenrijkmilieuwaarinkleuterskunnenontwikkelenengroeien.Eenrijkklasmilieuontstaatvanuitobservatievanjekleuters,vanuithetverkennenvantalenten.Eenrijkmilieugeeftprikkelsvoordeoptimaleontwikkelingvanelkkind;daagtuitendoetkinderentijdvergetenbezigzijn.Daarvoormoetjedekleuterskennen,daarvoormoetjezienwieerindegroepzit,wathenboeit,waarzijaantoezijn,waarhunzonevannaasteontwikkelingligt.Opbasisvandezekenniskunjehunklas,hunhoeken‘rijker’inrichten.Defocusligtop‘hogebetrokkenheid’vanelkkind.Waarbijhogebetrokkenheidintensengrensverleggendbezigzijnis.
Kwaliteitsvolkleuteronderwijsvaltofstaatmetdestamgroepleider.Hij/zijisdegenediewaaktoverhetwelbevindenendebetrokkenheidvandekleuters.Hij/zijisdevooreenuitnodigendeklasinrichtingzorgt,hetmateriaalaanbodverbetert,hetactiviteitenaanbodgevarieerdmaaktenafstemtopdekleuters.Maarvooralishij/zijdegenediehetverschilmaaktinde(kwaliteitsvolle)interactiemetdekleuters.
Tijdenseenperiodezonderthemakrijgjealsstamgroepleidermeerruimtetotinteractieenmeespelenmetjekleuters.Omdezemomentenzo‘sterk’mogelijkintevulleniseengoedeleerkrachtstijlessentieel.Tijdensperiodeszonderthemakunjebewusttijdmakenomderelatiestussendekleutersteverkennenenteverbeteren.Maarookomrelatiesmetjekleutersteverstevigen.Tijdenshetobserverenvanrelatiestussenkleuterskunjeookontdekkenwieeerderdeondernemeris,deleider,devolgzame,decreatieve,destilledenker,deprobleemoplosser…doorafentoejeaanbodeenslostelatencreëerjeeensfeer‘waarinallesmagennietsmoet’eensfeerwaarinjekuntgenietenvanmeespelenmetjekleutersentijdkuntmakenvoordeindividuelegesprekjes.
Omdeexploratiedrangenzelfstandigheidvanjekleutersmaximaalkansentebieden,kunjezemeervrijinitiatiefgeven.Laatjekleutersmeeparticiperenindeuitbouwvanjeaanbodendeuitbouwvanhuneigenspel.Verkensamenmetjekleutersdeverschillendehoeken,kijkenluisternaarwatzijnodighebbenvoorhunverdereontwikkeling.Nietallehoekenmoetenvoortdurendverrijktwordenvanuiteenthema.Vertrekvanuitobservatievanbetrokkenheidenspelvanjekleutersomtebeslissenofjeeenhoekaldannietzalverrijken.Weetookdathetvoortdurendwisselendethematischaanbodindeverschillendehoekengepaardgaatmeteenterugvalvandezelfstandigheidvansommigekleuters.Als
12
stamgroepleidermoetjesteedsopnieuwjekleuterslerenomaandeslagtegaanmethetnieuweaanbod.
Hetuitwerkenvaneenthemaisenblijftvoorkleuterszinvol.Heelwatstamgroepleiderssturenhunaanbodzelfenhierdoorlatenzeweinigofgeeninbrengvandekleuterstoe.Resultaathiervanislagebetrokkenheidenminderruimtetotondernemingszinenzelfsturingbijkleuters.Hetuitwerkenvaneenthemakan,maarnietzonderjekleutersmeetebetrekkenindeuitwerkingervan.Wewillenvooreenoptimaleontwikkelingvanonzekleutersimmerszoveelmogelijkkansenbiedentothogebetrokkenheidendanmoetenwetijdmakenomnaarhentekijkenenteluisteren.
Nahetlezenvanhetboekwordtheelduidelijkwatbelangrijkisvoorgoedkleuteronderwijs:
Rijkeleeromgevingrelatiestussenkleutersverkennenenverbeteren
Hogebetrokkenheidtijdvoorindividuelegesprekjeskenjekleuters
Goedeleerkrachtstijlverkennenvantalentenkijkenenluisterennaarjekleuters
observatiemeespelenmetjekleutersvrijinitiatiefgeven
laatdekleutersmeeparticiperenindeuitbouwvanjeaanbodendeuitbouwvanhuneigenspel
Watikalwildevoorhetlezenvanhetboekwasdatmijnkinderenmeergemotiveerdaaneenthemazoudenwerken.Nahetlezenvanhetboekhebalwelwatantwoordengekregenopdevragendieikhad.Bijonsstaandethema’svooreenjaaralvastentochwilikgraagdatdekinderengemotiveerdaandethema’swerken.Ikwilgraagdekinderenmeerbetrekkenbijeenthema.Hetmoeteenthemavandekinderenendestamgroepleiderwordenennieteenopgelegdthemavanmij.Danblijvenertochnogwelwatvragenover:
Hoekanikdekinderenmeerbetrekkenbijeenthema?
Hoedoejedatalsdethema’svooreengrootdeelalvastliggen?
Dekinderenwerkenmeervooronsdanvoorzichzelf,hoekanikdatveranderen?
Hoezorgikdatdehoekenrijkelijkzijningericht?
Hoeverbeterikdehoeken?Hoeverbeterikhetmateriaalaanbod?
Hoezorgikergoedvoordatkinderenzichontwikkelen?
Hoekanikallekinderenzienalserookeenheleboelmoetenafmoet?
13
4.2Kindgerichtwerkenindeonderbouw.
Doordatiknogveelvragenoverhad,benikinnovember2016naardeinspiratiedagvanHETKANgeweest.DezeinspiratiedagwerdverzorgddoorIngridNagtzaamenAnitevanOijen.Zijwerkenmet10ankerpunten.10ankersomhouvasttebiedenaanhetdaadwerkelijkkindgerichtwerkeninhetonderwijs.
Watgunjijkinderen?Eenbelangrijkevraagbijkindgerichtwerken.
De10ankers:
1.uitgaanvan3pedagogen:ReggioEmillia,vanwieleerteenkind
hetkindendeander;kinderenlerenvanenmetelkaar.Doormetanderekinderentewerkenziendekinderenovereenkomstenenverschillen.Dezelerenzeteherkennenentewaarderen.Belangrijkhierbijisookhetpresenterenaanelkaarnaeenwerkperiode,daardoorkunnendekinderendeervaringenvandeanderekinderenmeenemen.
devolwassene:Neemdetijdomjekleuterstelerenkennen;waarzijnzeingeïnteresseerd?Watwetenzeal?Waarhebbenzehunkennisvandaan?Leefjeinindekinderen.Jijmoetalsvolwasseneervoorzorgendatervoorwaardenenmogelijkhedengescheptwordenwaardoordekinderenzichoptimaalkunnenontwikkelen.Kijknaardewereldmethetkind.Bevraagvragen.Jemoetwetenwanneerjejekuntbemoeienmethetspelvandekinderen.Jehoeftnietaltijdiets.Jehebtkennisvandedoelennodig,waardoorjekuntaansluitenopdeontwikkelingvandekinderen.Luisterenobserveergoedenhebechteaandachtvoordekindereninjegroep.Speelmeeengalekkerbijzezitten.
deruimte:Richtjeomgevingzobetekenisvolmogelijkinomkinderenuittedagen.Zorgvooruitdagendmateriaal.Zorgdatzeineenhoekeenuurkunnenspelen.Waterligtisergbelangrijk.Deruimteenhetmateriaalmoetendekinderenstimulerentotlerenenspel.
2.kennisoverontwikkeling.
Jongekinderenlerencontextgebonden.Hetisdusbelangrijkdatkindereninbetekenisvollesituatieszelfmogenontdekken.Omdekinderenverdertekunnenbrengeninhunontwikkelingenmeerlostekunnenlaten,moetjededoelenendeleerlijnenkennen.Danpaskunjedoelgerichtdenkenenwerkenendankunjemeergenietenvandekinderen.Hetisbelangrijkjeaftevragenhoejeinzichtindedoelenkrijgt,danpaskunjejeditrealiseren.Vaakishetzodatjongekinderenwordengetraindenhelaasslaanzedanstappenover.
14
3.eenuitdaginginplaatsvaneenopdracht.
Legproblemenvoor,prikkelze,laatzeexperimenterenenlaatzezelfoplossingenbedenken.Geefzetijd,ruimteencriteria.Omdeontwikkelingendebetrokkenheidvandekinderentevergrotensteljejezelfsteedsdevraag:waaromzoueenkindditvoormijwillendoen?Dankomjedichterbijdeleefwereldvandekinderen.Legookaandekinderenuitwaaromjededingendoetdiejedoet.
4.procesgerichtinplaatsvanproductgericht.
Hetproces,hoejetothetproductkomt,isbelangrijkerdanhetproduct.Kinderenmoetendegelegenheidkrijgenomviaverschillende,passendestappenzelfeenprocestedoorlopenenzotekomentoteeneigenproduct.Belangrijkisalszeietsgaanmaken,zehetdaneerstinhetechtmogenzien,plaatmateriaalerovermogenbekijkenenertekeningenovermogenmaken.Pasdangroeithunzelfvertrouwen.Legeventueeleenfototoestelindeklaszodatdekinderenheteigenprocesvastkunnenleggen.
5.documenteren.
Maakhetproceszichtbaar.Hangdewerkjesvandekinderenopenzetersamenophoehetprocesverliep.Zoleerjeanderenprocesgerichti.p.v.productgerichttekijkenenelkestaphierintewaarderen.Doortijdenshetwerkenmetdekinderentepratenoverhunwerk,kunjehenbeterbegeleidenenhelpenbijhetbijstellenvanhetleerproces.Bentrotsopdestappendiedekinderenzetten,daardoorvergrootjehunzelfvertrouwen.Dooralleennaarhetproducttekijken,denkthetkinddathij/zijaanbepaaldeeisenmoetvoldoen.
