� � �Azpeitiko herri aldizkaria � � �2012ko abendua � � �145. zenbakia � � � � � � � � �

INDARREANErabaki ekoizpen etxe berriarenlehen fruitua, ‘Oinaze galduak’ 20

� � �� � �

� � � � � � � � � sarrera 03

Argitaratzailea. Uztarria

Komunikazio Taldea. Azpeitia

Egoitza. Perez Arregi plaza 1, behea,

(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa. 943 15 03 58

Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.com

Posta kutxa. 227, Azpeitia

Lege gordailua. SS-860/2000

Zenbakia. 145.a (2012ko abendua)

Urtea. XIII.a (1999ko azaroan sortua)

Maiztasuna. Hilabetekaria

Diseinua. Eregi Komunikazio eta

Euskara Zerbitzuak

Publizitatea. 685 730792 /

oalegria@uztarria.com

Bazkidetza. 943 15 03 58

Tirada. 2.500 ale hilero

Inprimategia. Leitzaran Grafikak

Azaleko argazkia. Oihan Amezua

Web orrialdea.www.uztarria.com

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak (erakunde

publikoak)

Uztarriak Bai Euskarari

Oharra. Uztarria

Komunikazio

Taldeak ez du

bere gain hartzen

herri aldizkarian

adierazitako

esanen eta

iritzien

erantzukizunik

iritziaInkesta. Baserritarrezjantziko al zarasantomasetan? 13

mamiaNaroa Azurmendi etaManex Beristain.Nepalgo bidaia hizpide,umeentzako liburuaidatzi dute 04Klik! Ingurumenheziketarekin lotutakoeskaintza zabala,ingurugiro etxean 16Mixio Taldea. Bidezkomerkataritzabultzatzen. 24

jakitekoJose Mari Orbegozo.Oholtzatik jaistean eredantzaria da bizitzakobeste alorretan ere 34

� � �2012KO ABENDUKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

16

Ba al dakizu ‘Korrika 18’ Azpeitiko

kaleetatik datorren urteko martxoaren

20an pasatuko dela? � Uztarria

04

34

egin zaitez bazkide Uztarrian

1.060bazkidegara dagoeneko Uztarrian;

eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuak ereeskuratuko dituzu. Uztarria Komunikazio Taldeak orain arte

12 liburu (behekoak), CD 1 (ondokoa) eta liburuxka biografikoak

atera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen, urteko kuota barruan.

� 943 15 03 58

30euro dira urtean.126.540 euroko aurrekontua du

Uztarriak 2012. urterako.

Liburuxka biografikoak. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia, Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza

mamia � � � � � � � � � kultura04

NAROA AZURMENDI/MANEX BERISTAIN‘Kabir eta Samanen abenturak’ liburuaren egileak

Hemengo umeentzatmezu bat sortu dugu”Nepalera eginiko bidaian ikusi, ikasi eta sentitutakoaislatu dute elkarrizketatuek, “umeen pentsamendumagikoan” oinarritutako ipuinean. �� Eneritz Albizu

P asatu den uz-tailean joan eta Kathmandun, Ne-palen, pasa dituzte bost aste Be-ristain eta Azurmendik. Lehenhiru astetan eskola batean jardundute lanean, eta hurrengo biakbertako mendiak bisitatzen pasa-tu dituzte. Bidaia honetatik sortuda Kabir eta Samanen abentu-rak, haurrei zuzenduriko liburua.Zergatik joan zineten Nepa-lera liburu bat idaztera? Naroa Azurmendi: Hara joan au-rretik, jada buruan genuen ipuinasortzeko ideia. Kasualitatez jarriginen kontaktuan bertako neskabatekin. Hark eskola bat zuen, etajoan eta lan egiteko gogoarekingeunden. Hala ere, zer zegoenikustera joan ginen, gure asmoaez zen haien laguntzaile izatea;

“ziur geunden haiek gurekin be-zain beste ikasiko genuela geukere haiekin.Nolakoa zen zuen egunerokobizitza han? N.A.: Goizetan ni umeekin egotennintzen: jolasten, tailerrak egiten,landareak zaintzen... Manexek, bi-tartean, liburua idazten zuen.Manex Beristain: Umeak joate-an, etxekoekin egoten ginen.Biok irakasle izanda, hezkuntzazhitz egiten genuen eta planakosatzen genituen eskolan hobe-kuntzak egiteko.Zer izan zen bidaiako gauza-rik bereziena edo bitxiena? M.B.: Egunerokotasuna. Lau ne-paldar gazterekin egon ginen bi-zitzen. Elkarbizitza batek eman di-tzaken gauza denak bizi geni-

M.B.: Batzuetan, kulturak askourruntzen du; baina konfiantzadagoen lekuan, etxe barruan,denok berdinak gara. Milaka kilo-metrotara dago hura, bakoitzakbere historia du, eta ezin dugusaiatu berdinak izaten. Elkarrekinharritu egiten ginen askotan,baina ikasi ere egin genuen: horigauza positiboa dela uste dut nik.Zein izan da liburua idazte-ko pizgarria? M.B.: Ipuina apustu pertsonalada: guk bizi izan duguna islatudugu. Egoera batek aberastuegin gaitu, hona ekarri dugu etahemengo umeentzat ere mezubat sortu dugu. Zuzenean ezbada ere, kultura desberdin batezagutuko dute.N.A.: Hizkuntzatik hasita, umeek

tuen: une onak, haserreak, eufo-riak... emozio nahasketa guztiak.N.A.: Egia esan, desberdintasunhandiak ikusi genituen kultura al-detik; baina gu ikuspegi irekiare-kin joan ginen hara, eta haiek erezabalik jaso gintuzten.

Manex haurretako batekin.

kultura � � � � � � � � � mamia 05

ipuina bi hizkuntzatan ikustean,beste hizkuntza eta alfabetoakbadirela jakingo dute. Kanpokoherrialde bat, janzkera… denaberria izango da hauentzat.Zergatik euskaraz eta nepal-darrez? N.A.: Garbi genuen euskaraz etanepaldarrez egingo genuela. In-gelesarekin ere zalantzan egonginen; azkenean, komunikatzekohizkuntza izan baita guretzat. Ha-lere, ez zen inoren ama hizkuntza,eta euskara eta nepaldarrez egi-teak hartu zuen zentzua guretzat.Nola banatu duzue lana?N.A.: Manexek idatzi du euskaraz,nik itzuli dut ingelesera eta gure-kin bizi zen mutil batek, eskuz, in-gelesetik nepaldarrera pasatudu. Prozesua uste baino zailagoaizan da: haien eta gure alfabetoakdesberdinak dira eta bitartekobereziak behar izan ditugu. Ipui-neko marrazkiak, berriz, nik eginditut: erronka bat izan da, ez bai-naiz marrazkilaria. Lan honek zer-bait berezia badu, gugandik irtendela da. Ez dugu nahi izan ezerkomertziala edo profesionala egi-terik: kalitatea hobea edo txarra-goa izango da, baina geurea da.Laguntzarik izan al duzueipuina egiterakoan?

M.B.: Bai, kolaborazioak garran-tzitsuak izan dira. Eskolako gizo-nak marrazki bat egin zuen etaNepalen ezagutu genituen Gas-teizko Ainarak eta Nereak ere ko-laboratu dute. Naroaren anaiak,Beñatek, diseinu kontuetan la-gundu digu; eta Erroteta argitale-txearen aldetik ere, laguntza askojaso dugu.Zer mezu nahi duzue helara-zi istorioarekin? M.B.: Ipuinak umeen abenturara-ko gogo hori islatzen du. Prota-gonistak eskolako umeak dira,ume bereziak: batek zailtasunakditu oinez ibiltzeko eta besteak,berriz, harremanetarako gabe-ziak. Kabirrek bultza egiten duSaman abenturan murgiltzeraeta bera da oinez ibili ezin duena.Samanek, berriz, amaieran Kabirsalbatzen du; komunikatuz etahitz eginez, gehien kostatzenzaion hori eginda, hain zuzen.Amaieran euren beldurrei aurreegiteko gai direla ikusten da. Ne-paleko elementuak islatzea erenahi izan dugu: tigrea, tximinoa,mendi altuak, eskola...Nori zuzenduta dago? M.B.: Berez, 3-5 urte arteko ume-entzako da, oraindik pentsamen-du magiko hori bizi eta ulertzen

dutelako. Halere, guztientzakoizan daiteke interesgarria. Gura-soek paper garrantzitsua dute in-terpretazioan, testuingurua azal-du behar diete umeei.Zein izan dira ipuina idazte-aren arrazoiak? N.A.: Bi helburu nagusi ditu ipui-nak guretzat: alde batetik, zalan-tzarik gabe, eskolarentzat dirualortzea. Bestea, ordea, pertsona-la da: gure ilusio guztiaz eginikogauza bat da. Guretzat sekulakopoztasuna da euren hizkuntzaneta gurean ipuin bat idatzi eta be-raiek ipuin hori eskuartean izatea. M.B.: Ipuinarekin hustu egin gara:emozioak, tentazioak, pozak...Euskal Herrian ezingo genukeidatzi, ezberdina izango litzateke.

Zer sentitu duzue prozesuosoan zehar? M.B.: Prozesua luzea eta politaizan da, oso aberasgarria. Nikuste, liburua ateratzean sekulakopoza eta harrotasuna sentitukodugula.N.A.: Ilusioa azpimarratuko nuke.Ez dugu haientzat soilik egin lana,geure buruagatik ere egin dugu:erronka pertsonala izan da. Zer-gatik ez? Ez du perfektua izan be-harrik, ilusioa eta mimoarekinegindako zerbait bada, ona da.Noiz kaleratuko da liburua?M.B.: Hil honetarako prest egon-go da. Iratzarren erosteko aukeraizango duzue eta liburutegian ereegongo da aleren bat. Bestela,Internet eta sare sozialen bitartezzabaltzen ere saiatuko gara,oraindik ez dugu ongi pentsatu.Gure helburua, oraingoz, hemeninguruan zabaltzea da.Aurrera begira, besteproiekturik ba al duzue?M.B.: Agian honek berak emangodigu jokoa: kontakizunak egin,musikarekin nahasi...N.A.: Lan bat itxi gabe zaila dabeste proiektuetan pentsatzea.Etortzen dena, ez dugu planikegin, baina ziur etorriko direlagauzak.�

Gurukul eskolako partaideak; tartean, Azurmendi –behean, ezkerrean– eta Beristain –Naroaren eskuinetara–. � � �

Ez du Perfektua

izan beharrik,

ilusioz eta mimoz

egina bada, ona da”“

Ez dugu nahi

izan ezer

komertziala

egiterik”“

iritzia � � � � � � � � �06

Urtea amaitzearekin bate-ra nire Uztarriako kolaborazioen bukaera ereiritsi da. Hiru urte eta erdiko abentura luzeaizan da, hiler- hilero zenbait buruhauste bainapoztasun gehiago eman izan dizkidan lanki-detza bat. Hasiera batetik ilusio handia eginzidan abentura bat izan da, irakurleekin batekdituen ideiak eta ikuspegiak partekatzeko au-kera paregabea.

