QMU sotsial ekonomika fakulteti 1-B ekonomika guruhi tolibi Bozorboyev Quvondiqning iqtisodiy geografiya va ekologiya

fanidan taqdimoti.

MAVZU: ISHLAB CHIQARISHNI HUDUDIY TASHKIL ETISHNING ASOSIY OMILLARI.

REJA :

1. Ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirish haqida umumiy tushuncha.

2. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish asosiy omillari.

3. Sanoat maxsulotlarining ayrim turini ishlab chiqarishda ta’sir etuvchi omillar.

Foydalanilgan adabiyotlar.

İshlab chiqarish - bu jamiyat faoliyatining eng muhim jihatidir. İshlab chiqarish jarayonida iqtisodiy resurslar ishlatiladi, mahsulotlar va xizmatlardan iborat xayotiy

nematlar yaratiladi. UZ. Textil

İshlab chiqarish jarayoni.

Iqtisodiyot tarmoqlari o`z-o`zidan, tasodifiy hududiy tarqalmaydi, balki ma'lum shart-

sharoitlar va omillarni hisobga olgan holda joylashtiriladi yoki hududiy tashkil etiladi. Bu

omillarni yaxshi bilish ishlab chiqarishning hududiy tarkibi va tizimining rivojlanish qonuniyatlarini o’rganishga asos bo’ladi.

Ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirish haqida umumiy tushuncha.

Ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishda xom ashyo, yoqilgi, elektr quvvati, suv va iqlim sharoitlari, mehnat resurslari, iste'mol,transport va ekologik kabi omillar e'tiborga olinadi.

Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish asosiy omillari.

Tabiiyki, barcha mahsulot xom ashyosiz yaratilmaydi. Ammo ayrim mahsulotlarni olish uchun xom ashyo

boshqalariga qaraganda ko`proq sarflanadi.Shu bois budaymaxsulotlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan

tamoqlar va korxonalar mumkin qadar xom ashyo rayonlariga yaqin joylashtiriladi.

Xom ashyo omili.

Yoqilg’i – issiqlik elektr stantsiyalari, qora metalurgiya sanoatining dastlabki bosqichini joylashtirishda asosiy

rol o’ynaydi. Yoqilg’Ii ishlab chiqarish:

Yoqilg’i omili .

Omilning o’ziga xos xususiyati: Uni yig’ib, to’plab bo’lmaydi, undan o’sha zaxoti foydalanmoq zarur; uzoq masofalarga berilishi mumkin.

Elekter ishlab chiqarish:

Elеktr quvvati omili.

Suv va iqlim sharoiti ham ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishda katta ahamiyatga ega. Suv mabalari ayniqsa kimyo, yog’och-tsellyuloza, metallurgiya zavodlarining faoliyatiga sezilarli tasir qiladi.

Suv va iqlim sharoitlari boshqa sanoat korxonalarini qurishda ham etiborga olinadi. Bu omilning ahamiyati qishloq xo’jaligi uchun katta. O’zbekiston Respublikasida ananviy dexqonchilik uning issiq va quruq iqlimiy sharoitida faqat suniy sug’orish asosida olib boriladi.

Suv va iqlim omili.

istemol omili oziq-ovqat korxonalarini o’ziga “tortadi”, yani bunday zavod va fabrikalar bevosita aholi yashovchi maskanlarda joylashtiriladi.

Istе'molchi omili.

Bu omilsiz xom-ashyo, tayyor mahsulot ham joyidan jilmaydi, hududiy mеhnat taqsimoti

rivojlanmaydi.

Transport omili.

Yuqoridagi barcha omillari ushbu omil bilan hisoblashlari shart. Hozirgi ekologik sharoit shuni taqazo etadi.Shu tufayli ayrim sanoat korxonalarining faoliyati to’xtatilgan.

Ekologik omil.

Mahsulotlar va tarmoqlar Xom ashyo Yoqilg`iener

getika

Ishchi kuchi

Suv Trans-port

Ekologiya Iqtisodiy geografik

o`rin

Iste'mol

Alyuminiy + ++

Misni tozalash ++

Cho`yan + ++

Temir qotishmalari + ++ +

Po`lat + +

Kaliy o`g`iti ++ +

Fosfor o`g`iti + + +

Azot o`g`iti + + ++

Sintetik tola ++ +

Qishloq xo`jalik mashinalari

++

Radio, priborsozlik, aniq mashinasozlik

+ ++

Sellyuloza-qog`oz sanoati + + + +

Sement + + +

Paxta tolasi ++ +

To`qimachilik sanoati + + +

Paxta yog`i ++

Go`sht + + +

Sut + +

Sanoat mahsulotlarining ayrim turlarini ishlab chiqarishga ta'sir etuvchi omillar.

Foydalanilgan adabiyotlar:

•1.Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida. T.: “O`zbekiston”, 1995.

•2.Karimov I.A. Iqtisodiyotni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish – bosh

yo`limiz. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisida so`zlangan nutq. “Xalq

so`zi”, 2002 yil, 15-fevral.

Etiboringiz uchun raxmat!