6.uitgaanvanhetcompetentekind.
Kinderenzijnleergierig,nieuwsgierigenopen.Nieuwekennisenvaardighedenopenenvoorhendirectnieuweperspectievennaarmeer.Datmaaktzeeerderactieveproducentendanpassieveconsumentenvankennis.Zewetenenkunnenalveel,veelmeerdanwaarwijvanuitgaan.Leerzeopzichzelfenanderekinderentevertrouwenenzelfkeuzestemaken,dankunjealsstamgroepleiderjerichtenophetstimulerenvandeontwikkelingvandekinderen.
7.inspelenopkinderen.
Laatkinderengaanenkijkwatzedoen.Schuifjeplannenaandekantenkijkwaterleeft.Speelinophetspelendebelevingvandekinderen.Geefinitiatievenvankinderenderuimte.Hierdoorontwikkelendekinderenverschillendeessenties;ondernemen,plannen,reflecteren,samenwerken,verantwoorden,zorgenvoor,creëren,communiceren,respecterenenpresenteren.
15
8.kijkenachterhetgedragvankinderen.
Kijkaltijdwaterachterhetgedragzit!Hoeeenkindzichgedraagtheefteenreden,zoekuitwaarom.Alsjenegatiefreageert,dankanhetkindnogmeeronmachtervaren.VraagWatdoeje?ofwatbenjeaanhetdoen?Opeenneutraletoon.Geefhetkinddekansomzijnverhaaltedoen.
9.Deverwonderingvankindereninerehouden.
Leerdenieuwsgierigheidvankinderennietaf!Kinderenhebbendemeestprachtigevragen.Kijkmeeenbevraaghunvragen.Hebrespectvoordevragenvandekinderen.Laatzelfverwonderingzien.Wanneerwijsteedsbepalenwatdekinderenmoetenleren,zouhetkunnengebeurendatdekinderenzichnietmeergeroepenvoelentevertellenwathenbezighoudtenwatzijwillenleren.Stemhetaanboddusafopdekinderenensluitaanbijhunbelevingswereld.
10.vraaghetdekinderen.
Leerjekinderenkennendoornaarzetekijkenenteluisteren.Neemalledaagseproblemenserieusenbespreekdezedirectmetdekinderen.Dekinderenkomenmetoplossingen.Doordekinderenzelfoplossingentelatenbedenkenvoelenzezichmeerverantwoordelijkvoordeuitvoeringervan.Zelerenhierdoorechtsamentelevenineenbetekenisvollesituatie.Watdoejijwatdekindereneigenlijkhaddenkunnendoen?Iseengoedevraagomtelkensovernatedenken.
Watgunikdekinderen?
- Eengroepwaariniedereenzichzelfmagenkanzijn.Iedereenhoorterbijengeeftomelkaarswelbevinden.
- Eenstamgroepleiderdieechtbetrokkenisbijwaterleeftbijdekinderen.Zij/hijgeeftdekinderenruimteomzelfmetvragen,ideeëneninitiatieventekomen.
- Eenstamgroepleiderdiekijktnaarwatdekinderenwelzijnenwelkunneni.p.v.alleentekijkennaarwatzenognietzijnenkunnen,zodathetzelfvertrouwenvandekinderengroeit.
16
4.3Verhalendontwerpen.
IndelaatstebijeenkomstvandeJenaplanopleidinghebbenwehetgehadoververhalendontwerpen.Wemochtenzelfervarenhoehetwasomhiermeeaandeslagtegaan.Eenmaaldaarmeebezigwasikergbetrokken,ikvondheteenleukemanieromandersmetinformatieomtegaan.Ookwasiknieuwsgieriggewordennaarhoehetverderzougaan.Ikmochtzelfdingenbedenken,mijncreativiteitenfantasiemochtikdevrijelooplatengaan.Ikwasdeontwerper,degenediezelfmochtbepalen.Doordatikmoestsamenwerkenmetmedestudentenwerdikgedwongenteoverleggenenafsprakentemaken.Ookalkreegjeinformatievooraftochhadikhetideedatikhetsamenmetmijnmedestudentenzelfbedachthad.Eenleukideeomindepraktijkuitteproberenomtezienhoebetrokkendekinderendanzijn.Ikdenkheelbetrokkendoordatzehetideekrijgen,netzoalsik,dathetallemaaluithenzelfkomt.
Nadatwehetuitgeprobeerdhaddentijdensdezebijeenkomst,hebikerooknogovergelezen.Ikvindhetinteressanttewetenwaterovergezegdwordt.Ditiswatikerovergevondenheb:
Ineenverhalendontwerpverlopendeleeractiviteitenalseenverhaal.Eenverhaaldatdoordeleerlingenzelfvooreengrootdeelwordtingevuldofafgemaakt.Kenmerkendisdegrotebetrokkenheidvandeleerlingenendesamenhangtussendeverschillendevakkeninzinvollecontexten.Leerlingenwordenaangesprokenopwatzekunnenenkrijgenruimtevoorhetnemenvaninitiatieveneneigenbeslissingen.Bijdeuitwerkingvaneenverhaalwordtergebruikgemaaktvandeervaringenvandekinderenendeantwoordenopdesleutelvragenwordendoordekinderenzelfbedacht.Vaakkomenzeerachterdathuneigenervaringenenkennistekortschietenenkomenzeophetideeominformatieoptegaanzoeken.Hoewelhetvoordekinderenlijktalsofzijdelesenhetverhaalbepalen,speeltdestamgroepleidereenbelangrijkerol.Destamgroepleiderzorgtdatereenleeromgevingontstaatdiedekinderenuitnodigttotactiviteiten,hij/zijbiedtstructuurwaarnodig,bedenkteenduidelijkplotofintrige,zorgtervoordatdelessenplanmatigverlopen,datereeninhoudelijkevoorbereidingisenmaaktgebruikvansleutelvragen.Sleutelvragenzijnvragenwaardestamgroepleiderzelfopdatmomentgeenantwoordopweet.Dezevragendagendekinderenuitomzelfantwoordentebedenken.Bijgoedesleutelvragenisvaakmeerdanéénantwoordmogelijk.Dezeantwoordenzorgenweervoornieuwevragen.
DevijfbelangrijkecomponentenvanVerhalendOntwerpenzijn:
1.deverhaallijn,dezevormtderodedraadvanhetproject
2.deepisodes,deverhaallijnisonderverdeeldinepisodesenhierbinnenwordendekinderenactief
17
3.desleutelvragen,vragenwaaropdestamgroepleideropdatmomentookgeenantwoordopweet
4.deincidenten,helpenomdesamenhangtussendeepisodesvasttehouden
5.hetwandfries,alleswatdeleerlingenmaken,wordthieropineenchronologischevolgordeopgehangen.Ditishandigomzohetverhaallevendtehouden.
Watikvooralzogoedvindaanverhalendontwerpenisdegrotebetrokkenheidvandekinderen.Ditkomtvooraldoordatzijerveelvanzichzelfinkwijtkunnen.Erisveelruimtevoordeinbrengvandekinderen.Daarnaastiswatdekinderenbedenkenbelangrijkvoorhetverloopvanhetverhaal.Erissamenhangtussendeverschillendevakkenenerwordtuitgegaanvanwatdekinderenalweten.Zewordengestimuleerdietstedoenmetdezevoorkennis.
Enkelereactiesvandekinderenbijhetverhalendontwerpen:
“Hetismooigeworden!”
“Wemochtenalleszelfverzinnen!”
“jekansuperleukedingenmakenalsjehetzelfmagbedenken.”
“Wehaddenevengeeninspiratie,toenhebbenwemetdeelkaaroverlegdennagedachtendaardoorkregenweideeën.”
“wehebbengezelligsamengewerkt.”
18
4.4DefietsvanJansen.
WereldoriëntatieishethartvanhetJenaplanonderwijs.Kenmerkendishetervaren,ontdekken,enonderzoeken,metveelaandachtvoordegroteenkleineactualiteit.
Hetdidactischemodel‘defietsvanJansen’gaatuitvandenieuwsgierigheidvandekinderen.Dekinderenbepalen,samenmetdestamgroepleider,deinhoudvanwereldoriëntatie.‘DefietsvanJansen’geeftjebijeenthemaeenprimakapstokenzorgtvooroverzicht.Hetbestaatuiteenaantalfasendiewordengevolgddoordekinderen.
Tijdenseenthemabeginjeindekringomtezienhoeveeldekinderenaloverhetonderwerpweten,ofomdekinderenteprikkelen.Ditishetvoorwiel.Tijdenshetthemawordendekinderengecoachtdoordegroepsleider(ketting),zodatdekinderensteviginhetzadelzitten.Dekindereneindigenhetthemameteenpresentatie(achterwiel),waarbijdekinderendegevondenresultatenpresenteren,ervaringenkunnenvertelleneneventueelhetprocesbespreken.Aanheteindvanhetthemahebbendekinderen(alsallesgoedisgegaan)hunbagagedragergoedvolgepaktenwetenveeloverhetthema.
Ikvonddatwatiklasover‘defietsvanjansen’envooraldeuitwerkingvandefasen,datdiemeergerichtzijnopdeMiddenbouwendeBovenbouw.Dusbenikverdergaanzoekenopinternet.IkkwamincontactmetJompBeudeker,zijisstamgroepleideropeenJenaplanschoolinSchagen.ZijgebruikendefietsvanJansenindepraktijkindekleutergroep.Zegebruikenweldefasen,maardiezienersomsdanwatandersuitdanhetstandaardmodel.HieronderbeschrijfikhoezijdefietsvanJanseninzetten.Ikheberheleleuke,creatieveideeëngezien,dieikwelindepraktijkzouwillengaaninzetten.