Nire lehenengo kolaborazioan galdera bathelarazten nizuen denoi. Hain zuzen ere, ira-ganera begiratzeak zertarako balio digun.Galdera honen erantzuna garbiago baduzueorain nahiko sari litzateke niretzat, nire helbu-ruak beteta geldituko liratezke. Badakizueiada ziurrenik, nire ustez ezinbestekoa delairaganera begiratzea orainaldia ulertzeko. Ira-ganeko ikasietan daude gaur eguneko gerta-karien nondik norakoak ulertzeko klabeak.Hain zuzen ere, iraganeko akatsak kontutanizan behar ditugu etorkizunean berriro ezerrepikatzeko. Ildo horretan, orain dela gutxiargitaraturiko artikulu zientifiko batek zioenbezala, gizakiek eta primateek antzeko joka-bideak ditugu muturreko egoeretan. Bainagizakiak garatu duen ezaugarri nagusia hiz-kuntza garatuarena da. Berau izateak aukeraematen digu elkarrekin komunikatzeko etaakordioetara iristeko. Bada garaia hizkuntzaizatea gure tresna bakarra dauden arazoaketa gaizki ulertuak konpontzeko.

Sozialki sentikorra den gizarte bat garatze-aren beharra ere konstante bat izan da nireurte hauetako idazkietan. Uste dut ezinbes-tekoa dela gizarte justuago bat garatzea,guztion beharrak asetzen saiatzen dena etadagoen aberastasuna justuago banatzen da-kiena.

Kultura garapena ere garrantzitsua izangoda etorkizuneko gizarteen garapenerako, etagurera etorriaz, azpimarratzen saiatu naiznire idazkietan zenbat kultur potentzial dau-kan gure herriak. Ez da kasualitatea Europa-ko hizkuntzarik zaharrenetarikoa izatea bere

Bidearen amaiera

� � �Ahots eta ideia berriekjarrai dezatela aldizkarihonetako orrialdeakbustitzen

� � � � � � � � � � � � � � � �markel mendizabal� � �

ikur nagusienetariko bat. Ondo kudeatzenden kultura-arloa herri batentzat aberasga-rria eta beharrezkoa da.

Azkenik, politikan parte-hartze modu be-rrien beharra ere aipatu dut. Ondorengo be-launaldiei hobeto kudeaturiko bizitza publi-koa behar dugula oso firmeki sinesten dut.

Ea aipatu berri ditudan arlo guztietan guregizartea etorkizuneko erronkei aurre egitekogai den. Denon onerako izango dela ziurnago.

Gero arte, ez adioAzkenik, eskerrik beroenak eman nahi nizkie-ke Uztarria kultur elkarteko kide guztiei, leihobat eman didatelako nire herritarrei gai des-berdinei buruz jarduteko.

Eta beraien lana goraipatzea ere ezinbes-tekoa deritzot, beraiek kultura eta herri dina-mikaren sustatzaile bezala egiten duten rola-gatik. Ezin ulertu Azpeitiko azken hamarkada

hau beraien ekarpena kon-tuan izan gabe.

Azkenik, ahots etaideia berriek jarraidezatela aldizkarihonetako orrialde-ak bustitzen, de-

nontzat mesedegarriizango da eta. Geroarte guzt ioi , ez

adio!!�

Karamelo ederrak dira eu-kaliptozkoak, zaporetsuak eta gogorrak ditutatseginenak, sudurzuloak irekitzen dituzte-nak, telebistako iragarkian soka ahoan zuelahortz zuriekin agertzen zen arrantzalerenare-nak bezalakoak.

Baporeak ere egin izan ditugu eukaliptohostoekin, neuri pertsonalki asko lagunduizan didate, askotan egin izan ez baditut ere.

Gainontzean EZ, EZ, EZ, EUKALIPTURIKEZ! Ez hemen Euskal Herrian, ezta Galizianere, mapa politikoetatik haratago,inguruhauetatik kanpora! Arbola bezala maite dut,errespetu osoa diot, baina ez dago dudarikondoen Australian egonen dela.

Insignis pinuekin hasi ginen, orain delamende eta erdi edo. Eman ere egia esanbehar bada, eman digu, baina amaitu da, gai-tzak jo du eta oraingoan larri jo ere. Geuk ezinneurria hartu eta badirudi naturak berak jarridituela gauzak bere lekuan. Beraz eta mese-dez, ez gaitezen lerdotu, aski da, ez dezagunokerrera jo, utzi eukaliptua landatzeari!

Bizkaitik barrena gero eta gehiago ari dahedatzen, Gipuzkoan lehen alerik ez bazenorain baso gazteak ikus ditzakegu, kontura-tzerako hedatuko da eta eskasa zena ontzathartzen amaituko dugu, azkenean. Zahartzengarenean haurrei zer esan behar diegu? AhInsignisa... hura bai arbola! Lurra sasiz betetaeta lehortuta uzten zuen baina basamortuhau baino hobea zen behinipein.

Denok dakigu eukaliptuaren zura paper in-dustriarako erabiltzen dela. Badakigu lan-postu askori eragiten diola paper pulparenindustriak Euskal Herrian, baina eukaliptua-ren apostua alde batera uzteak ez dut ustearriskuan jar ditzakeenik. Inportatu dezatelaegurra, edo nahi dutena asma dezatela,horko ingeniari, kimiko, industrial eta abarguztiek, baina utzi adarra jotzeari.

Bestalde, lurjabeek naturarekiko errespe-tua izan behar dute, eta ez badira kontura-tzen negozio horiekin egiten ari diren kalteaz

Jodidus eukaliptus

� � �Orain ura dugu, benetakoaltxorra, baina idiotarenaegiten jarraitzen badugugaltzeko bidean gara

� � � � � � � � � � � � � � � �iosu salegi� � �

ez dute merezi lurjabe izatea, ez baita hurajainkoak emaniko dohain bat. Ordaindu due-lako bakarrik ez da natura horren jabe, berakustiatu dezake hor dagoena, baina kontuz,beste guztioi eragiten digu, hor egiten deneragina izugarria da –ez naiz exageratzenari– eta gaizki egiten badu urteetako kalteaeragin dezake ekologian. Kalte horiek erreku-peratzea oso nekeza izan ohi da gero. Galde-tu behe aldekoei bestela. Orain ura dugu, be-netako altxorra, baina idiotarena egiten jarrai-tzen badugu galtzeko bidean gara. Ez dagourrutira joan beharrik hori ikusteko.

Desertizazioa eta egarriaEspainiak kristoren zorra du, eta ez Alema-niarekin eta abarrekin, baizik eta ekologiare-kin! Aspaldidanik egin behar zena egiteko

garai txarrak ez dira. Banan bana arbolaksartu eta erreforestazio nahiz ubi-

deen plan serio bat egin.Lanpostu pila sor daitezke.

Guk ere nahikoa izurratu dugu in-gurua kaminoekin, fabrikekin eta

abar. Oraindik harro jar-duten dugu geure pai-

saia gora eta behe-ra, bada argi ibili

gaitezela, gau-zak izorratzea

konpontzea baino askozzailagoa baita.

Utzi eukaliptua landatzeari,ja!�

iritzia � � � � � � � � �08

� � �ESANA DAGO� � � � � � � � � �

� � �“Rallyetanesperientziakgehiago balio dutokia ezagutzeakbaino”IÑAKI ETXENAGUSIAargazkilaria

� � �“Baserri giroangeratu balitz,museoan legokebertsolaritza”

� � �“Euskal Herrieuskalduna lortukobada, osoabersgarriak diraBertso Eskolak”

� � �“Gaur bezainondo bertsotaninoiz ez dela eginziur nago”IMANOL LAZKANObertsolaria

Iñaki Etxenagusia.

� � �HIZKUNTZ ESKUBIDEAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

GORA. Irgarkiak euskaraz.Olentzerok ez dio ikatza behintzat emango dendari honi. Gabon atarian, jostailuakiragartzeko publizitatea banatu du etxe guztietara, euskara hutsean. � Uztarria

BEHERA. Ikatza banketxe honentzat.Erakusleihoan kolore bizi eta dimentsio handiko iragarkia du jarrita banketxe honek.Talde sendoagoa litzateke euskaraz beste hainbeste egingo balute. � Uztarria�

��

iritzia � � � � � � � � �10

� � � � � � � � � iritzia 11

Jostailuen katalogoak iritsi zaizkigu etxekopostontzira. Eroskiko apaletara aspaldi iritsiziren turroiak, mazapanak eta abarrak. Herri-ko kaleak ere laister izango ditugu apain-apain, dotore asko argiztatuta (ez izan presa-rik, alkate jauna). Hala da eta hala izan bedi.Gabonak badatoz eta bizi izan dugun besteurte bat badoa, 2012arekin bataiatu genue-na.

EREan dagoen ikazkina ere hasi da txon-dorra zulatu eta mundu honetara batere erru-rik gabe (berezko pekatuaz) etorri direnneska-mutikoentzat opariak atera eta atera.

Olentzeroren kezkak� � � � � � � � � � � � � � � �txetxu urbieta� � �

� � �IKUSTEKOA!� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

�BIDEGORRIA BELTZ ETA ITSU.Landetako bizilagunek, oinezko gisa, inoiz ez dute erraztasun handirik izan. Azkenaldian oinezkoentzako pasabide etasemaforo berriek zerbait arindu dute egoera, baina badago zer hobetua. Amuko zubi ondotik bariantearen bestaldera joatekolur azpiko pasabidea, bidegorri ere badena, horren adibide da: zortzi argi ditu eta zortziak apurtuta, aspalditxotik. �� Uztarria�

Urte osoa kolpe zorririk jo gabe pasatuondoren, egun bakarreko kontratua eginda,gau bakar batean milaka haurren zorionajokoan.

Patagoniatik etorri berri den Olentzerojauna kezkatuta somatu dut. Pipa hortzeanduela, marmarka, lelo bakar bat du: “Kostaala kosta, haurren ilusioan murrizketarik ez”.Baina jakin badaki aspaldiko erronkarikgogorrenari aurre egin beharko diola.Lehenago ere, larre motzeko urteak izan ditubaina esnemamitan hazi eta hezi diren gura-soen seme-alaben nahiak asetzea ez da lan

xamurra izango. “Hik zer egingo huke”, galde-tu dit Olentzero lagunak. Erantzuna: Guraso-ekin psikoterapia, oparien materialtasunabaztertu eta magiaren indarrean sakondu.Oheratu aurreko haurren begi ederren dir-dirordainezina, esnatu orduko arbolapekooparitxoak eragindako ezuste-aurpegia, horida magia, hori da balio duena, hori da paradi-sua.

Haurrok izan lasai, Olentzerok ez dizueinoiz hutsik egingo (gurasoek agian bai).Zuek, bakar-bakarrik, bihotzarekin idatzitakogutuna bidali.�

iritzia � � � � � � � � �12

LETREN ERREINUA. Lortu dugu, azkenean! Taldea osatu da, eta nolakoagainera! Giro goxo eta lasaia, jende partehartzailea, dinamizatzaile bikaina, liburuinteresgarria... Primerako osagaiak plater on bat lortzeko. Bigarren liburuari ekite-kotan gara. Ekimena abian jartzeak lan pixka bat eman du, baina martxan da jada.Zorionak guztioi!

Literatur solasaldiak liburutegian

� � � � � � � � � � � � � � � �maite garmendia� � �

� � �AZAROKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

ARRAKASTA. Gauaz eta tabernan, parrandan ber-tsoa./Hemendik hara dabil bertsolai mordoa./Ilargi-argi-tan musak alaituz giroa,/noiz izango da aizu hurrengosaioa?