19
FasenvandefietsvanJansen:
Trap1Prikkelen.
Prikkelenviaeenspelimpulsmetuitdagendmateriaal,eenvoorwerpkring,eentoneelstuk,eenlied,eendans,eenprentenboekofeenbrief.Debriefkanhetbeginzijnvanverhalendontwerpen.Deprikkelkanookuitdekinderenzelfkomen,daaranticipeerjeopalsstamgroepleider.Denkhierbijbijvoorbeeldaaneenworm,diezevindentijdenshetbuitenspelen.Alsdekinderengeprikkeldzijnvoorhetonderwerp,heefthetprojectmeerkansopslagen.
Dekinderenvindeneenwormerwordteenwormenbakingericht.Debakgaatdegroepinenkrijgteenplekbijdeontdekhoek.
Samenmetdestamgroepleiderwordenerleervragenopgesteld.Deinformatiewordtopgezochtinboekenofopinternet.Bijdeontdekhoekkunjeallerleimateriaalneerleggenzoals;microscoop,loepen,veiligheidsbrillen,pincetten,handschoeneneninsectenpotjes.
Maakvandeontdekhoekeenvastehoek,zodatergedurendehetschooljaarverschillendeonderwerpenaanbodkunnenkomen.
Nadeprikkelinginventariseerjeindekringwatdekinderenzelfalwetenoverhetthemaofonderwerp.Jemaakteenwoordspinofeenmindmap.Dewoordenkunjeookdoordekinderenbeeldendlatenweergevenenlatentypenofstempelen.Alsstamgroepleiderzorgjeervoordatdebelangrijkewoordenophetbordkomenstaan.Tijdenshetthemakandewoordspinofmindmapnoggroeien.Jekuntookeenverteltafelmakenn.a.v.deprikkeling.Ditisvooralgoedvoorhetstimulerenvandetaalontwikkelingenhetvergrotenvandewoordenschat.
20
Trap2leervragen.
Nahetmakenvandewoordspinofdemindmap,schrijfjedevragenopdiedekinderenhebbenoverhetthemaofonderwerp.Ditworden‘leervragen’genoemd.Dezeleervragenhangjeopindegroep.Bijeenthemaoverkledingzoudendatdevolgendevragenkunnenzijn:Waarwordtkledingvangemaakt?Waaromnoemenzeeenspijkerbroekeenspijkerbroekalsjegeenspijkersziet?Hoestartjezelfeenkledingwinkel?Wathebjedaarvoornodig?
Dekinderenwillengraageenkledingwinkelinhuneigengroep.Erwordtbesprokenwaternodigisvoorhetmakenvandekledingwinkel.Spullenwordengevraagdaandeoudersendoordekinderenmeegebracht.Doorhetmeebrengenvaneenhoed,willendekinderenookeenhoedencollectiegaansamenstellen.Eenhoedenontwerpsterkomtvertellen.
Omtijdenshetprojectofthematezorgenvoorbetrokkenheideneenrijkeleeromgevingvoordekinderen,iseenverhalendontwerpeenmooieaanvulling.Jegaatdanstapsgewijsdoorhetthemaenkinderenbegrijpengoedwatzeaanhetdoenzijn,omdatheteenlogischeopbouwheeft.
Trap3wiegaatwatdoen?
Dekinderengaanzelfaandeslag.Alsstamgroepleiderzorgjevoordezelfverantwoordelijkheidvandekinderenvoorhetprocesenproduct,debetrokkenheidenhetgoedeverloopvandesamenwerking.Dekinderenwerkenindeverschillendehoeken;huishoek,bouwhoek,ontdekhoekeninhetatelier.Dezehoekenwordensamenmetdekinderenomgetoverdtothoekendiepassenbinnenhetthema.Dekinderenwerkenaandetafels,maarookbuiten,tijdenshetbuitenspel.
Dekinderenwerkenalleen,samen,meteengroepjeofmetdehelestamgroepaanhetthema.
21
Trap4verslagrijpheid.
Iederkindheefteeneigenik-boek.Hierinkomenproductenwaardekinderentrotsopzijn,zoalsbijvoorbeeldeenfotoofeentekening.Defoto’swordengemaaktvanactiviteitenwaardekinderenzelfgraageenfotovanwillenhebben.Defoto’swordengemaaktdooreenkinduitdegroepofdestamgroepleider.Hiervooriseendigitalecameraaanwezig.Elkkindheeftookeenfotomapopdeg-drive.
Trap5presentaties.
Eenpresentatiekanopverschillendemanieren,zoalsbijvoorbeelddoormiddelvaneenweeksluiting.Dezeweeksluitingkanalleenvoordeonderbouwzijnofvoordeheleschool.Dekinderenwerkenvaaknaareententoonstellingtoe.Dekinderenvertellenzelfmettrotsoverhuneigenproducten.Ookgevendekinderenuitgroep2eenpresentatieindeeigengroepwaarbijdeoudersaanwezigmogenzijn.Elkkindkomteerstbijdestamgroepleidervooreenkindgesprek.Tijdenseenkindgesprekwordtergevraagdwaardekinderentrotsopzijn,waarzehulpbijnodighebbenenvanwiezediehulphetliefstwillenhebben,watzegraagsamendoenenhoedekinderenverderwillen.Daarnamogenzekiezenmetwiezedepresentatiesamenwillendoen,danwordtbesprokenwathetonderwerpgaatworden.Vanditonderwerpwordteenpresentatieboekgemaakt,waarinhetproceszichtbaarwordtmetfoto’sentekeningenvandevoorbereiding.Uiteindelijkpresenterenzehunonderwerpvoordegroepinhetbijzijnvanhunouders.Deonderwerpenzijnergdiversvaneenraketvanblokkentoteenkijkdoosoverpaarden.
Trap6vastleggen.
EenbelangrijkonderdeelvandefietsvanJansenishetvastleggen.Dekinderenblikkenterugophetprojectofthema.Zegevenaanwatzehebbengeleerd,watzevanhetresultaatvondenenofzehetmakkelijk/moeilijkofleuk/nietleukvonden.Voorhetvastleggenwerdeersthetik-boekendejaarstickgebruikt.Elkkindheeftnuookeengroeimapmetdaarin(voordekinderenuitgroep2):eeneindverslaggeschrevendoordestamgroepleideraanheteindevanhet1ejaar,hetkindgesprekmetdeantwoordenopdevragen,eenfotobladmet9foto’svanelkkindoverdeperiodevanaugustust/mmaart,eenpresentatieboekmeteenverslagvandestamgroepleideroverdepresentatievoorzienvantweefoto’seneenkortebeschrijvingvande5Jenaplanessenties.
22
Ondernemen:‘jouwinitiatiefiswelkom’ Ruimtevoorbeschrijvingperkind.
Creëren:‘allesismogelijk’
Presenteren:‘latenzienwiejebent’
Communiceren:‘jouwmeningtelt’
Respecteren:‘zijnwiejebent’
Vastleggenopeenjaarstick.Eenjaarstickiseenkartonnenkoker,diedoorelkkindinhetbeginvanhetschooljaarvoorzienisvaneenpersoonlijktintje.Bijelkthemawordterietsopbevestigdwatdeinhoudsymboliseert.Denkbijvoorbeeldaaneenkartonnenhuisjebijhetthemaikwoon,alsjegebouwdhebtmatdozenvankarton.Zomaakjevoordekinderen‘hetjaarrond’zichtbaar.
Watikleukvindomtegebruikeninmijneigenpraktijk:
- Hetmakenvaneenontdekhoek,daarkunnendekinderendanelkekeerweeranderedingenonderzoeken.
- Verteltafelrondeenprentenboek,aansluitendbijhetthema.
- Hetwerkenuitbreidentijdenshetbuitenspel.
- Zorgenvooreencameraindeklas,zodatdekinderenookzelffoto’skunnenmaken.Bijonsindegroepvragendekinderenregelmatigomeenfototemakenvanhunproduct,nudoeikdatnogzelf.
- Presentatielatengevenoverietswaarzetrotsopzijnofwaarzeietsoverwillenweten/leren.Dezepresentatiewerkenzedanuitindegroep,hetproceswordtdanookzichtbaar.
23
Mochtjemeteenonderwerpofthemawerkeninjegroephoudtdanweldevolgendepuntenindegaten:
- Zorgdatdevakkeninelkaaroverlopen.
- Leerdekinderenechtkijken.
- Bedenkwaardediepgangzit.
- Vraagdekinderenwatzijwillenweten.
- Neemdeverwonderingvandekinderenserieus.
- Bevraagdevragen,geefnietmeteenantwoord.
- Metcoöperatievespelletjesleerjedekinderensamentewerken
- Laatdeideeën(thema’s)uitdekinderenkomen,stimuleereenvraagenderestkomtvanzelf.
- Vraaghetdekinderenenbedenkhetmetdekinderen!
- Observeerdekinderenenstelophetjuistemomentuitdagendevragen.
- Hebzichtopdedoelendiejewiltbereiken.Bespreekdeleerdoelenmetdekinderen.
- Ermoetruimtezijnvoordevragenvankinderen.
- Procesisbelangrijkerdanhetproduct.
24
5.verslagonderzoek.
Indithoofdstukgaikmijnonderzoektoelichtenenuitwerken.Allereerstwilikaangevenhoeikhetliefstmetdekinderenzouwillenwerkenn.a.v.watikgelezenengehoordheb.IkwilwerkenvolgensdeJenaplankernkwaliteitenendaarvooraluithalenwatikheelbelangrijkvind.Inhetbeginvanhetschooljaarwilikzonderthemaeerstmijnkinderenlerenkennendoorzeteobserveren,meetespelenenzohuntalentenlerenverkennen.Daarnaastwilikdatdekinderenzelfooklerenontdekkenwaarzegoedinzijnenwatzenogmoetenleren.Dezekwaliteitenzettenwedanin,zodatiedereenvoordeelkanhebbenvandekwaliteitenvandeanderen.Zolerendekinderenookdatjesamenverderkomtdanalleen.Tijdensdeeersteperiodewilikookgraaginvestereninderelatiestussendekinderenenderelatiemetmijalsstamgroepleider.Ikwilereen(h)echtegroepvanmaken.Dekinderenmoetenzicherveiligvoelen.Samenmetdekinderenmaakikdegroepsafspraken,doorzesamentemakenzijnhetafsprakenvandehelegroepenzullendekinderenzicherbeteraanhouden.Ookvindikhetheelbelangrijkdatdekinderenzichkunnenontwikkelenophuneigenniveaueninhuneigentempo.Datzefoutenmogenmakenendatdekinderenwetendatditbijhetleerproceshoort.Lerenmoetgeenwedstrijdzijn.Tijdenshetwerkenwilikzestimulerenomnieuwedingentedoen,nieuweervaringenoptedoen.Ditvooraltijdenshuneigenspel.Kinderenzijnzelfheelenergiek,vindingrijk,ondernemendencreatief.Alsjezedevrijheidgeeftzelftespelendankomendaardemooistedingenuitendanbedoeliknietalleenhoeietseruitzietnaafloop.Zeontdekkendingeninhetprocesenwatmijdanopvaltisdatzealbestveelweten.Opwatzealwetenenkunnenwilikgraagdoorgaan,doorzeuittedagenenzezoeenstapverdertebrengeninhunontwikkeling.Mochtereeninstructienodigzijn,danwilikdiegevenindehoekentijdenshetspel.Dezeinstructieisalleenbelangrijkvoordekinderendieeropdatmomentmeebezigzijn.Indeevaluatiekringkunnendekinderenlatenzienwatzeontdektengeleerdhebbentijdenshunspel,zodatookdeanderekinderenhiervankunnenleren.Watikhetbelangrijkstevindisuitgaanvandeactualiteit,omdatditleidttotgroteinteresseenintrinsiekemotivatie;totechtenbetekenisvolleren.Devragen
dieerontstaanofalzijnopeenvragenmuurzettenenvandaaruitgaanwerken.Zokanereventueeleenthemaontstaan.Hetkanookeenonderwerpzijnwaarjehetevenmetdekinderenoverhebtendanweerlosmoetlaten,omdathetnietleeftbijdekinderen.Ikwildekinderenbetrekkeninhetleerprocesenmethensamendehoekeninrichten.Alsikmeteenthemawerkdatnietuitdekinderenisgekomen,wilikdekinderenerbijbetrekkenenvanuithunkijkopdatthemagaanwerken.Ikwilzebegeleidentijdenshetspelenzederuimtegevenommeteigeninitiatievenenideeëntekomen.Naafloopkunnendekinderenpresenterenwatzeallemaal
geleerdhebbenenditkanopverschillendemanieren.
25
5.1dehoekenenactiviteiten.
Ikwilgraaggaanonderzoekenhoeikdeontwikkelingvandekinderenmeerkanstimulerenopeenmanierdiehetbestebijhenpast.
Alseerstebenikgaankijkenwatdekinderenzelfhetleukstevindenomtedoen.Waarzieikdieintrinsiekemotivatiehetmeest?Ikbendehoekenenactiviteitendiewijophetplanbordhebbenstaaneensonderdeloepgaannemen.Ikhebeensoortenquêtegedaanmetmijngroepkinderen.Erlagen3gekleurdevellenpapieropdegrond;rood-oranje-groen.“Hé,eenstoplicht”zeieenkinduitdeklas.Jainderdaad,ikhadditzelfnognietgezien.Wehebbenhetevenoverhetstoplichtgehad;watdoejebijrood,oranjeengroen?Zewistenditgoedtevertellen.Nouwilikditstoplichtgaangebruikenomtekijkenofjulliehetleukvindenineenbepaaldehoekofommetsommigematerialentewerken.Watzouroodbetekenendenkenjullie?“datjehetnietleukvind”.Engroen?“datjehetwelleukvind!”enoranjedan?“datjehetsomswelensomsnietleukvindommeetespelen.”Ookhierbijziejedusdatdekinderenhetzelfkunneninvullen.
26
Ditwaswateruitmijnonderzoekjekwam.Erwarenophetmomentvanonderzoeken24kinderenindeklas,13meisjesen11jongens.
Roodoranjegroen
(nietleuk)(somswel/somsnietleuk)(leuk)
Tekenen1716
Bouwhoek8511
Huishoek8313
Zandtafel4416
Puzzelen1248
Kleien4137
Bakken(constructiemateriaal)8214
Poppenkast8412
Knutselen31011
Werkjeuitdekast978
Watmijergopvielwasdatdeermaar1jongenkoosvoordehuishoekenookbijdepoppenkastwarenhetdemeestemeisjes.Debouwhoekenbakkenwerdendoordejongensgekozen.Welheelergrolbepalend.Dekinderenkondenwelgoedaangevenwaaromzekozenvoorrood,oranjeofgroen.Hierondergeefikdebelangrijksteredenenweer.
Tekenen:
Rood:“ikvindhetnietzoleuk,omdatikhetnietzogoedkan.”
Oranje:“alsikietsmoettekenen,vindikhetnietzoleuk.Alsikzelfmagkiezenwatikteken,danvindikhetwelleuk.Somsweetikniethoeikietsmoettekenen.”
Groen:“jekanleukedingenverzinnenenerbijschrijven.Vooraltekenenvooriemanddiejarigis,isleuk.Ikweetaltijdwatikkantekenen.”
27
Bouwhoek:
Rood:“debouwhoekisaltijdalvol,alsikwilplannen.Ikweetnietwatikmoetbouwen.Erzittenaltijdjongensin.”
Oranje:“ikvindhetalleenleukmetvriendinnen,alseraljongensinzittendanvindikhetnietleuk.Somsweetiknietwatikkanbouwen.”
Groen:“jekangrotedingenbouwen,waarjezelfinkanzoalseenkasteel,eenhuisofeentoren.Dominometgroteblokken.Hogemurenbouweneneroverheenspringen.
Huishoek:
Rood:“kokenisnietleukenerstaanalleenmaarmeisjesspulleninzoalshogehakken,baby’sstrijkbout.Knuffels.Ergaanaltijdmeisjesin,danwilikernietmeerin.”
Oranje:“somsmoetjeietszijnwatjenietwiltzijn,zoalsbijvoorbeeldmama.Somswordterruziegemaaktomdespulletjes.
Groen:“gezelligmetjevriendjesenvriendinnetjesspelen.Doenalsofjeeenhuisdierkrijgt,nepkoken,verkledenenophogehakkenlopen.Ikkaneenhondjezijn,papaenmamaspelen,tafeldekkenenopkinderenpassen.”
Zandtafel:
Rood:“Ikvinderniksaan,mijnklerenenhandenwordenviesenjemoetvegen.Ikweetnietwatikindezandtafelmoetdoen.Meestalzittenerkinderenvanandereklassenbijendatvindiknietleuk.”
Oranje:“somszitdezandtafelalvolalsikerinwil,datisjammer.Ikvindhetleukommetmijnvriendinnenerintespelen.Jekunterleukefigureninmaken,maarikvindhetnietleukalsmijntruidanviesword.”
groen:“Jekunterveleverschillendedingendoenzoalstaartenmaken,zandkastelenbouwen,eentorenmaken,tekeningenmakeninhetzand,iemandfoppen,scheppenenspelenmethardenzachtzand.
28
Puzzelen:
Rood:“Sommigepuzzelszijntemoeilijk.Ikkenzeallemaalal,zezijnmakkelijk.Alsikhetmoetvindikhetnietleuk.Hetduurtzolang.”
Oranje:“Sommigepuzzelszijntemoeilijkensommigetemakkelijk.Heelmoeilijkisnietleuk,alsjediemoetdoen.”
Groen:“vandemoeilijkepuzzelskunjeietsleren.Puzzelenisnietmoeilijk,maarmakkelijkenleuk.”
Kleien:
Rood:“erzittenzoweinigspullenbij.Ikkanernietzogoedietsvanmaken.Hetgaatsnelkapotendatisjammer.Jekanhetooknietbewaren,danwordtdekleihard.”
Oranje:“eenslakjeismoeilijkomtemaken,eenbolletjeniet.Watjemaaktgaatsnelkapot.Metvriendjeskleienisleukengezellig.”
Groen:“jekanerelkekeerietsandersvanmakenzoalspannenkoeken,sneeuwpoppen,kleinebolletjes,grotebolletjes,etenendieren.Jekuntgezelligmetjevriendenenvriendinnenkletsenondertussen.”
Bakken(constructiemateriaal):
Rood:“erzittenvaakjongensin.Ikweetnietwatikdanmoetmaken.Ikkannietbouwen.”
Oranje:“somsweetiknietwatikkanmaken/doenensomswel.Somshebikevengenoeggebouwd.Ikvindalleendelittlepony’sleuk.Voorbeeldenzijnnietleuk,zelfverzinnenisleuker.”
Groen:“jekanerallesvanmakenwatjemaarwilt.Jekuntdingenbedenken,diebouwenenerdanmeespelen.Ikkangoeddingenbouwen.Hetzelfverzinnenvindikhetleukst.”