Bertso parrandan

TUPPERRA. Pixkanaka-pixkanaka urrats berriak ematen ari garasortzen dugun zaborraren kudeaketari dagokionean. Denbora pixkabat pasatu da hondakinak sailkatzen hasi ginenetik, eta oraingohonetan, plastikozko zorro eta paperak murrizteko helburuarekin,

Beste urrats bat zero zaborrerantzherriko harategietara eta arraindegietara erosketak egitera joatengarenean eramateko tuperrak banatu ditu Udalak. Denon aldetikgogo pixka bat jartzea nahikoa delakoan nago ni. Bide onetikgoaz!�

Desorekan bizi gara, barne mailan, Euskal He-rrian bertan, nahiz lurralde ezberdinen artean. Ho-nela, herrialde batzuk azpigaratu (deitzen) ditugunbitartean, hemen edozer erosi eta edonoiz bota izandugu zakarretara, non amaituko zuten askorik axolagabe. Urteen poderioz, herrialde azpigaratu batzukgaratze bidean egotera pasatu dira. Zenbait beldur-tzen ere hasi da, garatze bidean zirenak mundukopotentzia nagusi bilakatzen ari dira eta.

Duda izpirik gabe Txina da herrialde horietanadierazgarriena. Asiar erraldoia, mila milioi biztanlebaino gehiagorekin, munduko herrialderik popula-tuena da. Gaur gaurkoz zonalde ugari nekazal ere-muak ditu, baina industrializazio prozesua gelditugabe ari da aurrera. Munduko biztanleriaren seirenaTxinan bizi dela kontuan hartuta, txinatarren bizi ohi-turek sekulako dimentsioa hartzen dute mundu mai-lan. Guk bezain beste zabor sortzen duten egune-an, ia-ia akabo mundua!

Salto!� � � � � � � � � � � � � � � �yuri agirre� � �

Adituek diotenez, txinatar guztiek batera saltoegingo balute, planeta bere ardatzetik mugiarazikolukete. Azpeitiarrok harro fama dugu, eta apustu za-learena ere apur bat bai. Ez gara hainbeste, ezta gu-txiago ere, baina paparra erakusten trebeak ez ga-renik ezin esan. Nolanahi ere, aitortu dezagun, kos-tatuko litzaiguke denok batera eta indar guztiekinsalto egin arren lurrikaratxoren bat sortzea ere.

Eta, hala eta guztiz ere, egin ditzakegu gauzahandiak. Hondakinak gaika sailkatu eta etxe atarianuztea salto egitea bezain erraza da. Ez duguplaneta hankaz gora jarriko, alderantzizkoa, goragoaipatutako desokerak gutxitzen lagunduko genuke.Aldaketa txikia dela? Noski, baina txikitasunakegiten gaitu handi. Hondakinak biltzeko atez atekosistema jarri duten herrietan, birziklatze tasei bueltaematea lortu dute, %20a izatetik %80a izaterapasatuz. Nik uste, badugula salto egitekogaraia.�

Gure baserri zaharrean, umeak ginela, urteroizaten zen jaiotza berriren bat, baina Gabonetan ezgenuen naximenturik jartzen. Orain bai, jartzendugu, nahiz eta haurrik ez den ia jaiotzen.

Garaiak galanki aldatu dira, baina irudi maitaga-rriak hor dirau: naximentua. Aita-amak haurrarekin:zer nahi duzu xumeago eta samurragorik? Zer beti-koago eta beteagorik? Zer humanoago eta jainkoz-koagorik? (Eta aita-amen ordez bi ama badira, edobi aita? Ondo badira, ondo da. Ondo bitez!).

Naximentua: ama Maria, aita Jose eta Jesus haur-txoa. Baina ez pentsa etxe edo aterpetxo hartanjaiotza bakarra izan zenik. Markosen ebanjelioakargi eta garbi dio Jesusek lau anaia zituela (Jakob,Jose, Simon eta Judas) eta “arrebak” gainera (batbaino gehiago, alegia; baina haien izenik ez zaiguematen: neskak izan...).

Horra hor, bada, naximentuan Maria eta JoseJesus haurrarekin. Dogma kristauak dio, ordea,

Naximentua� � � � � � � � � � � � � � � �joxe arregi� � �

Jesus ez zela Joseren semea: “Jainkoaren semea”zela eta ez zuela gizonezko aitarik. Nork uler dezakegaur horrelakorik? Zuk ez? Nik ere ez.

Dogma kristauak dio gainera Jesus “Jainko enkar-natua” dela. Hori bai, sinesten dut eta nahi nuke si-netsi, baina ez edonola. “Jainkoa” ez da Izaki Gorenestralurtarra, unibertsoan leku batean eta ez besteinon, une batean eta ez beste inoiz, haurtxo baten-gan eta ez beste inorengan sortu eta jaioa. “Jainkoa” diodanean, Ontasun Zoriontsua diot, denororen Onezko Hondoa, diren guztien Maitasunez-ko Bulkada eraldatzailea. Zergatik deitu zioten Je-susi “jainkozko” edo “Jainko”? Oso sinplea da: on-tasun zoriontsua bizi izan zuelako.

Nik ere bai. Den guztiaren Onezko Hondoa, “Jain-koa”, ikusten dut eta gurtzen naximentuan: izar dirdi-ratsuan, goroldio apalean, artzain pobreengan,Maria eta Joseren begiradan, Jesus haurtxoaren-gan. Eta beste guztiengan. Zuregan. �

Galtzen hasita, zer izan zen aurrena:

Jainko Guztiz Ahaltsua, oiloa ala

arrautza? � Uztarria

Baserritarrez

jantziko al zara

santomasetan?� Ainitze Agirrezabala

PEDRO MENDOZAjubilatua

“Lehen, inoizjantzi izan naiz,santomasetakoazoka-lehiaketara

aurkezten baikinen, baserrikofruitekin. Jantzi ez aren, ordea,urte osoan naiz baserritarra, hanbizi eta egiten baitut lana”.

KRISTINA AZPITARTEetxekoandrea

“Ez naiz inoizjantzi. Izatezazkoitiarra naiz,eta gabonetan eta

sanandresetan ere ohiturarik ezdut izan sekula. Gure umegaraian jende gutxi jazten zen;orain ohitura gehiago dago”.

MALEN BASTIDAikaslea

“Olentzerorenegunean erejantziko naiz. Etasantomasetan

Begoña zaintzailearekin joangonaiz plazara, txorizoa jatera”.�

���INKESTA� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

� � � � � � � � � iritzia 13

Gaur botila erdi hutsarena kontatu ditlagun batek. Badakizue, botila nola ikustendugun eta hori guztia: baikorrek erdi betetaikusten omen dute. Ezkorrek, berriz, erdihutsa. Lagunak esan dit hori ez dela beti ho-rrela. Badirela botilak ikusteko beste modubatzuk ere, interpretatzeko beste era batzukere. Eta esan dit batzuetan komenigarriagoadela erdi hutsa ikustea, horrela beste botilabat inguratzen hasten baikara.

Lagunak esan dit, krisia denon ahotanegoten hasi aurretik boti la erdi betetazegoela, baina baikortasun horren bueltan

Botilarena� � � � � � � � � � � � � � � �eñaut frantzesena� � �

inork ez zuela ezer egiten botila guztiz beteaegon zedin. Orain, berriz, krisiari errua botaeta negarrez ari denak, botila hutsa ikustenomen du, baina orain ere ba omen daudebotila betea egon dadin gauzak egiteko prestdagoen jendea. Eta inguruan begiratzekoesan dit. Lehen zertaz hitz egiten genuen, eta orain zertaz hitz egiten dugun lagunarte-an.

Azken aldian lagunartean asko hitz egindugu negozioak jartzeari buruz, zerekin ateradaitekeen soldata duin bat, eta abar.Konparazio batera, T.k pop up denda bat ire-

kita dirua egin daitekeela dio; J.P.k hainbatproduktu banatuta negoziotxo bat egitekoasmoa azaldu zuen; J. esan eta esan ari daorain dela taberna hartzeko garaia; G.ksex-shopa jarri behar dugula dio, krisi garaie-tan jendearen aisia gauza merkeetarabideratzen dela. Ziurrenik inork ez du esan-dako negoziorik montatuko, baina horrelakoideia xumeak dira zerbait handiagoaren ha-siera.Agian, arrazoi du nire lagunak. Botila erdihutsa ikusi behar dugu. Has gaitezen bestebotila bat bilatzen.�

���� � � � � � iritzia 15

Jantzi berdezIngurumen-heziketarekin lotutako eskaintza zabala duteIngurugiro Etxean. Museoko programez gain, beste bisitaosagarriak egiteko aukera ere ematen du. �� A. Agirrezabala

mamia � � � � � � � � � klik!16

�INGURUGIRO-ETXEA.Iraunkortasunarekin lotuta, arlo tematiko desberdinak(klima aldaketa, biodibertsitatea, mugikortasuna...)lantzeko lau erakusketa areto ditu museoak; baitabideoteka eta ingurumen gaietan espezializatutakoliburutegia ere. Eskaintza hori osatzeko, kanpoko hainbatinstalazioetara ere ikustaldiak antolatzen dituzte.Horretaz arduratzen dira Ana Arruti, Edurne Agirre etaItziar Unanue.

�SAILKATZENHondakinen programa ari dira lantzen argazkiko ikasleak. Hainbat hondakin dagokienedukiontzietan sailkatu behar dituzte.

klik! � � � � � � � � � mamia 17

IGARA ERROTA.Antzinatik datozen urarenohiko erabilerak ezagutzekoaukera eskaintzen du XVIII.mendeko errotak. Gauregungo energia-iturrienarazoak ezagutzera ematendituzte eta uraren indarrabaliatuz, energia berriztagarrimodura agertzen da Igarakoerrota. Igarara doazenekarto-irina nola egiten denikusteko parada dute.

�

HONDAKIN UREN ARAZTEGIA.Etxeetako ur zikina ibaira botatzeko moduan jartzeko urari zertratamendu ematen dioten azaltzen dute LasaokoBadiolegiko hondakin uren araztegian.

�

�KONTSUMO IRAUNKORRAREN GELA.Kontsumo iraunkorraren inguruan hausnartzea da helburua.Horretarako, taldeka, erosketa baten simulazioa egiten duteikasleek, eta erositakoaren arabera –bertakoa eta garaikoaden, alferrikako bildukinik duen, osasuntsua den...–, baloraziobat egiten da gela osoaren artean erosketarik arduratsuenazeinek egin duen ikusteko.

mamia � � � � � � � � � klik!18

�HIRI HONDAKINEN ZABORTEGIA.Sortzen dugun zaborrak zer tratamendu duen eta zabortegikontrolatu baten funtzionamendua azaltzen dute Lapatxen.

�ESKOLA AGENDA 21, GAUrtero, ingurumen gai bat (ura, hondakimateriala prestatzen dute museoko hezoinarrituta, Azpeitiko ikasleek herriko dgabeziak, beharrak... aurkitzeko. Ondoreforoa egiten dute eta udal-audientzian

�IBAI-EDER URTEGIA, NUARBEN.6.598.000 metro kubikoko kontsumoa betetzeko eraikia dago eta zazpi udalerritako –Azkoitia,Azpeitia, Zestoa, Zumaia, Getaria, Zarautz, Orio– 61.173 biztanleren beharrizanak asetzen ditu.Argazkian, emari ekologikoa; segundoko 900 litro askatzen ditu, gutxi gorabehera. Urtegiareneta Oñatz bideko eta Lasaoko araztegien eskumena Gipuzkoako Urak enpresak du.

klik! � � � � � � � � � mamia 19

EDATEKO UREN ARAZTEGIA.Uraren zikloaren baitan, Ibai-Eder urtegiko uraOñatz bideko araztegira doa, eta han edangarribihurtzeko beharrezkoa duen tratamenduaematen diote.

�

ARRANTZIA BEREZIA.inak...) hartu eta horren ingurukozitzaileek. Gero, material horietaniagnostikoa egiten dute daudenen, guztien artean eskolartekoaurkeztu.