Poppenkast:
Rood:“jekanalleenmaarmetdepoppenspelen.Verhalenverzinnenvindiknietzoleuk.Ikweetnietwatikdanmoetspelen.”
Oranje:“somsweetiknietwatikmoetspelenensomsbedenkikweliets.Hetisafentoemoeilijk,wantdanweetiknikstebedenken.Indepoppenkastmogenmaar2kinderen,dusisdiesnelvol.”
Groen:“jekanverhaaltjesspelen,diejezelfverzonnenhebt.Jekuntdegordijntjesdichtdoenenweeropen.Jekuntookachterdepoppenkastspelenmetdepoppen.Leuke,grappigeverhaaltjesverzinnen.Wehebbenleukepoppenommeetespelen.”
29
Knutselen:
Rood:“gewoonsaai,ikkanniksverzinnen.Jemoetveelopruimen.
Oranje:“ikkieslieverzelfwatikmaak.Opdrachtenvindiknietaltijdleuk.Alsermeisjesinzittenwiliklieverniet.Alleenalsikzelfkankiezenwatikmaak,danvindikhetleuk.”
Groen:“leukomdingetjestemakenvanpapierofietsanderszoalsbijvoorbeeldschatkaarten.Spannend,jeweetniethoeheteruitkomttezien.”
Werkjeuitdekast:
Rood:“moeilijkewerkjeszittenerbij.Ikvindhetsaaiomtedoen.Sommigewerkjeszijnnietleuk.”
Oranje:“sommigewerkjeszijnleukensommigewerkjeszijnmoeilijk.”
Groen:“jekanergoedenveelvanleren,alsjelatergrootwordtdanweetjeveel.Dekralenplankenzijnleuk,daarkanjeveelvanleren.Jekangoedlerenrekenenalsjedatnietkan.”
5.2Conclusievanhetonderzoek.
Ditiswaaromdekindereneenaantalhoekenofactiviteitennietleukvindenomtedoenindeklasenzedezedusooknietkiezentijdenshetplannen:Indehuishoekstaanalleenmeisjesspullen.Indebouwhoekenindebakkenzittenvaakjongensendanwillendemeisjesernietbij.Vaakwetendekinderen(vooraldemeisjes)nietwatzekunnenbouwenofmaken.Tekenenenknutselenvindenzeleukalszezelfmogenbepalenwatzemaken,opdrachtenvindenzevaaknietleuk.Werkjesuitdekastvindenzevaaktemoeilijkendaardoornietzoleukomtemaken.
30
Bijhetkleienishetjammerdathetproductsnelkapotgaatenjehetnietkanbewaren.Bijdepoppenkastishetsomsmoeilijkomeenverhaalteverzinnen.Puzzelenisnietleukalshetmoetendepuzzeltemoeilijkis.Vandezandtafelkunjevieswordenenalserookkinderenuitdeandereklasinzittendanishetnietgezellig.
5.2.1.Oplossingendiewesamenbedachthebbenomdehoekenaantrekkelijkertemaken.
Nadatwegesprokenhebbenoverhetfeitwaaromenkelehoekenofactiviteitennietinteressantgenoegzijnomintewerkenoftespelen,hebbenwegesprokenoverwatwekunnenveranderenomhetwelinteressanttemaken.Ditvoornamelijkmetbetrekkingtotdebouwhoekendehuishoek.
Dekinderenwillenindebouwhoekgraagmeerspullendanalleenblokken.Zoalsbijvoorbeelddoeken,gekleurdpapier,planken,hout,karton,buizen,centimeters,grasmatjes,doeken,verkleedklerenenpoppetjes.Ookvoorbeeldenzijnnodigomideeëntekrijgen.Daarnahebbenwehetnoggehadoverhetaantalkinderendatindebouwhoekmogen.Normaalzijndatertwee,maarvolgensdekinderenkunnenermakkelijk4kinderenin.Ermoetdanwelgoedoverlegdwordenoverwatgemaaktgaatworden.Jemaaktafsprakenmetelkaar.
Dehuishoekmoetuitgebreidwordenmetmeerspullenvoorjongens,zoalsklerenenschoenen,eenkantoormetcomputerofeenwerkbank,maarookdoekenendekensomhuttentebouwen.Indehuishoekspelennormaal3kinderen,datvindendekinderengoed.Dehuishoekzouwelwatgrotermogen.
Ikhebmaterialenverzameldomtekijkenofzohetspelgaatveranderenenomtekijkenofdehoekenzomeeraantrekkelijkwordenomintespelen.Ikhebmenuvooralgerichtopdebouwhoek,omdathetandersniethaalbaarwas.Watikverzameldhebzijngrasmatjesmetbloemetjes,Playmobilpoppetjes,dieren,kleinesteentjes,centimeters,stukkenNovilon(50bij50),stukkenhout(verschillendematen),stukkenlaminaat(verschillendematen)engordijnstof.
5.2.2.Watikverwachtdoorhetinzettenvanmeerverschillendmateriaalindebouwhoek.
Ikverwachtdatdekinderenheelenthousiastzijnoverdespullendieikverzameldengekochtheb.Datzenuheelgraagindebouwhoekwillenspelen,ookalszeaangegevenhebbenditnietleuktevinden.Normaalgesprokenliggenindebouwhoekblokken(Haagseset)metwatkleinmateriaal(poppetjes,dierenenauto’s).Alsdekinderenuitmijngroepindebouwhoekkunnenplannen,danbouwenzevaakalleenmetdeblokken.Methetkleinemateriaalwordtweinigtotniksgedaan.
31
5.3Spelenindebouwhoekmetmeermateriaal.
Ikhebindegrotekringaandekinderenlatenzienwatikallemaalmeegebrachtheb.Dekinderenzijnergenthousiastenwillenallemaalwelindebouwhoek.4kinderenkunnenerin,daarhebbenwehetdevorigekeerovergehad.Ergaan2jongensen2meisjesin.ZewillensamenhethuisvanMeretenBartgaanbouwen.Datzijnde2kunstenaarsuithetthemawaarwenuaanwerken.Iklooplangsalleactiviteitenenzokomikookbijdebouwhoek.Ikzie4kinderenergenthousiastwerken.Watikzieisdat1kindmetdeplaymobilpoppetjesaanhetspelenis,1kindiseengeheimeplekaanhetbouwenen2kinderenzijnbezigmethetbouwenvanhethuis.Demurenwordengemetseld,zijwetenhoedatmoetenwaaromdatdatbeteris:“Hethuisisdansteviger.”
Ikhoorzepratenmetelkaaroverhethuis.Demurenzijnklaar,nukanhetdakerop.De2meisjespakkendeplaten,maarziendatdezetekleinzijn.Zehebbenermeernodig,maarzezijnbangdatdeplatendoorzakkeninhetmiddenvanhethuis.Danzegtdegene,diedegeheimeplekaanhetbouwenis:“jemoetersteunpilarenonderzetten”enhijgeeftaanmetwelkeblokkenhijdatzoudoen.
Deplatenkomennognietophethuis,wantermoeteerstgekekenwordenhoeveelkinderenerinhethuiskunnen.Zeproberenofzeerallemaalinpassen.Ditlukt.Zezijntrots,hebbenditzelfbedachtengemaaktenwillengraagdatikereenfotovanmaak.
32
5.3.1.Conclusieoverhetspelenindebouwhoekmetmeermateriaal.
Dekinderenzijnergenthousiastenwillenvlugaandeslag.ZeverzinnenzelfdatzehethuisvanMeretenBartwillenbouwen.Datiseigenlijkhetenigewatzemetelkaaroverleggen.Daarnazieik2kinderenapartspelenen2kinderensamenhethuisbouwen.Hethuiswordtgemetseld,demeisjeswetenhoedatmoetenwaaromditzobijhuizenwordtgedaan.Hethuisbestaatuit4dichtemuren,gemaaktvanrechthoekigeblokkeneneenpaarkleinevierkanteblokken.Alsderechthoekigeblokkenopzijndanishethuisookklaar.Welzorgenzeervoordatereenopeningkomt,zodatdemensennaarbinnenkunnen.Zekijkennogwelkestukkenzeilinhethuispassen.Sommigestukkenleggenzeopelkaar,omdathetniethelemaalpast.Danleggenzeergrasmatjesachterenhethuisisklaar.Zekijkenofzeermetz’nviereninpassenendatkan.Watikmisishetoverlegoverhoezehethuisgaanbouwen.Hethuisheeftgeenramen,geenindelingennoggeendak.Daarligtduseentaakvoormijalsgroepsleerkracht.
5.4spelenindebouwhoekmetbegeleidingvandegroepsleerkracht.
Tijdensdevolgendewerktijdgaikmetde4kinderenuitdebouwhoekaaneentafelzitten.IkvraaghenhoezehetbouwenvanhethuisvanMeretenBartvonden.Ikkrijgallerleiantwoordenzoals;”leuk,hetiseenmooihuisgeworden,hetheeftookeengeheimeplek,depoppetjeszijnleuk.”Danvraagikhoehunhuiseruitziet.“Erzijn4muren,wehebbengemetseld,eriseenopeningzodatzenaarbinnenkunnenenerliggengrasmatjes.”Danvraagikhoeeenechthuiseruitziet.Zenoemenallerleiverschillendedingenop;“hetisgemaaktvanstenen,erzittenramenin,erziteendakop,hetheefteenschoorsteen,eenbrievenbus,eendeureninhethuiszijnverschillendekamersengangen,eriseenwc,eenbadkamer,eenspeelkamer,eenkeuken,eenpaarslaapkamerseneenzolder.”Toevalliggaatéénvandekinderenverhuizenenzevertelthoehunnieuwehuiseruitziet.Ookverteltzeoverdeindeling.Ditkomtmooiuit,wantdatisnetwaarikhetmetdekinderenoverwildehebben.Hethuiswatzegebouwdhebbenheeftalleenmaarmuren.“Datwordtvasteenmooihuis,”zegiktegenhaar.“ZoudenMeretenBartookzo’nhuiswillen?”Zedenkenallemaalvanwel.“Zoudenjulliedatkunnenmaken?”Ja,datkunnenzewel.Watwillenjullie
maken?Zewillenverschillenderuimtesinhethuismaken:eenspeelkamer,eenkeuken,eentv-hoek,eenw.c,eengang.Ikhebwatplattegrondenmeegenomenendaargaanweoveringesprek.Watzieje?Watisdegrootsteruimte,welkedekleinste?Doorditgezientehebbenwillenzemeteenaandeslag.Zeverdelendetakenengaanverdermetbouwen.
33
Naeentijdjekomikweerkijkenenvraagwatzegemaakthebben.Zehebbenweleenkeukeneneenspeelhoek,maarzewilleneigenlijkooknogeentelevisiekamer.“Watishetprobleem?”Vraagik.“Detelevisiekamerkanernietmeerbij,wanthijkannietbijdevoordeur.”Ikpaknogeenkeerdeplattegronderbijenvraagzewaarzedenkendatdevoordeurzit.Uiteindelijkhebbenze‘mgevonden.“Watziejebijdevoordeurindebuurtenwatziterbijjulliethuisvlakbijdevoordeur?”“Dehal,dew.c.,detrapendekapstok.”Watziterbijjullievoordeur?“Niks,eenleeghok.”“Enwaarzitjulliew.c?”“Isdateengoedeplek?”“Zoudenjullieietskunnenveranderen,zodatjeweleentelevisiekamerkuntmaken?”“Ja,dew.ckanbijdevoordeur,danhoudenwedaar(wijzeninhethuisdeplekaanwaarzenudew.cgebouwdhebben)plaatsoveromeentelevisiehoektemaken.”Zeveranderendew.c.vanplekenmakenereentelevisiehoekbij.Debenedenverdiepingisklaarenzewillenereendakopmaken.IkvraagzeofMeretenBartgenoeglichthebbeninhunhuisalsdadelijkhetdakeropligt.Zekomentotdeontdekkingdatergeenrameninhethuiszitten.“danhalenweereenblokuit”.“Nee,ermoetenerdan2uit,danwordenderamengroterenhebbenzemeerlicht.“Zegaanhetvoorzichtiguitproberen.Eersthalenzeeréénblok
uitendanwillenzeernogeenuithalen,dankomenzetotdeontdekkingdathetblokerbovenookeruitzalvallen.Duszeoverleggenenkomentotdeconclusiedatopdieplaatséénblokgenoegisomietsmeerlichtinhethuistekrijgen.Zekunnenwelopmeerdereplaatsenéénblokeruithalen,zodatookindeanderekamerswatmeerlichtkomt.Zelfhebbenzethuisookramenindeeetkamer,dehuiskamer,dekeukenenindew.c.
34
5.4.1.conclusieoverhetspelenmetbegeleidingvandegroepsleerkrachtindebouwhoek.
Doortegaankijkentijdenshetspelen,doorvragentestellen,doordingentelatenzien,dooringesprektegaanmetdekinderenkunnenzeweerverdermethunbouwwerkenwordthetmeerdanalleeneengemetseldemuur.Zelerenoverdeinrichtingvaneenhuis;degroottevandeverschillendekamersenopwelkeplekdezehetmeestvoorkomenineenhuis.Zelerenoplossingenbedenkenvoorproblemendiezetegenkomen.Zelerenmeeroverleggenensamenwerken.Dekinderenzijnheelbetrokkenenenthousiastmethunwerkbeziggeweest.Zezijntrotsopheteindresultaat.Zewillenhetgraagaandeanderekinderenlatenzien.Ikmaakeenfotoenlaathetindeklasophetdigibordzien.Dekinderenmogenvertellenhoezetotditresultaatzijngekomen.Deanderekinderenluisterenaandachtigenzijnvolbewondering.
Uitonderzoekblijktechterweldatvolledigonbegeleidlerennieteffectiefis.Zelfverantwoordelijklerenwaarbijtevensbegeleidingwordtgegevenindevormvaninstructieofandereondersteuninglaatgoederesultatenzien.Kinderenblijkenzelfdevoorkeurtegevenaanonderwijswaarindestamgroepleiderbegeleiderenstimulatoris.(artikelikmoetmagnaarschoolvanSylviaSchipper,LindaSpaanbroekenLoesNijland)
35
5.5.Nogmeergelezenoverspel.
Watbijjongekinderenmeteenopvalt,isdatzijbehoeftehebbenaanspelen.Tijdenshetspelenbepalenzezelfwatzegaandoen,waarmee,hoeenmetwie.Zebepalenzelfwanneerhetspelbegint,stoptenofhetnogvervolgdmoetworden.Demaniervanspelenwordtgekenmerktdoordeaandachtendeintensiviteitwaarmeeeenkindspeelt.Dezevormvanlerenisheelbelangrijkvoordetaal-,cognitieve,motorischeensocialeontwikkelingvanjongekinderen.Ookdraagthetbijaaneenpositiefzelfbeeld.Doortespelenlerenzewathunmogelijkhedenenbeperkingenzijn.Hetbevordertzelfstandigheidencreativiteit.Viaspellerenkinderenookveelvandeanderekinderenwaarmeezijspelen.Zekijkenelkaarsgedragafendoenhenna.Jongekinderenlerendoordatzijtijdenshetspelendingenselecterendiehenverderhelpeninhunontwikkeling.Helaasishetonderwijsvaakgerichtopwatkinderenmoetenkennenenkunnenvoorzenaardevolgendegroepmogen,dathetbetrokkenspelenwordtverwaarloosd.Endatterwijlzezoveelzoudenkunnenlerenvaneenstamgroepleiderdiehunspelstimuleert.Alsjealsstamgroepleidercontactmetdekinderenhebttijdenshunspel,dankunjeerachterkomenwathunspelzointeressantmaaktofwaarhunmotivatieligt.Ookkunjehetspelbegeleideninderichtingdiejenoodzakelijkvindt.Begeleidespelactiviteitenbevorderendeontwikkelingvandekinderenhetmeest.Stamgroepleidersdiehelpenspelen,doenerallesaanomdeactueleontwikkelingvanjongekinderenuittebreidenenteversterken.Ditdoenzedoorspelactiviteitenaantemoedigendiedekinderengraagdoen,alkennenenwaaraanzealgoedkunnenmeedoen.Enookdoornieuweactiviteitenteintroduceren.
Watnogheelbelangrijkisomtewetenalsstamgroepleiderisdatjongekinderenheelmoeilijkkunnenomgaanmetklassikalemondelingeinstructie.Vaakmissendezelesjeseenbetekenisvollecontextendeelementenvanspel.Jongekinderenhebbenbehoefteaandirectcontactmetdestamgroepleider,daaromishetbeterinstructietegevenaaneenkleingroepjeofaaneenindividueelkind.Dooraantesluitenbijdeinteressesvandekinderenvergrootjedebetrokkenheid.
Hetmeespelenisnodigomdatnietallekinderenuitzichzelfkunnenspelenenzichdoorhetspeloptimaalkunnenontwikkelen.Jekandekinderentijdenshunspeluitdagendoorzeuitdagingentegeven,daarmeebrengjezeopeenhogerniveauinhunontwikkeling.Jemoetalsstamgroepleidergoedopdehoogtezijnvandedoelenendeleerlijnenopverschillendegebieden.Kinderenlerenenontwikkelendooractiviteitendiehuninteressehebbenenwaarinzesamenmetanderenbetrokkenzijn.Voorjongekinderenzijndatvooralspelactiviteiten.Zezijngeïnteresseerdindedingenomhenheeneninwatgrotemensendoen.Doorditnaspelenvandeechtewereldlerenzetaalgebruiken,omgaanmetelkaar,materialenengereedschappentegebruikenensymbolenentekenstegebruiken.Spelenisergbelangrijkindeontwikkelingvanjongekinderen.Hetbelangrijkstekenmerkvanspelisvrijheid.Kinderenbepalenzelfhunspel.Tijdenshetspelenlerenze.
36
Spelisdemeestnatuurlijkemaniervanleren.Bijgoedspelgaankinderenerhelemaalinop.Zezijndanvolledigbetrokkenbijhetspelenopelkaar.Vanuithunspelkanjesamenmetdekinderendehoekeninrichtenenuitbreiden,kunnenerleersituatiesontstaanenkanermogelijkeenthemaontstaan.Dekinderenzijndanmeergemotiveerd,hetideekomtnamelijkvanhenzelf.
“Hetgebouwis41lang” “Eengaragemetwel8verdiepingen”
Dekleuterfaseiseenperiode,waarinhetkindzichineensneltempoontwikkeltenwaarinvooraldeidentiteitsontwikkelingcentraalstaat.Alsjehetkinddekansgeeftomzelfstandighandelingenteverrichten,krijgthetkindmeergevoelonafhankelijktekunnenzijn.Hetisbelangrijkdatjealsstamgroepleidernuzorgtvooreenomgevingwaarinhetkindzichalshelepersoonlijkheidkanontwikkelenenwaarhetzelfontdekkingenkandoen.Geefhetkinddevrijheidomeigenontdekkingenmetdeanderoptedoen,dandraagjebijaandeontwikkelingvanzijneigenik.Belangrijkisdathetkindervaartdateriemandisdienaasthemstaat,diehemafentoeeenbeetjewegwijsmaakt.Maarvooraliemanddiehemdevrijheidgeeftzichzelftezijnenzijneigenwegtevolgen.Iemanddiehetkinddurftlostelaten.Eenmooieuitdagingvoorstamgroepleidersindeonderbouw.