IndarrakbatutaNatatxa Films eta Nazkau ez!! taldeen bateratzetiksortu dute Erabaki Produkzioak. ‘Oinaze galduak’ daekoizpen etxe berriaren lehen fruitua. �� A. Agirrezabala

Egunerokotasunaren atza-parretatik askatzeko egarriz, erraiak sutaneta bihotza minez, guztia utzi eta berekin aldeegiteko eskatzen ari zaio mutila, behin etaberriz. Telefono deiei entzungor, ahul, men-dekotasunean eroso, bizitza berri bati ekite-ko indarrik gabe da neska. Ezin du ikusi haingertu; sentitu hain urrun. Hasierako etsipe-nari eta desesperazioari, laster hartuko dielekua haserreak eta amorruak. Errutinarenamaraunean harrapatuta bizi diren bi pertso-naia bereziren ezinezko amodioa du ardatzErabaki Produkzioak ekoizpen etxe berriarenlehen uztak: Oinaze Egoitzak film laburrak.

Bederatzi minutuko iraupena duen fikzioz-ko laburmetraia aurkeztu eta lehen emanal-dia Sanagustin kulturgunean eskaini zuten,urriaren 24an. Lekeitioko 35. Euskal Zinemaeta Bideo bileran ere aurkeztu dute lana, etahil honen 14an Azkoitiko Matadeixe Kultur-gunean ikusi ahalko da.

Natatxa Films eta Nazkau Ez! Produkzioaktaldeen bateratzetik sortu dute Erabaki Pro-dukzioak. Lau kidek osatzen dute taldea:Asier Sustaeta eta Oihan Amezua Nazkau

Ez!-etik datoz; Karlos Ibarbia eta Netzer Be-reziartua, berriz, Natatxa Filmsetik. Batera-tzeaz, produkzio talde berriaren hastapenazeta aurrera begirako helburuez hitz egin duUztarriak Sustaeta eta Ibarbiarekin. Hala,talde berria sortuta, aurrerantzean egingo di-tuzten lanak Erabaki izenez sinatuko dituzte.

Indarrak metatzeko erabakia hartu aurrekourteetan ere, izan dute elkarren berri eta be-harra bi taldeek. Nazkau Ez!! taldeko kideSustaetaren esanetan, Tiobibo Azpeitikorock taldearen Koloreak bideokliparen gra-baketan toma bikoitzak hartzen laguntzekoeskatu zioten, 2004an. “Haiek erabiltzenzuten kamera bera nuen, eta kameralari lanaegin nuen. Duela bi urte, berriz, geu joanginen haiengana eskean. Natatxa FilmsekUrrestillan lokala du, Udalak utzita; eskuraga-rri zegoen eta han grabatu nahi genuen Ezi-nean taldearen Emakumea bideoklipa”.

Hitzetatik ekintzetaraAzken aldian, Natatxa geldi samar zebilen;Nazkau Ez!!, ostera, abiatu berri. Batzuek etabesteek erabiltzen zuten materiala bera

mamia � � � � � � � � � kultura20

� � �DATUAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

NATATXA FILMSZinema eta bideogintza indartzekoxedearekin sortu zuen lagun taldebatek, 1999an. Record Man (1999). Grabatutakolehena. Atleta baten historia du hizpide. Bazkaria poxpolotan (2001). Gazteezkontzen den bikote baten historia da. EHNAren iragarkia (2002).Bailara (2004). Euskal mamueiburuzkoa. Zientzia fikzioa. Partehartzehandiena izan duen lana.

NAZKAU EZ!!Nazkau Ez!! musika-taldeko kideAsier Sustaeta eta Oihan Amezuakontzertuak eta bideoklip sinpleakgrabatuz hasi ziren. Taldeak jotzearilaga bazion ere, geroztik Ezinean,Leok’k eta 12 Tribu taldeentzathainbat bideoklip grabatu dituzte.

kultura � � � � � � � � � mamia 21

�

zenez, elkarren beharrak asetzeko elkartzeaerabaki zuten.

Duela urtebete hasi ziren taberna bateanbiltzen, astero. Hasieran, zinemagintzareneta ikus-entzunezkoen joera berrien inguruanhitz egiten zutela adierazi dute, baina “errit-mo hartan taldea erretzeko arriskua zegoelaeta, teoriatik praktikara pasatzeko beharra”ikusi zuten; “alegia, hitz egiten genuen horiguztia martxan jarri behar genuela”.

Bere garaian argia ikusi gabe geratu zenproiektu bat bazuen esku artean Natatxak:Kronos. “Oso aurreratuta genuen dena; gra-batzea baino ez zen falta –dio Ibarbiak–. Ak-torea azkoitiar bat izango zen; FrantziakoLandetan grabatu behar genuen eta lekua

ginen. Orduan sortu zen Oinaze egoitzak filmlaburra.

Kalitate handiko irudiakNatatxaren ordura arteko proiektu guztiak ka-lean grabatuak ziren, baina lokala edukita,espazio fisiko hura egokitu eta bertan gauzakegin zitezkeela jabetu ziren. Bi taldeen aurre-ko lanak ikusita, "helburu zehatz batzuk finka-tu" zituzten."Grabaketarako erabili dugunmateriala, kamerei dagokienez, oso desber-dina izan da, askoz ere hobea. Lehenago,etxeko-kamerak erabiltzen genituen; gauregungo kamera digitalekin alderatuta osokalitate kaxkarrekoak. Noski, garai hartan,baliabide teknikorik ez genuen eta geneuka-

ere bisitatu genuen; lan hartarako diru bat bi-deratuta-eta dena genuen, baina bertan be-hera geratu zen data kontuagatik. 2004a-edo zen. Geroztik, kontu pertsonalengatik–seme-alabak izan, familia osatu...– taldeageldi samar egon da, baina Netzer eta biokarantza hori, har hori genuen. Bagenuenproiektu hari berriz heldu eta gauzatzekogogoa".

Hala, talde jaio berria martxan hastekoKronos laburmetraia ona izan zitekeela-etalanari ekitea pentsatu zuten. "Baina hura gra-batzeko eguraldi ona behar zen –gaineratudu Sustaetak–, eta uztaila arte itxaron beha-rra zegoen. Bitartean, beste zeozer egin ge-nezakela eta, ideia bat bota eta garatzen hasi

Iñigo Aranbari, Erika Olaizola, Gurutze Eizmendi, Karlos Ibarbia, Oihan Amezua, Netzer Bereziartua eta Asier Sustaeta –lurrean eserita–. � � �Erabaki

narekin moldatzen ginen. Oinaze egoitzaklan honetan azpimarratzekoa da irudi aldetiklortu duguna. Pelikula batera inguratzendiren kalitate handiko irudiak dira. Kamerezgain, argiztatzeari dagokionean ere, azkenlan honetan oso emaitza onak lortu ditugu.Orain arte, 500 volteko Lidl-eko bi foko geni-tuen; halamoduz genbiltzan, nahiko lanekin;baina Lakrikun Antzerki taldeak heuren argi-teria utzi eta kristoren mesedea egin digu".

Ibarbiaren esanetan, "kontua da, kalitatehori lortzeko baliabide asko behar dela. Kasuhonetan, Ohianek eta Asierrek jakinduria ba-karrik ez, material aldetik ere ekarpen handiaegin dute. Oihanek duen kamera-ekipo pro-fesional batekin ari gara, eta hori oso gares-tia da. Material tekniko garrantzitsua beharda eta taldeak baliabide propio hori izatekodiru asko behar du. Orduan, uste dut hori erebadela erronka. Ezagutza prozesu bat dahau, denetik ari gara ikasten, eta lau lagunenartean lan txukuna egin daiteke. Espazio fisi-ko bat badugu eta ekipo bat erosi eta mailahau ematen jarraitzeko zenbat txanpon behardugun kontuak atera beharko ditugu".

Telebistako telesailetan edo filmetan ezbezala, Erabaki Produkzioak ekoiztetxe be-rrian ez dute zuzendari figurarik; ardurak etalanak bakoitzak duen esperientzia pertsona-laren arabera banatu dituzte. Netzer Bere-ziartuak, esaterako, gidoia egin eta sakondudu; Karlos Ibarbiak audioa landu; Asier Sus-taetak edizioa eta muntaketa lanen ardurakhartu ditu; eta Oihan Amezuak argazkiarenmunduan duen esperientziarekin, kamera etairudi lanetan murgildu da. Sustaetak kontatuduenez, “lan-ordu asko dira. Nik, esaterako,Internetetik pare bat programa jaitsita neurekasa etxean ikasi nuen editatzen. Denbora

asko eskaini behar zaio; hamar minutukoiraupena duen bideoklip edo laburmetraiabat editatzeko 300 ordutik gora behar dira,gutxi gorabehera”. Dekoratua muntatzeakere “lan eta buruhauste handiak” eman diz-kiela gaineratu du Ibarbiak.

Profesionalak, kamera aurreanEkoizpenerako erabili dituzten aktoreak etxe-koak izan dira: Erika Olaizola eta Gurutze Eiz-mendi ama-alaba azpeitiarrak, eta Iñigo Aran-barri azkoitiarra. Sustaetak aditzera emanduenez “neskaren papera argi ikusten ge-nuen Erikak izan behar zuela. Ballet-dantza-ria irudikatzeko ezaugarri fisiko egokiak ditu:argala, azal txuria... Mutilari zegokionean, za-lantza gehiago genuen, eta Olaizolak berakproposatu zigun Aranbarri. Eizmendirekinere berari esker jarri ginen harremanetan.

Kontakizuneko bikotea Olaizolak eta Aran-barrik osatzen badute ere, Eizmendik antzez-ten duen papera “giltzarria” da. Nabarmendudutenez, “auziaren iltzea izango da. Bera fil-mean agertzen den momentuan hasiko daikuslea istorioa ulertzen”.

Grabazio guztia, “pertsonaika” egin dute.“Aktoreak elkarrekin ikusten dira filmean,baina ez dira plano berean agertzen. Sustae-tak eta Ibarbiak aditzera eman dutenez, “osogustura geratu gara egin duten lanarekin. Gi-doia idatzita pasatu eta bakarrik funtzionatudute aktoreek. Rec-i eman besterik ez duguegin. Profesionalak dira eta gozagarria izanda haiekin lana egitea.