Bijcoöperatievespelvormenstaathetpleziervansamenspelencentraal.Dekinderenspelenmetelkaarinplaatsvantegenelkaar.Zelerenveelincoöperatievespellen:oplossingenbedenken,delen,naarelkaarluisteren,creatiefdenkenenhunfantasiegebruiken.Desfeerindegroepwordtopeneneriszichtbaarpleziereneenhogebetrokkenheidbijhetspelenbijelkaar.Jongekinderengenietenvansamenzijnensamendingendoen.Wanneerer
37
regelmatigcoöperatievespellenaangebodenworden,danbedenkendekinderenuitzichzelfallerleisamenwerkingsactiviteiten.Ookgaanzeelkaarmeerhelpen.Dezorgvoorelkaarenhetgevoelvaneigenwaardegroeien.Kinderenvandezeleeftijdhoudenvanafwisseling,maarwillenookgraageenpaarspelletjesdiezegoedkennensteedsopnieuwspelen.Zorgvoorafwisselendactieveenrustigespelletjes,zodatzekunnenuitrustenendanweeractiefkunnenzijn.Dekinderenhebbenveelplezieralsjezemeeneemtinbelevingen.Zekruipengraagindehuidvaneenander.Prikkeldefantasie,wekstemmingenengevoelensenbrengbeeldentotleven.Speelmetdeenergievandegroepenspeelmethumor.
38
6.Mijnadvies.
Naalleswatikgelezenhebenuitgeprobeerdhebindegroep,hebikweleenideehoeikzouwillenwerkenindegroep.Mijnadviesnaaranderestamgroepleidersindeonderbouwisomeerstdekinderenechttelerenkenneninjegroepdoormeetespelentijdensverschillendeactiviteiten.Doormeetespelenleerjehuninteresseskennenenweetjewathenmotiveertomdezeactiviteitentekiezen.Tijdenshetmeespelenkunjezeuitdagingengeven,omzezoverdertebrengeninhunontwikkeling.Maarookinstructies,mochtdatnodigzijn.Doordeinstructiestegeventijdenshetspel,geefjehetaandekinderendieeropdatmomentaantoezijn.Kijkenluisternaarwatdekinderennodighebbenvoorhunverdereontwikkelingenbreidteventueelsamendehoekenuit.Zorgervoordatdekinderenkunnenervaren,ontdekkenenonderzoekenenhebveelaandachtvoordegroteenkleineactualiteit.Danzijndekinderenbetrokkenendatleidttotbetereprestatiesendiepereverwerking.Geefinitiatievenvandekinderenderuimte.Sluitaanbijhunbelevingswereldenhoudhunverwonderinginere.Bevraagvragenmetvragenenlaatzezelfoplossingenbedenkenvoordeproblemendiezeindeklasoftijdenshetwerkentegenkomen.Creëerspelmogelijkhedeninverschillendesituaties;ophetschoolplein,indespeelzaal,indeverschillendehoeken,indekringentijdensvieringen.Eenpaarlappen,grotedozen,eenbeetjezandenschelpenbiedeninalleeenvoudspeelmogelijkhedenenkunnenveelbijdragenaanhetspel.Maaktijdvoorspelengeefdekinderenookdetijdomietsaftemakenofomhetlaterweeroptepakken.Zorgvoorvariatie,maarookvoorgeplandeenspontanespelmogelijkheden.Zorgzelfvoornieuweimpulsenomteverbredenenteverdiepen.Laatdekinderenspelenintweetallen,kleinegroepen,alleen,metoudereofjongerekinderen,metvolwassenenenmetofzonderbegeleiding.Straalalsstamgroepleideruitdatergeen‘goed’of‘fout’bestaatindespeelwereld.Biedtveelverschillendecoöperatievespelvormenaan.Hierinlerenzezoveel.
Watnaarmijnmeninghetallerbelangrijksteisdatjeuitgaatvanwatdekinderenwelzijnenwelkunnenzodathetzelfvertrouwenvandekinderengroeit.Kijknaardeprestatiesvandestamgroepenvanhetindividuelekindinhetlichtvandeontwikkelingsgeschiedenisvandestamgroepenhetindividuelekind.Iedermensisimmersuniekenbezitzijneigentalenten.Watvoordeééneenheleprestatieis,kan
voordeanderheelgewoonzijn.Bespreekditookmetdegroep,zodatdekinderenlerentrotstezijnopdestamgroep,opzichzelfenookopeenander.Maakkeuzesdiegoedzijnvoordestamgroepenvooriederkindenlaatjedaarbijniethinderendoordeplanningvaneenmethode.Kiesvoorde‘juiste’leerweg.Richtjebijhetwerkenophetprocesennietophetproduct.Wanneerjemetdekinderenietsgaatmaken,steldanaandehandvan‘tijd,ruimteencriteria’dekaders.Geefdekinderendegelegenheidviaverschillende,passendestappenzelfeenprocestedoorlopenomtoteeneigenproducttekomen.
39
6.1.Werkenmetthema’senJeelo.
Zoalsjealeerderhebtkunnenlezen,werkenmijncollega’senikopschoolmetthema’s,dievooreenjaarvastliggen.VoorwereldoriëntatiehebbenweJeeloaangeschaft.MeteenthemaenJeelokunjeprimawerken,maarnietzonderdekinderenerintebetrekken!Ditisheelergbelangrijkwiljeeenoptimaleontwikkelingvandekinderenbereiken.GebruikJeeloalshulpmiddel.Jekuntertipsenideeënuithalenomtegebruikeninjegroep.Zorgdatjeweetwelkedoelenjewiltbereikenenhouddezeinjeachterhoofd.Tijdenshetthemakunjededoelennogbijstellen.Gebruiknaastdemethodeooksitesenweblogswaarjedemeestcreatieveideeënenwerkvormenkuntvindenendekinderenvanjegroepkunnenjeerookmeehelpen.
Begineenthemameteenprikkelingomvragenbijdekinderenopteroepen.Dezeprikkelingkanvanalleszijn;eenprentenboek,eenvoorwerp,eentoneelstuk,eenlied,eendansofeenbrief.Laatdekinderenvertellenwatzealweten,maakdaareenwoordspinofmindmapvan.Zorgvooreenrijkeleeromgevingindeverschillendehoekeneninjegroep,zodatdekinderendaarkunnenervaren,ontdekkenenonderzoeken.Zorgvooruitdagendmateriaal,waterligtisbelangrijk.Deruimteenhetmateriaalmoetendekinderenstimulerentotspelenleren.Welkevragenhebbendekinderenm.b.t.hetthema?Schrijfzeop,maarbijjongekinderengaathetvooralomhettotaalbelevenvanhetthema.Jekuntweltoteenvraagkomen,maardanishetvooralhetbelevenvanallesrondomdievraagindehoeken.Bedenkdusechtsamenmetdekinderendehoeken.Laatzeindiehoekenlekkerspelensamenmetanderekinderen.Doormetanderekinderentespelenzienzeovereenkomstenenverschillen,dezelerenzeteherkennenentewaarderen.Heelbelangrijkhierbijisookhetpresenterenaanelkaarnaeenwerkperiode,zolerenzevandeervaringenvananderen.
Alsstamgroepleiderhebjeookeenbelangrijkerol.Zorgdatjeweetwaardekindereningeïnteresseerdzijn.Leefjeinindekinderen.Jijmoetervoorzorgendatervoorwaardenenmogelijkhedengescheptworden,waardoordekinderenzichoptimaalkunnenontwikkelen.Jehebtkennisvandedoelennodig,waardoorjekuntaansluitenopdeontwikkelingvandekinderen.Luisterenobserveergoedenhebechteaandachtvoordekindereninjegroep.Speelmeeengalekkerbijzezitten.Jemoetwelwetenwanneerjejekuntbemoeienmethetspelvandekinderen.Jehoeftnamelijknietaltijdiets.
Tip:Verbindtijdenseenthemaofprojectdehoekenmetelkaar,ditkunjedoendoordekinderenvragentestellentijdenshetspelen.Alleswordtdanmeerééngeheel.
40
7.Evaluatieonderzoek.
Inmijnmeesterstukhebikgekekenhoeikdeontwikkelingvankinderenmeerkanstimulerenopeenmanierdiebijjongekinderenpast.Ikhebmetdekinderenuitmijngroepgekekenwelkeactiviteitenzeleuk,nietleukensomsleuk/somsnietleukvinden.Dithebikgedaanomtekijkenwatzevandebepaaldeactiviteiten,diezezelfstandigmogenplannen,vinden.Watmijhierbijvooralopvielwasdatzebijverschillendeactiviteitenaangavendatalszezelfmogenbepalenwatzedoenzehetleukvinden,maaralszeeenopdrachtkrijgenzehetnietleukvinden.Sommigehoekenmoestenvolgensdekinderenaantrekkelijkergemaaktworden.Hiervoorhebbendekinderenoplossingenbedacht.Ikhebzelfgekozenomdebouwhoekuittebreidenmetdeideeënvandekinderen.Ikbenlangsallerleiwinkelsgegaanomspullenteverzamelen.Dekinderenwarenergenthousiastenwildennuallemaalwelindebouwhoekspelen.Maarmetalleenextramateriaalbenjeernogniet.Ikzagwelmeerbetrokken,nieuwsgierigekinderen,maarnoggeenvooruitganginhunontwikkeling.Doormeetespelen,tekijkenenteluisterennaardekinderen,vragentestellenenuitdagingentegevenzagikeenveranderingbijdekinderen.Zewarennogmeergedreven,nogmeerbetrokkenbijhetgeenzeaanhetdoenwaren.Zenameninitiatieven,besprakenproblemenmetelkaarenbedachtenhiersamenoplossingenvoor.Zeleerdenkijkennaareenplattegrondvaneenbenedenverdiepingvaneenhuis,waardoorzezelfookhethuisinverschillendekamersgingenverdelen.Uiteindelijkwarenzeallemaalergtrotsophetresultaatenhebbenermetveelpassieeenaantalwerktijdenaangewerkt.Zehebbenindeklasophetdigibordhunbouwwerklatenzienenverteldenduidelijkenstapvoorstaphoezetotheteindproductwarengekomen.Ikhebnogverteldwatikgezienhadenwatikzogoedvond.Daarbijhebikookuitgelegdwaaromikhetzogoedvond.