Erronka berrien aurrean, lanerako gogoafalta zaienik, behintzat, ezin esan. Zazpiga-rren artearen zale direnek ea aurrerantzeanere Erabaki ekoiztetxearen fruitu berriez go-zatzeko parada izaten duten.�

mamia � � � � � � � � � kultura22

�

kultura � � � � � � � � � mamia 23

ERIKA OLAIZOLA aktorea

Oso garrantzitsua da pertsona batek zehazki zer

behar duen esatea, zuk hori eman ahal izateko”“� � �“Azalez zuria, gorpuzkeraz me-harra”, bitxien kutxako ballet-dan-tzaria Erika Olaizolak (Azpeitia,1989) hezur-mamitu behar zuelaargi zuten Erabaki Produkziokokideek. Geroztik, haien “musa”bilakatu da aktorea. Zer moduzkoa izan da espe-rientzia? Oso aberatsa. Ezustean harrapa-tu ninduen Netzerrek [Bereziar-tua] kalean. Proiektuaren berrikontatu eta nik parte hartzea nahizutela esan zidan. Nik ez nituenezagutzen, baina gogoarekin jasonuen proposamena eta ikusinuen zeozer garrantzitsua zelaberaientzat. Istorioa asko gustatuzitzaidan, ideia oso orijinala da,eta ‘aurrera’, esan nion. Lanaondo egin nahi duten pertsonakdira, eta oso gustura nago partehartzearekin.Grabazioak-eta zer moduz? Niretzako berria izan da kamerabakarrarekin grabatzea. Film la-burrena ezagutzen ez dudan te-rrenoa da. Goenkale-n, esatera-ko, kanpoko grabazioak –zerbaitberezia ez bada, behintzat– ka-mera bakarrarekin egiten badiraere, platoan bost kamera erabil-tzen dituzte. Film labur honetan,

ordea, kamera bakarra dago, etahasieratik bukaerara behin bainogehiagotan grabatu behar da,plano eta norabide desberdine-tatik. Egun batean grabatu ge-nuen. Egun gogor bat; esan nahidut, goizean hasi eta iluntzeko ha-maikak arte. Aipatzekoa da irudi aldetikmaila handiko filma dela. Hori ia beraiek lortu duten zerada. Nik ez nuen espero hainbes-terako izango zenik, baina, bai;planoak, koloreak, argazkia...Asko zaindutako irudiak dira. Eta zer pentsatua ematenduen film laburra ere badela.

zela... Denetik dago. Baina beno,hor zaude zu esplikatzeko.Aktore-zuzendari figura fal-tan bota al zenuen? Bai, nik esaten nien, lau pertsonazarete eta bakoitzak ondo daki-zue zuen terrenoan zer eginbehar duzuen, baina, horizontale-an lana egiteak ekartzen du laufilm desberdin egotea. Lau burudesberdin direlako. Orduan, osogarrantzitsua da pertsona batekesatea zehazki zer behar duen,zuk hori eman ahal izateko. Horifaltan bota nuen, babes hori...Eta, heroinazalearen pape-rean nola moldatu zinen?Pintxatu egin behar nintzen, etabizitzan esperimentatu ez dudanzerbait da. Noski, neska haren-tzako hortzak garbitzea bezalaizan behar zuen; egunero egitenduen zerbait. Terreno horretanere pixka bat galduta aurkitu nin-tzen. Nola egin ez nekien, eta Ne-tzerrek erakutsi behar izan zidan. Erabaki ekoiztetxearenproiektuetan hartuko alduzu berriro ere parte?Beraien musa naizela esan dida-te, eta ni ere gustura. Lan-munduhonen gauza ona da egon naite-kela han eta hemen gauza des-berdinak egiten. Neuretzako ereesperientzia ederra da, eta duda-rik gabe hartuko dut parte. Be-raiek ere badakite lasai deitu de-zaketela, hor gaudela.�

� A. Agirrezabala

Ohituta gaude dena bandejanhartzera, bai antzerkian, bai... de-nean. Guk istorio bat dugu egin-da, baina filma ikusi eta gero, ba-koitza istorio desberdin batekinaterako zen, eta nik uste dut horidela aberatsa, bakoitzak zer uler-tu duen; zeren denenak baliokodu, seguru baietz. Ez da ‘gauzabat horrela da eta kito’. Ez. Eta,gero, filmaren ondoren koadrilaniritziak konpartitze hori dago,ezta? Nik ere denetik entzun dut.Gustatu denei. Batzuk, ailegatudira istorio hori lotzera. Beste ba-tzuk, berriz, ez dute ezer ere uler-tu; ez dira enteratu ere egin kukua

Justizia da gakoaMixio Taldeak bidezko merkataritza denda jarriko duaurten ere Frontoi Txikiaren ondoko lokalean. Ekimennagusia dute hori azken urteetan. �� Mailo Oiarzabal

A zpeitiko Parrokiaren bai-tan, urteak dira Hirugarren Munduari begiralanean ari diren herritarrak elkartzen hasi zire-la. Orain dela hogei bat urte, Hegoaz Blai ize-narekin hasi zen talde bat elkartzen eta eki-menak garatzen. Azken hamabost bat urtetikhona, berriz, Mixio Taldea izenarekin ari dira.

Izen horrekin misioetara begira aritzen di-rela ulertu badaiteke ere, taldearen jardunahori baino zabalagoa dela azaldu diote Uzta-rriari bertako kideek. Lehen, urtean behinbehintzat, “Gabon inguru horretan”, misioe-tan zeuden herriko elizgizon eta emakumeguztiekin harremanetan jartzen ziren, BeatrizPratek (Azpeitia, 1966) kontatzen duenez:“Informazioa bidaltzen genien guztiei, zertanari ginen pixkat azalduz; eta aldizkariak erebai, Uztarria ere bai. Momentu honetan ezdugu urteroko harreman hori mantentzen;geu ere gero eta lotuago gaude, jende gu-txiago ere bagaude... Orain batik bat bidezkomerkataritzaren proiektuan gaude zentratu-ta. Hala ere, ez dugu galdu herriko misiolarie-kiko kontaktua, eta haietako batzuen bidezhainbat proiektu bultzatu izan ditugu eta bul-tzatzen ditugu, haiek lanean ari diren herrial-deetan”. Gaur egun hogeita bost bat dira az-peitiar misiolariak.

Kontzientzia sortuzZortzi urte joan dira Azpeitiko Mixio TaldeakGabonetan bidezko merkataritza denda au-

Erregeak arte, Frontoi Txikiaren aldameneanduten lokalean.

Mundu mailako mugimendua da bidezkomerkataritzarena, Hirugarren Munduko ko-munitateetan –sarri kooperatibetan– ekoiz-ten dutenari merkaturatze duinagoa emaneta, horrela, ekoizleen bizi-baldintzak hobe-tzeko helburuarekin abiatutakoa. EdurneArrutik (Urrestilla, 1972) gogoratzen duenbezala, “misiolariekin pertsonalki ez ezik, guGipuzkoako Elizbarrutiko Misio Ordezkari-tzarekin harremanetan gaude”, eta handik iri-tsi zitzaien bidezko merkataritza bultzatzea-ren aldeko proposamena.

Harrezkero, taldearen jardunaren ardatzbilakatu da. Eta, hasieran askorentzat “txi-noa” bezala bazen ere, “iruditzen zaigu erre-ferente bat bihurtu dela hainbat jenderentzat.Aurreneko urteetan jendea pixka bat galdutahurbiltzen zen, hori zer zen gehiegi jakingabe. Orain, antzemanda gaude bai Gabo-netako dendan, bai udaletxe azpian jartzengarenean, jende bat txintxo-txintxo etortzendela beti, urtero”, dio Pratek. Eta jendeak ezomen dio begiratzen ekimenaren jatorriari–kasu honetan, Eliza–. “Jendea gizarte justi-ziaren zentzuak bultzatuta dator, baita Eliza-rekin zerikusirik ez duen jendea ere”, diotetaldekideek.

Gizarte justizia da, izan ere, bidezko mer-kataritzaren xedea, eta Mixio Taldekoak guz-tiz bat datoz helburu horrekin beraien ekimen

mamia � � � � � � � � � gizartea24

BIDEZKO MERKATARITZA.Iparra-Hegoa. Iparraldeko etaHegoaldeko erakundeek osatutakonazioarteko mugimendua da. Herriakgaratzea eta pobreziaren kontra borrokatzeajomuga hartuta, ekoizle behartsuenakmerkatura sartzeko baldintzak hobetzea etanazioarteko merkataritzaren araubidegabeak aldatzea du helburu.Baldintza duinak. Halakoak daudemerkaturatzen diren produktuenekoizpenaren oinarrian: lan-baldintza etasoldata egokiak, haurrak ez esplotatzea,gizonen eta emakumeen artekoberdintasuna eta ingurumena errespetatzea.Produktuak ekologikoak dira.

BESTE PROIEKTUAK.Santiotako zekorra. Mixio Taldeakfestetako ekitaldi horretan egiten duenlanaren truke jasotako dirua garapenproiektuetara bideratzen du urtero.Afrika, Amerika, Asia. Ruanda,Mozambike, Swazilandia, DominikarErrepublika, Paraguai edo Indiara joan izanda Azpeitian jasotakoa.

� � �ZER DIRA?� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

rreneko aldiz ireki zuenetik. Harrezkero, urte-ro jarri dute eta aurten ere hala egingo dute;abenduaren 17rako irekitzea dute asmoa,

Ezkerretik eskubira, Lurdes Alzibar, Edurne Arruti eta Beatriz Prat, Mixio Taldeko kideak.

guztietan. Helburu horretara iristeko bidean,kontsumo moduak eta ohiturak aldatzea dapausoetako bat. “Gabonetan denda jartzendugunean, agian ez espreski adierazita,baina bai antzematen dugula beste era bate-ko kontsumo ereduen aldeko apustua egite-ko joera bat edo. Posible dela beste modubatean kontsumitzea, hain zaila egiten zaigu-na. Antzematen da filosofia horrekin datorrenjendea badagoela”, Arrutik dioenez.

Ateak irekitaTaldearen osasunaz galdetuta, azkenaldiankide kopurua murriztu egin zaiela diote: doze-na bat lagun “oso aktiboak” modu erregula-

rrean lanean aritzetik, sei-zazpi bat izateraigaro dira. “Gu irekita gaude kide berriak har-tzera”, dio Arrutik. “ Guztiz ahulduta ere ezgaude, baina jende berria gustura hartukogenuke”. Zentzu horretan, Parrokiako taldeaizatea zenbaitentzat oztopo izan daitekeena-ren jakitun ere badira, baina “aurreiritziakalde batera uzteko” deia egiten dute. “Azkenbatean, justizia soziala bultzatzea da egitendugun lanaren helburua”, gogora dakar Lur-des Alzibarrek (Azpeitia, 1961). “Parrokianegon arren, nik esango nuke talde irekia ga-rela. Gure taldera etortzeko hori ez dadilaizan behintzat muga bat, ez delako horrelaizan inoiz. Horiek, azken batean, aurreiritziak

dira, eta aurreiritziak eteteko, ezagutu eginbehar da egiten dena”, gaineratu du Arrutik.

Kide gehiagorekin, gaur egun garatu ezindituzten beste zenbait gai ere (banku etikoa-rena, Pobrezia Zero helburuarena...) lantzekobidea ikusten dute egungo taldekideek.“Batik bat bidezko merkataritzan gaude zen-tratuta, ezin garelako ailegatu gai gehiagolantzera”. Dena den, ez dituzte saltzeko talde-ko kide ez izanda ere urtean zeharreko egunesanguratsuetan lanera hurbiltzen zaizkie-nak, Santiotako txekorra banatzera edotaGabonetan dendan txandak egitera. “Osoondo funtzionatzen duen sarea” dutela diote,“jendeak erantzuten du”.�

gizartea � � � � � � � � � mamia 25

� � � � � � � � � � � � � � � �alaitz olaizola� � � � � �gurutze eizmendi� � � � � � � � � � � � � � � �

� � � � � � � � � iritzia 27

Alaitz. Azkeneko idatzian,oraingorako gaia pentsatuta huela esanhidan...Gurutze. Pentsatzen ninan ahaztuta egon-go hintzela... Utzi iezadan pentsatzen, eznaun akordatzen eta... Emaidan pista bat...Alaitz. Pista ez, koskorrekoa emango dinat!Santomas egunaren harira izan huen ideia...Gurutze. Ea... Santomasak, txorizoa, taloa,ardoa, sagardoa... Nahi badun emanidankoskorrekoa, baina ez naun gogoratzen. Alaitz. Gure azken idatzian barregarri gera-tu behar ote dinagu ba? Ea, aztekak, inkak... Gurutze. Asteka eta inkaka? Zer esan nahidun, astero inkaka jardun behar dugula? Alaitz. Hik ez dun erremediorik! Bete beha-rreko karaktere guztiak bete baietz gaiariheldu gabe? Hara, Gurutze... Mayak! SanTomas egunean mundua bukatzen dela ba!Gurutze. A bai! Gure idatziarekin bateramundua bukatzen dun. Horrek esan nahi dingure ondoren ez duela inork idatziko. Akabo! Alaitz. Ez, ez, ez... Badaezpada ordezkari-tza utzi beharra zaukanagu... (Alaitzek zer-bait esango dio belarrira).Gurutze. A, bale... Ondo iruditzen zaidan.Aizan, mayek esandakoa sinetsi behar al di-nagu? Zer dio San Tomasek?Alaitz. San Tomasek? “¡Ver y creer!”. Argia-goa ezin. Nori bururatzen zaio munduarenbukaera San Tomas egunean jartzea? Gurutze. Gu behintzat ondo agurtuko gai-tun hilero gure jarduna irakurtzen ausartu di-renekin. Alaitz. Makina bat buruhauste... Ondo esa-nak ondo hartu, eta gaizki esanak, agoanta-tu! Total, mundua bukatzera bazian...Gurutze. Tripa ondo beteta joatea nahiko

Azkena

niken. Aizan, portzierto, ze ordutan bukatzendun mundua? Noiz jan kalkulatzeagatik...Alaitz. Goizean goiz hasi badaezpada,gero, auskalo! Ez zakinat zer gertatuko den,baina mundua bukatu edo ez, guk honekinbukatze dinagu gure jarduna; hauxe gureazken idatzia. Plazer bat izan dun.Gurutze. Ez zekinat lortu dugun, baina ahaldugun neurrian saiatu gaitun gure umoreajendeari iritsi arazten. Eskerrik asko Uztarria-ren irakurle fidelei, eta nola ez, bertan laneanari zaretenoi. Ikusi arte! Josafateko zelaianikusiko dugu elkar!Alaitz eta Gurutze. Mayek asmatzen ezbadute, esku onetan uzten zaituztegu! Muxugozo-gozoak...�

���ALAITZ. “Guk honekinbukatzen dinagu gurejarduna; Plazer bat izan dun”

� � �GURUTZE. “Eskerrik askoUztarriaren irakurle fidelei.Ikusi arte!”

jakiteko � � � � � � � � � abenduari begiratua28

Kulturaz blai, abenduanAfari musikatua, dokumental emanaldia, kontzertuak... izango diraabenduaren 5etik 23ra, Kultur Mahaiak antolatu duen III.Kulturaldiaren baitan. � Ainitze Agirrezabala

Urtean zehar egindakoa bo-robiltzeko, Kultur Mahaiak bestebehin ere antolatu du Kulturaldia.

Fermin Muguruzaren Zuloak fil-maren emanaldiarekin abiatukoda aurtengo kulturaldia. Hilaren5ean eskainiko dute, Soreasun(21:30). Gero, abenduaren 8an,Zuloak eta bizardunak taldeenkontzertuak izango dira, Sana-gustinen, 23:00etan hasita.

Pako Aristi idazleak ere hartu-ko du parte; Independentziarenpaperak bere liburu berriari buruzhitzaldia eskainiko du Baigeran,hilaren 11n (19:30).

Jan-edanerako tartea ere izan-go da, eta hala, Sahararen aldekoafari musikatua izango da, aben-duaren 14an, Sanagustinen.(Afaria 21:00; kantaldia 22:00).

Ondoren, hilaren 17an, Arteeta Diseinuko ikasleen erakuske-

� � �DATUAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

� � �Zer. III. Kulturaldia.� � �Eguna. Abenduak 5, 8,11, 14, 17 eta 23. � � �Tokia.Sanagustin, Soreasu etaBaigera. � � �Antolatzailea.Kultur Mahaia; AzpeitikoEmakume Txokoa, Khamar,Arte eta Diseinu etaErniarraitzekin elkarlanean.

ta izango da, Sanagustinen. Hanbertan egingo den Txapel-enomenezko bertso-saioarekin(17:30) itxiko dute aurtengo kul-turaldia. Herriko hainbat artistenkoadroak eta artelanak ere ikus-gai jarriko dituzte herriko hogeibat dendetako erakusleihoetan,hilaren 20tik urtarrilaren 7ra.

Bestalde, hilaren 29an, KulturMahaiaren batzarra izango da,Baigera I-en, goizez.�

���III. KULTURALDIA� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

� � � � � � � � � � � � � � � � � �

20saltokitan. Herriko hainbat artisten koadroak etaartelanak ikusgai jarriko dituzte dendetako erakusleihoetan.

29abenduan. Kultur Mahaiaren urteroko batzarra izangoda, Baigera I-en, goizez.�

1BouldertxapelketaPresoen aldeko seigarreneskalada txapelketa jokatukoda. Eskalatzaileak mailadesberdinetan banatutalehiatuko dira: goizean,10:30ean, umeentzakorokodromoa izango da.13:00etan, hasiberrien mailakotxapelketa izango da; 15:00etantxapelketa herrikoia, eta17:30etik aurrera elite mailakoa.Izena, egunean bertan, emanbehar da 10:00etatik 11:00etara. � � �Eguna. Abenduak 15(zapatua). � � �Ordua. Egun osoa.� � �Tokia. Gaztetxea.� � �Antolatzailea. Gaztetxea.

2Gabonetakohaur-parkeaHamar urte bitarteko umeentzatizango da, eta sarrera bi euroordaindu beharko da.� � �Eguna. Abenduaren 26tikurtarrilaren 4ra. � � �Ordua. 16:00-20:00. � � �Tokia. Izarraitzpilotalekua. � � �Antolatzailea.Gazteria Saila.

3Uztarriarenbazkide batzarraUztarria Komunikazio Taldekozuzendaritzak 2012ko kontuaketa datorren urtera begiradituen asmoak azalduko ditu.Uztarriak eskerrak eman nahidizkie bazkideei laguntzagatik.� � �Eguna. Abenduak 27(osteguna). � � �Ordua. 19:00� � �Tokia. Sindikatu Zaharra.� � �Antolatzailea. UztarriaKomunikazio Taldea.�

���BESTERIK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

� � �Azpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.com/agenda Zuloak taldeari buruzko film-dokumentala eta kontzertua eskainiko dituzte, Sanagustinen.

� � �HITZ GEZIDUNAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

�Egilea:Luma

� � �HITZ GURUTZATUAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

jakiteko � � � � � � � � � denbora-pasa30

Arabakoudalerria

Ez dirapareak

Mikatza

Sexu emea

Ipar EH-n,ardoa

Saila,soroa

*Txalaparta

jotzaile

Ez argia

Ukapena

Oinarrizkoedari

Eskasak

Erregeenikurra

Ezkilahandiak

Juntagai-lua

Inprentak

Ur gazia

Amatatu

Jaidura,jaiera

Garisorta

Bokala

Igarobide

Biziarenerdian

Artsenikoa

Bizkaieraz,jauzi

Txinakoiraultzaile

Emea gu-rasoekiko

Oxigenoa

Itsasgarrimota

Errep., txorimota

Enborrarenmami

Hitzmotela

Zuberoakohiria

2

* Azpeitiko pilotalekua

Trebe,abil

Egokiera,parada

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

EZKER ESKUBI: 1. Ez du mugarik. 2. Uranioaren ikur kimi-koa. Biziaren eta heriotzaren arteko azken borrokak. 3. Gai-nalde batean zabalduriko gaia. Txistu, istu, listu. 4. Zuhaiz-peko babesgune, ganadua gerizpean babesteko toki. Eten-gabe hedatzeko joera duen gai. 5. Da, haiei. Sasikume, bas-tart. 6. Barazki hostotsua. Eseri. 7. Internet Protokoloa. Este-katuak. 8. Negualdia. Bokala. 9. Andrea, emakumezkoa.

GOITIK BEHERA: 1. Muga zaintzea du egiteko nagusia. 2.Bosgarren bokala. Erabaki, xedapen. 3. Aroa, aldia. Gadoli-nioaren ikur kimikoa. 4. Gizon zahar. Gure planeta. 5. Azu-krearen edo eztiaren ahogozoa du. Nafarroako dantzamota. 6. Emakume izena. ... ere, batik bat. 7. Lehenengo bi-koitia. Kiloak, iruteko erabiltzen ziren tresnak. 8. Bizkaikokostaldeko herri txiki batekoa. Bokala. 9. Akustikari dago-kiona.

� � �SOLUZIOAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

HITZ GEZIDUNAK

HITZ GURUTZATUAK

� � �ARGAZKI LEHIAKETAN ERANTZUTEKO EPEA. Abenduak 21 (ostirala) � � �NORA BIDALI ZURE

ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1, behea. Azpeitia � � � IRABAZLEARI SARIA. Odriozola upategiko ardo

sorta � � �PARTE HARTZEKO BALDINTZA. Uztarria Komunikazio Taldean bazkide izan behar da

� � �ZEIN DEN ADIERAZI.

� � �ZURE IZEN-ABIZENAK � � �TELEFONO ZENBAKIA

� � �ZEIN DA?� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

� � �UZTARRIAREN AZAROKO ARGAZKI LEHIAKETA� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

ZEIN DA? ESTHER LARRAÑAGA, POLITIKARIA IRABAZLEA

Iñaki Urkia Uztarriako bazkidea

izan da lehiaketako 144. irabazlea.

Odriozola upategiko ardo sorta

irabazi du sari gisa. Argazkian,

Iñaki Urkia, saria eskuetan

duela.

lehiaketa � � � � � � � � � jakiteko 31

�L�K�E�G�

BAKOITIAK

�GARRATZA

�T�ARNOA�ZUR

TXALAPARTARI

�ILUNA�KOLA�

UKOA�IKOTI�A

�UR�MAULE�IZ

URRIAK�ALABA

�IAIO�OKASIO

MUGAGABEA

UAGONIAK

GERUZATU

ABAROGAS

ZAIEBORT

AZAJARRI

IPLOTUAK

NEGUTEAO

ANDRAZKOA

jakiteko � � � � � � � � � uztarria.com32

www.uztarria.comazpeitiko ataiye

� � �eguneko albisteak � � �irakurleen erantzunak � � �eguneko argazkia � � �bideoak � � �blogak � � �inkesta � � �agenda � � �bitxikeriak � � �‘azpeitia’ atala: zerbitzu publikoen ordutegia, autobusen ordutegia, telefono zenbakiak, euskara atala, farmaziak, festak,

hauteskunde denetako emaitzak, geografia, panoramikak, herriko taldeak, liburuak osorik... � � �uztarria herri aldizkari denak; PDF formatoan ere bai � � �eguneko efemerideak � � �gida komertziala...

� � �sartu sarean, eta hartu parte � � �egunero 7.000orrialderen bisita

� � �EFEMERIDEAK� � � � � � � � � � �

1558Postutik bidali zuten.Sebastian Altuna udaltzainarisendiarekin herri barrurabizitzera etortzeko jakinarazizitzaion, baina agindua ez zuenbete, eta Baltasar Egurtzaizendatu zuten udaltzain harenordez.

1587Zozketa bidez. Sagardoasaltzeko txandak izendatuzituzten herriko 29sagardogileren artean.

1719Bailaran garia urri.Andaluziatik (Espainia) 1.550-2.000 anega inguru ekartzekoGaztelako (Espainia)presidenteari baimena eskatzeaerabaki zuten.

� Iturria: Azpeitiko efemerideak.