7.1.watzeggendekinderenuitmijngroep?
IkhebdekindereninmijngroepnoggevraagdofzijwetenwaaromwijeenJenaplanschoolzijn.Hunantwoordenwaren:wehebbenweekopeningen,weekafsluitingenenmaandvieringen.Wehebbenmaatjesklassenenmaatjesindeeigengroep.Wewerken,spelen,gaanopuitstapjes,zittenindekringenvierenverjaardagenenhebbenjuffendag.Groep1-2zitbijelkaar,groep3-4-5zitbijelkaarengroep6-7-8zitbijelkaar.Wedoenverplichtewerkjes.Dezeverplichtewerkjeskwamenookaltersprakebijhetonderzoekofzeeenactiviteit/hoekwelofnietleukvonden.Dieverplichtewerkjesklinkenergnegatief,alsietswatzemoetendoen.Ikwiljuistdatdekinderenbetrokkenzijnbijdeactiviteitenendatzegemotiveerdaanhetwerkzijn.Datbetekentdusdatikdekinderenhierbijmoetbetrekkenofopeenanderemanierietsmoetaanbieden,bijvoorbeeldvanuithetspel.Ikhebdekindereninmijngroepooknoggevraagdhoezijdingenleren.Hunantwoordenwaren:“vananderekinderen,ikziewatzijdoenendandoeikhetna,groep2leertaangroep1,eenkindleertjouietswathijweetenjijleerthemwatjijweet,doorspelletjesenvanproberenkanjeleren.”
41
7.2.Hetvervolg.
Nahetonderzoekenwatikindeopleidingenvandekinderenuitmijngroephebgeleerd,wilikweermeergaanwerkenvanuitdekinderen.Henbetrekkenbijmijnaanbodenindeuitbouwvanhuneigenspel.Samendeverschillendehoekenverkennenenkijkenenluisterennaarwatzijnodighebbenvoorhunverdereontwikkeling.Maarookwilikmijneigenleerkrachtgedraginogenschouwnemen.Meerprocesgerichtdanproductgerichtgaanwerken.Uitgaanvanwatdekinderenalwetenenkunnenendaarmeeverdergaani.p.v.uitgaanvanwatzemoetenkennenenkunnen.Allereerstwilikdeanderehoekenookmetdekinderengaanverrijken,zodatzeookindiehoekenmeerbetrokkengaanspelen.
Ditvindiknogeenpuntomovernatedenken.Zoalsikaleerderaangegevenheblerenenontwikkelenkinderendooractiviteitendiehuninteressehebbenenwaarinzesamenmetanderenbetrokkenzijn.Voorjongekinderenzijndatvooralspelactiviteiten.Alsjeweetdatdespelontwikkelingvankinderendeperiodevanviertotachtjaarbeslaat,danmogeneringroep3dehoekennietontbreken.Diehoekenkunnenonderandereeenfunctievervulleninhetspelenderwijstoepassenenverderontwikkelenvanvaardighedendiedekinderenmethodischkrijgenaangeboden.Alszespelenderwijszakeninbetekenisvollesituatieskunnenlerentoepassen,wordthiermeeookhunleermotivatiegevoedenkomtdithetlerenvannieuwedingentengoede.Indemiddenbouwisspelvaaknogslechtsbijzaakendatisjammer.Ikdenkdathetdeovergangvandekinderenvangroep2naargroep3watmakkelijkerzoumaken.
7.3.Totslot.
Spelenisdemeestwezenlijkebezigheidvanhetveiligekindmeteenwerelddienogvanalleskanblijkentezijn.(M.J.Langeveld)
Hoekinderenspelenwordtvooreengrootdeelbepaalddoorhoewijhenlatenspelen.Kinderenspelennietomzichteontwikkelen,maarontwikkelenzichdoortespelen.Zespelenomdatzehetleukvindenenzolangzehetleukvinden.Dekenmerkenvangoedspelenzijnmakkelijkteherkennen.Bijgoedspelengaandekindereneenuitdagingaan.Ditdoenzemetnieuwsgierigheid,alertheideninteresse,waardoorzegeboeidofgeconcentreerdraken.Zeervarendingendoorzebewusttezien,tehoren,teruiken,teproevenoftevoelenenwatzedaardoorontdekkengaanuitproberen.Zoontwikkelenzevaardighedeneninzichtenwaarmeenieuweervaringenbinnen‘bereik’komen.Goedspelenheefteenhooglukt’tgehalte.Kinderenzijngrensverkennendensomsgrensoverschrijdendbezig.Goedspelenisaltijdspelenmeteigenmogelijkhedenendaarisruimtevoornodig,dieintevullenismeteigeninvalshoeken,oplossingen,variaties,falenenproberen.Indespeelwereldkunnendekinderendetijdenomgevingvergeten.Onzereactieheeftinvloedopdemanierwaaropkinderenspelen.Zespelenmetdemogelijkhedendiezekrijgenmet
42
debijbehorendegevolgenvoorhunontwikkeling.Houding,aanbod,inspiratieengrenzendragenbijaanwaarkinderengeïnteresseerdinzijn,hoelangzegeboeidblijvenenwelkeruimtezekrijgenominteresseteontwikkelen.Hetdalendespeelpeil,detoegenomenachterstanden,makenduidelijkhoenodigdeaandachtvooronzemeningvoorspelenis.
Indebijlageziteentabelmetallerleiuitsprakenoverspelen,diejekuntgebruikenomtekijkenhoejijoverspelendenkt.Leukomdeuitkomsteneenstevergelijkenmetjecollega’s.
43
8.literatuurlijst.
Boeken:
Petersen,P(1927)HetkleineJenaplan(Herzienedruk).Barendrecht:StichtingUitgeverijDoorbraak.
Velthausz,FenWinters,H(2014)Jenaplanschoolwaarjeleertsamenleven.
Broersma,RenVelthausz,F(2008)PetersenenFreinet,JenaplanenModerneschool.Valthe:DeFreinetwinkel.
Visch,C(2013)Gelukkigekinderenineengelukkigeklas.Steenwijk:248media.
Kroon,NenNagtzaam,IenWentzel,M(2015)Inspiratieboekvoordegelukkigeklas.Steenwijk:248media.
Stevens,LenBors,G(2013)Pedagogischtact.Apeldoorn:Garant.
Robinson,K(2011)Hetelement(C.vanGinneken,vert.).Houten:Spectrum.
Förrer,MenKenter,BenVeenman,S(2000)Coöperatiefleren.Amersfoort:CPS,Onderwijsontwikkelingenadvies.
Herpenvan,M(2007)Ervaringsgerichtonderwijs,vanoriëntatietotimplementatie.Antwerpen-Apeldoorn:Garant.
Laevers,FenDepondt,L(2005)Ervaringsgerichtwerkenmetkleutersinhetbasisonderwijs.Leuven(Belgium):CEGOPublishers
Menu,E(2014)Vertrekeenszonderthema.Averbode(Belgium):CEGOPublishers.
BeetsKessens,AenCaminada,GenGalema-Koolen,He.a.((2015)Amersfoort:ThiemeMeulenhoff.
Fournier,M(2016)Meerzorgvoorkleutersviaspelbegeleiding.Tielt:UitgeverijLannoo.
Eichhorn,J(2014)Zorgvoorkleuters,bewusthandmatighandelenbinnendekleuterklas.Huizen:UitgeverijPica.
Janssen-Vos,F(2004)Spelenontwikkeling,spelenenlerenindeonderbouw.Assen:KoninklijkeVanGorcumBV.
44
Artikelen:
Zonvan,N(2017)Bouwenaanontwikkeling,HJK.
BeetsKessens,AenHeijdenvander,A(2013)Bouwen!HJK.
Valckde,M(2013)Aandachtvoorspelen,HJK.
Horeweg,AHoemaakjeeengoedegroep?HJK.
Hetverhaalvandekleuter(2011),Mensenkinderen.
Internet:
http://educatie-en-school.infonu.nl/methodiek/60451-de-fiets-van-jansen-wereldorientatie-in-de-klas.html
http://www.jenaspel.nl/themas/de-fiets-van-jansen/
https://www.leraar24.nl/verhalend-ontwerpen/
45
9.Bijlagen.
Hoe denk jij over spelen!? Reageer op de uitspraken in de eerste kolom. Zet je reactie in de tweede kolom en beschrijf in de derde een voorbeeld.
Uitspraak Jouwreactie Jouwvoorbeeld
Goedspelenkunjeofkunjeniet
Hetbestespelenisvrijspelen
Kinderenspelenbijiedereleerkrachtopdezelfdemanier
Goedspelenmoetjeleren
Spelenisvooralvrijetijdsbesteding
Kinderenkunnenoveralgoedspelen.Hetmaaktnietuitofdeomgevingvoorzeisingericht.
BijmijspelendekinderenGoedMatigSlecht
Kinderenspelenhetbestealszemetmijspelen
Kinderenrakenbijmij(niet)uitgespeeldomdat..
46