Herria historian zehar liburua.� � �Egilea: Imanol Elias Odriozola.� � �Argitaratzailea: Uztarria KulturKoordinakundea.�

���ELKARRIZKETA� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � gaizka zubizarreta (idazlea)

Liburua amaitzea baino zailagoa izan daargitaratu ahal izateko bidea”� � �Mallorcan (Balear Uharteak,Herrialde Katalanak) bizi denurrestildarrak bizitzako ametseta-ko bat bete du Mujer de canelaargitaratuta. Bere benetako jato-rriaren bila bide luzea eta gogorraegingo duen Marlaniren istorioada, euskaraz jaio eta argia gazte-laniaz ikusi duen eleberria.Nondik jaioa da Marlani? Euskal emakumean inspiratutadago. Nire ustez, euskal emaku-meak erronka bat bizi izan du.Hau da, burujabetzaren bidean li-dergo on bat nola eman, euskalkulturan emakumeak duen pre-sentzia garrantzitsuagatik; mito-logiatik hasita gaur egunera arte.Hor aitzindaritza bat dago eta,aldi berean, gozotasuna. Orekahorretan inspiratu naiz.Protagonisten herriak zen-bat du Urrestillatik? Dena. Istorioaren plato-a daUrrestilla. Horrelako toki batean,eta ez beste inon, existitu ziteke-en kanelazko emakumea. Urresti-llatik dena du istorioak, eta egile-

arengandik ere bai. Berezitasunaskotan, autobiografikoa da.Pertsonaietako bat ito egi-ten du herri txikiko bizimo-duak. Horrekin identifikatual daiteke egilea? Bai, erabat. Gaitasunak ahaldudan guztia garatzea gustatzenzait. Nahiago dut ozeanoan bizi-tzea, arrainontzian baino. Gaine-ra, horrela, eskaintzeko gauzagehiago dudala iruditzen zait.Zer moduz autoedizioarenesperientzia? Autoedizioan sartzeko oso-osogarbi izan behar duzu zer helburu

“duzun, idazterakoan. Garbi ez ba-duzu, ez duzu izango aurrera se-gitzeko behar den motibazioa.Autoedizioan zeu zara guztiarenarduraduna. Garbi eduki beharduzu, ez duzula idazten gero zen-bat jendek irakurriko zaituen zen-batzeko; ez duzula idazten diruairabazteko, honek ez du-eta diru-rik ematen. Idaztea bokazioa bal-din bada, amets batez hitz egitenari bagara, autoedizioarekin ja-rraitzeko nahikoa motibazio edu-kiko duzu; bestela, ez.Marlaniren bizitza gorabe-heratsua Mujer de canela-re-narekin alderatuko zenuke? Oso bide luzea izan da. Bi urteeta erdiz buru-belarri ibili naiz la-nean, eta liburua amaitzea bainozailagoa izan da argitaratu ahalizateko bidea. Argitaletxe asko-ren atea jo dut, literatur-agenteaskorekin hitz egin dut, eta azke-nean autoedizioaren bidea hartudut, ekonomia eta balore krisigarai honetan idazle berrientzakobiderik onena hori delakoan.�

IÑIGO AGIRRE gabonetako apaingarriak saltzen ditu

1. Erakusleiho ederra...Ukitu eta lan gehiena honekdu. Azaroko ganadu feriarenastean jarrita, ‘betekada’ erebadut gabonak iristerako.2. Umeen gozagarri...Parkera joan beharreanAgirrerena datoz txikienak!4. Naximentukopertsonaia maitatuena?Olentzero, alde handiarekin.

3. Sarri garbitu beharizaten dituzu kristalak?Dudarik gabe! Sudurrarekinikusten dute eta!7. Mantentzen al dajaiotza jartzeko ohitura?Egun, figura bat jartzen da; ezlehengo naximentu handirik.�5. Zeu aktore izana,Olentzero bizia jartzea ezduzu inoiz pentsatu?

Pertsona baten bizkarrezurrak osaketa oso de-likatua duten 26 hezur ditu bata bestearen gainean.Mugikorrak dira, eta kurba bat baino gehiago dute-nez, elastikotasuna gehitzen, presioa arintzen etatraumatismoak lesio gutxiagorekin jasaten lagun-tzen dute. Akatsen artean, ondorengoak daude:

Gutxiegitasun bertebrala: Goiztiar nekea sortzendigu, baita beherantz jotzen duten lekuan minsorrakere, nahiz eta organoetako lesiorik ez izan.

Diskoko lesioak: Hernia, kasu. Gero eta gehiagoeragiten digu, lanerako ditugun ohiturengatik.

Zifosia: Ia denok izaten dugu zahartzerakoan, etahorregatik, fisiologikoa dela diogu. ‘Bizkar karga-tua’ ere esaten zaio; areagotzen bada, berriz, ‘kon-korduna’ dela diogu. Denboraren poderioz, kaxa to-razikoa txikitu eta arnasketa-arazoak sortzen dira.

Eskoliosia: Alboko desbideratzeak dira. Askotan,garai bateko gaixotasunen ondorioak izaten dira.

Espondilolistesia: Orno bat bestearen gaineanirristatzea. Emakumeek sarriago izan ohi dute; zutikdenbora luzean egonda edo esfortzu handiegiakeginez gehitu egiten dira min horiek.

Egungo sistema terapeutikoak hobetu egin dituz-te pronostikoak eta gaitz asko senda-tzen dira, nahiz eta prozedurareniraupenak gaixoa aspertu askotan.�

���� � � � � � � � � � �julian bereziartua� � �

Bizkarrezurra

Egongo nintzateke bai,erakusleihoan etzanda.6. Goroldioa ere salgai?Erosotasunagatik. Ondo ezbada sikatzen lizundu etazomorroak sortzen baitira.7. Bitxikeriarik?Kaganeten ondoan jartzekoOlentzero bat erosi zuen,kataluiniarbikote batek.

� Ainitze Agirrezabala

� � � � � � � � � jakiteko 33

tzako. Ni hor beti etxeko ibili naiz eta nik ezdut pentsatzen nire etxea ez denik. Ostegu-nero bazkaltzen dut beraiekin. Eroso senti-tzen naiz han lanean. 34 urte eta gero, orain-dik Pastorkuan zerbitzatzeari ez diot utzi, etaherriko festetan han aritzen naiz”.

Psikologo onaSoldaduskatik bueltan, Donostiara joan zenbizitzera. “Garai hartan anaia Realean zebi-len, beste bi bazkiderekin self-service bat za-baldu zuen eta han hasi nintzen lanean. Urte-betera, Xixongo Sportingek fitxatu zuen, etaorduan Donostiako Onkologikoko tabernanzerbitzari hasi nintzen”. Izaera gozo, alai etabiziko pertsona izanda, hango gaixo batbaino gehiagoren entzule xamurra izan da.“Pastorkuako lanak ez zuen zerikusirik Onko-logikoarekin. Han ez zen ikusten jendeabesoa hautsita edo familia izan berri. Arazoserioa duzulako zaude han, eta han eginbehar zenuen jendearen arazoak entzun, ani-matu... Orain, adinean aurrera, karakterra al-datu egin zait, baina orduan oso alaia nin-tzen, eta jendea nirekin oso gustura egotenzen. Mutikotan eskusoinua jotzen ere ikasinuen, eta Gabon egunean gelaz gela joatenginen erizaina eta biok eskusoinua hartuta”.

Beasaingo dantza-eskolan du eskusoinuaeta “jendeak uste izan arren adornuan”duela, oraindik ere hauspoari eragiten diooso noizean behin. “Gabon gauean eta Egu-

H itzordura garaiz iristekontua ezin esan bere bertutea denik. Ia hiruordu laurdenez atzeratu da, baina ezin errie-tarik egin, telefonoz abisua pasatu baitu, el-karrizketara ordurako ez dela ailegatuko esa-naz. Sikiera. Behin mahaian eserita, presarikez jaikitzeko. Jario handiko pertsona da, hiz-ketan hastean. Saloiko dantzetan ibilbideoparoa du Jose Mari Orbegozok, baina kontuhoriek alde batera utzita, oraingoan bestela-ko kontuetaz hitz egiteko prest dago, 48 ur-teetan bizitakoei errepasoa emateko pronto.

Bost anai-arrebetan gazteena, Sanjuan-degiko Barrenetxe baserrian jaio bazen ere,baserritarretik gutxi edo ezer ere ez duelaesatea ez da gehiegi esatea. “Dozena baturte nituen. Patata ateratzera joan nintzensorora, anaiarekin eta astoarekin. Bueltaematean astoak hanka zapaldu eta erori eginnintzen. Orduan hozka egin zidan. Harrezke-ro, ez dut astorik hartu ezta baserriko lanikegin ere! Nik gutxi egingo nuen, baina anaiafutbolariak oraindik eta gutxiago! Anaia zaha-rrenak izan du baserriko lanen ardura ”.

Eskolan jarraitzeko “gogorik ez” eta 14 ur-terako hasi zen lanean. “BetharramdarretanOHOko 8. maila bukatzean gurasoek bi au-kera eskaini zizkidaten: ikasten jarraitu edolanera, baserrian edo tailerrean. Pastorkuakobarran hasi nintzen. Hango etxekoandrea,Karmen, eta Jabier semea bereziak dira nire-

jakiteko � � � � � � � � � bestaldetik: jose mari orbegozo34

Herdoilik gabeOholtzatik jaistean ere ez da geldirik egoten denhorietakoa. Beti batetik bestera, sekula geldirik ez,dantzaria da bizitzako beste alorretan ere. � A. Agirrezabala

‘Barrenetxe’� � �Pertsona mugitua da oso; alferkerianegon zalea ez, behintzat. Onkologikokotabernan lanean zela, arratsak librezituen eta Lasarteko hipika-eskolaneman zuen izena. “Han zaldia gustatueta bat erosi nuen. Barrenetxe izenajarri nion, baserria bezala. Hezitakoanimalia zen, ‘dantza espainola’ egitenzuen. C. Garmendia dantza-eskolan erehasi nintzen, egunero, sei orduz, etadenboraz estu, saldu egin behar izannuen zaldia. Zazpi urtez eduki nuen.Garai hartan, sansebastianetan,Donostiako danborradan ateratzennintzen zaldian, Peña Anastasiorekin”.�

Joxemari Orbegozo, Soreasu kulturguneko atarian. � � �Ainitze Agirrezabala

bestaldetik: jose mari orbegozo � � � � � � � � � jakiteko 35

1. Pastorkuan, zerbitzari. 2.

Onkologikoan, eskusoinuarekin.3. Menorcan, oporretan.

1

2

3

baino ez da Orbegozorentzat; bizitza erdiabaino gehiago herritik kanpo eta oraindik Az-peitian dago erroldatuta. “Ni ez naiz hemen-dik mugitzen”. Astean hirutan gurasoak bisi-tatzea eta amarekin telefonoz egun biz-bathitz egitea ere usadio “sakratuak” ditu. Etxe-ko bakardadea arintze aldera, txakurra erebadu, westy-a. “Etxeko alaitasuna da. Hugodu izena; izan ere, orain txakurrei pertsonenizenak jartzen zaizkie, eta umeei animalienak.Idi eta asto-probak ere gustuko ditut”.

Arropa erostea, berriz, aipatzeko modukobizioa. “Moderno jaztea gustatzen zait. Do-nostian eta Madrilen erosten dut arropa. Era-kusleihoko zeozer gustatzen bazait, sartu etaerosi egiten dut. Nahiz eta 48 urte eduki, ezdut pentsatzen horiek ditudanik”. Ia mendeerdi bizkar gainean, eta halere gazte!�

berri egunean jaiotetxera joaten naiz, eta haninoiz atera izan nuen akordeoia; orain ia ez.Jan, lasai egon, kontu zaharrak berritu eta jo-koan egiten dugu. Musean. Berez ez naiz kar-tetan jokatu zalea; urtean behin egiten dut,koinatua eta biok bi anaien kontra. Bosnaeuro jartzen dugu, baina eman behar milioiakdaudela jokoan. Galtzaile txarrak dira oso”.

Eguneroko gauza txikiakDozena erdi bat urtez, Urte Zaharreko maha-tsak Kuban jana ere bada. “Lagun asko duthor zehar, eta zubiren bat parean bada, kan-pora joateko aprobetxatzen dut. Oporrakabuztuan izaten ditut, baina ez naiz museoak-eta ikusi zalea; mendizalea ere ez; hondartzabai, hori bai! Urte askoan Menorcan izan naiz,eta aurten Bulgarian”.

Astea lanean pasatuta, musikarekin etadantzarekin “kokoteraino eginda” bukatzendu, eta asteburuan “patxadan” egon zaleada. “Larunbatetan eskolak eman, Hendaiara,etxera, erretiratu eta gustuena hantxe egotennaiz. Ateratzekotan, plan lasaian. KoadrilaDonostian dut, eta lagunekin zinemara joatennaiz Irunera edo, Hendaian frantsesez izatenbaitira. Ikusitako azkena Lo Imposible izanda. Negar egin nuen. Oso sentimentala naiz,ustela. Eta, bestela, lagunekin norabait afal-tzera. Jatun ona naiz, gozozale ikaragarria!Nik ez dut bizitzan beste inor ezagutu hain-beste dieta egin duenik. Baina, lanerakoerreminta gorputza dut eta beti zaintzen!”.

Bizitzako eguneroko gauza txikiez eta zale-tasunetaz galdetuta, baditu aipatzeko ba-tzuk. Esaterako, Hendaia “lotarako herria”

� � �TELEFONO ZENBAKIAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

UDALETXEA � � �Asteguna: 08:30-14:00 � � �Larunbata: 09:00-12:30 UDALTZAINGOA � � �Egun osoz

irekita egoten da ANBULATEGIA� � �Egun osoz irekita egoten da IGERILEKUA� � �Astelehena:

14:00-21:00 � � �Beste astegunak:07:00-21:00 � � �Larunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00 � � �Igandea eta

jai egunak: 09:00-13:00 � � �Kanpoko igerilekua: ekaina arte itxita KIROLDEGIA � � �Astegunak:

10:00-13:00, 15:00-21:00 � � �Larunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00 UDAL LIBURUTEGIA � � �Astegunak:

09:30-13:00, 16:00-20:00� � �Larunbata: 09:30-13:00 � � �Udan, Gabonetan: 08:30-14:00 ZAPO TXOKO

� � �Asteartea-ostirala: 17:00-20:30 � � �Larunbata: 16:00-20:30

1-2-14-27

Azpiazu (Azkoitia).

943 852989

3-4-5-6-7-8-9-31

Jacome (Azpeitia).

943 080258

10-15-16-24-25-28

Gisasola (Azkoitia).

943 851235

11-12-29-30

Ruiz (Azkoitia).

943 851966

13-26

Jaen (Azkoitia).

943 850660

17-18-19-20-21-22-23

Aranburu (Azpeitia).

943 811350

GAUEZ

EGUNEZ

� � �FARMAZIAK (abendua)� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

LARRIALDIAK

112

�ATERA ETEKINA!Herriko hainbat saltokitan erabiltzekodeskontu kupoiak banatu ditu Bertanek,‘Azpeitian bizi, Azpeitian erosi’kanpainaren baitan. Denda bakoitzareneskaintzaren arabera erabili ahalko dira.

ODOL-EMAILEAK

Abenduaren 26an izango

dute hitzordua, 18:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

� � �GARRAIOA� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

ALDALUR 943 85 27 18

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

� � �autobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.com/azpeitia/

autobusak

� � �ORDUTEGIAK� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

� � �ERABILGARRI� � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

jakiteko � � � � � � � � � zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Lantzen 85 11 00

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Zapo Txoko / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

Igerilekua 81 41 21

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ingurumen Etxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Nabarra 948 22 71 25

Arrate Irratia (berriemailea) 81 26 32

Euskadi Irratia 943 01 23 00

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Izarraitz Telebista 85 13 05

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

EAJ 81 55 70

BILDU 15 72 00

EA 81 00 11

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Euskara Patronatoa 81 45 18

Udal Euskaltegia 81 19 47

AEK 15 10 89

EHE 15 10 89

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi 81 02 10

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

BESTERIK

UGLE (Urolako gay-lesbian.) 273 posta

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi Euskara-Komunikazio Zerbitzuak

943 08 06 88

1-2-6-13-28-31

Alberdi (Azpeitia).

943 815974

3-7-8-9-14-25-26

Eizagirre (Azpeitia).

943 811274

4-10-15-16-27

Jacome (Azpeitia).

943 080258

5-12-29-30

Beristain (Azpeitia).

943 811949

11-17-18-19-20-21-22-23-24

Aranburu (Azpeitia).

943 811350

MARI HERMINAkorrikalaria

Erdikalea ederrada; jendeak txalokaeramaten zaitu”

Senarrari ezustekoa emateko asmoz hasizen korrika, 2004an. Geroztik, urtea halaamaitzen du, San Silvestrean. � A. Agirrezabala

“

Nolatan hasi zinen lasterka? Nobiotan, Zarauzko mistorako preparatzekoesaten zidan bikotekideak, baina ni animatuez. Gero, 15 bat urtean jardun zidan esaten:‘Aurten bai, Mari, egingo al dugu mistoa?’.Esateari laga eta bost bat urtera, sorpresaeman nahi niola eta korrikan prestatzen la-gundu zidan seme gazteenak. Semeak seku-lako pazientzia eduki zuen. Senarrak, berriz,ez zuen sinesten korrika egin behar nuenik.2004ko mistoan irten nintzen, eta harrezke-ro, gizonak asko animatu eta lagundu dit. Gustua hartu diozu, beraz? Gizona eta biok elkarrekin egoteko arrazoibat da. Nik disfrutatzen dut nire erritmora,baina gizonak beti bi metro aurrerago joanbehar izaten du. Korrika noala nik jendearikaso egiteko ohitura dut, eta gizonak dio ezdela kasorik egin behar, eta kaso egiteko in-darra badut, gehiago joateko ere indarra ba-dudala. Lan-erreleboaren arabera, lagunekinere egiten dut korrika, kontutan, lasai-lasai. Zer lasterketetan hartzen duzu parte? Ikasberriko mistoan; Donostiako 15km-koaere urtero egiten dut. Donostia ederra da ko-

rrikarako, laua da, hondartzak... Gero, semezaharrena ikustera ere asko joaten gara. Etxeko guztiak korrikalariak, beraz? Bai, eta arropa zikina ere halaxe sortzen da.Eskerrak ez dugun lokatzetako krosik egiten. Zer ematen dizu korrikak? Lehenago ez nuen ezer ere egiten; zigarroaerre. Hori orain ere bai, baina orain alde ede-rreko arintasuna dut eguneroko bizitzan etaarnasa ere ez zait hainbeste berotzen.Egin gabeko erronkarik ba al duzu? Ez daukat horrelako zerarik. Xoxoteko Zuze-nien bi aldiz egin dut; Txindokiko bertikalabehin... Horiek ahoa ireki eta asko hitz egite-agatik. Maratoia, berriz, hitz handia da. Beho-bia egiten gizonak lagundu zidan 2008an,eta ondorenean, nire argazkia zuen egutegiaeta koadro bat oparitu zizkidan. Oso detailis-ta da. Berarentzako meritua izan dut, 20 urteeta gero korrika hasita. Urtea korrika bukatuko al duzu? Bai, San Silvestren urte askoan atera naiz.Erdikalea kristoren ederra da; jendearen be-rotasuna sentitzen duzu, jendeak txalokaeramaten zaitu.�

1

2

3

hi heu! / � � � � � � � � � jakiteko 37

1. Behobiako proba, 2008an. 2. Senarra etalagun batzuekin Donostian, iaz. 3. Donostiako15 km-ko proba egin aurretik berotzen, Marijelagunarekin.

0 7:30ean jo du esnagai-luak. Ez dago jaikiko denik. Baina jaiki beha-rra dago. Gosaldu beharra dute etxean, nolaandreak, hala alabak. 08:12etako autobusahartu du andreak. Badoakizu ospitaleko la-nera. Gosaldu duzu, kontsultatu duzu Inter-net, beti bada zerbait, gure alderdi honetakomundua lotan den bitartean, esna dagobeste aldekoa. Gosaldu eta 08:30ean guru-tze alaba esnatu duzu. Hark gosaldu bitarte-an, norbera garbitu eta jantzi. Alaba garbitueta jantzi dadin arduratu. Bizikleta hartu etaerdarazko ikastolara bidean zoazte 09:12an.Han zarete 09:25 baino lehen. Alabari muxuhandi bat eta besarkada goxo bat eman etabazoaz, eguneroko borrokan. Idaztekoa zara,eguneroko legean. Hala ere, andrearen auto-aren asegurua negoziatzekoa zara. Lehena-go ere hitz eginda zaudenez, bulego jakinerajoan zara. “Oraindik ez al da etorri Aintzane?”.Hamarrak arte ez omen da etortzen. Zer edozer irakurriko duzu bitartean. Izan liteke egun-karia, izan liteke egunotan irakurtzen ari zarenliburua: Ttu eginen dut zuen hilobietan.Boris Vian da egile. Juantxo Ziganda itzultzai-le. Hil zen Juantxo. Gazterik. Oroitzapengozoa duzu mutilarena, orain dela hogei urteirakurri zenuen liburu mikatzarena...

Bulego atarian haruntz eta honuntz emanduzu denbora. Jarri ere egin zara, irakurri ereegin duzu... hamarrak. Delako Aintzanerenarrastorik ez. Hamarrak eta laurden, hamareta erdiak. Aintzanerik ez bistan. Sartu zarabulegora. “Aintzane beste inork ez al du ase-guru konturik zuzentzen?”. Ez nonbait.“Baina Frantzia kalean badugu beste bulegobat”. Bizikletan zara, hara bidean jartzekoasmoa duzu. Ez alferrik. Zulatua duzu aurrekogurpila. “Oraintxe santu guztiak amenean!”.Hartu bizikleta eskuan eta bazoaz Frantziakale horretako bulegora. Kale berean, bada-kizu, bizikleta denda duzu. Kanpotik barrurabegiratu eta erakusleihoan ikusi duzu Rakel,ziklista txapelduna sasoi batean. Hamaikak

Idazle eta argazkilari

� � �Alabari muxu handi bat eta besarkada goxo bat emaneta bazoaz, eguneroko borrokan

� � � � � � � � � � � � � � � �miel a. elustondo� � �

dituzu. Sartu zara. Zulatua. “Atzo aldatu nionkamera. Gaur, zulatua berriz!”. Eta horretarazgero, frenoak tenkatzeko, aurrekoak ere alda-tzeko, alferrik galduta daude aspaldi. Alabaatzean eramateak dituen ajeak. Haiek bizikle-ta konpondu bitartean andrearen aseguruazuzenduko dizuten bulegora joan zara. Inorez zain. Krisia. Hitz egin duzu. Baietz, garestiordaintzen ari dela andrea. Autoarenpotentzia fiskala. “Zer da hori?”. Begiratzekoautoaren agirietan. Telefono eta emailuakhartu, bulegotik irten eta bizikleta dendaraberriz. Bizikleta prest! Oraintxe santuak ame-nean!. Hamabiak gainean. Ogia hartu duzuetxera bidean. Han beti da ilara. Txistuanetxera. Aza garbitu eta egosten jarri. Bezpe-rako hondarrak ere badira. Gaitz erdi. 12:40,hartu bizikleta eta erdarazko ikastolara berriz.Alaba jasotzera. Hura hartu eta bueltaetxera...

Inon zure berri ematean,“idazle eta argazkilari”diote. Balekite!�

iritzia � � � � � � � � �38